İngilizcenin Yarısı

Mustafa Haim Polat
2

3

Bir dilin
mantn renmek,
o dilin
yarsn halletmektir.

4

5
NDEKLER
NDEKLER TABLOSU
NGLZCE NDEKS
GR Kafamzdaki Windows
1.BLM Kelimeler lkesine Hogeldiniz!
2.BLM Memduh Paaolu Kimdir?
3.BLM ekoslavakyallatra....
4.BLM Olmak yada Yapmak te Btn Mesele!
5.BLM Bu pln Horozu
6.BLM Zaman Zaman Zamanlara Bakalm
7.BLM stisnalar ve El Kaide
8.BLM Sevmiem ve lmem
9.BLM u Mlum The
10.BLM Karadenizde
11.BLM Furdi Furuldi
12.BLM Kaldrm ndirimin Nesi Olur?
13.BLM Fazla Mal Gz karr!
14.BLM u that ki ...
15.BLM Haberler
16.BLM Fiil Aac
17.BLM -ardmc Yardmc Fiil
EKLER
Zamanlarn ve kiplerin tek tek KELME aklamas
Yardmc fiillerin tedrici sralamas (Azar 89. sayfadan ileri)
Kaynaka

6
NGLZCE NDEKS

TENSES
PERFECT TENSE
ARTICLES
PREPOSITIONS
PASSIVE ACTIVE
GERUND INFINITIVE
ADJECTIVE / RELATIVE CLAUSES
NOUN CLAUSES
REPORTED SPEECH
AUXILARY VERBS
WOULD, USED TO
THAT
SO THAT
............

7
NGLZCE NDEKS
8

9

GR
10

11
Kafamzdaki Windows

Mantk ve Nutuk

Mantk kelimesi Arapa kkenli bir kelimedir. Nutuk (konuma)
da yle. nl edip Feridddin Attarn gnmz Trkesine Ku Dili
adyla evrilen mehur eserinin asl ad Mantku-t Tayrdr (yani Ku
Mant).
te yandan, dilimize de gemi biology jeology gibi Latince
kelimelerdeki -log eki, logic kelimesiyle ifade edilen mantk, akl
anlamlarn tar. Dialog, monolog gibi yine ayn dilden dilimize gemi
olan baz kelimelerde ise bu ek, konuma anlamna gelmektedir.
Dounun ve batnn kltrel temellerini oluturan bu iki dilde de
kelimelerin ve kavramlarn izini srenler, hep ayn noktaya varacaklardr:
Dnmenin ve konumann birbirinden ayrlamaz bir btn
oluturduunu anlamak.
Modern bilimin bulgularn izleyenler de ayn noktaya
varacaklardr: Son yzylda yaplan pekok aratrma ve deneyden de
anlalmtr ki dil, zeka ve dnme arasnda son derece yakn bir iliki
vardr. Hatta insanlar, deil konuurken dnrken bile farknda olmadan
dillerini kprdatmaktadrlar.
Akcas, demek istiyoruz ki bir dil sadece o dili konuan
insanlarn kardklar seslerden ya da yazdklar yazlardan ibaret basit bir
semboller btn deil, fakat ayn zamanda o dili konuan insanlarn
dnce sistemini ekillendiren temel unsurdur.
12

Konuuyorum o halde varm!
Varlmz srdrebilmek iin dnmek ve mantk karmlar
yapmak zorundayzdr. Dnmeyen kii var olamaz. Varln ortaya
koyamaz ve srdremez.
Peki dnme nasl gerekleir?
Dil denilen uzvumuzu kullanmadan evvel, dnme sistemimizin
merkezi olan beynimizde, kelimeleri ve kavramlar kullanarak mantk
nermeler olutururuz. Bu nermelerden hareketle bir takm sonulara
varrz. Yani dnce dediimiz sre, kelimeleri ve kavramlar kullanarak
oluturduumuz nermelerden meydana gelir. nk dndmz her
eyin, bizim iin bir ad, ya da tanm vardr. Anne, mama, cici, kaka,
kedi, kpek, ku, hindi gibi adlandrmalar duyar ve bunlarn arka
planndaki tanmlamalar reniriz. Bu adlar ve tanmlar, aklmz erip de
dnmeye baladmz ilk andan itibaren ana dilimizi ve kltrmz
aldmz ortamdan bilinaltmza yerleir. Hayatmzn daha sonraki
evrelerinde baka diller ve baka kelimeler renirken, bilinaltmza daha
nce yerlemi olan bu adlardan ve tanmlamalardan zde olarak
dnemeyiz.
Zaten bir dili renen insanlarn ayn zamanda o dili konuanlar
da tanmaya baladklar ve kltr dediimiz toplumsal duyu ve
dn ekillerini de rendikleri bilinen bir gerektir. Kendi ana dilini ve
kltrn unutacak kadar uzun bir sre yabanc kltrlerle hemhl olan ve
yabanc bir toplumun dilini konumaya balayan insanlarn, hayat tarz da
deimektedir. Nitekim, bir toplumun dnce sistemi / mant, o
insanlarn etnik kkenlerine ya da genetik yaplarn gre deil, konutuklar
dile gre tesbit edilebilir. Amerika, ok kark etnik kkenlerden gelen

13
insanlarn oluturduu bir toplumdur. spanyol, ngiliz, Arap, inli veya
Trk ailelerden gelen milyonlarca insan, Amerikan ngilizcesi ve Amerikan
hayat tarzndan oluan ortak bir kltrn potasnda erimi ve Amerikal
olmulardr.

Zihnimizden geen kelimeler ve cmleler, belki azmzdan ses
olarak dklme frsat bulamayacak olsa bile, bizi dilimizi kullanmak
zorunda brakr. Yani, dnce yolculuumuz srasnda dilimizdeki
kelimelere basarak yrrz, cmlelere tutunarak ilerleriz ve
kavramlardan oluan iaretleri izleyerek gzerghmz tayin ederiz.
Trke konuanlar Trke, ngilizce konuanlar ngilizce, Arapa
konuanlar Arapa dnrler.
Bu durum, bilgisayar sistemlerinde Windows temelli program
kullanmna benzetilebilir.
Bilgisayar kullananlar bilirler, kiisel bilgisayar (PC) dediimiz ev
ve bro tipi bilgisayarlar, Windows markal bir programn deiik
srmlerini kullanarak altrrz. Windows olarak bilinen bu program,
adeta tm bilgisayar ilemlerinin temelidir. nternete balanmaktan,
yazcy altrmaya, bilgisayarda film izlemekten, virs taramas yapmaya
kadar varan her trl ilem, bilgisayarnzdaki Windows programna uyarl
olmak zorundadr. Ayr ayr firmalarn rettii bilgisayar programlar,
bilgisayarnzda alabilsin diye Windows temelli hazrlanr. Yani
Windows programyla altrlmak zere tasarlanr. yet
bilgisayarnzdaki Windows programnda sorunlar varsa, dier programlar
altrmakta da zorlanrsnz. yle ki, neredeyse Windows olmadan
bilgisayarnz altramazsnz bile.
te tpk yeni alnan bir bilgisayara Windows programnn
kurulmas gibi, annesinden konuma renen bir bebein beynine de ana
dil dediimiz bir dnme program kurulmaktadr. ocuun beynine
14
yerleen kelimelerden ve kavramlardan oluan bu dnme program,
sadece konumada deil, hayatn tmn alglayp beyne yerletirmede
temel bir program olarak kullanlmaktadr. Yabanc bir dil renirken de
ana dil dediimiz bu dnme program zerinden mantk yrtrz.
Ksacas, yabanc dil renenler, kafalarndaki Windows programn yani
ana dillerini- kullanmak zorundadrlar. Kendi ana dilini iyi bilmeyen kimse,
yabanc dil renirken de zorlanr. Arzal Windows programyla alan bir
bilgisayarn, baka programlar altrmakta zorlanmas gibi skntlar
yaanr.
Yabanc dil retmenlerinin ou, rencilerine kendi dilinizin
mantyla dnmeyin, yabanc dil renirken o dilin mantyla
dnn! derler. Bu tavsiye ksmen doru olsa da ounlukla yanl
anlalmakta veya yanl anlatlmaktadr. Yabanc dil renirken
sadece kendi dilinizin mantyla dnmeyin, renmeye altnz
dilin mantn da dikkate aln! denmesi, daha doru olacaktr. Aksi
takdirde, kendi dilinizin mantyla dnmeyin eklindeki telkinler,
bir anlamda dnmeyin! demeye gelecektir. nk ana dilimizle
dnme alkanlmz terketmek iin, zihnimizi tamamen boaltmamz
gerekir. Oysa bu mmkn deildir. Beynimizi sfrlamak iin bir bilgisayarn
tamamen formatlanp (silinip yeniden ekillendirilerek) baka bir programla
altrlmas gibi imkanlara sahip deiliz. nsanolu mrnde bir kez
bebek olur ve hayatnn ilerleyen dnemlerinde, renmeye tekrar sfrdan
balama imkan bulamaz.
Sz gelimi, top dediimiz nesneyi ilk grdmzde
gzlerimizle fotorafn ekerek beynimize yerletiririz. Daha sonra ona
top dendiini reniriz. Fakat top kelimesiyle beynimize kodladmz o
yuvarlak nesneyi beynimizden silip, bu nesneyi ngilizcedeki ad olan
ball kelimesiyle birlikte yeniden beynimize kodlayamayz. O yuvarlak
nesneyi her grdmzde, aklmza gelen ey top kelimesi olacaktr.

15
Ball kelimesi deil. Eer ngilizce konumak istersek nce top
kelimesini dnp, ngilizcedeki karln bulacaz ve bylece ball
kelimesini kullanm olacaz. Bir baka ifadeyle, top kelimesiyle
yuvarlak nesne alglamas birbirinden ayrlmaz bir btn halinde
beynimize ilemitir. Hatta bu yzden, top kelimesinin ngilizcede
st, zirve anlamnda kullanldn rendikten sonra bile bu kelimeyi
grdmzde aklmza yine o yuvarlak nesne gelecektir. Fakat belki bu
kelimeyle ngilizce bir metin iinde yada bir yabanc arknn szleri
arasnda karlatmzda, bu gibi sorunlar azalacaktr ve o kelimeyi
ngilizcedeki anlamyla alglamamz kolaylaacaktr. Bu da demektir ki
ancak yabanc bir lkede yayor ve srekli olarak yabanc dil
konuuyorsak, bu sorunu byk lde aabiliriz. Yine de aklmza
Trkedeki anlamlarla ilgili eyler gelmeye devam edecektir.
Mesela pezevenk kelimesi, Orta Asya Trk halklar tarafndan
yiit anlamnda kullanlr. Orta Asya Trk halklarnn dilini renen ve
orada yaamaya balayan Trk vatandalar, bu kelimenin yiit anlamna
geldiini renmelerine ramen kendilerine pezevenk denmesini
istememektedirler.
Karikatr: Analar ne pezevenkler dourmu... denilerek
srt svazlanan adam, aktrmamaya alsa da iten ie
kzyor ve Tbe tbe! diyor.
16

nk pezevenk kelimesini, bir kere olumsuz anlamda
renmilerdir ve beyinlerini sfrlayarak pezevenk kelimesinin
olumsuz anlamn silemezler. Bu kelimeye ancak ikinci ve garip bir
anlam olarak yiit anlamn ekleyebilirler.
Benzer bir baka kelime de bu duruma rnek olabilir.
rendiimiz ilk kelimelerden biri de anne kelimesidir. Ama bu kelime
ngilizcede bir bayan ismi olarak karmza ktnda bu durumu tuhaf
karlarz.
Yada muz kelimesinin ngilizcedeki karl olan bananay
ele alalm. Trke konuan ngilizce rencileri asndan bu kelime, ilk
zamanlar bana ne kelimesinin komik bir versiyonu gibi grnmektedir.
Kafamzdaki bana ne kelimesini unutarak bu kelimeyi herhangi bir
yabanc kelime yerine koyamayz. Apple ve apricot kelimeleri de
meyve ismidir. Ama bize garip gelmemektedir. En azndan banana gibi
komik bir arm yapmamaktadr.
Ayrca ok somut bir rnek olduu iin hindi kelimesine
deinmeden gemeyelim. Ana dili Trke olan (annnesinden ilk dil olarak
Trke renmeye balayan) bir bebek, byyp gn gelince
Hindistan diye bir lke ismini duyduunda, hemen yannda ayn
kelimeyi duyan bir ngiliz ocuuyla ayn eyleri hissetmez. Bir ngiliz
ocuu Turkeyland kelimesiyle karlanca neler hissediyorsa
Hindistan kelimesini ilk duyan Trk ocuu da ayn eyleri hisseder.
Turkey ngilizcede hindi demektir. Land kelimesi de
Trkedeki ....istan ekinin yerini tutan bir kelimedir. England,
anglistan yani Angllerin lkesi anlamna gelir. Netherland
(Hollanda), ukuristan anlamna gelir. (Deniz seviyesinden bir ka
metre alakta kalan bu lke, genel olarak alak dzlklerden olutuu iin
bu ad almtr.)

17
Glistan kelimesi nasl ki bizim dilimizde gller lkesi
anlamna geliyorsa, Hindistan kelimesi de pek oumuz iin ilk duyuta
hindiler lkesi armn yapmtr. Yani Turkeyland...
1

Uzun szn ksas, insanolunun ana dili, onun mantk yrterek
beynini kullanmas iin temel tekil eden bir dnme aracdr. Beynin
alglad dier bilgiler gibi yabanc dil bilgisi de kiinin ana dili ile alglanr.
Dolaysyla rencinin ana dilini dikkate almayan dil eitim sistemleri,
renme srecinde ciddi verimlilik sorunlarna neden olabilir. En azndan,
rencilerin ana dili dikkate alnarak hazrlanan yabanc dil eitim
programlar daha baarl olma potansiyeline sahiptirler. Bu balamda, ana
dilini iyi bilen rencilerin yabanc dilleri daha iyi rendikleri hatrlanmal
ve ana dil eitimine byk zen gsterilmelidir.

Nitekim biz de konular ele alrken ilk nce Trkenin mantn
hatrlatarak ie balamay uygun gryoruz. Zira elinizdeki alma,
Trklere (= Trke konuanlara) ngilizce retmeye ynelik bir alma
olarak hazrlanmtr. Her ne kadar Trkenin ngilizceyle benzeen pek
ok yan bulunsa da bu dili renen Trkler asndan temel sorun, bu dilin
Trkeyle uyumayan taraflarn anlamlandrma da yaanmaktadr. Yani
ngilizceyle Trke arasndaki farkllklara zellikle deinilmesi
gerekmektedir. Dolaysyla ngilizcenin hangi ynlerden Trkeye benzer
ve hangi ynlerden Trkeden farkl olduunu kavramak, gerekten de
ngilizce renme srecinin yarsn tamamlamak anlamna gelecektir.

1
(Bilindii gibi bir asr ncesine kadar, lkemizin ad Trkiye deildi. Trklerin yaad
yer anlamnda Trkistan kelimesi kullanlrd. Turkey kelimesi, baz arkeolojik
aratrmalar sonucu ortaya kan bir kelimeydi ve bu kelimeyi Trkler deil de Tklerle
komu olan yabanc topluluklar kullanmt. Fakat biz bu kelimeyi Trkiye eklinde
deitirerek lkemize isim yapmz.)
18

Sakn Ha Ders almayn !

ngilizcenin yarsn halletmi olmak, pek ok renci iin
ulalmas zor grnen bir aama. Tabii ki biz de inanlmaz bir hzla kilo
verdirmeyi vaadeden zayflama ay pazarlamaclar gibi garip bir duruma
dmek iin bu kitap hazrlamadk. Ltfen bu kitab bir ders kitab olarak
alglamayn. Kitabmz bir ders kitab deildir ve ders alma mantyla
okunmamaldr.

Sadece Tanyoruz

Bu kitab, size gittiiniz lkeyi tantan bir gezi rehberi olarak
dnebilirsiniz. Ya da tanmadnz birinin hayatn anlatan bir biyorafi
gibi. Belki de baarl bir iadam olmann yollarn reten bir kiisel
geliim kitab gibi. nk bu tarz eserler, ders kitaplarndan ezberlemeye
alp da ezberleyemediimiz ynla bilgiyi bize fark ettirmeden retirler
veya ders kitaplarnda olmayan baz zl bilgileri sunarak ve altn kurallar
reterek yolumuza k tutarlar.
Biz de size ngilizceyi tantyoruz.
ngilizce renme srecinizin pek ok aamasnda ufkunuzu
aacak genel bir ereve iinde ipular veriyor ve iinizi kolaylatryoruz.
Ders kitaplarnzda cevabn bulamadnz, ngilizceyi anlalmaz
bulmanza neden olan sorunlu noktalara temas ediyoruz. nk kii
bilmedii eyin dmandr. Cevapsz kalan sorular, rencinin zihnine bir
kymk gibi taklp kalmakta ve renme evkini yaralanmaktadr. Dil
renme sreci ise ancak sabrla ve evkle devam ettirilebilir. Bu kitaptaki

19
cevaplar zihninize kazmak ve ngilizcenizi akc hale getirmek iin
istikrarl bir alma programna ihtiyacnz olduunu unutmayn.
Yabanc dil renmek, sadece o dilin teknik zelliklerini
renmekle deil, ayn zamanda o dili yaamakla mmkndr. Okuyup
yazdnz, dinleyip konutuunuz lde dili yayorsunuz demektir. Bu
arada kafanza taklan sorular hocalarnza ve bu dili bilen kiilere yada o
dille ilgili eserlere bavurarak zmeniz gerekecektir. Elinizdeki kitaba da
bu ihtiyacnz karlayacak bir eser olarak baknz: ngilizce renme
srecinde kullanlan temel kaynalara ve yntemlere destek salayan, bu
kaynaklarda cevaplanmayan sorulara cevap sunan kendine zg bir eser.
Dolaysyla, ders kitaplarnz ya da dier eitim retim
gerelerinizi de kullanmaya devam etmelisiniz. ngilizcenin dier
yarsn da o kaynaklardan reneceksiniz.

Paslan!

Yabanc dil renmede en yararl kaynak, o dilin konuulduu bir
ortamdr. Ancak ne bu ortam yurt iinde bulmak ve o ortamda srekli
bulunmak, ne de yurt dna gitmek ve belirli bir sre orada kalmak
herkesin gerekletirebilecei bir hedeftir.
Bu hedefe ulaamayanlar iin bizim tavsiyemiz udur: Yabanc dil
konusunda sizinle paslaabilecek bir muhatap bularak kendi konuma
ortamnz oluturun. Sadece okula yada kursa gitmekle veya zel ders
almakla yetinmeyin. ngilizceyi hayatnzn iine sokun.
Elbette ki Trkeyi kullandnz her yerde ngilizceyi
kullanamazsnz. Mesela ok dertli olduunuz birgn, ngilizce cmlelerle
sylene sylene alayamazsnz. Ama bugn canm ok skkn demeyi
pek l renebilir ve bu cmleyi arada bir kullanabilirsiniz.
20
Bir baka ifadeyle, evde kardeinizle yada arkadanzla, i
yerinde bir meslektanzla, az ok demeden ngilizce paslamalar
yapmalsnz. Bazan bir cmle sylemekle yetinirsiniz. Bazen kitaptan
setiiniz ksa bir paragraf ona okursunuz. Kimi zaman ngilizce bir fkray
anlamak iin be on dakikanz paylarsnz.
nemli olan, o dili en doal ekilde (konuarak, dinleyerek,
yazarak ve okuyarak) renmenizdir.
Bu da sizin abalarnza bal.

21
22

23

1.Blm
24

25

Kelimeler lkesine Hogeldiniz!

Her dil, bir kelimeler lkesidir. Yeryznde, kelimelerden oluan
bir sr lke vardr. Trke, ngilizce, Arapa, ince vs.
Bu lkelerde yaayan kelimeler, o lkelerin vatanda gibidirler.
Bazlar birden fazla lkenin vatandadrlar. ifte vatandalk sahibi
olanlar oktur.
Hatta kelimelerin byk bir ksm, ifte vatandalk deil, onlarca
vatandalk sahibidir.
Onlar kimi zaman Trkede kimi zaman Franszcada,
Arapada, kimi zaman aklnza bile gelmeyecek uzak bir dil lkesinde
bulabilirsiniz.
Mesela EKER kelimesini her yerde grebilirsiniz.
ok tatl bir eyler artrdndan mdr bilinmez, bir sr dil
onu barna basar ve sahiplenir.

Trkede EKER
Arapada SUKKAR
ngilizcede SUGAR
Almancada ZUCKER
Franszcada SUCRE
Farsada EKER
26

ANLAMLI BR BERABERLK

Kelimeler, bulunduklar dil lkesinin kurallarna gre yaarlar. Bazen
birka kelime, o dilin kurallarna gre bir araya gelip, birlikte bir eyler
oluturabilir. Tpk insanlarn bir araya gelip irket kurmalar, aile
oluturmalar yada snf, cemaat gibi birlikleri meydana getirmeleri gibi...
Kelimeler de bir araya gelip, birlik oluturabilirler.
Ama bu birlikteliklerinin bir anlam olmaldr. Yoksa birden fazla
kelimenin yan yana gelmesi hibir anlam tamyorsa, orada bir birlik
olduu sylenemez. Anlamszca yan yana bulunan iki kelime, durakta
tesadfen yan yana duran ve ayr ayr otobsleri bekleyen bir bay ve
bayan gibidir. Bunlarn beraberliinden bahsedilemez. Ama ayn durakta
bekleyen kar-koca iki kiinin birlikte olularnn bir anlam vardr. Onlarn
birlikteliinin anlam aile balardr. Yani aile diyebileceimiz anlaml bir
birliktelik oluturmaktadrlar.
Kelimelerin oluturduu anlaml beraberlie de CMLE
diyoruz. Her cmlenin bir anlam vardr. Her cmle bir hkm belirtir, bir
ey ifade eder. Her cmlede bir anlam ykldr. Bu yk, kelimeler
arasnda paylalr.

CMLE kelimesinin anlam da beraberlik, birliktelik
demektir. Mesela CMLE ALEM DUYSUN!
dediimizde, Btn lem BRLKTE hepsi duysun!
demi oluruz.
CMLETEN ALLAHAISMARLADIK! deyince,
Herkesi BERABERCE Allaha emanet ediyorum!
diyerek oradaki herkesle vedalam oluruz.

27
EN BABA KELME

Evet. Dedik ki Her cmlede bir anlam ykldr. Bu yk, kelimeler
arasnda paylalr. Ama bu paylam, eit bir paylam deildir. Baz
kelimeler, cmledeki anlam ykn tek balarna tarlar, bazlar da ok
kk bir ksmn stlenirler. rnein, be alt kiiden oluan bir ailede bile,
evin nerdeyse btn ykn baba tar. Anne ve ocuklar da ailenin
ykn ksmen stlenirler. te kelimelerin bir araya gelip oluturduu
cmlelerde de baz kelimeler baba konumundadr. Ve cmlenin anlam
ykn yklenirler. te bu baba kelimelere YKLEM denir.

Srtnda evi tayan kocasna penereden bakan
ocuklar ve anneleri. Anne: Baba adamsn bey!
28

BABA YANLIZ KALABLR

HAVA SOUK cmlesi, iki kelimenin bir araya gelerek
oluturduu bir birliktir.
Bu birlik, bir anlam ifade etmektedir: havann souk olduu
anlamn bu iki cmlenin birliktelii sayesinde anlayabiliyoruz.

Ama bu cmlede ykl olan anlam, en ok SOUK kelimesinde
hissediliyor. Yani cmledeki anlam yknn arlkl ksmn ikinci kelime
tayor.
Hatta bazen birinci kelime kendi ykn de ikinci kelimeye ykleyip
tatile kyor. Btn anlam ikinci kelimenin srtnda kalyor.
Byle durumlarda sadece SOUK kelimesi bile, havann souk
olduu anlamn tayabiliyor. Karsn memlekete tatile gnderen bir
kocann, tek bana aileyi temsil etmeye devam etmesi ve ailece davet
edildikleri bir dnde aileyi temsilen misafir olmas gibi.

Ksacas, bir cmle oluturabilmek iin en az iki kelimenin bir araya
gelmesi gerekir. Bu kelimelerden birisi, cmledeki anlam yknn ounu
tayan yklemdir. Bazen dier kelime, geici olarak cmleden ayrlr ve
az da olsa tad o anlam ykn bile ykleme brakr. Btn anlam
yknn ykleme kalmas durumunda, tek kelimelik bir cmle ortaya
km olur.
HAVA SOUK yerine, SOUK. Bu kelime tek bana olmasna
ramen, havann souk olduu anlamn tayabilir. Ksa bir CMLE
hlindedir.

29

30

ANNELER OLMASA...(?)

Cmledeki anlam ykn ounlukla o tad iin, ykleme en
baba kelime demitik. nk babalar olmasa aileler kolayca yklr veya
dalr. Babalar evlerin direidirler.

Ama annelerin hakkn yemeyelim.
Yuvay dii ku yapar demiler!
Her ne kadar biz ku deil insan olsak da, u gerei teslim etmek
gerek: Anneler olmadan aileler kurulamaz. nk babayla birlikte aile
oluturmaya raz olan ve ocuklar dourup byten anneler olmasayd,
babalar kime babalk yapabilirlerdi ki?
Annesiz aile olmayaca, bu kadar ak. Ancak anneler, lm veya
ayrlk gibi nedenlerle sonradan aileden ayrldklarnda annesiz aileler
oluabilir. Anne ya br dnyada yada bu dnyann bir baka kesinde
olduu iin, onu gremiyor olabiliriz. Ama unutmayalm ki bir zamanlar o
vard ve babayla birlikte aileyi oluturdular.

imdi biz iimize bakalm ve kelimelerin oluturduu aileye dnelim.
Yani cmleye bakalm.

Nasl ki aileler bir anneyle bir babadan oluuyorsa, cmleler de bir
yklem ve bir zneden oluurlar. Ksacas, annesiz aile kurulamayaca
gibi znesiz cmle de kurulamaz. Ama zne, sonradan cmleden
ayrlabilir. lm veya ayrlk gibi nedenlerle sonradan aileden ayrlan
anneler gibi...

31
HAVA SOUK cmlesindeki HAVA kelimesi, znedir. ZNE
cmle kurulurken var olduu halde, sonradan cmleden ayrlabilir demitik.
Bu durumda HAVA SOUK yerine, SOUK cmlesi ortaya
kar. HAVA kelimesini grmediimiz iin, artk ona ZNE deil GZL
ZNE deriz.

ZNE cmlede belirtilen ii yapan ba rol oyuncusudur. Ykleme
baktmzda, yaplan iin ne olduunu grrz. te o ii yapan varl
gsteren kelimeye de ZNE denir.

znenin ne olduunu daha iyi anlamak iin bir ka rnek cmleye
bakalm:

Hava souk. Ben yorum. Sen arabay arpmsn.
Herkes suskun.

HAVA SOUK.

Bu cmleden ilk nce anladmz ey souk olma
durumudur. Cmlede ykl olan anlam budur. nk
hava kelimesini atsak da cmlenin anlam byk lde
deimemektedir; ancak souk kelimesini attmzda,
cmlenin anlam byk lde eksilmektedir.

Hava ........

nsann Eee... Ne olmu havaya? diyesi geliyor. Hava
kelimesi, det havada kalm gibi.
32
Bu da gsteriyor ki cmlede ykl olan anlam, souk
olma durumudur. Cmlenin anlam ykn tayan
kelime (yani yklem) de souk kelimesidir.
Souk olan ey nedir? dersek, zne kar
karmza. Souk olma iini yapan, havadr. O halde
zne, havadr.

BEN YORUM.

Bu cmleden ilk nce anladmz ey me
ben kelimesini atsak da cmlenin anlam byk lde
deimemektedir; ancak yorum kelimesini
attmzda, cmlenin anlam byk lde eksilmektedir.

Ben ............

Bu da gstermektedir ki cmlede ykl olan anlam,
me durumudur. Cmlenin anlam ykn tayan
kelime (yani yklem) de yorum kelimesidir.
yen nedir, kimdir? dersek, zne kar karmza.
me iini yapan, benim. O halde zne, benim.

SEN ARABAYI ARPMISIN.

Bu cmleden ilk nce anladmz ey arpma

33
sen ve arabay kelimelerini atsak da cmlenin anlam
byk lde deimemektedir; ancak arpmsn
kelimesini attmzda, cmlenin anlam byk lde
eksilmektedir.

Sen arabay ...........

arpma durumudur. Cmlenin anlam ykn tayan
kelime (yani yklem) de arpmsn kelimesidir.
arpan nedir, kimdir? dersek, zne kar karmza.
arpma iini yapan, Sensin. O halde zne, sensin.

HERKES SUSKUN

Bu cmleden ilk nce anladmz ey suskunluk
herkes kelimesini atsak da cmlenin anlam byk
lde deimemektedir; ancak suskun kelimesini
attmzda, cmlenin anlam byk lde eksilmektedir.

Herkes ..........

me durumudur. Cmlenin anlam ykn tayan
kelime (yani yklem) de yorum kelimesidir.
34
Suskun olan nedir, kimdir? dersek, zne kar
karmza. Suskun olma iini yapan, herkesdir. O halde
zne, herkesdir.

Tm bu rneklerde grdmz u:

Cmlede ykl olan anlam hemen dikkat ekiyor. Bu yk
tayan yklem dediimiz kelime, cmledeki ii yada oluu
belirtiyor.

Cmlede belirtilen ii yapan varlk ZNE dediimiz kelimeyle
gsteriliyor.
Souk olma iini yapan varlk iin HAVA kelimesini
kullanyoruz.
me iini yapan varlk iin BEN kelimesini;
suskun olma iini yapan varlk iin HERKES kelimesini
kullanyoruz.

Tm bu rneklerden vardmz sonu udur:
Her cmlede yapmak yada olmak anlamnda bir
iten, bir eylemden bahsedilir. Ykleme bakarz ve
yaplan iin ne olduunu buluruz. O ii yapan varla da
zne deriz. zne, cmlede belirtilen ii yapan ba rol
oyuncusudur. zne ve yklem, cmlenin temel eleridir.

35

CMLELER TMLEYELM

Buraya kadar rendiimiz bilgiler nda, HAVA SOUK
cmlesinin bir zne ve bir de yklemden olutuunu biliyoruz. BEN
YORUM cmlesi de yle...

Ancak, SEN ARABAYI ARPMISIN cmlesinde bir zne
(SEN) ve bir yklem (ARPMISIN) ile yetinmemiiz. Bir de ARABA
kelimesini koymuuz. Bu ARABA kelimesi, cmlede ykl olan anlam
tamamlyor.
Sadece SEN ARPMISIN dediimizde, muhatap kiinin bireyi
arptn belirtmi oluruz.

arplan ey (arpma iinden etkilenen ey) nedir?

Ne zaman arplmtr?

Nerede arplmtr?

Nasl (ne durumda) arplmtr?

Dolayl da olsa arpma iinden etkilenen baka varlklar var
mdr?

Bu konularda bilgi eksiklii var.
Bu eksiklii giderip cmleyi tamamlamak, tmlemek gerekebilir.
36

Mesela arplan eyin ne olduunu belirtirsek, cmleyi biraz
tamamlam, tmlemi oluruz.

SEN ARABAYI ARPMISIN

arpma iinin ne zaman yapldn belirtirsek, cmleyi biraz daha

SEN ARABAYI SABAHLEYN ARPMISIN

arpma iinin nerede yapldn belirtirsek, cmleyi biraz daha

SEN ARABAYI SABAHLEYN OTOBANDA ARPMISIN

arpma iinin nasl (ne durumda) yapldn belirtirsek, cmleyi
daha fazla tamamlam, tmlemi oluruz.

SEN ARABAYI SABAHLEYN OTOBANDA DALGINLIKLA ARPMISIN

arpma iinden dolayl olarak etkilenen baka varlklarda varsa,
onlar belirtmemiz de cmleyi tamamlamamz tmlememizi salar.

SEN ARABAYI SABAHLEYN OTOBANDA DALGINLIKLA DREE ARPMISIN

37
te cmleyi tamamlamaya, tmlemeye yarayan bu gibi
kelimelere tmle denir. zne ve yklemin, cmlenin temel eleri
olduunu belirtmitik. Tmleler de cmlenin yardmc eleridir.

eit tmle vardr:

1- Dz tmle (Nesne) : Yaplan iten DORUDAN (DZ) etkilenen
varl belirten kelime. Cmlede ismin -i haliyle yada yaln olarak
bulunur.

2- Dolayl tmle : Yaplan iten DOLAYLI OLARAK etkilenen
varl belirten kelime. Dolayl etkilenme ynelme , bulunma yada
ayrlma eklinde olabilir.
* Eve girdim cmlesinde girmek fiilini eve ynelik
yaptmz iin, ev bu iten ynelme anlamnda
etkilenmektedir. Ynelme anlamnda ismin -e hali
kullanlmaktadr. (Ev-e girdim)
* Evde oturdum cmlesinde oturmak fiilini evde
bulunarak yaptmz iin, ev bu iten bulunma
anlamnda etkilenmektedir. Bulunma anlamnda ismin
-de hali kullanlmaktadr. (Ev-de oturdum)
* Evden ktm cmlesinde kmak fiilini evden ayrlma
eklinde yaptmz iin, ev bu iten ayrlma anlamnda
etkilenmektedir. Ayrlma anlamnda ismin -den hali
kullanlmaktadr. (Ev-den ktm)

3- Zarf tmleci : Yaplan iin ne zaman ve nasl (ne durumda)
yapldn belirten kelime. (Zarf, bir eyi iine alarak onu ieren ey
demektir. Mektubu iine alan eye bu yzden zarf denir. Yaplan bir
ii iine alan zaman, yada durum da zarf olarak adlandrlr.
38

rnek cmlemizde arpma iini iine alan zaman, SABAH;
arpma iini iine alan durum ise DALGINLIKtr. SABAHn iinde,
DALGINLIK iinde ARPMISIN.)

