KATMA DEER VERGS

TKETM VERGSNDEN TASARRUF VERGSNE DNN MACERASI

(HSSE SENED VE TRAK HSSELERNN VERGLENDRLME GRM
BALAMINDA)
Katma deer vergisinin Trkiye de ilk kez uygulanmaya baland 1980 ylnn ortalarnda
yazlan tm akademik yaz ve eserlerde, bu verginin teorisi, verginin kasad milli gelir
bileeni ve vergiyi yklenen ni!ai kesimin kim olduu a"klanrd# $radan yllar ge"tikten
sonra yazlan uygulamaya y%nelik kitalarda, verginin teorik ksmndan !i" ba!sedilmez oldu#
Tebliler, genelgeler, vergi dairesi uygulamalar, bakanlk g%r ve muktezalar ve ma!keme
kararlarna dayal yeni bir aydnlanma& d%nemine girildi#
'tn dinlerin genel roblemi, eygamberinin yaad d%nemin itikad ve ratik
uygulamalar ile sonraki asrlardaki uygulamalarnn ayn olmadna y%neliktir# (lk
d%nemlerden sonra deiik yorumlara bal saysz mez!e b%lnmeleri oluur# )atta bu
yorum *arklarna bal milyonlar+a insann kan d%klr#
,zellikle katma deer vergisi ile ilgili yaanan son zamanlardaki tartma ve uygulamalara
bakldnda, din alanndakine b%lnme ve tartmalara benzer tari!i deiimlerin bu vergi
y%nnden de yaandn g%ryoruz#
K-. nin ilk nzul& yllarnda +anl olarak bilinen *akat sonraki yllarda unutulan en %nemli
akidelerden birisinin ya deitiini ya da unutulduunu g%ryoruz# /eki, nedir bu unutulan
itikat konusu0
1akalenin esas konusu da2 katma deer kavram ile son zamanlarda olduk"a tartma konusu
olan irket !isse senetleri ile itirak !isseleri satlarnn 3 ya da genel anlamda2 !er trl ti+ari
ortaklklardaki !isse aylarn g%steren evrak ya da evrak olmasa da!i temsil ettii !aklarn4
katma deer vergine tabi olu olmad ya da bunlarn bu verginin konusuna giri
girmediidir#
UNUTULAN KATMA DEER KAVRAMI:
(lk bata ve en %nemlisi, bu verginin bizati!i adn ald ka!a "#$#% kavram veya
ka&'a( "#$#% kavram unutuldu ya da kavramn 5meali6 deiti# (kin+isi2 K-. nin iman
esaslarndan bir dieri olan bu verginin 5tketim vergisi6 olduu ger"ei deiti# ,zetle,
verginin tabann oluturan milli gelir unsurunun kimler ve neler olduu unutuldu#
Trk"emize katma deer olarak "evrilen 5.alue $dded 52 tketime konu ola+ak bir mal veya
!izmetin s*r deerinden ni!ai tketi+iye ulat ana kadar !er bir sa*!ada kazand 5deer6
lerin !esabna dayanmakta olu, verginin sistematii de bu ara sa*!alardaki ka&'a(
"#$#%'#% zerinden vergileme yamaktr#
7retimden tketime kadar olan btn ara sa*!alarda, bu vergi !esab yalmasna ramen ara
sa*!alarn !i"birinde vergi yknn kalmad, vergi yknn ger"ek ykleni+isinin mal ve
!izmetlerin ni!ai tketi+isinin olduu teorik olarak bilinmektedir# (te verginin bu %zellii ona
5tketim vergisi6 olma %zelliini vermektedir#
Katma -eer .ergisine iman etmek istiyorsanz, iki eye kesin inanmak ve ikrar etmek
zorundasnz# 'unlar2
a4 K-. bir tketim vergisidir#
b4 'ir mal ya da !izmet olduu dnlen 589:6 in bir 5 katma deer6
ameliyesine;sre+ine sa!i olmas zorunluluudur#
$slnda bu iki temel unsur birbirinden aayr eyler deil birbirini tamamlayan biri dierinin
sonu+u olan kavramlardr# K-. bir tketim vergisi ise2 tketim nedir, !angi mallar tketim
konusudur ve kim tketi+i olur0
TKETM
Tketim, esas itibariyle insan i!tiya"larna y%nelik bir kavramdr# Tketim ayn zamanda bir
ener<i konusudur# Tketimin konusu *iziki bir mal olduu gibi bir !izmet te olabilir# (nsan
i!tiya"larnn bireysel ya da tolumsal olarak ya da maddi ve ru!sal y%nne !ita eden mal ve
!izmetler y%nyle giderilmesi de ni!ayetinde ayndr#
K-. bir tketim vergisi ve bunun sonu+u insan tketimine konu olan ni!ai mal ve !izmetler
olmasna ramen verginin bir sat vergisi gibi son aamada alnmad *akat tketimden
%n+eki btn ara retim=imalat sa*!alarnda katlan deerlerin 3 katma deer4 ayr ayr !esa
ve vergilemesi yoluyla ta!sil edildiini de biliyoruz#
'urada dikkat "eken ve yeniden tas!i! edilmesi gereken !usus, bu verginin 3K-.4, insanolu
tara*ndan tketilebilme yeteneine sa!i mal ve !izmetleri veya bu mallarn tketim
deerlerini vergilemek olduudur#
>erek lkenin milli gelir !esalarnda ve gerekse bireysel gelirlerimizi ele aldmzda,
gelirin tamamnn !ar+anmadn, bir ksmnn tasarru* edilerek bir kenara konulduunu
biliyoruz# 'u durumda2 >elir ? Tketim @ Tasarru*, eitlii oluur# (ktisat literatrndeki : ?
A @ B2 eklindeki eitlikte :? >elir2 A? Tketim2 B? Tasarru* C dur# )er bir *erdin tketim ve
tasarru* oranlar bireysel bazda *arkl olsa bile, katma deer vergisinin vergilemek istedii
gelir alan, tolam gelirimizin tketime ayrdmz ksm ile ilgilidir# 'u, bireysel olarak da,
milli gelir !esab olarak da, ayn temele dayanmaktadr# :ukardaki eitliin sade+e A?
