Gia To Bi Luc Tan Thoi

V Vn An
Gia T B Lc
Tn Thi
Ngun: danchuausa.net
Nm 1981, Nh Xut Bn Khoa Hc X! H"i t#i H$N"i cho
%ut &n cu'n Ty Dng Gia T B Lc ()i *h +, Ghi
Chp Nhng Chuyn Kn ca !"# Gia T Ty Dng. Trang
ba sau v trang th t ca Sch ghi l Lu Hnh Ni B vi
s l!ng "ht hnh l#n $%n &'()'' b*n v l+i ghi, sch in
ng-i ch. ti#u /% h-0ch.
N%u c1 2t ch3t li#2 s. ti thi4u( h5n ci g6i l Nh 7u8t B*n
9h-a H6c 7: Hi /ia "h*i t; /hai t< t= l>u r?i v $: ch- "h@
bi%n 2t tc "hA2 Bui CD thE- 2t cung cch c1 2t /hFng
hai 8G. Ht $c gi*( ch. cIn h6c bJc trung h6c "h@ thFng( cKng
$ /h2 "h th8G ci tLnh sai s; th;c lDch s< $%n bu?n c+i ca
ng+i gii thiMu( gi*i thLch v ghi ch3 tc "hA2 v C- $1 ca c*
ci g6i l Nh 7u8t B*n 9h-a H6c 7: Hi /iaN Ht thL CO,
tr-ng l+i gii thiMu( NgF Pc Th6 vi%t rQng R- cui th% /S
7RTTT( gi2 2Oc /h>2 20ng t- thnh U RiMtVNa2 "hn BuG%t
gi*i tn CWng T#n( s" nhJ" gi- $? v- CWng PF2inic Xtc
PF2ing-Y Xtr.Z&Y. Th% /S 7RTTT( gi[a RiMtVNa2 v Ratican(
$>u c1 li#n hM ng-0i gia-( 2 b*- l c1 /h>2 20ng t- thnh.
\Wn viMc "hn BuG%t gi*i tn ]Wng T#n 2i n;c c+i( gi*i tn
2t hi CWng $>u "h*i l thA2 BuG^n ca 2t /h>2 20ng tWa
thnhN ThFi cKng ch- l ch8" nhJn $i( v ba ci th lA2 cA2 8G
thuc l:nh v;c chuGMn thi#n h0( Ct cKng $>u c1 sa-. Nhng
cWn chuGMn ca 2nh th sa-. 7in nghE NgF Pc Th6 vi%t
th#2, $>G l 2t tc "hA2 truGMn /_ C: s< C- bn gi- s`
CWng T#n l ah02 Ng Hi#n( NguGbn H- P+ng( NguGbn B
&
c2( v TrIn Pnh Hi#n cdng s-0n. \* bn ng+i cdng sng
v- /h-*ng cui th% /S 7RTTT V $Iu th% /S 7T7. Hai ng+i $Iu
l hai gi2 2Oc $Da "hJn Na2V\h>n XnaG l vdng H*i HJu(
H Na2 NinhY. Hai ng+i sau l hai thIG c* tre Bu# U H*i
]fng Xtr.Z&Y. ci cKng bi%t gi2 HOc RiMtVNa2 ti#n /hUi l
NguGbn B TWng( ch. $!c t8n "h-ng nh2 Zijj bUi gi-
H-ng aiF 7T. \h. c1 NgF Pc Th6 l 2d tDt( Cd tr-ng "hIn
Ti LiMu Tha2 9h*- U cui Sch( Fng ta c1 /# /hai Lt nh8t hai
cun LDch S< v^ gi- Hi RiMtVNa2( $1 l cc cun Lch S
o Thin Cha Vit-Na( ku8t b*n Ci BuG^n CuGMt chLnh
ca linh 2Oc L. \aCilrE v cO NguGbn Rhn T( Hu%( P0i RiMt
thiMn b*n( Zimm( v cun Lch S T!u"#n $i%o Vit-Na( ca
NguGbn H?ng( HiMn T0i Zi)i.
\h. c1 th4 /%t luJn $>G l 2t /% h-0ch re ti^n nhQ2 b1" 2n-
s; thJt( bFi nh6 /hFng "h*i 2t gi- hi 2 l 2t tFn gi-
vi gIn hai ngn nh2 lDch s<. \h. l0( n1 $: $!c Nh 7u8t B*n
9h-a H6c 7: Hi ch- ku8t b*n. H6 $ui haG h6 c _ $ui $4 giE-
2I2 sai l0c. \h3ng tFi von c thpc 2pc nh th% t= nh[ng nh2
cun sch nG ku8t hiMn. Nhng( tUng ch. c1 ci th $0i CiMn
ch- trL tuM l-i ng+i ca \ng S*n RiMtVNa2 2i tr>ng tr-
nh th%( /hFng ng+( ngaG tr-ng k: hi T>G ahfng( von c1
nh[ng th T>G ]fng gia TF BL LOc. T0i H-a 9q( 2t nh12
ng+i RiMt n- $1 $: ch- in l0i cun sch tr#n v t0i rc nG( c1
hiMu sch $: ch- Bu*ng c- n1 tr#n 2t t+ tuIn san U
HElb-urnE. Nhng chuGMn cWn l0 hfn n[a( $1 l nh[ng cun
l-0i T>G ]fng gia TF BL LOc C- chLnh cc tc gi* T>G
ahfng cFng b. \h3ng tFi 2un n1i $%n hai cun sch, 2t l
vU /Dch V$ !"i Din XThE sE"rEsEntativEY ca s-lt H-chhuth
ku8t b*n nh2 Ziuj( hai l cun Gi%# &#'ng &i()*+ XHitlErvs
a-"EY ca w-hn \-rnxEll( ku8t b*n nh2 Ziii.
j
1- ./ 012 324N
V$ !"i Din X]Er StEllvErtrEtErY l 2t vU /Dch ca s-lt
H-chhuth( $!c trnh Cibn lIn $Iu t0i BErlin ngG &' thng &
nh2 Ziuj v t0i L-nC-n ngG &) thng i cdng nh2.RU /Dch
g>G 2t ti%ng vang 20nh tr-ng C luJn th% gii v t0- n#n
nh[ng cuc tranh luJn sFi n@i 28G chOc nh2 Bua. Tr-ng vU
/Dch nG( H-chhuth t c- Pc aiF 7TT $: i2 hfi lyng ti%ng
/hFng chng l0i chLnh sch CiMt ]-VThi ca HitlEr v C- $1
/hi%n th>n "hJn ng+i ]-VThi trU n#n t?i tM. L+i t c- 8G
$!c ng+i $1ng vai linh 2Oc CWng T#n z-ntana n1i l#n, Ht
P0i ]iMn Pc 9itF /hi th8G tJn 2pt nh[ng $iû nG 2 von i2
hfi lyng ti%ng ch. v chLnh sch Buc gia( 2 von tr h-:n Cd
ch. 2t ngG{ 2t gi- h-ng nh th%{ ch5ng "h*i l 2t
ti "h02 sa-|.
N%u l+i /%t n 8G nguG#n tuG^n ch. l l+i n1i gi* tUng ca 2t
nh>n vJt /Dch( th "h*n ng ch5ng c1 chi 20nh. Png nG(
H-chhuth l0i 2un chng 2inh rQng l+i /%t n 8G l l+i /%t n
ca lDch s<. N#n Fng $: in th#2 mu trang ti liMu v- /Dch b*n.
Tr-ng s cc ti liMu nG( trLch $-0n ca vhn h- cFng gi-
zranc-is Hauriac $ng ch3 _ hfn c*. TrLch $-0n $1 nh sau,
\h3ng ta cha $!c ci an i nghE $8ng /% vD Ng+i Hi^n
galilEa( Si2-n ah#rF( /%t n viMc $1ng $inh hQng h sa s
nh[ng }ng+i anh E2 ca \h3a.v bQng 2t ngFn t= b8t h2 h?
v r~ nghà ch /hFng bQng nh[ng 2 ch. ng-0i gia- { 2t
ti c c nG "h*i l trch nhiM2 ca nh[ng chng nh>n /hFng
chDu l#n ti%ng chng l0i n1 Cd l_ C- ca s; i2 lyng 8G l th% n-
m
chhng n[a. L+i t c- nG v th% $: gpn li^n t#n tu@i $c aiF
7TT v- cuc tranh luJn chung Buanh S; T2 Lyng ca Ngi
trc ti c tIG tr+i ca Pc uc 7: tr-ng Th% \hi%n Hai.
Th;c ra s-lt H-chhuth l ai v /Dch b*n ca Fng ra $+i tr-ng
h-n c*nh n-| ThE- Ti%n S` w-sE"h L. LichtEn( 2t chLnh
/hch v 2t h6c gi* BaVLan gc ]-VThi( gi2 Pc uc T%
S; RO ca Li#n P-n \hng ah. Bng Bvnai Bvrith( s-lt
H-chhuth ch. l 2t $a tre Xsinh nh2 ZijZY Ci th+i Pc aiF
7TT v $ng l;c chLnh ca Fng l sng tc ra 2t vU /Dch haG(
ch /hFng "h*i 2t h? sf chLnh kc ch- n#n vibn t!ng lDch s<
ca Fng /hFng $ $4 "h# "hn chLnh $ng v^ cc hnh $ng
ca Pc aiF 7TT. Hyt /hc( ai cKng bi%t vU /Dch nG $!c trnh
Cibn ch. 28G thng sau ngG b% 20c "hi#n $Iu ca \Fng P?ng
Ratican TT v trc $1 vO k< cC-lt ich2ann t0i ]-VThi. Bi%n
c $Iu $yt gi- Hi \Fng gi- l#n hng $Iu tr-ng C luJn th%
gii v 2U ra c* 2t /S nguG#n h?i sinh tfi tre. \c l;c l!ng
thd $Dch ca gi- hi 8G /hFng 2un nQ2 i2. Ht tr-ng cc
l;c l!ng $1 chLnh l Nh Nc \ng S*n Nga. Ta bi%t ngaG t=
nh[ng nh2 Zimm( cf Buan ngFn luJn Nga SF( TvEstia( $: t=ng
/%t n Ratican $?ng l-: vi HitlEr v Huss-lini. L+i /%t n nG
$: bD truG^n thFng H nh t0" chL NEx -r/ Ti2Es l#n n
nyng n^. uc Hi Ti4u Bang NEx -r/( tr-ng "hi#n h6" ngG
thng j nh2 $1( cKng $?ng thanh "h*n $i l+i /%t n /ia( ch-
rQng c* $c aiF 7T lon $c aiF 7TT $û t=ng l#n n ch nghà
ahtV7Lt lon ch nghà uc 7: v 26i hnh thc cai trD $c
ti /hc tr-ng c* cc tuG#n b cFng lon t t= nh2 ZijZ. Hnh
thc cai trD $c ti /hc C` nhi#n l ch% $ \ng S*n( v sau /hi
hai ch% $ $Iu bD CiMt v-ng( n^n $c ti sau t ra cWn tn b0-
hfn ch3ng nhiû lIn XnhJn $Dnh ca s< gia H. ahili"Y v C- $1
ti%" tOc bD $c aiF 7TT l#n n. H-sc-x tr* $Ka bQng cch $a ra
nh[ng trJn "h*n cFng chng Ratican vi luJn $^ chLnh l $c
aiF 7TT 2un $i vi uc 7: $4 chng l0i \ng S*n Nga. Bi%n
c sau XvO k< ich2annY l2 th% gii bng h-ng v lIn $Iu
)
ti#n cc ti c chng ng+i ]-VThi $!c 2i#u t* 2t cch h:i
hdng( /hi%n C luJn th% gii "hon n v c* 2t "h-ng tr- $i
t2 gi*i thLch ku8t hiMn. Nh[ng nh trL thc v s< gia ]-VThi
nh BEn HEcht v Hannah crEnCt $yt ra nh[ng nghi v8n $0i
l-0i nh T0i sang+i ]-VThi( Bua cc l:nh tO ca chLnh h6(
$: cng tc vi uc 7: tr-ng viMc t; hG CiMt chLnh 2nh|(
T0i sa- hng triMu ng+i ]-VThi $: $i v- ci ch%t ca 2nh
nh nh[ng c-n chi#n $i v- lW st sinh|. crEnCt ch- rQng s;
$?ng l-: Xc-2"licitGY ca cc nh i-nist tr-ng th*2 /Dch nG
l 2t tr-ng nh[ng trang $En ti nh8t tr-ng lDch s< C>n tc
h6. Nhiû ng+i th8G nh[ng ch8t v8n 8G thJt /h1 2 tr* l+i tr;c
CiMn. H6 l#n $+ng $i t2 c-n chi#n th% ti v $c aiF 7TT( naG
$: ch%t( trU thnh 2Oc ti#u thuJn tiMn $4 tr3t hJn v gi3" ng+i
ta Bu#n $i v8n $^ $?ng l~a ca nh[ng ng+i i-nists C- cc nh
b8t $?ng chLnh /i%n n#u ra X7E2 illia2 HughEs( &o'e &ius
()): Victi o* the Ch!istian-+ashe!sY.
5on chi6n th7 t"i
ah*i chhng chLnh tr-ng 2Fi tr+ng tr#n( /Dch b*n ca s-lt
H-chhuth $: $!c vi%t ra v $!c ch- $1n nh 2t th ha
2d l2 2+ $i hnh *nh Ratican TT v t0- n#n 2t th chi#n
chuc ti Xsca"Eg-atY ch- lfng t>2 Pc uc v c* lfng
t>2 2t s nh i-nists. s-lt H-chhuth vn l ng+i PFng
Pc. PFng Pc l3c 8G Ci *nh hUng nyng n^ ca Li#n SF v
v=a thi%t lJ" k-ng Bc T+ng BVLinhN Ht $iû $ng lu _ l
H-cchuth cKng ku8t b*n 2t /Dch b*n /hc t c- \hurchill
gi%t ng+i( nhng /Dch b*n 8G /hFng g>G $!c ti%ng vang n-.
R n1 /hFng "hd h!" vi ci 2*nh $8t 2Iu 2 $i t2 chi#n th%
ti l3c 8G.
TrU l0i vi tc "hA2 ca H-chhuth( ti%n s` LichtEn( tr-ng tc
"hA2 ,-t V.n # thu-c &h%n o%n: $i%o /o0ng &i1 ()) 20
Ng34i 5o-Th%i Xc uEsti-n -t wuCg2Ent, aius 7TT anC thE
u
wExsY( nhJn knt rQng C- c tnh b Bua XbG lacunaEY( COng _ ch.
2un chng 2inh luJn $^ ca 2nh( tc "hA2 ca H-chhuth c1
tLnh thi#n vD v $a ra nh[ng /%t luJn b8t cFng. ThL CO nh
tr-ng 8n b*n ti%ng cnh( trang jZ&( H-chhuth ch- rQng nh[ng
$iû ]-nati "h3c trnh ch- Trung T>2 Ti LiMu ]-VThi HiMn
P0i v^ thi $ chLnh thc ca cc vi#n chc ng-0i gia- TWa
Thnh cIn $!c trLch Con. Hda Thu nh2 Zim&( ]-nati c1 2t
th ngpn nhpc $%n h-n c*nh ng+i ]-VThi t0i Hi^n Na2
Nc ah" nh+ linh 2Oc CWng \a"uchin l \ha HariEVBEn-it
chuG4n ch- Pc gi- H-ng( tr-ng $1 Fng /#u g6i s; gi3" $
ca ngi. Nhng s; gi3" $ 8G /hFng $!c $a ra. Th;c t%(
Ti%n S` LichtEn ch- haG Trung T>2 nG t0i aaris c1 r8t nhiû
ti liMu ch- th8G nhiû ng+i ]-VThi( $?ng $0- ca cngEl-
]-nati( 2t ng+i gc ]-VThi( $: $!c cu sng nh+
nh[ng li#n hM gi[a Fng ta v Ratican. Hyt /hc( /hi trLch
zranc-is Hauriac( H-chhuth $: c tnh b /hFng trLch nh[ng
c>u gi[a ca Hauriac, \hpc chpn cc l;c l!ng chi%2 $1ng c1
th4 2ang l0i nh[ng " l;c /hFng th4 cng l0i $!c( chpc chpn
s; i2 hfi lyng ti%ng ca Pc gi- H-ng v cc h?ng G ca
ngi l 2t b@n "hJn /inh /hng nh8t $iû Buan tr6ng l "h*i
trnh ch- $!c nh[ng b8t h0nh c1 /hi cWn tM hfn n[a. Piû 8G
ch- th8G Hauriac hi4u r~ th% lng nan /hng /hi%" ca Pc
aiF 7TT. 9hi bD ch8t v8n v^ $i42 nG( H-chhuth $: "h*i nhn
nhJn v C- $1 $: ch- th#2 nh[ng c>u 8G tr-ng 8n b*n ti%ng
cnh. \Wn b*n ti%ng Pc von gi[ nguG#n.
H-cchuth cKng trLch "h3c trnh ca P0i s Pc c0nh T-
Thnh( Bar-n v-n Eisac/Er( $4 /%t n $c aiF 7TT( 2 c>u
c1 gi nh8t $i vi Fng ta l, $c gi- H-ng $: /hFng $4
2nh bD CO v- ch $a ra b8t c l+i tuG#n b "hF trfng n-
chng l0i cc vO $IG *i ng+i ]-VThi{ Ngi $: l2 nh[ng g
c1 th4 l2( tr-ng v8n $^ t% nhD nG cKng nh tr-ng cc v8n $^
/hc( $4 /hFng g>G h0i ch- cc 2i li#n hM vi chLnh "h
Pc. ah3c trnh nG c1 thJt. Nhng "h*i hi4u n1 tr-ng ng[
c*nh cc hnh k< cKng nh thi $ ca chLnh Eisac/Er. ng

thE- $u@i 2t chLnh sch c _ $nh l=a chLnh cc ch nh>n Fng
ca 2nh bQng cch t; _ gi*i thLch cc $" ng ca Pc gi-
H-ng vi 2Oc $Lch $4 chE chU ngi /hi nguG cf r8t c1 th4 bD
bpt gia2. \h- n#n /hi Ratican g<i "h*n /hng lMnh bpt c-n tin
$%n Fng( Fng $: /hFng chuG4n cc "h*n /hng 8G v^ BErlin( v
ngh` rQng Cd sa- cc "h*n /hng 8G cKng ch* ai t0i $1 thl2
$6c. Ng+i ta "h*i t; hi v l g c-n trai Fng sau nG trU thnh
T@ng Thng n@i Canh ca \ng HWa Li#n Bang PcN
Th;c ra nh[ng ng+i chng $i Pc aiF 7TT tr-ng $1 c1
H-chhuth /hFng Bu#n cc c gpng /hFng ng=ng ngh. ca Ngi
tr-ng viMc tr! gi3" ng+i ]-VThi tr-ng chi%n tranh. Piû h6
2un n1i l s; i2 hfi lyng ti%ng $i vi ch% $ HitlEr. w-hn
Lucas( tr#n Nati-nal sEviEx( s ngG && thng ZZ nh2 Ziii(
ch- haG ng+i ta "h# "hn /hFng "h*i nh[ng $iû $c aiF 7TT
$: l2 2 l nh[ng g Ngi $: /hFng l2. 9h*- st 2t c-n
ng+i v nh[ng g ng+i 8G /hFng n1i haG /hFng l2 l 2t
trch vO /h1 /hhn /hi n1i $%n viMc truG tI2 s; thJt. H th;c ra(
Ngi c1 i2 hfi lyng ti%ng haG /hFng| 9hFng h5n( nh[ng ng+i
chng $i ch- rQng ngi c1 l#n ti%ng( nhng ngFn t= k< COng
ch. l nh[ng ngFn t= chung chung( tr=u t!ng( h2 h? thE- li
ng-0i gia-( /hFng tr;c ti%" l#n n uc 7:( /hFng n#u $Lch
Canh ch3ng. Piû nG $3ng( nhng ng+i ta "h*i knt kE2 t0i
sa- Ngi $: ch6n /hFng l#n ti%ng nh vJG| Ti%n S` LichtEn ch-
haG tr-ng n^n vhn h1a T>G ahfng( nguG#n $ng l;c l G%u t
G%u tLnh tr-ng b8t c cuc tranh luJn n- v^ s; trung chLnh ca
2t c-n ng+i.
2m 89n: ha; <hn: im 89n:
P3ng l Pc aiF 7TT $: ch6n /hFng n#u $Lch Canh ch% $
uc 7: tr-ng cc l+i /%t n cFng /hai ca 2nh( Cd nh[ng l+i
/%t n 8G c1 r8t nhiû v ai cKng hi4u ch3ng nhp2 v- ch% $
tn c 8G( /4 c* b6n uc 7: Xah3c Trnh ca Rhn ahWng cnV

Ninh uc 7: Trung fng gEsta"- ngG &&'ZZimj, gi-
H-ng $: bi bc TrJt T; Hi ch- u \h>u ca uc 7:{
TuG gi- H-ng /hFng n#u $Lch Canh uc 7: t0i Pc( nhng
Cibn vhn ca Fng l 2t cuc tr+ng chinh chng l0i t8t c*
nh[ng g ch3ng ta ch trfng{ $>G( Fng ta r~ rng l#n ti%ng
nh>n Canh ng+i ]-VThiY. Th;c ra( t ch8t h6c gi* t; nhi#n
th3c $AG ngi cI2 b3t s-0n th*- vhn /iMn c1 $Iu c1 $uFi chLnh
thc l#n n ch nghà uc 7:( nh $c ti^n nhiM2 ca ngi $:
l2 vi thFng $iM" ,it 6!ennende! So!ge XRi Ni L- u Nou
LWngY. LinhVHOc aEtEr gu2"El S.w.( 2t s< gia v l th.nh
nguGMn vi#n "h-ng ch>n "hc ch- Pc aiF 7TT kc nhJn
tr-ng bi b- Pc aiF 7TT Nh Ngi Th;c S; L Xaius 7TT cs
HE sEallG asY, Pc aiF 7TT $: s-0n 2t b*n vhn cFng /hai
"h*n $i viMc bch h0i ng+i ]-VThi. Nhng ngaG trc /hi
b*n vhn $!c g<i ch- ssErvat-rE s-2an-( c1 tin trnh ch-
ngi haG nh[ng hJu Bu* th*2 h0i tr-ng sng /i%n ca cc gi2
2Oc HWaVlan. Ngi /%t luJn rQng viMc "h*n $i cFng /hai( thaG
v l2 nh s "hJn ng+i ]-VThi( th;c ra l0i $: gia thng s;
bch h0i chng l0i h6 v ngi BuG%t $Dnh /hFng 2un chDu
trch nhiM2 v^ viMc t; 2nh can thiM" $4 r?i cKng c1 cdng
nh[ng hJu Bu* v c1 /hi cWn tM hfn n[a. N#n ngi $: hG b*n
vhn /ia $i XkE2 \hrist-"hEr Hcgath( aius 7TT anC thE
H-l-caustY. Tr-ng th gn
nhpc cc h-n c*nh tr-ng viMc BuG%t $Dnh c1 n#n t; ch% haG
/hFng( $4 trnh s; C[ tM hfn XaC 2a-ra 2ala vitanCaY. RiMc t;
ch% $1 n#n l2 n%u nh[ng tuG#n b cFng /hai ca cc gi2
2Oc liû 2nh s $E2 $%n cc nguG cf tr* thd v cng bc.
P1 l 2t tr-ng nh[ng l_ C-( chLnh Ta cKng t; ch% cc cFng b
cFng /hai ca Ta. 9inh nghiM2 Ta c1 tr-ng nh2 Zim& tr-ng
cc ti liMu Ta cFng b $4 "h>n "ht ch- cc tLn h[u $: biMn
2inh ch- thi $ ca Ta. Ngi cKng t=ng t>2 s; vi linhV2Oc
ai- Scavii, PFi /hi ta ngh` $%n viMc r3t "hn" thFng cFng(
i
$4 nghi#2 /hpc l#n n trc c-n 2pt ca t-n th% gii ci ti c
CiMt chng Bu /hng /hi%". Nhng sau nhiû cIu nguGMn v
nc 2pt( Ta hi4u ra rQng l+i /%t n nh th% ch. $a l0i th8t b0i
tr-ng viMc cu gi3" ng+i ]-VThi( v r8t c1 th4 n1 s /hi%n
ch- h-n c*nh ca h6 ra t?i hfn{ Hi4n nhi#n 2t "h*n $i
cFng /hai s $E2 l0i ch- Ta l+i /hEn ng!i v lWng ngng "hOc
ca th% gii vhn 2inh( nhng c1 /hi n1 $a ng+i ]-VThi
/hn /h@ $%n cfn bch h0i cWn t?i tM hfn n[a.