SEN ARABAYI SABAHLEYN OTOBANDA DALGINLIKLA DREE ARPMISIN.

. .
Yaplan i : ARPMA (Yklem konumunda) .
Yapan kii : SEN (zne konumunda) .
Yaplan ie dorudan konu olan ey : ARABA (Dz tmle/Nesne konumunda) .
Yaplan ie dolayl olarak konu olan ey: DREK (Dolayl tmle konumunda) .
Yaplan ie dolayl olarak konu olan ey: OTOBAN (Dolayl tmle konumunda) .
Yaplan iin yapld zaman : SABAH (Zarf tmleci konumunda) .
Yaplan iin yapld durum : DALGINLIK (Zarf tmleci konumunda) .

Aptal ofrn yapt kazann karikatr

39
Bu blm ksaca yle zetleyebiliriz:
Her cmlede bir anlam ykldr. Yapmak yada olmak
anlamnda bir iten, bir eylemden bahsedilmektedir. Cmledeki anlam
yknn ounu yklem tar. Ykleme bakarz ve yaplan iin ne
olduunu buluruz. O ii yapan varla da zne deriz. zne, cmlede
belirtilen ii yapan ba rol oyuncusudur. zne ve yklem, cmlenin
temel eleridir. Ama cmledeki anlam eitli ek bilgilerle
tamamlamak ve bylece cmleyi tmlemek iin tmlelere ihtiya
vardr. Tmleler, yaplan iin nasl nerede, ne zaman yapldn ve
bu iten dorudan ve dolayl olarak etkilenen eylerin ne olduunu
anlatrlar. Bylece cmledeki anlam tmlemi olurlar.
40

41

42

43

Memduh Paaolu Kimdir?

1959 ylnda Sinop da dodu.
2
Kk yalardan itibaren babasnn
irketinde alt ve ticar hayatla tant.Ayn zamanda iir ve edebiyatla
da ilgilendi. Bu ilgisi, ocukluk dneminden balayarak iirler ve
hikayeler yazmasna neden oldu.
lk ve orta renimini stanbulda tamamladktan sonra, Gazi
niversitesi Edebiyat Fakltesinde lisans ve yksek lisans eitimi
alarak renim hayatnda da edebiyatla ilikisini srdrd. iirleri ve
hikayeleri eitli dergilerde yaynland.
Bir yandan eserler verirken dier yandan aile irketindeki grevine
devam ederek ticar faaliyetlerden de kopmad. Osmanl Devletinin son
dnemlerindeki mehur devlet adamlarndan biri olan byk dedesi
Munb Vasfi Paann izgisini izleyerek siyasete girdi ve bir dnem
stanbul milletvekilli olarak grev yapt.
Hlen stanbulda ikamet eden Memduh Paaolu, 1997de
stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesinde doktorasn tamamlad ve
ayn fakltede Trk Edebiyat Tarihi dersleri vermektedir.
1998de, airler ve Edebiyatlar Vakfnn genel bakanlna
seilen Paaolu, evli ve drt ocuk babasdr.

2
Memduh Paaolu, hayl bir kiidir. sim benzerlii olabilecek herhangi bir
gerek kiiyle alakas bulunmamaktadr.
44

MD TEKRAR SORALIM:
KMDR BU MEMDUH PAAOLU?

Bir kere en bata: AR.
Ve ayn zamanda YAZAR.
Bu ikisini birletirirsek: EDEBYATI.
ocukluundan beri ticar hayatn iinde olmu: TCCAR, ADAMI
Siyasetin iinde olan bir aileden geliyor ve kendisi de milletvekili olmu:
SYASET.
Doktora derecesinde akademik eitim alm ve niversitede hocalk
yapyor: AKADEMSYEN, BLM ADAMI
Tm bunlarn stne, bir sivil toplum rgtnde st dzey ynetici:
GENEL BAKAN

Ksacas, MEMDUH PAAOLU KMDR? sorusunun cevab biraz
uzunca...

Ama bu soruyu Memduh Paaolunun 9 yandaki kk kzna
soracak olursanz, tek kelimelik ksa bir cevap alrsnz. BABAM
Ve Memduh Paaolunun ei de KOCAM diyerek balayacaktr bu
soruyu cevaplamaya.
Paaolunun yal annesi, titrek sesiyle yle cevap verecektir:
OLUM.
Mahalle sakinlerine uzatalm mikrofonu: KOMUMUZ, MEMDUH AB
Onu tanmayan birine uzaktan gsterip sorsanz: ADAMIN BR
Siyasi rakiplerinden birine sorsanz: EREFSZN BR
Onun dersinden zayf alan bir rencisi ne der sizce?: KIL HERF!

45
Toplumda her insann farkl rolleri vardr. Herkes eitli konumlarda
bulunur. Deiik insanlarn gznde, farkl tanmlarla tanmlanr. Birine
ders retiyorsa, HOCA konumunu kazanr, birine i ve maa
veriyorsa PATRON konumuna gelir. ocuklarnn gznde esiz bir
konumu vardr: BABA.

Kelimeler de byledir. Bir metin ierisinde trl trl konumlarda
bulunabilirler.
Bir kelime, dier kelimeyi niteliyorsa (onun nasl olduunu
aklyorsa) SIFAT;
Ayn kelime, bir eyi adlandrmaya yaryorsa SM;
Yada o kelime, bir eyin yapldn ifade ettiinde FL konumunu
kazanabilir.

Mesel YAZAR kelimesi, KASA kelimesini niteledii zaman
(kasann nasl bir kasa olduunu aklad zaman), SIFAT konumuna
gelir.
YAZAR KASA

Ayn kelimeyi, yaz yazma iini meslek edinen bir kiiyi
adlandrmak iin kullanrsak, SM konumunda grebiliriz.
YAZAR, BU KTABINDA YEN BR TARZ DENEM.

Yada bu kelime, yazma iinin yapldn belirtmek iin
kullanlabilir, yani FL konumunda kullanlabilir.
BU ARKADAIM SOL ELYLE DE YAZAR.

YAZAR kelimesi, yaplan iin hangi durumda (nasl) yapldn
belirtiyorsa ZARF konumuna gelmi olur.
46

ELNE KALEM ALAN HERKES YAZARCA DNMYOR K

(Grld gibi, yazarca kelimesi bu cmlede dnme iinin
yazar durumunda, yazar olarak yaplmadn belirttii iin zarf
konumuna sahiptir.)

Ayrca isimlerin yerine geen o, bu, u gibi bir takm kelimeler
de vardr ki bunlara ZAMR denilmektedir.

Bir kelimenin cmle iindeki grevine gre deiik konumlar da
olabilir. Mesela ikinci rnekte kullandmz, SM konumundaki
YAZAR kelimesini ele alalm. Bu kelimeyi bir cmle iinde deiik
grevlerde kullanalm.

BU YAZAR, YAZARLARI SEVMEYEN BR YAZAR.

Buradaki her YAZAR kelimesi de yaz yazan kimselere
verilen SM anlamndadr. Ama bu cmle iinde,
Birinci YAZAR kelimesi, ZNE yani ii yapan kii;
kinci YAZAR kelimesi NESNE yani yaplan iten etkilenen
kii;
nc YAZAR kelimesi de YKLEM yani yaplan i, olunan
ey anlamndadr.

Tm bunlardan sonra, ne demek istediimizi zetle yle ifade
edebiliriz:

47
Nasl ki rnek verdiimiz Memduh Bey, yapt iler ve
kurduu ilikiler dolaysyla hayatn deiik alanlarnda eitli
konumlar elde etmi ve deiik nvanlar almsa, kelimeler de
yaptklar grevlere ve iinde bulunduklar ilikilere gre kendi
dnyalarnda eitli konumlar elde eder ve deiik isimler alrlar.

Bir kelime, dier kelimelerle kurduu ilikilere ve yapt
grevlere gre SM, FL, SIFAT ZAMR veya ZARF
konumunda bulunabilir.

Yine bir kelime, cmlede ifade etttii anlama gre ZNE,
YKLEM, ZARF TMLEC , DOLAYLI TMLE veya DZ
TMLE (NESNE) konumunda olabilir.

Her cmlede en azndan bir yklem ve bir zne bulunmak
zorundadr. Ancak bazen znenin cmlede lafzen grnmedii ve gizli
zne olarak arka planda var olduu durumlar oluur. Bu durumda,
cmlemiz tek kelimelik bir cmle haline gelmitir ve sadece yklemi
grrz.
zne ve yklem, cmlenin temel eleridir. Tmleler ise yardmc
elerdir.

Bu zet bilginin ardndan, belirtmemiz gereken bir baka nemli
husus daha var:
Cmledeki eler her zaman sadece bir kelimeden olumak
zorunda deildirler; birden fazla kelimeden de oluabilirler. Bir baka
ifadeyle, iki yada daha fazla kelimeden oluan bir kelime grubu da
zne, yklem yada tmle olabilir.

48
sterseniz bu durumu bir ka rnekle aklayalm:

BZM SALAK OFR ARABAYI ARPMI.
ZNE TMLE YKLEM

BZM SALAK OFR ABS FRENL ARABAYI ARPMI.
ZNE TMLE YKLEM

BZM SALAK OFR ABS FRENL ARABAYI ARPMI BULUNUYOR.
ZNE TMLE YKLEM

Bu rnek cmlelerde de grld zere, zne, yklem yada
tmle tek bir kelime olabilecei gibi, birden fazla kelimeden oluan bir
kelime grubundan da meydana gelebilir.
Hatta bazen zne, yklem yada tmlecin bir veya birka
cmleden meydana gelmesi de mmkndr.

Bu duruma da birka rnek verelim:

BZM SALAK OFRN ABS FRENL ARABAYI ARPMI BULUNDUUNU BEN SYLEDM.
ZNE DZ TMLE (NESNE) YKLEM
. Cmle iindeki alt cmle .

DZ TMLE (NESNE) ZNE YKLEM

Ana cmle

49

Bu rnekte, ana cmlenin yklemi SYLEMEK fiilidir.
Syleme iini yapan, yani ana cmlenin znesi olan da BENim.
Benim yaptm syleme iine konu olan ey ise BZM SALAK
OFRN, ABS FRENL ARABAYI ARPMI BULUNDUUdur. Yani
dz tmle (nesne) dediimiz e, bir cmle ieriyor.
Bu cmlenin de kendi iinde znesi, yklemi ve tmleci var.

Bir baka rnee daha bakalm:

BENM GB BRSNN BYLE GZEL BR CMLE KURMASI, ONU AIRTMITI.

.
Ana cmle

Bu rnekte de, ana cmlenin yklemi AIRTMAK fiilidir.
artma fiiline konu olan kii ise Odur.
artma iini yapan, yani ana cmlenin znesi olan da BENM
GB BRSNN BYLE GZEL BR CMLE KURMASIdr. Yani ana
cmlenin znesi, bir cmleden oluuyor. Bu cmlenin de kendi iinde
znesi, yklemi ve tmleci var.

Bazen birden fazla cmle bile, bir enin yerine geebilir.
Aadaki rnekte, ana cmlede zne grevi yapan iki ayr cmle
greceksiniz.
50

KARDEMN ODAMDA GRLT YAPMASI VE BABAMIN BZE KIZMASI, BEN ZMT.
ZNE Z. TMLEC NESNE YKLEM ZNE NESNE YKLEM
Cmle iindeki 1. alt cmle Cmle iindeki 2. alt cmle

Cmle iindeki alt cmleler


Ana cmle

Ltfen bu i ie gemi cmleleri bir kez daha dikkatlice inceleyiniz.
nk bu tarz cmle yaplar, yabanc dil renenlerin en sk tkezledikleri
noktalardan biridir.

Yukardaki cmlelerde, bir ana cmlenin iinde alt cmleler
bulunabileceini grdk. Bu alt cmlelerin, ana cmlenin elerini yada
elerinin paralarn oluturabileceini grdk.

imdi de cmlenin elerine gre deil de kelimelerin cinslerine
gre (isim, sfat, fiil vb.) alt cmleleri irdeleyelim.

Bir alt cmle, bir ismin yerine kullanlabilir.

Ltfen u cmleye baknz:

ERMENLERN DOU ANADOLUDA YAPTIKLARINI HERKES BLYOR.

ERMENLERN DOU ANADOLUDA YAPTIKLARIna ne denir,
ne denilmektedir?

51
ZULM
VAHET
KATLAM
ERMEN ZULM
ERMEN MEZALM

Evet!
ERMENLERN DOU ANADOLUDA YAPTIKLARIna bir isim
koymak gerekirse, bu kelimeleri kullanabiliriz.
Zaten kullanmaktayz da...

Bu kelimeler, birer isim yada isim tamlamasdr.

Yani ERMENLERN DOU ANADOLUDA YAPTIKLARI
ifadesi, isim yerine gemektedir.


ERMEN ZULMN HERKES BLYOR.

ZULM HERKES BLYOR.

sim yerine geen cmle sim Tamlamas sim

Bu cmlede ksaca ZULM HERKES BLYOR diyebilirdik. Ama
bu zulm kim nerede ne zaman yapm? eklinde sorulara da cevap
ieren bir cmleyi ZULM kelimesinin yerine kullanmay tercih ettik.
52
sim yerine geen cmlecik, ana cmlenin bir parasdr. Bir alt
cmledir. Ana cmlede tmle grevindedir. Ayn zamanda kendi
znesi yklemi ve tmleci de vardr.

SM YERNE GEEN CMLECK

ZNE TMLE YKLEM

DZ TMLE (NESNE) ZNE YKLEM

Ana cmle

Alt cmleler, sfat yerine de kullanlabilir.

DOU ANADOLUDA ZULM YAPAN ERMENLER, KYLER YAKTI.

DOU ANADOLUDA ZULM YAPAN ifadesi, ERMENLER
kelimesini niteliyor. Yani ERMENLERN sfat olarak grev yapyor.
Bunun yerine, ZALM kelimesini de kullanabilirdik.


ZALM ERMENLER, KYLER YAKTI.

Sfat yerine geen cmle Sfat

53

Sfat yerine geen DOU ANADOLUDA ZULM YAPAN
ifadesi, bir alt cmlenin parasdr. O alt cmle de iinde bulunduu ana
cmlenin bir parasdr. Yani sfat yerine geen bu cmlecik, ana
cmlede znenin bir paras grevindedir. Ayn zamanda kendi znesi
yklemi ve tmleci de vardr.

SIFAT YERNE GEEN CMLE

GZL ZNE(O) TMLE YKLEM


Ana cmle

Alt cmleler, zarf yerine de kullanlabilir.

ZARF YERNE GEEN CMLE

RUSLAR DOU LLERN GAL EDNCE, ERMENLER KYLER YAKTI.
ZNE TMLE YKLEM

ZARF TMLEC ZNE NESNE YKLEM

Ana cmle
54

Yabanc dil renirken bu gibi i ie cmlelerle sk sk karlalr.
Koskoca bir cmlenin, isim, sfat yada zarf yerine kullanlmasyla oluan
uzun cmleler kafa kartrr.
nk bir cmlenin iinde kelimeler yerine cmlecikler
kullanlmtr ve her cmleciin kendine gre bir yklemi ve znesi
bulunmaktadr. Birden fazla yklem ve zne varken, cmlede neden
bahsedildiini ve hangi ii kimin yaptn anlamak zor olur.
Bu yzden, bir ana cmlede alt cmle olarak yer alan cmlecikleri
fark etmek ve ve bu cmleciklerin ana cmlede hangi grevi yaptn
anlayabilmek ok faydal olmaktadr.

Bu blm ksaca yle zetleye biliriz:
Cmleleri oluturan kelimeler, yaptklar grevlere ve iinde
bulunduklar ilikilere gre eitli konumlar elde eder ve deiik
isimler alrlar. Bir kelime, cmlede ifade etttii anlama gre
ZNE, YKLEM, ZARF TMLEC , DOLAYLI TMLE veya
DZ TMLE (NESNE) konumunda olabilecei gibi; dier
kelimelerle kurduu ilikilere ve yapt grevlere gre SM,
FL, SIFAT ZAMR veya ZARF konumunda bulunabilir.
Kelimelerin ald bu grevleri ve konumlar, kelime gruplar yada
cmleler de alabilir. Bu gibi cmleler, ana cmle iinde alt cmle
yada cmlecik olarak adlandrlabilirler. Yabanc dil renenlerin
bu gibi cmle yaplarn iyi bilmeleri gerekir.

55

Are you not of that group of persons that we
were said to be unable to Czechoslovakiaise?
56

57

58

59

ekoslavakyallatramadklarmzdan
msnz?

Bu bir rekor!

Guinness Rekorlar Kitab kaytlarna gre Trke, en uzun
kelime saysna sahip diller arasnda dnyada nc. Bu sfat bize
kazandran ey ise o mehur kelime:

ekoslavakyallatramadklarmzdanmsnz?

Karikatr: Trkiye formal adamn azndan
kan kelimeyi uzmanlar metreyle lyor.
60
ngilizce bu sralamada en sonlarda.
Neden acaba?

Bu sorunun cevabn bulmak iin elimizdeki kelimeye bakalm.
Galiba biz biraz fazla ek kullanyoruz.
ekoslavakya kelimesinin sonuna eklenen onca hece ve harf
ne ie yaryor sizce? Yada bu ekler olmasayd ne yapardk?
Mesela -l eki olmasayd ekoslavakyadan gelenlere ya da
orda yaayanlardan nasl isim verebilirdik? Ya da -lar eki olmadan
nasl oul yapabilirdik? Ya da -dan -mak gibi ekler olmakszn ka
kelime konuabiliriz?

Evet. Btn dillerde kelimelere yeni bir anlam vermemizi veya
kelimelerin zaman, mekan v.s. alardan istediimiz ynde
ekillenmelerini salayan yntemlere ihtiya duyulur. rnein biz
Trkede gel kkne ecek eki takarak gelecek zaman anlam
veriyoruz ve bunu yaparken ecek ekini kullanmak zorundayz. Kimin
geleceini belirtmek iin de -im, -sin gibi ekleri kullanarak
geleceim, geleceksin kelimelerini oluturuyoruz.
Peki ya ngilizler bu anlamlar vermek iin ne yaparlar?
Araplar, Hintliler, inliler ve dierleri?

Btn dillerde bizdeki gibi, kelimelerin sonuna eklenen heceler
ya da harfler yardmyla kelime ekillendirilmez.
Kimi dillerde kelimelerin sonuna deil bana eklemeler yaplr.
Dier baz dillerde ise ekler hi kullanlmaz ya da nadiren
kullanlr. Kelimelere ek takmaktansa, yardmc fiil grevi yapan baz
kelimeler cmle iinde bir yere getirilerek dier kelimeler ekillendirilir.
rnein ben yine gelecek diyen turist, gelecek kelimesinin sonuna

61
im ekini neden koymamaktadr? nk byk bir ihtimalle onun
anadilinde byle bir ek kullanlmyordur ve cmlenin banda ben
demi olmas yeterli geliyordur.

te tam da bu noktada yeniden Trkeye dnecek olursak,
herhalde ekoslavakyallatramadklarmzdanmsnz kelimesinin
neden bu kadar uzun olduunu anlarz: Trkede kelimeleri
ekillendirirken genelde ekleri kullanyoruz ve ek bakmndan olduka
zengin bir dilimiz var. Dolaysyla, ekleri kullanarak kelimeleri rahata
ekillendirmek veya kelimelere bambaka anlamlar kazandrmak
mmkn.
Bildiimiz gibi kelimeler kk veya gvde halindedirler. Mesela ba
kelimesi kktr. Ama bala, bakan gibi kelimeler bu kk zerine yapm
eklerinin eklenmesiyle oluturulmu birer gvdedirler. Birka rnek daha
verelim:

Gz

Gz-lk

Gz-lk-

Gz-lk--lk

Grld gibi,
eklenen her yeni hece
sayesinde, farkl
anlamda yeni bir kelime
daha yaplmaktadr.

Ksacas, kk halindeki kelimelere eklenen yapm ekleri
araclyla bu kelimelerin anlamlar deitirilmekte ve retilen yeni
kelimelere gvde denmektedir.
2
Daha sonra istenirse bu kelimeler ekim ekleri kullanlarak
tekrar ekimlenmektedir. Ancak bu sefer yeni bir gvde olumamakta,
yani ekim ekleri bu kelimelerin anlamlarn deitirmemektedir.

Mesela kk halinden balayarak yapm ekiyle tretilen bir
gvdeye ekim ekleri koyalm. Anlamn deimediini greceiz. Ka
tane ek eklersek ekleyelim her defasnda da yine o grmemizi salayan
aletten yani gzlkten bahsettiimiz anlalyor:

Gz-lk-dr

Gz-lk-ler-den-se

Gz-lk-sz-m
Gz-lk-nz-den-di

Bu rneklerde gz : kk,
gzlk : gvde, dier heceler
ise ekim ekleridir. Gvdeye
eklenen ekim ekleri, kelimeye
baka bir anlam vermemekte
ve sadece oulluk, zaman,
mekan, iyelik, v.s. alardan
eldeki kelimeyi
ekillendirmektedir.

Pek oumuzun ilkokul sralarndan balayarak tekrar tekrar
karlatmz bu bilgileri ksaca hatrlatmamzn sebebi, hem Trke
konuurken farknda olmadan ve sk sk kullandmz yapm ve ekim
eklerinin nemini hissettirmek, hem de yeni bir dili renirken kendi
dilini iyi bilen birinin avantajl konumuna ulamanz salamaktr.

2

ngilizler Rekor kramaz!

Bu aamadan sonra konunun banda sorduumuz bir soruyu
cevaplama zamannn geldiini syleyebiliriz.
Gunness Rekorlar Kitab kaytlarna gre Trke,
ekoslavakyallatramadklarmzdanmsnz? kelimesiyle, en uzun
kelime saysna sahip diller arasnda dnyada nc olurken ngilizce
neden bu sralama da yok?

Cevap, yine bildiiniz bir eyde sakl.
What is your name ? cmlesinin, ngilizcenin sz konusu
olduu her ortamda her nne gelenin yerli yersiz kullanaca kadar
orta mal olduunu biliyoruz. Ayrca, bir reklam filminde geen What is
this? This is a bank cmleleri, ngilizceyi hi bilmeyen pek ok
kiinin diline pelesenk olmutu.

Tm bunlar hafife alnan cmleler elbette. Oysa iin pf noktas
burada. Haydi balayalm.

What is your name ?
Ne dir senin adn ? : Senin adn nedir?

3
My name is Mustafa.
Benim adm dr Mustafa. : Benim adm Mustafadr.

What is this ?
Ne dir bu ? : Bu nedir? / Nedir bu?

This is a bank.
Bu dr bir banka. : Bu bir bankadr.

Bu cmleler, Trkiyede yaayanlar iin hi de yabanc
saylmaz. O halde ezberlenecek bir kalp olarak vermediimizi herkes
anlamtr. Bu cmlelerde dikkat edilmesi gereken nokta u:

1. -dr eki ayr yazlmaktadr.
2. Kelimelerin dizili sras Trkeden farkldr.
Karikatr: Tahtada is : -dr yazyor
renci retmene soruyor: retmenim biz
ok konuanlara drdr etme diyoruz ya,
ngilizler de isis etme mi diyorlar?
4

Buradan nereye mi varyoruz? Dnsenize -dr ekininin bile
ayr yazld bir dilin rekor kracak kadar uzun kelimeleri olabilir mi?
Elbette hayr diyorsunuz. O halde yava yava ngilizceyle
tanyorsunuz demektir. sterseniz daha baka cmlelere de bakalm:

I am a teacher.
Ben -im bir retmen. : Ben bir retmenim.

You are a student.
Sen -sin bir renci. : Sen bir rencisin.

He is a doctor.
O -dur bir doktor. : O bir doktordur.

English is easy.
ngilizce -dr kolay. : ngilizce kolaydr.

Yok canm! Bu ngilizler tuhaf adamlar! dediinizi duyar gibi
oluyoruz. En sonda olmas gereken -im -sin -dr eklerini ikinci sraya
koymalar garibinize gitmi olmal. Haklsnz, buradan (yani
Trkiyeden) baknca yle grnyor. Ancak bu onlarn dili ve biz de
maalesef onlarn dilini renmeye mecburuz.

5

Trk Ailesi ve ngiliz Ailesi Arasndaki Fark

Bala bakanlar, sosyolojik tahlillere girieceimizi sanmasnlar
ltfen. Bu ksmda aileden bahsedeceiz. Ama bu aile, ilk blmdeki
Trke dersinde geen kelime ailesi. Yani: cmle.

Hatrlarsanz ilk blmde bu konuyu ayrntl ekilde ele
almtk.
Cmlenin esi olan kelimelerin, bir anlam ifade edecek ekilde
bir araya gelmesiyle anlaml bir beraberlik kurulduunu gsteren
rnekler sunmutuk. Bu anlaml beraberliklere cmle adn vermitik.
Tpk eitli sorumluluk ve grevleri paylaarak bir araya gelen
anne, baba ve ocuklarn, anlaml bir beraberlik ifade eden aile
kurumunu oluturmas gibi, kelimelerin de cmle iinde eitli grevler
almakla cmleyi oluturduklarn sylemitik.
Cmlenin anlam ykn stlenen en baba kelimenin yklem
olduunu; dii ku olmadan yuva yaplmayaca gibi, zne olmakszn
da cmlenin kurulamayacan; bir aileyi salamlatran ocuklar gibi,
tmlelerin de cmlenin anlamn tmleyen konumda olduklarn
belirtmitik.
Verdiimiz rnekler, Trke cmle yapsn gsteren rneklerdi.
imdi dilerseniz ngilizce cmle yapsn gsteren rneklerle bu
konuyu ngilizceyle balantl olarak ele alalm.

6
Herkesin bildii bir cmleden balyoruz:

I love you.

Bilindii gibi bu cmle, seni seviyorum anlamnda. Daha
dorusu ben seni seviyorum anlamnda.
I love you.
Ben seviyorum seni.
ZNE YKLEM DZ TMLE (NESNE)

Dikkat ederseniz, biz Trkede seni kelimesini seviyorum
kelimesinden nce kullanyoruz. Yani tmleleri yklemin nne
koyuyoruz. ngilizler ise, tmleleri yklemin arkasna yerletiriyorlar.
Yani cmledeki elerin yeri deiiyor.
Bu fark, ngilizce konumaya alan Trklerin acemilik
hatalarnn en nemlilerinden birine neden oluyor. Bir baka deyile,
Trkedeki cmle yapsyla ngilizce cmle kurmaya almak gibi bir
yanlg sz konusu. Pek ok kiinin yanlgya dt bu nemli
ayrnty aklda tutmanz iin, size iki aile fotoraf sunacaz.

zneyi anneye, yklemi babaya ve tmleleri de ocuklara
benzettiimizi hatrlayn. Bir de Trke ve ngilizce rnek cmleleri
hatrlayarak her iki dildeki cmle elerinin sralann dnn.

7
Trke cmle yapsnda:
Ben seni seviyorum.
ZNE+TMLE+YKLEM
Anne + ocuk + Baba

ngilizce cmle yapsnda:
I love you.
ZNE + YKLEM + TMLE
Anne + Baba + ocuk

8
Bu iki fotorafa iyi bakn.
ngilizce cmle kurarken: I you love dememek iin.
Yada bir turistin neden Ben seviyor seni eklinde konutuunu
anlamak iin...

Bu blmde ngilizce kelime ve cmle yapsna ilikin ipular
vermeye altk.
Baz eklerin ayr bir kelime olarak yazldna ve kelimelerin
cmledeki yerinin Trkedeki sralamadan farkl olduuna dikkatinizi
ektik.

Bu durumda unutmamamz gereken Altn Kural u:
Bizim, Trkede kelimelerin sonuna harf veya hece
ekleyerek verdiimiz anlamlar ngilizler cmlede farkl yntemlerle
salyorlar. Baz ekler, ek olarak deil de ayr birer kelime
olarak cmlenin deiik yerlerine konuyor. Baz ekler ise hi
kullanlmyor. Kelimelerin cmledeki yerleri de Trke
cmlelerdekinden daha farkl oluyor. Bu bizim 1. Altn Kuralmz

9
10

11
12

Olmak yada yapmak...
te Btn Mesele!

simler ve Olular...

Dndnz m acaba bir ocuk konumaya balarken ilk nce
hangi kelimeleri renir ?
Bu da sorulur mu imdi ? Tabii ki anne, baba gibi kelimeleri
renir! dediniz herhalde...
Evet ama bizim istediimiz biraz daha teknik bir cevap:
Bir bebek, konumaya isimleri renerek balar. Anne, baba,
mama, atta, gibi kelimelerin ortak zellii her birinin birer isim olmasdr.

Bir yabanc dili yeni renen biri de genelde evvela isimleri
renir. Etrafnza bakarsnz ve ou kez insanlardan balayarak
isimleri renirsiniz. Tpk konumaya yeni balayan bir bebein yapt
gibi.
nsanlar ana dillerini renirken tabii ki herey doal seyrinde
cereyan eder ve isim, fiil, gibi teknik snflandrmalar bilinli olarak
yaplmaz. Fakat bu doal renme sreci iinde herkes su ile
susamak, retmen ile retmek arasndaki fark ayrd
etmektedir.

13
Ben retmenim derken ne olduumuzu ifade ederiz.

Ben ngilizce retirim dediimizde ise yapmz ii sylemi
oluruz.

Su hayattr derken de suyun ne olduunu sylemi oluruz.

Bu scakta tuzlu yersem susarm derken ise, suya ihtiya
duyduumuzda yaptmz eyi ifade ederiz.

Trke dilbilgisi esaslarna gre, bu iki ifade tr arasnda bir
fark vardr:
-Bir eyin ne olduunu bildiren cmlelere isim cmlesi denir.
-Ne yapldn, ne edildiini anlatan ifadelere de fiil cmlesi
denir.
Yani bir tarafta olmak varken, dier tarafta yapmak var...
Olmak ile yapmak arasnda da fark...
Bunu asla unutmamamz gerek. nk ok iimize yarayacak.

Kpek: Tembel kedi noolucak ite! in gcn
sobann yannda yan gelip yatmak! Bugn ne
yaptn?
Kedi: Oooo! Terledim . Susadm. Skldm.
Uyudum. Soora bissr rya grdm...
14
imdi isim cmlesi nedir? sorusuna biraz daha zaman ayralm.

Benim ne olduumu ifade eden Ben Mustafaym,Ben
retmenim cmleleri, birer isim cmlesidir. Yani beni isimlendirmektedir.

te yandan baz isim cmleleri, bir eyin ne olduunu
belirtmeseler ya da bir eye isim vermeseler bile, bir eyin ne
durumda olduunu / nasl olduunu ifade ederler. Mesela ben
iyiyim , annemiz bi tanedir ve bu adam yaral cmlelerinde
olduu gibi.
Baz isim cmleleri de bireyin nerede olduunu ifade ederler.
Babam Hindistanda, o imdi evdedir ve ben okuldaym gibi.

Bu durum biraz kafa kartrc gibi grndyse, daha kolay bir
ey syleyelim:
Olmak fiilini, anahtar kelime kabul edebiliriz.
Zaten, isim cmleleri bir olu ifade ederler.

Ben Mustafaym,Ben retmenim cmleleri, benim ne
olduumu ifade eder.
Ben aresizim , Ben fakirim cmleleri ise benim nasl
olduumu ifade eder.
Ben okuldaym , Ben uzaklardaym cmleleri de benim
nerede olduumu ifade eder.

Bouna dememi Sheakspeare: Olmak yada olmamak. te
btn mesele!
Ama biz diyoruz ki btn mesele, olmak yada yapmak
arasndaki fark anlamak.

15
Vat iz yor neym? Vat iz dis?

Konunun banda demitik ki: Bir yabanci dili yeni renen biri
de genelde nce isimleri renir. Etrafnza bakarsnz ve ou kez
insanlardan balayarak isimleri renirsiniz. Tpk konumaya yeni
balayan bir bebein yapt gibi.

Gerekten de ngilizce renenlerin ilk ii isim sormak ve
sylemek olmuyor mu? What is your name ? What is this ?
This is a bank cmlelerini orta mal klan da bu deil mi zaten? Bir
nceki konuda farkl bir balamda ele aldmz bu rneklere gelin tekrar
bakalm.

What is your name ?
Ne dir senin adn ? : Senin adn nedir?

My name is Mustafa.
Benim adm dr Mustafa. : Benim adm Mustafadr.

What is this ?
Ne dir bu ? : Bu nedir? / Nedir bu?

This is a bank.
16
Bu cmleleri ezberlenecek bir kalp olarak vermediimizi tekrar
hatrlatarak diyoruz ki bu cmlelerden yola karak ngilizcedeki isim
cmlesi yapsn tanyalm. Daha dorusu hatrlayalm. nk bu
cmleleri herkes biliyor. Siz de biliyorsunuz!
Bu cmleler birer isim cmlesidir ve bu cmlelerde bireyin ne
olduu sorulmakta ve cevaplanmaktadr:
smin ne? smim u. Bu nedir? Bu udur.

