GR

TOZ RETM
a-tme
b-Elektroliz
c-Kimyasal ndirgeme
d-Atomizasyon
Demir Tozu retimi
T/M PARALARIN RETM
Kartrma
Presleme

Sinterleme
nfiltrasyon
Ya Emdirme
Boyutlandrma
kinci Presleme
Buharlama lemi
Talal malat
apak Alma
Birletirme
Isl lem

Paralarn metal tozlarndan imal edildii metal ileme
teknolojisi

Geleneksel T/M imalat sras olarak, tozlar istenen
ekle preslenir ve daha sonra, sert, rijit bir ktle halinde
balanmak zere sinterlenir.

Presleme imal edilecek para iin zel olarak
tasarlanm zmba ve kalp kullanarak pres tipi bir
makinede gerekletirilir

Sinterleme metalin erime scaklnn altndaki bir
scaklkta yaplr

T/M paralar sonraki talal ilemelere ihtiyac
ortadan kaldracak olan, son ekil veya son ekle yakn
olarak seri retilebilir

T/M ilemi ok az malzeme ziyan eder balang
tozunun yaklak % 97si mamule dntrlr

T/M paralar gzenekli metal paralar imal etmek
iin belirli bir gzeneklilik seviyesinde yaplabilir

rnekler: filtreler, ya-emdirilen yataklar ve dililer

Yksek takm ve ekipman maliyetleri

Metal tozlar pahaldr

Metal tozlarnn depolama ve nakliyle ilgili problemler

Metal tozlarnn presleme srasnda kalp iinde paralel
olarak akmamas nedeniyle para geometrisinde
snrlamalar

Para boyunca younluktaki deiimler, zellikle
karmak geometriler iin bir sorun olabilir

En byk tonajl malzemeler demir, elik ve
alminyumdur

Dier T/M metalleri olarak bakr, nikel ve molibden ve
tungsten gibi refrakter metaller saylabilir

Tungsten karbr gibi metal karbrler de toz
metalurjisinde olduka fazla miktarda tketilmektedir

Hemen hemen btn malzemeler toz haline getirilebilir,
fakat tozlar retmek iin seilen metotlar malzeme
zelliklerine baldr. tme, elektroliz, kimyasal
indirgeme ve atomizasyon drt ana toz retim
metodudur. Endstride kullanlan tozlarn % 60dan
fazlas atomizasyon yntemi ile retilmektedir.

tme sistemi, zellikle krlgan (gevrek yapl) malzemelerden toz
retiminde kullanlan, darbe kuvvetlerinin arlkl olarak yer ald ve
ierisinde krma amal sert bilyalar ieren bir sistemdir.

Deirmen sistemi silindirik olup ierdii sert bilyalar ile malzemeyi
tr. Deirmen dndke bilya malzeme stne der;
gerekleen bu etkileim sonucu toz boyutunda klme sz
konusudur.

Elektroliz ynteminde, elektrolitik banyoda kertilen veya katotta
toplanan metal kolaylkla tlerek ince toz haline getirilir ve retilen
tozlar ykanarak elektrolitten iyice temizlenir. Kurutma asal gazlar altnda
yaplarak oksitlenme nlenir. Elektroliz srasnda oluan paracklar dendritik
bir yap gsterirlerse de daha sonraki ilemlerle bu yap
kaybolur. Elektrolitik tozlarn en byk avantaj yksek saflklar, dolaysyla
iyi sktrabilme zelliklerine sahip olmalardr.


Demir tozlarnn retiminde bu metod ok kullanlmaktadr. Bu
yntemde seilen cevher tlr, kokla kartrlr, karm
indirgemenin olutuu srekli frndan geirilir ve kek eklinde snger
demir elde edilir. Snger demir daha sonra tlr, metalik olmayan
malzemelerden ayrlr ve elenir. Tozlarn safl ham malzemelere
baldr. Dzensiz sngerimsi tanecikler yumuaktr ve kolayca
preslenebilir ve bylece ham mukavemeti iyi olan rnler oluur.
Benzeri ekilde refrakter metaller de oksitlerinin hidrojenle
indirgenmesiyle retilirler.
Ergimi metali yksek enerjili gaz veya sv arpmasna maruz
brakarak sv metali daha kk paralara ayrmaktr. Hava,
azot ve argon en ok kullanlan gazlardr.