TUng n#n nhpc l0i bi%n c th*2 /hc kAG ra t0i HWaVlan nh2
Zim&. P!c g!i hng bUi thFng $iM" 7'e!e et Ca!itate XbQng
viMc l2 v bQng $c iY( v Cd bD Nh Nc $E C-0 /hFng
$!c l#n ti%ng( n%u /hFng s l:nh hJu Bu*( cc gi2 2Oc HWaV
lan ch- cFng b th chung $^ ngG Zi'mZim& $4 $6c tr-ng
26i nh th+ tr-ng nc. Tr-ng th chung nG( cc ngi l#n n
viMc $i k< b8t nh>n v b8t cFng nhQ2 v- ng+i ]-VThi bUi
nh[ng nh cI2 BuG^n tr-ng $8t nc ch3ng ta. uc 7: tr*
l+i bQng cch ru?ng b b8t c tu s`( n[ tu( linh 2Oc n- Cd ch.
c1 2t gi6t 2u ]-VThi tr-ng ng+i. Hfn j'' n0n nh>n bD
$a ti cuschxit v lJ" tc bD $AG v- "hWng hfi ng0t( tr-ng
$1 c1 Cith StEin( n[ tu \ar2ElitE( tri%t gia v huG^n nhiM2
h6c( ng+i v=a $!c gi- Hi tFn "h-ng hi4n thnh. 9%t Bu*
hnh $ng anh hdng ca hng gi- "hA2 HWaVlan l i "hIn
trh2 ng+i ]-VThi t0i k nG g?2 ZZ'(''' $n Fng( $n b v
tre E2 $: bD th*2 st( 2t t. lM ca- nh8t tr-ng b8t c Buc gia
T>G u n- Ci ch thng trD ca uc 7:. Thnh ra( v8n $^ U
$>G ch. l v8n $^ "hn $-n. ahn $-n c1 th4 sai 2 cKng c1
th4 $3ng. N%u $i t!ng ca "hn $1an ch. l nh[ng $iû tr=u
t!ng( th sai vi $3ng ch5ng thnh v8n $^( nhng n%u $i
t!ng ca "hn $1an l 20ng sng c-n ng+i( th /hFng ai ch-
"hn" ta /hinh ku8t $!c. N1 bpt ta "h*i thJn tr6ng l;a ch6n v
ci l;a ch6n $3ng nh8t von l aC 2a-ra 2ala vitanCa X$4 trnh
s; C[ tM hfnY. \hng c rnh rnh. HitlEr v $?ng b6n( nh
nhJn knt ca Ti%n S` LichtEn( /hFng "h*i l nh[ng c-n ng+i
Z'
vhn 2inh. N#n /hFng th4 $da Cn vi ch3ng. NgG &m thng
gi#ng nh2 Zimj( Ng-0i trUng uc 7:( w-achi2 v-n
sibbEntr-"( ch. thD ch- P0i S ]iEg- v-n BErgEn thFng b-
ch- Pc gi- H-ng haG n%u Ngi hnh $ng chng l0i PM
Ta2 uc 7: XsEichY( Nc Pc s /hFng thi%u cc "hfng
tiMn tr* $Ka bQng v~ l;c. PE C-0 8G $!c v-n BErgEn chuG4n
ch- Pc aiF 7TT hai ngG sau. 9hFng th4 /hinh ku8t $4 ci t. lM
th*2 st /hng /hi%" ca HWaVlan cKng $!c " COng t0i cc
nfi /hc ca T>G u. Hyt /hc( $: $nh l c1 nhiû l+i G#u cIu
Pc aiF l#n ti%ng cFng /hai t gic uc 7:( nhng cKng
/hFng thi%u ng+i cIu 2-ng ngi $=ng l2 nh vJG( -i -h2
thaG( h6 l0i chLnh l nh[ng n0n nh>n tr;c ti%" ca uc 7:. Ta
h:G nghE Pc \ha wEan BErnarC( bD cI2 td t0i ]achau v sau
$1 l gi2 2Oc LukE2b-urg( t>2 s;, \c linh 2Oc bD cI2 td
run s! 2i lIn nghE tin c1 2t thA2 BuG^n tFn gi- n- $1 l#n
ti%ng "h*n $i( $yc biMt l Ratican. \h3ng tFi h%t thAG c1 c*2
tUng l cc cai ngOc bpt ch3ng tFi "h*i $^n ti 2t cch nyng
n^ v nh[ng l+i "h*n $i 8G{ \c 2Oc s TinVLnh l nh[ng
ng+i haG b8t bnh nh8t }l0i ci Fng gi- h-ng ng>G thf v cc
gi2 2Oc Au t* ca cc anh /hFng gi[ $!c 2iMng n[a r?i{
Sa- h6 /hFng l#n ti%ng 2t lIn r?i ngJ2 2iMng l0i ch- r?i. \
l2 2: anh hdng $4 b6n nG chDu trJnNv.
wa2Es ct/in tr-ng bi /o8 &ius ()) Sa2ed 9e8ish Li2es( c1 /4
2t cy" v! ch?ng ]-VThi t=ng bD gia2 t0i tr0i tJ" trung nhng
sau trn Bua $!c T>G Ban Nha nh+ s; gi3" $ ca Pc aiF
7TT ch- haG /hFng ai tr-ng ch3ng tFi 2un Pc gi- H-ng
l#n ti%ng "h*n $i cFng /hai. \h3ng tFi $û l nh[ng /e trn
ch0G( 2 /e trn ch0G $>u 2un ng+i ta ch. v- 2nh.
gEsta"- chpc chpn s bD /hLch $ng hfn v s gia thng viMc
ldng bpt. Ht /hi Pc gi- H-ng l#n ti%ng "h*n $i( s-2E s
lJ" tc trU thnh nfi /n- ch3 _. Tt hfn( Pc gi- H-ng n#n
gi[ i2 lyng. L3c 8G ch3ng tFi $û nh8t trL nh vJG( v c* b>G
gi+ n[a ch3ng tFi von kc tLn nh th%.
ZZ
Ht $i42 n[a( ta cIn "h*i $4 _ $%n b*n ch8t ca nh[ng t#n $Iu
s uc 7:. Tr#n /ia ch3ng tFi $: $^ cJ" $%n /hLa c0nh ch3ng
/hFng "h*i l nh[ng c-n ng+i vhn 2inh( n#n l_ l ch. l2
ch3ng n@i sdng. Ht l#n n ca gi- H-ng liMu c1 l2 ch3ng
C=ng bc haG /hFng( nh8t l nh[ng ng+i nG /hFng tin
tUng g cc nguG#n tpc ca 9itF gi-( c-i ci P0- 8G ch5ng
Bua ch. l P0- ca nh[ng /e G%u $ui /hi%" nh!c| Nhiû
ng+i t ra h-i nghi. H6 trLch Con l+i ca w-sE"h g-EbbEls vi%t
tr-ng nhJt /_ ca hpn rQng, Ht /hi ch3ng tFi $: np2 $!c
BuG^n hnh( ch3ng tFi s /hFng ba- gi+ t= b n1. H6 s "h*i
/n- kc ch%t ch3ng tFi ra /hi cc "h b
Hai *h=>n: th?c n:o#i :iao
Ng+i ta cKng /hFng Bu#n $c aiF 7TT l 2t nh ng-0i gia-
chuG#n nghiM". ahfng thc hnh $ng ca ngi( v th%(
nghi#ng nhiû v^ "hLa 8G.\harlEs s. gallaghEr( tr-ng 2t bi
b- t;a l &e!sona:; &!i2ate Vie8s $hng tr#n t0" chL c2Erica(
ngG Z thng i nh2 &''j( nh>n /hi ti%t l hai ti liMu ng-0i gia-
H tr-ng nh[ng nh2 Zij v Ziji( v=a $!c t2 th8G t0i Th
RiMn T@ng Thng wz 9EnnECG U B-st-n v t0i Th RiMn B
Ng-0i gia- H( $: $^ cJ" nhiû $%n /hLa c0nh nG. ThE- Fng(
$c aiF 7TT( 2t c-n ng+i thc th+i( $: chng /i%n s; th-i
lui ca $iû $!c g6i l n^n ng-0i gia- ca th% gii cK( th% gii
th% /S Zi v s; ku8t hiMn nhanh ch1ng ca n^n ng-0i gia- t>n
th+i. Pi vi cc nh ng-0i gia- $!c hu8n luGMn thE- th tOc
ca th% /S Zi( th tLnh bL 2Jt XsEcrEcGY tr-ng cc vO thfng
th*- l Buan tr6ng hfn c*( cc hiM" c h-n t8t l /hFng th4 vi
"h02 $!c( v cc Bui thc th tOc Xt-r2alitGY "h*i l ti
th!ng. Tr-ng nh[ng vO Buan G%u( cc chLnh "h v cc vD
nguG#n th Buc gia "h*i $!c ti%" k3c vi cnh c<a h-n t-n
/hn" /Ln.
Z&
9h-*ng cui Th% \hi%n TT( 2t "hfng thc ng-0i gia- h-n
t-n 2i bpt $Iu hnh thnh. N1 $!c nhJn C0ng Bua cc hi
nghD cFng /hai( Bua nh[ng cuc tranh luJn Ci C;a tr#n cc l_
tUng C>n ch v ch3 tr6ng nhiû $%n cc li#n hM b*n th>n
X"Ers-nalY gi[a cc nh l:nh $0-. Tr-ng s; thaG $@i $ng /4 8G(
thnh cFng tr-ng cc cuc thfng th*- $!c $- nhiû /hFng
"h*i bUi b*n ch8t ca hiM" c Xc-ntractual substancEY ch-
bQng bUi ci tinh th<n C- hi nghD 8G s*n sinh ra. ugEni-
aacElli( tr-ng t cch uc RO 9hanh v gi- H-ng( $: "hi
h!" c* hai n^n ng-0i gia- 8G tr-ng hnh k< ca ngi. P3ng
hfn( c1 th4 n1i rQng ngi c gpng hi4u c* hai /i4u thc ng-0i
gia- 8G v $E2 ch3ng " COng v- th;c t%. Tr-ng chiû hng
8G( cc s< gia th8G b#n c0nh cc hnh $ng ng-0i gia- cKng
nh cc cFng b chLnh trD cFng /hai( ngi cKng $: c1 nh[ng
cuc th*- luJn t ri#ng v bL 2Jt.
gallaghEr sau $1 $fn c< hai tr+ng h!". Tr+ng h!" th nh8t
l "h3c trnh nh2 Ziji ca cltrEC . 9liEt-rth( l3c 8G l l:nh
s; H t0i BErlin( $%n s-2E th*- luJn j ti%ng $?ng h? vi H?ng
aacElli v^ T=nh /=nh Ti >c. ng ch- B Ng-0i gia- haG(
$c aacElli ?@n 'h3@ng chAng :i Bi thCa hi' 2Di EuAc (F.
Ng0i coi /it:e! Gh1ng nhHng nh3 -t tn 21 :i Gh1ng ?%ng tin
0 cIn ?J cKn :0 -t ng34i ?-c %c. Ng0i Gh1ng tin /it:e! cL
thJ chMng Nc; dO 6# ngo0i cL :0 g= ?i nHa; 20 ng0i ho0n to0n
Png h- c%c gi% Qc >c t!ong chP t!3@ng chAng EuAc (F
cPa hB. ah3c trnh nG $!c gallaghEr t2 th8G v- Hda Hl
nh2 &''j t0i P0i H6c HavarC( tr-ng vhn /h ri#ng ca waG
aiErrE"-nt H-ttat( ng+i $ng $Iu ah>n B u \h>u ca B
Ng-0i gia- H th+i trc Th% \hi%n TT. N1 ch- th8G r~ nh8t
thi $ ca H?ng aacElli $i vi HitlEr. Nhng 2yt /hc n1
cKng n1i l#n $iû nG n[a l ngi thLch $a ra nh[ng nhJn knt
nh th% 2t cch t ri#ng( vi cc nh ng-0i gia- chuG#n
nghiM" v tr-ng bi c*nh 2t bn luJn chLnh thc. ging nh
Zj
"hIn ln cc nh ng-0i gia- cdng th+i( ngi cha h-n t-n
th-t ra ng-i nh[ng Bui luJt ca n^n ng-0i gia- cK.
Tr+ng h!" th hai l h? sf ng-0i gia- ca P0i s H-a 9q t0i
L-nC-n( w-sE"h a. 9EnnECG( v=a $!c t2 th8G t0i Th RiMn
T@ng Thng wz 9EnnECG U B-st-n. Tr-ng s h? sf nG( c1
"h3c trnh ca H?ng aacElli. w-sE"h 9EnnECG l2 $0i s H-a
9q t0i cnh tr-ng cc nh2 ZijVZim'. Thng m nh2 Zij( Fng
Bua s-2E gy" H?ng aacElli( $!c H?ng tra- ch- 2t
"h3c trnh Ci bn v^ \h Nghà uc 7:( tr-ng $1 ngi $a ra
Ruan ?iJ !ing; ?J tO" 1ng ?i s> GSn ?%o s dQng; nh3ng 1ng
?i s> ?3Tc 'hU' chu"Jn c%c Ruan ?iJ t3 !ing n0" cPa t1i
cho Ng34i +n cPa 1ng X2 ch. TT zran/lin ]. s--sEvEltY.
Tr-ng "h3c trnh nG( aacElli ch. r~ chfng trnh ca uc 7:
t8n cFng th5ng v- ngu"n tVc n#n tWng cPa tN do h0nh ?o v
ch- th8G viMc ku8t hiMn ca -t tXn ChiYn T!anh VIn /La
X9ultur/a2"tY chng l0i gi- hi. Ri 2t gi6ng $iMu nh bD
v>G h:2 v $Fi ch3t /inh h:i( ngi nhJn $Dnh rQng $i%o h-i ?1i
:c cW th." 6.t :Nc 20 :Z :oi t!ong cu-c chiYn h0ng ng0"
chAng :i ?P Bi th> Ru% GhSch chSnh t! tM nhHng ng34i
+o:she2iGs tDi nhHng ng34i ngoi ?o tXn th4i giHa c%c thY h
[!"an t!Z. ]d th%( ngi von $-an chpc vi P0i Sc 9EnnECG
rQng th-* hiM" chLnh trD vi ch% $ uc 7: l $iû /hFng $!c
$yt ra. Ta th8G G%u tLnh ca "h3c trnh nG l 2t vhn /iMn
ng-0i gia- ca Ratican v l 2t l#n n ri#ng chng l0i ch
nghà ng-0i $0- uc 7:( nhng "h3c trnh nG( tr-ng u) nh2
Bua( $>u $!c ai th8G ng-0i tr= $0i s 9EnnECG( TT s--sEvElt
v Th tng NEvillE \ha2bErlain. BUi thE- tJ" tOc ng-0i gia-
cK( ch. cc nguG#n th Buc gia 2i n#n $!c $M trnh nh[ng
"h3c trnh nh th%.
gallaghEr cKng nhJn knt rQng /i4u thc ng-0i gia- cK nhiû /hi
l2 ng+i ta hi4u lI2 nh tr+ng h!" $c aiF 7TT g<i $iMn vhn
ch- HitlEr l3c l#n ngFi gi- H-ng. Li vhn chfng ng6ai gia-
Zm
b1ng bAG $IG 2 t= 8G thJt /hc ka vi nh[ng nhJn knt ngi
n1i vi P0i s 9EnnECG 2t ngG sau lb $hng Buang. 9EnnECG
"h3c trnh v^ B Ng-0i gia- rQng t>n gi- h-ng c1 nhHng
thin GiYn ti# th>c 'h%t sinh tM ni# tin cPa ng0i !\ng ChP
Ngh]a EuAc (F 20 ChP Ngh]a &h%t-(St :0 hai chP ngh]a 'hK t0
gi%o ^'!o-'agan_; 0 ?F 'hK t0 gi%o :0 'h% hoi t`n gAc t1n
gi%o. gallaghEr /%t th3c bi b- ca 2nh bQng chi ti%t Bua $1(
trc /hi Th% \hi%n TT bdng n@( $0i s 9EnnECG /huG#n ngi
n#n c gpng 2t lIn n[a thfng th*- vi PM Ta2 Li#n Bang
Pc $4 gn gi[ hWa bnh. Ngi ch- P0i S haG $i%o /-i cha cL
thJ :0 ?Yn thY. Tu" nhin; gi%o h-i sb :0 nhHng g= =nh cL
thJ :0 ?3Tc.
Hnh +"n: h>n 8i n@i
ah*i chhng $1 l ch $i42 ca 7'e!e et Ca!itate. L2 bQng l+i
vF Lch( th l2 bQng viMc l2 v $c iN +\ng Vic L0 20
6\ng +%c ci l 2t th bL 2Jt Pc aiF 7TT gu n1i v^ viMc tr! gi3" ng+i ]-VThi tr-ng Th%
\hi%n TT. SuG ch- cdng( b8t c t@ chc n- vO o'e!e et ca!itate(
ch /hFng "h*i ch. 2e!6o et :itte!a XngFn t=Y cKng $: ch6n
"hfng thc hnh $ng cAn tr6ng nG. Nh H?ng ThJ" T;
uc T% ch5ng h0n( haG nh Hi P?ng \c gi- Hi Th% gii
t0i gEnEva. \* hai $: ch6n /hFng $a ra cc cFng b cFng /hai
c1 th4 l2 c*n trU cFng tc cu t% ca h6 h-yc g>G n#n gia thng
$au /h@ ch- cc n0n nh>n b8t luJn h6 l ]-VThi( Slavs( 9itF
h[u( linh 2Oc( gG"siEs( $?ng tLnh luG%n i( haG cng s*n. R
viMc l2 ca Pc gi- H-ng th /hFng 2t ai /hFng nhn
nhJn v ca ng!i( /4 c* H-chhuth v nh[ng ng+i ]-VThi /h1
tLnh nh LE-n a-lia/-v XThe 9e8s unde! the )ta:ian
7ccu'ationY v Shira Sch-EnbErg X&o'e &ius ()) and the
/o:ocaustY. ainchas . La"iCE( tc gi* cun +a V $i%o /o0ng
t!3Dc ?X" 20 Ng34i 5o-Th%i XThrEE Last ThrEE a-"Es anC thE
wExs( L-nC-n ZiuY( vn l c;u l:nh s; TsraEl t0i Hilan $Iu
Z)
thJ" ni#n Ziu'( v hiMn naG l 2t gi- s` ]-VThi( $: lOc l6i
Rhn 9h aC RashE2( Rhn 9h i-n Trung fng( v T@ng
Rhn 9h LDch S< ]-VThi t0i wErusalE2( $4 t2 tWi cc ti liMu
li#n Buan $%n viMc Ratican tr! gi3" ng+i ]-VThi th+i chi%n
tranh. Nh+ th% Fng $: $a ra /%t luJn sau $>G, To ThAnh +!
8m nhi,u +B tCD :iE* n:=i 3o$ThAi h>n &t c? tF ch?c
no <hAc cGa T; Hh=>n:, <B c HIn: ThJ* TK- ThLo n:
tnh, tCKc ti7* ha; :iAn ti7*, GiAo hon: Hi X22 +! c?u
M'n: <hon: 8NO,OOO n:=i 3o$ThAi-
P4 $0t thnh Ba tr#n( Pc aiF 7TT $: $a ra nh[ng biMn "h"
vF ti^n /h1ang hJu tr-ng lDch s< vn $!c c-i l b*- th Xh-yc
"h- $iY ca gi- Hi \Fng gi- nh k< COng cc tu viMn
/Ln( Cd l ca cc n[ tu( l2 nfi tr3 An chhng ngn ng+i
]-VThi. \h. ri#ng t0i s-2E( $: c1 t= m(''' $%n (''' ng+i
]-VThi $!c gi3" $ /i4u nG. gia Pnh R-n Tra"" tr-ng
"hi2 The Sound o* ,usic( 2 ai tr-ng ch3ng ta cKng $: t=ng
kE2 Bua Lt nh8t 2t lIn( l 2t "h*n *nh c1 thJt ca chLnh sch
nG. Ti%c thaG( Saul zriEClanCEr( 2t ng+i sng s1t nh+ trn
nh th%( l0i /hFng bi%t fn cWn "h# "hn Pc aiF 7TT tr-ng tc
"hA2 &ius ()) and the Thi!d deich ku8t b*n t0i aaris nh2
Zium. Tri vi P0i gi- TrUng ]-VThi ca s-2E l TsraEl
cnt-n -lli. ng v gia $nh $!c sng s1t nh+ tr3 An tr-ng
cc tu viMn /Ln t0i s-2E. Tr-ng h?i /_( Fng /4 l0i viMc Pc aiF
7TT g<i th taG $%n cc gi2 2Oc G#u cIu b luJt nh /Ln $4
2U c<a chng+i ]-VThi. ng vi%t, TFi bi%t 2t n[ tu viMn
/ia cc n[ tu "h*i ng t0i tIng hI2( Cnh gi+ng ca 2nh ch-
cc ng+i tD n0n ]-VThi. \i luJt nh /Ln( h6 cWn hG sinh
$!c( ci gi+ng th $ng gi chi s- vi lWng bc i $i vi cc
n0n nh>n uc 7:N gi- TrUng cKng nhpc $%n viMc Pc aiF
7TT ra lMnh ku8t s vng C; tr[ ca T- Thnh $4 th-* 2:n
viMc tng ti^n ca uc 7: tr-ng >2 2u trOc ku8t ng+i ]-V
Thi /hi s-2E( 2 viMc sp" k%" chLnh Fng $!c tha2 C; v-.
\*2 /Lch trc cc hnh $ng 8G( Fng v gia $nh trU l0i $0-
Zu
ngaG sau \hi%n Tranh. Ht s; /iMn l_ th3 l Pi \Jn RM
aalatinE ca Pc gi- H-ng, nh2 Zim&( c-n s l j'' ng+i
2 $%n thng H+i Hai nh2 Zimj( c-n s 8G thng ti m(''' vi
$IG $ gi8G thFng hnh ca T- Thnh. t nh8t m'' ng+i tr-ng
s h6 l ]-VThi X7E2 Th-2as \raughxEll( &ius ()) and the
/o:ocaustY. 7a hfn n[a( l viMc c8" cc gi8G t+ chn cc gi*
chng+i ]-VThi c1 th4 trn th-t $%n nh[ng vdng an t-n.
R^ viMc nG "h*i /4 $%n linhV2Oc HariEVBEn-it( CWng
\a"uchin( t0i HarsEillEs. ThE- ti%n s` LichtEn( /hFng nh[ng
linhV2Oc HariEVBEn-it thuG%t "hOc $!c vi#n t@ng thanh tra
ca t0i NicE( guiC- L-s"in-s-( /hFng thi hnh viMc trOc ku8t
Z)(''' ng+i ]-VThi( 2 cWn bi%n tu viMn ca 2nh thnh 2t
nh 2G chuG#n 8n hnh gi8G thFng hnh( gi8G chn cc(
chng ch. r<a ti v th gii thiMu viMc l2 gi3" ng+i ]-VThi
c1 th4 trn Bua T>G Ban Nha v ThOG S`. RiMc l2 ca Fng
$!c $M trnh l#n Pc aiF 7TT v $!c s; ng h h-n t-n ca
ngi. Ht "hIn C- nh[ng l+i trnh nG( 2 vhn "hWng cu tr!
ri#ng ca T- Thnh( St da'hae: Ve!ein( v Rhn ahWng ThFng
Tin( e**ifio )n*o!afioni Vaticano( $: chuG4n h5n hnh $ng
nhQ2 gi3" $ tinh thIn v vJt ch8t chng+i ]-VThi. si#ng U
Pc( Rhn ahWng nG nhJn $!c Z'&('&u $fn kin cung c8" tin
tc th>n nh>n th8t l0c v ju( tr+ng h!" $: nhJn $!c "h3c
$". si#ng St. da'hae: Ve!ein( Ci s; $iû /hi4n ca \ha
cnt-n EbEr( CWng aall-tinEs( $: tr;c ti%" gi3" $ &)('''
ng+i ]-VThi( tr-ng $1( m(''' ng+i $: c1 th4 Cu hnh ti
nh[ng nfi an t-n t0i ng-0i Buc nh+ cc gi8G t+ h!" lM C- vhn
"hWng nG l- liMu.
R^ viMc cung c8" cc gi8G t+ tr#n( $i42 n@i bJt nh8t chLnh l
$iû Tra Hirsch2ann g6i l \hi%n ]Dch s<a Ti X"Erati-n
Ba"tis2Y. ThE- Ti%n S` LichtEn( Lt nh8t U nh[ng Buc gia C-
Pc uc 7: chi%2 $1ng( ng+i ]-VThi n- chng 2inh
$!c 2nh l thnh vi#n ca gi- Hi \Fng gi- bQng cch
trng $!c gi8G chng s<a Ti( th c1 th4 k< COng gi8G 8G nh
Z
2t th thFng hnh $4 ra /hi k. HiMn cha c1 2t h? sf n-
ch- bi%t ai $a ra sng /i%n nG v sng /i%n nG $!c th;c
hiMn ra sa-( nhng s; hiMn h[u ca nh[ng gi8G chng r<a ti
gi*( 2 c-n s l#n $%n hng ngn( l 2t s; viMc c1 thJt. Ht
s; viMc c1 thJt n[a l Ratican bi%t r~ /% h-0ch nG v cc thnh
vi#n ca cc nh12 /hng chi%n( cc s thIn TWa Thnh( cc n[
tu( cc $0i CiMn ca cc nh12 cu tr! ]-VThi $yt b*n C-anh
t0i cc nuc P?ng Hinh( v 2an vn nh[ng cFng C>n bnh
th+ng /hc $û $: hG sinh "h3c l!i ri#ng( n%u /hFng 2un n1i
chLnh 20ng sng 2nh( tr-ng viMc c@ v~ ch- /% h-0ch thIn CiMu
nG. si#ng t0i HungarG( /% h-0ch $: cung c8" '(''' chng t=
r<a ti /i4u nG X7E2 wExish Rirtual LibrarG( ghi;iii Li2es
Sa2ed j The T!uth [6out &ius ()) and the 9e8sY. P%n gi[a nh2
Zimm( tr-ng /hi ch. c1 nh[ng ng+i ]-VThi t0i BuCa"Est t02
th+i trnh th-t th*2 h6a sKng 2u U HungarG( 2t /huFn 2yt
\Fng gi- th>n thfng /hc $: tha2 gia viMc $AG 20nh chi%n
CDch nG( l2 gia thng nhiû lIn viMc "h>n "hi cc th gi8G
chng r<a ti gi* 8G. P1 chLnh l cng s; vi#n gIn gKi v l
ng+i /% vD Pc aiF 7TT( T@ng gi2 HOc s-ncalli( gi-
H-ng gi-an 77TTT tfng lai.