Bu gibi cmleleri yani isim cmlelerini dier cmlelerden
ayrd etmemiz arttr. (Dier cmleler derken fiil cmlelerini
kastediyoruz.) nk isim cmleleri ile fiil cmleleri arasnda
sadece anlam deil yap olarak da ciddi farkllklar vardr. Bu
farkllklar Trkede de grmekteyiz. nceki rneklerle aklayalm:

Ben ret - men - im Sen ren - ci - sin
Ben ret - ir - im Sen ren - ir - sin

Grld gibi, 2. satrdaki cmleler, fiil cmleleridir ve bu
cmlelerde ren fiil kknn sonuna, farkl bir ek gelmektedir. Bu ek,
renmenin zamann vermektedir. Bu ek sayesinde renme iinin
geni zamanda yapldn anlarz. Deiik zaman kalplaryla farkl
anlamlar verelim:

Ben ret - ir - im
Ben ret - ecek - im
Ben ret - iyor - um

17

I love you !

Bu aamadan sonra ngilizedeki fiil cmlesi isim cmlesi
ayrmna geelim.

sim cmlelerinin nasl olduunu This is a bank ve My
name is ........ gibi bilinen cmleler yardmyla kolayca anlamtk.
Peki ngilizcede fiil cmleleri nasl kuruluyor? derseniz, deriz ki onu da
biliyorsunuz. I love you cmlesini biliyorsunuz. Evet, I love you
bir fiil cmlesidir ve ne olduumuzu deil ne yaptmz ifade eder:
Seni seviyorum. Bu cmlenin asl I do love you eklindedir.
3

I do love you
Ben -er sev seni : Ben seni sever
Ben seni severim / Seni seviyorum
4

3
Bu konu bir sonraki balk altnda ayrntl olarak ele alnacaktr.
4
ngiliz mantnda sevmek (to love) , arzulamak (to want), sahip olmak (to have)
gibi baz fiiller, anlk deil uzun srede yaplan eylerdir. Daha ak bir ifadeyle sevmek
geni zamanda yaplan bir fiildir. Dolaysyla imdiki zaman -yor eki alamaz. Yani I love
you cmlesi, geni zaman kalbyla kurulmu olmakla birlikte, imdiki zaman anlam da
tar. Bu durum, Trkede de baz fiiller iin geerlidir. Sahip olmak fiilini imdiki zaman
kalbyla kullanmayz. Bir arabaya sahibim dersiniz. Bu cmle geni zaman kalbyla
kurulmu olsa da imdiki zaman anlam da tar. Bu yzden bir arabaya sahip oluyorum
denmez. Daha dorusu, denemez.
18
Grld gibi Trkede -er ekiyle salanan anlam,
ngilizcede do kelimesiyle salanyor. Do, cmleye geni zaman
anlam katan bir yardmc fiildir. Bu yardmc fiilin yerine baka bir
yardmc fiil koyarak cmlenin zamann ya da anlamn
deitirebilirsiniz.
5
Tpk Trkede -er -r ur eklindeki geni zaman
eklerini -ecek -di gibi baka eklerle deitirip cmlemizin zamann
deitirdiimiz gibi:

I do love you
Ben -er sev seni : Ben seni sever

I will love you
Ben -ecek sev seni : Ben seni sevecek
Ben seni seveceim

I did love you
Ben -di sev seni : Ben seni sevdi
Ben seni sevdim

5
sim ve fiil cmlelerinin zamanlara gre ekimlenme mantna daha sonra ayrntl
olarak deinilecektir. Bu ksmda sadece isim cmlesi fiil cmlesi ayrmn hissettirecek
kadar bilgi verilmektedir.

19
Yine de yerine oturmayan bir eyler var:
Yukardaki ngilizce cmlelerde, -im ekinin karln
gremiyoruz.
Evet ama, ekoslavakyallatramadklarmzdan bahsederken
bu konuya ilikin olarak sylediklerimizi hatrlarsak sorun kalmayacak:

Btn dillerde, bizdeki gibi, kelimelerin sonuna eklenen
heceler yada harfler yardmyla kelime ekillendirilmez. Kimi
dillerde kelimelerin sonuna deil bana eklemeler yaplr. Dier
baz dillerde ise ekler hi kullanlmaz ya da nadiren kullanlr.
Kelimelere ek takmaktansa, yardmc fiil grevi yapan baz
kelimeler cmle iinde bir yere getirilerek dier kelimeler
ekillendirilir. rnein ben yine gelecek diyen turist, gelecek
kelimesinin sonuna im ekini neden koymaz? nk byk bir
ihtimalle onun anadilinde byle bir ek kullanlmyordur ve
cmlenin banda ben demi olmas yeterli geliyordur.

sterseniz bu tahminimizi test edelim. Acaba bizim turist ngiliz
mi? Veya yap olarak ngilizceye benzeyen bir dili mi konuuyor?
Bakalm:

I will come again.
Ben ecek gel yine. : Ben yine gelecek.
Ben yine geleceim.

I did love Turkiye
Ben -di sev Turkiye. : Ben Trkiye sevdi
Ben Trkiyeyi sevdim.
20

Herhalde yanlmamz.
Baksanza cmleler tam tamna ayn.
Ksacas, ngilizcedeki fiil cmleleri Trkeyle tam
uyumuyor.
sim cmlelerini Trkeye evirdiimizde sadece sralama
deiiyordu. Oysa fiil cmlelerinde baz ekler hi kullanlmyor.
te ilk konunun sonunda verdiimiz 1. Altn Kural bu aamada
tekrar hatrlanmal. nk 2. Altn Kuralmzla yakndan ilgili. 1. Altn
Kural: Bizim, Trkede kelimelerin sonuna harf veya hece
ekleyerek verdiimiz anlamlar ngilizler cmlede farkl yntemlerle
salyorlar. Kelimelerin cmlelerdeki yerleri Trke
cmlelerdekinden daha farkl oluyor. Baz ekler ek olarak deil de
ayr birer kelime olarak cmlenin deiik yerlerine konuyor. Baz
ekler ise hi kullanlmyor.

te 2. Altn Kural : sim cmlelerini fiil cmlelerinden ayrd
etmemiz arttr. nk ngilizcede isim cmleleri ile fiil cmleleri
arasnda sadece anlam bakmndan deil yap olarak da baz
farkllklar vardr. Fiil cmlelerinde ahs ekleri kullanlmayabilir.

21
22

23
24

Bu pln Horozu

Her pln bir horozu vardr.
O civarda iiniz olduunda onu dikkate almazlk edemezsiniz.
Bu durum pek ok yerde yledir. Dilde de.

ngilizcede cmlenin en yetkili ve etkili unsuru yardmc fiillerdir.
Ama biroumuz yardmc fiilerin bu zelliinden haberdar olmakszn
ngilizceyi skmeye alrz. Oysa iin pf noktasn bilmek, cmleyi
sizin iin anlalmaz olmaktan karacak ve neyin nasl olduunu
kolayca anlamanza yardmc olacaktr. Yani gerekten yardmc
fiillerdir bunlar. Btn ilemler onlar araclyla yaplr.

Diyelim cmleyi soru cmlesi haline sokmak istiyorsunuz.
Yardmc fiili cmlenin bana getirmeden mmkn m?
Cmleyi olumsuz mu yapacaksnz?
Olumsuzluk ekini yardmc fiilin yanna ilitirmeden zor.
En nemlisi de cmlenin zamann ya da anlamn deitirmek
istediinizde yardmc fiili deitirmek zorunda kalnzdr.

Bakn bildiimiz yerden balayalm.
nce isim cmleleri.
sim cmlelerindeki yardmc fiileri daha nce tanmtk:
am ,is, are

25
This is a bank.

I am a teacher.

You are a student.

He is a doctor.

English is easy.

Bu cmleleri srayla olumsuz cmle, soru cmlesi ve
olumsuz soru cmlesi kalplarna sokalm. Yani, Bu bir banka
deildir , Bu bir banka mdr? ve Bu bir banka deil midir?
diyelim.
Mesela evinizdeki telefonun bir banka olmadn sylemek
isterseniz ne yapacaksnz?
Elimizdeki cmleleri olumsuz cmle haline sokmak istersek,
deil anlamndaki not kelimesini cmleye eklememiz gerekir.
Ama dikkat! Kelimemizi, yardmc fiilin hemen arkasna
koymak zorundayz.
26

This is not a bank.
Bu -dir deil bir banka. : Bu bir banka deildir.

I am not a teacher.
Ben -im deil bir retmen. : Ben bir retmen deilim.

You are not a student.
Sen -sin deil bir renci. : Sen bir renci deilsin.

He is not a doctor.
O -dir deil bir doktor. : O bir doktor deildir.

English is not easy.
ngilizce -dir deil kolay. : ngilizce kolay deildir.

Bir ngilize telefonu gsterip Bu bir bankadr dediinizde ne
yapar acaba?
Muhtemelen arr ve hayretler iinde sorar:
Bu bir banka mdr? Tabi Trke bilmiyorsa ngilizceyle
soracaktr sorusunu.
Elimizdeki cmleleri soru cmlesi yapmak istersek ne yapmamz
lazm gelir?

27
Bakn, o da yardmc fiille mmkn olan bir ilem:
Yardmc fiili alp cmlenin en bana koymanz yeterli. Bir
yardmc fiil cmlenin bana gelince m soru ekini kendiliinden
kazanm olur.

Bu ilem aadaki cmlelere uygulanrsa,
-dr anlamndaki is kelimesi, -mdr anlam kazanr;
-im anlamndaki am kelimesi, -miyim anlam kazanr;
-sin anlamndaki are kelimesi, -msn anlam kazanr.

Is this a bank?
-mdr bu bir banka? : Bu bir banka mdr?

Am I a teacher?
-miyim ben bir retmen : Ben bir retmen miyim?

Are you a student?
-misin sen bir renci? : Sen bir renci misin?

Is he a doctor?
-mudur o bir doktor? : O bir doktor mudur?

Is English easy?
-mdr ngilizce kolay? : ngilizce kolay mdr?
28

Telefona banka gzyle bakmanza aran ngiliz turistin Bu bir
banka mdr? diye sormak istediinde ne diyeceini anlam olduk.

Peki karnzdaki turiste ne cahil adam dercesine yle bir bakp
Bu bir banka deil midir? demek isterseniz ne yapacaksnz?
Yardmc olalm efenim. Yardmc fiili ve yanndan kesinlikle
ayrlmamas gereken not kelimesini birlikte alp, cmlenin bana
koymalsnz. Bakn, yle:

Is not this a bank?
-midir deil bu bir banka? : Bu bir banka deil midir?

Are not I a teacher?
-miyim deil ben bir retmen? : Ben bir retmen deil miyim?

Are not you a student?
-misin deil sen bir renci? : Sen bir renci deil misin?

Is not he a doctor?
-midir deil o bir doktor? : O bir doktor deil midir?

Is not English easy?
-midir deil ngilizce kolay? : ngilizce kolay deil midir?

29

sim cmlelerinin altn stne getirdik saylr.
Saylr diyoruz nk meselenin henz deinmediimiz
nemli bir boyutu daha var:

sim cmlelerinin zamanlara gre nasl deitiini ele alm
deiliz. Konunun bu boyutu, bal bana ayr bir konu olarak ele
alnmas gereken derinliktedir. Nitekim biz de bu konuyu ileriki
aamalarda ele almay dnyoruz.

Dolaysyla sra fiil cmlelerine gelmi bulunuyor.
Fiil cmlelerinde de isim cmlelerinde yaptmz gibi,
zaman ekimlemelerine deinmeden, sadece cmlelerin
olumsuz cmle, soru cmlesi ve olumsuz soru cmlesi
kalplarna dnnde yardmc fiillerin roln ele alarak
konuyu kapatacaz.

Yine bildiimiz cmlelerden balayalm.

Daha nce I love you cmlesini ele almtk.

Bu cmlenin aslnda I do love you eklinde olduunu
ve bu cmledeki do kelimesinin yardmc fiil konumunda
bulunduunu belirtmitik. Hatta, cmlemizin zamann deitiren
will ve did gibi yardmc fiilleri bile kullanmtk.
Zaman ekimlemelerini, daha nce de belirttiimiz gibi ayr
bir konu olarak ele alacamzdan, yanlzca do yardmc fiilini
esas alarak rnek oluturacaz:

30

I do love you
Ben -er sev seni : Ben seni sever.

I do teach English
Ben -ir ret ngilizce : Ben retir ngilizce.
Ben ngilizce retirim

I do come again
Ben -ir gel yine : Ben gelir yine.
Ben yine gelirim.

Karikatr: Urfa kebap salonunun kapsndan karken
yana yan sylenen turist: Yine gelmeyecek ben!

31
Bu cmlelerin nasl olumsuz yaplacan sanrm kolayca tahmin
etmisinizdir. Tabii ki dndnz gibi isim cmlelerinde izlediimiz
yntemin ayns:
Yine yardmc fiilden sonra not kelimesini koyarak cmleyi
olumsuz cmle kalbna sokacaz.

I do not love you
Ben -mem sev seni : Ben seni sevmem / Seni sevmiyorum.

I do not teach English
Ben -mem ret ngilizce : Ben ngilizce retmem.

I do not come again
Ben -mem gel yine : Ben yine gelmem.

Cmlelerimizi soru cmlesine evirmek istediimizde yine
cmledeki yardmc fiili emellerimize alet etmek zorundayz.
Yardmc fiilimizi cmlemizin bana koymamz, bu fiilin
-msoru ekinin anlamna da sahip olmasn temin edecektir.
Do kelimesinin yardmc fiil olarak dz cmledeki anlam
-er ya da -ar ise, yardmc fiil olarak baa konmas da -er mi?, -ar
m? anlamlarn kazanmasn salar.

Do I love you?
-er mi Ben sev seni? : Ben seni sever mi?
Seni severmiyim / seviyor muyum?

32
Do I teach English?
-ir mi Ben ret ngilizce? : Ben retir mi ngilizce?
Ben ngilizce retir miyim?

Do I come again?
-ir mi Ben gel yine? : Ben gelir mi yine? Ben yine gelir miyim?

Ve nihayet sra geldi seni sevmez miyim? demeye.
Bu cmleyi kurmann o kadar da zor olmadn artk rahatlkla
syleyebiliriz. Yardmc fiilimizi ve hemen ardndaki not kelimesini
birbirlerinden ayrmakszn cmlenin bana koymamz iten bile deil.

Do not I love you ?
-mem mi ben sev seni? : Ben seni sevmem mi?
Ben seni sevmez miyim / sevmiyor muyum?

Do not I teach English?
-mem mi ben ret ngilizce? : Ben ngilizce retmem mi?
Ben ngilizce retmez miyim?

Do not I come again?
-mem mi ben gel yine? : Ben yine gelmem mi / gelmez miyim?

3. Altn Kural : ngilizce cmle yapsnda yardmc fiiller ok
nemli bir yere sahiptirler. Nasl ki Trkede cmleler ekler
yardmyla ekilleniyorsa ngilizcede de cmleler yardmc fiiller
ekseninde gelien ilemlerle ekillendirilmektedir. Bir cmleyi
olutururken, dntrrken ve anlamlandrrken bu noktaya dikkat
edilmesi olduka faydal olacaktr.

33
34

35
36

Zaman Zaman
Zamanlara Bakalm...

Dil renenler iin zamanlar konusu her zaman dert olmutur.
Ama inann, ngilizce renenler iin bu konuyu sorun olmaktan
karyoruz.

3. Altn Kuralmz hatrlayn!

3. Altn Kural : ngilizce cmle yapsnda yardmc fiiller ok
nemli bir yere sahiptirler. Nasl ki Trkede cmleler ekler
yardmyla ekilleniyorsa ngilizcede de cmleler, yardmc fiiller
ekseninde gelien ilemlerle ekillendirilmektedir. Bir cmleyi
olutururken, dntrrken ve anlamlandrrken bu noktaya
dikkat edilmesi olduka faydal olacaktr.

ngilizcedeki zamanlar da ayn ekilde yardmc fiiller belirliyor.
nanmazsanz aadaki tabloya bakn.
Yine, bildiiniz bir kelimeyi kullandk: Stop!
Ayn cmleyi, nerdeyse ngilizcedeki btn zamanlara ve kiplere
gre ekimledik. Ama deien ey, sadece yardmc fiiller.

37
I do stop : I do stop
Ben -ur dur : Ben dururum.

I did (doed) stop : I did stop.
Ben -du dur : Ben durdum.

I will stop : I will stop.
Ben -acak dur : Ben duracam.

I can stop : I can stop.
Ben -abilir dur : Ben durabilirim.

I could stop : I could stop.
Ben -abilirdi dur : Ben durabilirdim.

I would stop : I would stop.
Ben -urdu dur : Ben dururdum.

I should stop : I should stop.
Ben -mal dur : Ben durmalym.

I have stopped : I have stopped.
Ben -mu dur : Ben durmuum(dur).

I had (haved) stopped : I had stopped.
Ben -mutu dur : Ben durmutum.

I am stopping : I am stopping.
Ben -um dur-u-yor : Ben duruyorum.

I was stopping : I was stopping.
Ben -dum dur-u-yor : Ben duruyordum.
38

Ltfen bu tabloyu 3. Altn Kural dnerek dikkatlice inceleyin.
Unutmayn ki her kuraln istisnas olabilir. Fakat istisnalar kaideyi
bozmaz. Yani srad durumlar, kurallarn varln ortadan kaldrmaz.
Mesela tablonun son drt cmlesinde sadece yardmc fiillerde deil,
fiillerde de deiiklik olmu. Bu srad durum, bizim kuralmz
bozmuyor.

Have ve had yardmc fiillerinden
sonra gelen normal (dzenli) fiiller, -ed
eki alrlar. Tabloda kullandmz stop fiili
de bu yzden -ed eki almtr.

Ama bundan sonraki tabloda yer alan
be fiili, dzensiz bir fiildir. Dzensiz fiiller
ek almazlar. Bu fiillerin farkl hali vardr.
Yerine gre bu sabit hallerden biri kullanlr.
Have ve had yardmc fiilleriyle
kullanldklar zaman, dzensiz fiilerin 3.
halleri kullanlr. (Bu dzensiz fiiller
szlklerin i kapaklarnda verilmektedir.)

Be fiilinin 3. hali, beendir. Tabloda
da have ve had yardmc fiilleriyle bu
fiilin been hali kullanlmtr.

39

Karikatr: Trafik kontrol noktasndaki polisin akn
baklar arasnda, tka basa dolu otobsn ofr
duraklamadan geiyor ve otobsn n camndaki
kocaman levhay polise gsteriyor: Durak harici
durmaz!
40

Stop kelimesi, bildiimiz gibi dur demek.
Durmak da bir ey yapmaktr. Bir eylemdir, bir fiildir.
Ne yaptn? dendiinde Durdum diyebiliriz.

Yani bu cmlede, yaptmz bir eyden (durmaktan) bahsetmi
oluruz. yleyse, bu bir fiil cmlesidir.
Olmaktan bahsetseydik, isim cmlesi kurardk.

2. Altn Kuralmz hatrlayn.

2. Altn Kural : sim cmlelerini fiil cmlelerinden ayrd
etmemiz arttr. nk isim cmleleri ile fiil cmleleri arasnda
sadece anlam deil yap olarak da baz farkllklar vardr.

Gelin imdi olmaktan bahsedelim!
Baz kk farklar olacan grelim.

Her stop (dur) kelimesinin yerine
be (ol) kelimesi koyarak tabloya bir daha bakalm:
Stop levhas

41
I do be ........ : ( I do be .....) = I am ......
Ben -ur ol ........ : (Ben .... olurum) = Ben ..... im.

I did (doed) be ........ : ( I did be ....) = I was ......
Ben -du ol ........ : (Ben .... oldum) = Ben ...... idim.

I will be ........ : I will be .......
Ben -acak ol ........ : Ben ........ olacam.

I can be ........ : I can be .......
Ben -abilir ol ........ : Ben ........ olabilirim.

I could be ........ : I could be .......
Ben -abilirdi ol ........ : Ben ........ olabilirdim.

I would be ........ : I would be .......
Ben -urdum ol ........ : Ben ........ olurdum.

I should be ........ : I should be .......
Ben -mal ol ........ : Ben ........ olmalym.

I have been ........ : I have been ......
Ben -mu ol ........ : Ben ........ olmuum(dur).

I had been ........ : I had been .......
Ben -mutu ol ........ : Ben ........ olmutum.

I am being ........ : I am being .......
Ben um oluyor ........ : Ben ........ oluyorum.

I was being ........ : I was being .......
Ben dum oluyor ........: Ben ........ oluyordum.
42

Demek ki 2. Altn Kuralda bahsettiimiz gib, fiil cmlesi - isim
cmlesi arasnda baz kk farklar var. Ve bu kk farklar, baz ciddi
deiiklikler oluturuyorlar. Fakat unutmamalyz ki 3. Altn Kuralda
belirtildii gibi, hem isim cmlelerinde hem de fiil cmlelerinde her ey
yardmc fiile bal. Yardmc fiil deiince, cmlenin zaman deimi
oluyor. 10 15 yardmc fiili renmekle ngilizcedeki btn zaman
kalplarn kullanabilirsiniz. Bu konuda birka istisna kuraln aklda
tutmanz yeterli. Zamanlar renmek de bu kadar basit!..
Trkede Ben onun babas olurum demek yerine,
Ben onun babasym demeyi tercih ederiz.
Yani, olmak fiilini imek fiiline dntrrz.
Bu durum, gemi zamanda da geerlidir.
Gemiteki konumumuzu belirtmek iin, idi kelimesini kullanrz.
Mesela Sen benim her eyim oldun demek yerine,
daha ok Sen benim her eyim(i)din deriz.
ngilizcede de buna benzer bir durum vardr.
I do be (olurum) deil,
I am... ( Ben ...-im) derler.
I did be (oldum) deil,
I was ... (Ben ..... idim) kalbn kullanrlar.
ngilizcede, I do be yada I did be eklindeki cmle kalplar u
anda kullanlmyor. Kullanrsanz, yanl yapm olursunuz Bu
kalplar, eskiden kullanlrd. Mesela Sheakspearen eserlerine
baklabilir. (Ama Trkede yerine gre bu iki kalp da hl kullanlyor.
ounlukla, Ben onun babasym demeyi tercih etsek bile, Ben onun
babas olurum cmlesini sylediinizde yanl yapm olmazsnz.)
Ksacas bu tablodaki do be ve did be kalplarn, rencilerin
konuyu daha rahat anlamas iin sa tarafta parantez iinde yazdk. Bu
kalplar yerine u anda I am ve I was kalplar kullanlyor.

43
44

45
46

stisnalar ve El Kaide

El Kaide kelimesini duyunca aklnza ne gelir?
Tabbi ki, sme Bin Ladinin kurduu gizli rgt.
Yani, Amerikann kiz Kulelerini ykt sylenen u mehur ete.
Ama El Kaide deil de kaide kelimesini duysanz ne
dnrsnz?

Baz gen okurlarmz, Trkedeki u mehur sz duymam
olabilirler: stisnalar kaideyi bozmaz.
Evet! Kaide: kural, belirleyici esas anlamnda bir kelime.
stisna da kurald durum yani kurallara aykr olarak nadiren
rastlanan durum demek. (Mesel, gne varken yamur yamaz. Bu bir
kuraldr. Ama bazen gneli yamurlara rastlarz. Bu da, istisna bir
durumdur. Gneli yamurlarn olmas, bu kural bozmaz.)

Biz de size bol bol kaide (kural) vereceiz ve bu kaidelerin
istisnalarn (kurald durumlar) syleyeceiz. Bylece, ngilizceye hkim
olmanz salayacaz. Bir nceki sayfada da istisnalardan ve kaidelerden
bahsettik. Dedik ki:
3. Altn Kural unutmayn. Ama unu da unutmayn ki
her kuraln istisnas olabilir. Fakat istisnalar kaideyi bozmaz. Yani
srad durumlar, kurallarn varln ortadan kaldrmaz. Mesela
aadaki tablonun son drt cmlesinde sadece yardmc fiillerde
deil, fiillerde de deiiklik olmu. Ama bu srad durum, bizim
kuralmz bozmuyor.

47
I do stop : I do stop.
Ben -ur dur : Ben dururum.

I did (doed) stop : I did stop.
Ben -du dur : Ben durdum.

I will stop : I will stop.
Ben -acak dur : Ben duracam.

I can stop : I can stop.
Ben -abilir dur : Ben durabilirim.

I could stop : I should stop.
Ben -abilirdi dur : Ben durabilirdim.

I would stop : I would stop.
Ben -urdu dur : Ben dururdum.

I should stop : I should stop.
Ben -mal dur : Ben durmalym.

I have stopped : I have stopped.
Ben -mu dur : Ben durmuum(dur).

I had (haved) stopped : I had stopped.
Ben -mutu dur : Ben durmutum.

I am stopping : I am stopping.
Ben -yor dur : Ben duruyorum.

I was stopping : I was stopping.
Ben -yordu dur : Ben duruyordum.
48
Bu durum, 3. Altn Kuraln birinci istisnasyd. Sondaki drt
cmlede sadece yardmc fiiller deil, fiiller de deiiyordu.

imdi gelelim 3. Altn Kuraln ikinci istisnasna.
kinci istisna da u: Zamanlar ekimlerken verdiimiz tablonun ilk iki
cmlesi, aslnda daha farkl yazlr.
....
I do stop yerine I stop

I did stop yerine I stopped.

Dikkat ederseniz her iki cmledeki
yardmc fiili (doyu) attk. kinci
cmledeki did kelimesinin
ieriinde do + ed vardr. Yani
did kelimesinde var olan do
atlnca, geri kalan -ed ekini de
stopun sonuna eklemek
gerekmektedir. Stop kelimesine -
ed harfleri eklenince de, telaffuzu
kolaylatrmak iin, p harfi ikiye
karlmaktadr.

Daha nce verdiimiz baka bir rnei hatrlayalm:I love you
kelimesini rnek vermitik ve demitik ki:
Bu cmlenin asl I do love you eklindedir.
te imdi de diyoruz ki bu cmlenin asl I do love you eklinde
olmasna ramen, artk bu ekilde kullanlmyor.
I do stop
Ben -ur dur

I did (doed) stop
Ben -du dur

I will stop
Ben -acak dur

I can stop
Ben -abilir dur

I could stop
Ben -abilirdi dur

I would stop
Ben -urdu dur

I should stop
Ben -mal dur

49
I do love you yerine I love you
I did love you yerine I loved you deniyor.

Bu cmlelerdeki do
yardmc fiili, eski ngilizcede
kullanlyormu. Ama daha
sonra kullanlmaz olmu. u
anda sadece elbette
anlamnda vurgu yapmak
amacyla kullanlyor.
Bakn olay daha kolay bir
ekilde anlatalm:

Diyelim ki bir ngilize ak oldunuz.
Onu sevdiinizi nasl sylersiniz?
I love you!
Diyelim ki size inanmad ve sordu: Do you love me?
Siz de bu sefer yle demelisiniz:
I do love you! (Seni elbette seviyorum.)

Vurgu amacyla do yardmc
fiilinin kullanlmasnn en gzel
rneklerinden birisi de Be
careful! (Dikkatli ol!) nlem
cmlesinin Do be careful!
eklinde kullanldnda daha
da vurgulu bir anlam
kazanarak, heyecan ve ikaz
daha fazla hissettirmesi.
Karikatr: Valla, billa, Ekmek arpsn ki I love you!
Yani demek istiyom ki
I do love you!
50

Daha inandrc olmak iin dil dkmeye devam edebilirsiniz:
I loved you at first sight! (Seni ilk grte sevdim.)

Diyelim kar taraf size yine inanmad ve dedi ki lk grte
sevmi olsaydn, hemen yanma gelip tanmaya alrdn! Bence
sen beni sonradan, zengin olduumu renince sevdin!

yle cevap vermenizi tavsiye ederiz:
I did love you at first sight! (Seni kesinlikle ilk grte
sevdim.)

Bu kadar inat birinden vazgeseniz daha iyi edersiniz.
Ama ngilizceyi renmeniz iin, bu sinir bozucu sevda hikayesini
uydurmak zorundaydk.
Kusura bakmayn.
ngilizceyi renmeye bakn!

Bu arada unu sylemeyi de unutmayalm:
Bu zamanlardaki do yardmc fiili, sadece olumlu cmlelerde
kaldrlm. Yani basit geni zaman ve basit gemi zaman kalplarnn
olumsuz cmlelerinde ve soru cmlelerinde 3. Altn Kuralmz hala
geerli.

Zamanlar tablosunda sadece olumlu cmlelerden rnek vermitik.
imdi isterseniz, Olumlu ( + ), Olumsuz ( - ), Olumlu Soru ( +? ) ve
Olumsuz Soru ( - ? ) cmle kalplarnn bir arada tekrar hatrlayarak bu
durumu daha net grelim:

51
( + ) I do love you : Ben seni severim / Seni seviyorum
( - ) I do not love you : Ben seni sevmem / Seni sevmiyorum
(+?) Do I love you? : Ben seni sever miyim / seviyor muyum?
( -?) Do not I love you ? : Ben seni sevmez miyim / sevmiyor muyum?

Grld gibi, sadece olumlu cmle kalbndaki alt izili (krmz)
do yardmc fiili atlacaktr. Basit geni zamann dier cmle kalplarnda
ise, yardmc fiillerin belirleyici rol devam etmektedir. Bu durum basit
gemi zaman kalb iin de geerli demitik. nceki konularda verdiimiz
zamanlar tablosunun ikinci satrnda yer alan gemi zaman kalbna da
bakalm isterseniz.

( + ) I did (doed) love you : Ben seni sevdim.
( - ) I did not love you : Ben seni sevmedim.
(+?) Did I love you? : Ben seni sevdim mi?
( -?) Did not I love you ? : Ben seni sevmedim mi?

Basit gemi zamann da sadece olumlu cmle kalbnda do
yardmc fiili atlmaktadr. Daha nce de belirttiimiz gibi did yardmc
fiilinin ieriinde do + ed vardr. do atlnca, bitiik olan ed eki, fiile
eklenecek ve I loved you cmlesi oluacaktr.

I did (doed) love you I loved you

Ksaca zetlemek gerekirse, 3. Altn Kuraln ikinci istisnas udur:
Sadece basit geni zaman (Simple Present Tense) ile basit gemi
zamann (Simple Past Tense) ve yine sadece olumlu cmle kalplarnda
yardmc fiil kullanlmamaktadr.
52

imdi 3. Altn Kuraln nc ve son istisnasna geelim:

3. Altn kuraln 3. istisnas 3. tekil ahslarla ilgili: ( 333 )

Do ve have yardmc fiilleri 3. tekil ahslarla birlikte kullanldnda
-es ekini alarak does ve (haves)has haline gelmektedir.

Daha ak bir ifadeyle sylemek gerekirse, ben seni seviyorum
yerine o seni seviyor demek istediimizde sadece I (ben) kelimesini
he (o) yapmamz yetmeyecektir. Cmledeki do kelimesine -es
taksn ekleyerek does yardmc fiilini oluturmamz gerekecektir.

( + ) He does love you : O seni sever / Seni seviyor
( - ) He does not love you : O seni sevmez / Seni sevmiyor
(+?) Does he love you? : O seni sever mi / seviyor mu?
( -?) Does not he love you ? : O seni sevmez mi / sevmiyor mu?

Olumlu cmlelerde doyu attmz hatrlayalm.
Yani does kelimesini sadece soru cmlesi ve olumsuz cmle
kalplarnda kullanacamz bilelim.

He does love you cmlesinde doyu atyorsak, akla yeni bir soru
gelebilir:
O halde olumlu cmle kalplarnda doyu attmzda, -es taksn
ne yapyoruz?

53
Cevap gayet basit:
Gemi zamann olumlu cmle kalbnda did" (do + ed)
kelimesindeki doyu atnca -ed ekini nereye koyuyorduysak,
-es taksn da oraya ekleyeceiz. Yani, fiile.

I did (doed) love you. I loved you.

He does love you. He loves you.

Have yardmc fiilinde zaten dolardaki gibi atlma, karlma gibi bir
durum yok. Bu kelime, yardmc fiil greviyle 3. tekil ahslarda kullanld
srece has halini alr.

Tm bu istisnalardan sonra biraz kafanz karm olabilir.
Endie etmeyin!Sadece bu kitab okuyarak ngilizce renmeye
almadnz srece, herhangi bir sorun yaamayacaksnz. nk
ngilizce renmek iin asl ders aralarnz ve eitim programnz
uygulamaya devam ederek zamanla bu gibi istisna durumlara
alacaksnz.
Giri blmnde, bu kitab gittiiniz lkeyi tantan bir kitap gibi okuyun
demitik. Eer o lkeyi yeterince tanmak istiyorsanz, bu rehberi elinize
alp yollara dmeli, sokaklara dalmal ve binalarn iine girmelisiniz.
Ben oralar iyi bilirim demek iin bunu yapmanz art...
54
Kaybolmamak iin yada kaybolduunuzda yolu bulmanz iin elinizde iyi
bir rehber kitap olmal ve ona tekrar tekrar bakmaya enmemelisiniz.
Hele bir de byk bir lkeye gidiyorsanz...
Ksa yollar iyi renmeli, sizin dilinizden iyi anlayan birini rehber
edinmelisiniz.
Fakat bu yolculuu asla bir ile olarak dnmeyin.
O ehirlerde, yollarda yada binalarda yaayan binlerce kelimeyle
tanacak, bazlaryla sk sk greceksiniz.
Bazen ok gzel eyler anlatacaklar size.
lgin diyarlar kefedeceksizin...
Her lkede, grlmeye deer bir yerler vardr mutlaka.
Bu kitap size iyi bir yol arkada olabilirse ne l...
Uzakta bir ehre doru giden rencinin elinde
okuduu kitap, yol kenarnda ngilizce yazan
ok eklinde levha.

