Topraksz Tarm

Topraksz tarm ilk kez 1930 ylnda, ngiliz Profesr Dr. William eri!ke tarafndan temeli
atlm" da#a sonralar $ollanda%da geli"tirilmi". &' 'yg'lamaya 199( ylnda )a"layan
T*rkiye ksa s*rede nemli )ir d" pazar +e yatrm alan kon'm'na gelmeyi )a"ard.
,lkemizde topraksz tarm -ok fazla )ilinmiyor -*nk* )' *retim a.rlkl olarak i#ra!ata
ynelik yaplyor. &'n'n se)e)i, topraksz tarmla *retilen *r*nlerin maliyetinin y*ksek olmas
+e )' maliyetin fiyata paralel oranda yansmas. /ani, topraksz tarmla 1 liraya mal edilen )ir
domatesin pazar tezg0#ndaki fiyat ortalama 3,( liray )'l'yor. T*rkiye%deki sradan )ir
t*keti!inin alm g*!*n*n -ok *st*nde olan )' *r*nlerin 1+r'pa%da al!s -ok. &'
*lkeler,topraksz tarm yapmak i-in T*rkiye%den toprak satn almaya )a"lad )ile.
D*nyann en sk ter!i# edilen *retim "ekli olma yol'ndaki topraksz tarmda *r*n, zemindeki
toprak i-ine de.il, yeti"tirile!ek fidelere zel kaplarda yeti"iyor. 2ide, Danimarka%dan getirilen
3aya y*n* adl )ir maddenin i-ine dikiliyor. 3aya y*n*, s'y' t'tma zelli.ine sa#ip )ir
malzeme. &'n'nla )irlikte ka)n i-ine perlit ad +erilen madde ekleniyor. &' madde de s
yaltm sa.lama zelli.ine sa#ip old'.' i-in )itkinin s!aklk de.i"imlerinden etkilenmesini
asgari d*zeye indiriyor.
2ide ekildikten sonra, olg'nla"p mey+e +erme a"amasnda de+reye )om)'s arlar giriyor.
&' arlar, yalay! +e emi!i zelli.e sa#ip dilleriyle -i-eklenme dneminde, -i-eklerin i-
ksmn emerek tozla"may sa.lyor )yle!e *r*n ol'"'yor.
4rne.in )' yntemle ol'"an )ir domates toprakl tarma gre da#a krmz +e sa.lkl ol'yor.
2ide sa.lkl +e do.r' )ir "ekilde yeti"tirilirse, fidenin ekildi.i g*nden iti)aren 50 g*n gi)i )ir
s*re sonra, ekti.iniz domatesler toplana!ak olg'nl'.a eri"iyor.
T*m ynleriyle topraksz tarm.
iri"im!i sermayenin son yllardaki yakn taki)e ald. 6topraksz tarm6, yakn gele!e.in en
pop*ler yatrm alanlarndan )iri olmaya aday. Toprak yerine +olkanik kayalarn k'llanld.,
ta" y*n* ya da perlit denilen maddelerle -e"itli minerallerin +e s'y'n en7ekte edildi.i sistem
"imdilik az sayda giri"im!i tarafndan yaplyor.
1dana%dan Denizli%ye, 8ersin%den, 1fyon%a kadar )ir-ok ilde yatrm!larn arazi ald.
topraksz tarmda yatrm maliyeti metrekare )aznda ortalama 90 :'ro olarak #esaplanyor.
D*nyada tarm alanlar giderek +erimsizle"iyor. Di.er yandan artan d*nya n*f's' da k*resel
snma +e gda fiyatlarndaki anormal art"a )a.l olarak gele!ekte )*y*k skntlarn
#a)er!isi. eleneksel tarmsal *retimin gele!e.ine ili"kin )' karamsar )eklentiler, )ilim
d*nyasn yllardr yo.'n )ir aray" i-ine itmi" )'l'n'yor. 4rne.in topraksz tarm *zerine
yaplan ara"trmalar, )'g*n ara"trma )oy't'ndan -karak fiili olarak 'yg'lamaya girmi"
d'r'mda.
$en*z -ok -ok )a"nda olsa da T*rkiye de )' 'yg'lamann i-inde. T*rkiye%deki )ir-ok
yatrm!, geli"meleri 'zaktan ama )*y*k )ir ilgiyle izliyor. T*rkiye%nin #er yerinden, #er
sektrden giri"im!ilerin ilgi oda.ndaki topraksz tarm, topra.a gre )e" kat da#a fazla
sa.lad. +erimle, gele!ek dnemin en k0rl i"lerinden )iri olmaya aday. lginin nedenlerinden
)iri de )'.
T,8 /4;<:=/<: T>P=13?@A T1=@8
$i7yenik +e da#a lezzetli *r*nler yeti"tirme imk0nnn d"nda, g*)releme, ila-lama, a"r
s'lama gi)i faktrlere gerek d'y'lmayan topraksz tarmda, )a"ta geleneksel se)zeler olmak
*zere #assas t))i )itkiler +e y'mr' kk i-ermeyen ye"illikler da#a sa.lkl yeti"tirile)iliyor +e
#astalk se+iyesi minim'm d*zeylere indiriliyor.
Topraksz tarmn )ir -e"idi olan #areketli s' k*lt*r* ile yaplan yntemde, )ir to#'mdan 19
)in tane domates, )ir dn*mden B0 )in ton *r*n alnyor.
Peki topraksz tarm nasl yaplrC
$angi )lgelerde yatrm yapmak a+anta7lC
$angi *r*nler *retiliyor +e )' *r*nlerin pazar naslC
T*rkiye%de )' alanda *retim yapan *reti!ilerden *retim #ik0yelerini, T*rkiye ekonomisinin )'
yeni yatrm dalgasn +e fizi)ilite analizlerini, en geni" "ekli ile ortaya koyd'k.
D0 8</1= D><1=<@3 P1A1=
D*nyann son dnemde odakland. sektrlerin )a"nda tarm geliyor. E*nk* gda fiyatlar
son yllarda y*zde (0%nin *zerinde )ir art" ya"ad. &' art"la )irlikte d*nya ekonomisi
sarslmaya )a"lad. eli"mi" *lkelerin nemli temsil!ilerinden gelen )ilgiler, gele!ekte y*z
)inler!e insann a-lk -eke!e.i yn*nde. /ani )'g*nden tarma yatrm yapanlar, gele!ekte
da#a ra#at )ir ya"am ortam )ekliyor.
T*rkiye de, d*nyada ya"anan geli"meleri yakndan izliyor. /eni teknolo7iler, sistemler
geli"tiriyor. Ta)ii )'n' sade!e tarmla '.ra"anlar de.il, teknolo7i "irketleri de yapyor, +izyon'
olan giri"im!iler deF T*rkiye, tarm a-sndan "ansl *lkeler arasnda yer alyor. 1n!ak
tarmda )l*nm*" topraklar, erozyon +e k'raklk, +erimi engelliyor.
T*rkiye%nin toprak +erimlili.inin yaplan ara"trmalara gre son 10 ylda y*zde G3 azald.
)elirtiliyor. Tarm alannda yeni geli"meye )a"layan topraksz tarm ise )'g*n*n +e gele!e.in
yatrm alan olarak yerini "imdiden *st sralara ta"maya )a"lad. Topraksz tarm, di.er
adyla 6#idroponik yeti"tiri!ilikH, d*nyada D0 milyar dolarlk )ir )*y*kl*.e 'la"t. T*rkiye%de ise
100%e yakn serada )' teknik k'llanlmaya )a"land.
I:=8 ( 31T D1$1 21A<1
Topraksz tarmn en yo.'n olarak k'llanld. *lkelerin )a"nda $ollanda +e &el-ika geliyor.
&' iki *lkenin seralarnn toplam y*zde 9(%inde topraksz tarm yaplyor. T*rkiye%de ise
zellikle son )ir yldr yatrm!lar )' alana akn etmi" d'r'mda. T*rkiye%deki son ta)loya
gre toplam DB )in #ektar serann yakla"k D )in dn*m*nde, topraksz tarm 'yg'lamasna
ge-ilmi" )'l'n'yor.
Jzmanlar, T*rkiye%nin topraksz tarm yaplan sera alannn iki *- yl i-erisinde 1( )in
dn*me -ka!a.n syl*yor. Topraksz tarm ynteminde +erim, normal tarma gre )e" kat
da#a fazla. $areketli s' k*lt*r* ile yaplan topraksz tarmda )ir to#'mdan 19 )in tane
domates, )ir dn*mden B0 ton *r*n alnyor.
&' tarmda #ormon +e ila- k'llanlmyor. Dolaysyla kalnt i-ermeyen +e y*ksek fiyatlardan
al! )'lan *r*nlerin yeti"ti.i topraksz seralar, geleneksel sera!lar da #arekete ge-iriyor.
,r*n*n pazarlanmasnda fiyat y*ksek olmasna ra.men #i-)ir sknt -ekilmedi.ini )elirten
sektr temsil!ileri, #em i- pazarda #em de i#ra!atta al!nn s*rekli old'.'n' )elirtiyor.
1+r'pa standartlarnda yaplan *retim, 1+r'pa pazarlarna, ='sya%ya, 1rap *lkelerine -ok
ra#at )ir "ekilde i#ra- ediliyor. $atta zin!ir marketlerin )' *r*nleri almak i-in #i-)ir zorl'k
-karmad. da )elirtilenler arasnda. E*nk* t*keti!ilerin son dnemde sa.lkl )eslenme
anlay" giderek geli"iyor.
8:T=:31=: /1T@=@8@ 90 :J=>
Topraksz tarmn yatrm maliyeti, di.er tarm metod'na gre y*ksek. 1n!ak alnan +erim
d*"*n*ld*.* zaman )' yatrmn k0rl )ir yatrm old'.' gr*l*yor. /atrm t'tar plastik
seralarda metrekare )a"na 90 :'ro iken, !am seralarda 50K5( :'ro%y' )'l'yor. &ir dn*m
i-in yaplmas gereken yatrm ise 50K5( )in :'ro !i+arnda. /atrmn geri dn*" s*resinin
ise iki ila )e" yl arasnda de.i"ti.i )elirtiliyor.
eri dn*" s*resi, topraksz tarmn da -e"idine gre farkllklar gsteriyor. Topraksz tarm
Dizayn r'p%'n geli"tirdi.i gi)i #areketli s' k*lt*r*ne gre yapld. gi)i, perlit, pomza gi)i
materyaller ile de yaplyor. 4rne.in Dizayn r'p%'n /netim 3'r'l' &a"kan )ra#im
8irma#m'to.'llar%na gre, #areketli s' k*lt*r* ile yaplan topraksz tarm yatrmnn geri
dn*" s*resi, G( ay. 8irma#m'to.'llar, 6&izim sistemimiz -ok farkl )ir topraksz tarm
ortaya koy'yor. &iz ana#tar teslim pro7e, tesis +eriyor'z. /atrm maliyetimiz y*ksek ola)ilir.