\-n s u'(''' ng+i ]-VThi $!c gi- Hi \Fng gi- cu
sng s- vi u triMu ng+i ]-VThi $!c /4 l bD th*2 st Ci
bn taG /ht 2u ca Pc uc 7:( th;c ra ch5ng th82 v-
$>u. 9hFng l0 g( sau /hi chi%n tranh ch82 Ct( l3c 2 c-n s
/hng /hi%" /ia $!c kc nhJn( Pc aiF 7TT t ra bu?n $:
/hFng th4 cu $!c nhiû ng+i ]-VThi hfn. Tr-ng 2t cuc
"hng v8n gIn $>G( HarrG grEEnstEin( hiMn l gi2 $c ca
Li#n HiM" Bc i ]-VThi t0i Balti2-rE( v trc $>G l $0i
CiMn ca P0i gi- TrUng ]-VThi ca wErusalE2( Tsaac
HEr-g( $%n c2 fn Pc aiF 7TT( $: /4 l0i thi $ ca Pc aiF
l3c 8G, Ngi tr* l+i rQng ngi ch. ti%c l $: /hFng th% n- cu
$!c nhiû ng+i ]-VThi hfn. TuG nhi#n( lDch s< ch- th8G
cha c1 t@ chc Buc t% n- $: $0t $!c thnh Bu* tr#n.
Z
Khn: Gn: h" <hn: c@ n:hPa 8 &i
R=a r?i ch3ng tFi c1 nhpc $%n Pc gi-an 77TTT. Nhiû ng+i
C;a v- viMc ngi cKng nh Pc gi-an aha-lF TT kin li ng+i
]-VThi v^ nh[ng t>2 tnh bi ]-VThi trc $>G ca ng+i
\Fng gi-( $4 2 /%t luJn $: $%n l3c gi- Hi \Fng gi- "h*i
nhn nhJn li ca 2nh tr-ng bi%n c u triMu ng+i ]-VThi bD
th*2 st tr-ng Th% \hi%n Hai. P>G l 2t ng nhJn cIn $!c
g0t b. ThE- illia2 ]. subEinstEin( gi- s S< h6c HiMn P0i
t0i P0i H6c alEs( cbErrGstxGth( $: $nh t tUng \Fng gi-
t0i lOc $Da uV\h>u( tr-ng th+i gian gi[a hai Th% \hi%n( /hFng
28G thiMn c*2 vi ng+i ]-VThi. ahIn ln cc nh trL thc v
linhV2Oc \Fng gi- ch- rQng c1 Bu nhiû ng+i ]-VThi
tr-ng cc nc u \h>u c1 $Fng ng+i \Fng gi- v v nh[ng
ng+i nG /hFng chDu $?ng h1a( n#n h6 trU thnh chng ng0i
vJt ch- cc h-i b:- Buc gia ca cc nc nG. ThE- h6(
ng+i ]-VThi c1 Bu nhiû *nh hUng /inh t%( can C; 2t
cch b8t c>n kng v- cc "h-ng tr- HcVkit v Ta2 Pi42(
v knt chung l nh[ng ng+i ti#n "h-ng ca ch nghà vhn h1a
vO t>n th+i c1 tLnh "h h-0i XCEstructivE cultural 2-CErnis2Y(
C- $1 thd nghDch vi s; @n $Dnh \Fng gi- v cc gi trD b*-
th. ahIn ln nh[ng t tUng gia nG 2un ng+i ]-VThi ra
$i. Nhng /hFng 2t ai tr-ng s h6 ng h b0- l;c h-yc nh[ng
"h-ng tr- bch h0i ng+i ]-VThi X"-gr-2Y. T0i BaVLan
ch5ng h0n( nh[ng "hIn t< bi ]-VThi C[ CQn nh8t tr-ng gii
truG^n thFng cKng luFn luFn l#n ti%ng "h*n $i viMc bch h0i
ng+i ]-VThi. T+ HalG ]iEnni/( 2t t+ b- \Fng gi- bi
]-VThi( $: $a ra l+i bnh luJn sau $>G tr-ng s thng Su
nh2 Zij), \h3ng ta n#n ti%n hnh cuc $8u tranh chng ln
s1ng ]-VThi ca ch3ng ta thE- "hfng cch 9itF gi-( /hFng
hJn thd v /hFng b0- l;c. HiMu Bu* t tUng \Fng gi- t0i
lOc $Da uV\h>u v th% gin ti%" l#n 2En ch- s; thd nghDch
chng ng+i ]-VThi nhng $: thnh th;c l#n n b0- l;c
chng l0i h6( 2t th nc $Fi /h BuEn thuc $: c1 t= th+i
Zi
Trung \@. Tr-ng /hFng /hL bi ]-VThi c1 tLnh chng tc gi%t
ng+i C- Pc uc 7: t0- ra( t tUng cKng nh thi $ \Fng
gi- n1i tr#n $i vi ng+i ]-VThi 2i nhn kE2 ra c1 ve
$ng trch( nhng th;c ra $: gin ch. v gi*2 thi4u b0- l;c
chng l0i h6( v luFn luFn /hLch lM cc c gpng cu 20ng.
Trc v tr-ng Th% \hi%n Hai( cc ch% $ chDu *nh hUng nyng
ca gi- s` trD th+ng $a ra cc luJt lM chng ]-VThi( nhng
l3c n- cKng C=ng l0i U n0n CiMt chng. 9hFng 2t ch% $ n-
n%u t; trD 2 l0i tha2 C; v- viMc gi%t ng+i hng l-0t chng
]-VThi( Cd le te von c1 nh[ng c nh>n v nh[ng vi#n chc
bn gi8G tr-ng cc chLnh "h nG tr;c ti%" tha2 C; v- gi*i
ah" \hung \uc. Ng+i ta c1 th4 chng 2inh $!c rQng tS lM
sng cWn ca ng+i ]-VThi tr-ng cc nc \Fng gi- ba- gi+
cKng ca- hfn t0i cc nc /hc U u \h>u t=ng bD Pc uc
7: chi%2 $1ng. ThL CO r~ nh8t l t0i B. \Fng gi- v t0i H-V
Lan ThM ah*n. T0i HWaVLan( Z'm(''' tr-ng s Zm'(''' XmY
ng+i ]-VThi bD th*2 st( tr-ng /hi t0i B.( ch. c1 &('''
tr-ng s i'(''' XjZY ng+i ]-VThi bD uc 7: gi%t ch%t. T0i
ah"( 2yc Cd s; tn c ca chLnh "h RichG( v- /h-*ng
(''' tr-ng s j''(''' X&uY ng+i ]-VThi thiMt 20ng. T0i
( /hFng c1 vO trOc ku8t n- kAG ra trc /hi uc 7: chi%2
$1ng v- thng \hLn nh2 Zimj( ('' tr-ng s mm()'' XZY
ng+i ]-VThi bD gi%t ch%t. \h. ri#ng t0i BaVLan( tS lM /ia ca-
hfn, v- /h-*ng &.) triMu tr-ng s j.& triMu XY ng+i ]-V
Thi bD th*2 st. RiMc th*2 st /hng /hi%" nG /hFng C-
ng+i \Fng gi- BaVLan th;c hiMn l bUi v /hFng ging cc
nc /hc( BaVLan bD Pc tr;c ti%" cai trD( /hFng Bua 2t
chLnh "h bd nhn. B6n SS tr;c ti%" gi*i BuG%t v8n $^ ]-VThi
t0i $1. ]i 2pt Pc uc 7:( ng+i BaVLan cKng thuc 2t
th tc ng+i hln h0 nh ]-VThi( ch- n#n /hFng $ng c1 2t
chLnh "h ri#ng( Cd l bd nhn. \hLnh v vJG( ng+i \Fng gi-
BaVLan cKng l ng+i bD uc 7: bch h0i nhiû hfn c*. \Kng
cIn lu _ 2t $iû( Cd ng+i BaVLan /hFng a ]-VThi(
Z''(''' ng+i ]-VThi $: $!c cu sng nh+ An CJt nfi cc
&'
gia $nh BaVLan. TUng cKng n#n th#2 rQng sU C` Pc aiF 7TT
t= /hc /hFng cFng /hai l#n n uc 7: tr-ng viMc th*2 st
ng+i ]-VThi v c* 9itF h[u n[a thE- G#u cIu ca P?ng
Hinh l bUi P?ng Hinh cKng /hFng ng h viMc Ngi 2un
l#n n cFng /hai ch% $ Stalin( l3c 8G l $?ng 2inh ca H(
tr-ng viMc st h0i bi%t bang+i ]-VThi v cc tLn h[u /hc.
ThE- 9EnnEth L. --CxarC( NExsxEE/( Harch j'( Zii( lDch
s< ch- th8G ) tr-ng s u triMu ng+i ]-VThi ch%t l t= Nga v
BaVLan( nfi gi- h-ng /hFng c1 2t ch3t BuG^n hnh sai
/hi%n b8t c ai.
T12 l0i( gi- Hi \Fng gi- $: nhJn li v^ "hIn 2nh. Nhng
/hFng ai c1 BuG^n $AG ci "hIn li gi- Hi \Fng gi- /hFng
"h02 bpt "h*i nhJn l ca 2nh. $>G ng+i ta c tnh $nh
ln c-n $En( /hi%n h6 Bu#n $i ti $? chLnh hiMu( bQng cch $yt
ci "hfng trnh lu>n l_ $?ng $û gi[a nh[ng t#n st nh>n tJ"
th4 v nh[ng ng+i c gpng( Cd /i%n hiMu haG /hFng( l2
ch3ng C=ng taG.
Hhn ?n: cGa cAc nh 8!nh +#o 3o ThAi
\hLnh v nh[ng c gpng "hi th+ng ca \Fng gi- n1i chung
v ca c nh>n $c aiF 7TT n1i ri#ng n1i tr#n( cc gii ]-VThi
c* chLnh trD lon tFn gi- $û l#n ti%ng ca ng!i cFng /hai. Tr#n
/ia ch3ng tFi c1 nhpc $%n P0i gi- TrUng ]-VThi t0i
wErusalE2( Tsaac HEr-g. \hLnh Fng $: th>n hnh Bua
\-nstantin-"lE gy" S ThIn TWa Thnh cngEl- s-ncalli t0i $1
$4 vJn $ng ch- u` \u T% ]-VThi ca Fng. Sau chi%n tranh(
Fng $: gn thnh v nh[ng c gpng cu 20ng ca ngi
nh>n Canh ng+i ]-VThi tr-ng th+i uc 7: chi%2 $1ng V
P0iVL!i. \h3ng tFi cKng $: nhpc $%n P0i gi- TrUng ]-V
Thi t0i s-2E( TsraEl cnt-n -lli v viMc gia $nh Fng trU l0i
P0- \Fng gi- sau chi%n tranh. \hLnh Fng l8G t#n thnh
&Z
ugEni-( vn l t#n thnh ca Pc gi- H-ng( $yt ch- 2nh
$4 t lWng bi%t fn Pc aiF 7TT. ng vi%t, Piû Ratican l2 s
$!c ghi /hpc /hFng ba- gi+ "hai nh- v $+i $+i tr-ng ti2 1c
ch3ng tFi{ \c linhV2Oc v c* cc gi- "hA2 ca- c8" $û $:
th;c hiMn nh[ng cFng viMc 2uFn $+i trU thnh ni^2 vinh C;
ch- P0- \FngVgi-. Sau /hi Pc aiF 7TT Bua $+i( P0i gi-
TrUng t0i s-2E l li- T-att tuG#n b, hfn b8t c ai /hc(
ch3ng tFi $!c 2aG 2pn chng /i%n lWng tt v` $0i( $IG c*2
thfng v h- hiM"( 2 Pc gi- H-ng $: bG t tr-ng nh[ng
nh2 /hng /hi%" ca bch h0i v /hng b( /hi kE2 ra ch5ng
cWn 2t ch3t hG v6ng g ch- ch3ng tFi. T0i Li#n HiM" uc(
ng-0i trUng ]-VThi( v sau nG l Th Tng $n b $Iu ti#n
ca th% gii( g-lCa HEir( "ht bi4u nh sau, Sut tr-ng 2t
th% hM chi%n tranh v "h>n r( ngi $: /h5ng BuG%t cc l_ tUng
ca- $" ca h- bnh v l>n tu8t. Sut tr-ng 2+i nh2 /hng
b uc 7:( /hi tc ng+i ch3ng tFi /inh Bua cc /hi%" $*2
ca t< $0-( Pc gi- H-ng $: l#n ti%ng /%t n nh[ng /e bch
h0i v t lWng s1t thfng cc n0n nh>n. S; sng ch3ng tFi $!c
giIu c1 th#2 nh+ ti%ng n1i gi1ng l#n cc ch>n l_ $0- $c ca-
c* v!t tr#n nh[ng ?n - n- $ng ca cc cuc kung $t hng
ngG. \h3ng tFi $au bu?n v viMc 28t $i 2t ng+i CuG tr hWa
bnh v` $0i. R^ "hIn 2nh( ti%n s` Nahu2 g-lC2ann( \h
TDch HiM" Hi ]-VThi Th% gii X-rlC wExish \-ngrEssY(
vi%t l+i "h>n u sau $>G, Ri lWng bi%t fn $yc biMt( ch3ng tFi
tUng nh 26i $iû Ngi $: l2 chng+i ]-VThi bD bch h0i
sut 2t tr-ng nh[ng th+i /q $En ti nh8t ca t-n b lDch s<
ca h6. Sau cdng( ng+i v=a $!c bIu l Ng+i \a Th% 9S(
clbErt instEin( t>2 s; nh sau, L 2t ng+i G#u t; C-( n#n
/hi cch 20ng C8G l#n t0i Pc( tFi $: hng v^ cc $0i h6c $4
b*- vM n1( v bi%t rQng cc $0i h6c luFn luFn t; h- v^ lWng tJn
tOG ca 2nh $i vi ch>n l_ nhng /hFng( cc $0i h6c $: lJ"
tc gi[ i2 lyng. Sau $1 tFi $: hng v^ cc ch b3t v` $0i ca
cc nhJt b- 2 nh[ng bi k: luJn nAG l<a ca nh[ng ngG Bua
$: n1i l#n lWng G#u t; C- ca h6. Nhng h6( cKng nh cc $0i
&&
h6c( $û $: lyng thinh ch. 28G tuIn lb ngpn ngi sau $1. \h. c1
gi- Hi l $ng ch>n "hfng chpn $+ng chi%n CDch HitlEr
CJ" tpt s; thJt. Trc $>G( tFi cha ba- gi+ $yc biMt ch3 t>2 chi
ti gi- Hi( nhng gi+ $>G tFi c*2 th8G 2t th>n thfng v
ngng 2 ln bUi ch. c1 2t 2nh gi- Hi c1 ci can $*2
v tr chL $ng l#n b#nh v;c ch>n l_ tri thc v t; C- lu>n l_.
\h- n#n tFi buc "h*i th3 nhJn rQng $iû trc $>G tFi /hinh
ghnt( gi+ $>G kin ca tOng /hFng ch3t E Cl..
L+i t c- ca H-chhuth( v th%( v=a /hFng $3ng v=a thJt le
l-i.
Q- G2RS HSTNG H2TLUV

WHit8LCXM Ho*LY
Th;c ra H-chhuth /hFng le l-i nh ng+i ta tUng( v sau Fng(
2t s tc gi* /hc nh zriEClanCEr( cKng tha2 gia v- trJn t8n
cFng /hFng chLnh $ng ch3t n- nG. ahIn ln cc tc gi*
/hFng "h*i l cc s< gia chuG#n nghiM"( cKng /hFng $yt chn
b*n nh[ng $iû 2nh vi%t tr#n "hfng "h" s< h6c( 2 C;a v-
cc ti liMu $M nhD $5ng XtrLch l0i l+i ng+i /hc( h-yc C;a v-
b*n sa- chn" cc ti liMu lDch s<Y. \hLnh $4 g1" "hIn s-i sng
s; thJt lDch s<( Pc aha-lF PM LOc $: l2 2t ng-0i lM bQng
cch "h b luJt bL 2Jt ' nh2 vn " COng ka naG ch- cc
vhn /h T- Thnh( v nh2 Zium( $: ch. thD ch- 2t nh12 h6c
gi* ]Wng T#n nhuJn chLnh cc ti liMu th+i chi%n ca Ratican
$4 nhanh ch1ng ch- ku8t b*n. \Fng trnh nhuJn chLnh 8G g?2
&j
ZZ cun $!c 8n hnh gi[a cc nh2 Ziu) v ZiZ. ]i t;a $^
chung C%c VIn kin 20 T0i Liu cPa TKa Th%nh :in Ruan ?Yn
Nh ThY ChiYn Xc]SSVcctEs Et ]-cu2Ents Cu Saint SilgE
rElatit la SEc-nCE guErrE H-nCialEY( cc ti liMu nG $!c
cFng b thE- nguG#n ng[ vi cc hng Con nghi#n cu
Xa""aratusY bQng ti%ng ah" /l2 thE- ch. c1 2t cun( l cun
th nh8t( $!c 8n hnh bQng ti%ng cnh. ah02 vi cc chng t=
nh+ th% thJt $? s v bc h6c.
Nhng c1 l v Bu $? s v bc h6c( n#n cc ti liMu nG trU
thnh 2t th nh0c thanh nh: $!c gAG v- tai tr>u chhng( n#n
von c1 nh[ng ng+i vi%t v^ Pc aiF 7TT 2 /hFng gyt hi g
$!c nh+ b ti liMu 8G. Ht tr-ng s h6 l w-hn \-rnxEll( tc
gi* cun $i%o /o0ng /it:e!; Lch S +S ,`t 2# &i1 ())
XHitlErvs a-"E( thE SEcrEt Hist-rG -t aius 7TTY( C- nh Ri/ing
ku8t b*n t0i L-nC-n nh2 Ziii. T;a $^ nG 2 thFi cKng $
gi3" $c gi* ngG
]fng. Sa- 2 ging nhau $%n th%. L2 nh w-hn \-rnxEll c1
Bua HVNi thO gi- /hFng bQngN \Kng /h1 2 /hFng c1 2t
/%t luJn nh vJG( n%u ta $6c ci nguG#n G $a $%n viMc ra $+i
tc "hA2 nG.
5hG Z
Trc /hi tc "hA2 tr#n $!c tung ra thD tr+ng( nguGMt san
th+i th!ng Vanit" lai! c1 2t bi "hng v8n w-hn \-rnxEll.
R chn c v- chLnh L+i N1i PIu ca tc "hA2( ng+i ta $!c
bi%t, 2t cuc $i th-0i nAG l<a gi[a Fng v 2t nh12 sinh
vi#n li#n Buan $%n Pc aiF 7TT /hi%n Fng 2un b#nh v;c ngi
bQng 2t ti4u s< $IG $ Bua 2t cun sch c1 th4 th-* 2:n
nhiû l-0i $c gi* /hc nhau( gi cKng nh tre( c* \Fng gi-
lon /hFng \Fng gi-. ng bln kin $!c "hn" v- cc vhn /h
ch G%u ca s-2E $4 tra cu cc ti liMu cIn thi%t. ahn" nG
&m
$!c c8" sau /hi cc vi#n chc Ratican bD thuG%t "hOc l tFi U
v^ "hLa b#nh ch $^. Hnh $ng h-n t-n thE- thiMn _( hai th
vhn /h ch G%u ch- tFi "hn" $!c t; C- $6c cc ti liMu cha
ai $!c kE2, $1 l cc l+i /hai c1 tuG#n thM $!c thu l!2 sut
hfn j' nh2 Bua $4 "h-ng ch>n "hc ch- aacElli( cKng nh
cc ti liMu t0i Rhn ahWng uc RO 9hanh ca Ratican{ P%n
gi[a nh2 Zii( l3c gIn /%t th3c viMc tra cu ca 2nh( tFi th8G
tFi rfi v- tr0ng thi ch. c1 th4 2F t* l bD k3c /Lch tinh thIn
X2-ral sh-c/Y. Nh[ng t liMu 2 tFi thu l!2 $!c( n%u knt
cuc $+i ca aacElli Ci 2t ci nhn ba- But hfn( s $a
ng+i ta ti /hFng "h*i viMc g ti 2 l viMc "h*i /%t n rng
r:i hfn n[a XGiAo Hon: Hit8LC( trang 7Y. R $8G l ch _
ca tc "hA2.
Tr-ng TX" 53@ng $ia-T1 +S LQc( Xghi \hn" Nh[ng \huGMn
9Ln \a P0- giaVTF T>G ]fngY( NgF Pc Th6 vi%t th% nG,
gi- P? tr8n Sfn Na2 H0 /hFng chDu 28t CWng XT#nY( $:
trLch BKG nh th+ v BuG#n g1" th#2 $!c 2t s ti^n t02 $(
/hAn thi%t th.nh cIu hai gi2 2Oc $Da "hJn Na2 \h>n XnaG l
vdng H*i HJu( H Na2 NinhY l ah02 Ng Hi#n v NguGbn
HWa P+ng sang T>G ]fng $a $fn /hi%u n0i l#n gi-
H-ng. Hai Fng s! gi- $? $?ng l6at b $0-( $: nhJn l+i ra $i.
ua Ha \a-( $i thuG^n bi4n 28t su thng( hai Fng $%n LaVH:
/h-*ng gi[a nh2 Zij( $a $fn /hi%u n0i v $!c v- bM /i%n
gi- H-ng. Hai Fng $!c $1n ti%" >n cIn trang tr6ng( nhng
l+i th.nh cIu /hFi "hOc CWng $0- th /hFng $!c gi*i BuG%t.
\Kng tr-ng CD" $1( hai Fng $!c gi- H-ng $yc cch ch- $6c
2t tJ" ti liMu 2Jt ca gi- hi{ R^ nc nh2 Zim( hai Fng
cdng nhau Fn trL nh( ghi l0i ni Cung cun sch $: $!c $6c
tr-ng $iMn gi- H-ng( $yt t#n l $ia T1 +S &h%' Xahn" 9Ln
\a P0- giaVTFY( c8t /Ln tr-ng tr" $4 $!i th+i( r?i b chc
gi2 2Oc 2 ra /hi $0- Xtrang Z&Y.
&)
P3ng l nh[ng }$Iu 1c lnv luFn luFn gy" nhau( Cd l t= hai
"hfng tr+i ka th52 v cch nhau hng j( m th% /S. \h. c1 $iû
\-rnxEll /hFng nh[ng /hFng ra /hi $0- sau /hi $!c $6c hai
b ti liMu 2Jt tr#n( 2 cWn 2un b#nh v;c $0- /hi ci 2
Fng g6i l nh[ng chLnh sch tJ" BuG^n $c $-n ca ngFi vD
gi- h-ng $: v $ang hG h-0i P0- \Fng gi-. Hun th% th
trc 2pt "h*i l#n n c-n ng+i sp" $!c T- ah#rF "h-ng
ch>n "hc v sau $1 "h-ng thnh( bUi n%u hai viMc nG Cibn
ti%n( cc chLnh sch ca ugEni- aacElli s $!c nhn nhJn v
nh th% P0- \Fng gi- s $1ng 8n thi#n ni#n /S th hai bQng
2t Ci tr( v chuAn bD thi#n ni#n /S th ba chnh[ng th*2
h-0 2i nh nhJn $Dnh ca Xc;u|Y linhV2Oc wa2Es \arr-ll
XkE2 The /o:ocaust and the Catho:ic Chu!ch. 9hFng n#n lon
vi linh 2Oc HichaEl \arr-ll( &ius ()): $!eatness
5ishonou!edY.
\-rnxEll ch. trLch H-chhuth( c-i $1 l cuc t8n cFng tai ti%ng
nh8t nhQ2 v- Pc aiF 7TT( 2t h c8u lDch s< Lt C;a v- ti
liMu{ \Wn trI2 tr6ng hfn n[a( viMc l#n nh>n vJt aacElli nh
2t ng+i gi* hnh ha2 ti^n thJt Bu ka tr6ng $i42 $%n n;c
c+i. TuG nhi#n Buan tr6ng nh8t( /Dch b*n ca H-chhuth k>2
"h02 2t tr-ng nh[ng ti#u chuAn chn b*n nh8t ca 2t ti liMu,
nh[ng chuGMn /4 v nh[ng ch>n Cung tr-ng $1 ch. c1 gi trD
n%u c1 th4 chng 2inh $!c l ch3ng $3ng s; thJt Xtr. ju)Y.
aacElli ca \-rnxEll /hc h5n th%. \c gi- h-ng ca th% /S
hai 2fi /hFng "h*i l nh[ng c-n ng+i vD /S $i t2 /i#u
h:nh( ng0- 20n XhubrisY( tha2 la2 trIn $+i. 9hFng tr= 2t ai(
h6 $û l nh[ng c-n ng+i ca cIu nguGMn v lfng t>2 ca-
$( bD trù nyng v ci lDch s< ba ch2 bAG n@i ca 2t $Dnh ch%
c@ ka 2 h6 l $0i CiMn. aacElli cKng th% thFi Xtr.mY. Tri vi
H-chhuth( aacElli ca \-rnxEll /hFng h^ a HitlEr v b6n
uc 7:( cWn ghnt b6n ch3ng l $ng /hc. Hyt /hc( aacElli
ca \-rnxEll /hFng h^ nht gan nh aacElli ca H-chhuth( v
ngi C2 l2 trung gian tr-ng 2t >2 2u lJt $@ HitlEr ca
&u
tng LuCxig BEc/. \-rnxEll t8n cFng aacElli tr#n 2t trJn
tuG%n /hc,TuG th%( viMc ngi g>G 2t *nh hUng sinh t< v
$IG ti c l#n lDch s< ca th% /S hiMn naG l $^ ti ca sch nG
Xtrang mY.
ng /4 ra cc chn b*n l2 n^n ch- c>u "hn BuG%t tr#n $>G.