55
56

57
58

Sevmiem ve lmem

Urfalyam ezelden
Yar sevmiem gzelden
Sevmiem ve lmem...
tez elden...

Sizce, Urfal -mili gemi zamanla m konuuyor.
Sevdas bitmi mi yani?
Yoksa hl seviyor mu? Ak m?

Hi pheniz olmasn! Bu olan srlsklam ak!
Sevgisini zirveye ulatrm, seven adam olmu o...
Yanm, trk yakm
Anlamamz. Efsane okuyor, masal anlatyor sanmz...

nk bize -mili gemi zamann masallardan bahsettiini
rettiler sadece.
Bir de kmseme anlamnda kullanldn rendik.
Urfalnn mili szlerini nasl anlayalm ki?

O, sevmiem diyor. Sevdim, seviyorum, sevmeye devam
ediyorum anlamnda sylyor bunu...

59
Sevmiem demek, Ben am demektir...
Ben akmm yada ben aktm deil!
Sevmiem: Sever oldum ve hla yleyim demektir.

Ama mektepte yle retmediler bize...
mi ise, bitmitir dediler. Masaldr, efsanedir, rivayettir dediler.

Urfalya ayp oluyor...
Ve bir de zor oluyor ngilizce renmek.
nk Urfaly anlamayan, sevmiemi bilmeyen, I have loved
nedir anlayamyor.

I have loved diyor ngiliz, sevmiem anlamnda...
Biz masal anlattn, gemiten bahsettiini sanyoruz.
O, uzun uzun izah ediyor gemite balayp da bitmeyen ve
bugne kadar uzanan ve halen var olan ey diyor. Bunun zaman
olmaz diyor. Biz anlamyoruz.
Anlayamayz tabii!
renemeyiz kolay kolay!
Urfalnn miini renmeden, ngilizin haveini
renemeyiz!

Havei renmemizi ne temin eder acaba?
Cevap kolay: Have kendisi temin eder.

Have temin etmek, sahip olmak demektir.
Havein kelime anlamn bilmemiz, renmemizi temin eder.
I have loved Sevmi olmay temin ettim, sevme durumuna
sahibim, artk ben seven biriyim gibi bir eydir.
60
Ksacas ve halkas sevmiem demektir I have loved.

renmekten bahsetmitik ya, renmek learn kelimesiyle ifade
edilir.
I learned ben rendim demektir.
I have learned ne demektir o halde?
renmeyi temin ettim, artk ben renmi biriyim
ksacas ve halkas renmiem demektir.

Have yardmc fiiliyle kurulan cmleler, Perfect Tense olarak
bilinen zaman kalbna gre kurulmulardr. Have kelimesinin
anlamndan yola kp konuyu anlamaya altmz gibi, Perfect
kelimesinin szlk anlamndan yola karak da bu konuyu
anlayabiliriz.

Perfect mkemmel demektir.
Mkemmel kelimesini mkemmelce anlamak iin, bu kelimeyle
akraba olan birka kelimeyi daha hatrlayalm isterseniz.

kmal kelimesini, yakt ikmali yapmak eklinde sk sk
duyarz.
Yakt ikmali demek yakt tamamlamas yada biten yakt
yerine yeni yakt alnarak yaktn tam olarak var olmasnn salanmas
demektir. Yani ikmal, tamamlamak veya tam hale getirmek demektir.

Tekmil kelimesini de askerlik hatralarn anlatanlardan
duyduumuz tekmil vermek teriminden hatrlarz.

61
Tekmil vermenin anlam hereyin tam ve tamam olduunu
komutana bildirmek yada tam bir bilgi vermek eklinde
aklanabilir. Yani tekmil, tam veya tamam anlamndadr.

Bir de 32 ksm tekmili birden diye bir deyim vardr. 32 ksm
tamam bir arada eklinde anlayabiliriz bu deyimi.

imdi gelelim mkemmelin anlamna.

Mkemmel kelimesini, bir eyin eksiksiz, kusursuz yani
tam olduu zamanlarda kullanrz. Olmas gereken her ey yaplmsa
veya olmusa Mkemmel! deriz hayranlk iinde.

Perfect Tense kalbnda kurulan I have loved I have learned gibi
cmleler de bir eyin tamamlanm olduunu belirtir.

Bu tamamlanm kelimesini bitirilmi eklinde anlamaynz
ltfen!
Ar kaslarak selam akan yzba, az bir kar ak
ve avaz kt kadar bararak albaya tekmil veriyor:
2. Blk, 2 subay, astsubay ve 50 erle emir ve
grlerinize hazrdr komutanm!
62
Tam olarak yaplm eklinde anlaynz! Yani I have loved
I have learned gibi cmleler, bir eyin tam olarak yapldn ve istenen
noktaya gelindiini ifade eder.

Daha net anlamak iin rneklere bakalm:

Mesela I have learned diyen kii, renme iini tamamladn
belirtir. Artk o, istenen noktaya gelmi, hedefe ulam ve renme iini
tamamlamtr. O renmi bir kiidir artk.

I have loved diyen, sevme iini tam hale getirmi (yani tam
olarak sevmitir). O artk, sevmi ve seven bir kiidir.
I have loved (sevmiem) derken de size bunu sylemeye
almaktadr. u anda seven bir kii olduunu belirmektedir.

Gemiten deil bugnden, imdiki zamandan bahsetmektedir.
Evet, syledii eyin gemile de alakas vardr.
Gnn birinde sevmeye balam ve sever olmutur.
Fakat size asl sylemek istedii, gemiteki bu hadisenin
sonucu olarak u anda geldii noktadr.

Mesela, I have learned English diyen birisi, gemite belirli bir
sre ngilizce alm ve ngilizceyi renmitir. Fakat bu cmleyi
kurarken size sylemek istedii ey, Ben ngilizceyi biliyorum
demekten teye gitmez.
Daha dorusu geriye, -gemie- gitmez.
Gemii kartrmak iin Ne zaman rendin? diye sorarsanz,
I have learned English in 1993 diyemez. nk o zaman Ben
ngilizceyi biliyorum 1993te gibi sama bir anlam kar.

63
Gemiten bahsedip bir tarih vermek iin, Basit Gemi Zaman
(Simple Past Tense) kalbn kullanarak I learned English in 1993
(ngilizceyi 1993te rendim) diyebilir.
Yada Perfect Tensein gemiten bahseden Past Perfect
Tense kalbn kullanarak I had learned English in 1993 (ngilizceyi
1993te renmitim) diyebilir. Fakat bu kalp da genellikle sonraki bir
olaydan sz edildiinde kullanlr. I learned French in 1994 (1994te
Franszca rendim) I had learned English in 1993 (ngilizceyi 1993te
renmitim) gibi.
Bu szleri syleyen kii bu iki dili de bildiini, ngilizce ve
Franszca renmi birisi olduunu ifade etmek iin I have learned
English and French diyebilir.
Bu cmleyi ngilizce ve Franszcay renmiem eklinde
tercme edersek, stanbul Trkesine uymaz.
renmiemin sonunu deitirip renmiim yapsak nasl
olur?
Aslna bakarsanz, stanbul Trkesi dediimiz kitb Trkede
byle bir kullanm tarz zaten var. Mesel birka rnek verelim:
Ben ngilizce ve Franszcay renmiim, adam neden Rusa
renmedin? diyor!
Yllarca vli olarak halka hizmet etmiim, aldm emekli
maana bak!
Ben ki onlarca insann hayatn kurtarmm.
Ben zaten lmm...

Evet!
Tm bu rnekler de gsteriyor ki -mi ekini sadece, gemi zaman
anlatrken, birinden aktarlan eyleri rivayet ederken veya kmseme
64
amacyla kullanmyoruz. Bazen, imdiki durumumuzdan bahsetmek iin de
kullanyoruz.
Verdiimiz rneklerde iki dil bilen adam olduumuzu, vlilik
yapm bir insan olduumuzu, onlarca insann kurtarcs olduumuzu
yada u anda l olduumuzu belirtmek iin -mi ekini kullandk.

Ancak bu eki her koulda kullanamayacamz da ak.
Mesel altn madalya alm bir sporcu olduumuzu belirtmek
iin altn madalya almm yerine altn madalya aldm
diyoruz.
Bu da gemi zamanda yaptmz bir eyi anlatmak iin mi
yoksa u anki durumumuzu belirtmek iin mi konutuumuzu tam
olarak belirtemememize neden oluyor.

Peki ne yapmamz gerekiyor o halde?
Bu sorunun da cevab basit aslnda.
- mi bulunmak veya -mi durumda olmak eklinde iki ifade
kalbmz var.

ngilizce ve Franszcay renmiim diyemediimiz durumlarda,
ngilizce ve Franszcay renmi bulunuyorum yada
ngilizce ve Franszcay renmi durumdaym diyebiliriz.

Yada altn madalya almm yerine
altn madalya alm bulunuyorum veya
altn madalya alm durumdaym diyebiliriz.

Bu Perfect Tense konusunu noktalamadan nce, son bir noktaya
daha deinelim:

65

Ben zaten lmm!

Yukarda verdiimiz rneklerde ben zaten lmm cmlesi
vard. Bu cmlenin, ben u anda lym anlamnda kullanldna
dikkatinizi ekmitik. Fakat bu cmlede geen zaten kelimesi de dikkate
deer bir ayrnty temsil ediyor:
ngilizcede have ile kurulan Perfect Tense cmlelerinin nemli bir
ksmnda da zaten anlamndaki already kelimesi yer alr.

I have already learned English

Ben zaten ngilizceyi renmiim.
Ben zaten ngilizceyi renmi durumdaym.
Ben zaten ngilizceyi renmi bulunuyorum.

Fakat bu cmlenin olumsuz halinde zaten anlamndaki already
kelimesi deil, henz, hl anlamndaki yet kelimesi kullanlr:

I havent learned English yet.

Trkesi:
Ben henz ngilizceyi renmi deilim.
Ben henz ngilizceyi renememi durumdaym.
Ben henz ngilizceyi renememi bulunuyorum.

66
Tm bunlardan sonra I havent learned Perfect Tense yet
demeyeceinizi umarak bu konuyu noktalyoruz.

4. Altn Kural:
Perfect Tense kalbnda have yardmc fiiliyle kurulan
cmleler, bir eyin tam olarak yapldn ve belirli noktaya
gelindiini ifade eder. nemli olan ve belirtilmek istenen de bu
gelinen noktadr. Gemiten deil bugnden, imdiki zamandan
bahsedilmektedir. Sylenen eyin gemile de alakas vardr. Fakat
asl sylenmek istenen, gemiteki bu hadisenin sonucu olarak u
anda belirli bir noktaya gelinmi olduudur. Bu yzden Present
Perfect Tense kalbnda belirli bir tarih verilmez. Gemiten
bahsedip bir tarih vermek iin, Basit Gemi Zaman (Simple Past
Tense) kalb yada Perfect Tensein gemiten bahseden Past
Perfect Tense kalb kullanlabilir.

67
68

69
70

u Mlum The

Polisin telsiz konumalarnda sk kullanlan bir kelime vardr.
Mlum.....
Mlum ahs henz bulunamad.
Mlum mevkiye intikal etmi bulunuyoruz.

Neden Ahmetolu Mehmet bulunamad eklinde ak kimlik
ve isim vermezler de mlum ahs bulunamad tarznda ifreli
konuurlar.
Herhalde telsizlerin dinlenebilecei ihtimaline kar byle bir
tedbire bavuruyorlar. yle ya... Bu ilerde gizlilik esastr. Bilgi verilen
mir, zaten hangi kiinin takip edildiini veya arandn bilmektedir.
rife trif gerekmez.

Mlum ahs dendiinde bildiiniz kii anlamyla, isim
verilmeden o kiiden bahsedilmi olacaktr. Hem zaten, mlumu lam
etmeye (bilinen bir eyi yeniden bildirmeye) ne lzum var. O halde bu
tarz resmi konumalarn yaplmas, bir gereklilikdir.

Fakat ayn adam mafyann da takip ettiini dnelim. Mafya
mensuplar da gizlilie dikkat ederek birbirleriyle haberleirler. Fakat
telefonda bilgi verirken, polisler gibi Mlum ahs bulunamad tarznda
resm konumalar yapmadklar mlum.
Onlar da yle derler Adam bulamadk. Herifi aryoruz.

71
Telefonun kar tarafndaki kii de hangi adamdan bahsedildiini
anlar. nk bilgiyi veren kii, adam kelimesinin sonuna sesini
eklemitir. Adam bulamadk deseydi, gittikleri yerde herhangi bir
adam bulamadklar anlalabilirdi. Ama adam kelimesinin sonuna
eklenen harfi, adamn mlum adam, bilinen adam olarak
anlalmasn salam oldu.

Trkede bir ismin sonuna harfi ekleyerek salam
olduumuz bu anlam, ngilizcede de isimlerin bana getirilen the
kelimesiyle salanr.
Bir baka deyile, ngiliz mafyas da isim vermek istemediinde
man (adam) kelimesini the man eklinde kullanacaktr. Elbette ki
bu kalb sadece mafya mensuplar kullanmyor.

Bizler de konuurken ve yazarken kelimelerin sonuna , i gibi
harfleri ekleyerek mlum ey anlamn m etmiyor muyuz?
sterseniz bu malum ey yani bilinen ey ifadesini biraz
irdeleyelim:

Trkede sadece ve i gibi ekleri alan kelimeler mi mlum
anlam tar?
Yoksa o adam, u adam, bu adam veya benim adam,
senin adam, adammz, demekle de adam kelimesini mlum
adam haline getirmek mmkn mdr?
Evet . Tam stne bastk.
nne bu, u yada benim, senin gibi sfatlar getirerek yada
sonuna ve i gibi harfler ekleyerek bir ismi mlum duruma
getirebiliriz.

72
Peki mlum durumunda olmayan isimlerin zellikleri neler?
Tek bana olmas: adam
Belirsizlik sfatlarn almas: herhangi bir adam, baz adamlar

Aslna bakarsanz, Trkede isimlerin mlum durumunda olup
olmamas ok nemli deil.

Ancak, article dediimiz the gibi baz taklar isimlerle birlikte
kullanmann mecburi olduu dillerde bu konu olduka nem
kazanmaktadr.

ngilizcede isimler mlum durumunda olup olmama bakmndan
e ayrlr.
a) Mlum durumunda olanlar
b) Mlum durumunda olmayanlar
c) Mlum bir trden bahseden cins isimleri

imdi bunlar tek tek ele alp, konuyu toparlayalm:

a) Mlum durumunda olanlarn nne, bildiiniz gibi the
kelimesi konmaktadr. This, that (bu, u) gibi iaret sfatlar veya my,
your (benim, senin) gibi iyelik sfat alan isimler de bu gruba girebilir.
nk bu sfatlar onlar tanmlayarak mlum hale getirmektedir.

b) Mlum durumunda olmayanlar ise, nne getirildii isme
herhangi bir ...... anlam katan a kelimesini alrlar. A man (herhangi
bir adam, adamn birisi) gibi. Some (baz, bir takm), a lot of (birok)
gibi Trkede Belgisiz Sfat dediimiz sfatlar da bir ismin nne
geldiklerinde onu belirsiz hale sokarlar, mlum olmasn nlerler.

73
c) Mlum bir trden bahseden cins isimler:
Bildiiniz gibi, cins isimler belirli bir cinse ait olan eylerin ortak
ismidirler. Yani o cins eylerin tmn temsil ederler. Ylan, souk
hayvandr dendiinde, ylan kelimesi btn ylanlar temsil eder. Muz
sardr dendiinde btn muzlar; renci saygl olmal dendiinde
btn renciler; st svdr dendiinde btn stler kastedilir. nk
bu cmlelerde muz kelimesini duyduumuzda muz diye bildiimiz
eylerden veya st kelimesini duyduumuzda mlum, bildiimiz
normal stten bahsedildiini anlarz.

te bu gibi isimlerin sadece
tekil hallerinde a kelimesi
kullanlr. O da sadece
saylabilen isimlerde.
Saylmayan isimlerde
ne a ne de the kullanlr.

Banana (muz) kelimesini
cins isim anlamnda kullanarak
bir rnek yapalm:

Muz sardr cmlesinin
ngilizce karlnda muz
kelimesinin nne a (bir)
kelimesini koymak zorundayz.

A banana is yellow.
SAYILAMAYAN SMLER
Bir st, iki st eklinde
sayamadmz, ancak ie
veya deste gibi bir l
birimiyle belirtebildiimiz
isimler, saylamayan isimlerdir.
Bu isimleri cins isim olarak
kullandmzda nne a veya
the gibi kelimeler eklenmez.
St svdr cmlesinde,
saylamayan bir isim olan st
kelimesinin nne the
koyamayz.
The milk is liquid dersek,
yanl yapm oluruz.
Milk is liquid dememiz
gerekir. nk bu cmlede
st cins isim olarak
kullanmaktayz.
74
Ama Muzlar sardr cmlesinin ngilizce karlnda Muzlar
kelimesinin nne a veya the koymamak zorundayz.

The bananas are yellow. (YANLI)
Bananas are yellow. (DORU)
A bananas are yellow. (YANLI)

Ksacas, cins isimlerle ilgili kural udur:
St gibi saylamayan cins isimler ve muzlar gibi
saylabilen oul cins isimler a veya the almazlar.
Muz gibi saylabilen tekil cins isimler ise, a alrlar.
6

6
Bu kural genelde btn saylabilen cins isimler iin geerlidir. Sadece hayvanlarn
veya mzik aletlerinin cins isimlerinde yada icatlardan bahsedilirken a yerine the
kelimesi kullanlr. rnein Penguen bir hayvan trnn ismidir. Penguen bir kutur
cmlesinin ngilizce karlnda penguen kelimesinin nne a deil the konur:
The penguin is a bird.
Piyano bir mzik aleti cinsinin ortak addr. Piyano alarm cmlesinin ngilizce
karlnda piyano kelimesinin nne a deil the koymamz gerekir:
I play the piano.
kz: Naber? Bugn ka st yaptn?
nek: Nas sayiym lan kz! St salr, saylmaz! Hem
sen ka ot yedin?
kz: (Dnce) Hh Dilbilgisi renmi! nek ite!

75
The konusunu kapatmadan nce iki zel bir duruma parmak
basmamz gerekiyor.
1) Mlum olsalar da olmasalar da baz cins isimlerle the
kullanlmaz. Bunlar kolayca renebilirsiniz.
Yemek nleri:
Breakfast (kahvalt), lunch (le yemei), dinner (akam yemei).

Baz mekanlar:
Home (ev), school (okul), college (kolej), church (kilise).

2) Baz zel isimlerle birlikte mutlaka the kullanlr. Bazlaryla ise
asla kullanlmaz. Bunlar da kolayca hatrlayabileceiniz ekilde
gruplayalm.
a)Sayya gre:
-Gl isimleri :Tek bir gln ismi ise the almaz, birden ok ise alr.
Lake Van (Van Gl) The Seven Lakes (Yedi Gller)

-Da isimleri :Tek bir dan ismi ise the almaz, birden ok ise alr.
Mount Ar (Ar Da) The Toros Mountains (Toros Dalar)

-lke isimleri :Tek kelimeli bir isimse the almaz, birden oksa alr
Turkey, The United States of America

b)Sraya gre:
-Say sfat alm bir isim : Sfat sonraysa the almaz, nceyse alr.
Unit One (Blm Bir), The First Unit (Birinci nite)

-Okul, niversite gibi isimlerde: Bu kelimeler sondaysa the
almaz, ndeyse alr. Ankara University, The University of Florida
76
c) Bilmem ki neye gre:
-Okyanus, deniz, krfez ve nehir isimleri mutlaka the ile balar.
The Indian Ocean (Hint Okyanusu), The Arabian Gulf (Arap Krfezi)

-Etnik gruplarn isimleri mutlaka the ile balar.
The Indians, (Hintliler) The Arabs (Araplar)

-Spor ve bilim dallarnn isimleri ve soyut isimler the almaz.
Football, mathematics, love (ak, sevgi)

Size tavsiyemiz, bu zel durumlar fazla kafaya takmayn. ngilizlerin
bile bu konuda mkemmel olmadklarn syleyebiliriz. Siz en iyisi mlum
olup olmama durumuna gre the nasl kullanlr, onu renin.

imdi 5. Altn Kuralmz syleyebiliriz.

5. Altn Kural:
ngilizcede isimlerin mlum olup olmamas olduka
nemlidir. Bu durumlarna gre isimlerin nne a, the gibi
taklardan yada this, that my, your, .... gibi iaret veya iyelik
sfatlarndan uygun olan birinin konmas zorunludur. Bu kural
sadece oul veya saylamayan cins isimlerde geerli deildir.
The ile ilgili baz uygulamalar ise, herhangi bir mantkl aklama
yaplmakszn kullanma gre ekillendirilmitir.

77
78

79
80

Karadenizde
Bala baknca, aklnza iki ey gelmi olabilir:
- Temel fikralar
- Karadenizdeki gemilerin son durumuna ilikin o mehur soru:
Karadenizde gemilerin mi batt?

Biz ikinci kla ilgileneceiz. Ama belki bu arada birinciye de
hafife dokunabiliriz.
ngilizcede edatlar konusunu alan pek ok kii, iin iinden
kamamakta ve ein dostun Karadenizdeki gemilerle ilgili sorularn
cevaplamak zorunda kalmaktadr.
Bu meseleye el atmann vatana millete faydas olacan
dndk.
imdi Karadenizden balayarak edatlar konusuna girelim.
Hikaye balyor:
Hikayenin getii yer: Karadeniz
Kahramanlarmz: Bir adet Temel, bir adet dris, bir adet denizalt
(submarine), bir adet kayk (boat), bir adet uak (airplane).
Hikayemiz yle pek de elenceli deil.
Skc, basit ve ksa bir hikaye.
Temel ve dris kaykla denize almtr.
O srada Karadeniz zerinden geen byk bir uak grrler.
dris hemen atlr Ha uaum uaa bak ne kadar buyuk oyle!
Pahse girerim ki papakanun uaidur!
Temel hemen itiraz eder Teuldur!

81
Nerden biliysun? der dris.
Papakanun uai olsayd nnde ve arkasnda motosikletli
yunus polisleri olurdu taa!
dris sesini karmaz.
Arkadann bilmiliine can sklmtr. Biraz yzmek iin
soyunup denize atlar. ok gemeden heyecanla yzeye kar ve Ula
Temel! der, Tam altumuzdan bir tenuzaltu keeyr! Teminki uak kadar
buyuk deil ama, yuzde yuz papakanun tenuzaltusudur bu! nk
nnde ve arkasnda bir suru yunus dolanayur!
Temel is on the sea.
Temel denizde.
dris is in the sea.
dris denizde.
The submarine is under the sea.
Denizalt deniz altnda.
The plane is over the sea.
Uak denizin zerinde.
Motorcyclist policeman is in front of the plane.
Motosikletli polis uan nnde.
Motorcyclist policeman is after the plane.
Motosikletli polis uan arkasnda.
The cloud is below the plane.
Bulut uaktan alakta.
The plane is above the cloud.
Uak buluttan yksekte.
The sun is behind the cloud.
Gne bulutun arkasnda.
The dolphins are around the submarine.
Yunuslar denizaltnn etrafnda.
82

Karikatr: havada boing tipi bir uak,
Uan nnde ve arkasnda motosikletli polisler,
uan seviyesinden biraz alakta bulut,
bulutun arkasnda gne,
kaykta temel,
kaya tutunur vaziyette denizde yzeye km konuan ve
denizalty gsteren idris,
Denizin altnda bir denizalt ve etrafnda yzen yunuslar

83
imdi iin hikaye ksmn brakp, hikayenin resmine iyice bakalm. Bu
resimde baz edatlar vermeye altk. Fakat bunlar, ngilizcedeki
edatlarn sadece bir ksm. Ve konunun asl sorun oluturan blm,
benzer anlam tayan edatlarn birbirleriyle kartrlmas.
Gerekten de ngilizce renenlerin en fazla zorland
konulardan biri de hangi edatn nerede kullanlaca meselesidir.
zellikle de Trkede -de, -da eklerinin at, on, in gibi ngilizce
edatlarn hepsinin tek karl olarak kullanlmas, kafa
kartrmaktadr.
rnein resimde dris de Temel de denizdedir. Ama denizde
kelimesindeki -de ekinin karl olarak bir cmlede on edatn, bir
cmlede de in edatn kullandk.

Diyeceksiniz ki niye?
te eyle!
ngilizce bilenlere sorduunuzda genellikle bu cevab alrsnz.

te yle!
ngilizler yle demi bir kere!
Vall ben de anlamadm!

Doruyu sylemek gerekirse, tm dillerde, mantkl bir aklamas
olmayan baz konular bulunduunu kabullenmeliyiz.
Ancak, mantkl bir aklamas olduu halde byle bir aklama
yaplmad iin iinden klamaz hale gelmi konular da var.
ngilizce edatlar iinde en sk kartrlan at, in ve on edatlar
da ou zaman byle bir ihmal yznden anlalmaz kalmaya mahkum
oluyor. sterseniz imdi bu edatlarn kullanmna ilikin baz mantksal
ipular bulmaya alalm.
84

Lamba Nerede?

Lambalar nerede olur?
ounlukla tavanda...
Tavann neresinde peki?
zerinde mi? Yannda m? Yoksa altnda m?

Bu sorudan baka bir soruya geelim:
ngilizceyle tavanda demek isterseniz, ne dersiniz?
Tavan ceiling demektir.
In the ceiling mi dersiniz? On the ceiling mi?
Yoksa at the ceiling mi?

nce ikinci sorunun cevabn verelim:
On the ceiling.
Neden peki?
zleyin!

Birinci soruya ve cevabna dnyoruz:
Lambalar tavann neresinde olur?
Cevap:
zerinde deil!
Yannda hi deil!
Altnda tabii ki! diyenler ikinci sorunun cevabn hatrlasn ltfen!
ngilizceyle tavanda demek isterseniz, on the ceiling dersiniz.
Lamba
tavan

85
On kelimesinin szlkteki karl zerinde, stnde
eklinde verilir.
Yani bu durumda on the ceiling diyen ngilizler lamba
tavann altnda deil stnde demi oluyorlar.
Byle dndmzde bu ngilizcede ok mantksz bir dilmi
diyebiliriz.
Aslnda o kadar da deil(!)
Baz konularda belirli bir mantk izlendiini syleyebiliriz. Bunun
iin de eksik ve yanl anlamalardan mmkn olduunca saknmak
gerek.
On edatnn asl anlam temasta , temas halinde
olmaldr. On the ceiling cmlesinin tam karl da tavanla
temasta yada tavanla temas halinde olmaldr.

Lambay yakmak istediinizde dmenin zerinde On-Off
yazdn grrsnz. Elektrikli devrelerin anahtar ksmnda Ak-
Kapal anlamnda yazlan bu On-Off kelimelerinin de tam karl u
olmaldr:
Temasta-Temasta deil
ON OFF resimleri
86
nk anahtar on noktasna evirdiinizde, kablo hatt temas
haline gemektedir ve lamba yanmaktadr. Yada cihazmz almakta
ve ak konuma gemektedir. Offa getiinizde ise temas
kesmi olursunuz. Elektrik hattnda temas olmamas, lambann yada
sz konusu cihazn kapal olmasna neden olacaktr.
Zaten uaklarn yerden temas kesmeleri (havalanmalar) da
take off kelimeleriyle ifade edilir.

Temasta olup olmama durumu, sadece tavan yada
havaalan gibi yzeyler iin deil; hatlar iin de geerlidir. Dedik
ya, elektrik hatt temastaysa on; deilse off diyoruz.

Hat, ngilizcede line demektir.
Hat (line) kelimesini sokak, kpr, boru ve kablo gibi gerek
hatlar iin kullanabileceimiz gibi, hava yollar, deniz hatt, ufuk
izgisi, ekvator izgisi, meridyen ve paralel gibi hayali izgileri
belirtmek iin de kullanabiliriz.
nternet hattyla temasnz varsa, online (hatta, hatla temasta)
demeksinizdir. (Dikkat edin, atline yada inline deil! Online)
Havayollarna airline derler. Turkish Airlines (Trk Havayollar)
yazsn ok grmsnzdr.

Ksacas, on edatnn karln doru renirsek, bu edatn
nerede kullanlacan kolaylkla bulabiliriz:
Havalanan uak izimi

87

Bu edatn anlam temasta , temas halinde olduuna gre,
duvar, tavan, yer ve pist gibi yzeylerle ve elektrik hatt, internet
hatt, boru hatt, hava hatt veya meridyen izgisi gibi hayal veya
gerek hatlarla temas halinde olan eyler iin on edatn
kullanabiliriz.

Yzeyler iin rnek
Sayfada demek iin on the page;
Masada demek iin on the table;
Duvarda demek iin on the wall;
Tavanda demek iin on the ceiling;
2. katta demek iin on the 2nd floor
Sahnede demek iin on the scene;
TVde demek iin on TV(Televizyon ekran bir yzeydir);

Hatlar iin rnek:
Yolda demek iin on the way;
Istanbul yolunda demek iin on the way to Istanbul
Boru hattnda demek iin on the pipeline;
Telefonda / telefon hattnda demek iin on the telephone /
on the telephone line veya online;
Ufukta / ufuk izgisinde demek iin on the skyline;

88
u anda bu noktadasnz

Bykehirlerde belirli baz noktalara haritalar yerletirilir ve
haritann bulunduu yer de haritada byk krmz bir noktayla
gsterilerek u anda bu noktadasnz yazsyla iaret edilir. Adres
bulmakta zorlananlar ve turistler iin faydal bir hizmet.

Adres tarifinde nokta kelimesinin kullanldn hatrlatmak iin
bu bilgiyi gndeme getirdik. Gerekten de nokta kavramn adres
tesbitinde veya tarifinde sk sk kullanyoruz.
Nokta tarifi yapmak,
Havadan nokta atyla vurmak,
ehrin belirli noktalarna trafik lambas koymak,
Bulunduun noktadan 2 km uzakta
ehirde ka tane polis kontrol noktas var?
Trafiin kalabalk olduu noktalara bakalm
39. sokan ana caddeye baland noktada
36.paralellin 26.meridyenle kesiim noktas gibi...

u anda bu noktadasnz

89
ngilizcede belirli bir noktada bulunmay ifade etmek iin at
edat kullanlr. Bu nokta, zaman veya mekan iinde bir nokta olabilir.
nce mekan iindeki noktalara deindiimiz iin, zaman iindeki
noktalara daha sonra bakacaz.

Konunun banda mekan iindeki noktalarla ilgili rnekler
vermitik. rneklerde nokta kelimesini de bol bol kullanmtk.
Dikkatinizi ekmeye altmz asl nokta uydu:
Bir konum yada adres belirtilirken bu kelime kullanlsa da
kullanlmasa da kavramsal olarak zihnimizde bir noktadan bahsedildiini
syleyebiliriz.
amlcadaym, otogardaym, evdeyim, okuldaym, iteyim
derken hep bulunduumuz noktay belirtiyoruz. Bu nokta byk bir ehir
veya semt de olabilir, bir ev veya park da. Zaten evdeyim derken evin
iinde olmaktan deil, evin bulunduu noktada olmaktan
bahsediyoruz. O srada evin bahesinde yada kapsnn nnde
olabiliriz.
teyim derken de i yerinin iinde olduumuzu deil ile ilgili
bir noktada bulunduumuzu ifade ediyoruz. iin gelen bir misafiri
uurlamak iin sokaa kmken cep telefonunuz alsa, iyerinde
olduunuzu sylersiniz. Bulunduunuz nokta, iyerinin bulunduu
blgedir. O anda ehirde hangi noktada bulunduunuzu belirttiiniz iin
at edatn kullanmanz gerekir.

Tiyatroya gittiinizde sahne arasnda sokaa kp bir gazete
alsanz, o srada telefonla arayan kiiye tiyatrodaym dersiniz.
Bulunduunuz nokta, tiyatronun bulunduu blgedir. ehirin hangi
noktasnda bulunduunuzu belirttiiniz iin at edatn kullanmanz
gerekir. I am at the theatre.
90
Diyelim ki anneniz tiyatroya bomba konduunu duymu ve sizi
aryor. Net olarak renmek istedii ey, tiyatronun iinde olup
olmadnz olabilir. O zaman tiyatro binasnn iinde olmadnz
belirtmek iin in edatn kullanarak yeni bir cmle kurmanz
gerekecektir. I am not in the theatre.

Bir baka rnek verelim:
Karl Sokak No:13te bekliyoruz demek iin we are waiting at 13
Karl Street cmlesini kurarz. Ama o srada Karl Sokaktaki 13
numaral binann neresinde olduumuz nemli deildir. O adreste
kapnn nnde de olabiliriz, binann iinde veya zerinde yani atsnda
da olabiliriz. Binann iinde veya zerinde olduumuzu zellikle
belirtmek istiyorsak bu anlamlar veren dier edatlar kullanarak bunu
ifade etmemiz gerekir.