Tketim 3Consumtion4 ksm K-. nin vergi tabann oluturur#
K-. nin teorik temeli bu olduuna g%re2 ya verginin konusunu tekil eden tketim
kavramnn, ya da verginin konusu dnda kalan tasarru* kavramnn "ok iyi tanmlanmas
gerekir ki verginin konusuna giren eylerle girmeyen eyler a"k"a ortaya "ksn#
Trk -il Kurumu s%zl tketimi2 retilen veya yaplan eylerin kullanlp harcanmas,
yoaltm, istihlak, retim kart olarak tanmlanyor# Tketim kelimesinin k%k tketmek
ise, burada kullanm yoluyla bir tkenmeye de iaret vardr# Tketimin bir anlamda ener<i
y%nnn olduuna deindik# 1addenin, ener<inin younlam !ali olduu dnlrse,
kullanlann mal veya rnn zamanla ener<isinin azalmas da !ar+anmay i"erir# Tketim2
tketi+i y%nnden ener<i salayan, tketilen varlk y%nnden ise, kullanm suretiyle ener<i
azalmas, eskimesi, yok olmas veya asli vas*n yitirmeyi kasar# Tketim, bir anda
olabile+ei gibi yllar, kimi zaman yzyllar+a srebilen bir sre"tir# 'u nedenle, tketimi
uzun zaman alan mallar, 5dayankl tketim mallar6 diye adlandryoruz#
B%z "ok uzatmadan, 5tketimin kart6 olan ya da 5anti=tketim6 veya 5gayri=tketim6
diyebile+eimiz 5tasarru*6 kavramn biraz a"alm#
TASARRUF
/arasal gelirin bir b%lm, ksa ve uzun vadeli tketim 3mal ve !izmet4 !ar+amalarna
ayrldktan sonra kalan ksm tasarru*u oluturur# (nsanlar, gele+ekteki belirsizliklere kar
korunmak ya da retim g"lerini kaybede+ekleri yallk yllarndaki !ar+amalarn
karlamak ama+yla gelirinin bir ksmn i!tiyat ak"esi olarak ayrr# Kimi zaman, !ar+amalar
belirli bir sreliine ertelenir# B%z gelimi, yaz tatili i"in bir miktar ara biriktirilerek bir
k%eye konur# 'urada da, tketim kavramnda olduu gibi, ksa ve uzun vadeli tasarru*
niyetleri ortaya "kabilir#
Tasarru*lar ksa vadede ara *ormunda tutulabile+ei gibi, da!a uzun vadeli tasarru*
*ormlarnda da deerlendirilebilir# Tasarru*, bir y%nyle !Dli!azr tketimden vazge"mektir#
Tketimden vazge"me nedeniyle kaybedilen !azzn ileride yala+ak *azla tketimle tela*i
edilmesi gerekir ki, bu da tasarru*larn yatrma d%ntrlerek ileriki yllar gelirinin
"oaltlmas anlamna gelir#
>nmzde, *ikti* ara sisteminin uygulanmakta oluu ve buna bal en*lasyon olgusunun
arasal tasarru*larn satn alma g+nde meydana getire+ei azalmay %nlemek ama+yla
insanlar, tasarru*larn gelir getiren bir eye balamak i!tiya+ !isseder# (te bu nokta da
5yatrm6 kavram devreye girer# 5Tasarru*6 ve 5:atrm6, biri dierinin tabi sonu+u olan
kavramlardandr#
:atrm kavramnn "ok geni bir kullanm olmasna ramen biz sade+e tasarru* eden kiinin
kendisinin bir retim sre+ine girmeksizin, arasal tasarru*unu, ya kiraya vermesini 3*aiz
geliri4 ya da mev+ut ti+ari;snai iletmelerin sa!ilik belgelerine 3menkul kymetlerine4
yatrm yaarak kar ay elde etmesi !ususuna !asrede+eiz# 'u tr yatrmlara genel olarak
5*inansal yatrmlar6 da diyoruz# 1ev+ut bir *irmann !isselerini satn alarak ortak olunursa
elde edile+ek gelir iletme kazan+na ortak olmaktr# Einansa i!tiya+ olan bir iletmenin
ta!villerini alarak elde edile+ek gelir ise, *aiz geliri ola+aktr# )er ikisinin konumuz a"sndan
dikkati "eken %zellii, arasal tasarru*un 3?yatrm4 arasal gelir elde etmesidir#
/arasal tasarru*lar, arasal 3*inansal4 kymetlere yatrlmak suretiyle bir deiim yalmtr#
'orsada ilem g%ren bir irketin !isse senedini satn aldmzda, arasal varlmz 5Kat
.arlklar6 olarak da adlandrlan bu 5Einansal .arlklara6 d%ntrm oluruz# Batn alna+ak
irket !issesinin menkul kymetler iyasasnda ilem g%rmesine, anonim irket statsnde
olmasna da gerek yoktur# )er!angi bir 5kDt belge6 ile temsil edilebilme g+ne sa!i bir
ortaklk giriimi ni!ayetinde *inansal yatrmn konusudur#
Einansal 3kat4 varlklar, esas itibariyle, gelir elde etmeye y%nelik yatrm vastalardr# 'ir
y%nyle 5anti=tketim6 dir# /arasal varln, tketilerek azalmasna deil, gelir getirerek
"oalmas ama+na matu*tur# Kimi zaman, *inansal varlklara 3kymetler4 yatrlan aradan
zarar da elde dilebilir# $n+ak, meydana gelen zarar, bir !ar+ama ya da tketim deildir#
Tketimin, insan i!tiya"larna y%nelik tara* ile ener<i konusu arasndaki irtibat %n+eden
a"klanmt# 'uradaki zarar, varlktaki 5deer6 ya da 5kymet6 kaybdr, an+ak !i"bir ekilde
5ener<i6 kayb deildir#
Bonu" olarak2 5tasarru*lar6 ve tasarru*larn *orm deitirmi !ali olan 5*inansal yatrm6
vastalarnn bizati!i kendileri ile bunlarn mu!teli* ekillerde el deitirmesinin bir tketim
vergisi olan katma deer vergisinin konusuna kesinlikle girmediidir# K-. nin b%yle bir
teorik ama+ da yoktur ve ta!sil;indirim messesesi de buna msait deildir# Fnk tketim
mallar, retimin ni!ayetinde bir tketimle sonu"lanr# 'u sonu"lanma kamu a"sndan bir
vergi geliri dourur# $n+ak2 *inansal 3kat4 varlklar, ni!ayeti olan bir sre" olmadndan ne
bir retim sa*!as ve ne de bir tketim sa*!as vardr# $n+ak, *inansal varlklar tekrar arasal
*orma d%ntrlerek 5!ar+ama=tketim6 *ormu kazanlabilir ki bu aayr bir sre"tir#
'u temel a"klamalardan sonra esas konumuz olan bir irkete sa!ilik !akk veren menkul
kymetlerin alm=satm veya tramasnn K-. nin konusuna giri girmediini in+eleyelim#
HSSE SENED VE)A TRAK HSSES ALIM*SATIMI VE TRAM+ASININ
KATMA DEER )A DA KATILAN DEER A,ISINDAN
DEERLENDRLMES:
Katma deer vergisi bir tketim vergisi, verginin konusu da tketime konu olan ya da