1n!ak yatrmn geri dn*" s*resi -ok #zlH diyor.
T>P=13T1 D:L< T1MT1 T1=@8
/atrmla ilgili olarak, +olkanik )ir kaya t*r* olan pomza ile de topraksz tarm yapmak
m*mk*n. &ir ton pomzann fiyat, sade!e 30 /tl +e pomzann k'llanm s*resi sekiz yl.
&'rada yatrm yapla!ak materyalin )ilin-li )ir "ekilde se-ilmesi, )' materyallerin nasl
k'llanla!a. da nemle ara"trlmal. &*y*k "irketler )' alana )*y*k yatrm yapyor. 3endi
)*nyelerinde ziraat m*#endisleri -al"tryor. 1n!ak sektr temsil!ileri k*-*k +e orta )oy
yatrm!larn m'tlaka *ni+ersitelerden dan"manlk #izmeti almalar gerekti.ini syl*yor.
Topraksz tarm, )ilgisayar kontroll* )ir sistem gerektiriyor. *ne"in zararl "nlarnn *r*ne
'la"masn engelleyen JI +e @= katmanl sera malzemeleri, T*rkiye%ye it#al ediliyor. 1sl
yatrm, )' *r*nler ol'"t'r'yor. 1razi yatrm ise szle"meli -ift-ilik modeli ile
kar"lana)iliyor.
&itkilerin i#tiya! olan mineraller, zel )ir s'lama yntemiyle )itkiye aktarlyor. ?erann
snmas, nem, )'#ar d*zeyi de )ilgisayar kontroll*yle yaplyor.
1 3<> D>81T:?; 81</:T
T*m )'nlar maliyeti artran etkenleri ol'"t'r'yor. 1n!ak ekipmanlarn k'llanm, )itkilerin
)*y*me s*re!inin )elirlenmesi, *retimin de+amll. i-in 'zman personel deste.i "art. T*m
)' girdilerle )irlikte )ir kilo domatesin ne kadara *retildi.ini sord'k.
&ir *reti!iden ald.mz )ilgiye gre, )ir kilo domatesin 1.G /tl%lik )ir maliyeti +ar *reti!iye.
?at" fiyat ise G ila D.(K( /tl arasnda de.i"iyor. &'rada katma de.erli )ir *retimden sz
etmek m*mk*n. Denizli%de iki yldr )' i"i yapan k"in Tarm%n enel 8*d*r* 1#met >n'r
3arademir, )ir dn*m i-in 1D0 )in /T< yatrm yaptklarn syl*yor +e "yle de+am ediyorN
6G( dn*m*n )ize maliyeti, G milyon :'ro%y' ge-mi" )'l'n'yor. /atrmn geri dn*"*n* )e"
yl gi)i #esap ettik. 1n!ak *r*nler, de+aml pazar )'l'yor. lk yl #em i#ra!ata, #em de l*ks
marketlere -al"tk.H
Topraksz tarmla yeti"tirilen *r*nlerin #emen raflarda yer )'la)ildi.ini anlatan 3arademir,
6,r*nlerimizin fiyat da#a y*ksek. 3" ay i-in normal sera mal domates G /T< ise )izim
malmz DK( /T<%ye satlyor. 1ma g*+enilir )ir *r*n ol'yorH diyor.
=M8O<:=D:; />LJ; T1<:P
T*rkiye%de zellikle son yllarda farkl alanlara yatrm yapmay ara"tran giri"im!iler,
topraksz tarma odaklanm" d'r'mda. Topraksz tarm i-in gerekli materyalleri pazarlayan
"irket yneti!ilerinden ald.mz )ilgilere gre in"aat sektr*nden, zellikle de tekstil
sektr*nden ka-an patronlar, )' i"te nasl k0r elde ederiz sor's'n'n yantn aryor.
Tedarik-i )ir "irket yneti!isinden ald.mz )ilgiye gre, kendilerine mal temini i-in )a"+'ran
giri"im!i says, son )ir ylda 100%* ge-mi" d'r'mda. /etkili, 64zellikle 7eotermal )lgelerde,
1kdeniz +e :ge%de )' i"i yapanlarn saysnn #zla artt.n gr*yor'z. 3lasik serasn
topraksz tarm serasna, yani )ir anlamda da modern seraya dn*"t*rmek isteyen
yatrm!lar artyorH diyor.
E P1A1= T1<:& 1=T@/>=
Topraksz tarm *r*nlerinin )a#setti.imiz gi)i i#ra!atta #i-)ir sor'n' yok. ,r*nler, zin!ir
marketlerde ise kilo yerine, paket olarak satlyor. &ir *reti!inin +erdi.i )ilgiye gre, eskiden
*retimlerinin sade!e y*zde G%sini i- pazara +erirken, )' oran )ir yl i-inde y*zde 10%a -km".
1na#tar teslim tesis satan Dizayn r'p%'n topraksz tarm teknolo7ileri m*d*r* &*lent
3arayel, sektr de.i"tirmek isteyen )ir-ok yatrm! old'.'n' syl*yor. 3arayel,
6ayrimenk'lden, tekstilden )ir-ok yatrm! +ar. Dengesi )oz'lan d*nyada, tarm *r*nleri
-ok nemli ola!ak. Jltra teknolo7i k'llanlyor )' sistemde. ?eralarn i-inde meteorolo7i
istasyon' )ile +arH diyor.
3arayel, yatrm i-in g*ney )lgelerini +e 7eotermal )lgeleri ta+siye ediyor +e ekliyorN
6?akarya, 1ydn, 8anisa, 1fyon%da da yatrmlar artyor.H
3J8<JO1, T>P=13?@A T1=@8 ,??,
T*rkiye%de sera!l.n ilk )a"lad. yer olan 1ntalya%nn 3'ml'!a il-esi, sera!lktaki
+erimini topraksz tarm ile geli"tirmeye )a"lam". $atta *reti!iler,
3'ml'!a%nn topraksztarmda )ir *s olma yol'nda ilerledi.ini syl*yor.
3"lk se)ze i#tiya!nn y*zde D0%n kar"layan 3'ml'!a%da #alen drt
)*y*k topraksz tarmyaplan sera )'l'n'yor. &' seralarn )*y*kl*.* 100 dn*me 'la"m"
+e )' alanda )e" )*y*k yatrm! old'.' )elirtiliyor. 3'ml'!a%nn (( )in dn*ml*k arazisi
+ar. &' araziden ise yer almak isteyen giri"im!i saysnn, #er ge-en g*n artt. )elirtiliyor.
Talep, 3'ml'!a%daki arazi fiyatlarn da y*kseltmi". 3'ml'!a%da )ir dn*m arazi D0 )in
/T<%den satlyor. Mimdi 3'ml'!a%da i"leme +e paketleme i#tisas organize sanayi )lgesi de
yaplmas planlanyor.
/1T@=@8O@<1= T13PT:
&'n'nla )irlikte yatrmlarn da#a da arta!a.n syleyen 3'ml'!a ?anayi +e Ti!aret >das
&a"kan 1laaddin 1ytekin, 6&'rada topraksz tarm, 100 dn*me 'la"t. Eift-i )a"ary
grmeden de.i"ime yana"myor. > y*zden sera a-p, +erim art"n gstermeye karar
+erdim. Da#a "imdiden G0 sera sa#i)i )eni yakn taki)e ald.H diyor.
1ytekin, )' i"e n!elikle 9 dn*mle )a"lam". &'g*n ise 1B dn*ml*k )ir araziye 'la"m". D(
)in fidesi +ar. s+i-re%den it#al etti.i )ilgisayar kontroll* seralarn yatrm maliyeti ise G milyon
dolar )'lm'". 1ytekin, yatrmn geri dn*"* ile ilgili olarak "'nlar syl*yorN
6/atrm )e" ylda kendini amorti eder. :konomide iyi )ir -k" ol'rsa da#a ksa s*rer. Mimdi
naren!iye )a#-elerimizi topraksz seraya dn*"t*rmek istiyor'z. &*y*k tesislerin k'r'lmas
i-in naren!iye )a#-elerinin de.erlendirilmesi gerekiyor. &' i"in ranta)l olmas i-in arazinin G0
dn*me 'la"mas gerekir.H
DA1/; =JP &= T>$J8D1; 19 &; T1;: D>81T:? 1<@;@/>=
6&eyin g-*ne kar" )eyin g*!*H kampanyasna gelen )ir pro7eyletopraksz tarm i"ine
)a"layan Dizayn r'p, )' i"te farkl )ir yntem k'llanyor. $areketli s' k*lt*r*
yntemiyle topraksz tarm yaptklarn +e di.er topraksz tarm metotlarndan tamamyla
farkl old'klarn anlatan ynetim k'r'l' )a"kan )ra#im 8irma#m'to.'llar, )' yntemle )ir
to#'mdan 19 )in tane domates alnd.n syl*yor. 1dana%da seras olan Dizayn r'p, artk
seri *retime ge-mi" d'r'mda. 8irma#m'to.'llar, "'nlar anlatyorN
6Ta"y! olarak pelit, ta" y*n* gi)i yntemlerle yaplana da topraksztarm deniyor. &izimki
#areketli s' k*lt*r*. &iz tamamen s' i-inde *retiyor'z. M' anda seri *retime ge-tikH diyor.
Dizayn r'p%'n *retim rakamlar old'k-a y*ksek. Pro7elerini a-kladktan sonra telefonlarnn
kilitlendi.ini syleyen 8irma#m'to.'llar, giri"im!i saysnn )ini ge-ti.ini )elirtiyor. Dizayn
r'p, ana#tar teslim tesis satyor. /atrm!larla ise szle"meli -ift-ilik yapyor.
8irma#m'to.'llar geli"tirdikleri sistemi "yle anlatyorN
6/atrm!nn t*m girdi i#tiya-larn da )iz kar"lyor'zN 2ide, g*)re, dan"manlk gi)i. T*m
-ktsn yine )iz satn alyor'z. 8a#s'l* de )iz satn alyor'z. 8arkamz 8ira!le. lk
pazarlaya!a.mz *r*nler aralk aynda ola!ak. 4n!e i- pazara sata!a.z. Ez*m*m*z )ir
diz a+anta7lar da )era)erinde getiriyor.Hdiyor.