Ksacas bulunduumuz adresi veya konumu tarif ederken
bulunduumuz noktay belirtiyorsak at edatn kullanrz.
atdaki bahedeki ve penceredeki: we are at home

91

nceki sayfalarda on edatnn kullanld yerlere rnek olarak
Istanbul yolunda demek iin on the way to Istanbul ifadesini
rnek vermitik. Bu da bir adres tarifi olduuna gre, neden at yerine
on edatn kullandmz sorulabilir.
Cevap gayet basit:
Istanbul yolunda (on the way to Istanbul) dediimizde net bir
nokta tarifi yapmyoruz. Kilometrelerce uzanan bir yol zerinde bir
noktadan bahsetmiyoruz. Sadece o hat zerinde bir yerde olmak sz
konusu. Ama Istanbul yolu 17. kilometrede deseydik, at the 17th
kilometer of the way to Istanbul dememiz gerekirdi. nk
bulunduumuz noktay net olarak belirtmi oluyoruz. Zaten at edatn
mekanlar iin kullanrken temel hedefimiz, konumumuzu belirtmektir.

At edatn zamanlar iin kullanrken de zaman iinde belirli
noktalarda olmak kastedilir. sterseniz nce zaman iindeki noktalarn
ne olabileceine bakalm.
Bir gn 24 saatlik bir zaman dilimidir. Ama gnein doduu an,
bir noktadr. Bat da yle...
Gnein douundan batna kadar geen sre, gndzdr ve
bir zaman dilimidir. Gndzn ortas, yani gnein tam tepeye geldii
stanbul yolu
92
an, ledir ve bir noktadr. leden nceki zaman dilimine sabah
deriz. Sonrakine de leden sonra.
Gnein batndan afak vaktine kadar geen sreye gece denir.
Gecenin ortalarnda bir nokta olduu kabul edilen saat 24:00 nna da
gece yars denir. Gece yars da bir noktadr.
Gnbatmndan gece yarsna kadar geen zaman dilimi
akam; gece yarsndan afaa kadarki zaman dilimi de gece olarak
adlandrlr. Gece, afak annda ki o da bir noktadr- sona erer.
Gn iindeki bu noktalar iin at edat kullanlr.

DAWN NOON SUNSET MIDNIGHT DAWN
(AFAK) (LE) (GN BATIMI) (GECE YARISI) (AFAK)

MORNING AFTERNOON EVENING NIGHT
SABAH OGLEDEN SONRA AKAM GECE

Gndz Saatleri Gece Saatleri
24 Saatlik Gn

Zaman dilimleri iindeki
her an, belirli bir noktadr.
Saatlerde de bu yzden
nokta kullanlr.
16:00 bir noktadr ve
saat 16:00da anlamnda
at 16:00 oclock denir.
Zaman dilimleri iinde bir nokta oluturan dier anlar neler
olabilir?
Mesel bir man tam ortas, hakemin sar kart kard an...
Bir diplomatik grme srecinin sona erme an, toplantnn
balad an,...
21.yzyln ba, yl sonu, hafta sonu, savan bitimi, kn bitii,
yazn ba, srenin sonu, vs...
Tm bunlar, belirli bir zaman srecinin banda sonunda yada
herhangi bir yerinde bir noktay temsil ederler ve at edat alrlar.

Mekan iindeki noktalar iin rnek
skdarda demek iin at skdar;
Pozantda demek iin at Pozant;
Okulda demek iin at school;
Evde demek iin at home;
te demek iin at work;
Tiyatroda demek iin at the theatre;
2. durakta demek iin at the 2nd stop
Sokan sonunda demek iin at the end of the street;

Zaman iindeki noktalar iin rnek:
Gnbatmnda demek iin at sunset;
afakta demek iin at dawn
Konferansn sonunda demek iin at the end of the conference;
Yazn balangcnda demek iin at the begining of summer
u anda demek iin at the moment;
Saat sekiz buukta demek iin at half past eight;
Saat 14:52de demek iin at 14:52;
Gece yarsn 5 gee demek iin at 5 past midnight;
6
Aktaym! Hazandaym! Sokaktaym!

Aktaym!
I am in love!
ngilizler, ak olduklarnda byle derler.
Biz de aka dmekten, aka gelmekten bahsederiz ya, yine
de aktaym kelimesi kadar cuk oturmuyor bizimkiler.
nk ak, insan kuatan, iine alan en gl duygulardan biri
olsa gerek.
Kuatma, iine alma...
Duygularn bize yaptn ifade etmek iin en uygun kelimeler...
ine dtmz (bazen de kapsn tklaya yumruklaya alp
kendimizi zorla iine soktuumuz) duygusal durumlar hatrlayalm.
Nerelerde, nelerin iindeyiz:
Skntda, Buhranda, Telata, Karmaada, Keder iinde, znt
iinde, aknlk iinde, Dehet iinde, Sabrszlk iinde, Huzur iinde,
Nee iinde, Sevin iinde, Hu iinde, Beklenti iinde, Tevekkl
iinde, aresizlik iinde, Sessizlik iinde, Kskanlk inde...
inde olduumuz, sadece duygusal durumlar deil aslnda.
Salk durumumuz, madd durumumuz ve toplumsal konumumuz
ve hatta meteorolojik ortam gibi dier durumlar da iine alyor bizi:
Yamurda, Karda, Yoklukta, Bollukta, Ac iinde, Ate iinde, Kan
ter iinde, Fakirlik iinde, Dostluk iinde, Bar iinde, stikrarszlk
iinde, atma iinde, Rekabet iinde...
nsann iinde olduu bu durumlara, ngilizcede de benzer bir
mantkla yaklalr ve in edat kullanlr.
nsan iine alan bir dier ey de, zaman dilimleridir.
Asr, yl, mevsim, ay, hafta, yarm saat, be dakika, bir saniye...
Bunlar, llen zaman dilimleri.

7
Bir de ba sonu belli olmayan zaman dilimleri var:
mr, a, sre, sre, vde, dnem, devir...
Tm bunlarda in edat kullanlr.

Gelelim meknlara.
Bireyi iine alan boyutlu mekanlar iin de in edat kullanlr.
ine alan dedik. Apartman, spermarket, hastane, araba, yatak,
dolap, oda, park, bahe, tnel, orman, allk, maara, uzay, gkyz
gibi boyutlu, derinlii olan mekanlar.
Mesel sokak insan iine alr m?
Evet. Sokak insan iine alr.
Soka sokak yapan eyleri (evleri, dkkanlar,sokak sakinlerini)
dnn... Greceksiniz ki sokan da sizi iine alan bir derinlii var.
Sokak, sadece stnde yrdmz bir yzey deil ki on edat
alsn. Bir nokta da deil sokak. Yani, at edat da alamaz.
Karl Sokak No:13te (at 13 Karl Street) eklinde bir rnek
vermitik nceki sayfalarda. Orada da sokan iindeydik. Ama sokan
iinde belirli bir noktada (No:13te) bulunduumuzdan, at edatn
kullandk. Sadece Karl Sokakta bulunmaktan bahsetmi olsaydk, in
Karl Sokak dememiz gerekirdi.

Ksacas, bir durumun, bir zaman diliminin veya bir mekann
iinde olmaktan bahsediyorsak in edatn kullanmamz gerekir.
Yukardaki bal unutmayn.
Aktaym! Hazandaym! Sokaktaym!

Bir durum : Ak
Bir zaman dilimi : Hazan mevsimi
Bir mekan : Sokak.
8
Durumlar iin rnek:
Skntda demek iin in trouble;
Telata demek iin in a hurry;
Her koulda demek iin in all conditions;
Yamurda demek iin in the rain;
Dzensizlik iinde demek iin in a mess;

Zaman dilimleri iin rnek:
19. Yzylda demek iin in 19th Century;
1997de demek iin in 1997;
ubatta demek iin in February
Baharda demek iin in Spring;
Yarm saatte demek iin in half an hour
Be dakikada demek iin in five minutes;
Bu devirde demek iin in that era;
Hayatmda demek iin in my life;
Ksa bir srede demek iin in a short period;
Akamda/akamleyin demek iin in the evening;
Sabahleyin demek iin in the morning;
leden sonra demek iin in the afternoon;

boyutlu mekanlar iin rnek
Sokakta demek iin in the street;
Bahede demek iin in the garden;
Hastanede demek iin in hospital;
Odada demek iin in the room;
Yatakta demek iin in the bed;
Arabada demek iin in the car;
Ormanda demek iin in the forest
Gkyznde demek iin in the sky;

9
stisnalar kaideyi bozmaz demitik ya ...

On edatyla ilgili istisna durum:

Hatlarda on edatnn kullanldn belirtmitik. Bir tr hat olarak
alglanabilecek sokak (street) kelimesi, ngilizcede izgisel bir hat
olarak deil de boyutlu bir mekan olarak alglanmakta ve in
edatyla kullanlmaktadr.

At edatyla ilgili istisna durum:

Konum belirtilirken at edatnn kullanldn belirtmitik. Ancak
baz mekanlarda konum belirtilirken at deil in edat kullanlmaktadr:
Hastanede (in hospital)
Hapiste (in prison)
Kilisede (in church)
(Bu mekanlarn, insan kuatan ve iine alan bir havas olduunu
dnerek bu istisnalara da mantkl bir aklama yaplabilir. Mesela
hapishanenin bahesinde bile olsanz, mahkum olarak orada
bulunuyorsanz, hapishane sizi kuatp iine alan bir mekandr.)

In edatyla ilgili istisna durumlar:

1) Zaman dilimlerinin iinde olmaktan bahsederken in edatnn
kullanldn belirtmitik. Ancak gece anlamndaki night kelimesi,
bir zaman dilimi olmasna ramen at edat almaktadr.
10

2) Ramazan Bayram, Noel Tatili ve haftasonu gibi birka
gnlk tatil ifade eden zaman dilimleriyle de in deil at edat
kullanlmaktadr.

3) Gn de bir zaman dilimi olmasna ramen in deil on
edatn almaktadr. aramba, kmaz ayn son perembesi, 12 Aralk
1973, Ramazan bayramnn ilk gn, ylba, en son gn gibi 24 saatlik
bir zaman dilimini ifade eden kelimelerle on edat kullanlr.
Fakat 24 saatlik bir zaman dilimini ifade etmekle birlikte, nceki
gn, dn, yarn, ertesi gn kelimeleriyle herhangi bir edat
kullanlmaz. (Trkede de yledir: Yarnda okula gideceim denmez,
Yarn okula gideceim denir.)

4) Bir gnn iindeki sabah, akam ve leden sonra
gibi zaman dilimlerinin in edat aldn sylemitik. Ancak bu zaman
dilimlerini tanmlayarak belirli hale getirirsek on edatyla
kullanmamz gerekir. On Tuesday evening(Sal akam) gibi.

Edatlarla ilgili genel istisna:

Next (gelecek), last (son), one (bir), each (her bir), any (herhangi
bir) every (her), all (tm) some (baz) gibi sfatlarla balayan zaman
ifadeleri, herhangi bir edat almazlar.

In next year (gelecek ylda),
On one day (bir gnde)
At every night (her gecede)

11

(Bu kural ksmen de olsa Trke iin de geerlidir. Bir gn yolda
giderken.... deriz ama bir gnde yolda giderken... demeyiz. Benzer
ekilde, gelecek yl okulu bitiriyorum deriz; gelecek ylda bitiriyorum
demeyiz. Bununla birlikte, gelecek yllarda, baz mevsimlerde deriz.)

6. Altn Kural:
Yzeyler ve hatlarla temas halinde olan eyler iin on
edatn; belirli bir noktada bulunmay ifade eden eyler iin at
edatn; bir eyin iinde (bir zaman diliminin, bir mekann yada bir
durumun iinde) bulunmay ifade eden eyler iin in edatn
kullanrz.
12

13

14

15

Furdi furuldi
nceki blmde bir Temel fkras anlatmtk.
Ama imdiye kadar onun tesiri gemitir.
Hem zaten her dersten nce a karnna (afedersiniz, a beynine)
bir adet Temel fkras almak, doktor tavsiyesidir.
... ve umarm bu fkray dinlememisinizdir.

Temel, kye ziyarete gelen askerlik arkadana evreyi
tantmaktadr. Mezarln yanndan geerlerken, kaybettii yaknlarnn
mezarlarn da tek tek gsterir:
Ha pu emicemin oli. Furuldi.
Ha bu emicemtir. Pir adami furdi, sonra furuldi.
Ha pu ta dedemtur. Furdi furdi furdi furdi, furuldi.
Ha pu rahmetlu aabeyum. Furdi furdi, furuldi.
Ha pu ta halamun kocasi. Ne furdi ne furuldi, pisipisine ldi.

te hayat byle!
Ya vuran yada vurulan olmak zorundasnz.
Efendi efendi yaayp lrseniz, pisipisine lm saylrsnz.

aka bir yana, yeryznn baz corafyalarnda bu gerekten
byledir. lmemek iin ldrrler insanlar birbirlerini.

16
Ama gelin bu vurmak meselesini farkl yorumlayalm.
Vurmak yerine yapmak, etmek diyelim mesela.
O zaman rahatlkla unu syleyebiliriz:

te hayat byle!
Ya bir ey yapan olmalsnz
yada kendisine bir ey yaplan olursunuz.
Ya yardm eden ya yardm edilen...
Ya ynlendiren ya ynlendirilen...
Ya srkleyen ya srklenen...
Ya inceleyen ya incelenen...
Ya affeden ya affedilen...
Ya etken ya edilgen...

Etken - etkin olmak iyi de, edilgen olmaya ne demeli?
Edilgen olmak kt grlr genelde...
Anneler babalar ocuklarna nasihat ederken, edilgen olma
evladm, etken/etkin ol! derler.
Bazlar, ngilizce kelimeleri kullanrlar Pasif olma, aktif ol!

Fakat edilgen olmak her zaman kt deildir.
Sevilmek, saylmak ve gvenilmek iyidir mesela...

Ayrca hem etken hem edilgen olmak da mmkn:
Seven ve sevilen biri olursunuz mesela...
Sayan ve saylan, gvenen ve gvenilen...
Sz konusu olan sevmek, saymak olunca, hem etken hem
edilgen olmak en iyisi galiba.

17
Sevilen ve saylan birisi misiniz?

Ben sevilen, saylan birisiyim diyorsanz, gelin bu cmleyi
ngilizceye evirelim ve etken-edilgen (pasif-aktif) cmle yaplarn
ipak bir yolla renelim.

yiyim demesini biliyoruz.
How are you? (Naslsn?)
I am fine! (yiyim!)

Daha nce de retmen-im, renci-sin vs. cmleler
kurmutuk. Hatrlayn:

I am a teacher.

You are a student.

He is a doctor.

English is easy.

te imdi sevilenim saylanm demek iin, iyi,
retmen ve renci gibi kelimelerin yerine sevilen saylan
kelimelerini koymamiz yeterli olacak:

18
Sevilen, loved demek.
Saylan da respected demek.

I am respected.
Ben -m saylan. : Ben saylanm : Ben saylrm.

I am loved.
Ben -m sevilen. : Ben sevilenim : Ben sevilirim

Bu cmleler, birer isim cmlesi. sim cmlelerinin genel yapsn
gemi konularda verdiimiz bir tabloyla tek bir sayfada zetlemitik.
O tablodaki cmlelerin sonuna loved kelimesini eklediimizde,
edilgen cmleleri tm zamanlara ve kiplere gre ekimlemi olacaz.

I love, Ben severim demektir.
I loved, Ben sevdim demektir.
I am loving Ben seviyorum demektir.

I am love Ben sevgiyim demektir.

I am loved Ben sevilenim yani Ben sevilirim anlamndadr.(Edilgen)
I was loved Ben sevilendim yani Ben sevildim anlamndadr.(Edilgen)

Edilgen cmlelerdeki -ed ekinin
gemi zaman anlam yoktur.
Edilgen cmleler isim cmlesi kalbndadr ve
cmlenin zaman da yardmc fiile gre belirlenir.

19
I do be loved : (I do be loved) = I am loved.
Ben -ur ol sevilen : (Ben sevilen olurum) Sevilirim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I did be loved : (I did be loved) = I was loved.
Ben -du ol sevilen : (Ben sevilen oldum) Sevildim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I will be loved : I will be loved.
Ben -acak ol sevilen : Ben sevilen olacam.Sevileceim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I can be loved : I can be loved.
Ben -abilir ol sevilen : Ben sevilen olabilirim.Sevilebilirim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I may be loved : I may be loved.
Ben - abilir ol sevilen : Ben sevilen olabilirim.Sevilebilirim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I must be loved : I must be loved.
Ben -mal ol sevilen :Ben sevilen olmalym.Sevilmeliyim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I should be loved : I should be loved.
Ben -mal ol sevilen :Ben sevilen olmalym.Sevilmeliyim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I have been loved : I have been loved.
Ben -mu ol sevilen : Ben sevilen olmuum(dur).Sevilmiim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I had been loved : I had been loved.
Ben -mutu ol sevilen : Ben sevilen olmutum. Sevilmitim.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I am being loved : I am being loved.
Ben -yor ol sevilen : Ben sevilen oluyorum. Seviliyorum.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
I was being loved : I was being loved.
Ben -yordu ol sevilen : Ben sevilen oluyordum. Seviliyordum.
20

Ksacas, edilgen (Passive) cmle yaplar pek de karmak
deildir. Altn kuralmz syleyelim.

7. Altn Kural:
ngilizcede edilgen cmleler, daha nce rendiimiz isim
cmlesi kalbna gre kurulmaktadr. Cmlenin yklemi
konumunda, be (ol) fiil kknden sonra bir fiilin edilgen hali
kullanlmaktadr. (Bir fiilin edilgen hali, o fiilin sonuna -ed eki
getirilerek yaplmaktadr. Dzensiz fiillerin ise 3. hali
kullanlmaktadr.)

21

The floor was
so cunningly laid
that no matter
where you stood,
it was always
under your feet.
22

23

24

25

Kaldrm ndirimin Nesi Olur?

Szlk kullanma alkanlnz var m?
Szlk kullanmak, sabr ve zen isteyen bir itir.
Szlk kullan tarznz, dil reniminizi etkiler.

Szlk kullanma ...
Szlk kullanmak ...
Szlk kullan ...

Ne i?

Bu konuya biraz sonra girelim.

imdi ngilizce szlk kullanmaktan bahsediyoruz.
Yabanc dil renme srecinin en nemli ayaklarndan birini de
szlk kullanma alkanl oluturur.

Ancak szlk kullanm srasnda karlalan birok sorun vardr.
ngilizce rencileri de bu sorunlarla sk sk karlamaktadrlar.

Bu konuda en temel sorun, szlkte bulduumuz karl, cmle
iinde nasl kullanacamz bilemememizdir. Bu, ksmen rencilere
26
szlk kullanmnn retilmiyor oluundan, ksmen de szlklerdeki
eksikliklerden kaynaklanyor.
Bu yzden, kelimelerin cmle iinde kullanln gsteren, rnekli
szlkler tercih edilmeli ve szlkteki iaretlerin anlam enilmelidir.
Aksi takdirde szlkte yazl bilgileri kullanrken ok komik duruma
dmek de sz konusu olabilir.

Mesela Trke renen bir yabanc, szlkte indirim kelimesini
incelerken indir fiil kkne -im ekinin eklendiini renebilir. ndir
kelimesinin zdd olarak kaldr kelimesini de renmi olabilir. Buradan
yola karak indirim kelimesindeki -im ekini kaldr fiil kkne
eklediinde kaldrm kelimesini elde edecektir. Bu kelimeyi indirim
kelimesinin zdd olarak dnp kullandnda ok komik bir ey
yapm olacaktr.
Maazada fiyatlara zam yapldn sylemek iin: Siz kaldrm
yapmsnz, bana biraz indirim yapn demek gibi...

Oysa tm ekler, tm kelimeler iin geerli deildir.
Yada ayn anlamda kullanlmamaktadr.
Kaldr kelimesine eklediimiz -a ekiyle kaldrma aletinin ismini
tretebiliriz. Kaldra.
Ama ayn ilemi indir kelimesine uygulayarak indirme aletinin
ismini bulamayz: ndire

ngilizce renenler de bu noktaya dikkat etmelidirler.
Szlkte bulduunuz kelimelerin, eklerin ve kalplarn nerede ne
anlamda kullanldn teyid etmeniz gerekmektedir.
Yoksa kaldrm indirimin zdd sanabilirsiniz.

27
Benzer bir durum, eanlaml kelimeler iin de geerlidir.
Glmek, glmsemek, kahkaha atmak, srtmak ve
kikirdemek birbirlerine yakn anlamlardadrlar.
Trkeyi yeni yeni renen bir yabancnn glmseyiinize
hayranm! demek isterken, bugn de farkl bir kelime kullanaym da
Trkeyi iyi bildiimi fark etsinler dncesiyle, srtmanza hayranm!
dediini hayal edin.

Siz de ngilizce konuurken yada yazarken szle baktnzda,
bir kelimenin pek ok karln bulacaksnz. Bunlardan hangisinin tam
olarak sizin kasdettiiniz anlam ifade ettiini bilebilmek iin titizlik
gstermediinizde komik duruma debilirsiniz

Ama bu dediklerimiz yanl anlalmamal!
Komik olmaktan korkun demiyoruz.
Komik duruma dmekten korkarsanz, dil renemezsiniz.
Fakat iyi kaynaklar seer ve bu kaynaklar iyi kullanrsanz, komik
duruma dmeden de pek ok ey renebilirsiniz.
te bu yzden, kelimelerin cmle iinde kullanln veren rnekli
szlkler kullanmanz ve bol bol okuyup ve dinlemenizi tavsiye
ediyoruz.

imdi gelelim szlklerdeki eksiklik konusuna.
ngilizce-Trke szlklerde en yaygn sorun, fiillerin karl
verilirken sz konusu olmaktadr.

rnein stop kelimesinin karlnda durmak yazar. Aslnda
bu, yanltc bir karlktr.
Stop kelimesinin tam karl dur olmaldr.
28
Bu kelimenin durmak anlam kazanmas iin, -mak eki almas
gerekmektedir.
-mak ekinin ngilizcedeki karl to kelimesidir. Bu kelime,
Trkedeki -mak eki gibi cmlenin arkasna deil nne
gelmektedir. Bitiik deil, ayr yazlmaktadr.

to stop

Durmak : to stop
mak Dur

Love kelimesinin karlnda da sevmek yazar. Bu da
yanItc bir karlktr. Love kelimesinin tam karl sev olmaldr.

to love

Sevmek : to love
mek Sev

29
Trkede fiillerin kkleri emir halidir.
Git, gel, dur, al, sev gibi emir bildiren fiil kklerine -er, -ecek,
-di, -mi, -yor gibi zaman ekleri getirilerek fiiller ekimlenir.
Ama bu kklere -mek, -mak, -me, -ma, -, i gibi ekler
getirilirse, bu fiillerin mastar olmas salanr.
Mastar, fiilin ismidir. Mastara bu yzden isim-fiil de denir.

Mastarlar, nceki satrlarda da deindiimiz gibi, fiil kklerine
-mek, -mak, -me, -ma, -, i gibi ekler getirilerek yaplr.

Bu da 3 eit mastar eklinin var olmas demektir.

Ko-mak, ko-ma, ko-u

ren-mek, ren-me, ren-i

Bil-mek, bil-me, bil-i

Gl-mek, gl-me, gl-

Dur-mak, dur-ma, dur-u

Trkede bu mastar eitlerinin hangisinin nerede hangi fiille
kullanlaca konusunda genel bir kural bulunmamaktadr. Bu konu, dilin
yzyllardan beri iinde akp geldii, kltrel kalplar ve konuma
alkanlklarna gre belirlenmitir ve belirlenmektedir.

30
Arama yaptk deriz.
Ama aramak yaptk yada aray yaptk demeyiz.

Kalk yaptk deriz.
Ama kalkma yaptk yada kalkmak yaptk demeyiz.

Bu rneklerde yapmak kelimesi bir fiilde - ekiyle tretilmi
masdar kabul etmezken, dierinde edebiliyor.

Karikatr: Polis tarafndan zeri aranan turist
srtarak soruyor Siz neden aray yapmak?
Polis ciddi bir yzle cevap veriyor: Var turist
terrist olmak!

31
Barmak yasak deriz.
Ama barma yasak yada bar yasak demeyiz.

Girmek yasak yada giri yasak deriz.
Ama girme yasak demeyiz.

Dikkat ettiyseniz, yasak kelimesi bir fiilde - ekiyle yaplm
mastar kabul etmezken, dierinde edebiliyor.

Okuma program deriz.
Ama okumak program yada okuyu program demeyiz.

te yandan, uma program yada uu program deriz.
Ama umak program demeyiz.

Bu rneklerde de program kelimesi bir fiilde - ekiyle yaplm
masdar kabul etmezken, dierinde edebiliyor.

Glmeni isterim deriz.
Ama glmekini isterim yada gln isterim demeyiz.

Komay zledim deriz.
Ama komak zledim yada kouu zledim demeyiz.

Ka plan yada kama plan deriz.
Ama Kamak plan demeyiz.

32
Sevmek zordur deriz.
Ama sevme zordur yada sevi zordur demeyiz.

Bu rnekler, Trkeyi renen yabanclar ileden karmaya
yetecek kadar ok. Ne var ki bu gibi kullanm farkllklarn kolayca
renmek iin, mantkl bir aklama yok.

Ayn durum ngilizce iin de geerli.
ngilizcede de Trkedeki gibi, fiillerin kkleri emir halidir.
Go, come, stop, take, love gibi emir bildiren fiil kklerinin
nne do, did, will, can gibi ekim ekleri getirilerek fiiller ekimlenir.
Ama bu kklerin nne to konur veya arkasna -ing
eklenirse, bu fiillerin mastar olmas salanr.
Bazen bu fiil kklerinin hibir ek almakszn da mastar yerine
kullanld grlr. Ama bu, istisna bir durumdur. te bu yzden
diyoruz ki szlklerde fiil kklerinin karlnda -mak, -mek taksyla
biten szckler verilmesi yanltc olabilmektedir.
Bu istisn durumu genel kurala eklesek bile en fazla 3 eit
mastar eklinin var olduu sylenebilir.

to go
to come
to stop
to meet
to learn

go
come
stop
meet
learn

going
coming
stopping
meeting
learning

Bu mastar eitlerinden to ile balayan mastarlara infinitive;
-ing eki alarak oluan mastarlara da gerund denmektedir.
Kk halinde olanlara ise bare infinitive denir.
6
ngilizede bu mastar eitlerinin hangisinin nerede hangi fiille
kullanlaca konusunda genel bir kural bulunmamaktadr. Sadece,
konuma alkanlklarna gre belirlenmi baz yerleik kullanm ekilleri
vardr.

I am pleased to meet you denir.
Ama I am pleased meeting you yada I am pleased meet you
denmez.

I am ready to go denir.
Ama I am ready going yada I am ready go denmez.

I like to read yada I like reading denir.
Ama I like read denmez.

I started to learn yada I started learning denir.
Ama I started learn denmez.

I dislike cooking denir.
Ama I dislike to cook yada I dislike cook denmez.

I finished studying denir.
Ama I finished to study yada I finish study denmez.

I will watch them run yada I will watch them running denir.
Ama I will watch them to run denmez.

I see the sun rise yada I see the sun rising denir.
Ama I see the sun to rise denmez.

7

I let you go denir.
Ama I let you going yada I let you to go denmez.

Bu rnekleri, ezberlenmek zere vermedik elbette. Merak edenler,
ngilizce dilbilgisi ve altrma kitaplarnda bu konuda geni listeler
bulabilirler. Yaygn olarak kullanlan kalplara almak yeterli olacaktr.
Yani, bunlarn hepsini mkemmel bir ekilde bilmek zorunda deilsiniz.
Fakat bilmek ve unutmamak zorunda olduumuz bir ey var: Bu
kullanm ekillerini ancak dili yaayarak (okuyarak, yazarak, dinleyerek
ve konuarak) zmseyebilirsiniz. Biz sadece byle bir durumun
varlndan haberdar olmanz salam olduk.

8. Altn Kural
Szlk kullanrken, kelimelerin yada eklerin kelime
anlamlarn almakla yetinmeyiniz. O kelimelerin yada eklerin
nerelerde ve nasl kullanldn da tesbit etmeye alnz. zellikle
fiillerin cmle iinde mastar ekliyle kullanlmas gerektiinde,
allagelmi baz zel kullanm ekilleri olduunu hatrda tutunuz.
zellikle de yaygn biimde kullanlan baz fiillerin, farkl mastar
eklinden (to go, go, going) hangisiyle cmlede yer alacan
bilmelisiniz.

8

To conserve energy
we should march lying down
and only stand up
to sleep!

9
10

11
12

Fazla mal
gz karr!

Her ne kadar atalarmz fazla mal gz karmaz demilerse de
tarih bu sz dorulamyor.
Zenginletike para hrsyla dolan ve gz paradan baka bir ey
grmeyecek kadar krelen o kadar ok kimse var ki...

Aslnda birok eyin fazlas, gz karmaktadr. Mesela kelimelerin
fazlas, hem gze batmakta hem de kula trmalamaktadr.

Kakofoni dediimiz eyden bahsediyoruz.
Kakofoni, ayn harflerin ve kelimelerin ok fazla tekrar edilmesiyle
ortaya kan rahatsz edici seslerden doar.

Diyelim ki haberleri dinliyorsunuz.
Babakandan sz ediliyor:
Babakan dn ehrimize geldi. Babakan vali karlad.
Babakan ehri gezdi. Babakan baz allar yapt. Babakan
konuma yapt.
Eee yeter artk! Gna geldi babakandan.

Bu durumda ne yaplr? Daha dorusu ne yaplmaktadr?

13
GMELM!

Bu durumda u yaplr (Daha dorusu yaplmaktadr):
Cmlelerden dier cmleninin iine gmlerek birletirilmekte
ve babakan kelimesinin daha az kullanlmas salanmaktadr.
Medya mensuplar bu ii ustalkla yaparlar:

Dn ehrimize gelen Babakan vali karlad. ehri gezen
ve baz allar yapan Babakan, bir de konuma yapt.

Ohh be! Dnya varm!
Babakandan % 60 orannda kurtulduk.
Afedersiniz! Yanl oldu. Kulak trmalayacak ve gze batacak
kadar tekrar edilen Babakan kelimesinden kurtulduk.

Bu kurtarc yntem, ngilizcede de var.
Baz cmleleri dierlerinin iine gmerek birletiriyorsunuz ve iki
cmlede de yer alan mkerrer (tekrar edilmi) kelimelerin kakofoni
oluturmasn nlemek iin kk bir deiiklik yapyorsunuz: Tekrar
edilen isimlerin yerine geecek baka bir kelime (yani bir zamir)
koyuyorsunuz.
Basit bir rnekle balayalm:
Karikatr: manglada kl brakmadan esip grleyen
politikac
14
The penguin is a bird. (Penguen, bir kutur.)
The penguin cant fly. (Penguen, uamaz.)

Bu cmlelerde the penguin kelimesi mkerrerdir (tekrar edilmitir).
Bu iki cmleyi, birini dierinin iine gmerek birletirelim. Mkerrer
kelimeler pepee gelmek zorunda. Yani iki the penguin yan yana
gelmeli.

The penguin cant fly.

The penguin The penguin is a bird cant fly.
Penguen Penguen bir kutur uamaz.

imdi bu kakofoniyi ortadan kaldrmak iin, ayn olan kelimelerden
ikinci The penguin kelimesinin yerine bir bant zamiri koyacaz.
Bildiiniz gibi zamir, isimlerin yerine geen kelimelere denir. Biz de burada
Penguen isminin yerine ki o anlam veren which bant zamirini
koyacaz.

The penguin which is a bird cant fly.
Penguen ki o bir kutur uamaz.

Ki balacyla birletirilen bu tarz cmleler, gnmz
Trkesinde ok yaygn olarak kullanlmyor. imdi bu cmlenin
gnmzde kullanlan eklini kuralm:

Bir ku olan penguen, uamaz.

15
Bir baka rnek:

Ali is a hardworking boy. (Ali alkan bir ocuktur.)
Ali is my close friend. (Ali benim yakn arkadamdr.)

Bu cmlelerde Ali kelimesi mkerrerdir (tekrar edilmitir).
kelimeler pepee gelmek zorunda. Yani iki Ali yan yana gelmeli.

Ali is a hardworking boy.

Ali is my close friend.

Ali Ali is a hardworking boy is my close friend.
Ali Ali alkan bir ocuktur benim yakn arkadamdr.

imdi bu kakofoniyi ortadan kaldrmak iin, ayn olan kelimelerden
ikinci Ali kelimesinin yerine bir bant zamiri koyalm. Ama bu sefer,
ki o anlam veren bir baka zamiri - who zamirini - koyacaz.

Ali who is a hardworking boy is my close friend.
Ali ki o alkan bir ocuktur benim yakn arkadamdr.

Ki balacyla birletirilen bu tarz cmleler, gnmz Trkesinde
ok yaygn olarak kullanlmyor demitik. imdi bu cmlenin de
gnmzde kullanlan eklini kuralm:

alkan bir ocuk olan Ali, benim yakn
arkadamdr.
16
nc bir rnekle konuyu pekitirelim:

The city has a terrestrial climate. (ehir karasal bir iklime sahiptir.)
The city is very hot in in summer. (ehir, yazn ok scaktr.)

