Kompetensi Dasar : Menerapkan trigonometri jumlah dan selisih dua sudut..

Indikator : a. Rumus trigonometri jumlah dua sudut digunakan untuk

menyelesaikan soal
b.Rumus trigonometri selisih dua sudut digunakan untuk
menyelesaikan soal
Materi Ajar :
1. Rumus trigonometri untuk jumlah dua sudut dan selisih dua sudut.
1. Cos (A!" # Cos A. Cos ! $ %in A . %in !
&. Cos (A'!" # Cos A. Cos ! %in A . %in !
(. %in (A!" # %in A. Cos ! Cos A . %in !
). %in (A'!" # %in A. Cos ! ' Cos A . %in !
*. +an (A!" #
+an! . +anA 1
+an! +anA

+

,. +an (A'!" #
+an! . +anA 1
+an! +anA
+

Contoh Soal :
Diketahui : %in A #
*
(
untuk A sudut lan-ip
Cos ! # '
1(
1&
untuk ! sudut lan-ip
+entukan : a. %in (A !"
b. Cos (! $ A"
-. +an (A $ !"
.a/ab :
%in A #
*
(
%in ! #
1(
1&
Cos A #
*
)
Cos ! # '
1(
1&
1
A !
C
)
* (
C
A
!
1&
*
1(
+an A #
)
(
+an ! # '
1&
*
a. %in (A!" # %in A . Cos ! Cos A . %in !
#
*
(
. ('
1(
1&
"
*
)
.
1(
*
# '
,*
(,

,*
&0
# '
,*
1,
b. Cos (!'A" # Cos ! . Cos A %in ! . %in A
# '
1(
1&
.
*
)

1(
*
.
*
(
# '
,*
)1

,*
1*
# '
,*
((
-. +an (A'!" # +an A $ +an !
1 +an A . +an !
#
" 1& 2 * .( ) 2 ( 1
" 1& 2 * ( ) 2 (
+

#
)1 2 1* 1
1& 2 * ) 2 (

+
#
)1
1*
)1
)1
)1 2 &0 )1 2 (,

+
#
)1 2 ((
)1 2 *,
#
((
*,
&. Rumus trigonometri rangkap
a. %in & A # & %in A . Cos A
b. Cos & A # Cos
&
A $ 1
# & Cos
&
A $ 1
# 1 $ & %in
&
A
-. +an & A #
A +an 1
+anA . &
&

Contoh Soal :
Diketahui Cos A #
1(
1&
untuk A sudut lan-ip.
+entukan : a. %in & A b. Cos & A -. +an & A
.a/ab :
&
A
!
C
1(
1&
*
Cos A #
1(
1&
%in A #
1(
*
+an A # *21&
a. %in & A # & %in A . Cos A
# & .
1(
*
.
1(
1&
#
1,3
1&0