olabile+ek mal ve !izmetlerin retiminden tketimine kadar olan sa*!alar kasyor ise, bir
irket veya ortakla ait sa!ilik;ortaklk !aklarnn alm=satm ya da devrinin 5katma deer6
ya da tketim vergisi ile alakas nasl olabilir0
'unun i"in iki kavramn a4 5-eer6, b4 5Katma -eer6 kavramnn a"klanmas gerekir#
KATMA DEER VE DEER KAVRAMLARI:
Ka!a D#$#%:
5Katma -eer;Katlan -eer6 ile 5tketim vergisi6 arasndaki illiyet ban K-. nin teorik
"er"evesini ortaya koyarken a"klamtk# Boluduumuz !avay ksmen !ari" tutarsak,
retilmeden !er!angi bir eyin tketilmesi mmkn deildir# 7retim, kimi zaman tek aamal
iken 3yabani bir meyvenin tolan azara getirilmesi gibi4, kimi zamanda karmak ve "ok
aamal sre"lere baldr# Tek aamal da olsa, tketim konusu bir maln tketi+iye
sunulmasnda ener<i gerektiren bir "aba, gayret ve emek vardr# 'u *aaliyetlerin tamam, bir
5katma deer6 yaratma ameliyesidir#
D#$#%:
Kimi zaman, baz ekonomik varlklar sa!ibinin !i"bir emek ve "abas olmadan deerlenir#
B%z gelimi satn aldmz bo bir arsa veya tarlann iyasa deeri ykselmitir# 'o arsa ve
tarlann deer artnda sa!ibinin !er!angi bir gayret ve "abas da olmayabilir# 'urada bir
5deer6 art ya da 5rant6 art vardr# $n+ak, arsann iyasa sat *iyatlarndaki bu art bir
5katma deer6 art deildir# :ine, menkul kymet iyasasnda satn alnan bir !isse
senedinin borsa *iyat !emen bir gn sonra G 10 artabilir# 'urada da bir 5kymet6 veya 5deer
art6 vardr# 'ir deer art vardr an+ak bu arta 5katma deer6 art diyemeyiz# $yn
!isse senedi, sa!ibinin !i"bir "abas olmakszn 1 ay sonra G H0 deer kaybedebilir# 'urada
da yine sade+e 5deer6 azal olmutur# 'urada da, eksi bir katma deerden ba!sedemeyiz#
:ukarda belirtildii zere2

Ka!a D#$#% (Va'-# A""#"): 'ir retim=imalat sre+ine bal ve retim *akt%rlerinin
tketim konusu varla dorudan ve dolayl ka&k'a%& bir deer iken,
D#$#% (Va'-#: .a"#/# "#$#%): 7retim=imalat sre+ine bal olmakszn ve sa!ibinin "abas
!ari+inde bir varln kazand kymet ya da deerinde meydana gelen olumlu veya olumsuz
deiimlerdir#
HSSE SENED KATMA DEER VERGSNN K0NUSUNA GRER M1

5Katma deer6 ya da ka&'a( "#$#% kavramnn tad anlam unutulun+a ya da sade+e
5rant6 kelimesi ile ayn anlama gelebilen 5deer6 kavram ile e tutulun+a, ilk itikat
samalarna bal yeni mez!e sa!ileri ortaya "kmaya balad# Katma deerin ya da bu
verginin konusuna girmeyen i, ilem, varlk, deer, servet ve benzerleri de sanki
vergilemenin konusu gibi alglanmaya baland#
Katma -eer .ergisi Kanunu nun kodi*ikasyonunda2 verginin konusu olan ilemler
belirtildikten sonra, baz mal ve !izmetlerin teslimi vergiden istisna tutulmutur# 'u istisna
kasamndaki mallarn retimden son biti 3tketim4 aamasna kadar olan b%lmleri vergi
!esalamalarna dD!il edildii !alde, son tketi+iye teslimi aamasnda vergi istisnas
uygulanmaktadr# 'u tr istisnalarn "ou, K-. Kanunu nun 1I n+i maddesinde
dzenlenmitir# 5Bosyal ve $skeri $ma"l (stisnalar ile -ier (stisnalar6 bal altnda
dzenlenen bu istisnalarn ama+, madde matlubunun kasad ama"lar yannda bir tketim
vergisi olan ve ni!ayetinde tketi+iyi vergileyen K-. yknden dk gelirli !alk korumak
ve vergi ykn azaltmak ama+na matu* olduu bilinmektedir#
)i"bir ekilde 2k#3! k4(-.- 4'!a"&$& ve an+ak gelirin tasarru* ve yatrma ayrlan
b%lmn ilgilendiren baz varlk ve kymetlerin, sanki K-. ne tabi imi ve an+ak birtakm
sosyal gerek"elerle K-. Kanunun 1I n+i maddesinde zikredilmek suretiyle istisna gibi
sayld da g%rlmektedir ki ite tam bu nokta K-. ilgili *ikri kazalarn meydana geldii
yerdir#
'ilindii zere2 vergi !ukukunda istisna, verginin konusuna girmekle beraber baz vergi
konularnn mu!teli* ama" ve gerek"elerle ksmen veya tamamen vergi dnda tutulmasdr#
Tketime 3ve dolaysyla katma deere4 konu olmad !alde 3yani verginin konusuna
girmedii !alde4 K-. istisnalar i"erisinde saylan varlklar ve teslimler var mdr ve varsa
bunlar nelerdir0
V#%53(3( K4(-.-(a G3%!#"3$3 Ha'"# .3.(a E"3'#('#% 6# Ma738#3:

K-. Kanunu nun va!yi 3&4 srasnda istisna edilen bu varlklar2 1I;J=g maddesinin ilk
metninde saylan baz kymetlerdir ki, bunlar2 5Kl"e altn, d%viz, ara, damga ulu, !isse
senedi ve ta!vil teslimleri6 olarak saylmtr 3maddenin ilk metni4#
Kl"e altn, gm ve kymetli talar tari!i anlamlar ve merkez bankalar tatbikatlaryla zaten
ara !kmndedir# ,zelikle2 altn !alen baz merkez bankalarnn kambiyo !esalar i"inde ve
rezervlerine dD!il kymetlerdendir# 'u mallar ikili kullanma sa!itir# )em aradr ve !em de
az da olsa tketime konu olu uluslar aras iyasalarda kambiyo %demelerinde
kullanlmaktadr# 'u mallarn az da olsa tketime konu olmas bunlarn arasal %zelliklerini
ortadan kaldrmamtr# $yn ekilde, dier istisna edilen varlklarn !er birini tek tek ele
aldmzda da2 !i"bir kimse d%vizin, arann, damga ulu, deerli katlar ve ta!villerin
aslnda tketim konusuna girdii !alde kanun koyu+u tara*ndan K-. den istisna edildiini
ileri sremez# 'a!si ge"en bu mallarn adlarnn temsil ettii *ormlar itibariyle ne dorudan
ni!ai tketim konusu ve ne de bir retim sre+ine tabidir# 'u varlklar, bizati!i katma deer
vergisinin konusuna girmedii !alde katma deer vergisinden istisna edilen mallar i"erisinde
saylmtr# 'ir varlk 3mal4, katma deer vergisinin konusuna girmedii !alde katma deer