1<T:=;1T2 T1=@8 1.M. &1A1<T3 P>8A1 <: :; &,/,3 ,=:TO
?aray $al%nn sa#i)i ;e!ati 3'rmel%in a.a)eyi 8'stafa 3'rmel, -ift-ili.in yan sra maden
o!a. sa#i)i. 199( ylnda 1lmanya%dan )azaltik pomza ile ilgili ara"trma yapan )ir profesr
ile gr*"en 3'rmel, )azaltik pomzann topraksz tarm i-in son dere!e nemli )ir materyal
old'.'n' ke"fediyor. 3'rmel%in 1dana >smaniye%de )'l'nan maden o!aklarndan da zaten
)azaltik pomza -kyor.
&' materyali, *ni+ersitelerle )irlikte in!eleyen 3'rmel%in )' i"in )a"ndaki asl yneti!isi ise
kz, Dinamis 3'rmel Ta"delen. 199B ylnda 1lternatifTarm 1.M.%yi k'ran Dinamis Ta"delen,
o yldan iti)aren topraksz +e organik tarm yapan sera!lara )' materyali satyor. Ta"delen%in
+erdi.i )ilgilere gre, pomza topraksz tarm yapa)ilmek i-in )ir ta"y!. /*ksek s' t'tma +e
s depolamas nedeniyle seralarda en nemli #ar!ama kalemi olan stma giderlerini
azaltyor. Pomza, yo.'n gzenekli yaps nedeniyle #a+alanmay sa.larken drena7
sor'nlarn da gideriyor. 2iyat ise di.er materyallere gre da#a 'yg'n. &ir ton pomzay 30
/tl%ye ala)iliyors'n'z. Ta"delen, 6&iz )'n'n d*nya ile ayn zamanlarda ara"trmasn yaptk.
T*rkiye%de toprakl seralar yapld. ,retim oraya alnd. >raya da kimyasal atld. i-in toprak
)oz'l'yor. 3apal seralardatopraksz tarma 'yg'n )ir materyal )'. /*zde D0%nn yapsnda
gzenek +ar. 3k, inanlmaz #zl geli"iyorH diyor.
Ierimin pomza ile toprakl tarma oranla )e" kat da#a fazla old'.'n' syleyen Ta"delen,
6Eapalama yok, ya)an! ot yok. 8antar, k*f *retmiyor. "g*!* tasarr'f' +e *retim art"
+ar topraksz tarmdaH diyor. >smaniye%deki maden o!aklarnda 1 milyar metrek*pl*k yatak
rezer+i ile yalnz!a T*rkiye%nin de.il, d*nyann en nemli pomza *reti!ileri arasnda yer alan
1lternatif Tarm%a son iki yldr )*y*k )ir talep patlamas olm'". Ta"delen, taleple ilgili olarak
"'nlar syl*yorN
61dana, Tars's, 8ersin, ?ilifke, :rdemli, 1ntalya%ya kadar )*y*k talep alyor'z. iri"im!iler
artyor. 8esela :rdemli%de -ok yakn tari#te, D0 dn*m yapt )ir giri"im!i. $emen arkasndan
G00 dn*m*n *zerine -kyorlar. :n ekonomik, en faydals )azaltik
pomza. Topraksztarmda )'ray destekledik. e-en yl 100 ton sattk.H
43M; T1=@8 63 /@<D1 G( D4;,8: J<1MT@3H
Denizli%de tekstil kimyasallar sektr*nde faaliyet gsterirken, tekstil sektr*ndeki gerilemeye
kar" farkl alanda yatrm yapmay ara"tran k"in Tekstil 3imyasallar
"irketi, topraksztarma girmi".
ki yl n!e k*-*k )ir arazi ile )' i"e )a"layan "irket, )'g*n G( dn*me 'la"m" d'r'mda. &'
i" i-in k"in Tarm 1.M.%yi k'rd'klarn syleyen enel 8*d*r 1#met >n'r 3arademir,
#alen domates *rettiklerini, an!ak 3aliforniya tipi )i)er *retimine de ge-e!eklerini syl*yor.
$alen d*nyadaki seralarn y*zde 90%nn domates *retmesi, k"in Tarm% da domates
*retimine yneltmi". 3arademir, 63arp'z, ka+'n, salatalk da *rete!e.izH diyor.
G( dn*ml*k arazi i-in yatrmn G milyon :'ro%y' ge-ti.ini syleyen 3arademir, arazilerini
s*rekli olarak )*y*tmeyi #edeflediklerini, )' i"te )eklentilerinin *zerinde )ir +erim elde
ettiklerini )elirtiyor.
k"in Tarm%n *retti.i domatesler i-in market raflarnda #emen yer )'l'nm'". 2iyatlar da
old'k-a y*ksek. 3arademir%in )elirtti.ine gre, ilk yl 8igros, Oarrefo'r, 3ipa gi)i zin!irlere
mal +ermi"ler. #ra!at da yapm"lar. 3arademir%in )' sisteme ili"kin gr*"leri "yleN
6T*keti!i )ilin!i geli"tik-e, )' yatrmlar #zlana!ak +e insanlarmz da#a temiz +e sa.lkl
*r*nler t*kete)ile!ekler. 1yr!a isti#dam a-sndan )akld.nda )' tarz i"letmelerde dn*me
)ir i"-i -al"trlmakta old'.'ndan, zellikle tekstil sektr*ndeki daralmay tarm sektr*yle
a"a)ilme i#timali gz ard edilmemelidir.H
1=>&1/ 8:3?31%;@; <D:=<L; :<;D:; 1<1O13
n"aat sektr*nde faaliyet gsteren &ay)'rt n"aat%n sa#i)i $asan Ment*rk%*n zmir Dikili%de
k'rd'.' sera, T*rkiye%nin tek )ir alanda sa#ip old'.' en )*y*k sera 'n+ann ta"yor. G00G
ylnda topraksz tarm i"ine )a"layan 1gro)ay%n sa#i)i $asan Ment*rk, #alen 3(0 dn*m
*zerinde faaliyet gsterdiklerini, ylson'na kadar ise (00 dn*me 'la"a!a.n syl*yor. G010
yl plan ise )' tarm )in dn*m *zerinde yapmak. Tarmda )*y*k )ir potansiyel ke"federek
)' alana yatrm yapmaya karar +erdi.ini anlatan Ment*rk, 6M' an 1gro)ay%da *retim B )in
ton'n *st*nde. ele!ek yl 1G )in tona 'la"a!ak. Domates, )i)er +e salatalk -e"itleri
*retiyor'z. ,retimimizin y*zde 90%n i#ra- ediyor'z. Oirom'z i#ra!atta B milyon :'ro.
ele!ek yl 10 milyon :'ro #edefliyor'zH diyor.
?at" i- pazarda ise s*rekli olarak artyor. 1gro)ay, )' yl i-in yapa!aklar ek yatrmn G(
milyon :'ro%y' )'la!a.n syl*yor. (00 dn*m *zerindeki *retim ile 8eksika%nn liderli.ini
elinden almay #edefleyen 1gro)ay, yatrmn kar"l.n )ir ylda almay planlyor. Ment*rk,
6&' tarmn a+anta7lar +erimlilik +e kaliteyle snrl de.il. &' k*lt*rde yeti"en *r*nlerin i#ra-
pazarlar da da#a geni" +e sor'ns'z ol'yor. &yle!e yapt.nz yatrm, ksa zamanda geri
dn*yor. e-en yl 1kdeniz ?ine.i nedeniyle T*rkiye%nin ='sya%ya i#ra!at d'rd'. &izim
='sya%ya sat"mz aksamadan s*rd*H diyor.
&>?T1; T1=@8?1< ,=,;<:= P:=13:;D:O/3:;, E2TE ><DJ
Trakya &lgesi%ndeki *ler 8arketleri%nin sa#i)i olan +e marketleri 3iler%e satan /'s'f
&ostan, ge-en yl topraksz tarm i"ine girmi". 8anisa ?ali#li%de 150 dn*ml*k arazi *zerinde
1D( )in metrekarelik )ir kapal alanda ta" y*n* yntemiyle fidelerini diken &ostan, *r*nlerini
n*m*zdeki ay toplamaya #azrlanyor.
&ir pro7esi de 1fyon%'n ?andkl )lgesinde olan &ostan%n )'radaki arazisi ise G00 dn*m.
&' i"e )*y*k yatrmlarla giren /'s'f &ostan, )' yatrmlar i-in G0 milyon :'ro%ya yakn )ir
yatrm yapa!ak. M' anda domates +e 3aliforniya )i)eri *reten &ostan Tarm ,r*nleri 1.M.
*retimini kaya y*n* ara!l.yla ger-ekle"tiriyor. &ostan, 6&izim )' ylki *retim #edefimiz (K9
)in ton !i+arnda ol'r. 1ma y'rt d"ndan talep da#a fazla. 8arkamz ta"mak i-in i- pazara
da sat" yaparz. ,- tane markamz +arH diyor.
Drt ziraat m*#endisini 1+r'pa%da e.itim almalar i-in gnderen &ostan, T*rkiye%de )' i"i
)ilen yeterli 'zmann olmad.n syl*yor. #ra!atla ilgili olarak ise &ostan, "yle kon'"'yorN
6e-en yl )en pazar .renmek i-in 1ntalya%da mal alp sattm. M' anda ='sya%da )ir
"irketle yapt.mz )ir anla"ma +ar. 1lt )in de.il, G0 )in ton )ile *r*n*m olsa almay talep
ediyorH diyor.
T>P=13?@A T1=@8 ;1?@< /1P@<@=C
Jl'slararas topraksz tarm derne.i P@?>?OQ topraksz tarm "yle tanmlyorN 6?'!'l
olmayan )itkilerin kklerinin )esin sol*syon'yla desteklenmi", tamamen inorganik ortamlarda
yeti"tirilmesi.H Topraksztarmda fidelerin dikimi toprak yerine ntr ka)'l edilen kaya y*n*
Pro!kRollQ, #indistan !e+izi ka)'.' P!o!opeatQ, perlit, pomza, #areketli s' +eya )enzeri ntr
ka)'l edilen ortamlar k'llanlarak yaplyor. $i-)ir i-eri.i olmayan tamamen ntr
denile)ile!ek )' maddelerin tek i"le+i, )itki kk*n*n s' t'tmasn sa.lamak. Dolaysyla -ok
+erimsiz alanlarda )ile ra#at-a tarm yapla)iliyor.
Topraksz tarmda, )itkinin topraktan almas gereken do.al )esin maddeler Ppotasy'm, azot,
fosfor, magnezy'm +.)Q +e mineraller, spagetti damla s'lama yntemiyle do.r'dan )itkinin
kk*ne, tamamen )ilgisayar kontroll* olarak +eriliyor. &yle!e )itkinin optim'm yeti"mesi
sa.lanyor.