Trc nh8t( aacElli sinh t0i s-2E nh2 Zu tr-ng 2t gia $nh
g?2 nhiû luJt gia t=ng "hOc vO ngFi vD gi- h-ng v $ang b8t
2:n v nh nc t>n lJ" ti#u CiMt cc l:nh th@ ca gi-
h-ng. Th+i 8G l th+i ca Pc aiF T7( vi \Fng P?ng Ratican
T v BuG^n vF ng. \-rnxEll /hFng Bu#n /4 l0i c>u chuGMn ai-
N-n- XbiMt Canh ca Pc gi- H-ng aiF Th \hLnY nhJn nuFi
2t $a tre ]-VThi ng!c vi _ 2un ca cha 2 n1( t; 2nh
shn s1c $a tre ch- $%n l3c n1 thO "h-ng linhV2Oc. Ht th bi
]-VThi( thE- \-rnxEll. gi- COc ti4u h6c( r?i trung h6c v $0i
h6c ca aacElli( "hIn ln Cibn ra ngaG tr-ng chLnh gia $nh vi
s; chh2 s1c tr;c ti%" ca 2( nhib2 $IG tinh thIn bi ]-VThi
ca TJ" San hng $Iu Ci2i:ta Catto:ica. s?i t= /hung c*nh gia
$nh( aacElli bc th5ng v- Ratican( 2t th Ratican bi C>n
ch( bi t tUng H Xc2Ericanis2Y( bi ch trfng t>n th+i
XH-CErnis2Y. LuJn n ti%n s` bn v^ b*n ch8t cc tFng hiM"
Xc-nc-rCats( hiM" c T- Thnh /_ vi cc chLnh "h C>n s;Y.
s?i tha2 C; v- viMc s-0n th*- B gi- LuJt ZiZ nhQ2
/huFn $Dnh 2t cch t-n CiMn cc $iû /iMn b#n tr-ng gi-
hi v vi tLnh vF ng tiM2 ti%n tr-ng 2nh( n1 $: trU thnh
2t th ch5ng ging th g gi- hi vn c1 tr-ng sut &('''
nh2 hiMn CiMn bUi n1 $E2 l0i ch- ngFi vD gi- h-ng s; thng
trD b8t thch thc t= trung fng s-2a( b#n Ci ch. rh2 rp" c3i
$Iu tu>n thE-. Piû $ng ch3 _ hfn( aacElli k< COng B gi-
LuJt nG l2 n^n ch- HiM" c Li#n Bang XsEich/-n/-rCatY
/_ vi HitlEr nh2 Zijj( buc ng+i cFng gi- Pc( /4 c* P*ng
Trung fng X\ath-lic \EntEr aartGY( "h*i t; _ r3t lui /hi
chLnh tr+ng( nh+ng ch ch- $c BuG^n uc 7:. P>G l $Wn
chLnh \-rnxEll Cdng $4 $- vn $i th. ThE- Fng( Pc aiF 7TT
&
/hFng h^ a HitlEr( nhng 2t cch /hch Buan( ci /huGnh
hng trung fng tJ" BuG^n( "ht l+ BuG^n l!i cc gi- hi $Da
"hfng( ci g cKng 2un $a v^ gi- hi trung fng $: l2
ngi sai lI2 nghi#2 tr6ng $i vi lDch s< Bua viMc /_ /%t hiM"
c vi HitlEr tr-ng nh[ng $iû /iMn h%t sc sai tri.HiM" c
ca h6 ch- "hn" ngFi vD gi- H-ng c1 th4 " $yt B gi-
LuJt 2i l#n Ng+i \Fng gi- Pc{ P4 $@i l0i( gi- Hi
\Fng gi- Pc( $*ng chLnh trD ca n1 t0i nghD viMn( v hng
trh2 cc hiM" hi v b- chL "h*i t; _ r3t lui /hi sinh h-0t
k: hi v chLnh trD. RiMc th-i lui chLnh trD ca \Fng gi- Pc
v- nh2 Zijj( $!c thfng th*- v " $yt t= Ratican bUi
aacElli vi s; tha thuJn ca gi- H-ng aiF 7T( l 2t b*-
$*2 $4 uc 7: c1 th4 l#n cI2 BuG^n 2 /hFng bD cng $?ng
cFng gi- 20nh nh8t tr#n th% gii chng $i Xtr. VY XjY.
Ng-i ra( \-rnxEll cWn ni /%t viMc /_ /%t hiM" c nG vi
gi*i ah" \hung \uc ca HitlEr $i vi ng+i ]-VThi. ng
vi%t, Nh HitlEr $: huG#n h-ang tr-ng bu@i h6" ni cc ngG
Zm'Zijj( viMc aacElli ca2 /%t /hFng can thiM" $: gi3" ch-
ch% $ r*nh taG gi*i BuG%t v8n $^ ]-VThi. ThE- bi#n b*n ca
ni cc( }HitlEr "ht bi4u _ /i%n rQng ng+i ta ch. c1 th4 c-i
n1 nh 2t thnh Bu* ln. TFng hiM" $E2 l0i cf 2aG ch- nc
Pc v t0- ra 2t /hu v;c tin tUng $yc biMt c1 _ nghà tr-ng
viMc /hai tri4n cuc $8u tranh chng ]-VThi Buc t%. Pi vi
\-rnxEll( bQng chng bi ]-VThi ca aacElli /hFng "h*i ch.
bpt $Iu vi tFng hiM" nG( n1 bnn rb tr-ng ngi t= l>u( Lt nh8t
cKng t= lIn $Ong $ vi nh12 B-lshEvi/ t0i T- S ThIn t0i
Hunich nh2 ZiZi. Tr-ng th ngG ZV'm g<i v^ s-2E( ngi
nhJn knt v^ vi#n ch. huG B-lshEvi/ nh sau, LEviEn l 2t
thanh ni#n( /hang j' h-yc j) tu@i( cKng l 2t ng+i Nga v
l ]-VThi. ]a 2nt( ng+i bAn th.u( 2pt lf $:ng( gi6ng n1i
/hFng thanh nh:( thF b.( gh# tU2( vi 2t b 2yt v=a thFng
2inh v=a ln2 l.nh. R $>G l bnh luJn ca \-rnxEll, viMc
ni /%t chn tLnh ]-VThi vi chn tLnh B-lshEvi/ nG kc nhJn
rQng aacElli( t= nh[ng thJ" ni#n $Iu Zim'( $: nuFi Cng s;
&
ng+ v;c v /hinh 2iMt $i vi ng+i ]-VThi v nh[ng l_ C-
chLnh trD. LuJn $^ chLnh ca tc "hA2 v th% $!c Fng t12 g6n
nh sau, 9h*- st s; nghiM" aacElli t= $Iu th% /S( nh[ng
nghi#n cu ca tFi ch- th8G 2t c>u chuGMn v^ n l;c Cnh
BuG^n vF ti^n /h-ng hJu ch- gi- h-ng( 2t s; Cnh BuG^n
$%n nh2 Zijj $: $a gi- Hi \Fng gi- v- th% $?ng l-:
Xc-2"licitGY vi nh[ng l;c l!ng $En ti nh8t ca th+i $0i.
Png /hc tFi cKng th8G bQng chng ch- th8G t= giai $-0n $Iu
ca s; nghiM"( aacElli $: $4 l 2t c c*2 /hFng th4 chi c:i
$i vi ng+i ]-VThi( v rQng $+ng li ng-0i gia- ca ngi
t0i Pc tr-ng thJ" ni#n Zij' $: $a l0i hJu Bu* "h*n bi cc
hiM" hi chLnh trD \Fng gi- r8t c1 th4 thch thc ch% $ ca
HitlEr v l2 ti#u tan gi*i ah" \hung \uc. ugEni- /hFng
"h*i l 2t Bui vJt tr+ng h!" ca ngi "hc t0"( bi th*2 hfn
th% nhiû. \i l2 ta ch3 _ tr-ng c>u chuGMn v^ ngi nQ2 U s;
"hi h!" $IG $Dnh 2Mnh gi[a nh[ng h-i b:- thi#ng li#ng ca-
c* tr-ng /nh chng $i vi /ht v6ng ngG 2t vfn ca-
2un $0t BuG^n hnh v /hng ch%. \h>n Cung v^ ngi /hFng
"h*i l ch>n Cung ca s; c nhng l ch>n Cung v^ 2t th- r+i
lu>n l_ $IG b8t h0nh V s; th- r+i BuG^n uG /hi $c bc i 9itF
gi-. HJu Bu* ca s; th- r+i nG chLnh l th-* hiM" vi b0-
ch3a( v cui cdng( vi chLnh b0- l;c Xtr.7V7TY.
HhAn [u;7t
Sau $1( \-rnxEll $: s< COng gIn m'' trang gi8G $4 chng 2inh
"hn BuG%t ca 2nh. gi- s w-hn S. \-nxaG( tr#n /isto!ian(
S"ring &''Z( ch- rQng( "hn BuG%t 8G r~ rng l s*n "hA2 ca
2t lu>n l_ gia( ch /hFng "h*i ca 2t s< gia. Ng+i c1 ci
nhn trung Cung $i vi tc "hA2 ca \-rnxEll nh crthur
w-nEs( tr#n Nati-nal \ath-lic sEgistEr XN-v Zi( ZiiiY cKng c-i
cc luJn chng ca Fng nh l luJn chng ca 2t cFng t
viMn{ vi%t tr-ng tr* $Ka h-yc tc giJn{ XviY 2t gi6ng vhn
l-0i b b8t c gi* $Dnh vF t n-.
&i
Th;c ra \-rnxEll l ai v Fng vi%t ra tc "hA2 nG vi _ $Dnh
g| Tr-ng 2t bi "hng v8n ca tJ" san C!isis s ZV'jV&''&(
\-rnxEll ch- haG Fng /hFng "h*n $i nh[ng ng+i "h# "hn
cc luJn chng ca Fng v tranh biMn v^ cc chng c lDch s<.
Nhng Fng th8t v6ng bUi nh[ng ng+i k< COng cc tranh luJn
nhp2 v- c-n ng+i XaC h-2inE2 argu2EntsY Fng( ch- rQng
Fng /hFng "h*i l ng+i \Fng gi- v h-i nghi _ $Dnh /hUi
$Iu 2un b#nh v;c Pc aiF 7TT ca Fng. ng nhn nhJn 2nh
/hFng "h*i l 2t gi- s< gia cKng ch5ng "h*i l 2t nh thIn
h6c( nhng 2un $1ng g1" "hIn 2nh t= ng-0i bi#n v- cuc
tranh luJn gi[a hai /huGnh hng tJ" BuG^n $c $-n
XcEntraliati-nY v h!" BuG^n tJ" th4 Xc-llEgialitGY vn c1 tr-ng
gi- Hi ka naG. ng tin rQng s; $1ng g1" ca Fng c1 gi trD
$4 tranh biMn.
Piû 8G ng+i ta r8t h-i nghi. P: $nh th1i BuEn ca Fng l
2un nh[ng t;a $^ thJt /#u $4 /n- ch3 _ ca ng+i $6c nh
chLnh Fng th3 nhJn /hi ch- ra $+i tc "hA2 +!eaGing laith 2i
$>G. Tr* l+i /_ gi* ]Eal HuCs-n( Fng ch- haG, TFi 2un c1
2t t;a $^ giJt g>n{ +!eaGing laith ch G%u n1i v^ viMc tFi
28t $c tin v- /h-*ng nh2 Ziu) /hi tFi &) tu@i( v viMc 8G $:
$a tFi ka gi- Hi hfn &' nh2{ X\risis( ZV'jV&''&Y. Ng+i
ta thFng c*2 vi \-rnxEll tr-ng +!eaGing laith( v Cd sa- Fng
cKng l E2 rut ca nh vi%t ti4u thuG%t gin $iM" w-hn LE
\arrn. Nhng $8G l chuGMn ri#ng( chuGMn lDch s< th /hFng th4
giJt g>n /i4u 8G $!c( nh8t l ci "hO ghi Sec!et /isto!" o*
&ius ()). 9hFng 2t C8u than( /hFng 2t C8u hi( /hFng th4
$4 2 tranh luJn( nguG#n tuG^n ch. l /h5ng $Dnh Ci Canh
nghà s< h6c. R C- $1( ng+i ta ch. c1 th4 n1i Fng thi%u h5n
tLnh li#2 s. ca 2t tc gi*.
Sau /hi bD ch. trLch nyng n^ c* v^ gi trD /h*- cu lon tLnh b8t
thng tr-ng $c tin \Fng gi- ca 2nh( \-rnxEll 2i ch- ra
$+i +!eaGing laith $4 biMn 2inh ch- _ ngaG lnh ca 2nh v
j'
chng 2inh 2nh l ng+i \Fng gi- h-yc Lt nh8t cKng l
ng+i \Fng gi- $: BuaG trU v^. \h trc $>G Fng von huG#n
h-ang v^ viMc b $0- ca 2nh. ThE- gi- S s-nalC w.
sGchla/ ca tr+ng LuJt Hississi""i( tc gi* cun /it:e!; the
ma!; and the &o'e( $%n tJn cui nh2 Ziij( \-rnxEll von ch-
2nh l 2t ng+i thE- thuG%t b8t /h* tri Xagn-sticY v l 2t
c;u tLn $? \Fng gi-. Tr#n ashingt-n a-st s &m thng Z&
nh2 Zii( Fng n1i v^ Fng nh 2t c;u chng sinh h6c U H6c
RiMn cnh t0i s-2E( r8t BuEn thuc vi $+ng $8t Ratican(
ng+i t= l>u r+i b chng viMn v Pc tin \Fng gi-( v nh+
th% $: vi%t vi 2t Buan $i42 gaG gpt( l0nh ldng( hQn h6c v^
Ratican 2 ch. nh[ng c;u \Fng gi- BuEn thuc vi s-2E
2i tinh thFng. Tr-ng cun bnVt; truGMn /iding &:ace o*
$od XZiiZY( Fng /hFng 2F t* 2nh nh 2t thanh ni#n trung
thnh vi $0- \Fng gi-( hung h? l trung thnh vi $c aiF.
ThaG v- $1( Fng 2i#u t* 2nh nh 2t ng+i thE- thuG%t b8t
/h* tri( $nh 28t $c tin l3c h6c U chng viMn( luFn luFn CO C
cc b0n chng sinh ca 2nh b $0-. H-i 2-ng chLnh ca Fng
l /i%2 ra b0n $?ng hnh >u G%2 c1 th4 gi3" chng thanh
ni#n tan nt bUi nh[ng CQn vyt kc th>n. Tr-ng th+i gian U
s-2E $4 vi%t cun [ Thie* in the Night nh2 Zii n1i v^ ci
ch%t ca Pc gi-an aha-lF T( Fng t ra ng ngng /hi $!c
2+i C; thnh lb ca $c gi- H-ng Thnh lb | Nhng tFi
/hFng rc lb $>u nhnN. \i chi#u bi BuaG trU v^ vi $c tin
\Fng gi- /hi vi%t /it:e!ns &o'e( v th%( ch. l 2t biMn 2inh Lt
c1 ng+i ch8" nhJn $!c. Nh8t l /hi \-rnxEll /hFng chDu
ch=a b8t c 2t $i42 n- tr-ng viMc ch% nh0- Pc aiF 7TT. Ta
h:G nghE Fng n1i v^ kc ch%t ca Ngi, ng bc s` tt lnh
XgalEaiVLisiY nhJn nhiM2 vO tA2 liM2( 2un th< nghiM2
"hfng "h" 2i n#n $: $4 c* rut l0i /%t Bu*( kc ch%t bpt
$Iu thi r[a ngaG lJ" tc Ci ci n1ng 2da thu. 9hi kE tang
C=ng l0i b#n ng-i nh th+ Thnh gi-an LatEran( 2t l-0t hfi
$Dt v ! hfi /hi%" $*2 $!c nghE th8G "ht ra t= Buan ti( hJu
Bu* r~ rng C- viMc knh bOng nhanh ch1ng g>G n#n.Tr-ng l3c
jZ
Bun t0i P^n Th+ Thnh ah#rF( /huFn 2yt ca vD gi- h-ng
Bu c bi%n Bua 2Iu k2 kanh r?i tL2 ngpt( v 2di hFi thi
/hng /hi%" kFng l#n $%n $ cc vM binh $ng canh "h*i tn k.u.
Ht s; b8t kng cui cdng l 2Ki ca ngi bi%n Bua 2Iu $En
v rfi /hi 2yt trc l3c h0 huGMt Xtr.j)Y XmY. u* $3ng nh
sGchla/ nhJn $Dnh, \-rnxEll /hFng bi%t 2t gii h0n n-
tr-ng n l;c "h. bng XvilitGY vD gi- H-ng $: ch%t. Nh vhn
nG /hUi $Iu bQng viMc tuG#n b 2nh /hUi s; cc t2 tWi ca
2nh vi lWng ngng 2 ca- $ nh8t $i vi Pc aiF 7TT v
$: /%t th3c bQng viMc vi "h02 "hn" lDch s; thFng th+ng
Xc-22-n CEcEncGY Bua viMc nh0- bng t< thi ng+i Bu c.
w-hn z. H-rlEG /hi $i42 sch ca \-rnxEll nhJn $Dnh rQng,
Sut tr-ng cun sch( \-rnxEll /h /h gi*i thLch 26i BuG%t
$Dnh v hnh $ng ca aacElli 2t cch thd nghDch nh8t $i vi
Fng.
Bom nF chJm ha; &om t\t n:]i
Th;c ra l ng+i cFng gi- haG /hFng( $iû 8G /hFng Buan
tr6ng. uan tr6ng l nh[ng $iû vi%t ra c1 $3ng s; thJt lDch s<
haG /hFng v^ 2t c-n ng+i lDch s< chn c v- nh[ng ti liMu
lDch s<. R^ "hfng CiMn ti liMu( \-rnxEll v=a t; "h1ng $0i v=a
t; ch- th8G /h* nhng G%u /n2 ca 2nh tr-ng viMc tra cu ti
liMu.
Th;c vJG( trc /hi tung ra thD tr+ng tc "hA2 ca 2nh(
\-rnxEll ch- cFng ch3ng( Bua tJ" san bn /hi#u C>2 Vanit"
lai!( haG Tr-ng nhiû thng li#n ti%" tFi lOc l6i cc h? sf v^
aacElli( c1 t= nh[ng nh2 ZiZ&( tr-ng 2t ngOc ti /hFng c<a
s@ b#n Ci Th" B-rgia t0i 9inh Thnh Ratican{. P3ng l
li hnh vhn thE- bc ch>n Fng anh rut w-hn LE \arrn. Pc
gi* h5n ngh`, \h Bu* l 20- hi42N L2 viMc tr-ng 2t ngOc
ti( $i#n ng+i lOc l6i cc h? sf 2Jt ch. 28G thc Ci chn
"hWng gia $nh B-rgia t=ng "h02 nh[ng ti c tIG tr+iN S; th;c
j&
ch5ng c1 ngOc ti n- h%t 2 ch. l 2t nh vW2 Ci $8t nfi
lu tr[ h? sf( cKng ch5ng l2 chi c1 c*nh lOc l6i 2t 2nh( bUi
b#n c0nh Fng luFn c1 2t th vhn /h sn sng cung c8" h? sf
thE- G#u cIu. R /hi Fng n1i cc h? sf v^ aacElli c1 t= nh2
ZiZ&( Fng Bu#n /hFng ch- $c gi* haG cc h? sf ch. l nh[ng
h? sf t= nh2 ZiZ& $%n nh2 Zi&&( nh[ng h? sf ch5ng li#n Buan
g $%n HitlEr( uc 7: v H-l-caust. Linh 2Oc gu2"El ]Wng
T#n cWn nh8n 20nh th#2, nh[ng ti liMu 8G cui cdng /hFng
$!c chLnh \-rnxEll s< COngN XkE2 Enit ]ailG ]is"atch( ngG
jVZ'VZiiiY. Th+i gian t0i Rhn 9h Ratican cKng $!c "h1ng
$0i( ch5ng c1 chi nhiû thng li#n ti%"( bUi Fng ch. U $1 t= Z&
thng Nh2 Zii $%n & thng Su cdng nh2( nghà l /h-*ng j
tuIn lb( v /hFng "h*i ngG n- cKng $%n 2 c1 $%n cKng ch.
tr-ng th+i gian ngpn nh ThFng B- ca T- Thnh $hng tr#n
LvssErvat-rE s-2an- ngG Zj thng H+i nh2 Ziii $:
chng t. ThFng B- nG cKng bc b l+i /h-c lc ca
\-rnxEll tr#n t+ The Sunda" Ties ngG Z& thng \hLn nh2
Ziii rQng }TFi c gpng vi%t 2t l!ng gi $Iu ti#n c1 tLnh bc
h6c v ch>n th;c v^ $c aiF 7TTv. Th;c ra( cFng luJn bi%t rQng
w-hn \-rnxEll l 2t nh b-( /hFng c1 vhn bQng $0i h6c n-
v^ lDch s<( luJt lM haG thIn h6c. N#n /hFng ng0c nhi#n g /hi
cun sch Fng vi%t ra $: bD nhiû h6c gi* n@i ti%ng th% gii ch.
trLch U 26i g1c c0nh. \-rnxEll ch- rQng cc ti liMu Fng t2
th8G t0i Ratican $: $!c gi[ h-n t-n bL 2Jt ch- $%n /hi Fng
tra cu. ng 2un n1i $%n bc th ngG Z thng T nh2 ZiZi
C- s thIn t- thnh t0i Bavaria( T@ng gi2 HOc aacElli( g<i
chuc RO 9hanh TWa Thnh( 2t ti liMu $!c C8u /Ln t0i
Rhn 9h Ratican nh 2t tri b-2 n@ chJ2 Xti2E b-2bY.
Th;c ra tr6n b bc th nG $: $!c cFng b tr-ng tc "hA2
ca . zatt-rini gEr2ania E Santa SECE, Le nunfiatu!e di
&ace::i t!a :a $!ande $ue!!a e :a de'u6:ica di meia! XPc
uc v T- Thnh, T- 9h>2 S Th+i aacElli gi[a P0i \hi%n
v \ng H- Ei2arY ku8t b*n nh2 Zii& t0i B-l-gna C- nh
ku8t b*n S-ciEta CitricE Tl Hulin-. \hpc chpn tri b-2 n@
jj
chJ2 8G $: n@ Lt nh8t nh2 trc tc "hA2 ca \-rnxEll r?iN
ng cKng /hFng "h*i l }h6c gi*v $Iu ti#n $!c tra cu cc ti
liMu ca Rhn 9h Ratican( v nh8t l cKng ch5ng cIn "h*i gi*
$W t ra th>n thiMn 2i $!c v- $1 tra cu. \-rnxEll lI2
tUng ci s Z th t; tr#n the nhJ" Rhn 9h ca Fng l ci s Z
tr-ng sut lDch s< ca Rhn 9h. Th;c ra thE- LH gu2"El( gIn
$>G hnh thc the nhJ" Rhn 9h c1 thaG $@i v the ca
\-rnxEll l the $Iu ti#n tr-ng l-0t the 2i. Png /hc( thE- tJ"
san )nside the Vatican( b8t c h6c gi* chLnh hiMu XBualitiECY n-
cKng $!c c8" the v- Rhn 9h $4 tra cu( /hFng cIn "h*i Bua
2t st h0ch kE2 h6 c1 ng h haG /hFng ng h 2t gi-
h-ng haG 2t gi- s` n-( ch. cIn h6 "h3c trnh chLnh kc $iû
h6 t2 th8G.
N1i t12 l0i( cFng trnh nghi#n cu v gi* $W th>n thiMn ca
\-rnxEll ch5ng $E2 l0i /%t Bu* g. BUi ng-i Tri B-2 N@
\hJ2 2 ch5ng n@ chJ2 ch3t n- tr#n /ia( \-rnxEll /hFng
th#2 $!c 2t ti liMu g h%t nh nhJn $Dnh ca nhiû ng+i.
w-hn S. \-nxaG /hi $i42 sch ca \-rnxEll tr#n Hist-rian
S"ring( &''Z ch- haG, 9%t Bu* l 2t ln s1ng trng $nh suFi
/ln th@i ng!c 2i ch /hFng c1 2t ti%t l lDch s< g 2i h%t.
Th;c vJG( luJn chng chLnh ca tc gi* chng cc TFng HiM" l
l8G t= The Chu!ches and the Thi!d deich XZiY ca 9laus
Sch-lCEr. ng /hFng th#2 $!c $iû g 2i ch- cuc tranh
luJn( v c* Fng lon nh[ng ng+i b#nh v;c aacElli $û cha $6c
$!c cc h? sf ca Ratican( l cf Buan 2i ch. 2U Rhn 9h
ch- $%n th+i Zi&& 2 thFi. ThE- tJ" san )nside the Vatican( s
thng Z' nh2 Ziii( \-rnxEll /hFng trLch Con $!c 2t ti liMu
n- 2i t= cc vhn /h v^ 2i li#n hM ca Pc aiF 7TT v
HitlEr( v 2t l_ C- $fn gi*n, \-rnxEll /hFng $!c "hn" $6c
b8t c ti liMu vhn /h n- sau nh2 Zi&&. R l $fng nhi#n(
trc nh2 Zi&&( HitlEr von cWn vF nghà v^ chLnh trD.
jm
Png /hc( $iû \-rnxEll ch- l 2t tri b-2( th;c ra ch5ng
"h*i l b-2 ch3t n-( 2 ch. l 2t tri "h- tDt ngWi( v n1
ch5ng kc nhJn $!c $iû chi v^ Buan $i42 ca Pc aiF 7TT
$i vi ng+i ]-VThi. Trc nh8t( ta /hFng bi%t liMu c1 "h*i
chLnh Pc aiF 7TT vi%t bc th $1 haG /hFng. \hLnh \-rnxEll
ch- haG ngi /hFng $Lch th>n $i gy" nh12 B-lshEvi/( 2 l
"hO t ca ngi $i gy". Piû 8G ch- th8G bc th /ia c1 th4 $:
h-yc C- vD "hO t s-0n v Pc aiF 7TT ch. /_ thFi( h-yc chLnh
ngi s-0n chn c v- "h3c trnh haG t+ trnh ca vD "hO t.