vergisinden istisna edilebilir mi sorusu akla gelebilir# 'u soruya verile+ek +eva tek kelimeyle
evettir# 'a!si ge"en ve tadat edilen varlklar, bir tketim vergisi olan K-. nin konusuna ne
teorik ve ne de ratik anlamda girmez# Keden tadat edildi denirse, o zaman, bu verginin ilk
yrrlk tari!indeki uygulay+larnn "ok a"k bir ekilde ortaya koyduu gibi ileriki
zamanlarda baz kimselerin ortaya "karak bu varlklarn da katma deer vergisine tabi
olabile+eini ileri srmelerinin %nne ge"mek i"in da!a iin balang+nda bunu a"kla
kavuturma endieleridir#
:ukarda ba!si ge"en ve K-. nin konusuna girmedii !alde istisna edilen dier varlklar
arasnda saylan 5!isse senedini6 %zellikle geri braktk# Fnk bu konunun ayr+a ele
alnmas gerekmektedir#
K-. Kanunu nun 1I;J=g maddesinin ilk !alinde ve 5deerli kDtlar6 ile 5ta!viller6
kelimesinin ikisi arasnda saylan 73..# .#(#"3 nin durumu nedir0 :ukarda ba!settiimiz
gibi, kl"e altn, d%viz, ara, ta!vil, damga ulu vb ile !isse senedi ayn maddede
dzenlenmitir# 'unlar esas itibariyle ayn gruba dD!il varlklardr# 'u varlklarn tadat
edilmesindeki sralamann da !i"bir %nemi yoktur# $yn maddede saylan varlklarn bir
ksmn tketim bir ksmnn gayri=tketim mal olduuna dair bir belirleme de yoktur# 1I;J=g
maddesinin ilk !alinde saylan mallarn ortak bir %zellii vardr# 'u varlklarn !i" birisi
dorudan tketim konusu mallardan deildir# /ara ve d%viz nasl bir tketim mal deilse ayn
ekilde kl"e altn, kymetli talar, damga ulu, deerli kDtlar, !isse senedi ve ta!viller de
bizati!i tketimin konusu deildir# 'u saylan varlklar olsa olsa ara yerine ge"en deiim
vastalar ya da servet unsurlardr# 'u mallar, adlarnn temsil edildii *ormlar itibariyle
dorudan tketilmezler# 'u mallar da!a sonra baka bir malla deiilmek ama+yla saklanr,
deo edilebilirler# 'unlar, tketimin konusu deil, varl ve deeri temsil eden deiim
vastalardr# )i" kimse, dorudan ta!vil ya da damga ulu yemez ya da tketemez# 'u
mallarn dorudan tketimi yoluyla *iziki anlamda %l"lebilir bir ener<i de elde edilemez#
$n+ak2 bu varlklarn baka varlklarla deiimi sonu+u elde edile+ek dier mallardan bir
tketim ve ener<i salanabilir#
$n+ak, dinlerin ge"irdii serven gibi katma deer vergisinin ilk sa!abelerinden sonra
gelenler K-. nin ini ama+n bilmedikleri ya da unuttuklar i"in, K-. nin konusuna doal
yalar nedeniyle girmeyen varlklarn !emen arkasna gelmek zere baka mallar eklediler#
:ani, ara, d%viz, ta!vil, ul ve !isse senedinin arkasna 5Lmetal, plastik, lastik, kauuk,
kt, cam hurda ve atklarnn teslimi ni ekleyiverdiler# 'atllarn 5!eresy6 dedikleri yani
5din+e kabul olunmu inan"lara aykr dn+e6 ve dalaleti i+at ettiler# Tketime konu
olmayan varlklar ile tketime konu olan mallar ayn kategoriye koydular# )atta en kymetli
varlklar, en kymetsiz mallarla 3!urda ve atklarla4 ayn kategoriye konuldu# (ktisat biliminde
ara, altn, d%viz ve kymetli madenler, ta!vil ve !isse senetlerinin ele alnd 5mali iyasalar
5 ile 5mal iyasalarnn6 ayn nite i"inde ele alnd vaki deildir# .erginin konusuna giren
mallarla verginin konusuna girmeyen varlklar ayn maddede ve !i"bir ayrma tabi tutulmadan
dzenlendi# 1addenin anlam btnl de tamamen ortadan kalkt# Kelimenin tam anlamyla
ilim, bilim ve !ukuk katliam yald#
-alalet bir de*a dine girin+e, !i" kimsenin bunun %nn almas mmkn olmaz# 'ir sre
sonunda2 eer sade+e metal, lastik lastik vb# mallarn !urda ve atklar K-. den istisna,
dier *ormlar K-. den istisna deilse, o !alde bu maddenin ilk !alindeki mali iyasalarn
konusu olan varlklarnda sorgulanmas ka"nlmazd# Tali! kuu, !isse senedine kondu# K-.
Kanunu nun 1I;J=g bendinde 5!isse senedi6 denildii ve bu K-. den istisna edildi ise,
5!isse sa!iliinin6 dier *ormalarnn K-. ne tabi olduu g%r ortaya atld# )er dinde,
din kitabnn 5literal6 yani 5kelime kelime6 "eviri+isi=yorum+usu vardr# $yetlerin geli
nedeni ve ama+ y%nnden te*siri deil, kelime kelime "evirisi %ne "kar# Miteralistler,
maddedeki 5!isse senedi6 kavramn aynen ele alarak, !isse senedine 3basl *ormdaki !isse
senedi4 balanmam dier irket sa!ilik !aklarnn K-. nden istisna olmadnn
yorumunu yatlar# Ain ieden bir kez "kmtL
'asl !isse senetleri K-. den istisna, basl vaziyette olmayanlarn K-. konusu i"ine
girdii iddia edilin+e yeyeni bir aradigmann %n a"ld# 'u kez, yeni baz m*essirler
giyotinin elinden kurtarmak sadedinde, anonim irket ge"i+i ilmu!aberlerinin de basl !isse
senedi sayldna dair eski zaman metinlerini ke*ederek yeni yorum ve *etvalar vermeye
baladlar# :ani bir noktada, e!ven=i er ter+i! edilmi oldu# 'u *etvaya sarlanlar, bir a"dan
da yalan ana byk samay gizli+e onaylam oldular#
)atta bazlar unu da ileri srebilirler# Kanun koyu+u, ortaklk ayn temsil eden yatrm
ara"larndan sade+e basl !isse senedini K-. nden istisna etmek suretiyle %zellikle menkul
kymetlerin ilem g%rd 5sermaye iyasas6 n %zelde de2 ksa ad (1K' olan 5(stanbul
1enkul Kymetler 'orsas6 n tevik etmektedir, denilebilir# '%yle bir iddiay +evalamaya
"almak abesle itigal olur# Bade+e unu s%ylemek gerekirN K-. Kanunu 198J ylnda
yrrle girmi, Trkiye deki tek menkul kymet borsas olan (1K' ise 198H ylnda
a"lmtr# Eazla yoruma !a+et yokL
Katma deer vergisinin, 5 katlan deer6 kavram zerine bina edildii unutulun+a tay+