:ksik, fazla ya da zararl )ir ol'"'m, )ylelikle )itkiye ya"atlmyor. 1yr!a )itkinin dllenmesi
&om)'s arlar tarafndan yaplyor. &yle!e sa.l.a zararl #ormon k'llanm engellenmi"
ol'yor. &itkilerin )eslenmesi, d"ardan makine ara!lyla )itkilerin kklerine drip denilen
malzemeyle iletiliyor.
D"arda )'l'nan makine o g*n Kg*n s!akl., )itkilerin "klanma s*resi, g*n 'z'nl'.' gi)i
de.erleri de.erlendirerekK )itkiye gnderile!ek g*)re, asit +e s' orann
ayarlyor. Topraksz tarmda, +erimli toprak arazisine i#tiya- d'y'lm'yor. $ormon,
kimyasallar +e g*)reye i#tiya- d'y'lm'yor. Toprak k'llanlmad. i-in toprak )akterileri ya da
#astalklarnn yol a-t. riskler )' sistemde sz kon's' de.il. 1yr!a nadas 'yg'lamasna da
i#tiya- yok. Tam otomasyonl' +e kontroll* *retim imk0n tanmas sayesinde *r*n kalitesi
y*kseliyor.
$1; ??T:8 D1$1 3S=<@C
Topraksz tarmda )itkilerin yeti"mesi i-in gerekli olan materyal de "' an tart"ma kon's'. ?'
i-inde yaplan *retim mi da#a k0rl, perlit ya da )azaltik pomza ara!l.yla yaplan *retim miC
Dizayn r'p%tan ald.mz )ilgilere gre #areketli s' k*lt*r* ile
yaplantopraksz tarmdi.er topraksz tarma gre yakla"k 10 kat da#a az s' t*ketiyor.
Dizayn%n iddiasna gre kendi yntemleriyle alt kilogram s' ile )ir kilogram domates
*retilirken, di.er sistemlerde 90 kilogram s' ile )ir kilo domates *retiliyor. la- t*ketimi ise
di.er topraksz yntemlere gre kendilerinde )inde 9. *)re t*ketimi da#a az. Ee+re kirletme
riski ise yok. E*nk* atk yok. ?' kapal de+re -al"yor.
&azaltik pomzann )ir ton', 30 /tl. Pomzann k'llanm s*resi ise sekiz yl. Perlit ya da ta"
y*n* k'llanmnda ise atk orannn y*ksek old'.' )elirtiliyor.
JA81;<1=D1; /1T@=@8O@<1=1 4;:=<:=
Topraksz tarm yatrm i-in 'zmanlara giri"im!ilerin #angi 'ns'rlara dikkat etmeleri
gerekti.ini sord'k. 1yn zamanda topraksz tarm ile #angi *r*nler yeti"tirilirC "te ald.mz
yantlarN
T &a"ta iklim zellikleri olmak *zere, arazinin s'lama s'y' +arl., elektrik kayna.na yaknlk,
pazara 'la"m a-sndan ana yollara #atta #a+aalanna yaknlk nem ta"yor.
T Termal +e 7eotermal ener7i kaynaklarna yaknlk ise son dere!e nemli.
T Don olmaya!ak )lgelerin ter!i# edilmesi gerekiyor.
T E'k'rda kalan +e r*zg0r almayan )lgeler yerine g*neye )akan araziler ter!i# edilmeli.
T ,r*nlerle ilgili olarak, T*rkiye%deki *retimin y*zde 90% "' an domates. &a"ta domates
olmak *zere )i)er, patl!an, salatalk, ka+'n +e ka)ak da yeti"tirilen *r*nler arasnda yer
alyor.
T$alen az miktarda da olsa fas'lye, karp'z, mar'l, spanak, maydanoz, tere +e roka gi)i
*r*nler de yeti"tiriliyor.
T zmir% in 8enderes &lgesi a.rlkl olarak salatalk yeti"tiri!ili.i, Derme ise )i)er yeti"tiri!ili.i
kon'larnda al!larn ter!i# etti.i )lgeler.
T 1ntalya merkez +e -e+resinde #emen #emen t*m *r*nler )'l'na)iliyor.
T 3esme -i-ekte ise srayla g*l, karanfil, lale, krizantem, orkide, lili'm, ger)era, frezya, glayr
+e gipsofila yeti"tiriliyor. &' *r*nlerden T*rkiye%nin i#ra!at kaleminde yer alanlar ise karanfil
+e ger)era.
T,=3/:%D:3 ?:=1 1<1;@ 1=T@/>=
TT*rkiye% deki sera alan 300 )in dn*m !i+arnda,
T>rtalama i"letme )a"na sera alan 3 dn*m !i+arnda,
T?era!lkla '.ra"an aile says 100 )inK1G0 )in arasnda,
TDn*m )a"na alnan +erim BK9 aylk periyotta domates i-in 3( ton, renkli )i)er i-in 1( ton.
;<T:=:%D: &J<J;DJ, $><<1;D1 I: ?=1< :<MT=D
Topraksz tarm metod', 1930 ylnda ngiltere%de 3aliforniya ,ni+ersitesi%nden Profesr
Doktor William eri!ke tarafndan ke"fedildi, $ollanda +e srail tarafndan ise geli"tirildi.
Topra.n zaman i-inde kirlenmesinden dolay ikin!i d*nya sa+a"ndan sonra )a"latlan
-al"malar son'!'nda zellikle 90%lar sonrasnda $ollanda +e srail%de )' *retim modeli ti!ari
#ayata da girdi. T*rkiye%de ise son (K9 yldr "irketler k'r'l'yor.
T*rkiye%de topraksz tarmyapan *reti!ilerin a.rlkl olarak i#ra!at yapt. )elirtiliyor. /akla"k
)e" serada da -i-ek *retimi +ar.
Topraksz tarm, g*n*m*z i-in yeni )ir teknolo7i sayla)ilir an!ak tari#te )'na rnekler
)'lmann m*mk*n old'.' )elirtiliyor. Einlilerin pirin- yeti"tiri!ili.i, :ski 8srllar%n milattan
y*zler!e yl n!e ;il ;e#ri%nin s'larnda topraksz yeti"tiri!ilik yapmalar, topraksz tarmyani
#idroponik sistem i-in tari#ten )irer rnek olarak gsteriliyor.
>rta 1merika%da 1ztekler%in Teno!#titlan gl*nden -kardklar gl ta)an tort'llarn sallara
dold'rarak gl *zerinde y*zen )a#-eler yaptklar syleniyor. &itki kkleri, -am'r +e dallarn
i-erisinden ge-erek s'y'n i-erisine 'zanyor +e y*zen adalar ol'"'yor. &atmayan )' sallarn
ise pazarlara y*zd*r*lerek gt*r*ld*.* +e *zerlerinde yeti"tirilen se)ze +e -i-ekler
toplanarak, taze olarak satld. )' kon'yla ilgili sylentiler arasnda.
Topraksz tarmn in!elikleri
1yr!a toprakta -ok fazla say +e -e"itte mikrop +e -e"itli !anllar )'l'n'r. &' mikroplar +e
!anllar genellikle )itkiye zarar +ermezler. 1n!ak kimi zaman )azlar )itkiye zarar +ererek
*retimdeki riskleri arttrr, +erimi d*"*re)ilir. Toprakta )' tip zararllar +arsa )' !anllarla
sa+a"mak old'k-a zorl' #atta )azen imk0nszdr.
ngiliz!e #idroponik P#ydroponi!sQ de denilen )' tarm "ekli, ad *zerinde )itkisel *retim
srasnda topra.n k'llanlmad. +e )itkiye topra.n d'rak gre+ini yapmad. )ir )itkisel
*retim tekni.idir. &en genelde T*rk-e%de de #idroponik ka+ramnn k'llanlmaya
)a"land.na "a#it ol'yor'm. &'na iki ynden kar"ymN
&irin!isi, #idroponik kelimesi tam olarak 6topraksz tarmH tekniklerini a-klayan )ir ka+ram
de.il.
6;eden CH diye!eksiniz.
$idroponi! /'nan!a #idro Ps'Q +e ponos Pi", -al"maQ kelimelerinin )irle"imi ile ol'"m'" )ir
sz!*k. /an Us' i"i, s'da -al"anU demek. >ysa topraksz tarm tekniklerinden )ir tek 6s'
k*lt*r*Hdedi.imiz teknikte, sade!e s' ile -al"ma sz kon's'. >ysa topraksz tarm teknikleri,
kat ortam k*lt*r*, yar toprakl sistem, s' p*sk*rtmeli sistem gi)i sade!e Us' i"iU olmayan
yntemleri de kapsamaktadr. /ani #idroponik terimi t*m topraksz tarm tekniklerini
kapsamad. i-in yanl" ya da eksik )ir terimdir.
kin!i kar" -kma se)e)im ise )'n'n ya)an! )ir kelime olmas. /ani #em yaplan i"i tam
a-klamyorV #em de ya)an!, dilimize #i- 'ymayan )ir kelime. > zaman sade!e #a+a atmak,
U)en )' i"i )iliyor'mU demek i-in )' garip kelimeyi neden k'llanalm kiC
1-k-as )en s*rekli kon' ile ilgili gr*"*p tart"arak #idroponik yerine Utopraksz tarmU
teriminin k'llanlmas gereklili.ini anlatyor'm.
?anrm zaten artk P'marmQ 6topraksz tarmH terimi yerle"tiV #idroponik 'n't'ld'. 4yle de
kalsn.
Topraksz tarm nedirC
Tam olarak ne old'.'n' a-klamak gerekirse, -ok ksa!aN Topraksz tarm, toprak yerine s+
mineral )esin kar"mlar ile )itki yeti"tirme tekni.idir. /ani )itkilerin kkleri toprak yerine
i-erisine )ol!a )itki )esini )'l'nan -e"itli ortamlara girer +e )esinlerini )'radan alr. &'
ortamlarV perlit, !am y*n*, ponza ta" gi)i kat ortamlar ola)ile!e.i gi)i sade!e s' +eya
p*sk*rt*len s' gi)i ortamlar da ola)ilir.
?on'-ta temelde toprakN 1K ?'y' kke iletir. GK $a+ay kke iletir. 3K &esini kke iletir. DK
D'rak +azifesi gr*r. (K 3k* g*ne" ".ndan kor'r.
"te )' )e" maddedeki imk0n toprak olmadan )itkiye sa.laya)ilirsek, topraksz tarm yapm"
ol'r'z.