Bu cmlelerde The city kelimesi mkerrerdir (tekrar edilmitir).
kelimeler pepee gelmek zorunda. Yani iki The city yan yana gelmeli.

The city has a terrestrial climate.

The city is very hot in summer.

The city The city has a terrestrial climate is very hot in summer.
ehir ehir karasal bir iklime sahiptir yazn ok scaktr.

Ayn olan kelimelerden ikinci ehir kelimesinin yerine bir bant
zamiri koyalm. Bu sefer de ki o veya ki anlam veren nc bir
zamiri - that zamirini - koyacaz.

The city that has a terrestrial climate is very hot in summer.
ehir ki o karasal bir iklime sahiptir yazn ok scaktr.

Cmlemizi yine gnmz Trkesinin daha yaygn kullanlan
kalbna uyarlayalm:

Karasal bir iklime sahip olan ehir, yazn ok
scaktr.

17
rnek inceledik.
nde de bant zamiri
7
olarak farkl bir kelime kullandk.
Amacmz bu farkl zamiri de size tantmakt.

Which kelimesi hangi anlamnda soru sfat olarak da
kullanlabilen bir bant zamiridir.
Who kelimesi de kim anlamndadr ve whiche benzer
ekilde, bant zamiri olmann dnda soru sfat olarak da
kullanlabilen bir kelimedir.
That kelimesi u anlamnda iaret sfat veya iaret zamiri
olarak da kullanlabilen bir bant zamiridir.

Ama unutmayalm ki rneklerdeki gibi bant zamiri olarak
kullanldklarnda bu kelime de ayn anlam -ki o anlamn-
kazanmaktadr.
Bununla birlikte, bu kelimeden which ve that ile who
arasnda baz farklar bulunmaktadr.
Hatrlarsanz bu kelimeleri cmle iinde mkerrer olan Penguen,
Ali ve ehir isimlerinin yerine kullandk.
simlerin yerine kullanlan kelimelere zamir ad verildiini, zaten
ilk rnei verdiimiz blmde hatrlatmtk.

Who zamiri sadece insan isimlerinin yerine kullanlr.
Which zamiri sadece insan d varlklarn isimlerinin yerine
kullanlr.
That zamiri ise her tr ismin yerine kullanlr.

7
Trkede bant zamiri olarak bilinen bir zamir tr bulunmamaktadr. Ancak,
ngilizcede relative pronouns ad verilen bu zamirlere, bant zamiri yada atf zamiri
diyebiliriz.
18
ncelediimiz her rnekte, bir cmleyi dierinin iine gmerek
tek cmle elde ettik.
Dikkat ettiyseniz, her rnekte de mkerrer kelimeler cmlelerin
bandayd.

The penguin cant fly.

Ali is a hardworking boy.
Ali is my close friend.

The city has a terrestrial climate.
The city is very cold in summer.

Gmdmz cmleleri en bataki kelimesinden tutup ikinci
cmlenin iine yerletirdik. Bunu yaparken de mkerrer kelimelerin
yanyana gelmesine zen gsterdik.

Mkerrer kelime, gmdmz cmlenin banda olmasayd,
iimiz biraz daha zor olacakt.

Deneyelim isterseniz.
te iki rnek cmle:

I went to Ankara. (Ben Ankaraya gittim.)
Ankara is at the center of Anatolia.(Ankara Anadolunun ortasndadr.)

Bu cmlelerde Ankara kelimesi mkerrerdir (tekrar edilmitir).
Ancak bu kelime, gmlecek cmlenin banda deildir.

19
Gmeceimiz cmleyi, dierinin iine yerletirmeye altmzda
mkerrer kelimelerin pepee gelmek zorunda olduunu unutmayn.
Yani iki Ankara yan yana gelmeli.

I went to Ankara.

Ankara is at the center of Anatolia.

Nasl olacak bu i? ki Ankara yan yana gelmiyor.
8

Aslnda telaa gerek yok. zm gayet basit:

nce bir dnelim, Ankara cmlenin bandaki yerini terk ederek t
sonlara gitmise bunun ne anlam olabilir?

I went to Ankara (Ben Ankaraa gittim) cmlesinde Ankara
kelimesinin cmlenin banda olmamas size neyi ifade ediyor?

Kitabmzn bandaki konularda verdiimiz aile fotoraflarn
hatrlayn. ngilizcede zneler kural olarak cmlenin banda olurdu ve
tmleler de sonda yer alrd.
Bu cmlede en sondaki kelime Ankara olduuna gre, byk bir
ihtimalle Ankara znelii brakp tmle olmu.

Ankara is at the center of Anatolia.(Ankara Anadolunun ortasndadr.)

8
Dikkat ederseniz, eer I went to Ankara cmlesini deil de Ankara kelimesiyle
balayan ikinci cmleyi dier cmleye gmmek isteseydik, herhangi bir sorun
yaamayacaktk.
20

Evet evet!
Aynen yle.
Gmmek istediimiz cmle olan I went to Ankara (Ben
Ankaraya gittim) cmlesinde I (Ben) zne, Ankara de tmle
konumunda. kinci cmledeki Ankara ise, cmlenin banda zne
koltuunda oturmaya devam ediyor.
Yani gmeceimiz cmledeki mkerrer kelime tmle
grevinde.

Ne olmu tmle grevinde olduysa? diyorsanz, doru
noktadasnz. Bu sorunun cevab, bizi hedefe ulatrr:

Bir kelime tmle konumunda olunca,
1) Cmlenin banda olamaz
2) nne baz edatlar gelebilir.

Bu da demektir ki gmeceimiz cmledeki mkerrer kelime,
tmle grevinde ise bir iki ek ilem daha yapmamz gerekecektir:

1) Gmeceimiz cmledeki mkerrer kelimeyi
cmlenin bana alrz.

2) O mkerrer kelime herhangi bir edat almsa, bu
edat da onunla beraber baa tarz.

rneimize bakalm:

21
Ankara is at the center of Anatolia. (Ankara Anadolunun ortasndadr.)

Mkerrer isim, Ankara.
Gmeceimiz cmlede tmle grevinde.
Bu yzden cmlenin banda deil ve nnde de to edat var.

Ankaray baa almamz gerekiyor.
Hem de nndeki to edatyla birlikte.

to Ankara I went to Ankara

imdi cmlemizi bandan tutup gmebiliriz

to Ankara I went

Ankara is at the center of Anatolia.

Ankara to Ankara I went is at the center of Anatolia.
Ankara Ankaraya gittim Anadolunun ortasndadr.

Ayn olan kelimelerden ikinci Ankara kelimesinin yerine bir
bant zamiri koyalm. ki o anlam veren which zamirini
koyuyoruz. Ama burada dikkat etmemiz gereken bir deiiklik var:
which zamirinin nne -a, -e anlamnda to edat geldiinde
bu zamirin anlam, ki ona olmaktadr.
22

Ankara to which I went is at the center of Anatolia.
Ankara ki ona gittim Anadolunun ortasndadr.

kalbna uyarlayalm:

Gittiim Ankara, Anadolunun ortasndadr.

Mkerrer kelimesi tmle konumunda olan bir cmle daha gmelim:

We live in Ankara (Ankarada yayoruz.)
Ankara has a terrestrial climate. (Ankara karasal bir iklime sahiptir.)

Bu cmlelerde Ankara kelimesi mkerrerdir (tekrar edilmitir).
Ancak bu kelime, gmlecek cmlede bata deildir. nk tmle
grevindedir. Ayrca -da, de anlamnda in edat da almtr.

nce mkerrer kelimeyi (nndeki in edatyla birlikte) cmlenin
bana getiriyoruz.

in Ankara We live in Ankara

imdi cmlemizi bandan tutup gmebiliriz. Mkerrer kelimelerin
pepee gelmek zorunda olduunu unutmayn. Yani iki Ankara yan
yana gelmeli.

23

in Ankara we live

Ankara has a terrestrial climate.

Ankara in Ankara we live has a terrestrial climate.
Ankara Ankarada yayoruz karasal bir iklime sahiptir.

Ayn olan kelimelerden ikinci Ankara kelimesinin yerine bir
bant zamiri koyalm. ki o anlam veren - which zamirini -
koyuyoruz. Ama burada dikkat etmemiz gereken bir deiiklik var:
which zamirinin nne -da, -de anlamnda in edat geldiinde
bu zamirin anlam, ki onda olmaktadr.

Ankara in which we live has a terrestrial climate.
Ankara ki onda yayoruz karasal bir iklime sahiptir.

kalbna uyarlayalm:

inde yaadmz Ankara, karasal bir iklime
sahiptir.

Bu iki rnekte de edat alan ve tmle konumunda olan mkerrer
isimlerin bant zamiri dediimiz kelimelerle yer deitirmesini
inceledik.
24
Which zamirinin, nne bir edat geldiinde farkl anlamlar
kazandn grdk.
Tek banayken ki o anlam verdiimiz which zamirinin
anlam, nne -da, -de anlamnda in edat geldiinde, ki onda
olmaktayd. -a, -e anlamnda to edat geldiinde bu zamirin
anlam, ki ona olmaktayd.
Hangi edatlarn ne anlam verdiini, zaten o edatlarn anlamlarn
ki o ibaresine ekleyerek de bulmak mmkn. Ama baz bant
zamirleri baz edatlarla birleince yeni bir kelimeye de dnebiliyorlar.
Bu yzden edatlarla birleen bant zamirlerine topluca bir gz
atmakta fayda var.

which : ki o, ki onu
to which : ki ona, ki onu
in which / at which / on which : ki onda
from which : ki ondan
of which : ki onun
for which : ki onun iin
about which : ki onun hakknda
by which : ki onun tarafndan

Eer mkerrer isim, bir mekann ismiyse, yerine geen which
zamirinin nne in, on, at edatlarndan biri geldiinde where
kelimesine dnebilir.
Bu durumda, in which / at which / on which = where diyebiliriz.

Eer mkerrer isim, bir zaman diliminin ismiyse, yerine geen
which zamirinin nne in, on, at edatlarndan biri geldiinde
when kelimesine dnebilir.
Bu durumda in which / at which / on which = when diyebiliriz.

25
who : ki o
whom: ki onu
whose: ki onun
of whom : ki onun
to whom : ki ona
from whom : ki ondan
for whom : ki onun iin
by whom : ki onun tarafndan
about whom : ki onun hakknda

Eer mkerrer isim, bir tamlayan
9
isimse, ya nne of almtr
yada sonuna bitiik olarak s harfi eklenmitir.
of Ali: Alinin Car of Ali: Alinin arabas
Alis: Alinin Alis car: Alinin arabas

Bu ikisinin de anlam -nn dr. Aralarndaki tek fark, ofun nde
olmas, s harfinin ise kelimenin sonunda bitiik (ama st virglle
ayrlm ekilde) yer almasdr. Bir de who zamiriyle kullanldklarnda
of whom ve whose eklini alrlar. Yine de ortak bir anlam tamaya
devam ederler: her ikisinin de anlam ki onun olur.

of Ali: Alinin
of whom: ki onun

Alis: Alinin
whose: ki onun

9
Tamlayanlarla ilgili ayrntl bilgiyi ikinci blmn sonunda bulabilirsiniz.
(Who zamiri, tmle
grevi yapan bir ismin
yerine getiinde m
harfi alarak whom
haline gelebilir. Ancak
bu, genelde tercih
edilmeyen istee bal
bir durumdur.)
whose: of whom: ki onun
Whose genelde
of whom ibaresinin
yerine kullanlsa da
bazen of which
yerine de kullanlabilir.
26
Yukarda geen iki rnekte tmle konumundaki mkerrer
kelimeleri cmlenin bana tarken, nlerindeki edatlar da onlarla
beraber nakletmitik.
Bu yaptmz, kurallara en uygun ilemdi.
Ancak, resmi olmayan yazma ve konumalarda bu edatlar
genellikle yerlerinde braklmaktadr. Yani which , who ve that
zamirlerinin nne herhangi bir edat tanmad iin, in which, to
which, for whom gibi ibareler sz konusu olmamaktadr.
Bu durumu, ele aldmz rnekler zerindeki ilemleri hatrlayarak
grelim. 4 hamlelik ilemler yapmtk. lk hamlede mkerrer kelime olan
Ankara ile beraber in edatn da cmlenin bana tamtk. Bylece
en sonda elde ettiimiz birletirilmi cmlede, in which eklinde bir
ibare olumutu.
1 in Ankara We live in Ankara

2 in Ankara We live

3 Ankara in Ankara we live has a terrestrial climate.

4 Ankara in which we live has a terrestrial climate.

27

Ama imdi 4 hamlelik ilem srecinin ilk hamlesinde mkerrer
kelime olan Ankara ile beraber in edatn da cmlenin bana
tamayacaz. Sadece mkerrer kelimeyi (Ankaray) cmlenin
bana tayacaz. Bylece en sonda elde edeceimiz birletirilmi
cmlede, in which eklinde bir ibare olumam olacak.

1 Ankara We live in Ankara

2 Ankara we live in


3 Ankara Ankara we live in has a terrestrial climate.

4 Ankara which we live in has a terrestrial climate.

28

Drt hamlelik ilemleri iki defa yaptk.
kinci seferde yaptmz drt hamlelik ilem, ilkinden daha
basitti. nk ikinci drt hamlelik ilemde edatlarla uramadk.
Sadece gmdmz cmledeki mkerrer kelimeyi, cmlenin
bana tadk ve yerine uygun bir zamir koyduk. Bu basit ilem
tr, ngilizcenin gayrresmi ekillerde kullanld gnlk
konuma ve yazma dilinde daha yaygndr.

stelik bu ilem trnde, zamirleri tamamen atmak da
mmkndr. Yani 5. bir hamle daha yaparak, elimizdeki cmleyi
daha da ksaltabiliriz.

5 Ankara which we live in has a terrestrial climate.

lk yaptmz 4 aamal ilem ekli, sadece which ve who
zamirleriyle uygulanabilir. that zamiriyle uygulanamaz.

That zamiri iin, ilk yaptmz ilem ekli deil de bu ikinci
4 hamlelik ilem ekli geerlidir. Yani nne edat gelmi isimlerin
yerine bant zamiri olarak that getirildiinde, edatlar cmlenin
bana tanmamakta; in that, to that veya of that gibi
ibareler oluturulmamaktadr. Zaten istendiinde that zamiri bile
cmleden atlmaktadr.

Son olarak which that ve who zamirleri arasndaki dier bir
farka eilelim:

29
Konunun bandan beri bir cmlenin bir baka cmle iine
gmlmesi
10
durumunda, o cmlenin bir paras olduunu grdk.
Daha doru bir ifadeyle sylemek gerekirse, gmdmz cmle
artk bamsz bir cmle olmaktan karak ana cmlenin
11
bir esi
(znenin yada tmlecin bir paras) haline gelmektedir.
12

Fakat ayn zamanda kendi znesi, yklemi (ve varsa tmleci) ile
bir cmle niteliinde kalmaya devam etmektedir.
Bu gibi cmlelere alt cmle
13
yada cmlecik
14

denilmektedir.

Bu blmde, alt cmlelerin bir trn inceledik. Who, which
gibi bant zamirleriyle ana cmleye balanan bu tr alt cmlelere
Bantl Cmlecik (Relative Clause) yada Sfat Cmlecii
(Adjective Clause) denmektedir. nk bu cmlecikler, cmle iindeki
bir isme bantldrlar ve o ismin niteliklerini belirten bir sfat
konumundadrlar.

rneimizi hatrlayn:

10
Gmmek kelimesini zellikle kullanyoruz. ngilizce dilbilgisi kitaplarnda bu gibi cmle
yaplar iin Embedded (gmlm) kelimesi kullanlmaktadr.
11
ngilizcede main clause (ana cmle) yada independent clause (bamsz cmle)
olarak adlandrlr.
12
Bu konuda ayrntl bilgi iin ltfen ilk iki blme baknz.
13
ngilizcede subordinate clause(alt cmle) yada dependent clause (baml cmle)
olarak adlandrlr.
14
ngilizcede sentence (cmle) ve clause(cmlecik) eklinde iki ayr isimlendirme
yaplmaktadr. Alt cmle konumundaki cmleler iin, daha ok clause kelimesi
kullanlmaktadr.

30
alkan bir ocuk olan Ali ... derken, Alinin niteliini belirtmi
oluyoruz: alkan. Yani, Alinin sfat olan alkanlk durumunu, ana
cmleye eklemi olduumuz bu alt cmleyle ifade ediyoruz. te bu tr
alt cmlelere sfat cmlecii denmesinin nedeni budur.

Fakat bu noktada asl nemli olan udur:
Alinin niteliini belirten bu sfat cmleciinin ana cmle iin nemi
nedir?
Bu cmlecii ana cmleye koymasak ne olurdu?
Yada bu cmlecii atsak ne olur?

Eer bu cmlecii ana cmleden kardmzda, Alinin kim
olduu anlalmaz hale gelecekse, onu atamayz.
Yok eer bu cmlecik Alinin kimliini tespit etmemize yarayan bir
sfat cmlecii deil de sadece onun hakknda bize ek bilgi veren bir
sfat cmleciiyse, o zaman bu cmlecii ana cmleden atmamzda bir
saknca bulunmamaktadr.

Cmlede Ali ismi getiine gre, kimlik tespiti diye bir sorun yok.
Yani, sfat cmleciini sadece ek bir bilgi vermek iin ana cmleye
gmmz. Yada onun alkanln zaten bilen birisine tekrar
hatrlatarak vurgulamak iin yapmz bunu.

Snfmzda iki Ali bulunsayd ve biz de alkan Aliyi
kasdettiimizi belirtmek iin alkan olan Ali benim arkadamdr
deseydik, o zaman sfat cmleciini (alkan olan Ali) atamazdk.
nk bu durumda hangi Aliden bahsettiimiz anlalamayabilirdi.
Tembel Aliyle arkadalk yaptmz dnlerek ayplanabilir; yok yere
erefimizi be paralk etmi olurduk(!).

31

Tm bu rneklerle anlatmak istediimiz, bir sfat cmlesini dier
bir cmleye gmerken farkl amalar tanabileceidir.
Gmlen sfat cmlesi, ana cmledeki bir kelimeyle bantldr
(Ali) ve o kelimenin niteliklerini belirtmektedir. (alkan)
Eer o kelimeyi nitelerken sadece ek bilgi yada ek vurgu
katyorsa, bu cmleye ek bilgi veren sfat cmlecii diyebiliriz. Bu gibi
sfat cmleciklerinin cmleden atlmasnda herhangi bir saknca yoktur.
Eer gmlen cmle, ana cmledeki bir kelimenin ayrdedici
niteliini belirtiyor ve bylece onun belirsizliini kaldrp ieriini tespit
ediyorsa, bu cmleye tespit amal sfat cmlecii diyebiliriz. Bu gibi
sfat cmleciklerinin cmleden atlmas, anlam eksiklii douraca iin
sakncaldr.

Bu farkl amal kullanmlar birbirinden ayrdetmek iin baz
yntemler uygulanabilir.
Trkede byle bir ayrma gidildiini sylemek zordur. Ancak
ngilizcede, ek bilgi veren sfat cmlecikleriyle tespit amal sfat
cmlecikleri arasnda ayrm yapmak iin ak bir kural bulunmaktadr.
15

15
ngilizcede bu ayrm, Identifying Relative Clauses ve Non-Identifying Relative
Clauses isimlendirmesiyle yaplmaktadr.
Karikatr: alkan renci tipinde Ali, harl harl
dev yaparken; onun omuzuna elini atm vaziyette
bilmi bilmi srtp gz krpan renci.
32
Bu cmlelerle kullanlan who, which ve that bant zamirleri
arasndaki bir dier fark da bu noktada ortaya kmaktadr.

Hatrlarsanz bu zamirler arasndaki birinci fark uydu:

Who zamiri sadece insan isimlerinin yerine kullanlr.
Which zamiri sadece insan d varlklarn isimlerinin
yerine kullanlr.
That zamiri ise her tr ismin yerine kullanlr.

Bir baka ifadeyle, insan isimlerinin yerine who veya that; insan
d varlklarn isimleri yerine ise which veya that konabilir.

kinci fark da bununla balantl:

nsan d varlklarn isimleri yerine
-Ek bilgi veren sfat cmleciklerinde, sadece which kullanlr.
-Tespit amal sfat cmleciklerinde ise, sadece that kullanlr.

nsan isimlerinin yerine hem who hem de that kullanlabilir ama
-Ek bilgi veren sfat cmlecikleri iki virgl arasnda kullanlr.
Bu cmlelerde who zamiri yerine gre whom olabilir.
-Tespit amal sfat cmlecikleri ise virglsz kullanlr. Who
zamirinin bu gibi cmlelerde whoma dntrlmesi pek adet
deildir.

Zaten ek bilgi veren sfat cmlecikleri szl iletiimden ok, yazl
iletiimde tercih edilen bir trdr. Bu konuda ngilizceyle Trkenin
benzetiini syleyebiliriz.

33
Szl iletiimde tarzmz farkldr.

Bu arkadamza ki hepimiz onu ok severiz- teekkr
ediyoruz!
veya
ok sevdiimiz bu arkadamza teekkr ediyoruz!
eklinde tek para uzun cmleler kullanmayz.

Onun yerine, Bu arkadamz hepimiz ok severiz. Ona
teekkr ediyoruz! gibi ksa ve ayr cmlerle konumay tercih
etmekteyiz.

Ayn tercihi ngilizler de yapmaktadr.

O halde asl nemli olan, tespit amal sfat cmleciklerini iyi
kavramak ve kullanmak olmaldr. nk daha nce de belirttiimiz gibi,
bu cmlelerin ana cmleden atlmalar durumunda, bir belirsizlik ortaya
kmakta ve cmlede which, who gibi bant zamirlerinden nce gelen
kelimede neyin kastedildii tam olarak anlalmamaktadr.

Nihayet, bu konunun da sonuna gelmi bulunuyoruz.
ie gemi cmlelerin karmak yapsn olabildiince basit bir
dille anlatmaya altk.
Bu arada, sfat cmlecikleri dnda baka alt cmle trleri de
bulunduunu ve bir sonraki blmde alt cmlelerin dier trlerine de
deineceimizi hatrlatalm.

imdi altn kural zaman!

34
9. Altn Kural
Bazen bir ka cmleyi bir cmle haline getirmek gerekebilir.
Bu durumda bir cmleyi bir baka cmlenin iine gmerek o
cmlenin bir paras haline getirebiliriz. Her iki cmlede de yer alan
ortak bir kelime varsa, yerletirme ilemi srasnda bu kelimelerin
pepee gelmesi temin edilmelidir. Pepee gelen kelimelerden
ikincisi, who, which, that gibi bant zamirleriyle
deitirildiinde, gmlen cmle dier cmlenin alt cmlesi haline
gelir. Baz alt cmleler ana cmledeki bir belirsizlii ortadan
kaldran bir tespit ifade ederler. Bu cmlelere tespit amal sfat
cmlecikleri diyebiliriz. Asl nemli olan, tespit amal sfat
cmleciklerini iyi kavramak ve kullanmak olmaldr.

35

36

37
38

u that ki

u that ki
Kimsede yok ondaki yetki

Bu iir bozuntusunu aklnzdan karmayn!
nk neredeyse tm konunun zeti bu.
Bu iirin srrn, konuyu kavradka daha iyi anlayacaksnz.

ngilizcede that kelimesinin kullanm, nemli bir yer tutar.
Yaygn olarak kullanlan bu kelimenin temel zellii, i ie gemi uzun
cmle yaplarn birbirine balamada kullanlmasdr. Bu yzden de pek
ok rencinin gznde that cmleleri dert cmleleridir.

Peki bu derde derman yok mu?
Var!
ncelikle, bu kitabn ilk blmlerinde yer alan Trkeyle ilgili
bilgileri hatrlamanz ve i ie gemi cmle yaplarn tekrar gzden
geirmenizi tavsiye deriz.
Ardndan bu sayfann bandaki u msralar ezberleyiniz:

u that ki

39

Bu sama iirin srrn aklayalm:

That kelimesinin getii yerlere u veya ki kelimelerini
yerletirmeniz durumunda, sorununuz byk lde zlecektir.
rneklerle birlikte daha ayrntl inceleyerek bu konuyu pekitirelim
isterseniz.

That kelimesi, bazen u anlamnda iaret zamiri yada iaret
sfat olarak kullanlmaktadr.
16

Dont do that!
(Yapma unu!)

That man can be dangerous.
(u adam tehlikeli olabilir.)

That bike is faster than this car.
(u bisiklet bu arabadan daha hzldr.)

Taht bir ana cmlenin iine gmlm olan alt cmlenin ilk
kelimesi olduunda ki anlam kazanmaktadr:
Birka rnek yapalm:

16
Trkede nadiren o anlamna da tekabl eder. After that .... (Ondan sonra .... )
Bazen bu anlamnda da kullanlabilir. That is a big problem! (Bu byk bir sorun!)
40

I believe that I can fly.
(Ben inanyorum ki ben uabilirim.)
.Cmle iindeki alt cmle.

Ana cmle

You think that I am crazy.
(Sen dnyorsun ki ben lgnm.)

Ana cmle

It is obvious that you cant fly.
(u aktr ki sen uamazsn.)

Ana cmle

It is a fact that you are crazy.
(u bir gerektir ki sen lgnsn.)

Ana cmle

41
Grld gibi, that kelimesinin yerine ki karln koyarak
cmleyi tercme ettiimizde, herhangi bir sorun kalmamaktadr.
That kelimesini bir nceki blmde who ve which kelimeleriyle
birlikte zamir olarak grmtk. O blmde de bu kelimeyi ki ve ki o
eklinde tercme etmitik. Fakat hemen ardndan unu da belirtmitik ki
gnmz Trkesinde kili cmlelerden daha fazla kullanlan bir
kalp bulunmaktadr. ie gemi cmlelerde bazen ki kelimesini de
kullanmakla birlikte, daha ok yle demeyi tercih ediyoruz:

Ben inanyorum ki ben uabilirim
=> Ben uabileceime inanyorum.

Sen dnyorsun ki ben lgnm.
=> Sen benim lgn olduumu dnyorsun.

u aktr ki sen uamazsn.
=> Senin uamayacan aktr.

u bir gerektir ki sen lgnsn.
=> Senin lgn olduun gerektir.

Dikkat ederseniz, yeni cmlelerde ki kelimesinin boluunu baz
eklerle doldurduk. Bu ekler, -can, -ceim, -dn, -duun gibi
eklerdir ve kiden sonraki cmlenin fiiline eklenmektedir.
Bu ekler, cmledeki konumlarna gre ( -ca, -ceklerini, -duu,
-diklerini, eklinde ) deiiklik gstermekte ve hangi fiile ekleniyorlarsa
onun ses durumuna gre incelip kalnlamaktadrlar.
42
Konunun banda bir iir bozuntusu vermi ve bu msralarn srrn,
konuyu kavradka daha iyi anlayacaksnz demitik.

u that ki

Herhalde ilk msrann srrn anlam durumdasnz.
That kelimesinin iki anlam bu msrada: u ve ki.

imdi sra geldi ikinci msrann srrna:
imdi efendim olay bildiiniz gibi deil!
Bu that kelimesi, bana buyruk bir kelime. Ondaki yetki kimsede
yok. stedii zaman ie gelir, istedii zaman gezmeye kar.
Aa gibi bir ey! ... Ve bu aann keyfinin khyas yok.
Bir bakarsnz ki that, cmledeki grevini brakp gitmi.
Bildiiniz gibi onun grevi, alt cmlenin banda bulunup, onunla
ana cmle arasndaki balanty salamaktr.
Ama grevi brakp gitme yetkisi olduundan, ounlukla yerinde
bulamazsnz. Cmleyi be defa okursunuz ama anlamazsnz.
Cmleler, kelimeler, birbirine karr... (Hatrlarsanz bundan nceki
konuda that kelimesinin who ve which zamirleriyle birlikte bant
zamiri olarak grev yapt cmleleri incelemitik. That, o cmlelerdeki
balant grevini de sk sk terk etmekteydi.)
Thate muhta olmadan cmledeki balanty zebilme yetenei
kazanmadka bu sknty ekersiniz. Byle bir yetenek kazanmak iin de
bol bol rnek zmeli ve metin okumalsnz. Okuyun, yazn ve zn ki
onu cmlede grememeye aln.
Ne yapalm aa ite...
Kimsede yok ondaki yetki...

43
YETK ETK KAYBEDNCE

Kimsede yok ondaki yetki dedik ama, bu yetkinin etki kaybettii
yerler de yok deil.
Yani that kelimesinin cmlede alt cmlenin banda- mutlaka
bulunmas gereken durumlar var.

Getiimiz sayfalarda that kelimesinin ki anlamnda kullanlna
ilikin rnekler vermitik. Dikkat ettiyseniz, bu drt rnek cmleden ilk ikisi
ile son ikisi farklyd. lk iki cmlede, that cmlesi (yani that ile balayan
alt cmle), tmle konumundayd.

I believe that I can fly.
(Ben inanyorum ki ben uabilirim.)
ZNE YKLEM

Ana cmle

You think that I am crazy.
(Sen dnyorsun ki ben lgnm.)
ZNE YKLEM

Ana cmle

44
Dier iki cmlede ise, that cmleleri zne konumundadr.

(u aktr ki sen uamazsn.)
ZNE YKLEM

ZNE YKLEM ZNE

Ana cmle

ZNE YKLEM

ZNE YKLEM ZNE

Ana cmle

rnek cmlelerde iki zne var. Bu durum sizi artmasn.
Trkede de byle cmleler vardr. Mesel u, sada duran, yar
kazanacak cmlesinde hem u hem de sada duran kelimesi znedir.

Ana cmlenin znesi olan that cmleleri de buna benzer.

It kelimesi bildiiniz gibi, bir zamirdir. (It zamirinin asl karl
o olmakla birlikte bazen Trkedeki u kelimesine de karlk olabilir.

45
incelediimiz rneklerde bu durum geerlidir.) Bu kelimenin zamir olmas,
bir ismin yerine kullanlmas demektir.
That ile balayan alt cmleler de bir ismin yerini
doldurmaktadrlar. Ana cmlenin iinde yer aldklarnda, bir ismin yerine
gemektedirler.
17

Mesela rnek cmlelerde that you are crazy ifadesi, bir
durumdur: benim lgn olma durumum. Cmle iinde bu durumun
ad olan lgnlk yerine, durumu aklayan bir cmle kullanlmtr.


lgnln bir gerektir.

Yani that ile balayan alt cmle, benim durumumun ismi
yerine kullanlmtr. Bu yzden ngilizcede that kelimesiyle balayan alt
cmleler, Noun Clauses (sim Cmlecikleri) olarak adlandrlrlar.

rnek cmlelerin bandaki it zamiri de that ile balayan alt
cmlenin yerine geebilecek bir kelimedir. That cmlesiyle it, ayn
anlamdadr. Fakat onun anlamn aklayan bilgiler that cmlesinde
gelmektedir. Yani aralarnda sk bir balant vardr. Bu yzden that ile
balayan alt cmle, ana cmlede zne grevinde olduu zaman
that kelimesi de cmelde yer almak zorundadr.

17
Bu kitabn ilk blmlerinde i ie gemi cmle yaplarn incelerken, isim yerine geen
alt cmlelere deinmitik.

46
That cmlesiyle it, ayn anlamdadr dedik.
O halde it zamiri yerine bu cmleyi koyabiliriz.

It is a fact that you are crazy

That you are crazy is a fact.
Senin lgn olduun bir gerektir.

.

That you cant fly is obvious.
Senin uamayacan aktr.

That cmleciklerinin zne konumunda olduu bu tarz
cmlelerde taht in karl olarak ki yerine -can, -ceim, -
dn, -duun gibi ekleri kullanmaya mecburuz. nmzdeki
blmde Reported Speech konusunda da that kelimesini ki
olarak deil de -can, -ceim, -dn, -duun anlamnda
kullanacaz . Bu ekleri that ile balayan alt cmlenin fiiline eklediimize
dikkat ediniz.

47
SENN ADIN NE M ACABA?

Balktaki bu cmleyi, Trkeyi yeni renen birisi kullanmt.
ngilizceyi sonradan renenler de sklkla byle bir hataya
dyorlar.
Buradaki hata nereden kaynaklanmaktadr?

ki soru vurgusunun pepee gelmesinden.
Ne kelimesi zaten cmleye soru anlam katarken, ayrca mi
kelimesiyle de cmleye soru anlam katlm.
Trkede neresi, ne, kim gibi soru zamirleri ile yaplm bir
soru cmlesinde, mi eki kullanlmaz.

Senin adn ne? denir.
Senin adn ne mi? denmez.

Oras neresi? denir.
Oras neresi mi? denmez.

Kim benimle gelecek? denir.
Kim benimle gelecek mi? denmez.

ngilizcede ise bunun tam tersi geerlidir.

Senin adn ne mi? denir.
Senin adn ne? denmez.
48
Oras neresi mi? denir.
Oras neresi ? denmez.

Kim benimle gelecek mi? denir.
Kim benimle gelecek? denmez.

Bu arada unu hatrlatalm:
ngilizcede mi eki yoktur, mi etkisi vardr.
Daha ak sylemek gerekirse, Trkede bir cmleyi soru cmlesi
yapmak iin mi szcn kullanrz. ngilizcede ise byle bir ek
kullanlmaz. Ama bu ekin oluturduu etkiyi, yardmc fiiller yapar.
Yardmc fiili cmlenin bana getirdiinizde, o cmle soru cmlesine
dnr. (Hatrlarsanz, Bu pln Horozu balkl blmde bu konuyu
ilemitik.)