NhJn $Dnh v^ l th nG( w-hn T. aaxli/-xs/i tr#n Ch!istian
Centu!" XzEb &j(&'''Y ch- haG l+i "hA2 bnh 8G c1 th4 /hFng
thLch $ng( nhng nhiû ng+i ]-VThi th+i 8G cWn n1i nhiû
$iû tM hfn th% v^ nh[ng ng+i ]-VThi thE- B-lshEvi/. \Wn
Linh HOc aEtEr gu2"El th nhJn $Dnh nh sau, \-rnxEll ch.
thd nghDch trLch Con c1 2t giWng tr-ng l th Ci su trang.
Tr-ng bc th nG /hFng c1 $iû g chng ng+i ]-VThi c*.
Piû CuG nh8t bc th n1i l LEviEn v ng+i G#u ca anh ta l
ng+i ]-VThi. P1 ch. l 2t Buan st tr-ng 2t ti liMu c1
tLnh ch8t thFng tin. H6 l ng+i ]-VThi( cKng nh h6 c1 th4 l
9itF h[u. Hfn n[a( ai cKng bi%t( v- th+i 8G( hng ngK l:nh $0-
cng s*n ba- g?2 nhiû ng+i ]-VThi vF thIn( h6 t=ng bch
h0i b8t c hnh thc tFn gi- n-( /4 c* ]-VThi gi-. Pa vhn
b*n nG ra l2 bQng chng ch- ch nghà bi ]-VThi ca $c
aacElli C+ng nh l 2t b1" 2n- C- 2t "h>n tLch "hE $*ng
v thi#n vD g>G ra. \-rnxEll /hFng /h2 "h $!c $iû chi 2i
c* Fng ta ch. sa- chn" cc ti liMu $: cFng b v $: l2 ch-
ch3ng ra sai C0ng. Pa s cc ngu?n ti liMu ca Fng $û l $M
nhD $5ng( v viMc ch6n l;a c;c /q thi#n vD.
HichEll BarC( thuc ThE c2EricanVTsraEl \--"Erati-n
ntEr"risE( ch- haG, nh[ng /h2 "h 2 Fng cung c8" ti liMu
/hFng biMn 2inh $!c t;a $^ giJt g>n ca cun sch. ahIn ln
cun sch /hFng bn g $%n ng+i ]-VThi v \uc ]iMt
j)
\hng XH-l-caustY. P3ng hfn n1 2U 2pt ch- th8G nh[ng ch0G
v0G tr-ng chLnh sch ng-0i gia- ca aacElli v cc vi#n chc
Ratican /hc.
Pi vi Linh HOc gu2"El( cFng /Lch ca \-rnxEll l 2t "ht
s3ng re ti^n chng l0i Pc aiF 7TT. Trc nh8t n1 chng t tc
gi* ch. l 2t th h6c gi* tI2 th+ng. B*ng liMt /# cc ch[ vi%t
tpt v cc ngu?n ti liMu vhn /h t ra h%t sc Lt i( g?2 luFn c*
nh[ng ngu?n th;c ch8t /hFng c1 tLnh vhn /h ch3t n-. 9h
nhiû ti liMu vhn /h h-yc cc cFng trnh bc h6c $ng l cIn
$!c tha2 /h*- l0i /hFng c1. ahIn ln cc trLch Con l0i l
nh[ng ngu?n C- ng+i /hc trLch l0i( 2 ngaG nh[ng trLch Con
8G cKng c1 tLnh l;a l6c. \Fng trnh c@ $i4n ca gi- s HEin
HttrtEn( 5eutsche katho:iGen ZiZVZim) XNg+i \Fng gi-
Pc ZiZVZim)Y( ch. $!c trLch Con c1 2t lIn( 2 l0i trLch Con
sai n[a. Tr-ng s hfn m' cun ti liMu $!c nhiû ng+i
/huG#n n#n Cdng C- 9-22issi-n tur EitgEschichtE ku8t b*n(
\-rnxEll ch. nhpc $%n 2t h-yc hai. ahIn ln( \-rnxEll nhpc
$%n cc ngu?n vhn /h haG cc ngu?n /hc nh l $: $!c
trLch Con bUi Sch-lCEr( 2t s< gia ng+i Pc v^ gi- hi v
l gi- s t0i P0i H6c TubingEn b#n Pc. 9hi $!c ng+i ta
ch- haG cc 8n "hA2 /hc( nh ca gi- s LuCxig R-l/
ch5ng h0n( $ng tin cJG hfn( \-rnxEll ch- rQng, Canh ti%ng
ca Sch-lCEr tr-ng t cch s< gia gi- hi /hFng 2t ai tr-ng
gii bc h6c Pc C2 thch thc. Ht tuG#n b nh th% ch-
th8G \-rnxEll /hFng bi%t g ti nh[ng cuc tranh luJn ca- c8"
tr-ng $1 cFng trnh ca Sch-lCEr t=ng bD ch. trLch nyng n^.
Tr-ng s cc cFng trnh bc h6c $ng l \-rnxEll n#n tha2
/h*- "h*i l cFng trnh ca tc gi* Hung gia l!i gc ]-VThi
wEn- LEvai( /unga!ian 9e8!" and the &a'ac" XB*n ti%ng cnh
C- SanCs anC \- ku8t b*n t0i L-nC-n nh2 ZiuY. LEvai $: "hO
$^ cun sch 2t cch c1 nghà l_ l gi- H-ng aiF 7TT
/hFng gi[ i2 lyng v $: G#u cIu Ti%n S` s-bErt H..
ju
9E2"nEr( trc $>G vn l "h1 cFng t vi#n chLnh ca H t0i
tWa n Buc t% NurE2bErg( vi%t l+i "hi l v l+i b0t. 9E2"nEr l
ng+i gc ]-VThi v l 2t luJt s n@i ti%ng ca B Linh. 9hi
uc 7: l#n cI2 BuG^n( Fng ch0G Bua H. \hLnh Fng th>n
hnh hi cung cc ti "h02 uc 7: ca- c8" bD $E2 ra k< t0i
tWa n NurE2bErg v C- $1 r8t BuEn thuc vi cc ti liMu ca
ch% $ HitlEr. 9E2"nEr b#nh v;c $c aiF 7TT trc nh[ng
cFng /Lch t=ng $!c $a ra trc $1( ch- rQng nh[ng "h*n
/hng cFng /hai ch. vF Lch( v /hFng nh[ng g0t b th5ng th=ng
/Dch b*n V i 5in ca s-lt H-chhuth( 2 c* cc sch ca
guEntEr LExrG v Saul zriEClanCEr( l nh[ng tc "hA2 /hFng
$a ra $!c l_ C- n- /hi%n Fng "h*i thaG $@i Buan $i42.
\-rnxEll chn b*n C;a v- LExrG XThe Catho:ic Chu!ch and
Nafi $e!an"VNEx -r/ ZiumY v zriEClanCEr X&ius ()) and
the Thi!d deichVaaris ZiumY( c* hai tc gi* t=ng bD nhiû chuG#n
gia( tr-ng $1 c1 nh thIn h6c HEnri CE Lubac( ch. trLch nyng n^.
]E Lubac n1i rQng sch ca zriEClanCEr $3ng hfn thuc l:nh
v;c vhn chfng l c*i X"a2"hlEtEErY 2 2t nh "h# bnh $:
ch- rQng tc gi* ca ch3ng tu>n thE- 2t "hfng "h" /hFng
c1 g /hc hfn l $nh l0c s; thJt lDch s< 2t cch "hi%n CiMn
v vF trch nhiM2.
^- 5R5 5RS B_`5 5ab 5SVNcULL

TrU l0i vi gi- H-ng HitlEr( ta th8G \-rnxEll $: $i /h s>u
v- chi ti%t tr-ng viMc /%t n ngi l gi- h-ng ca HitlEr(
/hFng "h*i v nht gan tha hiM" haG nh[ng tLnh t-n "h2
trIn trOc l!i( 2 C- bA2 tLnh $c $-n v bi ]-VThi. Hai ci
bA2 tLnh 8G $: Con ngi $i h%t sai lI2 nG $%n sai lI2 /hc 2
sai lI2 Buan tr6ng nh8t l $: t0- cf hi $4 HitlEr l#n cI2
j
BuG^n /hFng ng+i chng $i Bua tFng hiM" /_ vi hpn( v /hi
hpn l#n cI2 BuG^n r?i th viMc tn st ng+i ]-VThi $: /hFng
$!c ngi l#n ti%ng ch. trLch cFng /hai( 2yc ch- hpn st h0i u
triMu ng+i ]-VThi.
Tn: hid* WconcoCeatY
Trc nh8t v^ cc tFng hiM"( \-rnxEll trnh bG cc tFng hiM"
ca $c aiF 7T v aiF 7TT Ci 2t ci nhn h-n t-n sai l0c.
ng ta n1i $i n1i l0i rQng ch3ng $!c $a ra $4 cng c viMc
tJ" BuG^n tr-ng gi- Hi \Fng gi- bQng cch thng c+ng vD
th% ca gi- h-ng( b8t /4 $%n hng gi- "hA2 $Da "hfng.
Th;c ra( 2Oc $Lch $M nh8t $5ng ca cc tFng hiM" luFn luFn l
$4 gi[ an t-n v b*- vM BuG^n t; C- th+ "h!ng ca cc tLn
h[u X$yc biMt tr-ng cc k nfi ng+i \Fng gi- l thi4u s v
$ang bD t8n cFngY cKng nh cc G%u t chLnh G%u ca $+i sng
\Fng gi-( nh tLnh cch thnh thi#ng ca hFn nh>n( gi- COc
cFng gi- ch- tre E2( v t; C- "ht tri4n cc hiM" hi \Fng
gi-. N%u c1 nh[ng $iû /han Bui $Dnh v^ viMc b@ nhiM2 cc
gi2 2Oc( th tFng hiM" cKng ch. tu>n hnh cc nguG#n tpc ch.
$0- 2 \Fng P?ng Ratican T $: $3c /%t v B gi- LuJt ZiZ
$: "h*n *nh 2 thFi( /hFng "h*i l $+ng li ri#ng ca Pc
aiF 7T h-yc ca cc "hO t ca ngi nh aacElli.
R^ TFng hiM" /_ vi SErbia v tc COng ca n1 vi Th% \hi%n
T( \-rnxEll ch- rQng thE- hiM" c nG( SErbia tra- ch- Ratican
BuG^n /i42 s-t tFn gi- tr-ng cc /hu v;c 2i thuc vdng
Bal/an 2 nc nG $: Cnh $!c tr-ng cc cuc chi%n tranh
t0i $1( ng!c vi c 2un ca -VHung 2un c1 BuG^n /i42
s1at ng-0i gia- $i vi cc BuG^n l!i cFng gi- b#n tr-ng
SErbia. Piû nG /hi%n ng+i c1 tinh thIn Buc gia - r8t tc
giJn v $: g1" "hIn v- nh[ng chng th5ng Con chLnh "h -
ti ch "hng taG tr#n v- 2da hl ZiZm. $>G cIn l2 sng
t hai $i42. Trc nh8t( n%u TFng hiM" th-* 2:n cc $Wi hi
j
ca - v^ BuG^n ng-0i gia- XEktratErrit-rial "-xrEsY t0i SErbia(
th $iû 8G c1 h5n s /hFng l2 ng+i c1 tinh thIn Buc gia -
/hi n@i giJn haG /hFng| R $iû chpc chpn l 2t cf c8u
trung lJ"( nh Ratican( $4 b*- vM cc BuG^n l!i cFng gi- t0i
SErbia h5n "h*i l 2t gi*i "h" ti%n b( c1 tLnh Buc t% ch- ci
th% lng nan 8G. Th hai( cc nguG#n nh>n l2 bdng n@ Th%
\hi%n T th c1 nhiû( bpt rb t= ngu?n hM thng li#n 2inh $: c1
t= j' nh2 trc. N1 l 2t tranh ch8" vdng lE- thang thnh
2t th*2 h6a th% gii v tha2 v6ng v nhJn $Dnh sai lI2 ca
t8t c* cc Buc gia u \h>u. Thnh th< h%t sc h-i nghi n%u
ch- rQng TFng HiM" /_ vi SErbia $1ng 2t vai trW Buan tr6ng
g>G ra Th% \hi%n 8G. Nh nc cnh ch5ng h0n( /hFng bi%t cc
l:nh tO ca h6 c1 bi%t g $%n TFng HiM" 8G haG /hFng n[a. Hyt
/hc( nh linh 2Oc gu2"El nhJn $Dnh( /hi /_ tFng hiM" nG(
aacElli l3c 8G ch. gi[ 2t chc vO "hO thuc. Hi giai $-0n
thfng th*- nh8t nh8t $û $!c c8" tr#n ca ngi l h?ng G
uc RO /hanh v chLnh $c B#n#$LctF gi2 st.
\Wn v^ tFng hiM" /_ vi HitlEr( ta bi%t aacElli( tr-ng t cch S
ThIn t0i Pc v sau nG l uc RO 9hanh( r8t Buan t>2 /%t
th3c 2t tFng hiM" vi Pc. Ngi $*2 nhJn viMc nG /hi Pc
cWn c1 2t chLnh "h C>n ch. 9hi HitlEr l#n cI2 BuG^n v-
ngG j' thng gi#ng nh2 Zijj( Ngi /hFng ng h viMc /_ /%t
2t tha c nh th% ngaG vi HitlEr. Trc thi $ 8G( HitlEr
$a ra nhiû tuG#n b tr8n an ch- rQng 2nh $-an ha s b*-
vM hai ngnh 9itF gi- chLnh t0i Pc l cc gi- hi ThM ah*n
v \Fng gi-( nhng aacElli v nhiû vD /hc /hFng tin tUng
cc tuG#n b 8G v 2un ch+ kE2 liMu HitlEr c1 ra lMnh ch82
Ct nh[ng vO bch h0i ng+i \Fng gi- $ang kAG ra U nhiû
nfi haG /hFng.
Tr-ng 2t chuG4n hng b8t ng+( HitlEr t; _ $^ nghD 2t tFng
hiM" h%t sc c1 l!i ch- gi- Hi \Fng gi-. Th< hi $c aiF
7T v uc RO 9hanh aacElli ca ngi c1 n#n t= /hc $^ nghD
ji
8G haG /hFng| N%u gi- Hi t= /hc( HitlEr ch. cIn cFng b
cc nh!ng b ca hpn v tuG#n b, tFi $: cha bn taG hWa
bnh ra( nhng ng+i ta t= chi n1 "hK "hng. RJG th n%u h6
/hFng 2un hWa bnh( h6 s c1 chi%n tranh. \c cuc thfng
th*- ngpn ngi sau $1 gy" nhiû /h1 /hhn ch- c* hai "hLa. \ui
cdng( HitlEr( v 2un cc cuc thfng th*- nG /%t th3c s2(
n#n $: $a ra nhiû nh!ng b $ng /4 bUi v Cd sa- th hpn
cKng c1 tFn tr6ng tFng hiM" $>uN
\-rnxEll cKng lI2 lon /hi ch trfng rQng tr-ng tFng hiM" c1
$iû /han buc ng+i \Fng gi- "h*i t= b cc h-0t $ng
chLnh trD v k: hi. Th;c ra tr-ng tFng hiM" /hFng c1 $iû
/h-*n n- nh th%( cKng /hFng c1 c* nh[ng th-* hiM" ngI2
thuc l-0i nh vJG. Piû j& ca tFng hiM" ch. n1i rQng cc gi-
s` v cc tu s` /hFng $!c l2 thnh vi#n cc $*ng chLnh trD
h-yc tha2 gia cc $*ng chLnh trD. 9hFng c1 $iû n- Bui $Dnh
nh th% $i vi gi- C>n \Fng gi-. \Kng n#n th#2 2t $iû, U
"hIn NghD PDnh B@ T3c( $iû j& nG n1i nh sau, Xhai b#nY
hi4u rQng nh[ng Bui $Dnh tfng t; li#n Buan $%n sinh h-0t
tr-ng cc $*ng "hi chLnh trD s $!c \hLnh ah Li#n Bang $a
ra ch- cc thnh vi#n cc gi- hi /hFng "h*i l \Fng gi-.
RiMc h0n ch% $: trU thnh bpt buc $i vi hng gi- s` v tu s`
CWng tu t0i Pc chi%u thE- $iû j& nG s /hFng ba- h2 b8t
c s; h0n ch% n- tr-ng l+i gi*ng C0G v gi*i thLch cFng /hai v
c1 tLnh Bui luJt X"rEscribECY cc gi- hu8n v nguG#n tpc tLn l_
v lu>n l_ ca gi- hi. Piû jZ b*- $*2 s; t; C- $IG $ ch-
cc hiM" hi \Fng gi- v^ tFn gi-( vhn h- v k: hi( c* cc
nghiM" $-n n[a. \-rnxEll cWn ch- rQng P*ng Trung T>2( C-
" l;c ca aacElli( $: t; $ng gi*i tn. Ng-i nhiû ngu?n ti
liMu $ng tin /hc( ta th8G bi b- ca gi- s s-bErt LEibEr(
2t cng s; vi#n gIn gKi nh8t ca aacElli tr-ng nhiû thJ"
ni#n( $: chng 2inh rQng aacElli /hFng ba- gi+ g>G b8t c *nh
hUng n- $i vi P*ng Trung T>2( tri l0i r8t /hFng vui /hi
th8G n1 t; gi*i tn v gi*i tn trc /hi tFng hiM" $!c /_ /%t.
m'
Th;c ra( ng+i /hFng thLch cc $*ng chLnh trD \Fng gi- l
$c aiF 7T( ch /hFng h5n $c aiF 7TT. R $c aiF 7T l- "ht
tri4n \Fng gi- Ti%n Hnh Xai cKng bi%t ngi 2un $!c ng+i
ta g6i l gi- H-ng ca \Fng gi- Ti%n HnhY( ch /hFng
"h*i cc $*ng chLnh trD. \h- n#n vi hiM" c Latran( 2 viMc
thfng th*- /hFng c1 s; tha2 C; ca aacElli v l3c $1 ngi
$ang "hOc vO t0i Pc( P*ng &o'u:a! &a!t" ca \Fng gi-
$: "h*i t; gi*i tn. \1 l \-rnxEll suG Cibn t= bi%n c nG Bua
bi%n c Cente! &a!t" ca Pc chhng|
Ht c>u hi /hc l $c aiF 7T v $c aiF 7TT c1 tin rQng
HitlEr s gi[ cc ca2 /%t ca 2nh haG /hFng. Ng+i ta bi%t
rQng( ch. vi tuIn sau /hi /_ /%t tFng hiM"( TdG Ri#n t- $0i s
cnh b#n c0nh TWa Thnh( v-nnE 9ir/"atric/( c1 th*- luJn
v8n $^ nG vi H?ng aacElli. 9ir/"atric/ hi sau /hi l#n cI2
BuG^n( liMu HitlEr c1 t ra hWa CDu hfn /hFng. aacElli $" l0i
rQng ngi /hFng th8G c1 l_ C- g biMn 2inh ch- 2t th l0c
Buan Cb C:i nh th%. Ngi cWn th#2, chpc chpn HitlEr s /hFng
tFn tr6ng tFng hiM"( ch. hG v6ng Fng ta /hFng vi "h02 t8t c*
26i $iû /han cdng 2t l3c. ThE- LarrG B. Sta22Er( Los
[nge:es Ties( ngG && thng nh2 &''j( tr-ng 2t "h3c
trnh ng-0i gia- v=a $!c t2 th8G( g<i ch- TT s--sEvElt( 2t
vi#n chc ng-0i gia- H ch- haG, t= Zij( H?ng aacElli $:
t=ng 2i#u t* HitlEr nh 2t t#n vF l0i /hFng $ng tin Xan
untrustx-rthG sc-unCrElY v l 2t c-n ng+i chn $4 $c c
Hhn ?n: +'i ()i tn: hid*
Tri vi l+i t c- ca \-rnxEll( cc gi2 2Oc Pc r8t thuJn
h*- v $!c tha2 /h*- $IG $ v^ C; n tFng hiM". Th;c th%(
hi nghD t-n th4 cc gi2 2Oc Pc $!c t@ chc cui thng )
$Iu thng u nh2 Zijj( $: chuG#n $^ bn v^ C; n nG v sau
$1 l3c n- cKng $!c tha2 /h*-. RiMc nG cKng $!c " COng
$i vi 26i tIng l" l:nh $0- tr-ng gi- Hi \Fng gi- Pc.
mZ
T8t c* $û hG v6ng rQng Lt ra TFng HiM" cKng $E2 l0i ch-
ng+i \Fng gi- Pc 2t th+i gian k* hfi v ch- gi- Hi
\Fng gi- n1i chung 2t ti liMu h!" "h"( c1 gi trD tr-ng
l:nh v;c luJt Buc t%( $4 "h*n /hng cc vi "h02 sau nG.
Tr#n Ln7sse!2ato!e doano( tr#n $i "ht thanh Ratican v t=
hng gi2 2Oc Pc( $: c1 nhiû tuG#n b ch- th8G b*n TFng
HiM" nG /hFng h^ ngO h2 2t "h# chuAn n- $i vi _ thc
hM uc 7:( 2t _ thc hM /hFng $!c gi- Hi ch8" nhJn v
s /hFng ba- gi+ $!c ch8" nhJn. Nhiû s; viMc nh th% $: n1i
ng!c l0i cc /h5ng $Dnh ca \-rnxEll ch- rQng $i vi ng+i
\Fng gi- Pc( /hFng nh[ng gi- Hi nhn nhJn _ thc hM
uc 7:( 2 cWn nghn c82 h6 /hFng $!c b*- vM Pc Tin
\Fng gi- chng l0i cc cFng /Lch ca uc 7:.
7E2 ra cc hiMu Bu* $Iu ti#n ca TFng HiM" /h tLch c;c.
HitlEr ban hnh 2t s spc lMnh Bua $1 cc vi "h02 trc $>G
chng l0i BuG^n l!i ca ng+i \Fng gi- $!c hG b. TuG
nhi#n /hFng ba- l>u sau( nh[ng vi "h02 $Iu ti#n $: kAG ra $i
vi TFng HiM". Hi lIn nh th%( gi- Hi $û l#n ti%ng "h*n
$i( nhng hIu nh /hFng c1 /%t Bu*( $Fi l3c cWn /hFng $!c
"h3c $". ci cKng bi%t aacElli /hFng h^ c1 thiMn c*2 vi
HitlEr. Linh HOc gu2"El nhJn knt rQng t;a $^ giJt g>n tr#n
sch ca \-rnxEll $: v $ang bD ch. trLch bUi ngaG nh[ng
ng+i Lt /hpc nghiMt nh8t $i vi ch $^ ca Fng. ng /hFng
ch trfng rQng $c aiF 7TT l b0n th>n ca HitlEr nhng ch-
rQng HitlEr s /hFng /i%2 $>u ra 2t gi- h-ng sn sng hWa
h-:n vi hpn v ch% $ ca hpn hfn th%.
fidn (n 8Ec 86n n:i
Tr-ng ng[ c*nh 8G( \-rnxEll nhpc $%n thFng $iM" $c aiF 7TT
g<i HitlEr ngaG sau /hi $!c bIu v- ngFi gi- h-ng. ng ta
/hFng bi%t rQng th tOc ng-0i gia- $Wi 2t gi- h-ng v=a
m&
$!c bIu "h*i g<i 2t thFng $iM" ri#ng ch- t8t c* cc ng+i
$ng $Iu cc nc c1 li#n hM ng-0i gia- vi Ratican. ThFng
$iM" g<i ch- HitlEr $: $!c th*- luJn chi ti%t vi cc h?ng G
Pc $ang tha2 C; 2Jt nghD l3c 8G. 9hFng 2t ch[ n- tr-ng
thFng $iM" 8G ch- th8G ngi nhn nhJn nh[ng $iû HitlEr ch
trfng. \hLnh chLnh "h Pc hi4u r8t r~ $iû 8G v h6 r8t th8t
v6ng /hi aacElli $!c bIu. B- chL C- uc 7: /i42 s-t $:
$a ra nh[ng l+i bnh luJn ti#u c;c v^ $c aiF 7TT( ch- th8G
tr-ng t cch Buc vO /hanh( ngi $: chng t $IG $ lWng thd
ghnt $i vi $*ng uc 7: v nh[ng g n1 $0i CiMn. Tr-ng lb
$hng Buang ca $c aiF 7TT( ng!c vi cc chLnh "h /hc(
Pc ch. c< $0i s ca 2nh b#n c0nh TWa Thnh tha2 C;. B-
chL Buc t% l3c 8G vi%t rQng $iû nG r~ rng ch- th8G 2i li#n
hM gi[a TWa Thnh v chLnh "h HitlEr $ang U 2t 2c th8"
nh8t. \hLnh \-rnxEll cKng kc nhJn tr-ng lb $hng Buang nG(
Pc l chLnh "h CuG nh8t /hFng g<i 2t /huFn 2yt Buc gia
$ng /Lnh n- $%n( 2 bQng lWng vi s; hiMn CiMn ca $0i s
]iEg- v-n BErgEn t0i Ratican ca 2nh Xtr.&Z&Y.