Peki ;eden T*m &' "lemleri /apan J!'z &ir 3aynak >lan Toprak Iarken Topraksz Tarm
/apyor'zC
1-k-as tarmsal *retim, )*y*k )elirsizlikler +e dolays ile )*y*k riskler ta"yan )ir *retim
)i-imidir. Tarmsal *retim yaparken )elirsizlikleri, )ilinmezlikleri ne kadar azaltrsak riskler de
o oranda azalr. "te topraksz tarmda )itkiye +erilen s', #a+a, )esin gi)i -ok nemli temel
.eler kontrol edile)ilir +e )yle!e #em riskler azaltlrV #em de )' girdilere da#a #0kim
ol'na)ildi.i i-in +erim arttrla)ilir.
1yr!a toprakta -ok fazla say +e -e"itte mikrop +e -e"itli !anllar )'l'n'r. &' mikroplar +e
!anllar genellikle )itkiye zarar +ermezler. 1n!ak kimi zaman )azlar )itkiye zarar +ererek
*retimdeki riskleri arttrr, +erimi d*"*re)ilir. Toprakta )' tip zararllar +arsa )' !anllarla
sa+a"mak old'k-a zorl' #atta )azen imk0nszdr.
1yr!a toprak, s*rekli ayn )itkinin yeti"tirilmesiV yanl" s'lamaK#atal g*)releme yaplmas
gi)i se)eplerden dolay )oz'la)ilir +e )itkisel *retime el+eri"siz #ale gele)ilir.
&' d'r'ma gelen topra. sla# etmek -ok zor +e masrafl ola)ilir.
"te t*m )' se)eplerden da#a pa#al da olsa topraksz tarm, toprakl tarma ter!i# edile)ilir.
Topraksz tarm teknikleri nelerdirC
/'karda sayd.mz, topra.n gre+i olan )e" maddeyi -e"itli "ekillerde kar"layan topraksz
tarm teknikleri me+!'tt'r.
4rne.in P1Q kat ortam k*lt*r*N &' teknikte )itkiler perlit, kaya y*n*, k'm gi)i i-inden s'
ge-e)ilen kat )ir ortama dikilir. Da#a sonra )' ortama eritilmi" )itki )esinlerinin Pg*)relerinQ
old'.' s' +erilir.
&a"ka )ir teknik PGQ s' k*lt*r*d*r. &' teknikte )itkiler tamamen i-i )esinle kar"k,
#a+alandrlan s' dol' )ir #a+'zda, genelde delinmi" strofor malzemenin i-erisindedir. &'
teknik, zellikle )oy' y*ksek olmayan mar'l gi)i )itkiler i-in 'yg'nd'r.
P3Q $a+a k*lt*r* Pya da p*sk*rtmeli s' k*lt*r*QN &' teknikte )itki kklerine s*rekli olarak
i-inde )esinlerin eritilmi" old'.' s' p*sk*rt*l*r.
&' isimler aslnda )enim, i"leyi"e gre kolay anla"lsn diye +erdi.im isimler. Tekniklerin
isimleri aslnda #idroponik, aeroponik, ;2T gi)i de.i"ik ya)an! dilde terimlerle tanmlanyor.
Topraksz tarm neden sade!e seralarda yaplyorC
Topraksz tarm genel olarak ilk yatrm masraflar y*ksek )ir tarmsal *retim "eklidir. &'
se)eple )' yatrmn, kontrols*z -e+re "artlarnn ol'ms'z etkilerinin azaltld. +e )irim
alandan y*ksek +erimlerin alnd.V gerekirse stma ile *retimin yl )oy' s*rd*r*le)ildi.i
seralarda yaplmas ter!i# edilir.
1n!ak topraksz tarmn serada yaplmas kesin )ir k'ral de.ildir. P4rne.in )en, saks k*lt*r*
ile topraksz tarmda fide yeti"tiren )a"arl fidanlklar grd*m.Q
Topraksz Tarmda, ,retim :snasnda Dikkat :dilmesi ereken $'s'slar ;elerdirC
Topraksz tarm, az n!e anlatt.m se)eplerden dolay tarmn P)itkisel *retiminQ en kontroll*
"ekillerinden )iridir. &' se)eple )ir ne+i #assas tarmdr.
/ine )' se)eple topraksz tarmla *retim yaplan seralar, )itkiye gerekli t*m girdilerin +e olas
)ir-ok riskin kontrol edile)ildi.i seralardr.
1n!ak gelin gr*n ki topraksz tarmda kontrol edile)ile!ek parametrelerin aslnda )ir-o.'
kontrol edilmez.
&enim topraksz tarm seralarnda -ok sklkla "a#it old'.'m, kontrol edile)ile!e.i #alde
kontrol edilmeyen 'ns'rlar "'nlardrN
1K &itki &aznda &esin 3ontrol* GK Drena7 ?'y' 4l-*m* +e /eniden 3'llanm P4nemli notN
:.er topraksz tarm ile *retim yaplan )ir yere giderseniz 6drena7 s'y'n' tekrar k'llanyor
m's'n'zCH diye sor'n'z. :.er tekrar k'llana)iliyorlarsa )iliniz ki oras yetkin +e iyi )ir
i"letmedir.Q 3K &itki &aznda Ierim 3ontrol*
?onsz olarak nemli )ir diye!e.im +arN &en topraksz tarmda en )*y*k eksikli.in )ilgisizlik
+e ara"trmaya nem +ermemek old'.'n' d*"*n*yor'm. &ir ki"i +eya k'r'm, topraksz
tarmla *retim yapmak ama-l yatrm yapa!a. zaman, pek ara"trma yapmadan #emen )ir
ana#tar teslimi sera k'ran firmaya gidiyor +e serasn k'r'p *retime )a"lamay ama-lyor.
?era zengini T*rkiye, "imdi de topraksz tarma al"yor. $alen (00 )in dn*ml*k sera
alannn 9 )ininde modern topraksz tarm yaplyor. ?ektr temsil!ilerine gre, topraksz
tarmn yaygnla"masyla )irlikte n*m*zdeki 10 ylda T*rkiye%nin ya" mey+e se)ze i#ra!at
1( milyar dolara 'la"a!akF
T,=3/:, tarmda tam )ir dn*"*m s*re!i ya"yor. eleneksel yntemlerin yerini modern
tarm 'yg'lamalar alyor. &' alandaki en nemli de.i"imlerden )iri ise sera!lk yani rt* alt
tarmda ya"anyor. 1rtk seralar adeta )irer )a!aszfa)rika gi)i. @stmaKso.'tma
sistemlerinden s'lamaya, g*)relemeden ila-lamaya kadar #er "ey
artk )ilgisayarkontrol*nde yaplyor.
Topraksz tarm yaplan seralarda 7eotermal kaynaklarlarn k'llanlmas da yaygnla"yor. &'
alana erken girenler #zla )*y*rken, )ir-ok giri"im!i de sektre adm atmak i-in ara"trma
yapyor. Paradergisi olarak )iz de sera!l.n zellikle de topraksz tarmn gele!e.in
i"lerinden )iri old'.'na inanyor'z.
T*rkiye%nin #alen ya" se)ze mey+e i#ra!at G milyar dolar !i+arnda. 4n*m*zdeki 10 ylda
topraksz tarmn geli"mesiyle )irlikte ya" mey+e se)ze i#ra!atnn 1( milyar dolara ra#atlkla
-ka)ile!e.i ngr*l*yor.
D,;/1 ,E,;O,?,/,A 181F
T*rkiye%de #alen seralarn kapal alan (00 )in dn*m* )'l'yor. ,lkemiz, )'
rakamla d*nyasera!l.nda *-*n!* srada yer alyor. Peki )'nlarn ne kadar y*ksek
teknolo7inin k'llanld. modern seralar dersinizC ?ektr temsil!ileri, #en*z T*rkiye%de
topraksz tarmn yapld. modern seralarn 9 )in dn*m* an!ak )'ld'.'n' )elirtiyor. &' da
me+!'t seralarn an!ak y*zde 1.G%sine denk geliyor. /ani )' alanda da#a alna!ak
-ok yol +ar.
T*rkiye%de son yllarda k'r'lan modern seralarn yarsndan fazlasnda domates yeti"tiriliyor.
Domatesin ardndan patl!an, )i)er, salatalk, mar'l gi)i se)zeler geliyor. 1n!ak T*rkiye
genelindeki klasik seralar gz n*nde )'l'nd'r'l'rsa 1ntalya +e /alo+a%da -i-ek +e -ilek
yeti"tiri!ili.inin de nemli )ir yer t'tt'.' sylene)ilir.
T>P=13?@A T1=@8 8>D1?@
6Tarmn topraksz ol'r m'H demeyin. Topraksz seralarda ad *st*nde toprak yok. Toprak
yerine kaya y*n*, perlit +e kokopit k'llanyor. &'nlar topra.n yerini alan +e )itkinin kkleriyle
t't'nd'.' inorganik +e organik ortamlar. D*nyada topraksz tarmn n!*l*.*n* $ollanda,
srail +e spanya gi)i *lkeler yapyor.
Topraksz tarmn ter!i# edilmesinin en nemli nedeni, toprakla yaplan tarma gre +erimin
iki katna -kmas. 1yr!a )' yolla topraktan kaynaklanan #astalklar, ol'ms'zl'klar da
nlenmi" ol'yor. Topraksz tarm yapla)ile!ek )ir !am serann yatrm maliyeti metrekare
)a"na (0K(( e'ro%y' )'l'yor.
W:>T:=81<<: @?@T81 1I1;T1W<@
T*rkiye%deki seralar a.rlkl olarak km*r, do.algaz +e 7eotermal ener7iyle stlyor. ?on
yllarda 7eotermalle stma yaylyor. 4zellikle de topraksz tarm yaplan seralarda. &'n'n
nedeniyse zellikle km*rle stmaya gre maliyetlerde y*zde (0 a+anta7 sa.lamasF
$alen seralarn y*zde 90% 7eotermal ener7iyle stlyor. &' da demek ol'yor ki sera!lk
7eotermal kaynaklarn )'l'nd'.' :ge +e 1kdeniz )lgelerinde geli"iyor. 3m*rle 1 dn*ml*k
serann yllk stma gideri B )in T<%yken, 7eotermalde )' t'tar DK( )in T<%ye kadar d*"*yor.
T*rkiye%deki 7eotermal kaynaklar 8aden /asas%na t0)i. &' kaynaklar 8T1 P8aden Tetkik +e
1ramaQ enel 8*d*rl*.* i#aleyle zel sektre de+rediyor. $alen kaynaklarn y*zde 50%i
8T1%nn elinde. ?on dnemlerde 7eotermalden elektrik *retmek yaygnla"maya )a"lad. i-in
7eotermal kaynaklara +erilen fiyatlar artt. 4rne.in, sonolarak 1ydn%daki ?'ltan#isar sa#as
G( milyon dolar)edelle D9 yll.na zel )ir yatrm!ya i#ale edildi. ?z kon's' yatrm!,
)'rada 10 mega+at k'r'l' kapasiteyle elektrik *retimi ngr*yor.