O halde nemli olan, mi kelimesinin olup olmamas deil
cmlenin soru cmlesi kalbnda olmasdr.
Soru cmlesi kalbndaki bir cmleye what, where gibi soru
zamirlerini ekleyebilirsiniz.
Daha dorusu, eklemek zorundasnz. Bu kelimelerle soru
soracaksanz, cmlenizin soru cmlesi kalbnda olmas gerekir.
Trkedeki gibi dnp normal cmle kalbna what, where ekleyerek
konuamazsnz. nk ngilizcede senin adn ne? denmez, senin adn
ne mi? denir. Benim adm ne? denmez, benim adm ne mi? denir.

What is your name? denir.
What your name is? denmez.

49
What is my name? denir.
What my name is? denmez.

Normal cmle kalb your name is, my name is eklindedir.
Yardmc fiil (is) bata deildir.
Soru cmlesi kalb ise, is your name?, is my name?
eklindedir. Yardmc fiil (is) batadr.
Normal cmle kalbna what kelimesini ekleyerek soru cmlesi
kurarsanz yanl olur:

What your name is?

Peki alt cmleler konusunu ilerken, soru cmlelerine
nereden takldk? diye bir soru cmlesi varsa kafanzda, haklsnz!

Cevap: nk soru cmleleri de alt cmle olarak bir baka
cmlenin iinde yer alabilir. Asl nemli olan da u: Soru cmleleri bir alt
cmle olarak baka bir cmlenin iinde kullanldklarnda,
ngilizcedeki durum Trkedeki duruma dnmektedir.
Yani bu sefer ngilizlere gre tam tersi olmakta, bize gre ise tam
dorusu yaplmaktadr.

I dont know what is your name. denmez.
I dont know what your name is. denir.

( Bilmiyorum senin adn ne mi. denmez.
Bilmiyorum senin adn ne. denir. )
50
Aslnda sz fala uzatmaya gerek yok. Soru cmleleri de alt cmle
olarak kullanldklarnda normal cmleler gibi kullanlmaktadr. Sadece
that yerine what(kim), where (nerede) gibi kelimeler gelmektedir.
ngilizce soru zamirleri Trkedeki soru zamirleriyle hemen hemen ayndr.

Konuyu balamadan nce bir hususa daha deinmek gerek: Soru
cmleleri alt cmle olarak kullanldklarnda thatin yerine geebilen iki
kelime daha vardr ki onlardan da haberdar olmalsnz.
Bu kelimeler unlardr: whether (acaba) ve if (eer).
That yerine kullanldklarnda her ikisi de mi acaba?
anlam tarlar. What(kim), where (nerede) gibi soru kelimelerinin
olmad soru cmlelerinde grev yaparlar.

imdi, bir alt cmlede that gibi grev yapan balant
kelimelerini topluca grelim.

I dont know that your name is Ahmet.
Bilmiyorum ki senin adn -tir Ahmet
(Bilmiyorum ki senin adn Ahmettir. Senin adnn Ahmet olduunu
bilmiyorum.)

I dont know whether your name is Ahmet.
Bilmiyorum mi acaba senin adn -tir Ahmet
(Bilmiyorum senin adn Ahmet mi acaba. Senin adnn Ahmet olup
olmadn bilmiyorum.)

I dont know if your name is Ahmet.
Bilmiyorum mi acaba senin adn -tir Ahmet
(Bilmiyorum senin adn Ahmet mi acaba. Senin adnn Ahmet olup
olmadn bilmiyorum.)

51
I dont know what your name is.
Bilmiyorum ne senin adndr.
(Bilmiyorum senin adn nedir. Senin adnn ne olduunu bilmiyorum)

I dont know who your father is.
Bilmiyorum kim senin babandr.
(Bilmiyorum senin baban kimdir. / Senin babann kim olduunu bilmiyorum)

I dont know where you live.
Bilmiyorum nerede sen yaarsn.
(Bilmiyorum sen nerede yaarsn. / Senin nerede yaadn bilmiyorum)

I dont know why you came.
Bilmiyorum neden sen geldin.
(Bilmiyorum sen neden geldin. / Senin neden geldiini bilmiyorum)

I dont know how your health is.
Bilmiyorum nasl senin saln -dr
(Bilmiyorum senin saln nasldr. / Senin salnn nasl olduunu
bilmiyorum)

I dont know which man your father is.
Bilmiyorum hangi adam senin babandr.
(Bilmiyorum senin baban hangi adamdr. / Senin babann hangi adam
olduunu bilmiyorum)

I dont know whose friend you are.
Bilmiyorum kimin arkada sen -sn.
(Bilmiyorum sen kimin arkadasn. / Senin kimin arkada olduunu
bilmiyorum)
52

DAHA BTMED

That cmlelerinin dert cmleleri olduunu sylemitik. imdiye
kadar verdiimiz bilgilerle bu derdin stesinden gelebileceinize inann.

Aslnda that cmleleriyle ilgili syleyeceklerimiz bitti. Ama that
cmleleriyle ilgisi olmayan ki anlamnda baka that kullanmlarna da
deinmemiz gerekiyor. nk bu thatleri, that cmleleriyle
kartrmamanz gerekiyor.

1- ... so that ... ( ... yle ki ... ) ... so ... that ... (yle .... ki ...)

Aslnda ok yeni bir eyler de sylemeyeceiz. Gznz
korkmasn!
Konunun banda sylediimiz gibi, baz kk istisnalarn
dnda, that kelimesi ya u yada ki olarak kullanlr.
That, bu gibi cmlelerde de istedii zaman ekip gitme yetkisini
kullanyor. Ona gre!
Bu rneklerde de that kelimesini so (yle) kelimesiyle birlikte
ki anlamnda kullanlrken greceksiniz. (Bazen ayn anlamdaki such
kelimesiyle de kullanlabilir.)

That kelimesinin so ile kullanm iki trldr.
-Cmle ortasnda birbirine bitiik olarak: ... so that ...
-Cmle ortasnda birbirinden ayr olarak: ... so ... that ...

53
nce bitiik kullanma bakalm.
... so that ... iki cmle arasnda sebep sonu ilikisi kurmak
iin kullanlabilir.

She was very tired so that she fell asleep on the train.
ok yorgundu yle ki trende uyuyakald.

... so that ... bazen iki cmle arasnda ama ilikisi kurmak iin
kullanlr. Ama ilikisi bildiren so that, Trkeye yle ki deil de ki
olarak tercme edilmelidir.

We work hard so that we can pass the exam.
ok alyoruz ki snav geebilelim.

imdi de ayr kullanma bakalm.
... so ... that ... veya ... such ... that ... de iki cmle arasnda
sebep sonu ilikisi kurmak iin kullanlr.

I was so hungry that I ate all the cake.
yle atm ki btn keki yedim.

He found so much money that he can buy a ferrari.
yle ok para buldu ki bir ferrari alabilir.

It was such a hot day that we didnt go out.
O kadar scak bir gnd ki dar kmadk.
54

2- That of ...... ( ......nki )
Trkede ki kelimesinin ilgi zamiri olarak kullanldn biliyoruz.
Benim babam seninkini dver cmlesinde ki ilgi zamiri olarak
baba kelimesinin yerine kullanlyor. (Seninki: senin baban)
ngilizcede de that kelimesi isim tamlamalarnda benzer ekilde
isimlerin yerine kullanlyor.

His head was bigger than that of a horse.
Kafas, bir atnkinden daha bykt.

that of a horse bir at-n-ki

Pages of my notebook are whiter than that of yours.
Benim defterimin sayfalar seninkininkilerden beyaz.

that of yours seninki -nin-ki

55

Bu blmde that kelimesiyle balayan alt cmleleri inceledik.
ngilizce dilbilgisi kitaplarnda bu cmlelere That Clauses (That
Cmleleri) denilmektedir.
Soru cmlelerinin alt cmle olarak kullanld durumlar ele aldk.
Bu cmlelerde what, which gibi soru kelimeleri veya whether , if gibi
balant kelimelerinin thate benzer ekilde kullanldn grdk.

imdi bu blm noktalyor ve ...Altn kuralmz veriyoruz.

10. Altn Kural:
ngilizcede ok eitli yerlerde ve sk sk kullanlan that
kelimesi, ounlukla Trkedeki u yada ki kelimelerine tekabl
etmektedir. En sk kullanm ekli de ki anlamyla, bir alt cmlecii
ana cmleye balad durumlardr. Bu durumlarda bazen -can,
-ceim, -dn, -duun gibi eklerin anlamn da kazanabilir.
That bazen cmledeki yerini terk etmi olabilir. Bu gibi durumlara
alkn olmak gerekmektedir.
56

When
the wings
of two seagulls
touched
one asked
Did the sky
get smaller?

No said the other
Our love got bigger

Ilyas Halil

57
58

59
60

Haberler

Haberleri dinliyorsunuz.
ok uzaklardan bireyler aktaryorlar.
Falann yle dediini, filann u cevab verdiini sylyorlar.
Kimin nereye gideceini, kimin nereden kacan tek tek
sayyorlar size.
Bol bol -dn, -diini, -acan, eceini duyuyorsunuz.
Size aktaryorlar, rivayet ediyorlar.
Siz orada olsaydnz ve dinleseydiniz nasl olurdu peki?
imdi gzlerinizi kapatn!
Bir gazetenin Washington temsilcisisiniz.
Beyaz Sarayda basn toplantsndasnz.
ABD Bakan Bush, basn mensuplarnn sorularn yantlyor.

Bir basn mensubu: Sayn bakan! Irakta sava baladndan
bu yana, binlerce Irakl ocuk hayatn kaybetti. Savatan nce de Iraka
uygulanan ambargo nedeniyle yetersiz beslenme ve ila skntsndan
kaynaklanan ocuk lmleri yaanmt. Birleik Devletlerin Iraktaki ocuk
lmlerini nemsemedii yada zellikle ocuklar ldrmek istedii
eklindeki sulamalara kar cevabnz nedir?
Bush: Irakta ocuklar ldrmyoruz, sadece direniilerle
savarken baz istenmeyen kazalar yaanyor. Bu da kanlmazdr. Bize
yneltilen sulamalar, medeniyet dmanlar tarafndan planlanmaktadr.

61
Irak halknn bat medeniyetiyle tanmasn istemeyenlerce retilen bu
yalanlara kimse inanmaz.
Bir basn mensubu: Sayn bakan Ebu Gureyb Hapisanesinde
ekilen ikence fotoraflar basna yansd. kenceci askerler, kendilerine
verilen emirleri yerine getirmekten baka birey yapmadklarn sylyorlar.
Sizce bu ifadeler neden dikkate alnmyor?
Bush: Baka soru soracak var m?
Bir baka basn mensubu: Guantonamo Adasndaki sava
esirlerine neden yarglanma hakk verilmiyor sayn bakan? Bu konuda
dnya kamuoyunda ciddi tepkiler var.
Bush: Bu gibi maksatl sorularla ne yapmak istiyorsunuz?
Teekkr ederim!

Bush salonu terk ediyor. Beyaz Saraydan ayrlyorsunuz!

Beyaz Sarayn nnde asker aileleri basn aklamas yapyor:
Sayn Bush buraya gelip bizimle grmeli dediklerini duyuyorsunuz.
Elinde megafonla konuan yal bir adam: Ben olumu Iraktaki
savata kaybettim. O zamanlar sayn bakan, hereyin yolunda olduunu
sylyordu. Sayn bakan yine hereyin yolunda olduunu sylyor ama
ben inanmyorum. Dier olumu da kaybetmek istemiyorum. Dnk
atmalarda 10 askerin daha hayatn kaybettii syleniyor. Ancak bu
konuda yetkililerden herhangi bir aklama yaplmad. Gerekten 10 asker
ld m? Resmi aklama bekliyoruz.

Elinizdeki kada notlar aldnz.
imdi bunlar haberletirip gazetenize yollamalsnz.
Haberletirmek ne demek?
Haber diliyle yazmak nasl olur?
62
te byle:

Dn Beyaz Sarayda bir basn toplants yapan ABD Bakan
Bush, gazetecilerin Irak konusundaki sorularn cevaplandrd.
...
Irakta sava baladndan bu yana, binlerce Irakl ocuun
hayatn kaybettiini hatrlatan bir basn mensubu, savatan nce de Iraka
uygulanan ambargo nedeniyle yetersiz beslenme ve ila skntsndan
kaynaklanan ocuk lmleri yaanm olduuna deinerek; Birleik
Devletlerin Iraktaki ocuk lmlerini nemsemedii yada zellikle
ocuklar ldrmek istedii eklindeki sulamalara kar Amerikan
ynetimini cevabnn ne olduunu sordu.
Bush yant olarak, Irakta ocuklar ldrmediklerini, sadece
direniilerle savarken baz istenmeyen kazalar yaandn, bunun da
kanlmaz olduunu syledi. Bakan Bush, kendilerine yneltilen
sulamalarn medeniyet dmanlar tarafndan planlandn ve Irak
halknn bat medeniyetiyle tanmasn istemeyenlerce retilmi bu
yalanlara kimsenin inanmayacan savundu.
Bush, Ebu Gureyb Hapisanesinde ekilen ikence fotoraflaryla
ilgili bir soruyu cevapsz brakrken; Guantonamo Adasndaki sava
esirlerine neden yarglanma hakk verilmediini soran bir gazeteciyi ise, bu
gibi maksatl sorularla ne yapmak istediini sorarak azarlad.
te yandan savata len Amerikan askerlerinin aileleri nceki gn
yaanan atmalarda 10 askerin ldp lmedii konusunda resmi
aklama beklediklerini ilan ettiler. Beyaz Sarayn nnde toplanan asker
aileleri, Bushun oraya gelip kendileriyle grmesi gerektiini savundular.
Daha nce bir olunu savata kaybeden bir asker babas, hereyin
yolunda olduunu iddia eden Bakan Busha inanmadn belirterek, dier
olunu da kaybetmek istemediini ifade etti. ...

63
Dinlediiniz cmleleri haberletirirken, baz deiiklikler yaptnz.

Kimi deiiklikler, haberin okunaca zamanla ilgili bir zorunluluktan
kaynakland:
Dn Beyaz Sarayda ... diye baladnz.
Bugnk olay dn diye yazdnz. nk siz bu haberi bugn bir
basn toplants yapld diye yazarsanz, yarn gazetede okuyanlar
arabilirler. Onlar ellerine gazeteyi aldklarnda bu olay dnk olay haline
gelecei iin byle demek zorundaydnz.
Haberin sonunda da zamanla ilgili zorunlu bir deiiklik yaptnz.
Asker aileleri dnk atmalar dan bahsederken, siz nceki
gn yaanan atmalar dediniz. nk yarn gazetede haberi okuyanlar,
dnk kelimesinden bugn anlayabilirler.

Kimi deiiklikler, haberin okunaca mekanla ilgili bir zorunluluktan
kaynakland:
Beyaz Sarayn nnde asker aileleri basn aklamas yapyor:
Sayn Bush buraya gelip bizimle grmeli diyorlar.
Siz bu haberi Trkiyede okuyanlara aktarrken, buraya kelimesini
deitirmek zorundasnz. Bu yzden Bushun oraya gelip kendileriyle
grmesi gerektiini savundular dediniz.

Kimi yerlerde, kk cmleleri birletirerek ksaltmanz gerektii iin
deiiklik yaptnz:
... hayatn kaybettii syleniyor
... bu konuda aklama yaplmad
... resmi aklama bekliyoruz eklindeki cmleleri,
... ldp lmedii konusunda resmi aklama beklediklerini
ilan ettiler diyerek birletirdiniz.
64

Aslnda en ok deiiklik, olay nc kiilere (yani orada
olmayanlara) anlattnz iin yaand.

ki kii konuuyordu.
Bir dierine sordu: sulamalara kar cevabnz nedir?
Bu sorunun muhatab, Amerikan ynetimini temsil eden birisiydi.
Yani soru soran kii, siz derken ABD bakannn temsil ettii Amerikan
ynetimini kastediyordu. Bu yzden, cmleyi bakalarna yle aktardnz:
sulamalara kar Amerikan ynetimini cevabnn ne olduunu sordu

Bir asker babas olumu Iraktaki savata kaybettim ... dier
olumu da kaybetmek istemiyorum demiti.
Siz daha nce bir olunu savata kaybeden bir asker babas, ...
dier olunu da kaybetmek istemediini ifade etti dediniz. Cmleyi
aktarrken kendi olunuzdan bahseder gibi konuamazdnz. olumu
kelimesini, olunu haline getirdiniz.

Bush gazeteciye onu azarlayan bir tarzda sordu: Bu gibi maksatl
sorularla ne yapmak istiyorsunuz?
Siz bu olaya ahit oldunuz. Bushun yzndeki ve sesindeki
azarlamay hissettiniz. Bu soruyu orada olmayan ve dolaysyla da Bushun
yzndeki ve sesindeki azarlamay hissetmeyen kiilere yle aktardnz:
... bu gibi maksatl sorularla ne yapmak istediini sorarak azarlad.

Asker aileleri Bush bizimle grmeli dediler.
Siz Bushun kendileriyle grmesi gerektiini savundular dediniz.
Bushun bizimle grmesi gerektiini savundular diyemezdiniz. Asker
aileleri, Bushun Trkiyeyle grmesini istemiler gibi anlalrd.

65

Dier deiikliklere de topluca bakalm:

lmleri yaanmt=> lmleri yaanm olduuna
bu da kanlmazdr => bunun da kanlmaz olduunu syledi
ocuklar ldrmyoruz => ocuklar ldrmediklerini
tarafndan planlanmaktadr => tarafndan planlandn
istenmeyen kazalar yaanyor => istenmeyen kazalar yaandn
neden yarglanma hakk verilmiyor => yarglanma hakk verilmediini
retilen bu yalanlara kimse inanmaz => retilmi bu yalanlara
kimsenin inanmayacan

Fiillerin sonlarndaki eklere dikkat edin ltfen.

imdiki zamanla sylenen fiilleri, gemi zamana
dntrdnz.
Geni zamanla sylenen baz fiilleri de gemi zamana
dntrdnz.
Geni zamanla sylenen baz fiilleri ise, gelecek zamana
dntrdnz.
-dr, idi yada -m idi ile biten fiilleri, ... olduu, -m
olduu eklinde deitirdiniz.

Dikkat ettiyseniz, deiiklikler genellikle zaman kalbnn bir nceki
kalba dnmesi (yani imdinin gemi zamana, gemi zamann daha
da gemi zamana dnmesi) eklinde oldu. nk aktarma srasnda
belirli bir sre gemekte ve sylenen szler gemite kalmaktadr. Bu
szler aktarlrken de .... dedi, ....syledi gibi gemi zaman kalbyla
kurulan aktarma fiilleri kullanlmaktadr.
66

Daha basite sylemek gerekirse,

(1) nce bir sz sylenmektedir.
(Bush bir ey sylyor.)

(2) O szn ardndan ksa veya uzun bir sre
getikten sonra bu sz bakasna aktarlmaktadr.
(Bushun sz bitiyor. Bir iki saniye yada bir iki
saat sonra gazeteci o sz aktarmak iin, ...
dedi eklinde not alyor.)

(3) Bazen o sz aktarmak iin kurulan cmlenin de
stnden de belirli bir sre gemektedir.
(Gazetecinin kurduu aktarma cmleleri haber
merkezine ulaana kadar belirli bir sre geiyor.)

(4) Aktarlan sz, nihayet okuyucuya yada dinleyiciye
ulamaktadr.
(Dnk olay bugnk gazetede yaynlanyor.
stnden bir gn gemi oluyor.)

Hangi zaman kalbyla konuursanz konuun,
szleriniz ister istemez mzide kalmaktadr. Siz uzak bir
gelecekten bahseden cmleler kurmu olsanz bile,
aktaran kii, ....dedi eklinde aktarma yapmaktadr.
Aktarma sresince de zaman gemektedir.

67
ngilizcede de bir konumay bakalarna aktarrken bu
durum geerlidir.
Sylenen szler gemite kalmaktadr. Bu szler aktarlrken de
said (dedi), told (syledi) gibi gemi zaman kalbyla kurulan aktarma
fiilleri kullanlmaktadr. Bu yzden, aktarlan kelimeler de deimektedir.

Mesel u rnee bakalm:

I love Turkey. (Ben Trkiyeyi seviyorum.)
He said that he loved Turkey. (O, Trkiyeyi sevdiini syledi.)

I love Turkey szn aktarrken love fiilini gemi zamana
dntryoruz ve loved eklinde aktaryoruz.

Aktarlan cmledeki fiillerle ilgili bu dnm kural,
iki durumda geerli olmamaktadr:

- Gnlk (resm olmayan) konuma dilinde annda
aktarma yaplrsa.
- Szleri aktarmak iin He said(dedi), He told(syledi)
gibi gemi zamanl fiiller deil de, He says(diyor),
He tells(sylyor) yada He will say(diyecek), He will
tell(syleyecek) eklinde imdiki zaman yada gelecek
zaman fiilleri kullanlrsa.

68
Aadaki cmlelerde, cmleler aktarlrken hangi zaman kalbnn
hangisine dntn greceksiniz:

I learn English He said that he learned English.
I am learning English He said that he was learning English.
I have learned English He said that he had learned English.
I learned English He said that he had learned English.

I will learn English He said that he would learn English.
I am going to learn English He said that he was going to learn English

I have to learn English He said that he had to learn English.
I must learn English He said that he had to learn English.

I can learn English He said that he could learn English.
I may learn English He said that he might learn English.

Aadaki tabloda, cmleler aktarlrken hangi kelimenin hangisine
dntn greceksiniz:

This => That Today => That day
These => Those Tonight => That night
Yesterday => The day before
Here => There Last night => The night before
Tomorrow => The next day
Now => Then The next night => The following night
Ago => Before The last night => The previous night

69
DED M SYLED M ?

Bir sz aktarrken sadece demek yada sylemek fiillerini mi
kullanrz?
Tabi ki hayr!
Savundu, iddia etti, nerdi, hatrlatt, aklad,
altn izdi, vurgulad, sordu gibi pek ok fiil bu amala
kullanlmaktadr. Bu gibi fiiller, aktarlan szn syleni eklini, amacn
veya ieriini de belirtmektedirler.
Ancak aktarma cmlelerinde en ok kullanlan demek ve
sylemek fiilleridir.
ngilizcede de bunun byle olduunu syleyebiliriz.
Aktarma cmlelerinde en yaygn biimde kullanlan fiiller,
said(dedi) ve told(syledi) fiilleridir.
Birbirine ok yakn anlamlarda olan bu fiiller Trkede de
ngilizcede de birbirlerinin yerine geebilmekte ve birbirlerinin anlamn
kazanabilmektedirler. Bununla birlikte bu fiillerin hangisinin nerede
kullanlacana ilikin baz kurallar bulunduunu syleyebiliriz.

nce Trkeden rnek verelim:

Naslsn syledi demeyiz,
Naslsn dedi deriz.

ok yoruldum syledi demeyiz,
ok yoruldum dedi deriz.

Sabah erken kalktn dedi demeyiz,
Sabah erken kalktn syledi deriz.
70
ngilizcede de bu gibi ayrmlar vardr ve Trkeyle benzerlik
arzetmektedir.
Bu ayrmlara ilikin iki temel kural bulunmaktadr:

1-) Aktarlan szn kime aktarld belirtiliyorsa, told fiili
kullanlr. Said fiili kullanlmaz.

I told the teacher that I liked English.
(retmene, ngilizceyi sevdiimi syledim.)

Aktarlan cmle: I like English! (ngilizceyi severim!)
Kime aktarld: The teacher (retmen)

I said the teacher that I liked English.
(retmene, ngilizceyi sevdiimi dedim.)

Aktarlan szn kime aktarldn belirtmeseydik, said fiilini
kullanabilirdik.

I said that I liked English.

Aktarlan cmle, deitirilmeden ve trnak iinde kullanlrsa, said
fiili kullanlabilir.

I said to the teacher: I like English!
(retmene, ngilizceyi seviyorum! dedim.)

71
2-) Emir cmleleri aktarlrken told fiili kullanlr. (Aktarlan
emir cmlesinin fiili to alr. Yani love deil to love olur.)
Said fiili kullanlmaz.

The policeman told the driver to stop.
(Polis srcye, durmasn syledi.)

Aktarlan cmle: Stop! (Dur!)

The policeman said the driver to stop.
(Polis srcye, durmasn dedi.)

Aktarlan cmleyi trnak iinde ve deitirmeden (fiilin bana to
koymadan) aktarsaydk, said fiilini kullanabilirdik.

The policeman said: Stop!
(Polis Dur! dedi.)

Konuyu kapatmadan evvel, that konusunda iki hatrlatma:

1) nceki blmde that kelimesini ele alm ve pek ok
yerde ki anlamnda kullanlan bu kelimenin baz yerlerde -can,
-ceim, -dn, -duun eklinde tercme edilmesi gerektiini
belirtmitik. Ardndan da unu sylemitik: nmzdeki blmde
Reported Speech konusunda da that kelimesini ki olarak deil
72
de -can, -ceim, -dn, -duun anlamnda kullanacaz.
te bu blmde Reported Speech konusunu ele alrken that kelimesini
-can, -ceimi, -dn, -duunu anlamnda kullandk.

nceki blmde ele alm olduumuz ve bu blmdeki konuyla
ilgili olduu iin tekrar hatrlamammz gereken ikinci hususa gelelim.
nceki blmde that kelimesinin yerine bazen if,
whether, what, how gibi kelimelerinin kullanldn belirtmitik.
te bu blmde Reported Speech konusunu ele alrken unu bilmemiz
gerekir: Eer aktardmz cmleler soru cmlesi olursa, if, whether,
what, how gibi kelimeler thatin yerini alr. Aktarlan soru cmlesi de
olumlu cmleye dnr.

11. Altn Kural
Bakalarnn szlerini aktarrken, aktardmz cmlelerde
deiiklik yaparz. Bunun nedeni ounlukla, konuan ve dinleyen
kiilerin de deimi olmasdr. Bazen, aktarma nedeniyle oluan
mekan veya zaman farkllklar da aktarlan cmlede deiiklie
neden olur. Hangi kelimenin veya hangi kalbn nasl deitiini
bilmek ve aktarma srasnda dedi, syledi, aklad gibi
fiillerden hangisini kullanacanza karar vermek zorundasnz. Bu
fiillerden sonra that kelimesi kullanlr. Aktarlan cmle soru
cmlesi ise, olumlu cmleye dnr; that yerine if, whether
kelimeleri veya what, where gibi soru zamirleri kullanlr.

73
74

75
76

Fiil Aac

Her ne kadar bu kitap bir ders kitab deilse de bu blmde
srasyla Resim-i, Trke ve ngilizce dersi yapacaz. nce resim dersi.

Gelin, harflerden bir aa resmi yapalm.

Basit bir aa resmi oldu bu... Ama biraz daha gelimi bir aa resmi
yapabiliriz. Birinci resimde bir tek gvde vard. Gvdeye bir dal eklemeye
ne dersiniz?

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000

.
iIIi

77

yle sola
doru alm
bir dal izelim
mesela.
Resmimizi
zenginletirmi
oluruz.

Bu dal
gvdenin sana da
ekleyebilirdik.

Daha ince bir
dal saa ekleyip
nasl olduunu
grelim
isterseniz.

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000
III,
,
VI
RI

i
. ii.

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000
III,
,
YI
YI

i
. ii.

78
imdi gvdeye iki dal birden ekleyerek devam edelim.
Bylece basitten gelimie doru gidiyoruz.

Grdnz gibi, basit bir aa yapmak iin bir gvde izmek
yeterliydi. Ama biz basit bir aala yetinmek istemedik ve aacmza dal
ekledik.
imdi gelin bir fiili ekimleyelim:
ekimlediimiz fiilin kk sev. Bu fiile ekler getirerek bir gvde
oluturalm.

0000000000000
00000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000000
0000000000000000000000
0000000000000000
I, i
I, i
,
VI
I

i
. ii.

79

Severim.

Bu basit bir cmle oldu. (Basit bir aa resmi yapmak gibi.) Bu
cmleden sadece sevdiim anlalyor. Ama isterseniz baka bir anlam
katarak bu cmleyi zenginletirelim. (Basit bir aa resmini dal ekleyerek
gelitirmek gibi.) Cmleye u an devam ettiimi gsteren bir anlam
ekleyelim.

Seviyorum.

Bu cmlede sadece sevdiimi sylemekle kalmadm, sevme iini
srdrdm, yani bir sre ierisinde devam ettirdiimi belirterek
cmleme bir anlam daha ekledim. (Dalmz aacmzn sana eklediimizi
varsayalm.)

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000

II

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000
III,
,
VI
RI

i
. ii.

80
Cmlemize bundan ok daha farkl bir anlam katabilirdik: (Dalmz
aacmzn soluna da ekleyebilirdik.)

Sevmiim.

Bu cmlede de -mi eki kullanarak anlama ek bir katkda
bulundum. Sadece sevdiimi sylemi olmadm; kullandm -mi ekiyle,
sevme iini tamamlam olduumu, (tam sevdiimi, seven bir insan haline
gelmi olduumu) da belirterek anlam zenginletirmi oldum.

Bu iki rnekte de basit bir cmleye farkl birer ek yaparak zenginlik
katm olduk. Ama imdi iki ek birden yapalm. (Aacmz iki dal birden
eklememiz de mmkn.)

Seviyormuum.

0000000000000
00000000000000000
0000000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000
0000000000000
III,
,
YI
YI

i
. ii.

0000000000000
00000000000000000
00000000000000000000
0000000000000000000000
0000000000000000000000
00000000000000000
I, i
I, i
,
VI
I

i
. ii.

81

Bu cmle, anlam bakmndan daha zengin oldu. nk bu cmlede
hem -mu ekini kullanarak sevme iini tamamlam (seven adam
olmu) olduumu belirtiyorum, hem de -yor ekiyle bu seven adam olma
durumunu bir sre devam ettirdiimi belirtiyorum.

lk cmlemizde sadece sevdiimi syledim.

kinci cmlemizde ifadeye imdiki zaman anlam katan -yor taksn
ekledik. Bylece hem sevdiimi hem de u anda bunu devam ettirdiimi
sylemi oldum.

nc cmlemiz, ikinciye alternatif olabilecek bir cmleydi.
Cmlemize imdiki zaman anlam katan -yor taksn deil de -mi
taksn ekledik. Bununla da hem sevdiimi hem de sevme iini tam
olarak yaptm sylemi oldum.

Drdnc cmlemizde sevmeye iki anlam birden kattk:
-yor taksyla, bunu u anda devam ettirdiimi
-mi taksyla da sevme iini tam olarak yaptm syledim.
Seviyormuum.

Trkede eitli taklar fiile ekleyerek anlam zengiletirmekteyiz.
ngilizcede ise yardmc fiilleri fiilin nne getirerek bunu yaparz.

Bunu basitten alarak aklayalm:

ngilizcede de bir cmle kurmak iin Basit Zaman (Simple Tense)
kalplarn kullanabilirsiniz. (Basit bir aa resmi yapmak gibi.)
82
Cmlenizin basit olmasn istemezseniz, yani ek bir anlam katarak
cmleyi daha anlaml hale getirmek isterseniz, cmlenize bir yardmc fiil
daha eklersiniz. (Basit bir aa resmini dal ekleyerek gelitirmek gibi.)

Bu yardmc fiil have ise, cmleye tamamlanmlk, tam olarak
yaplma anlam katar. Cmleniz Tamamlanm Zaman (Perfect Tense)
kalbna girer. (Dalnz aacnzn sana eklediinizi varsayalm.)

Eer yardmc fiil be ise, cmleye devam etme anlam katar.
Cmleniz Devam Eden Zaman (Continious Tense) kalbna girer. (Dalnz
aacnzn soluna da ekleyebilirdiniz.)

Hem be hem have yardmc fiillerini kullanrsanz, cmleniz
Tamamlanm Devam Eden Zaman (Perfect Continious Tense) kalbn
oluturur. (Aacnz iki dal birden eklemeniz de mmkn.)

ngilizcede yardmc fiilerin bu amala kullanm konusunda kitabn
banda baz temel bilgileri sunmutuk. imdi daha ayrntl bir tabloyla
zamanlar ve kipler konusuna her eyi tamamen grmenizi salayacaz.

Ancak bunu yapmadan nce, yardmc fiillerin Trkedeki
kullanmna ksaca bir deinmemiz olduka yararl olacaktr.

Trkede yardmc fiil dendiinde ilk akla gelen, etmek,
yapmak, klmak, eylemek ve olmak fiilleridir.
Oysa bu yardmc fiiller, bir isimle birleerek, bileik fiil
oluturmaktadrlar. Yani ngilizcedeki gibi bir fiille bir yardmc fiilin birlikte
kullanlmas sz konusu deildir.
Yardm etmek, ktlk yapmak, namaz klmak, viran
eylemek ve perian olmak gibi...

83

Ancak Trkede bir baka yardmc fiil eidi daha vardr ki
ngilizcedeki yardmc fiilere benzer ekilde kullanlmaktadr. Bu fiilleri
anlamamz, ngilizcedeki yardmc fiilerin ilevini anlamamz asndan
olduka yararl olacaktr.