kolonlarndan en %nemlisi de bu ekilde "atrdamaya balam oldu# >elimi lkelerin
ekonomik kalknmalarna temel tekil eden en %nemli messeselerinden birisinin sermaye
iyasalarnn yaklak O00=J00 yl %n+esine dayand i*ade edilir# Prtaklklar ve
irketlemenin uzun yllar %n+e balad batda, !em irketler !ukuku ve !em de sermaye
iyasalarnn %nemi ortada iken bizim lkemizde birdenbire irket !isselerinin alm=satm ve
devrinin K-. ne tabi tutulmas gibi bir durumla karlam olduk# Ke irketler birbiriyle
birleebiliyor ne de !issenizi ya da ortaklk !aklarnz devredebiliyordunuz# Bermaye
!kmndeki mali bir varlnz Qservetinizi satyorsunuz ve bu sat K-. ne tabi oluyor
an+ak alm nedeniyle byk bir vergi yk altnda kalyorsunuzL
$lm= satm konusu olan mal nedir0 5)isse senedi6 ya da 5 Prtaklk /ay=Prtaklk )akk6#
/eki bu varlklar bir mal ise2 bu mal ne tr bir tketime konudur ya da !enz tketim mal
deilse da!a !angi retim aamalarndan ge"e+ek de tketilebile+ek !ale gele+ek gibi ana
sorular ne soran ne de +evabn veren var#
)isse senedi ya da dier ortaklklardaki aylar temsil eden !er trl sa!ilik belgeleri ya da
evraklar bir mal deil bir servet belgeleridir# .arlnz ister ara, ister d%viz isterse bir
!isseye balayabilirsiniz# Ke !isse senedinin kendisi ne de temsil ettii deer bir mal olmad
gibi bu rnlerin tamam sermaye iyasasnn esas ara"larndandr# 'u rnler !i"bir zaman
mal iyasalar i"inde ele alnmazlar# Ta!villerle, !isse senetleri genel olarak ayn iyasa
rnleridir# Kald ki !em !isse senetleri ve !em de Trkiye de uygulamas "ok olmasa da
ta!viller, eskisi gibi basl *ormda bulunan varlklar olmaktan da "kmtr# )em !isse
senetleri ve !em de ta!viller tamamen digital ortamda "karlan 3emisyon4 *ikti* varlklar
olmutur# -olaysyla, !isse senedinin basl olmas ile basl olmamasnn !angi retimin ya
da tketimin olmazsa olmaz art kabul ediliyor da bir *ormu K-. ne tabi, dier *ormu
K-. den istisna tutuluyorL
-evletin basl !isse senedini tevik ettii sav da, ortadaki rakamsal bykleri a"klamakta
yetersiz kalmaktadr ki, konumuz zaten bu tr teviklerin varlna dayal yorum yaarak iin
esasndan uzaklamasna kar durmaktr# 9vvela, !isse senedi gibi bir servet unsurunun ya da
deiim ara+nn 3 ki son zamanlarda bu %zellii da!a da %ne "kmaktadr4, kendisi gibi ayn
%zellikteki dier servet unsurlarndan ayr tutularak bir tketim mal olarak ele alnmasndaki
"arkln ortaya konulmas gerekir#
Katma deer vergisinin bir tketim vergisi olduu ve tketimden ne kastedildiini anlamak
i"in Kanunun gerek"esi ile ilk Teblilerine kadar gitmek gerekmektedir# Kanunun
gerek"esinde2 5 Katma Deer er!isi Kanunu tasarsna !"re nihai aamada milli !elirin
tketime ayrlan ksmnn ver!ilendirilmesi hede#lenmitir denilerek milli gelirin ve %zelde
de a!slarn tkettii= tketebile+ei mallarn !ede* alnd belirtilmitir# Takiben, milli gelir
!esalama y%ntemi de *ormlasyon eklinde g%sterilerek bu durum iyi+e a"kla
kavuturulmutur#
Kanunun 1I;J=g bendine ilikin gerek"ede de2 59:#' ;3% (3#'3k a<&8a( kl"e altn, ara ve
damga ulunun it!al ve teslimi vergiden istisna edilmitir6 denilerek bu bendde belirtilen
varlklarn 9:#' (3#'3$3(# at* yalmtr#
1 seri no# Mu K-. >enel Tebliinde2 $!% &endi ile kle altn, d"vi', para, dam!a pulu,
hisse senedi ve tahvil ilemleri ver!iden istisna edilmitir( )ende !"re, sadece kle altn
teslimleri ver!iden mstesnadr( *er ne ekilde olursa olsun ilenmi altn $y'k, &ile'ik,
kolye, +umhuriyet altn, ,eat altn vs(% ver!iye ta&i olacaktr( Para ve para mahiyetinde
birer deme arac olan ek, bono, polie gibi kambiyo senetlerinin teslimi de vergiye tabi
olmayacaktr. -enilmitir#
:ukardaki Tebli !kmnden ksmen g%rle+ei zere2 arann kendisinden gayri olarak
dier ara ma!iyetindeki %deme ara"larnn da 3"ek, bono, oli"e gibi kambiyo senetlerinin4
vergiden istisna ya da bizim iddiamzla, katma deer vergisinin konusuna girmedii
belirtilmitir# $yn yazm mant ile !isse senedi nasl tadat edilmise, tadat edilmemi olsa
da!i dier sermaye iyasas ara"lar olan baslmam !aldeki !isse senetleri, ortaklk !aklar,
ya da ortaklk !akkn temsil eden dier ortaklk s%zlemelerinin de milli gelirin veya bireysel
gelirin 5tketim6 ksmna ait olmad ve bizati!i 5tasarru*6 edilen ksmn temsil etmesi
nedeniyle verginin dnda tutulduu ger"eidir#
'ilindii zere2 *ertler, !ar+anabilir gelirlerin bir ksmn !ar+ayarak tketir, bir ksmn da
tasarru* eder# Katma deer vergisinin ama+ da zaten, *ertlerin tketim !ar+amasna ayrd
gelir ksmn vergilemektir# )ar+amadan sonra kalan ksm ise *ertlerin tasarru*larn
oluturur# Kii tasarru* i"in ayrd mebla 3ksm4 deiik *ormlarda tutabilir# -orudan
ara olarak saklar, ara yerine ge"en kl"e altn, gm veya kymetli madenler 3in+i, mer+an,
rlanta vb4 satn alabilir veya devlet ta!vili alabilir# -amga ulu satn alabilir# :a da
konumuz olan borsadan !isse senedi alabile+ei gibi tand bir irketin !enz basl olmayan
!isseleri ile bir limited irketin, komandit irketin veya !er!angi bir ortakln ortaklk !akkn
da satn alabilir# )isse senedi da!il saylan btn bu deerler kiilerin tasarru*larn ark
ettikleri tasarru*u deerlendirme 3yatrm4 usullerinden birisi ve esas itibariyle sermaye
iyasas ara"lardr#