1n!ak sera yatrm yapan giri"im!iler, 7eotermal sa#alarnn elektrik *retimi i-in ayrlmasnn
yanl" )ir politika old'.'n' d*"*n*yor. ?eraK&ir P?era /atrm!lar +e ,reti!ileri &irli.i
Derne.iQ &a"kan +e 1gro)ay ?era!lk /netim 3'r'l' &a"kan $asan Ment*rk, seralarda
dn*m )a"na 1 ki"inin 1G ay )oy'n!a isti#dam edildi.ini )elirtiyor. 8T1%nn 7eotermal
kaynaklarn tarmda k'llanlmasn te"+ik etmesi gerekti.ini d*"*n*yor Ment*rk. e-ti.imiz
g*nlerde i#ale edilen 1ydn%n ?'ltan#isar 7eotermal sa#as tarm i-in k'llanlsayd ortaya
-ka!ak potansiyeli de "yle a-klyorN
6?'ltan#isar sa#asnda 10 mega+atlk elektrik *retile!ek. &' kaynak tarm i-in k'llanlsayd (
)in dn*m sera yapla)ilirdi. ( )in dn*mden 15( )in ton domates ala)ilirsiniz.
Domatesin i#ra!attakilos' 1 e'ro. /ani 15( milyon e'ro i#ra!at geliri elde
etmek m*mk*n ola)ilirdi. 8T1%nn 7eotermal kaynaklarn tarmda k'llanlmasn te"+ik etmesi
gerekiyor.H
P>T1;?/:<; /,AD: 1% 3J<<1;@<@/>=
1fyon ?andkl%da GD0 dn*ml*k 7eotermalle stlan sera k'ran &ostan Tarm ,r*nleri%nin
/netim 3'r'l' &a"kan /'s'f &ostan da T*rkiye%nin 7eotermalli serada )*y*k a+anta7lar
old'.'na inanyor. &ostan%n )' kon'daki de.erlendirmeleri "yleN
6&iz modern teknolo7iye sa#ip seralarda kontroll* tarm *r*nleri *retiyor'z. ?a.l.a zarar
olmayan *r*nler )'nlar. &asit seralarda ila- kalntlar ol'yor. &iz dllemeyi )ile arlar
ara!l.yla yapyor'z. &' i"i yapmak i-in d*nyann kon'm a-sndan en 'yg'n *lkesiyiz.
klim ko"'llarmz da )' i" i-in )i-ilmi" kaftan. Weotermal stmal olarak )' i"i yaparsak kimse
)izimle reka)et edemez. 1n!ak #en*z potansiyelin y*zde 1%ini k'llana)iliyor'z.H
Ta)ii 7eotermal )ir sa#ann sera!lkta k'llanlmas i-in B0 dere!elik s' s!akl.na i#tiya- +ar.
#ra!at yapma potansiyeli de olan 90 dn*ml*k )ir sera k'rmak i-in de B0 dere!e s!akl.
olan +e saatte G00 ton s' alna)ile!ek )ir kaynak yeterli ol'yor. 3ara
iklimine sa#ip )lgelerdeyse B0 dere!e s!akl. olan, saatte en az 300 ton s' alna)ile!ek
kayna.a i#tiya- +ar.
:; 1A G0 D4;,8<: &1M<1;81<@
?era!l.a yatrm yapa!aklara en az G0 dn*mle i"e )a"lamalar neriliyor. G0 dn*ml*k
sera )ir ziraat m*#endisi -al"trmak i-in ranta)l )'l'n'yor. #ra!at #edefleyenlerinse i"e 90
dn*ml*k serayla )a"lamalar neriliyor. 90 dn*ml*k )ir serann k'r'l'" maliyeti ise arsa
payyla )irlikte 3K3.( milyon e'ro%y' )'l'yor. 90 dn*ml*k serada G ziraat m*#endisi +e 90
-al"ann isti#dam edilmesi gerekti.ini de )elirtelim. /atrm!larn eskiden sera yatrmlarn
9 ylda amorti ede)ilirken, )'n'n "imdilerde 10 yla kadar -kt. #esaplanyor.
?eralar genellikle !am +e plastik sera olarak k'r'l'yor. Eelik konstr*ksiyonda ise $ollandal
+e spanyol firmalar #akim. ?on yllarda T*rk firmalar da )' i"e girmeye )a"lad. ?erann
stma so.'tma +e s'lama sistemleri ayr ayr k'r'la)ildi.i gi)i ana#tar teslim sera k'ran
"irketler de +ar.
6&A D: 3>&/A 181FH
?era k'rmaya karar +eren giri"im!inin, prefa)rik )ir yap olsa da imar r'#sat almas
gerekiyor. Ta)ii )'n'n i-in de r'#satlandrma masraflarn gze almas "art. ?eralarda
-al"an i"-iler eskiden tarm i"-isi saylyord'. G003 ylndan iti)aren " 3an'n'%na ta)iiler. &'
da i"+erenin )az y*k*ml*l*klerini artryor.
?eraK&ir $asan Ment*rk, seralarn adeta )ir sanayi i"letmesi gi)i " 3an'n'%na ta)i old'.'n',
)'na kar"lk sanayi!ilere sa.lanan )az te"+iklerden yararlanamad.n +'rg'l'yorN
6?eralar ener7iyi sanayi!i tarifesinden d*yor. ?eralarn artk )irer 3>& olarak ka)'l
edilmeleri gerekiyor. &iz ne tarm sektr*nde ne de sanayi!i kapsamnda de.erlendiriliyor'z.
1deta iki arada )ir derede kaldk. &' skntlar a"lrsa sera!l.n n* da#a da a-lr. >
zaman da#a -ok yatrm! !esaretle )' alana girer. T*rkiye%nin d" ti!aret a-.n )'
alan tek )a"na kapata)ilir. ( yl i-inde 1( milyar dolarlk ya" mey+e se)ze i#ra!atn
ra#atlkla yapa)ile!ek potansiyelimiz +ar.H
?on $al 3an'n'%nda yaplan )ir de.i"iklikse ksa +adede sera!larn i- piyasada n*n*
a-a!ak gi)i gr*n*yor. 8art aynda y*r*rl*.e girmesi )eklenen yeni yasayla )irlikte *reti!i,
*r*n*n* zin!irmarketlere direkt sata)ile!ek. /ani *r*nlerin #allere girmesine gerek
kalmaya!ak. &' da raf mr* G(K30 g*n olan sera *r*nlerini DK( g*n #allerde )eklemekten
k'rtara!ak. 1yr!a *r*n*n ni#ai *reti!iye sat" fiyatnda da y*zde 1(KG0 '!'zlama )ekleniyor.
$><D;<:=; ?:=1<1=@
:konomide farkl sektrlerde kendilerini kantlam" firmalar da son yllarda )ir)iri ardna
sera!l.a yatrm yapyor. 4rne.in, =amsey markasnn sa#i)i *rmen iyim%in
ortaklarndan $*seyin Do.an, 1ydn ?'ltan#isar%da 1DB dn*ml*k modern )ir sera k'rd'.
T*rkiye%nin nde gelen pam'k ipli.i *reti!ilerinden 3a#ramanmara"l 3ipa" $oldingde D00
dn*ml*k sera k'rma #edefi do.r'lt's'nda -al"malar yapyor. Denizli%de kriz yorg'n' )ir-ok
sanayi!i de sera yatrmlarna el atm" d'r'mda.
1ntalya &elek%te *- oteli )'l'nan 4zaltn $olding de 1ntalya &elek%te 1G0 dn*ml*k )ir sera
k'rd'. T*rkiye%de topraksz tarm )a"latan ilk firmann 4zaltn $olding old'.' )iliniyor.
n"aat +e t'rizm sektr*nde yatrmlar )'l'nan 4zaltn, 1995%de 1ntalya &elek%te ilk sera
yatrmn yapm"t. $alen G9 dn*m* plastik sera olmak *zere toplam 1G0 dn*ml*k seras
+ar. &'g*ne kadar sera!l.a 10 milyon e'ro yatrm yapan #olding, G9 dn*ml*k plastik
serasnda kapya )i)er, !am seralarnda ise salkm domates yeti"tiriyor. 4zaltn ?era!lk
enel 8*d*r* Tolga 1kn!, *retimin y*zde B0%ini 1+r'pa *lkelerine i#ra- ettiklerini )elirtiyor.
8@?@= 3=1<E:? D: ?:=1 3J=J/>=
&'g*ne kadar a-k alanda tarmsal faaliyetlerde )'l'nanlar da sera!ll. yakn taki)e ald.
&'nlardan )iri de T*rkiye%nin 6msr krali-esiH olarak tannan ;'r 4zkan. E'k'ro+a%daki G
)ir dn*ml*k arazilerinin )*y*k )l*m*nde msr eken 4zkan, (0 dn*ml*k )ir
sera k'rmak i-in fizi)ilite yaptrd.n syl*yor. Topraksz tarm yaparak domates yeti"tirmeyi
planlayan 4zkan, ilk yatrm t'tarn yakla"k 9 milyon T< olarak #esaplyor. 1n!ak ;'r
4zkan, da#a )*y*k l-ekli sera yatrmlar i-in r*zgar +e g*ne" ener7isi k'llanmna izin
+erilmesi gerekti.ini +'rg'l'yor. &ir ynetmelikle )' sor'n'n -z*le)ile!e.ini d*"*nen
4zkan, sera!l.a neden ilgi d'yd'.'n' ise "yle anlatyorN
6&iz E'k'ro+a%da a-k alanda tarm yapyor'z. 1+r'pa +e 1merika%yla kyasland.nda )ile
y*ksek +erim alyor'z ama kar mar7larmz -ok d*"*k. &' y*zden de -ift-iler yeni -k" yol'
aryor.H
?1;D@3<@%D1; D1I:T I1=
Weotermal kaynaklar a-sndan zengin il-elerin )elediyeleri, son yllarda )lgelerine sera
yatrmlarn -ekmeye -al"yor. Weotermal ener7i kaynaklar a-sndan zengin olan 1fyon%'n
?andkl il-esinin &elediye &a"kan smail :li)ol, yatrm!lar il-esine da+et ediyor +e #er
t*rl* deste.i +ere!eklerini )elirtiyor. $alen ?andkl%da ?andkl Tarm +e &ostan Tarm
modern sera!lk yapyor. ki "irket de yatrm a"amasnda.