Trkede Vermek, yazmak, gelmek, durmak, kalmak
ve bilmek yardmc fiilleri, bir baka fille birletiklerinde o fiile ek bir
anlam katarlar. Yani ngilizcedeki yardmc fiiller gibi kullanlrlar.

Fiilimiz alamak olsun.

imdi bu fiile yukardaki fiilleri ekleyelim.
Fiilimizin temel anlam deimeyecektir: Alamak.
Yani alamaktan bahsetmeye devam edeceiz. Fakat bu fiile ek
anlamlar katm olacaz.

Alayverdi : Hemen kolayca alad.
Alayayazd : Nerdeyse alayacakt.
Alayageldi : Eskiden beri alamaya devam ediyor.
Alayadurdu : Alamaya balad ve bunu srdrd.
Alayakald : Alamaktan kanamad.
Alayabildi : Alamaya imkan buldu.

84
Grld gibi vermek, yazmak, gelmek, durmak,
kalmak ve bilmek yardmc fiilleri, alamak fiiline yeni birer anlam
katt. (Sadece yeni bir anlam deil, yeni bir ek de kattklarna dikkat ediniz.
Bu ekleri rneklerde altlarn izerek gsterdik.)
18

Bu rnekler unu gsteriyor ki Trkede baz yardmc fiiller,
ngilizcedeki yardmc fiiller gibi kullanlabilmektedir.

Bazen bir fiile iki yardmc fiil birden eklenerek ona iki ayr anlam
ayn anda katabilir:

Alayverebildi : Hemen kolayca alamaya imkan buldu.

Bu rnekte alamak fiiliyle vermek ve bilmek yardmc fillerini
pepee kullanarak alayverebildi eklinde bileik bir fiil oluturduk.
Ana fiilimiz olan alamak fiiline abukluk, kolaylk anlam katma
konusunda vermek fiili bize yardmc oldu. Bilmek fiilinden ise imkan
bulma anlam katmak iin yardm aldk. Aadaki rnekleri de bu
bakmdan inceleyebiliriz.

Bakakalverdim : Bakmaktan kanamama durumuna hemen
kolayca dtm.

18
Bu yardmc fiiller, ana fiile ekleniklerinde ona -, -a, -e, y, ya ve -ye gibi ekler
de getirmektedirler. ngilizcede yardmc fiillerin ana fiile etkisi bundan ok daha belirgin
bir ekilde hissedilmektedir. Bu konuyu Byle yardm olmaz olsun alt bal ile ele
alacaz.

85

Uyuyakalvermi: Uyumaktan kanamama durumuna hemen
kolayca dm.

Dnedurabilsen: Dnmeye balayp devam ettirmeye
imkan bulsan

Grld gibi her bir fiile iki yardmc fiil eklenmekte ve o fiile iki ek
anlam katlmaktadr.
Bazen bir fiile yardmc fiil bile eklenebilir. Bu durumda o fiile
ek anlam katlacaktr.
Geceleri bir trl uyuyamayan birinin yle dediini dnn:

Ah ben de herkes gibi televizyon seyrederken uyuyakalverebilsem!

Uyuyakalverebilsem: Uyumaktan kanamama durumuna
hemen kolayca dmeye imkan bulsam.

Bu rnek kelimede ka tane yardmc fiil var ve hangi anlamlar
katm inceleyelim:

Bu rnekte uyumak fiilinden sonra kalmak, vermek ve bilmek
yardmc fillerini pepee kullanarak uyuyakalverebildi eklinde bileik bir
fiil oluturduk.

86
Ana fiilimiz olan uyumak fiiline kanamama anlam katma
konusunda kalmak yardmc fiili bize yardmc oldu. abukluk, kolaylk
anlam katma konusunda vermek yardmc fiili bize yardmc oldu.
Bilmek yardmc fiilinden ise imkan bulma anlam katmak iin yardm
aldk.

Uyumak fiiline gelen kalmak + vermek + bilmek, uyumaktan
kanamamann hemen kolayca olabilmesine imkan bulma dileini ifade
ediyor.

Uyuyakalverebil. sem

Bu rnekteki durum ngilizce iin de geerlidir. Yani ngilizcede de
bir fiile iki yardmc fiil birden anlam katabilir.

Dikkat ettiyseniz Trkede bir fiile eklenen yardmc fiiller, o fiilin
yapld zaman deil de yapl eklini belirlemektedirler. Yani fiile
kattklar anlam, zaman ekimlemeleriyle ilgili deildir.
ngilizcede ise fiillerin hem yapl zamann hem de yapl eklini
belirlemek zere yardmc fiiller kullanlmaktadr.

nmzdeki sayfalarda ngilizcedeki bu gibi yaplar ayrntl olarak
inceleyeceiz.

87
imdi ngilizcedeki yardmc fiilleri tek tek ele alabiliriz.
ngilizcedeki yardmc fiiller, do , be , have, will, would,
shall, should, must, can, could, may ve might fiilleridir.

Do: yapmak anlamnda bir fiildir.
Yardmc fiil olarak btn zaman trlerinin (Simple, Continious,
Perfect, Perfect Continious) geni ve gemi zaman kalplarnda ak
veya gizli olarak yer alr.
Fiile geni zaman eki olan -ar, -er taklarnn anlamn katar. O
fiilin geni zamanda yapldn belirtir.
Dzensiz bir fiildir. Yani gemi zaman ekimlemesi normal yoldan
-ed taks alarak yaplamamaktadr. Bunun yerine did olarak bilinen ve
kullanlan ikinci bir kelime vardr. ( do + ed: did ) Gemi zaman anlam
katan yardmc fiil olarak do fiilinin bu ikinci hali kullanlmaktadr.
nceki konulardan hatrlayacanz gibi, do ve did olumlu
cmlelerde geni zaman yada gemi zaman anlam katacak ekilde
kullanlmamaktadr. Olumlu cmlelerde do ve did yardmc fiili, sadece
vurgu ve kesinlik anlam katmaktadr.

Be: olmak anlamnda bir fiildir.
Yardmc fiil olarak continious (devam eden) zaman kalplarnda
(Continious Tenses, Perfect Continious Tenses) do ve have yardmc
fiiliyle birlikte kullanlr.
Fiile ing eki getirir ve devam etme anlam katar.
Dzensiz bir fiildir.
Do yardmc fiiliyle kullanlnca am veya are olur. Donun
does versiyonuyla birleince is olur. Gemi zaman ekimlemesi de
normal yoldan -ed taks alarak yaplamamaktadr. Donun gemi
zaman anlam veren did versiyonuyla kullanlnca was veya were olur.
Have yardmc fiiliyle kullanlnca 3. hali olan beene dnr.
88
===============================
I DOED LEARN SIMPLE PAST
I LEARNED

I DO LEARN SIMPLE PRESENT
I LEARN

I WILL LEARN SIMPLE FUTURE
==========================================
I DOED HAVE LEARNED PERFECT PAST
I HAD LEARNED

I DO HAVE LEARNED PERFECT PRESENT
I HAVE LEARNED

I WILL HAVE LEARNED PERFECT FUTURE
================================
I DOED BE LEARNING CONTINIOUS PAST
I WAS LEARNING

I DO BE LEARNING CONTINIOUS PRESENT
I AM LEARNING

I WILL BE LEARNING CONTINIOUS FUTURE

> Btn DOlar atlacak. Kalan ED ve ES harfleri bir sonraki kelimeye eklenecek. (Bu
kural, ilk iki satrdaki Simple Tense kalplarnda sadece olumlu cmlelerde geerlidir.)
> DOED BE ler WAS veya WERE olacak. DO BE ler AM veya ARE olacak.
> Btn Present Tenselerde (orta satrlarda) zne o olursa DOlara ES eklenerek
DOES yaplacak. DOESdan sonra BE geldiinde DOES BE yerine IS yazlacak.
> DOEDler DID olacak. HAVE ile ED birleince, HAVED deil HAD olacak.
HAVE ile ES birleince, HAVES deil HAS olacak.
DOED : DID
DOED BE : WAS , WERE
DO BE : AM , ARE
DOES BE : IS
HAVED : HAD
DOES HAVE : HAS
6
Have: sahip olmak, temin etmek anlamnda bir fiildir.
Yardmc fiil olarak perfect (tamamlanm) zaman kalplarnda
(Perfect Tenses, Perfect Continious Tenses) do ve be yardmc fiiliyle
birlikte kullanlr.
Fiile -ed eki getirir (dzensiz fiilleri 3. haline sokar) ve
tamamlanma, tam olma anlam katar.
Donun does versiyonuyla birleince has olur. Gemi zaman
ekimlemesi de normal yoldan -ed taks alarak yaplamamaktadr.
Donun gemi zaman anlam veren did ( do + ed ) versiyonuyla
kullanlnca didin iindeki -ed taksn alarak had olur.( have + ed :had )

Will: istemek, arzulamak anlamnda bir fiildir.
Yardmc fiil olarak btn zaman trlerinin (Simple, Continious,
Perfect, Perfect Continious) gelecek zaman kalplarnda ak olarak yer alr.
Fiile gelecek zaman, arzulama, istek, niyet, beklenti anlam katar.
kinci hali olan would da yardmc fiil olarak kullanlmaktadr.
Shall ve ikinci hali olan should da will ile yakn anlamlar tar.
Ancak aralarnda baz farkllklar vardr.
Must da shoulda ok yakn anlam tayan bir dier yardmc fiildir.

Can: bilmek anlamnda bir fiildir.
Yardmc fiil olarak basit ve devam eden zaman trlerinde (Simple,
Continious) kullanlr. Will yardmc fiiliyle ayn kurallara tabidir.
Fiile imkan, yetenek, izin anlam katar.
Dzensiz bir fiildir. kinci hali olan could da yardmc fiil olarak btn
zaman trlerinde kullanlmaktadr.
May ve ikinci hali olan might da can ile ayn anlam tar.
Sadece baz kk farkllklar vardr.

7

L YARDIM EKB

Hatrlarsanz nceki sayfalarda uyuyakalverebilsem rneini
vererek, hem Trkede hem de ngilizce de fiilin pepee gelerek
drdnc bir fiile ayn anda ek anlam katabileceini belirtmitik.
ngilizcedeki bu konuyla ilgili yaplar da ayrntl olarak ele alacamz
ifade etmitik.

rencilerin ngilizcede en fazla zorland konulardan biri de bu
gibi kalplarn anlalmas ve kullanlmasdr.
Fakat inann ki imdiye kadar vermi olduumuz Trke rnek ve
aklamalar sayesinde bu konuyu rahatlkla kavrayacaksnz!
Hatta u anda bu konunun nemli bir ksmn kavram
durumdasnz.

imdi hangi yardmc fiilerin hangileriyle bir araya gelebildiini ele
alarak balyoruz.

Temel kural udur:

Have ve be yardmc fiilleri bir araya gelerek, can ve
may dndaki herhangi bir yardmc fiile iliebilirler. Bylece fiile
yardm edecek l bir yardmc fiil ekibi olumu olur. May ve
can de have + be ikilisine ilitirilemez.

8

O halde, bir cmlede fiilin nnde oluabilecek l yardmc fiil
kalplarn yle sralayabiliriz:

do + have + been + fiil
did + have + been + fiil
will + have + been + fiil
would + have + been + fiil
shall + have + been + fiil
should + have + been + fiil
could + have + been + fiil
might + have + been + fiil
must + have + been + fiil

Yardmc fiillerin oluturduu bu l ekiplerin fiile nasl yardmc olduunu
anlamak iin birka rnek yapalm:

Mesela learn (renme) fiiline bu ekipler srayla yardm etsinler.
nce do + have + been grubu yardma gidecek; daha sonra did +
have + been, will + have + been ve could + have + been grubu.

Byle yardm olmaz olsun!
Bakn yardma gidenlerin bana ne geliyor yada yardm ettikleri fiili
ne hallere sokuyorlar:
6

Dolar atlr. Diddeki do atlnca (did : do + ed) -ed kalr.
-ed havee eklenir ve onu had yapar.
Have beyi 3.haline sokar, been yapar.
Be fiile -ing ekler.

I DID HAVE BEEN LEARNING PAST PERFECT CONTININOUS

I HAD BEEN LEARNING

I DO HAVE BEEN LEARNING PRESENT PERFECT CONTININOUS

I HAVE BEEN LEARNING

I WILL HAVE BEEN LEARNING FUTURE PERFECT CONTININOUS

Do fiile geni zaman anlam katyor. Do -ed taksn alp
did olduunda da gemi zaman anlam katyor. Cmleden atlnca -
ed taksn kendisinden sonraki fiile aktaryor

Will fiile gelecek zaman anlam katyor.

Have tam olarak yaplma anlam katyor. (Kendisinden sonraki
fiile ed eki getirir. Dzensiz fiilse 3.haline dntrr.)

Be devam etme anlam katyor. (Kendisinden sonraki fiile -ing
eki getirir.)

7

Learn fiiline gelen did + have + be, renmenin gemi
zamanda devam ettirilmesinin tam olarak yaplmasn ifade ediyor.

I had been learning
19
:reniyor olmutum.
renir olmutum.
renmekteydim.

Learn fiiline gelen do + have + be, renmenin geni

I have been learning
20
: reniyor olmuum / olmu durumdaym.
renir olmuum / olmu durumdaym.
renmekteyim

19
Diddeki doyu atp, kalan -ed taksn havee eklediimizi ve bylece onu had
yaptmz hatrlayn!
20
Doyu attmz da hatrlayn ltfen!
8

Learn fiiline gelen will + have + be, renmenin gelecek

I will have been learning:reniyor olmu bulunacam.
renir olmu bulunacam.
renmekte olacam.

Will iin geerli olan bu kalp, can ve may dndaki dier
yardmc fiiller iin de geerlidir.

Mesela could yardmc fiilini rnek olarak inceleyelim:

Learn fiiline gelen could + have + be, renmenin gemi
zamanda devam ettirilmesinin tam olarak yaplma imkann ifade ediyor.

I could have been learning: reniyor olmu bulunabilirdim.
renmekte olabilirdim.

9
Konuyu kapatmadan nce son bir hususu daha gndeme getirmek
gerek:
Yardmc fiiller ayn zamanda normal bir fiil olarak da cmle iinde
kullanlabilmektedir.

I do not do my homework. (devimi yap-mam.)

I do not do my homework cmlesinde ikinci do kelimesi fiil olarak
yapmak anlamnda kullanlmtr. Kendisinden nce not olumsuzluk
ekiyle birlikte kullanlan birinci do ise yardmc fiil grevindedir ve dier
doya geni zaman anlam katarak yardmc olmaktadr.

I had had a Ferrari.(Bir Ferrariye sahip ol-mutum.)

I had had a Ferrari cmlesinde ikinci had kelimesi fiil olarak
sahip olmak anlamnda kullanlmtr. Kendisinden nceki birinci had ise
yardmc fiil grevindedir ve dier hade Tamamlanm Gemi Zaman
(Past Perfect Tense) anlam katarak yardmc olmaktadr.

Bu karde dayanmas baz rencilerin garibine gitmekte ve iki
hadi bir arada grmeyi hazmedemeyerek ngilizcenin mantkszlndan
dem vurmaktadrlar.
10
Yapmayn arkadalar!
Ayn eyi bizim mahallenin ocuklar (afedersiniz, bizim dilimizin
kelimeleri) de yapmyor mu?

Verivermek (ver vere yardm etmi.)
Kalakalmak (kal kala yardm etmi.)
Bilebilmek (bil bile yardm etmi.)

Ne yani, doktor doktoru tedavi edemez mi?
retmen retmene retemez mi?
Berber berberi tra edemez mi?

Neyse! Keselim tra da Altn kuralmz syleyelim:

12.Altn Kural
Her cmlede bir fiil bulunur. Baz cmlelerde fiile anlam katan
bir yada daha fazla yardmc fiil de bulunabilir. ngilizcede yardmc
fiiler zaman ekimlemelerinde ok nemli grevler alrlar. Bazen tek
balarna, bazen de baka yardmc fiilerle balant halinde,
cmledeki anlam ekillendirirler. Bu durumda ortaya kan uzun
cmle yaplar gznzkorkutmamaldr. Bu cmleleri zmek iin,
hangi fiilerin ne ekilde yardmc fiil olarak cmlede grev aldn
bilmek yeterlidir. Yardmc fiiller, normal fiil olarak da cmlede yer
alrlar.

11

12

13
14

-ardmc Yardmc Fiil

Depreme Dayankl
Ruhsatsz Hayaller

Kkken hayal kurardm.
Belediyeden ruhsat almadan,
Zemin etd yaptrmadan, kimseye denetlettirmeden
Hayal kurardm.
Hi biri yklmad...

imentosu umuttan,
Demiri buluttan,
Pencereleri olmayan hayaller kurardm.
Duvar yapmazdm
nk
aty dualarm ayakta tutard...

Bi grmeliydiniz.
Kaf Dann yamacna ok hayal kurdum ben
Oyun oynamadm
sabahtan akama dek
hayal kurmay tercih ederdim
nk
Ciddi ocuktum ben

15

Allah biliyor ya,
Yapp satmak iin kurmadm koca koca hayalleri
Hepsini kendim ve dostlarm iin kurdum
Bir ksmn fakirler iin
Bir ksmn da gnl zengin olanlar iin
Grmeliydiniz!
Ne hayaller kurdum ben
Kaf Dann yamacna...

Bymemi olsaydm eer, imdiye
ne hayaller kurardm.
imdi ocuk olsaydm, grrdnz beni
kocaman kocaman
hayaller kurardm gkyzne uzanan
Hayaller...

Kn, ay gibi...
Yazn, bir tas souk ayran tadnda
Glgesinde uyunacak hayaller...

Ya siz?
Siz ne alrdnz efendim?
Yoo yo! Souk scak ieceklerden
bahsetmiyorum!
Hayallerden?
Ne alrdnz hayallerden?
Biraz pembe?
Biraz beyaz ve biraz da gkyz mavisi?
Hangisi?
16
...............
Yoksa siz
kurulmu hazr hayaller mi aryorsunuz?
Sfrdan hayal kurmaktansa,
satn almay tercih ederdiniz yle mi?
Bizde satlk yok efendim!
Ama proje destei ve kredi temin edebiliriz size!
Bouna dememiler kendi hayalini kendin kur! diye...
...............
Demek siz daha ok
satn almay tercih ederdiniz yle mi?
Ama bylesi
size pahalya patlayabilir efenim!
Yklabilir en kk tetiki depremde bile!
Bizden sylemesi
bouna dememiler
atalarmz
kendi hayalini kendin kur! diye
Sylemesi...
Bizden...

Bu iirde koyu harflerle yazdmz ksmlara dikkat ediniz ltfen!

........-ardm, ......-erdim, .....-rdnz, -rdnz
..........-saydm eer .......-ardm, ..........-seydi .......-erdik
..........-tansa .......-ardm, ..........-tense .......-erdiniz
.......... daha ok .......-erdiniz,

17

Trkede -ardm, -erdim eklinde bir ek kullanyoruz. Buna
eklerden oluan bir tak grubu demek daha doru olur. -ar, -d ve -m
eklerinin bir araya gelmesiyle oluan bu tak grubunu nerelerde ve hangi
anlamlarda kullanyoruz.

Bunu yeniden hatrlamak iin cmleler zerinde alalm:

GEMTE TEKRARLANAN EYLERDEN BAHSEDERKEN
Kkken hayal kurardm
aty dualarm ayakta tutard.
Hayal kurmay tercih ederdim

GEMLE YADA BUGNLE LGL BR VARSAYIM YAPARKEN
Bymemi olsaydm eer, imdiye
ne hayaller kurardm
imdi ocuk olsaydm, grrdnz beni

FADEMZE NEZAKET KATMAK STEDMZDE
Siz ne alrdnz efendim?
Ne alrdnz hayallerden?
Satn almay tercih ederdiniz yle mi?

Grld gibi, -ardm, -erdim taklarn bazen yanlz, bazen
de -sa, -m olsa, gibi baka taklarla birlikte kullanyoruz.
18
ngilizcede de -ardm, -erdim taksnn grevini yapan bir
yardmc fiil bulunmaktadr :Would. Bu yardmc fiil bazen yanlz, bazen
de -sa, -m olsa, anlamna gelen baz kelimelerle birlikte
kullanlmaktadr.
Would, istemek anlamndaki will fiilinin ikinci halidir. Will
fiili, ngilizcede normal fiil olarak da kullanlabilmektedir. Ancak daha ok
-cek, -cak anlamnda yardmc fiil grevi yaptn biliyoruz.
Would da bir yardmc fiil olarak nemli grevler stlenmekte ve
ok eitli yerlerde kullanlmaktadr. Bu yzden ou renci bu
kelimenin anlamn ve grevini kavramakta zorlanr.
Aslnda bu kelime, Trkedeki -ardm, -erdim taklarnn
anlamn tamaktadr. Tabiiki would kelimesinin bu anlam tamad
durumlar da vardr.
Yani, Trkedeki -ardm, -erdim taklaryla would yardmc
fiilinin birbirini tam tamna karladn sylemek yanl olur. Ancak
genel olarak byle bir uyumun var olduundan haberdar olmamz, iimizi
byk lde kolaylatracaktr.
sterseniz bakalm ve grelim:


When I was a child, I would day dream.
ocukken, hayal kurardm.

I would read Cin Ali books.
Cin Ali kitaplar okurdum.

When I was a young man, I would help old people.
Gen bir adamken, yal insanlara yardm ederdim.

19
GEMLE YADA BUGNLE LGL BR VARSAYIM YAPARKEN

If I were a child, I would day dream.
ocuk olsaydm, hayal kurardm.

If I hadnt grown up, I would day dream.
Bymemi olsaydm, hayal kurardm.

If I learned English, I would write a letter to Tony Blair.
Eer ngilizce renseydim, Tony Blaire bir mektup yazardm.

If I had learned English last year, I would have passed the exam.
Geen sene ngilizce renmi olsaydm, snav gemi olurdum.

FADEMZE NEZAKET KATMAK STEDMZDE

What would you like?
(Ne alrdnz?)

Would you like sis kebap?
i kebap ister miydiniz?

Would you like to have a drink?
ecek bir ey (almak) ister miydiniz?

Would you please help me to open the window?
Pencereyi amama yardm eder miydiniz ltfen?

20
RNEKLERLE LKN AIKLAMALAR

would yardmc fiilini kullandmz belirtmitik. Ancak gemite
tekrarlanan ey, bir hareket deil de bir durumsa, would kullanlmaz.
Mesela gemite bir yerde yaadmzdan bahsediyorsak, Orada
yaardm anlamnda I would live there diyemeyiz. Bunun yerine
would ile ayn anlam tayan used to ibaresini koyarz. I used to
live there deriz.

Used tonun would ile ayn anlam tadn syleyebiliriz.
Aralarnda iki kk fark vardr. Birincisi yukardaki paragrafta
deindiimiz husus. kincisi ise, used tonun sadece gemite olup
biten, imdiye kadar devam etmeyen eyler iin kullanlmasdr.
Mesela sigaray brakmayan kii, I used to smoke (sigara ierdim)
diyemez.

Used tonun alkanlk kazanmak veya alkn olmak
anlamnda kullanld durumlar da vardr.

I am used to smoking derseniz,
sigara imeye alknm demi olursunuz.
I get used to smoking derseniz,
sigara imeye alrm demi olursunuz.

Used tonun bu ekilde kullanmna almak iin,
altrma kitaplaryla aranzn iyi olmas gerekiyor. Bu
kitapta konuya sadece deinmi olduk.

21
FADEMZE NEZKET KATMAK STEDMZDE
would yardmc fiilini kullandmz belirtmitik. imdi bu
tespitimize bir aklama da eklememiz gerekiyor. Would bazen
mind fiiliyle birlikte, kibarca izin istemek iin de kullanlr.

Would you mind if I waited here?
Burada beklesem rahatsz olur muydunuz?
Burada beklesem sorun eder miydiniz?
Burada beklememin bir mahzuru var myd?

Would you mind waiting for me?
Beni beklemekten rahatsz olur muydunuz?
Beni beklemeyi sorun eder miydiniz?
Beni beklemenizin bir mahzuru var myd?

Grld gibi would burada da -ard, -erdi anlamn
karlyor. Fakat mind kelimesinin anlam ou zaman net olarak
verilmediinden, Would you mind ... ifadesiyle balayan cmleler
yeterince anlalamyor. Bu nedenle bu aklamay yapmann yararl
olacan dndk.

Mind kelimesi, akl, zihin, dnmek, kafa yormak,
kafaya takmak, sorun etmek, dert etmek, rahatsz olmak
gibi anlamlara geliyor. Mesela gnlk konuma dilinde ska
kullanlan Never mind! ifadesi, Takma kafaya!, Dert
etme!, Sorun etme! gibi anlamlar tar. Remind fiili,
yeniden aklna getirmek, hatrlatmak anlamndadr.

22
ARDIMc olmayan WOULDlar

Would yardmc fiilinin kullanmna ilikin pf noktalarn
akladmz bu blme, u bal vermitik:
-ardmc Yardmc Fiil

nk wouldun Trkedeki en uygun karl -ardm, -erdim
taksyd. Fakat bunu belirtirken, yle bir not da dmtk:

Tabiiki would kelimesinin bu anlam tamad durumlar da
vardr. Yani, Trkedeki -ardm, -erdim taklaryla would yardmc
fiilinin birbirini tam tamna karladn sylemek yanl olur. Ancak
genel olarak byle bir uyumun var olduundan haberdar olmamz,
iimizi byk lde kolaylatracaktr.

Evet!
imdi sra geldi would kelimesinin -ardm, -erdim
anlamn tamad durumlar aklamaya.

A) ISRARLI TEKLF VE ZLEM BELRTEN FADELERDE

Would bazen srarl teklif yapmak veya zlem belirtmek iin de
kullanlr. Bu gibi durumlarda wouldun -ard, erdi anlam tad
sylenemez. Cmle, keke anlam katan I wish ibaresiyle balar ve
would kelimesi de fiile -sa -se anlam katar.

I wish we would go to stanbul.
Keke stanbula gitsek. (Bir zlem belirtiyor.)
I wish you would come with me.
Keke sen de gelsen. (Israrla teklif ediliyor, ama kabul edilmiyor.)

23
B) AKTARILAN CMLELERDE (Reported Speech):

Would bazen bakasndan aktarlan cmlelerde kullanlr. Yani
nceki blmlerde deinmi olduumuz Reported Speech konusunda
da would yardmc fiili rol alr.
Fiillere gelecek zaman anlam katmak iin kullanlan will
yardmc fiili, bulunduu cmlenin aktarlmas durumunda woulda
dnr.
Bu durumda, would yardmc fiili -ard, -erdi anlam
tamaz. Aktarlan cmlelerde kullanlan that ile birlikte -acan,
-eceini, eklinde tercme edilir. (Tabiiki cmledeki fiilin durumuna
gre -acam, -eceimi, -acanz, -eceinizi, -acamz,
-eceimizi veya -acaklarn, -eceklerini olarak deimek zere.)

We will help you.
(Sana yardm edeceiz.)

They said that they would help me.
(Bana yardm edeceklerini sylediler.)

You will have grandchildren.
(Senin torunlarn olacak.)

My grandmother said that I would have grandchildren.
(Anneannem benim torunlarm olacan syledi.)

24
C) TERCH BELRTEN CMLELERDE

Would bazen tercih belirten cmlelerde de kullanlr.
Ama bu gibi cmlelerde would ile birlikte rather kelimesi de
kullanlmak zorundadr. Zaten o cmleye tercih etme anlam katan da
rather kelimesidir. Yani would olmadan da rather kelimesi kullanlarak
tercih cmleleri oluturulabilir. sterseniz nce rather kelimesinin
woulddan bamsz olarak kullanlna bakalm.

Rather kelimesi, olduka, bir hayli gibi anlamlara da gelmekle
birlikte, tercih cmlelerindeki anlam: daha ok, ok, daha ziyade
ve ziyade eklindedir. Bir eyi bir baka eyden daha ok tercih etmeyi
ifade eder. Rather kelimesinin getii cmleleri Trkeye evirirken bu
anlam vermek iin tercih etmek kelimesini kullanmaya gerek yoktur.

I study maths rather than English.

ngilizceden daha ziyade, matematie alrm.
ngilizceden daha ok , matematie alrm.
ngilizceden ok , matematie alrm.

Rather kelimesinin bu anlamda kullanm, Trkeyle ayndr.
Sadece kelimelerin cmle iinde sralan tersten yaplmaktadr.

ngilizceden ok ... ... rather than English.

25

imdi gelelim rather kelimesinin would ile birlikte kullanlna.

Rather kelimesi, tercih cmlelerinde would ile birlikte
kullanldnda wouldun hemen arkasndan gelir. Yani would rather
ikilisi oluur.
Would rather ibaresinin getii cmleleri Trkeye evirirken
tercih anlam vermek iin, tercih etmek kelimesini kullanmanz gerekir.
(Rathern tek bana kullanld cmleleri tercme ederken byle bir
zorunluluk bulunmadn hatrlayn.)

Peki cmlede yer alan would yardmc fiilinin o cmleye ne gibi
bir yardm olur?

Cevap nemli:

Tercih cmlelerinde would kimi zaman cmleye etki yapar, ona
kendi anlamn (varsaym, nezaket yada gemite yaanma
anlamlarndan birini) katar.
Kimi zamansa cmleye kendinden bir eyler katmaz; sadece
rather kelimesinin anlamn destekler. te bu gibi durumlarda would
kelimesine -ard, erdi anlam vermek yanl olur.

Daha ak syleyelim: Tercih cmlelerinde, wouldun cmleye
katmas gereken (varsaym, nezaket yada gemite yaanma
gibi) vurgulardan biri yoksa, wouldun o cmledeki anlam -ard,
erdi deildir. Orada would sadece rather kelimesinin anlamn
desteklemektedir.

26
Mesela u rneklere bakalm:

I would rather have done my homework yesterday.
devimi daha ok dn yapm olmay tercih ederdim.

Bu cmlede gemi zaman vurgusu var. Yesterday(dn) ve
have done(yapm olmak) ifadelerinden bu aka anlalyor. Bu yzden,
would rather ifadesinin karl olarak tercih ederim deil de tercih
ederdim dedik. Yani bu cmlede would yardmc fiili, -ard, -erdi
anlamn tayor.
Ayn cmlenin gemi zaman vurgusu tamayan halini Trkeye
evirelim:

I would rather do my homework.
Daha ok devimi yapmay tercih ederim.

Bu cmlede gemi zaman vurgusu yok. Bu yzden, would
rather ifadesinin karl olarak tercih ederdim deil de tercih ederim
dedik. Yani bu cmlede would yardmc fiili, -ard, -erdi anlamn
tamyor.

Bir baka rnek cmle:

The teacher said (retmen dedi ki):
I would rather be a doctor, than (be) a teacher.
Bir retmen (olmak)den ziyade, doktor olmay tercih ederdim.

27
Bu retmen, yeniden okuyup doktor olmann mmkn olmas
varsaymyla tercihini belirtiyor. (Yeniden okumak mmkn olsayd, doktor
olmay tercih ederdi.) te bu gibi varsaym anlam tayan cmlelerde
would rather ifadesinin karl olarak tercih ederim deil de tercih
ederdim dedik. Yani bu cmlede would yardmc fiili, -ard, -erdi
anlamn tayor.

Ayn cmleyi, eitimine devam eden bir rencinin sylediini
dnn. Ona doktor mu yoksa retmen mi olmak istedii sorulduunda,
yle desin:

I would rather be a doctor, than (be) a teacher.
Bir retmen (olmak)den ziyade, doktor olmay tercih ederim.

Bu cmlede varsaym yok, gerekten mmkn olan bir tercih var.
Bu yzden, would rather ifadesinin karl olarak tercih ederdim deil
de tercih ederim dedik. Yani bu cmlede would yardmc fiili, -ard, -
erdi anlamn tamyor.

Artk would konusunu noktalamann vakti geldi. Okuyucularmza
bir Altn Kural daha sunarak bu blm de kapatalm.

13.Altn Kural:
ngilizcede ok eitli yerlerde kullanlan would yardmc fiili,
Trkedeki -ardm, -erdim taklarnn anlamn tamaktadr.
Trkede bu taklar gemite tekrarlanan eylerden bahsederken,
gemile yada bugnle ilgili bir varsaym yaparken yada ifademize
nezaket katmak istediimizde kullanyoruz. ngilizcedeki would
yardmc fiili de bu amalarla kullanlr. Tabiiki would kelimesinin
28
bu anlamlar tamad ve -ardm, -erdim eklinde tercme
edilemeyecei cmle yaplar da vardr: (I)Bakasndan aktarlan
cmleler, (II)keke anlamndaki I wish ifadesiyle balayan zlem
yada srarl teklif cmleleri ve (III)would yardmc fiilinin rather
kelimesiyle kullanld tercih cmlelerinin bazlar.

29

30

31
32

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I did work : altm : present simple
I was working : alyordum : present progressive
I had worked : almtm : present perfect
I had been working : almaktaydm : present perfect progressive
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
I do work : alrm : past simple
I am working : alyorum : past progressive
I have worked : alm bulunuyorum : past perfect
I have been working : almaktaym : past perfect progressive
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
I will work : alacam : future simple
I will be working : alyor olacam : future progressive
I will have worked : alm olacam : future perfect
I will have been working : almakta olacam : future perfect progressive
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

İngilizcenin Yarısı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İngilizcenin Yarısı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mustafa Haim Polat

You might also like