,rnein2 bir R irketi devletin "karm olduu ve nominal deeri 100,= TM olan ta!vili 90,=
TM na satn alsn# (kin+i aamada da bu ta!vili vadesinden evvel bir : ger"ek kiisine 9H,=
TM na satsn# 'u alm=satm aamasnn !angisinde katma deer olduundan ba!sedilebilir#
-evlet ta!villeri %zellii gerei !er trl vergiden mua* olduu i"in ta!vili "karn %zel bir
*irma kabul edelim durum deiir miydiL0 8imdi bu %rnekteki alm=satm muamelesindeki
5katlan deer6 nedir0 'ir retim olmad gibi bir tketim de yoktur# Tketim, *ertlerin
tketerek ener<iye d%ntrd bir kavram olduuna g%re burada bir *iziki=maddi ve gayri
maddi bir tketimden ba!sedilemez# :ine bir retim ameliyesinin varl da iddia edilemez#
Bermaye iyasas rnleri olan !isse senetlerinin aynen ta!villerde olduu gibi bir ti+aret
irketinin bilan"osuna girdikten sonra elden "karlmas da bu rnlerin bir retim ve
ni!ayetinde tketim mal addedili katma deer vergisine tabi olmasn gerektirmez# Tketim
mallar genel olarak bir retimin sonu+una dayanr# :ani 5retimStketim6 sre+i sonu+u
oluan mallar ya da !izmetlerin varl gerekir ki ortada bir katma deerden ve ara
sa*!alardan ve 5katlan deer6 den ba!sedilsin# Tek aamal olsa da!i retim ve tketim
katma deer vergisinin olmazsa olamazdr#
'ilindii zere2 K-. Kanunun ilk uygulama yllarnda, 5itirak !isseleri6 diye bir kavram
bulunmamaktayd# Bade+e 5!isse senedi6 kavram vard# -ar ya da 5literal6 yorumlar zerine,
dier irket "eitlerine ait 3limited irketlerin, komandit irketlerin komanditer ortaklarnn, i
ortaklklarn, adi ortaklk ve kooerati*ler gibi 4 !isse aylarnn ti+aret *irmalar tara*ndan
devirleri 3alm=satm4 !alinde satn K-. ne tabi tutulmas gndeme geldi# K-. Kanunu
na %n+e ge"i+i maddelerle ve sonra 1I;J# maddeye 3r 4bendi olarak eklenen !kmle, itirak
!isselerinin belirli artlar altnda devri K-. nden istisna tutulmaya "alld#
Kanunun metninde 5!isse senedi6 yazyor o !alde !isse senedinin basl *ormu dndaki
btn ortaklk !aklarnn ti+ari *aaliyetler kasamnda devir ve el deitirmesi K-. nin
konusuna girer denildi# Bonra, b%yle bir tatbikatn *inans iyasalarn "%kerte+eini g%rn+e
e!veni er misali !aydi ge"i+i maddelerle ve bir sreliine K-. nden istisna ederek bir
iyilik yaalm diye verginin konusuna girmeyen varlklar, istisna stattsne koyarak belay
savuturmaya baladlar# (stisnadan yararlanmak i"in de %zel artlar oluturuldu# 'elirli
artlar varsa istisna yoksa vergiye tabi denildi# 'u durum, su"suz birisini %n+e idama ma!kTm
edi sonra iyi !ali nedeniyle +ezasn mebbet !ase "evirmeye benziyor# ,n+e +eza, sonra
ksmi a*L
,zetle katma deer vergisin teorisi ve ratii a"sndan !i" konusuna girmeyen 5itirak
!isseleri6 ya da 5irket veya ortaklk !isseleri %n+e 5literalist6 yorumlarla verginin konusuna
dD!il edildi# Bonra, ge"i+i maddelerle ve %zel artlarla istisna edildi# -a!a sonra da !em
verginin konusuna girmediini ortaya koyan 1I;J=g bendine karn, biraz aadaki 1I;J=r
bendi ile yeniden ve an+ak %zel artlara balanarak istisna kasamna alnd# 'yk ve miza!i
bir "eliki de yaratlm oldu# Bade+e tketim !ar+amalarn vergilemesi gereken bir vergi,
tasarru*lar da vergileyen bir !ale d%nt#
'unun tek sebebi, zaten teorisi zor olan bu verginin teorik "er"evesinin "oktan unutulmaya
yz tutmas ve eski sa!abelerinin de ksmen terki diyar etmeleridir#
:ukarda a"klamaya, anlatmaya gayret ettiimiz bu verginin serveni, bir a"dan vergi
kanunlarnn da!a a"k yazlmasn tale edenlerin arzular !ila*na bir seyirde ilemekte
olduunu ortaya koymaktadr# -in kurallarnda olduu gibi vergi kanunlarnda da kural, kaide
ve metinlerin en sade !allerinin aslnda ilk oluum yllarna ait olduu, sonraki yllarda gelen
muritlerin ar yorum ve uygulamalaryla ana eksenden %nemli samalarn meydana geldii
sosyal ve tari!sel bir ger"eklik olarak kabul edilmelidir# 'u nedenle, kanunlarn ve teblilerin
sadeletirilerek yeniden yazmndan ziyade ilk !allerine d%n "abalarna !z verilmesi da!a
rasyonel bir se"enek gibi duruyor#
K-%-! ka:a(/&(a a;3 4'a( ;3% <#8 a8(& :a!a("a KDV= (# "# a;3
"#$3'"3%>
Bermaye denildiinde aklmza ilk gelen ey 5 ara6 dr# >elirin tketimden arta kalan ksm
tasarru*tur# /arasal tasarru*larn retime d%ntrlerek yatrma aktarlmas i"in oluturulan
iyasalara da sermaye=ara iyasalar diyebiliriz# 'u iyasalarn bir ksm kamu otoritesinin
kanuni dzenlemesi altnda yaldnda ro*esyonel iyasalar oluturur# 'ankalar ve menkul
kymet iyasalar vb# 'az sermaye yatrmlar ise !erkese a"k olmayan ve belirli kiiler
arasnda g%nlllk zerine ina edilmektedir# )alka a"k olmayan ortaklklar gibi# 'orsada
ilem g%ren !alka a"k bir *irmann !isse senedini alabile+einiz gibi bir il"edeki bir un
*abrikasnn "ok sayda ortandan birisi de olabilirsiniz# )er iki irket anonim irket
statsnde ise, elde edilen kar ay !er iki durumda da kar aydr#
'ir sre sonra sa!ibi olduunuz !isseleri baka birisine satmak istiyorsunuz# )isseniz borsada
ise sat emri verirsiniz, sat ger"ekleir ve sat yatnz kiiyi tanmazsnz# $l ve sat
arasndaki olumlu *ark 5menkul kymet sat kardr6# >er"ek bir kii iseniz bu kar belirli
istisnalar !ari" gelir vergisinin konusuna girer# $yn ekilde, bir il"edeki un *abrikasndaki
!issenizi satmak istediinizde al+y bulmak size der# $l+y bulu, *iyatta anlatnzda
elde etiiniz art 3ilave4 deer koymu olduunuz balang" sermayesinin size kazandrd