-. +an & A# & +an A # & . *21&
1 $ +an
&
A 1 $ (
1&
*
"
&
#
1))
&*
1))
1))
1&
10

#
1))
113
1&
10

#
113
1))
4
1&
10
#
113
1&0
b. Cos & A # 1 $ & %in
&
A
# 1 $ & (
1(
*
"
&
# 1 $ &
1,3
&*
#
1,3
*0 1,3
#
1,3
113
(. Rumus perkalian %inus dan Cosinus
a. & %in A . Cos ! # %in (A!" sin (A'!"
b. & Cos A . %in ! # %in (A!" $ %in (A'!"
-. & Cos A . Cos ! # Cos (A!" Cos (A'!"
d. $ & %in A . %in ! # Cos (A!" $ Cos (A'!"
Contoh Soal :
5yatakan sebagai jumlah %inus dan sederhanakan jika mungkin :
a. Cos 6*
0
Cos 1*
0
b. Cos &4 . %in 4
.a/ab :
a. & %in A Cos ! # sin (A!" sin (A'!"
%in A Cos ! # 7 8%in (A!" %in (A'!"9
%in 6* Cos 1* # 7 8%in (6* 1*" %in (6* $ 1*"9
# 7 8%in 30
0
%in ,0
0
9 # 7 81 7 ( 9 # 7 : (
(
b. & Cos A . %in ! # %in (A!" $ %in (A'!"
Cos A %in ! # 7 8%in (A!" $ %in (A'!"9
Cos &4 %in 4 # 7 8%in (&4 4" $ %in (&4 $ 4"9
# 7 8%in (4 $ %in 49
# 7 %in (4 $ 7 %in 4
). Rumus penjumlahan dan pengurangan %inus dan Cosinus
a. %in A %in ! # & %in 7 (A!" . Cos 7 (A'!"
b. %in A $ %in ! # & Cos 7 (A!" . %in 7 (A'!"
-. Cos A $ Cos ! # & Cos 7 (A!" . Cos 7 (A'!"
d. Cos A $ Cos ! # ' & %in 7 (A!" . %in 7 (A'!"
Contoh :
;itunglah : a. Cos 6*
0
Cos 1*
0
b. %in 6*
0
%in 1*
0
.a/ab :
a. Cos A Cos ! # & Cos 7 (A!" Cos 7 (A'!"
Cos 6*
0
Cos 1*
0
# & Cos 7 (6*1*" Cos 7 (6*'1*"
# & Cos 7 (30" . Cos 7 (,0"
# & Cos )* . Cos (0
# & . 7 & . 7 ( # 7 ,
b. %in A %in ! # & %in 7 (A!" . Cos 7 (A'!"
%in 6* %in 1* # & %in 7 (6*1*" . Cos 7 (6*'1*"
# & %in 7 (30" . Cos 7 (,0"
# & %in )* . Cos (0
# & . 7 & . 7 ( # 7 ,
A. Soal
1. Diketahui sin A # 7< -os ! # 7 ( < A dan ! susut lan-ip.
+entukan nilai dari
a. sin ( A $ !" #
b. tan ( A !" #
-. -os ( a $ !" #
&. Dengan menyatakan 6*
0
# )*
0
(0
0
. +entukan nilai dari :
)
a. sin 6*
0
b. -os 6*
0
-. tan 6*
0
). Diketahui tan A # 12( ( A sudut lan-ip". +entukan nilai dari :
a. sin &A
b. -os &A
-. tan &A
). %ederhanakan=
0 0
0 0
1* -os 6* -os
1* -os 6* -os
+

B. Pembahasan.
1. sin A # 7
-os A # (
&
1
&
(
=
tan A #
(
(
1
(
1
=
-os ! # 7 (
sin ! # 7
tan ! #
(
(
1
(
1
=
a. sin (A'!" # : >( $ 12)>(# 0
b. tan (A!" #
(
(
1
(
(
1
1
(
(
1
(
(
1

+
#
(
&
(
(
&
# >(
-.-os (A'!" # -os A.-os ! sin A.%in !
# 7 >(.12& >( 12&.12&
# (2) :
# 1
*
&. a. sin 6* # sin ( )* (0"
# sin )*.-os (0 -os )*.sin (0
# 7 >&. 12& >( 7 >&. 12&
# : >, : >&
# : (>, >& "
b. -os 6, # -os ()* (0"
# -os )*.-os (0 ' sin )*. sin (0
# 7 >& .12& >( $ 12& >& . 12&
# : >, ' : >&
# : (>, ' >& "
-. tan 6* # tan ( )* (0"
#
(0 tan )* tan 1
(0 tan )* tan

+
#
( ( 2 1 . 1 1
( ( 2 1 1

+
#
( ( 2 1 . 1 1
( ( 2 1 1

+
.
( ( 2 1 . 1 1
( ( 2 1 1
+
+
#
( 2 1 . 1
( 2 1 ( ( 2 1 1

+ +
#
( 2 &
( ( 2 & ( 2 ) +
# & >(
(. tan A # 12( sin A #
10
10
1
10
1
=
-os A #
10
10
(
10
(
=
a. sin &A # &sin A-os A
# &.
10
10
1
.
10
10
(
# (2*
b.-os &A # 1 $ &sin
&
A
# 1 $ & .(
10
10
1
"
&
,
# 1' &
100
10
# 1 $ 12*
# )2*
-.tan &A #
A A
A
tan tan 1
tan &

#
( 2 1 . ( 2 1 1
( 2 1 . &

#
3 2 1 1
( 2 &

#
3 2 1
( 2 &
# &2(.321
# ?
).
0 0
0 0
1* -os 6* -os
1* -os 6* -os
+

#
" 1* 6* ( & 2 1 -os " 1* 6* ( & 2 1 sin &
" 1* 6* ( & 2 1 sin " 1* 6* ( & 2 1 sin &
0 0 0 0
0 0 0 0
+
+
#
" ,0 ( & 2 1 -os " 30 ( & 2 1 sin &
" ,0 ( & 2 1 sin " 30 ( & 2 1 sin &
0 0
0 0

#
0 0
0 0
(0 -os )* sin &
(0 sin )* sin &
#
( & 2 1 . & & 2 1 . &
& 2 1 . & & 2 1 . &
#
, & 2 1
& & 2 1
#
,
&
#
(
1
# ' 12( >(
6
1