T/M endustrisinde en ok
kullanlan toz demir
tozudur. Yntem kat halde ve
1260 Cde gerekleir.
Magnetite zengin cevher
tlerek kok ve kireta ile
kartrlr, ve seramik tplere
doldurulur. Seramik tpler frn
arabalarna yklenir ve uzun
frn iinden 68 saatte geerler.
tmeden sonraki tavlama
ilemi hidrojen gaz altnda 870
Cde gerekleir. Sonu toz,
snger grnmldr.
T/M uygulamasndaki
genel ilemler ematik
olarak ak emasnda
gsterilmitir. Paray
oluturan tozlar ve
yalayclar homojen
bir karm elde
edilinceye kadar
kartrlrlar. Karm
daha sonra kalbn
ierisine doldurulur ve
basn altnda
sktrlr, son olarak
paralar sinterlenir.
Metalik tozlar, yalayclar ve istee bal alam
elementleri ile homojen bir karm elde etmek iin
kartrlr. Karm ierisine genellikle %0.5-1.5 aras
yalayc eklenir. Srtnmenin azalmas paralarn
kalptan kolayca kmasn da salar. nceden
alamlanm tozlara alternatif olarak alam
elemanlar kartrma aamasnda da birbirine
katlabilir.



En yaygn sktrma yolu, bir
elik veya sert metal kalp
ierisinde 300-800 MPa
basn altnda eksenel
preslemedir. Tek bir
operasyonla karmak
paralar yksek retim
hzyla (dakikada 25 para)
retmek mmkndr.

Sinterleme, preslenmi paralarn mukavemet kazand bir
sl ilemdir. En yaygn sinterleme scakl aral demir esasl
alamlar iin 1100-1150 Cdir. Uygulamaya bal olarak
scaklktaki bekleme zaman 10 ile 60 dakika arasnda deiir.
Sinterleme frn iinde oksitlenmeyi nleyen bir atmosfer
gereklidir. Sinterleme ilemi yalaycy alma, sinterleme ve
soutma basamaklarn kapsar.


Para ierisindeki birbirleri ile balantl gzenekler,
ana metalin sinterleme scaklndan daha dk bir
ergime scaklna sahip bir alamla doldurulur.
Mesela, bakr esasl alamlar sinterleme esnasnda
demir esasl paralara szarlar. nfiltrasyon ilemi
paralar szdrmaz yapar ve mekanik zelliklerde
arta sebep olur.


Sinterlenmi paralara ya ve dier
metalik olmayan malzemeler emdirilerek
korozyona kar koruma artrlr. Kendi
kendine yalamal yataklar, sinterlenmi
gzenekli yataklara ya emdirilmesi
sonucu ve sadece T/M yntemi ile retilir.
Boyutlandrma sinterleme sonras yaplan ilave presleme
ilemidir. Ana ama, boyut hassasiyetini ve beraberinde yzey
kalitesini artrmaktr. Az miktarda plastik deformasyona ihtiya
olduu iin orta byklkteki basnlara ihtiya vardr.

stenilen mekanik ve manyetik zelliklerin salanmasnda gerekli
olan parca younluunu elde etmek iin bir gzenek azaltma ilemi
olan ikinci presleme kullanlr. Preslenmi parann 700-800 C
arasnda n sinterlenmesi ile yalayclar yanar ve yeniden
kristalleme meydana gelir. Pekleme ve i gerilmeler
kaldrldndan malzeme snekliini tekrar kazanr. kinci
preslemeden sonra paralar ikinci defa sinterlenir.


Bu ilem sadece demir esasl paralara uygulanabilir.
Paralar 550 C kadar starak ve onlar su buharna
maruz brakarak d yzeylerinde ve i balantl
boluklar boyunca ince bir Fe
3
O
4
tabakas oluturulur.
Buharlama ilemi korozyon mukavemeti, sertlik,
basmaya kar dayanm ve anma dayanmnda arta
sebep olur.


Sinterlenmi paralarn retilmesindeki en nemli ekicilik karmak
ekiller ve dar toleransa sahip paralarn retilebilmesi olmasna
ramen, baz snrlamalar bulunur. Bundan dolay frezeleme, delik
delme (presleme dorultusuna dik delikler), di ama gibi talal
imalat operasyonlar, kalpta presleme ile elde edilemeyen ekillerin
baarlabilmesinde kullanlr. Sinterlenmi metallerin talal imalat
genellikle ayn bileimdeki dkm-dvme alamlarnkinden daha
kolaydr. Bundan dolay kesme hz ve kesme takmlar optimum
sonular almak iin ayarlanmaldr. Takm mrn artrmak iin, MnS
gibi ilenebilirlii artrc katklar toz ile kartrlabilir. Sinterleme
sonras bu katklar yap ierisinde dzgnce dalm olarak kalrlar
ve mekanik zellikler belirgince etkilenmez.
Bu ilem, presleme ve talal imalattan kaynaklanan
apaklar almak icin kullanlr. En yaygn metod
tamburlamadr ve baz durumlarda iinde andrc toz
bulunan sv ortamlar kullanlr.


Karmak ve byk paralar birletirme ile retilebilir.
Difzyonla birletirme, sinter-birletirme ve lazer
kayna gibi bir ok birletirme teknii vardr.

Alamlarda faz dnmleri gzenek miktarna deil
kimyasal bileim ve alamn homojenliine baldr.
Bylece dkm-dvme alamlara uygulanan tm sl
ilemler sinterlenmi malzemeler iinde de
uygulanabilir.