Tr-ng tFng th $Iu ti#n( Sui &onti*icatus XZijiY( $c aiF
7TT l#n n viMc cc nuc ln g>G h8n chng cc nc nh( $iû
2 26i ng+i hi4u ch. c1 _ 2 ch. s; k>2 l8n ca Nga $i vi
ahIn Lan v ca Pc uc 7: $i vi BaVLan. B6n uc 7:
nghn c82 viMc "h@ bi%n tFng th nG t0i Pc. \-rnxEll c-i
tFng th nG l-:ng nhch XxishGVxashGY v vF nghà. Nhng
n%u nh th%( th t0i sa- P?ng Hinh l0i ch- 2G baG th* ('''
b*n tFng th nG tr#n /hp" nc Pc| PIu ti#n \-rnxEll
/hFng nhpc $%n s; /iMn nG( 2:i $%n /hi ng+i ta $E2 ch3ng
ra l2 bQng chng chng l0i( Fng ta 2i h0 c8" cc bi%n c 8G(
ch. bUi v ch3ng /hFng hn /h" vi luJn $^ gi- H-ng HitlEr
ca Fng ta.
g=u toan +o chAnh
mj
Sau /hi chi%2 $1ng BaVLan( 2t nh12 cc tng l:nh ca- c8"
ca Pc( t=ng chng $i HitlEr( $: li#n l0c vi Pc aiF 7TT(
G#u cIu ngi chuG4n $%n chLnh "h cnh 2t thFng $iM" $4 hi
n%u h6 thnh cFng tr-ng viMc lJt $@ HitlEr th chLnh "h cnh c1
sn sng /_ vi h6 2t hWa c Canh C; /hFng. ]d viMc
chuG4n gia- 2t thFng $iM" nh th% tr-ng Canh nghà Buc
trUng 2t nc trung lJ" /hFng nh[ng l 2t viMc b8t th+ng
2 cWn r8t nguG hi42 n[a( nhng Pc aiF 7TT( tr-ng hai CD"
ri#ng r( $: chuG4n gia- thFng $iM" 8G Bua trung gian b trUng
cnh c0nh TWa Thnh l zrancis ]vcrcG sb-rnE. \-rnxEll ch.
nhpc sf $%n viMc nG 2 /hFng $nh gi cc h2 _ ca n1.
ng ta cKng lI2 lon /hi n1i rQng t= "hLa Pc( $^ nghD nG C-
P0i t Hans stEr( tr-ng /hi th;c s; C- $0i tng Xm sa-Y
LuCxig BEc/. L3c cWn l s thIn t0i BErlin( aacElli $Lch th>n
bi%t BEc/ v t=ng /hEn ng!i s; trung th;c v li#2 /hi%t ca vD
tng nG. s8t ti%c /% h-0ch /hFng Cibn ti%n /h* Buan. TuG
nhi#n nh+ CD" nG v Bua trung gian ca ng+i 2Fi gii l ti%n
s` w-sEt HullEr( 2t luJt s ng+i Bavaria( $c aiF 7TT bpt $Iu
nhJn $!c cc "h3c trnh $û $yn v chi ti%t v^ cc hnh vi tn
c ca uc 7: t0i BaVLan. Ri nh[ng C[ liMu 8G( ngi /hUi
th*- 2t l th bL 2Jt gu t;a $^ l
7'e!e et Ca!itate nh $: $^ cJ" U "hIn tr#n $>G.
S*LCL Lt caCitatL
\-rnxEll gi*i thLch hnh $ng ca $c aiF 7TT tr-ng vO nG
2t cch h%t sc tdG tiMn. ng ch- rQng hnh $ng 8G chng t
ngi /hFng h^ nht gan nh nhiû ng+i thu+ng ngh`( v chLnh
v vJG viMc ngi /hFng l#n ti%ng chng l0i HitlEr tr-ng chLnh
sch tn st ng+i ]-VThi c1 2t nguG#n nh>n s>u ka hfn
nhiû v 2ang tLnh tLch c;c( tLch c;c thd ghnt ng+i ]-VThi.
R s; thd ghnt nG c1 t= l3c cWn nh v ku8t hiMn r~ nh8t tr-ng
bi%n c t0i Hunich. Nhng sa- thd ghnt 2 l0i Cdng h%t cch $4
cu sng gIn 2t triMu ng+i ]-VThi| Nhiû ng+i ch- rQng
mm
viMc cu sng nG /hFng h5n C- cc ch. thD tr;c ti%" ca Pc
gi- H-ng. Ngh` nh th% l h6 $: Bu#n /hFng $6c h?i /_ ca
P0i P0- trUng ]-VThi t0i s-2E h?i 8G l ti%n s` -lli( Fng
nhpc $%n bc th $c aiF 7TT gn ]-VThi. Hi $>G( illia2 ]-in-( 2t chuG#n vi#n
ng+i ( /h2 "h ra hai ti liMu Buan tr6ng ch- th8G $c aiF
7TT tr;c ti%" can C; v- viMc gi3" $ cc n0n nh>n ]-VThi r8t
s2. Ti liMu th nh8t l th /_ thng Z' nh2 Zim' g<i
giusE""E aalatucci( gi2 2Oc \a2"agna 2i^n Na2 nc (
ch. thD Fng tra- ti^n $4 gi3" $ cc ng+i ]-VThi bD gia2
gi[( $!c ngi g6i l nh[ng ng+i $ang $au /h@ v cc l_ C-
chng tc. RD gi2 2Oc nG vn $: can C; v- viMc tr! gi3"
ng+i ]-VThi Bua ng+i chu ca 2nh l gi-vanni aalatucci(
c*nh st trUng t0i ziu2E( 2i^n PFng Bpc . aalatucci t=ng
"h>n "hi gi8G chn cc gi* ch- )(''' ng+i \r-atian gc ]-V
Thi( gi3" h6 trn /hi cc tr0i gia2 $Da "hfng $%n nfi tfng
$i an t-n hfn l $i0 "hJn "hLa Na2 ca Fng ch3( 2t cFng
viMc $: $E2 l0i ci ch%t chanh t0i ]achau sau nG. Ht thng
sau( l0i 2t bc th /hc ngi gn "hi%u Z'(''' lirE $4 tr! gi3" cc ng+i ]-VThi $ang bD
gia2 t0i $Da "hJn ca Pc \ha
.)i N:a h 5"n: hn
Ng+i ta bi%t thng u nh2 ZimZ( HitlEr thnh lnh k>2 lhng
Nga. Th8G tnh tr0ng c;c /q nguG hi42 ch- Bu>n $i Nga l3c
8G( H-a 9q BuG%t $Dnh cung c8" viMn tr! Bu>n s; ch- Nga Ci
hnh thc ti%" liMu. uG%t $Dnh nG /hi%n nhiû ng+i cFng
gi- H-a 9q "h*n $i. Tr-ng thFng $iM" 5i2ini dede'to!is
XZijY( Pc aiF 7T $: nghi#2 /hpc nghn c82 ng+i cFng gi-
/hFng $!c h!" tc vi ch% $ cng s*n vF thIn Nga( l ch% $
thd nghDch vi gi- Hi \Fng gi-. \h- n#n h!" tc tr-ng /
nghM chi%n tranh bQng cch cung c8" viMn tr! Bu>n s; ch-
m)
Stalin l $iû h6 ngh` /hFng n#n l2. Pc aiF 7TT $: $Lch th>n
can thiM" v ch. thD ch- s thIn TWa Thnh t0i ashingt-n(
T@ng gi2 2Oc c2lEt- \ic-gnani Xsau nG l h?ng G Buc vO
/hanhY( li#n l0c vi cc gi2 2Oc H-a 9q v ra lMnh ch- cc
ngi cFng b nh[ng l+i sau, Thi $ ca TWa Thnh $i vi
h6c thuG%t \ng S*n trc sau von nh 2t. TuG nhi#n( TWa
Thnh /hFng h^ chng nh>n C>n Nga. gi+ $>G( chLnh nh>n C>n
Nga $ang bD t8n cFng 2t cch b8t cFng v $ang $au /h@ r8t
nhiû C- hJu Bu* cuc chi%n b8t chLnh nG. \hLnh v th%( ng+i
\Fng gi- /hFng h^ c1 b8t c chng $i n- tr-ng viMc h!" tc
vi chLnh "h HiM" \h3ng uc gi3" $ nh>n C>n Nga tr-ng
t8t c* cc tr! gi3" h6 cIn..\-rnxEll tuGMt $i i2 lyng $i vi
s; can thiM" h%t sc Buan tr6ng nG ca Pc aiF 7TT. N%u th;c
s; ngi l gi- H-ng ca HitlEr th hi4n nhi#n ngi "h*i c1
ch trfng ng!c h5n l0i h-yc ngaG c* tuG#n 2t thnh chi%n
chng Nga thE- Stalin chN
5?u 8OOO n:=i 3o ThAi t#i VomL
\-rnxEll cKng /hFng ba- gi+ t; hi t0i sa- /% h-0ch truG n:
(''' ng+i ]-VThi t0i s-2E bng nhi#n bD ngng l0i sau /hi
/h-*ng Z(''' ng+i tr-ng s 8G bD Bu>n $i HitlEr bpt gi[ tr-ng
thng Z' nh2 Zimj. ng ta $: trnh bG sai l0c cuc "hng v8n
kAG ra ngaG sau $1 gi[a Buc vO /hanh Hagli-nE v $0i s Pc
v-n Eisac/Er( l ng+i $!c 2+i v- Ratican thE- G#u cIu
/hAn c8" ca Pc aiF 7TT. Eisac/Er s! rQng 2t "h*n $i
cFng /hai ca Ratican s /hi%n HitlEr n@i /hdng( $: $a ra 2t
8n t!ng hfi Bu nh /L v^ thi $ ca TWa Thnh. Thi $ 8G
$: $!c l2 sng t t0i tWa n NurE2bErg( 2t tWa n 2
\-rnxEll h-n t-n l2 ngf XkE2 tr#nY.
ThE- lMnh ca Pc aiF 7TT( Thi%u tng sainEr StahEl( t lMnh
Bu>n s; Pc t0i s-2E v l 2t s` Buan - thuc tr+ng "hi
cK( $: $!c ti%" k3c. RD tng nh>n $0- nG $: gn s; ca Fng tr-ng viMc thng c+ng cc s $-n Pc
hiMn $ang cWn chi%n $8u cch ka s-2E v r8t c1 th4 t0- ra cc
v8n $^ nghi#2 tr6ng ngaG t0i s-2E n[a. Piû 8G c1 thJt nhng
/hFng /n2 "hIn Buan tr6ng l ni b8t bnh ca Fng v^ cc hnh
$ng tn c ca gEsta"- v lWng c*2 thfng ca Fng $i vi
ng+i ]-VThi.
RiMc can thiM" ca vD tng nG thnh cFng Hi22lEr lJ" tc
ngng /hFng trOc ku8t n[a. Hng ngn ng+i ]-VThi( C- lMnh
ca Pc aiF 7TT( nh+ th% $: $!c C8u /Ln t0i Ratican v tr-ng
hfn Z)' cf sU t0i s-2E. ]` nhi#n \-rnxEll h-n t-n b Bua
nh[ng s; viMc 8G h-yc l2 gi*2 tI2 Buan tr6ng ca ch3ng.
Gii *hA* chun: cu"c
LiMu Pc aiF 7TT c1 bi%t r~ 2c $ tn st ng+i ]-VThi haG
/hFng| Ngi c1 nhJn $!c 2t vi tin tc $ng ng0i v^ viMc
trOc ku8t ng+i ]-VThi v cc ti c "h02 $%n h6. Tr-ng s
$1( c1 "h3c trnh ca gErharC siEgnEr. Tr-ng h?i /_ Mng +ao
$i4 Th.t VBng XNE wa2ais ]EsEs"nrErY( Fng nG ch- rQng b
ti liMu c]SS ca T- Thnh $: b /hFng $hng 2t vhn /iMn
ch G%u chLnh Fng tra- ch- s thIn T- Thnh( zili"E
BErnaCini( t0i BErnE nh+ chuG4n gia- v^ Ratican ngG Z
Thng Ba nh2 Zim&. siEgnEr vi%t rQng, vhn /iMn nG ti%t l
h-n c*nh bi $t ca ng+i ]-VThi t0i 2t s cc Buc gia
\Fng gi-( h-yc t0i 2t s Buc gia c1 $Fng ng+i \Fng gi-(
nh ah"( s-2ania( a-lanC( Sl-va/ia( \r-atia{. \c h-n
c*nh 8G $!c trnh bIG chi ti%t thE- t=ng Buc gia. \h3ng tFi $:
c1 th4 2i#u t* cc biMn "h" uc 7: k< COng $4 ti#u CiMt t-n
b C>n tFc ]-VThi. H2 _ ca c* siEgnEr lon \-rnxEll tr-ng
vO nG l $c aiF 7TT bi%t r8t r~ ni Cung ca gi*i ah"
\hung \uc. Th;c ra v8n $^ /hFng h5n nh th%. R $: t= l>u(
m
/hFng th4 n- /i42 chng $!c s; thJt /hch Buan ca r8t
nhiû tin tc h-yc tuG#n b. \hpc chpn $%n tJn cui Th% \hi%n
TT( ngi 2i bi%t r~ nh[ng ti c rdng r!n nhQ2 v- hng triMu
ng+i ]-VThi. Th;c th%( th+i chi%n( tin $?n r8t nhiû v $Fi
/hi nh[ng tin $?n 8G h-yc thi%u n^n t*ng h-yc Lt nh8t cKng
"hIn ln "h1ng $0i. Ht thL CO $i4n hnh l tr+ng h!" tr-ng
$1( L-rC SElb-rnE( b trUng /inh t% chi%n tranh v Bu*n trD
vi#n cc chi%n CDch $yc biMt( $: n1i vi 2t /hng chi%n Bu>n
BaVLan nh2 Zimj nh sau, Tr-ng Th% \hi%n T( tin $?n l-an
truG^n /hp" u \h>u ch- rQng lLnh Pc /h-i tr gi[ ch>n cc
tre nh v $da Cn $J" $Iu cc tre nh nG. ]` nhi#n ch3ng tFi
bi%t nh[ng tin $?n 8G /hFng $3ng s; thJt( nhng ch3ng tFi $>u
c1 l2 g $4 n1i ng!c l0i. Nh[ng tin $?n 8G Bu tt $i vi
tinh thIn C>n ch3ng ch3ng tFi. Nh tr#n $: trnh bG( chLnh
cc nh l:nh $0- cng $?ng ]-VThi t0i Pc cKng /hFng l!ng
gi $!c cc tin $?n 8G( n#n s ln $?ng $0- ca h6 sau /hi
trn th-t /hi Pc( $: BuaG trU l0i $4 r?i bD ch%t th*2.
Gim c* ha; <hn: :im c* n#n 3idt 5hGn:
\-rnxEll ch- rQng $c aiF 7TT i2 hfi lyng ti%ng trc h-0 ]iMt
\hng ]- Thi. TuG nhi#n( ngi li#n ti%" l#n ti%ng /%t n
nh[ng /e b8t cFng bch h0i v gi%t ng+i ch. nguG#n v l_ C-
h6 thuc v^ 2t Buc gia haG 2t tc ng+i n- $1. Tc ng+i
n- $!c $c aiF 7TT n1i $%n $>G n%u /hFng "h*i l ]-VThi|
Piû 8G $!c c* th% gii t; C- l3c 8G hi4u n#n $: c1 r8t nhiû
bi b- ca ng!i $c gi- h-ng v nh[ng g ngi n1i chng+i
]-VThi cKng nh nh[ng g ngi n1i v^ b6n uc 7:. B6n
ch3ng $i#n cu?ng cFng /Lch ni Cung ngi n1i tr-ng Cibn vhn
ging Sinh nh2 Zim&. \h3ng "ht bi4u c1 ghi chn" nh sau,
} $>G( Fng ta X$c gi- h-ngY /%t n 26i $iû ch3ng ta ch
trfng v Fng ta $: bi%n 2nh thnh ci l-a tuG#n truG^n ch-
b6n ]-VThi c-n buFn chi%n tranhv. SU C` tr-ng bi Cibn vhn
nG( $c aiF 7TT n1i v^ hng trh2 ngn n0n nh>n( l v l3c 8G
m
/hFng c1 chng c g l c-n s n0n nh>n s l#n $%n( haG sp"
s<a l#n $%n( hng triMu ng+i. \-rnxEll /%t ti ngi gi*2 c8"
n0n ]iMt \hng. ng ta $>u c1 knt $%n $iû ng+i ta bi%t l3c
8G.
Pc gi- h-ng /hFng nhpc $Lch Canh ng+i ]-VThi v nh[ng
l_ C- r8t $3ng. Sau /hi cFng b tFng th ,it 6!ennende! So!ge(
tr-ng $1 ch nghà chng tc 2t lIn n[a bD /%t n Xn1 $: t=ng
bD Thnh B TLn l_ ra nghD $Dnh /%t n nh2 Zi&, gi- Hi
l#n n gpt ga- $iû ngG naG $!c 2Mnh Canh l ch nghà bi
]-VThiY( viMc bch h0i ng+i ]-VThi /hFng nh[ng /hFng bD
ngng 2 cWn gia thng. 9hi cc gi2 2Oc HWa Lan cFng /hai
"h*n $i v- thng nh2 Zim& viMc trOc ku8t cc cFng C>n ]-V
Thi ca h6( th viMc trOc ku8t 8G $!c thng nhD" $ v ni rng
$%n nh[ng ng+i ]-VThi $: trU l0i $0- \Fng gi-. 9hi gi2
2Oc HunstEr( \lE2Ens cugust v-n galEn( 2un l#n ti%ng
chng l0i viMc bch h0i ng+i ]-VThi t0i Pc( cc trUng l:-
]-VThi tr-ng $Da "hJn ngi /hAn /h-*n kin ngi $=ng l2 nh
th% bUi $iû 8G ch. t@ g>G h0i ch- h6. Ht s hi $?ng gi2
2Oc( 2 trc h%t l hi $?ng gi2 2Oc BaVLan /hAn trfng
G#u cIu $c aiF 7TT $=ng cFng /hai /%t n viMc bch h0i ng+i
BaVLan v ng+i ]-VThi v $iû 8G /hFng cu $!c 20ng ai
2 cWn gia thng viMc bch h0i.
Nh[ng h-n c*nh 8G cIn "h*i $!c lu _ /hi "h# "hn trung
th;c tc "h-ng ca $c aiF 7TT. Ngi c1 cdng 2t ch trfng
nh H?ng ThJ" T; uc T%, t- ti%ng "h*n $i ch5ng th;c hiMn
$!c g v ch. g>G h0i. Hi P?ng P0i 9%t cc gi- Hi v=a
$!c /hai sinh l3c 8G( $yt trO sU t0i ThOG S`( cKng $0t ti 2t
/%t luJn nh th%. ahfng th% CuG nh8t cu $!c ng+i ]-V
Thi( v vJG( "h*i l bL 2Jt nhng c1 hiMu Bu* ch- h6 nfi
nfng nu( cung c8" th;c "hA2 v BuIn -( v Ci chuG4n h6 ti
cc nc trung lJ". Pc aiF 7TT $: l2 viMc 8G 2t cc /hFng
mi
chLnh "h n- haG t@ chc n- c1 th4 snh $!c( nh chLnh
nhiû gii chc v c nh>n ]-VThi $: chng th;c.
Hon cnh c thB
Png tr#n Buan $i42 tra cu lDch s< cch /h-a h6c( Bu* l 2t
li lI2 nghi#2 tr6ng /hi /hFng l2 2nh BuEn thuc vi h-n
c*nh cO th4 tr-ng $1 ng+i ta sinh sng l3c $1 2 l0i $a ra
nh[ng "hn BuG%t v^ h6 nh th4 h6 sng tr-ng nh[ng h-n
c*nh h-n t-n /hc th%. w-hn H-rlEG( /hi $i42 sch ca
\-rnxEll tr#n \-22-nxEal ngG ) thng ZZ nh2 Ziii( nhJn
$Dnh rQng lI2 li ln nh8t ca \-rnxEll c1 l l s; thi%u /h*
nhng haG thiMn _ hi4u ci Fng g6i l sitf-i-:e6en( haG h-n
c*nh sng th;c ca cc nh>n vJt lDch s<. Pnh gi Bu /h
bQng ci nhn t= th+i sau XhinCsightY Bu* /hFng c1 tLnh s< h6c
ch3t n- v /hFng "h*i ca ng+i trL thc. \-rnxEll /hFng ba-
gi+ hi4u $!c "h*i sng v "h*i k< s; ra sa- tr-ng h-n c*nh
Th% \hi%n TT. ng n#n $6c gi- s HichaEl N-va/( ng+i gi[
gh% gE-rgE zrECEric/ wExEtt t0i c2Erican ntEr"risE TnstitutE
tr#n zirst Things s thng Vi nh2 &'''.
ThE- N-va/( $c aiF 7TT /#u g6i t@ chc 2t hi nghD hWa
bnh lIn ch1t v- 2da Hl nh2 Ziji( /hFng ai thl2 $4 _ $%n
l+i /#u g6i 8G( cKng /hFng ai thl2 "h3c $"( c* "hE TrOc lon
"hE P?ng Hinh. P1 l lIn ch1t( ngi $!c t; C- k< COng
"hfng tiMn truG^n thFng ti /hp" th% gii. 9hi chi%n tranh
/hUi s;( Huss-lini /h1a /Ln ngi t0i Ratican v b8t c "hfng
tiMn li#n l0c n- ngi c1 cKng $û bD /i42 CuGMt th t=( Pi
aht Thanh Ratican( b- LvssErvat-rE s-2an-. Bn cf Buan
tnh b- Pc( cdng vi nhiû cf Buan tnh b- gi* C0ng /hc
ca ( k>2 nhJ" Ratican. s8t Cb $E C6a cc gia $nh c1 th>n
nh>n l2 viMc ch- Ratican( bUi hIu h%t sng U ng-i v "h*i
hng ngG ra v- Ratican l2 viMc. Hyt /hc( T- Thnh h-n
t-n lM thuc chLnh "h v^ 26i CDch vO thi%t G%u, nc( cng
)'
r:nh( $iMn( $iMn th-0i( $iMn tLn( v th;c "hA2. \ng th#2 t8t c*
nh[ng $iû nG( HitlEr b8t 2:n vi $c aiF 7TT $%n $ hai lIn
ra lMnh "h*i s-0n th*- /% h-0ch chi%2 $1ng Ratican( thE- $1(
nhAG Cd s b8t thIn t8n /Lch v lFi c@ gi- h-ng v^ Pc. \*
hai lIn( lMnh ca hpn /hFng thi hnh $!c l C- 2u /% ca cc
t lMnh $Da "hfng( k< COng chi%n thuJt tr h-:n ch- $%n /hi
hpn bJn l- viMc /hc X2t t lMnh trnh vi hpn l cWn $ang
/i%2 chuG#n gia ti%ng Latinh v HGl0" $4 BuG%t $Dnh kE2 n#n
c" th vhn /h n- $E2 v^ Pc( v viMc nG $Wi u tuIn lbY.
N-va/ chua cht nhJn knt, 9hi $c gi- H-ng c1 ti%ng n1i
$IG $ th ch* ai thl2 nghE. LiMu ta c1 th4 tin $!c rQng /hi
/hFng ai cWn c1 th4 nghE $!c ngi ng-0i tr= nh[ng /e gia2
gi[ ngi $4 ti%ng n1i ca ngi l6t ra ng-i( th l3c 8G th% gii s
lpng nghE ngi haG sa-| Pi vi "hIn $Fng ng+i \Fng gi-(
li suG ngh` 8G /h1 2 hi4u $!c. ThL CO $i4n hnh( tr-ng Z)
nh2 Bua( /hFng thi%u nh[ng l+i tuG#n b th*2 n:- ca $c
gi-an aha-lF TT Xv ca H T#r#kaY $Fi /hi ngaG trc 2yt
cc l:nh tO th% gii( v trc 2yt $Fng $*- thLnh gi* truG^n
hnh th% gii V chng l0i viMc "h thai v gi%t ng+i #2 i
XEuthanasiaY c1 hM thng cKng nh chng th vhn h- ch%t
ch1t 2 h6 $0i bi4u. \1 ai nghE /hFngN
T0i sa- thLnh gi* l0i nghE nh[ng nh2 Zim&( ZimjN ahE P?ng
Hinh r8t lu t>2 /hi $c gi- H-ng tuG#n truG^n c1 l!i ch-
"hE 2nh. Nhng h6 /hFng 2un ngi ch. trLch nh[ng tn c
ca \ng S*n( bUi Stalin l $?ng 2inh ca h6 h6 /hFng 2un
ngi ch. trLch viMc /hFng /Lch gi*i th*2 ca P?ng Hinh tr#n
cc thD tr8n Pc v . Nhng h6 2un ngi /%t n Pc -anh
/Lch gi*i th*2 L-nC-n v \-vEntrG. H6 n@i kdng /hi ngi i2
lyng. BD cI2 td tr-ng Ratican( $c aiF 7TT i2 lyng v^ nhiû
chuGMn( nhng i2 lyng v nguG#n tpc ch /hFng "h*i v s! sMt.
T@ng gi2 2Oc Sa"iEha ca 9ra/-x cFng /hai G#u cIu ngi
$=ng l#n ti%ng cui nh2 Ziji v Zim' bUi cc l:nh tO trL thc
)Z
ca gi- Hi BaVLan( /4 c* gi- s` lon gi- C>n( $ang bD bch
h0i hng ngn( bD $nh $J"( gi%t h0i( tng v- cc tr0i tJ" trung.