?andkl%da #alen 1B s!ak s' k'y's' )'l'n'yor. $'dai kapl!alar +e -e+resi sera!lk
yatrmlar i-in 'yg'n. :li)ol, 6l-emize yatrm yapa!ak ki"i ya da k'r'l'"lara ayrm
yapmadan elimizdeki t*m imkanlar )'g*ne kadar sefer)er ettik. &'ndan )yle de etmeye
de+am ede!e.iz. Ialili.imiz +e kaymakaml.mz da )izimle ayn paralelde #areket ediyor.
/atrm!lara )elediye olarak #er t*rl* deste.i +ermeye #azrzH diyor.
90 2D:O8A I1=
?eralar genelde #i)rit to#'mlardan yeti"en fideleri k'llanyor. T*rkiye%deki fide *reti!ilerinin
says 90% )'l'yor. 1 dn*ml*k seraya G )in (00 adet domates fidesi, )in G00K)in (00 adet
de patl!an fidesi ekile)iliyor. Dn*m )a"na domates fidesi maliyeti (00 ila )in G(0, patl!an
fidesi ise 3G( ila 3(0 T< arasnda de.i"iyor.
1ntalya Ti!aret +e ?anayi >das 8e!lis &a"kan 1li =za 1kn!%nn /netim 3'r'l'
&a"kanl.%n yapt. stan)'l 2ide, T*rkiye%nin nde gelen fide *reti!ilerinden. /lda 90
milyon adet fide *rettiklerini )elirten 1li =za 1kn!, T*rkiye%de sera!l.a
)a.l olarak fide!ilik +e to#'m!'l'.'n da geli"ti.ini +'rg'l'yorN
6&iz *r*nlerimizin nemli )ir )l*m*n* seralara +eriyor'z. T*rkiye%de se)ze sera!l. yapan
seralarda a.rlkl olarak domates, )i)er, salatalk +e patl!an fidesi k'llanlyor. 1ntalya%da
)inler!e aile sera!lktan ge-iniyor. 1n!ak T*rkiye%de sera k'rmann )ir standard yok. &en!e
Tarm &akanl. sera k'rmann standartlarn )elirlemeli +e te"+iklerini ona gre yeniden
d*zenlemeli.H
$asan M:;T,=3 X 1gro)ay ?era!lk /netim 3'r'l' &a"kan
6,retimin y*zde 90%n i#ra- ediyor'zH
$asan Ment*rk, sera!lk sektr*ne yatrm yapmaya G000 ylnda $ollanda%ya yapt. )ir
seya#at sonrasnda karar +ermi". $ollanda%daki sera!lktan etkilenen *ne", )a)a mesle.i
m*tea##itli.in yanna tarm da eklemi". /atrm i-in de &ergamaKDikili yol' *zerindeki
3aynar!a )lgesini se-mi". 90 dn*m arazi satn alm" +e G00G%de 3.( milyon e'ro%l'k
yatrmla yola -km".
Ment*rk%*n #alen 900 dn*ml*k seras +ar. ?era!l.a yapt. yatrm 30 milyon e'ro%y'
a"m". 1gro)ay%n seralarnda a.rlkl olarak salkm, -eri +e )*y*k domates yeti"tiriyor.
Dnem dnem 3aliforniya Ronder tipi dolmalk )i)er +e -ekirdeksiz karp'z da ekiliyor.
&a"larda dn*m )a"na 10 ton domates alan 1gro)ay, "imdi 3(KD0 tonlara 'la"m". ,retimin
y*zde 90% )a"ta ='sya Py*zde 50Q olmak *zere ngiltere, 1lmanya, Danimarka, ;or+e- +e
s+e-%e i#ra- ediliyor. e-en yl 10 milyon e'roi#ra!at geliri elde ettiklerini syleyen $asan
Ment*rk, T*rkiye%de modern seralar d"ndaki *retimin -o.'n'n i#ra- edilemedi.ine dikkat
-ekiyor. ?era!l.n kontroll* tarma ge-i"te nemli old'.'n' d*"*nen Ment*rk, 6/apsal
sor'nlar -z*l*rseksa zamanda yatrmlarmz )in dn*me -karta)ilirizH diyor.
/'s'f &>?T1;X &ostan Tarm ,r*nleri /netim 3'r'l' &a"kan
6/atrmmzn geri dn*"*m* ( ylH
/'s'f &ostan, Trakya%da yaygn olan *ler marketlerinin ortaklarndand. &ostan ailesi,
G005ylnda 1D *ler marketini 3iler%e satt. ?onrasndaysa modern sera!lk yatrmlarn
g*ndemine ald +e &ostan Tarm ,r*nleri%ni k'rd'. Weotermal ener7inin k'llanld. seralar
k'ran )' "irket, ilk yatrm 8anisa ?ali#li%deki 150 dn*ml*k alanda yapt. /'s'f &ostan,
salkm domates *rettikleri )' sera i-in 11 milyon e'ro%l'k yatrm yaptklarn )elirtiyor.
,retimin y*zde 5(%i 1+r'pa *lkelerine +e ='sya%ya i#ra- ediliyor. &ostan, 6&' yatrmn geri
dn*"*n* ( yl sonra ala!a.mz #esapediyor'zH diyor.
&ostan Tarm ,r*nleri, ikin!i sera yatrmn da yine 7eotermal kaynaklar a-sndan zengin )ir
)lgede, 1fyon ?andkl%da yapyor. &'rada toplam GD0 dn*m arazi *zerinde sera
k'r'l'yor. Mirket, )' arazinin yarsna yaknn $azine%den kiralam", kalann da "a#slardan
satn alm". $alen 50 dn*ml*k arazideki sera k'r'm' tamamlanm" +e fideler dikilmi". &'
yln ilk yarsnda (0 dn*mde da#a yatrmn tamamlanp fidelerin dikilmesi planlanyor.
)ra#im 8=81$8JT>LJ<<1=@ X Dizayn r'p /netim 3'r'l' &a"kan
61na#tar teslimi seralar k'r'yor'zH
T*rk "irketleri de topraksz tarma ynelik yeni pro7eler geli"tiriyor. Dizayn r'p,
ge-en yl tarm sektr* i-in de+rim niteli.inde )ir pro7eyi tamamlad. 8ira!le adn ta"yan
pro7eyle 1 dn*m tarlada B0 ton domates *retimine 'la"ld. Dizayn r'p, )' pro7eyi 5 ylda,
( milyon dolar#ar!ayarak ger-ekle"tirdi. Dizayn r'p /netim 3'r'l' &a"kan )ra#im
8irma#m'to.'llar, sz kon's' teknolo7inin ayrntlarn "yle anlatyorN
6Tto#'m' s' i-erisinde )*y*t*yor'z. &' pro7eyle to#'m'n anlad. dili ke"fettik. 9 litre s'yla
1 kilogram domates yeti"tiriyor'z. =akiplerimiz 90 litre s'yla 1 kilogram domates yeti"tiriyor.
&' teknolo7imiz ayn zamanda a-lk +e s's'zl'kla m*!adele eden topl'mlara da )ir -k" yol'
s'n'yor.H
Dizayn, 8ira!le teknolo7isiyle ana#tar teslim seralar k'r'yor. ?era k'r'ld'ktan sonra g*)re,
fide, dan"manlk, am)ala7 gi)i t*m temel girdileri Dizayn sa.lyor. /eti"tirilen *r*n* de yine
Dizayn alp Y8ira!le% markasyla d*nyaya i#ra- ediyor. )ra#im 8irma#m'to.'llar 68inim'm
10 dn*m sera k'r'yor'z. B farkl -z*m s'n'yor'z. Dn*m )a"na maliyet 50 )in ila 1D0
)in e'ro arasnda de.i"iyor. /atrm D0 ayda kendini geri d*yor. 8ira!le iddial )ir *r*n +e i"
modeli. Mimdi )'n' iddial )ir marka #aline getirmek istiyor'zH diyor.
?ela#attin 4A&:/X >l)ia Tarm /netim 3'r'l' &a"kan
en- giri"im!i, sera patron'
en- giri"im!iler de sera yatrmlaryla yakndan ilgileniyor. 33 ya"ndaki ?ela#attin 4z)ey, i"
#ayatndaki ilk giri"imini sera k'rarak ger-ekle"tirmi". "letme fak*ltesinden mez'n old'ktan
sonra 1ntalya 1ks'%da 13 dn*ml*k topraksz sera k'rm'". 1ilesinin 1ntalya%da topraklarn
sera!lkla de.erlendirmek isteyen 4z)ey, 9 yl n!e )a"lad. salkm domates
yeti"tiri!ili.inde nemli )ir yolkat etmi". ,retimin nemli )ir ksmn i#ra- ediyor.
1yn zamanda ?eraK&ir P?era /atrm!lar +e ,reti!ileri &irli.iQ enel ?ekreteri olan
?ela#attin 4z)ey, sektr*n T*rkiye%de geldi.i noktayla ilgili "' )ilgileri +eriyorN 6T*rkiye%deki
ilk topraksz tarm 'yg'lamas 1D yl n!esine dayanyor. &'g*n iti)ariyle 9 )in dn*mde
*retim yapld.n ta#min ediyor'z. &a"ta 1ntalya +e zmir olmak *zere Denizli, 1fyon, 1ydn
illerinde topraksz seralar yaylyor. Dikim alanlarnn tamamna yakn ksmn domates
ol'"t'r'yor. Topraksz tarm *r*nleri gda g*+enli.ine 'yg'n +e kontroll* old'.' i-in pazarda
ter!i# ediliyor. $alen ?eraK&ir%e*yeolan 3B yatrm!, )in (00 dn*m arazi *zerinde topraksz
tarm yapyor. &' alana yatrmyapmak isteyen t*m yatrm!lara te!r*)e +e )ilgilerimizi
aktarmaya #azrz.H
;'r D:8=>3 X Para dergisi giri"im yazar
6Topraksz tarmn potansiyeli -ok )*y*kH
Pop*ler ifadesiyle 6#idroponik yeti"tiri!ilikH, topraksz tarm olarak da adlandrlan yeni )ir
'yg'lama. D*nyada )' sistem sade!e kaliteli toprak skntsndan de.il, #zl +erim +e konfor
i#tiya!ndan dolay )*y*k ilgi -ekiyor. Da#a -ok tasarr'f +e me+!'t alandan azami yarar
ama!yla 'yg'lanyor. Dar alan +e mek0nlarda )irka- kat *zerine k'r'lan platformlar
*zerinde ger-ekle"en )' faaliyet old'k-a ilgin-.