art bir deerdir ya da kazan"tr 3dikkat edinN 5katma deer6 deil4#
Bermaye a!snz ya da bir ortaklk yoluyla size art bir deer kazandryorsa elde edilen ey
kar aydr, sermaye kazan+dr# $d ne olursa olsun sermayenin yatrm sonu+u kazand
ilaveler gelirdir, kazan"tr# Bermayenizi dorudan kendiniz iletmeyi baka bir kuruma
3banka gibi4 %dn" veriyor ve sabit bir getiri elde ediyorsanz bunun sesi*ik ad da *aizdir#
Bermayenizin bu ekilde kazana+a ilavelerde yine sermaye geliridir#
/arasal *ormdaki sermayenizin yatrld yatrm ekillerinin belirli d%nemlerde salad
nakit ak;getiriler ile tekrar nakit *ormuna d%n srasnda salad nakit ilavelerin
tamamna sermaye geliri ya da gelir vergisindeki ad ile 5menkul kymet kazan+6 diyebiliriz#
/arasal tasarru*larn yatrm sonu+u baland kymetlerin bir ksm eriyodik gelir salar,
bir ksm ise belirli vadeler sonars ve tekrar arasal *orma d%nm aamasnda ilave deer
kazanr# Tasarru*lar yatrm srasnda ksa+a menkul kymetler dediimiz *ormalara d%nr#
Tekrar araya d%nmnde ya azalr ya "oalr# $zalrsa zarar2 "oalrsa kar;kazan" elde
edilir#
1enkul kymetler olarak adlandrdmz varlklardan eriyodik ya da tekrar arasal *orma
d%n aamasnda elde edilen bu kazan"larn elde edenin a!s olmas !alinde gelir vergisi,
kurum olmas !alinde de kurumlar vergisine tabi olduunda tereddt yok#
'uradaki kritik soru uN /arasal sermayenin kazand ve gelir;kurumlar vergisine tabi olan bu
ilave gelirler ayn zamanda katma deer vergisine de tabi midir0 :a da eriyodik gelirleri mi
3aylk;yllk *aiz=kar ay gelirleri4 ya da elden "karmadan salanan 3!isse senedi satndan
salanan4 gelirleri mi katma deer vergisine tabi ola+aktr# 1enkul kymetler belirli
eriyotlarla gelir getirebile+ei gibi son satndan dolay da kar;kazan" salayabilir0 P !alde
kim una +eva verebilirN
BoruN 1enkul kymetlerin belirli eriyotlarla salad kazan"lar m katma deerdir yoksa son
satndan elde edilen bedel mi katma deerdir0
13 Ekim 2009
kr KIZILOT
skizilot@yaklasim.com
irket hissesi satnda KDV var m !"k m#
$O% &n'erde en ("k a'd)m* s"r# +#,,,
in ilgin taraf, dk tutarda hisse satanlar bile -.i* hisse satmtk imdi /e*a' KDV mi 0de!e/e)i*12 diye
soruyorlar.
Hani bir fkra var ya... emo ile Hasso, illi !iyango bileti almlar. Hasso sormu"
3 4'a 5em" +!k ikrami!e (karsa ne !a6arsn1
3 He sorma Hasso, her gn so#ann cc#n yerim. !eki sana karsa ne ya$arsn%
3 4'a adama !i!e/ek +ir e! mi +raktn ki7
&krada oldu#u gibi, dk tutarda hisse satanlar da tutar dk ama kendileri asndan byk olan satn '()
endiesi iindeler.
*imdi srasyla, herkesin durumunu aklayalm.
%489 :5;:<%I% =9$$E $:TII
%#ri :m/a ya da Zehra Te!*e orta# oldu#u limited irketin hissesini satt#nda KDV !"k,
+nonim irket orta# =#'#si .e! orta# oldu#u anonim irketteki hissesini satt#nda, irketin hisse senedi ya da
geici ilmhaberi olmasa dahi, bu sat KDV<!e ta+i de)i',
,mekli 8*a :m/a-nn borsada hisse senedi alm.satm da KDV<!e ta+i de)i',
98KETLE89% D48454
*irketlere gelince, olay de#iiyor. (uruma g/re '() var, duruma g/re yok.
13 =isse $enedi !a da 9'mha+er'e $at>
0ir irket, baka bir anonim irketin hisse senedine ya da geici ilmhaberine sahi$ ise, bunlar sat ya da
devri veya baka bir ekilde elden karmas KDV<!e ta+i de)i', 0u durum '() kanunu d. 1234.g-de aka
belirtiliyor. 5eici ilmhaber 6rk 6icaret 'anunu-nun
411. maddesine g/re hisse senedi kabul ediliyor. +yrca 787 9o.lu 5elir )ergisi 5enel 6ebli#i, aliye 0akanl#
:zelgeleri ve ;arg 'ararlar da bu y/nde... ?e(i/i i'mha+er'e !a6'an satn KDV<den mstesna
"'d#)# 1 %",'# KDV Te+'i)i<nde de +e'irti'i!"r <0kz. )=3&.43f b/lm>. (olaysyla, olayn bu y/n ok net.
23 =isse $at
0ir irket, bir baka irkete hissedar olabiliyor.
:rne#in" bir limited irketin belli bir hissesine sahi$ yani orta# olabiliyor.
+yn ekilde <hisse senedi veya geici ilmhaber bastrmam> bir anonim irketin belli bir hissesine sahi$ yani
orta# olabiliyorlar.
tirak edilen an"nim irketin hisse senedi ya da ilmhaberi bastrlmad# durumlarda, edinme tarihinden
itibaren
iki yl iinde elden kartlan hisse, !*de 1@ KDV<!e ta+i, ?imited irket ya da baka bir irkete ait hissenin
<itirakin> edinme tarihinden itibaren
iki yl iinde elden kartlmas da yine !*de 1@ KDV<!e ta+i
<'()' d. 1234.r>.
=9$$E $E%ED9 VE 9T98:K =9$$E$9
'() ;asasn dikkatle inceledi#imizde, adde 1234.g-de -hisse senedi2 ile ilgili AZEL .98 =BK5B% yer ald#,
adde 1234.r-de ise -itirak hisse'eri2 ile ilgili ?E%EL .98 =BK5B% bulundu#u fark ediliyor.
(tirak !isseleri, !isse senetlerini de kasayan genel bir deyim# $n+ak 9:#' ;3% 72k2!'# 73..#
.#(#'#%3(3( KDV="#( !2.#.(a 4'"-$- 8a.a"a ;#'3%3'!3<> 'u duruma g%re, 73..# .#(#'#%3
"&<&("ak3 3<3%ak 73..#'#%3(3( 3%rnein2 limited irketlere ait ortaklk ay, es!aml komandit
irketlerin komanditer ortaklarna ait ortaklk aylar, i ortaklklar, adi ortaklklara ait ortaklk
aylar, anonim irketlerin !isse senedi ya da ilm!abere balanmam ortaklk aylarnn4 ? 8&'
3@3("# #'"#( @&ka%&'!a.& KDV=8# a;3 4'a/akA 73..# .#(#'#%3(3( #'"#( @&ka%&'!a.& 3.# #'"#
--'!a .2%#.3(# ;ak&'!ak.&:&(A KDV="#( !2.#.(a --'a/ak>
5a'i!e<nin m#hase+e #!&#'ama te+'i)i de C=isse senet'eri
i'e itirak'er a!n< di!"r
,),6... 0unu da yine aliye 0akanl# aklyor.