Sau nG Sa"iEha von nhn nhJn rQng k< COng nh[ng ngFn t=
t>2 l_ chi%n cFng /hai ch5ng Lch l!i g( ch. t@ $@ CIu v- l<a.
ng nhn nhJn $: h6c $!c nfi $c aiF 7TT tLnh bnh th*n
Xc--lnEssY v k< COng n1 tr-ng $+ng li l:nh $0- ri#ng ca
2nh. ng vn l ng+i chE chU v hng Con 9ar-l -tGla(
vD gi- h-ng tfng lai ca ch3ng ta.
TC] cEt &it W:amL oj kitMY
Ta bi%t $c aiF 7TT bi%t r~ ngFi vD gi- h-ng t=ng bD cc th%
l;c trIn gian $i k< tn b0-, aiF RT r?i aiF RTT t=ng bD
Na"-lE-n lFi v^ aaris l2 nhOc( th tng ca aiF T7 t=ng bD
2 st ngaG trc Cinh sU ca 2nh v chLnh aiF T7 "h*i trn
/hi s-2E 2i t-n 20ng( c* L#F 7TTT cKng t=ng $i t n0n v-
cui th% /S Zi. G th% nhng ngi von n1i th5ng v- 2yt
g-EbbEls rQng ngi /hFng s! chi h%t v nh8t $Dnh /hFng chDu
r+i /hi s-2E. Th+ng $!c ng+i ta 2F t* l ka cch v c1
1c "h>n tLch( $c aiF 7TT cKng t ra c1 2t th ct sng cng
nh thn". Rn c1 ti $6c t>2 t ng+i /hc( ngi t=ng thJn
tr6ng bpt 20ch c* HitlEr X$!c ngi nhJn $Dnh l Cb la- 2nh
v- nh[ng trJn $i#n giJnY lon Huss-lini Xh!" l_ hfn v Cd sa-
von l ng+i Y. Ngi bi%t rQng Lt nh8t tr-ng 2t vi v8n $^
ln( cui cdng ngi s c1 th4 thuG%t "hOc $!c Huss-lini nh
gi[ ch- s-2E von l 2t thnh "h t; C- ch5ng h0n. Nhng
ngi bi%t rQng ngi "h*i la- 2nh v- trW chfi c3t bpt Xga2E -t
xitsY vi HitlEr( tr-ng $1 BuG%t t>2 spt $ /hFng bD CO /hD ra
/hi t cch trung lJ" chLnh thc nh8t $Dnh s thpng $!c 26i
b8t trpc /hc. ]d 26i s; t ra c1 ve bi $t tr-ng /hang Ziji
ti Zimj( $c aiF 7TT von "hn $-n rQng l0nh ldng trc l<a s
gi3" ngi hng $!c cng nhiû nghD l;c cng tt v- viMc
l2 gi*2 $au /h@.
)&
Nhiû ng+i chung Buanh $c gi- h-ng kin ngi l#n ti%ng
20nh 2 hfn. H6 l cc $0i s ca cnh( ca Brail( ca ah"(
vn v chi%n tranh "h*i td t3ng tr-ng cc chn "hWng chJt h"
ca Ratican. Pc gi- h-ng ch- h6 th8G ngi $: $ang l#n ti%ng
r?i( l#n ti%ng 2t cch 20nh 2( n#u l#n nh[ng nguG#n tpc r~
rng v /hFng lI2 lon $!c. Hfn 2t lIn( ngi v ra bc ch>n
Cung $Fi ng b0- tn ca ch nghà chng tc( s; b0- hnh
/hFng biMn 2inh( v cuc tn st ng+i vF ti v0. T8t nhi#n
ngi /hFng ch. r~ bc ch>n Cung 8G ch. th% l;c n-. Nhng
ch5ng cIn /h1 /hhn ba- nhi#u cKng t2 ra $iû $1 cc tuG#n
truG^n vi#n t0i $i BB\ bi%t ngaG lJ" tc cch $yt nh[ng l+i /%t
n ca $c gi- h-ng Ci ch>n HitlEr( v h6 l2 $iû $1 ch.
tr-ng vWng 28G gi+ $?ng h?. \c "h>n tLch gia $i#n cu?ng ca
HitlEr cKng th8G r8t nhanh $c gi- h-ng $: c _ k< COng
ngFn t= ca 2nh ra sa- 2 von /hFn /hn- CuG tr $!c th%
trung lJ" ca 2nh. TM hfn n[a( h 2iMng 2pc Buai( n%u b6n
uc 7: cFng /Lch cc $iû ngi n1i( ch3ng vF tnh kc nhJn
$i BB\ chLnh kcN
Khn: ai 8)n ti7n: &ln:
Tr-ng sut th+i gian chi%n tranh( /hFng 2t l:nh tO th% gii
n- bD "hE TrOc v>G h:2 bQng $c aiF 7TT. Nhng /hFng 2t
ai ln ti%ng bQng ngi v $: cung c8" ch- b- chL th% gii nhiû
tin tc sinh t< nh ngi. Ngi cKng $: cu r8t nhiû sinh 20ng
]-VThi Bua viMc 2U c<a cc tu viMn( /4 c* cc $an viMn( l2
nfi tr3 An lnn l3t( v $E2 $? cu tr! $%n tJn taG tJn 2yt hng
triMu ng+i t n0n. Pc aiF 7TT $a ra chi%n l!c ca 2nh r8t
s2( bi%t cch $iû ch.nh cc chi%n thuJt ca 2nh v cha ba-
gi+ nghE $!c 2t l_ C- thuG%t "hOc n- Cd $!c nghE r8t
nhiû l_ C- V $4 "h*i l2 /hc $i. Ngi v=a v[ng vng v can
$*2 v=a bnh th*n v bi%t "h>n tLch. Ngi bi%t n%u hnh $ng
cch /n2 /S luJt hfn( ngi s rfi v- th% $i $Iu /hi#u /hLch
Xc-ntr-ntati-nalY. H $i $Iu /hi#u /hLch th nh[ng nh>n ti u
)j
t3 nh8t( c1 /h* nhng nh8t v can $*2 nh8t chpc chpn s l
nh[ng ng+i bD gi%t h-yc cI2 td trc nh8t. T8t c* ch. cWn l0i
c*nh nF lM lyng c>2. gi- h-ng c1 th4 sng s1t( nhng $1 l
2t gi- h-ng vF v6ng( cF lJ"( sng tr-ng tnh tr0ng 28t trL
XCE2EntECY nh aiF RTT Ci th+i Na"-lE-nN Nhng hng ngn
ng+i /hc s ch%t( 2 ch5ng $a l0i l!i lc n-. HitlEr vn
ch+ 2-ng $i $Iu /hi#u /hLch. Nh[ng $Iu 1c t.nh hfn( Cd Ci
BuG^n uG ca hpn( vi vibn *nh tfng lai( ch5ng C0i g 2 rfi
v- chi%n thuJt ca hpn.
Pi vi 2t s nh "h# bnh( chi%n thuJt ca Pc aiF 7TT Bu
2^2 G%u XsubtlEY. T= th+i sau nhn l0i( h6 $Wi "h*i c1 2t /%t
n th5ng th=ng( /hFng h:2 cWi t= $c gi- h-ng chng l0i ti
c c1 2t /hFng hai 8G. H6 ch5ng $^ nghD $!c chi ng-i 2t
suG $-n v^ $iû c1 th4 k8G ra sau l+i /%t n 8G. Th;c vJG( thE-
sc 20nh ca $iû h6 l_ luJn( h6 $: gn ch- ngFi vD gi- h-ng
2t sc thuG%t "hOc bQng l+i ln hfn cc l_ thuG%t t>n th+i ca
"h-ng tr- tOc h1a ca- $ ca u \h>u ch- "hn" n[a. LiMu
nh[ng nh s< h6c 8G c1 b*- $*2 rQng h6 s nghE thE- nh[ng
l+i tuG#n b l-ng tr6ng ca 2t gi- h-ng ngG naG haG
/hFng( Cd nh[ng l+i tuG#n b 8G $i ng!c l0i vi ni^2 tin v
BuG^n l!i ca h6| H n%u h6 /hFng nghE thE-( t0i sa- nh[ng
ng+i th+i 8G l0i "h*i nghE thE-|
Hnh hmnh tinh thnn
N1i v^ cc vhn /iMn XactEsY tr-ng viMc "h-ng ch>n "hc v
"h-ng thnh ch- $c aiF 7TT( ng+i ta th8G ch5ng c1 chi bL
2Jt. \-rnxEll /hFng chDu n1i s; thJt /hi ch- rQng Fng l ng+i
$Iu ti#n v CuG nh8t ka naG $!c $6c cc vhn /iMn 8G. Piû
ng!c l0i 2i $3ng. Nhiû ng+i $: $6c ch3ng v tuGMt $i
tr-ng ch3ng /hFng h^ c1 $iû g $ng "h# "hn nAG l<a
XEk"l-sivElG criticalY li#n Buan $%n C; n nG. \-rnxEll "h02
sai lI2 v^ s; /iMn( nh /hi n1i $%n u nh>n chng( tr-ng /hi
)m
th;c ra c1 $%n i ng+i( haG /hi k8c s!c ch- rQng nh[ng vhn
/iMn 8G }"hIn ln ch. cha nh[ng ti liMu nhQ2 /hEn ng!i
aacElliv. \c nh>n chng r8t trung th;c v hi4u bi%t $: $a ra
cc "ht bi4u c1 tuG#n thM. S; /iMn cc nhJn $Dnh ca h6 thAG
$û tLch c;c $i vi cuc $+i( sinh h-0t v cc nh>n $c ca
$c aiF 7TT $: /hFng hn /h" $!c vi cc _ ngh` $IG thi#n
/i%n ca Fng 2 thFi.
Pi vi Linh HOc gu2"El( sch ca \-rnxEll l 2t 2u t-an
k8u ka nhQ2 hnh hnh ng+i /hc v^ "hfng CiMn tinh thIn
X2-ral lGnchingY v Bu* l 2t cuc st "h0t nh>n vJt th;c s;.
Pc aiF 7TT th;c s; /hFng "h*i l gi- h-ng ca HitlEr.
Bc ch>n Cung ca \-rnxEll v^ ngi l 2t bc hL h6a /inh
tU2 v^ 2t c-n ng+i ca- th!ng v thnh thiMn XCo!n8e::ns
Chea' Shot at &ius ())( \risis Z( n-.ZZ V ]EcE2bEr ZiiiY.
Tr-ng 2t bi b- /hc vi%t ch- Enit ]ailG ]is"atch( t;a l
Co!n8e::ns &o'e: a Nast" Ca!icatu!e o* a No6:e and Saint:"
,an( linh 2Oc gu2"El nhJn $Dnh v^ t=ng ch $i42 chLnh tr-ng
sch ca \-rnxEll. R^ thi $ ca aacElli $i vi HitlEr( tr-ng
Canh sch cc tc "hA2 2 \-rnxEll ch- l 2nh c1 tha2
chi%u( Fng ta c1 nhpc $%n 2t cun tr-ng $1 r~ rng c1 $-0n
vi%t rQng nh2 Zi&i( tc m nh2 trc /hi HitlEr l#n cI2 BuG^n
Xj' thng gi#ng nh2 ZijjY( aacElli $: nghi#2 /hpc c*nh gic
v^ HitlEr v ch- haG /hFng th4 hi4u t0i sa- ngaG $%n nh[ng nh
trL thc ca- c8" Pc cKng /hFng chia se cc "hn $-n h-n
t-n ti#u c;c ca ngi. \-rnxEll b Bua $-0n $1. Ht l Fng
/hFng $6c cun sch( hai l Fng c tnh b Bua $-0n $1 v c*
nh[ng $-0n r8t Cb kc 2inh tfng t; nh th% v^ aacElli( ch. v
nh[ng $-0n nh th% /hFng hn /h" vi cc /huGnh hng "h
h-0i ca Fng. R^ viMc nhpc $%n ngu?n gc ]-VThi ca LEviEn(
th $1 l s; /iMn lDch s<. 9hFng "h*i ch. ri#ng c1 LEviEn t0i
Hunich( 2 cWn c1 9arl LiEb/nEcht v s-sa LukE2burg t0i
BErlin( v BEla 9un t0i HungarG( t8t c* $û l ]-VThi C- Nga
g<i ti. Nhpc $%n nh[ng s; /iMn $1 tuGMt $i /hFng c1 li#n
))
Buan g $%n ch nghà bi ]-VThi h%t( nh \-rnxEll lI2 ki#n
s. \In "h*i nhpc $%n nh[ng t#n /hng b t0i Hunich l ai $4
cc b^ tr#n ca aacElli hi4u /% h-0ch ca \ng S*n Nga tr-ng
n l;c bnh trng BuG^n l;c Bua cc nuc T>G ahfng.
R^ thi $ ca aacElli vi HitlEr( Rhn 9h th+i Zi&&VZiji v=a
$!c TWa Thnh ch- 2U c<a thng & v=a Bua chng+i ta th8G
2t bc th S ThIn aacElli g<i uc RO 9hanh T- Thnh.
TJ" San TnsiCE ThE Ratican( s ngG m thng j nh2 &''j( c1
ch- $hng bc th nG. Bc th $^ ngG Zm thng ZZ nh2 Zi&j
vi%t g<i H?ng G aiEtr- gas"ari( Buc vO /hanh TWa Thnh th+i
Pc aiF 7T( vi ngG sau vO uc 7: 2u tLnh ti%2 BuG^n $Da
"hfng t0i Hunich. Bc th c1 nhpc $%n bi%n c 8G v l#n n
"h-ng tr- uc 7:( c-i n1 nh 2t $E C6a chng \Fng gi-(
$?ng th+i ghi ch3 rQng H?ng ca Hunich $: t=ng l#n n cc
hnh $ng bch h0i ng+i ]-VThi t0i Bavaria. Bc th c1
$-0n nh sau, \c s; /iMn ba- Buanh vO n@i CJG ca uc
7:{ Pc H?ng $: r~ Bua b- chL c-n /hFng 2un nhpc
l0i tr-ng "h3c trnh nG. TuG nhi#n{ c-n ngh` cIn "h*i thFng
tri $4 Pc H?ng r~ th#2 2t vi chi ti%t /hc( li#n Buan $%n
nh[ng cuc bi4u tnh c1 tLnh ch8t chng \Fng gi- $i /l2 vi
vO n@i CJG nG( 2t tLnh ch8t /hFng c1 chi $ng ng0c nhi#n $i
vi nh[ng ai t=ng thE- C~i viMc 8n hnh cc t+ b- ca "hE c;c
h[u( nh cc t+ Vo:Gische! +eo6achte! XNg+i uan St
z-l/ishY v /eiat:and Xu# HfngY. TLnh ch8t nG tr#n h%t
$!c t l tr-ng nh[ng vO cFng /Lch c1 hM thng nhQ2 hng
gi- s` \Fng gi-. Ri nh[ng cFng /Lch nG cc $? $M ca
HitlEr v LuCEnC-rt $: k3i giOc $!c BuIn ch3ng( nh8t l tr-ng
cc bu@i Cibn thuG%t ng-i "h( 20 l v hnh hung cc gi- s`.
Nh[ng cFng /Lch nG $yc biMt ch3 2Oc v- H?ng T@ng
gi2 HOc $IG uG#n bc v nhiMt thnh( ng+i 2i $>G tr-ng
2t bi gi*ng t0i ]u-2- v- ngG 2?ng m thng nG v tr-ng
2t bc th g<i ch- Th Tng Li#n Bang cFng b tr#n ThFng
)u
T8n 7: -lt ngG 2?ng ( $: l#n n cc vO bch h0i ng+i
]-VThi.v
5u"c NFi 3J; W*utMchY cGa ou'c X! nm 19Q^
TUng cKng n#n nhpc l0i nh[ng bi%n c lDch s< ba- Buanh v8n
$^ nG. NgG thng ZZ nh2 Zi&j( chLnh "h Bavaria t@ chc
2t cuc tJ" h6" ch- /h-*ng j(''' vi#n chc. Tr-ng l3c
gustav v-n 9ahr( th tng Bavaria( $ang Cibn thuG%t( th
cC-lt HitlEr v $i Bu>n kung "h-ng c1 vK trang ca hpn kFng
v- t- nh. HitlEr nhAG l#n 2t chi%c bn( bpn ch. thi#n hai
"ht s3ng v n1i ch- c< t6a haG \uc N@i ]JG X"utschY ca
Hunich $: kAG ra v \ch H0ng T-n uc $: /hUi $Iu. P4
HEr2ann g-Ering v nh12 Sc U l0i canh ch=ng j(''' vi#n
chc( HiltEr Con gustav v-n 9ahr( tt- v-n L-ss-x( t lMnh
lOc Bu>n Bavaria v Hans v-n L-ss-x( ch. huG \*nh St Bang
Bavaria Bua 2t "hWng /% b#n. HitlEr ch- nh12 ng+i nG haG
anh ta s l t>n l:nh tO ca nc Pc v ha s b@ nhiM2 h6
v- cc chc vO tr-ng chLnh "h 2i. Bi%t rQng $>G l 2t
hnh vi "h*n Buc( j ng+i /hUi $Iu ngIn ng0i /hFng chDu
nhJn $^ nghD tr#n. cC-lt HitlEr n@i giJn v $E C6a s bpn h6 r?i
t; st, tha BuL vD( tFi c1 j vi#n $0n ch- BuL vD( v 2t vi#n
ch- tFiN. Ba ng+i $nh tu>n thE-. \h5ng ba- l>u sau( ric
LuCEnC-rtt ti. LuCEnC-rtt vn l l:nh tO ca lOc Bu>n Pc v-
cui Th% \hi%n T( n#n th8G ch trfng ca HitlEr ch- rQng cuc
chi%n 8G /hFng "h*i 28t C- lOc Bu>n 2 l C- ng+i ]-VThi(
C- b6n 7: Hi( b6n \ng S*n v chLnh "h Pc l 2t ch
trfng h8" Con( hpn trU thnh ng h vi#n nhiMt thnh ca uc
7:. LuCEnC-rtt $?ng _ nhJn chc t lMnh lOc Bu>n Pc tr-ng
chLnh "h HitlEr. Tr-ng /hi cC-lt HitlEr $ang bJn thnh lJ" t>n
chLnh "h( th rnst s-Eh2( cI2 $Iu 2t nh12 c*2 t< Bu>n(
ti%n chi%2 B \hi%n Tranh( cWn suC-lt HEss th l- sp" k%" viMc
ldng bpt ng+i ]-VThi v cc l:nh tO chLnh trD "hE t* ca
Bavaria. gi+ $>G HitlEr C; tLnh ti%n v^ BErlin $4 lJt $@ chLnh
)
"h Buc gia. 9hFng 2aG ch- hpn( hpn Bu#n /hFng ch- c*2 t<
Bu>n chi%2 cc $i "ht thanh v cc sU vibn thFng. Nh+ th%
chLnh "h BErlin ch5ng 28G chc $: nghE bi%t $IG $ v^ vO n@i
CJG ca HitlEr( n#n $: ra lMnh CJ" tpt n1. NgG hF2 sau( cC-lt
HitlEr( ric LuCEnC-rtt( HEr2ann g-Ering v j(''' ng h
vi#n c1 vK trang thuc P*ng uc 7: ti%n Bua Hunich tr-ng
2u 2F bpt taG vi cc l;c l!ng ca s-Eh2 t0i B \hi%n
Tranh. T0i CEns"lat( h6 bD chyn $ng bUi c*nh st Hunich.
R /hFng chDu C=ng l0i( c*nh st $: n@ s3ng kung $8t ngaG
trc 2yt $-n ng+i. \c c*2 t< Bu>n bpn tr* $Ka v tr-ng Lt
"h3t sau $1( &Z ng+i bD t< thfng v hng trh2 ng+i /hc bD
thfng( tr-ng $1 c1 g-Ering. 9hi cuc bpn nhau bpt $Iu( cC-lt
HitlEr la- 2nh kung $8t /hi%n trJt b* vai( r?i ch0G ti 2t
chi%c kE ch+ sn. R 2yc Cd c*nh st c1 Bu>n s Lt hfn( b6n
uc 7: cKng $nh thE- gfng l:nh tO 2 b ch0G. \h. CuG c1
ric LuCEnC-rtt v cc thuc h0 von ti%" tOc ti%n v^ "hLa c*nh
st. \c s< gia uc 7: sau nG ch- bi%t l_ C- /hi%n HitlEr r+i
hiMn tr+ng nhanh nh tr#n l $4 c8" tc $a 2t thanh ni#n bD
thfng ti bMnh viMn $Da "hfng. Sau /hi trn t0i nh 2t
ng+i b0n Lt ngG( HitlEr bD bpt v bD k< v vai trW ca 2nh
tr-ng cuc N@i ]JG T0i B1" Bia. N%u c1 ti( HitlEr s l:nh n
t< hnh. TuG nhi#n cc c*2 tnh vi#n uc 7: tr-ng chLnh "h
Bavaria c gpng vJn $ng l2 nh b*n n Cnh ch- HitlEr. Hpn
ch. bD /%t ti t@ chc bi4u tnh chLnh trD( C- $1 ch. bD /%t n )
nh2 td. \c $*ng vi#n uc 7: /hc cKng chDu 2t b*n n
nh( ri#ng ric LuCEnC-rtt th $!c tha b@ng.
HhEc tCmnh ViL:nLC
R^ nhJn $Dnh ca uc 7: $i vi gi- Hi \Fng gi-(
\-rnxEll /hFng ba- gi+ $^ cJ" $%n nh[ng b- c- ca gEsta"-
ch- haG ba- l>u gi- Hi nG cWn c1 *nh hUng tr#n C>n
ch3ng( th _ thc hM uc 7: s /hFng ba- gi+ $!c nh>n C>n
Pc ch8" nhJn. Tc "hA2 c@ $i4n ca B-bErach cFng b cc
)
b- c- ni b ca gEsta"- $: /hFng ba- gi+ $!c \-rnxEll
nhpc ti( >u cKng l $iû Cb hi4u. \-rnxEll c1 nhpc $%n viMc
"h3c trnh ca siEgnEr t= ThOG S` g<i ch- s-2E /hFng $!c
cFng b tr-ng c]SS. siEgnEr tra- "h3c trnh nG ch- s thIn
TWa Thnh t0i ThOG S` v- thng j nh2 Zim&( Lt thng sau Hi
NghD -r2s X&''ZZim&Y nhng ch. ti s-2E v- thng Z'
nh2 $1 nh $: r~ Bua b- c- ca s thIn $!c $hng tr-ng
c]SS( tr-ng $1 c1 nhpc $%n "h3c trnh nG. TuG nhi#n v- th+i
$i42 8G c1 r8t nhiû nh[ng "h3c trnh nh th% v /hFng ai c1
th4 /i42 tra kE2 ch3ng c1 $3ng s; thJt /hch Buan haG /hFng.
\hLnh B Ng-0i gia- H cKng t ra h-i nghi $i vi cc "h3c
trnh l-0i nG v $: t=ng hi _ /i%n Ratican c1 n#n kc nhJn
ch3ng haG /hFng. S; /iMn th hai li#n Buan $%n cuc $2 $0-
gi[a nh ng-0i gia- H( Fng TillEr2an( v $c aiF 7TT.
\-rnxEll l2 rd2 bEng vO nG. ng ch- rQng cuc $2 $0- 8G
Cibn ra ngG Z thng Z' nh2 Zimj( vi ngG sau /hi Z('''
ng+i ]-VThi t0i s-2E bD v>G bpt. ng t c- Pc aiF 7TT
/hFng Buan t>2 ba- nhi#u ti s "hJn ng+i ]-VThi( thJ2 chL
cWn /hFng nhpc g $%n h6. Piû 8G /hFng $3ng. R th;c s; b-
c- C- TillEr2an g<i $i tr-ng $1 Fng ch- haG Fng gy" $c aiF
7TT hF2 naG $!c $^ ngG Zi thng Z'( ch /hFng "h*i Z
thng Z'. H Zi cKng sai luFn. \uc $2 $0- 8G kAG ra ngG
Zm thng Z'( nh $: $!c ghi chn" chLnh kc tr-ng Canh sch
cc cuc $2 $0- $!c $c aiF 7TT $?ng _ Cnh ch- cc nh
ng-0i gia-. S; /iMn cuc $2 $0- tr#n kAG ra ngG Zm thng Z'
$: $!c ghi tr-ng hai cun /hc nhau ca b c]SS 2
\-rnxEll c1 nhpc $%n tr-ng Canh sch vhn /h nghl- nn ca
2nh nhng hi4n nhi#n /hFng $6c 2t cch chLnh kc( s!
/hFng $6c n[a l $ng /hc.
5on n:=i tham (n:p
R^ c tLnh $c aiF 7TT( \-rnxEll ch- rQng ngi l ng+i tha2
v6ng v b1ng gi1 ch- rQng ngi ha2 chc nghiM". Piû nG
)i
/hFng $3ng. 9hi cWn trng ni#n( aacElli ti%n nhanh tr-ng chc
nghiM" v ngi thFng 2inh( tJn t>2 v cIn 2on. 9hFng c1 2*G
2aG chng c n- ch- th8G 2t l_ C- /hc /hi%n ngi ti%n
nhanh nh th%( hung h? l ngi t2 cch 2ua chuc chc
nghiM" ca 2nh. Linh 2Oc tre aacElli ch. 2un $i l2 viMc
2Oc vO thE- nghà tr;c ti%" ca n1 ging nh 26i linh 2Oc
/hc. Nhng ch. v $c v>ng l+i $i vi cc bJc b^ tr#n 2
ngi $: bc ch>n v- ngnh ng-0i gia- "hOc vO TWa Thnh.
Nh2 Zi&i( /hi nhiM2 vO s thIn ch82 Ct( ngi 2un $!c
l2 gi2 2Oc $Da "hJn $4 thi hnh nhiM2 vO 2Oc t< ca 2nh.