6$idroponik yeti"tiri!ilikH kon's'nda en nemli 'ns'r, )itkilerin kontroll* olarak )*y*t*lmesi
+e topra.a #i- i#tiya-d'y'lmamas. &' yeti"tiri!ilikte topra.n yerini )itki t*r*n*n i#tiya-
d'yd'.' kompozisyonlarda #azrlanm" sol*syon +eya 6perlitHe emdirilmi" )esin maddeleri
alyor. ?' ise damlama sistemiyle ya da do.al )'#arla"ma yol'yla +eriliyor. 1yr!a )ile"ik
kaplar prensi)iyle -al"an d*zenekler de +ar. &asit )ir tasarmla -ok katl
tesisler k'rmak m*mk*n. $alen $ollanda, &el-ika, Danimarka gi)i k*-*k tarmsal
topraklara sa#ip *lkelerde )' yeti"tiri!ilik )*y*k ilgi gr*yor.
T*rkiye%de de topraksz tarm potansiyeli -ok y*ksek. 1n!ak )' yntem yeterin!e tannmyor.
&'g*n )a"ta - 1nadol' olmak *zere T*rkiye%nin y*ksek rakml )lgelerinde sera!lk
yapla)iliyor. 4rne.in, 1fyon%da 1.100 metre rakmda do.al )'#arla stlan seralar grd*m.
1r domatesi, ka+'n gi)i )itkiler yannda egzotik )itkileri de yeti"tiriyorlar.
Topraksz tarm sistemin en nemli zelli.i, toprak yol'yla )'la"an )irtakm zararllarn )'
ortamda gr*lmeyi"i. 4zellikle#ayat -e+rimi i-in topra.a i#tiya- d'yan parazitler )' sisteme
)'la"amyor +e #astalk yapan 'ns'rlar asgariye iniyor. &ir di.er zellikse gerekli t*m )esin
maddelerinin -zelti #alinde )itkiye yeteri kadar +erilmesiF &' sistemde toprak yerine ge-en
+e )esin maddeleriyle s'y' )*nyesinde t'tan kat maddelere 6s')stratH ya da 6agregaH
deniyor. &' maddelerin en tannm" 6perlitH ad +erilen gzenekli )ir agrega )az. Perlit,
)asit tanmyla +olkanik )ir kaya!n sli"lem ge-irmi" #ali. Perliti toprak yerine en az ( yl *st
*ste k'llanmakm*mk*n. Da#a sonra sergi ta)akasn yenilemek gerekiyor. T*rkiye,
d*nyann en )*y*k perlit rezer+ine sa#ip *lkelerinden )iriF
&ankalarn sera!lk destekleri
T Airaat &ankasN De+let, sera!lk i-in alnan kredinin faizinin y*zde (0%sini s*)+anse ediyor.
M' anda Airaat &ankas%nn !ari faizi y*zde 10. De+let )'n'n y*zde (0%sini s*)+anse etti.i
i-in, yatrm!lar )ankadan y*zde ( faizle sera!lk i-in kredi k'llana)iliyor. De+let, 5.( milyon
T<%ye kadar k'llanlan kredinin faizini s*)+anse ediyor. Airaat &ankas, G0 dn*me kadar
olan seralar i-in yatrm )edelinin tamamn kredi olarak +ere)iliyor. &' da yakla"k 3 milyon
T<%ye denk geliyor. G0 dn*m*n *st*ndeki sera k'r'l'mlarndaysa yatrm )edelinin y*zde
5(%ini kredi olarak +eriyor. Iade maksim'm 5 yla -kyor. lk iki yl geri demesiz.
T Deniz&ankN &ankann 6?era /apm +e &akm 3redisiHnde alt +eya *st limit yok. 3redinin
geridemesi, nakit ak"na gre 90 aya +aran +ade +e ylda )ire +aran deme ko"'llaryla
yapla)iliyor. Deniz&ank ayr!a, 6Tarm Pl'sH *r*n*yle gele!e.in yatrm
alanlar olarak tespit edilen rt*alt PseraQ tarm, s*t #ay+an!l. +e mey+e!ilik alanlarnda
yatrmyapmak isteyen giri"im!ilere yn gsteriyor. Deniz&ank Tarm &anka!l. Pazarlama
r'p 8*d*r* 1#met Eelik, 64rt*alt tarma yatrm yapmak isteyen giri"im!ilere anla"mal
dan"man firmalarmz ara!l.yla pro7e n!esi +e s*resinde fizi)ilitenin ol'"t'r'lmasndan
yatrm yeri nerisine +e *r*nlerin pazarlanmasna kadar t*m s*re-lerde dan"manlk deste.i
+eriyor'zH diyor.
T Meker)ankN ?era yapm, i"letmesi +e organik tarma kredi +eriyor. Meker)ank "letme +e
Tarm &anka!l. enel 8*d*r /ardm!s $alit $aydar /ldz, 61lt +eya *st snr
)'l'nmayan kredimizin miktar, m*"terilerimizin i#tiya-lar do.r'lt's'nda )elirleniyor.
8aksim'm 39 ay +ade ile k'llandrd.mz kredimizi, m*"terilerimize demesiz dnem +e
esnek deme imkanyla s'na)iliyor'zH diyor. Meker)ank ayr!a, 6Tarmsal
3redilerde ;akit 1k"na Dayal 3redilendirmeH yntemini de yeni 'yg'lamaya ald. &'
yntem sayesinde m*"terilerin da#a 'yg'n kredi k'llanmalar sa.lanyor.
T /ap 3rediN ?era!lkla '.ra"an *reti!ilere ynelik iki *r*n s'n'yor. /eni )ir sera k'r'lmas
+eya me+!'t )ir serann yenilenmesi ama!yla -izilmi" pro7elere k'llandrlan 6?era /apm
3redisiH, aylk e"it taksitler #alinde 39 aya +aran +adelerle k'llanla)iliyor. ,retimle ilgili fide,
g*)re, ila-lama, )randa gi)i i#tiya-larn finansman i-in k'llandrlan 6?era!lk 3redisiH ise
+ade son'nda anapara +e faizin )irlikte denmesi ko"'l'yla 1G ay +adeye kadar
k'llandrlyor. /ap 3redi Perakende &anka!lk Pazarlama r'p Direktr* 8e#met
Oemal!lar 61lternatif ener7ili sera yapmna ynelik yatrm pro7eleri olan i"letmelerin #i)e
desteklerinden faydalanmalarna katkda )'l'nmaya -al"yor'zH diyor.
$alk &ankasN $alk)ank, Topraksz Tarm 3redisi ile ?era "letme +e ?era /apm 3redisi
+eriyor. Topraksz Tarm 3redisi%nin limiti pro7eye +e i#tiya!a gre )elirleniyor. 3redi,
*reti!inin #asat dnemine paralel olarak 3, 9, 9, 1G ayda )ir e"it taksitli ya da 3 ya da 9 ayda
)ir anapara e"it taksit demeli olarak )elirlene)iliyor. 3redinin +adesi ( yla kadar
'zaya)iliyor. $alk)ank :snaf +e 3>& &anka!l. enel 8*d*r /ardm!s smail $akk
mamo.l', ?era "letme +e ?era /apm 3redisi ile ilgili de "' )ilgileri +eriyorN 6&' kredimiz
tarmsal i"letmelere to#'m, zirai ila-, stma, so.'tma giderleri gi)i i"letme giderlerinin
kar"lanmasna ynelik olarak k'llandrla)iliyor. 3redi ayr!a sera yapm, modernizasyon',
so.'tma, #a+alandrma sistemlerinin k'r'lmas, yenilenmesi, k*lt*r mantar odas yapm
gi)i ama-larla da +eriliyor. ?era yapmnda D yla +aran +adeler 'yg'lana)iliyor. 1yr!a 1 yla
kadar demesiz dnem frsat da s'n'l'yor.H
3ooperatiflere zel kredi
Tarm &akanl., sera!lk kooperatiflerine d*"*k faizli kredi +eriyor. &' destekle, krsal
alandaki *reti!ilerin g*-lerini )irle"tirmeleri +e ekonomik )*y*kl*kte i"letmelere dn*"meleri
ama-lanyor. &'na gre, krsal alandaki (0 aile (00%er metrekare i-in ortak olarak G( dn*m
sera!lk pro7esi #ayata ge-ire)ilir. &'n'n i-in de d*"*k faizli kredi deste.i ala)ilir.
&akanlk, sera!lk kooperatiflerine, kalknmada n!elikli illerde sa)it yatrmn y*zde B(%ine,
di.er illerde ise y*zde B0%ine kadar kredi deste.i +eriyor. 3ooperatiflere ynelik kredi
desteklerinin +adesiV ilk yl demesiz, ikin!i yl faiz demeli, di.er yllarda taksit +e faiz
demeli olmak *zere 5 yl. "letme sermayesi i-in ta#sis kredilerde ise ilk yl faiz demeli,
ikin!i +e *-*n!* yllarda taksit +e faiz demeli olmak *zere +ade 3 yl.
3redinin faizi )akanlk-a )elirleniyor. Airaat &ankas faiz oranlarnn drtte )irine kadar
indi.ini )elirtelim. G003KG010 yllar arasnda )' kapsamda 35 kooperatife (5 milyon D53 )in
T<%lik kredi deste.i sa.land.
1lternatif ener7ili seralara kar"lksz para
Tarm &akanl., 3rsal 3alknma /atrmlarnn Desteklenmesi Program
-er-e+esinde alternatifener7i kaynaklar k'llanan seralara #i)e +eriyor.
Program -er-e+esinde G009KG010 yllar arasnda alternatif ener7i kaynaklar k'llanan 199
sera pro7esine 3( milyon B99 )in ((G T< #i)e +erildi.
Desteklerden 7eotermal, )iyogaz, g*ne" +e r*zgar gi)i alternatif ener7i k'llanan seralar
yararlana)iliyor. 8e+!'t seralarn alternatif ener7i k'llanm, kapasite artrm
+e teknolo7i yenileme kon's'ndaki )a"+'r'lar da de.erlendiriliyor. 3apasite artrm +e
teknolo7i yenileme pro7esi )a"+'r'larnda sade!e makine ekipman almlarna #i)e deste.i
+eriliyor. Ierilen #i)e destek miktar ise pro7e yatrm t'tarnn y*zde 5(%e kadar -ka)iliyor.
&' desteklerden yararlanan $asan Oengiz, Diyar)akr ?il+an%a )a.l Oengiz 3y*%nde 9%"ar
dn*ml*k G sera k'rm'". &' seralarn #er )iri i-in G(0%"er )in T< #i)e alnm". Toplam
yatrm t'tar ise 1 milyon 300 )in T<. *ne" ener7isiyle snan )' seralarda
a.rlkl olarak domates *retiliyor. Domatesin yan sra salatalk, ka)ak +e )i)er de
yeti"tiriliyor.
RRR.tedgem.go+.tr
TelefonN 031G D99 BG 5D