uhasebe ilemlerinde uyulmas gereken esaslar ve defterlere ya$lacak kaytlar da tanmlayan ve aliye
0akanl#-nca yaymlanan -1 $ra %",'# 5#hase+e $istemi 4!&#'ama ?ene' Te+'i)i2nin ilgili b/lm aa#daki
gibi@
-2D2 9tirak'er =esa+ > letmelerin do#rudan veya dolayl olarak di#er irketlerin y/netimine ve ortaklk
$olitikalarnn belirlenmesine katlmak zere edindi#i, hisse senet'eri ve!a "rtak'k 6a!'arnn i*'endi)i
hesa6tr,
2D2 9tirak'er =esa+nn 9'e!ii> tirak iin sermaye taahhdnde bulunuldu#unda veya hisse senedi
edini'di)inde hesaba bor kaydedilirken, e'den (karma'arda alacak kaydedilir.2
5/rld# gibi ilgili 'anunlar, aliye 0akanl#-nn genel tebli#leri ve /zelgeleri hisse senedi teslimi olayn <sre
snrlamas olmadan> '()-den mstesna tutuyor. -EEendim hisse senedi +aka itirak +aka2 iddiasnda
bulunanlara da -9tirak kavram ve hisse senedi iki a!r "'a! de)i'dir, 9tirak kavramnn i(inde hisse
senedi de vardr, :n/ak 0*e' +ir hkm'e hisse senedi tes'imi KDV<den mstesna di)er'erinde ise KDV
istisnas !0nnden 2 !''k sre var2 diye aklama ya$lyor.
(in dorusu, ortada yasa !km, yasay a"klayan 1aliye 'akanl teblileri ve %zelgeler
varken ve bunlarn tamamnda da ayn y%nde a"klama yalrken, aksine yoruma itibar etmek
mmkn deil#
=isse senedi ve itirak hissesi a!n kavram
0unu ben s/ylemiyorum. aliye 0akanl#-nn Aesmi 5azete-de yaymlanan aklamasnda yazyor. aliye
0akanl#-nn 1 Beri 9o.lu 'urumlar )ergisi 5enel 6ebli#i-ne g/re" -itirak hissesi2 deyimi, -hisse senet'eri2 ve
-"rtak'k 6a!'arn2 ifade etmektedir.
0aka bir anlatmla, itirak hissesi kavram, hisse senetlerini de ieren bir st kavram niteli#inde.
=isse senedinin KDV<den mstesna t#t#'mas KDV !asas i'k (kt)ndan +# !ana #!&#'anmaktadr <d.
1234.g>. =isse senedi dndaki ortaklk $aylarn da ka$sayan -itirak hisse'eri2 ise '() ;asas-na sonradan
eklenmitir <d. 1234.r>.
'u iki dzenlemeye ayr ayr baktmzda2 itirakleri i*ade eden 73..# .#(#'#%3(3( #'"#(
@&ka%&'!a.&A kaytsz artsz K-.den mstesna 31I;J=g4# )isse senedi ile temsil edilmeyen
itiraklerle ilgili 3r4 bendinde ise k-%-!-( ak3B3("# #( a: 3k3 a! 8&' ;-'-("-%!a .2%#.3
ger"eklemeyen yani koullarn salanamad elden "karma olaylarnda, K-. uygulanmaktadr#
5a'i!e .akan') da CKDV !"k< di!"r
aliye 0akanl# 5elir daresi 0akanl#-nn, bu konuyla ilgili bir /zelgesinde de"
-9ki !'dan daha a* sre aktiEte +#'#nd#r#'an +aka +ir an"nim irkete ait hisse senet'erinin tes'imi
ek'inde &er(ek'een i'em'er KDV Kan#n#<n#n 1FGD3& maddesi #!arn/a KDV<den mstesnadr2
eklindeki aklamas da iki yldan daha az aktifte bulundurulan itirak hissesini temsil eden hisse senetlerinin,
'()-den mstesna olaca#n, net olarak belirtmektedir.
<aliye 0akanl# 50 :zelgesi, 72.11.7CCD 6arih ve CE8FCG sayl. 6am metni iin 0kz. !rof.(r.*kr '=H=?I6,
Danta! Karar'ar ve A*e'&e'er
Jilt@G, +nkara, 7CCG, s.11DG.11DE>.
;ukarda belirtilen /zelgenin verildi#i tarihte, '() 'anunu adde 1234.r maddesi de yrrlkte idi. +ncak aliye
0akanl# /zelgesinde, hisse devri i'emi hisse senet'erinin tes'imi ek'inde &er(ek'eti)i i(in bu satta '()
'anunu-nun 1234.r de#il, 1234.g maddesinde yer alan 0*e' d*en'emenin uygulanmasn esas almtr.
Bonu olarak belirtmek gerekirse" KDV Kan#n#<n#n 1FGD3& maddesinde hisse senedi tes'im'eri hi(+ir 0n
art ve k"#' aranmaks*n KDV<den mstesna t#t#'m#t#r, Hisse senedinin edinme ekli, elde tutulma
sresi ve edinme amac dikkate alnmam, sadece ortaklk $aynn hisse senedi ile temsil edilmesi yeterli
saylmtr.
1aliye 'akanlnn yukarda %rnei verilen %zelgesinde olduu gibi, g%r ve uygulamalar bu
y%ndedir# Kukusuz, irketlerin uygulamalar da#
'unu a"klamak i"in %n+e basit bir %rnek verelim# Baba! kalktmzda i"tiimiz stn
ma+erasn !atrlayalm# K%yl ineinden st saar, st tolay+s kamyona teslim eder, st
*abrikaya gider, kaynatlr, ast%rize edilir, aketlenir sonra totan+ya ve sonra da markete
gelir# (nekten "kan st, *iziken *azla deimese bile i"ilebilir !ale gelmesinde ve so*ramza
ulamasnda mu!teli* aamalardan ge"er# 8imdi, st ileyen *abrikay g%z %nne getirelim#
Eabrikann binas, kaynama kazanlar, aketleme makineleri ve saysz alet, edevat,
demirbalar, nakliye ara"larn ve "ok sayda insan emeini dnelim# Baylan btn bu
retim *akt%rleri stn !am !alinden i"ilebilir !ale gelmesine dorudan ya da dolayl katk=
"#$#%= katmaktadr# Katlan deer i"in, ille de son tketim malnn *iziki varlnn i"inde
olmas gerekmez# 7retime dorudan ya da dolayl an+ak milimetrik olarak %l"lse da!i bir
girdi=katk salam olmas yeterlidir# 'u nedenle2 katma deer kavramnda en %nemli !usus2
ni!ai tketim malnn tketime !azr !ale getirilmesi a"sndan, retim anlamnda giren !er
trl ara !a' ve 73:!#'#% de, bu verginin teorisi itibariyle matematiksel olarak !esaba
katlmas gereken teslim ve !izmet aamalardandr#