L3c $!c bIu l2 gi- h-ng( ngi /hFng nhJn ngaG lJ" tc(
2 G#u cIu cc h?ng G b "hi%u 2t lIn n[a. P%n /hi "hi%u
ng h von nh cK( ngi 2i ch8" nhJn viMc bIu 8G nh C8u ch.
_ \h3a 2un tra- thnh gi ch- 2nh Xin signu2 crucisY.
\-rnxEll cKng n1i $%n tLnh }t; G#u 2nh thi Bu Xnarcissis2Y.
Ng+i ta /hFng hi4u l2 th% n- Fng ta c1 th4 biMn 2inh ch-
c>u "hn $-n 8G. Pc aiF 7TT ghnt bD chO" hnh nhng "h*i
chiû thE- v nhiû ng+i 2un c1 hnh /S niM2 v^ ngi{
N:uIn ti 8idu
R^ cc ngu?n ti liMu( \-rnxEll hIu nh /hFng bi%t g $%n b
ti liMu C- G Ban LDch S< X9-22issi-n tur EitgEschichtEY 8n
hnh( hiMn naG v!t Bu m' cun. \-rnxEll chpc chpn bi%t tc
"hA2 ca wEn- LEvai( 2t ng+i Hung gia l!i gc ]-VThi( C-
ti%n s` s-bErt 9E2"nEr( "hO t trUng \Fng t vi#n ca H t0i
t- n NurE2bErg $^ t;a v vi%t l+i b0t( nhng /hFng nhpc g
ti nh[ng b#nh v;c ca 9E2"nEr $i vi $c aiF 7TT. s8t
nhiû lIn( ta $6c th8G cO2 t= $!c trLch Con bUi{ XBu-tEC
bG{Y ch- th8G ti liMu gc /hFng $!c \-rnxEll tha2 /h*-(
2 ch. l nh[ng ngu?n ti liMu $M nhD $5ng. P8G /hFng "h*i l
th tOc ca /h-a b*ng XacaCE2icY( hung h? l 2t th tOc h!"
ti#u chuAn $i vi 2t tc "hA2 c nh sch ca \-rnxEll. \i
cO2 t= 8G r8t th+ng $!c " COng $i vi cFng trnh ca
u'
9laus Sch-lCEr( l cFng trnh t=ng bD nhiû "h# "hn gaG gpt.
Tr-ng cc nghi#n cu v^ TFng HiM"( Sch-lCEr thua ka cc cFng
trnh ti#u chuAn ca R-l/ v^ tFng hiM" vi Bavaria v Pc
uc 7: X&' thng nh2 ZijjY. G th% 2 Cd bi%t $iû 8G(
\-rnxEll von thLch Sch-lCEr hfn R-l/( hi4n nhi#n v Sch-lCEr
hn /h" hfn vi luJn $^ ti#u c;c ca 2nh $i vi aacElli S
ThIn v sau nG aacElli uc RO 9hanh.
7E2 ra \-rnxEll tin tUng 2d Bung v- $iû $!c cFng b
tr-ng h?i /_ ca Bc S` Bruning. ng nG vn l th tng ca
Pc tr-ng cc nh2 Zij'VZij& tr-ng 2t tnh th% tuGMt v6ng
X sau Th Su PEn V thD tr+ng chng /h1an NEx -r/ tut
Cc cc chLnh "h ng-0i Buc $Wi n!( hng triMu ng+i th8t
nghiM"( v nhiû ng>n hng cKng nh thfng vO "h s*nY.
Bruning rng h%t sc l2 $!c g th l2( nhng Fng cKng 2pc
nhiû li lI2 trI2 tr6ng v^ /inh t%. Nh2 Zij&( ni cc ca Fng
kO" $@ v $iû nG 2 *nh Fng sut Bu:ng $+i cWn l0i. ng $@
ch- $c cha 9aas $?ng trch nhiM2 tr-ng viMc h0 bM Fng( v v
9aas l2 viMc ch- aacElli( ch- n#n c c*2 bMnh h-0n ca Fng
$!c ni Ci Bua c* aacElli n[a. L3c cWn l2 th tng(
Bruning t=ng l2 viMc Bu $ v rfi v- tnh hung /hng
hang thIn /inh ca- $ cKng nh chLnh Fng thuJt l0i t=ng c1
2t cuc gy" 2yt $IG s1ng gL- vi aacElli. \h- n#n nh[ng
nh2 sau nG /hi Fng vi%t h?i /_( nh>n cch Fng l 2t nh>n
cch caG $png v th8t v6ng. R^ ch Buan( s; trung th;c ca Fng
/hFng ai nghi v8n( nhng cc chuG#n gia ca- c8" t=ng thch
thc $3ng $pn v^ s; thJt /hch Buan tr-ng cc h?i /_ 8G.
\-rnxEll trLch Con cc h?i /_ nG 2 /hFng "h# "hn chi c*.
\-rnxEll ch- rQng 2nh $: nghi#n cu t8t c* cc vhn /iMn
tr-ng cuc $iû tra thE- gi- luJt v^ viMc "h-ng ch>n "hc
ch- $c aiF 7TT. TuG nhi#n Fng l0i b Bua hIu nh Z'' cc
"hn BuG%t tLch c;c ca 26i nh>n chng $iû nG /hFng trung
th;c. ng t ra tin tUng 2d Bung v- l+i /hai ca ng+i E2
uZ
gi $c aiF 7TT l ng+i ch. bi%t /hEn anh trai 2nh( 2 l0i thd
nghDch $i vi H aascalina. B8t c thA2 "hn /hch Buan n-
cKng hi4u l ng+i E2 gi 8G ganh tD vi aascalina l ng+i
hng ngG ti%" k3c vi aacElli( l3c cWn l uc vO /hanh v
sau nG l gi- h-ng( tr-ng /hi b ch. h6a hi%2 2i $!c
th8G anh trai. L+i b t c- rQng aascalina t= BErlin ti s-2E
/hFng C- l+i G#u cIu ca aacElli v c* /hFng c1 "hn" ca b^
tr#n ri#ng $fng nhi#n l l+i t c- vF l_( 8G th% 2 \-rnxEll
l0i 2t lIn n[a( C- nh[ng l_ C- ai cKng th8G( $: ch8" nhJn l+i
t c- /hFng 2t ch3t Cl Cyt.
\-rnxEll cKng b Bua /hFng nhpc g ti nh[ng cFng b ca
h?ng G H-ntini tr-ng l th g<i ThE TablEt ngaG sau /hi
H-chhuth ch- trnh Cibn vU V i 5in ca 2nh( cKng nh
nh[ng b#nh v;c ca $c gi-an 77TTT v gi-an aha-lF TT.
H-yc c1 nhpc cKng ch. nhpc ch- Bua lIn chi%u lM. s?i cWn ti
liMu me dee6e! 2i $>G n[a tr-ng $1 c1 c* 2t "hIn ghi
ch3 Ci b#nh v;c $c aiF 7TT( \-rnxEll cKng c-i th+ng.
Nh[ng l+i kng tOng ca Thng \h% H-ntg-2ErG $i vi $c
aiF 7TT tr#n SunCaG Ti2Es ngG Z& thng Z' nh2 Zi) c1 l
Ci c-n 2pt ca \-rnxEll ch. l nh[ng l+i ng-0i gia- vF
nghà. Nhng \-rnxEll $>u ng+ l U $Iu gi+ng vD thng ch%
cnh gi- nG luFn luFn c1 hai t82 hnh( 2t ca th>n "hO Fng
v hai ca $c aiF 7TT.
N1i v^ v8n $^ ti liMu( \-rnxEll t ra /hFng bi%t g ti 2yt trJn
chi%n tranh chLnh trD $yc biMt C- cnh ch kng nhQ2 tung ra
nh[ng "h3c trnh gi* v^ nh[ng bi truG^n thanh ca $i Ratican
v cc $i /hc. ng ta kE2 ra cKng /hFng haG g v^ nh[ng vO
gi* 20- Xt-rgEriEsY ca Scatt-lini 2 nhiû ng+i tin nh thJt.
Sau chi%n tranh( Scatt-lini bD c*nh st bpt gi[ 2i chDu /hai
ra rQng cc "h3c trnh $1 Xv- /hang Z''' h%t thAGY l h-n
t-n C- hpn bDa ra 2Oc $Lch $4 /i%2 ti^n. \-rnxEll /hFng ba-
gi+ chDu /i42 chng l 2nh c1 l n0n nh>n v l n0n nh>n $%n
u&
ba- nhi#u ca anh chng bD t- n /%t n v b td nG{ \h.
cWn 2t /%t luJn l /hFng hi4u $iû g $: k3i giOc c-n ng+i
nG vi%t ra 2t cun sch /n2 ch8t l!ng( "hi%n CiMn v h-n
t-n /hFng $ng tin 2t ch3t n- nh th%.
5hi7n e\ch m# 8q
Tr#n $>G ch3ng tFi c1 nhpc $%n illia2 ]. subinstEin v cc
c-n s ca Fng ch- th8G s ng+i ]-VThi bD uc 7: gi%t t0i
cc nuc \Fng gi- thL Lt hfn c-n s t0i cc nc /hFng \Fng
gi-. NhJn knt v% tc gi* /it:e!ns &o'e( subinstEin ch- rQng
2yc Cd ch>n Cung $c aiF C- \-rnxEll v c1 "hc t0" hfn
ch>n Cung C- H-chhuth v( nhng r~ rng $: $!c v tr-ng
cdng 2t tinh thIn. R thAG $û l nh[ng chi%n CDch Bui c
nhQ2 20 l v 2 h0i Canh thf2 ti%ng tt ng+i /hc. Tc gi*
sch 8G nh8t $n $6c sai v hi4u sai c* cc hnh $ng ca
aacElli lon ng[ c*nh Xc-ntEktY tr-ng $1 cc hnh $ng /ia kAG
ra. \-rnxEll $fn c< hai tr+ng h!" $4 l#n n $c aiF 7TT, $1 l
viMc ngi n binh b8t $ng trc viMc $IG &(''' ng+i ]-VThi
sF2a $i cuschxit tr-ng hai thng i v Z' nh2 Zimj( v viMc
ngi /hFng c1 hnh $ng cfng BuG%t $i vi vO $IG hng l-0t
ng+i ]-VThi Hung gia l!i $i cuschxit tr-ng cc thng )(u
v nh2 Zimm( $!t CiMt chng cui cdng ca uc 7:. TuG
nhi#n( n%u nhn v- chi ti%t( c>u chuGMn s ra /hc.
Ng+i ta bi%t rQng nh2 Zij( c1 t8t c* Z&('' ng+i ]-VThi
t0i s-2E. PIu nh2 Zimj( c-n s 8G l Z&(''' ng+i. P%n thng
i nh2 $1( nhiû ng+i tr-ng s 8G $: trn $i( ch. cWn v-
/h-*ng (''' ng+i U l0i. Tr-ng thng 8G( /hang Z(''' bD bpt(
v thng sau( Z(''' ng+i /hc bD bpt. \hLnh \-rnxEll /h5ng
$Dnh rQng, 2t s /hFng r~ ng+i ]-VThi cWn U l0i $: th-t
/hi bD bpt nh+ $i trn t0i cc cf sU tFn gi- c1 Bui ch% ng-0i
gia- C- Ratican b*- vM t0i s-2E( g?2 luFn chLnh 9inh Thnh
Ratican. \-n s 8G hiMn naG ai cKng r~, v- /h-*ng )('''
uj
tr-ng s (''' ng+i /ia $: $!c chE chU /i4u nG. N1i cch
/hc( v- /h-*ng )u t@ng s ng+i ]-VThi t0i s-2E trc
chi%n tranh $: sng cWn ch G%u C- s; gi3" $ ca cFng gi-.
\Wn t0i Hung gia l!i( 28G trh2 ngn ng+i ]-VThi bD $IG v-
ch ch%t tr-ng 2t /h-*ng th+i gian ngpn ngi /hFng th4 tin
$!c tc tr-ng /h-*ng t= Z) thng ) $%n thng nh2 Zimm.
RO CiMt chng $!c t@ chc vi $ chLnh kc /i4u C>G chuG^n
nG l C- chLnh hung thIn cC-lt ich2ann ch. huG. Hyc Cd
nhn nhJn rQng cc sng /i%n ca aacElli t0i Hung cKng nh
t0i cc nfi /hc chpc chpn c1 g1" "hIn v- cc c gpng cu
ng+i ca \Fng gi-( nhng viMc "h*n /hng ca ngi Bu
chJ2 /hFng nghn c*n $!c vO $IG *i gIn n<a triMu ng+i ]-V
Thi /hi cc vdng t.nh Xch. t0i cc vdng nFng thFn Hung gia
l!i 2 thFi( ng+i ]-VThi t0i BuCa"Est /hFng bD $IG *iY. TuG
nhi#n( s; thJt c1 /hc th%. Trc nh8t( \-rnxEll n1i lI2 rQng
nh cai trD Hung l3c $1( PF Pc Hi/l-s H-rthG XZuVZi)Y( l
2t ng+i \Fng gi-. P3ng ra Fng thE- gi- "hi \alvin.
9hFng cIn n1i cKng $ th8G H-rthG /hFng c-i $c aiF 7TT l
$0i CiMn $c 9itF tr#n trIn gian. Th hai( ngG &) thng u nh2
Zimm( aacElli c1 /#u g6i H-rthG ngng vO $IG *i. H-rthG $?ng
_ vi lMnh tr;c ti%" t= HitlEr "h*i $IG ng+i ]-VThi Ci
chi#u bi $a h6 $i la- $ng ch>n taG t0i cc nh 2G U Pc.
TuG nhi#n( 2t l-0t cc ngu?n tin ng-0i Buc cKng nh Hung
gia l!i li#n ti%" ch- Fng bi%t s; thJt gi[a cc thng j v nh2
Zimm v th3c giOc Fng ch82 Ct cc vO $IG *i. Ht s cc th3c
giOc nG c1 trc cc th3c giOc ca aacElli( 2t s c1 sau. N%u
nh[ng th3c giOc 8G c1 }Bu trbv th ch3ng von cWn s2 hfn s-
vi cc th3c giOc ca zran/lin s--sEvElt( ca H?ng ThJ" T;
uc T%( ca uc Rfng gustat ca ThOG Pi4n( v ca Rhn
ahWng ]-VThi t0i aalEstinE XC- ]aviC BEnVguri-n cI2 $IuY.
\ui cdng H-rthG ngng cc vO $IG *i v- ngG thng .
Piû Buan tr6ng hfn n[a( l n%u H-rthG hnh $ng s2 hfn(
uc 7: c1 th4 /hFng nh[ng /hFng $%2 k.a $%n BuG%t $Dnh
ca Fng 2 chpc chpn cWn $*- chLnh lJt $@ Fng $4 $a ra 2t
um
chLnh "h c;c $-an th>n uc 7: thaG th%. Th;c t% chuGMn 8G
$: kAG ra thJt v gi[a thng Z'( Pc $: Cn C;ng cuc $*-
chLnh $a zErEnc Salasi( 2t l:nh tO th>n uc 7: ca crr-x
\r-ss( l#n l2 th tng. ThJt r8t /h1 2 th8G $!c aacElli $:
c1 th4 l2 $!c g $4 k-aG chiû cc bi%n c bi th*2 tr#n. Ht
s; /iMn 2 chLnh \-rnxEll cKng "h*i th=a nhJn l cc $0i CiMn
\Fng gi- t0i Hung( nh8t l cngEl- s-tta( s thIn TWa Thnh(
$: t ra h%t sc tLch c;c nh>n Canh ng+i ]-VThi.
fAnh 8#c chE Z
Pi42 ch3ng tFi 2un nh8n 20nh U $>G l th% nG, uG BuG^n
ca $c gi- h-ng( haG ca s--sEvElt haG ca b8t c ai /hc
tr-ng viMc gin ch. HitlEr /hi n0n CiMt chng r8t c1 gii h0n( v
l3c 8G hpn $: np2 $!c BuG^n b ch u \h>u. \h. ch3 2Oc
v- cc hnh $ng ca $c gi- H-ng haG ca P?ng Hinh
2 thFi l Bu#n 28t s; /iMn lu>n l_ chLnh G%u nG l chLnh
HitlEr v b6n uc 7: $: thi hnh N0n ]iMt \hng( chLnh b6n
ch3ng "h*i chDu h-n t-n trch nhiM2 $i vi nh[ng g $: kAG
ra. Pi vi Bu nhiû s< gia( tr-ng vO ]iMt \hng( b6n uc
7: ku8t hiMn nh 2t l;c l!ng t; nhi#n /hFng gi*i thLch $!c
v sc 20nh tn CiMt ca n1 c1 tra v8n cKng bQng th=a( tr-ng
/hi "h# "hn l0i ch3 2Oc v- nh[ng thi%u s1t $@ tr#n $Iu
nh[ng ai /hFng c1 /h* nhng nghn c*n $!c cuc st nh>n ca
ch3ng. \i $iû h-n t-n b8t cFng 8G $ng ra "h*i l hi4n
nhi#n( 8G vJG 2 cc /M sch von $IG cc cFng trnh v^ cc
th8t b0i ca P?ng Hinh cKng nh nh[ng sch ch. trLch aacElli.
Nh nh8t( nh[ng sch $1 $: c1 cFng COng $nh l0c ch3 _ /hi
cc th "h02 th;c s; nyng hfn( ch3ng h2 nghà 2t $?ng
c>n lu>n l_ X2-ral EBuivalEncEY gi[a nh[ng t#n st nh>n hng
l-0t v nh[ng ng+i( Cd h[u hiMu haG /hFng( $: c gpng chJn
$ng bn taG ti c ca ch3ng l0i.
u)
\Kng cIn nh8n 20nh 2t /hLa c0nh b8t cFng /hc, t0i sa- l0i
ch. ch3 2Oc v- \Fng gi- 2 thFi| Ti%n s` HarghErita
Harchi-nE( 2t chuG#n gia v^ Ratican( nh>n /hi $^ cJ" $%n G
Ban S< H6c Hn H!" gi[a \Fng gi- v ]-VThi( c1 nhpc l0i
2t s; viMc li#n Buan $%n vO k!ista::nacht XP#2 9Lnh B4Y
tr-ng $1 uc 7: triMt h0 Z(m'' hi $+ng v c<a hng ]-V
Thi t0i Pc v -. H8G ngG sau( b- chL Pc $hng t*i cc l+i
tuG#n b ca cc thIn h6c gia LuthEran l nh[ng ng+i( thaG v
/%t n hnh vi b0- ng!c tr#n( $: t ra hi lWng v cuc bch
h0i 8G $: /hUi s; $3ng v- ngG sinh nhJt ca Hartin LuthEr.
ThE- cnCrEa T-rniElli( tr#n t+ Tl gi-rnalE ngG Zj thng ZZ
nh2 Zii( cc $? $M ca HitlEr /hi thi hnh /% h-0ch bch h0i
tr#n $: t2 th8G /% h-0ch $1 ngaG tr-ng chLnh cun R-n CEn
wuCEn unC ihrEn LugEn ca LuthEr vi%t nh2 Z)mj $!c wustus
w-nas CDch t= ti%ng Pc Bua ti%ng Latinh. Nh2 Ziju( cun nG
$!c lu hnh vi l+i bi#n tJ" ca nh thIn h6c tin lnh( ti%n s`
LinCEn. n b*n ti%ng ( vi l+i bnh luJn ca cttili- cgn-lEtt-(
$!c 8n hnh nh2 Zii. Tr-ng cun sch nG( LuthEr /huG#n
rQng, cc P0- TrUng X]-VThiY /hFng $!c "hn" C0G h6c v
ng+i ]-VThi "h*i bD cFng ch3ng /hFng tin tUng v c8" gi8G
thFng hnh. ng cKng ch- rQng, "h*i " $yt 26i thanh ni#n
v ng+i trng /iMn ]-VThi( c* $n Fng lon $n b( "h*i l2
viMc( $4 t; h6 /i%2 l8G 2i%ng hn bQng chLnh 2? hFi ca h6.
9hi n1i ai cKng th8G( b6n uc 7: $: Cdng nh[ng l+i 8G $4
biMn h ch- cc tr0i tJ" trung ca ch3ng ra sa-. G th% 2
tr-ng cc bu@i tUng niM2 P#2 9Lnh B4( ng+i ta ch. t c-
$c aiF 7TT( 2 /hFng nhpc g $%n nh[ng nh thIn h6c t=ng v
taG v ch- in l0i nh[ng luJn $iMu "h. bng ng+i ]-VThiN
r- THsNG 024H 3t_ KuN

uu
P0- trUng HElaniE cr-n( tr-ng bi odith Stein j 9e8ish
Saintp 2 ch3ng tFi gii thiMu tr#n $>G ch- rQng nh2 Zij(
Cith StEin c1 th.nh cIu $c aiF 7T vi%t 2t tFng th b#nh v;c
ng+i ]-VThi. P0- trUng ch- haG, thE- ti liMu chLnh thc
ca \Fng gi-( th.nh cIu tr#n /hFng $!c tha 2:n l3c 8G(
"hIn ln C- viMc k< l_ n1 2t cch thi%u s1t. \Kng thE- Fng(
Nh2 Ziu( tuG#n b ca \h TDch 0i H6c Thnh gi gi*i
thLch rQng Pc gi- H-ng c1 G nhiM2 ch- hai linh 2Oc
]Wng T#n s-0n th*- 2t ti liMu l#n n viMc bch h0i v l_ C-
chng tc. RiMc bdng n@ Th% \hi%n TT v ci ch%t ca Pc gi-
H-ng $: nghn c*n viMc cFng b cc c gpng 8G.
Nv ThAnh Ueith htLin
$>G( ta th8G 2t $iû $ng lu _. ]d P0- TrUng cr-n $: c1
nhiû ti%" k3c vi \Fng gi- Bua cc c gpng $i th-0i ca
Fng( nhng /hi n1i v^ \Fng gi- v lDch s< ca gi- Hi nG(
Fng t ra /hFng thnh th0- ba- nhi#u( v C- $1( ng+i ta r8t
h-i nghi "hA2 ch8t cc $iû Fng vi%t. T. nh /hi Fng $^ cJ"
$%n \h TDch 0i H6c Thnh gi( ng+i ta /hFng hi4u Fng n1i
v^ ai. Hyt /hc( ai cKng bi%t bc th Cith StEin th.nh cIu $c
aiF 7T l#n ti%ng "h# "hn uc 7: $!c vi%t v gn tc ]-VThi( ng+i nh+ fn \h3a(
tr-ng ZZ nh2 Bua cKng l 2t $a c-n ca gi- Hi \Fng
gi-( c-n kin 20- 2ui tha vi ng+i \ha ca th% gii 9itF
gi- v^ $iû $ang " ch% hng triMu ng+i Pc. P: 28G tuIn
naG( ch3ng c-n nhn th8G nhiû ti c t0i Pc $ang ch% nh0-
b8t c c*2 thc n- v^ cFng l_ v nh>n $0-( ch $=ng n1i chi
$%n lWng G#u ng+i l>n cJn. P: nhiû nh2 naG( cc l:nh tO ca
ch nghà uc 7: t=ng ra- gi*ng lWng thd hJn $i vi ng+i
]-VThi. gi+ $>G /hi $: np2 $!c chLnh BuG^n v $: trang bD
u
vK /hL ch- cc /e ng h( tr-ng $1 nhiû thnh "hIn l ti
"h02 c1 chng c( ci h0t ging thd ghnt /ia $: nAG 2I2. R=a
2i $>G( chLnh "h nhn nhJn c1 nh[ng Bu trn $: kAG ra. P%n
2c n-( ch3ng c-n /hFng th4 n1i $!c( v cFng luJn hiMn
$ang bD bDt 2iMng. TuG nhi#n( knt thE- nh[ng g c-n $: h6c
$!c Bua cc li#n hM b*n th>n( $1 /hFng h^ ch. l nh[ng ng-0i
lM $yc thd. ]i " l;c ca "h*n ng ng-0i Buc( chLnh "h
"h*i BuaG v^ vi nh[ng "hfng "h" CDu nh hfn. 9hAu hiMu
ca \hLnh "h hiMn naG l /hFng 2t ng+i ]-VThi n- bD h0i
Cd ch. l 2t s!i t1c. Nhng Bua cc biMn "h" tAG chaG V c"
/% sinh nhai( cc Canh C; C>n chLnh v c* Bu# cha $8t t@ n[a
chLnh "h $: $a nhiû ng+i $%n ch tuGMt v6ng ch. tr-ng
vWng tuIn Bua( Bua cc b- c- t( c-n $!c thFng b- v^ )
tr+ng h!" t; t< C- hJu Bu* cc vO thd nghDch tr#n. \-n kc tLn
rQng $>G l tnh tr0ng "h@ But s cWn li#n lOG $%n nhiû n0n
nh>n /hc. Ng+i ta c1 th4 l8G l2 ti%c nh[ng ng+i b8t h0nh
/ia $: /hFng $ sc 20nh ni t>2 th>2 hJu hfn $4 chDu $;ng
ni b8t h0nh ca 2nh. Nhng Cd g th trch nhiM2 cKng "h*i
$@ l#n $Iu nh[ng /e $AG h6 ti $i42 tuGMt v6ng 8G v cKng $@
tr#n $Iu nh[ng ai i2 hfi lyng ti%ng trc nh[ng viMc kAG ra
nh vJG.
H6i chuGMn $: kAG ra v $ang ti%" tOc kAG ra tr#n chn b*n
hng ngG t= 2t chLnh "h t; 2Mnh Canh l 9itF gi-.
Nhiû tuIn r?i( /hFng nh[ng ng+i ]-VThi 2 c* hng ngn
tLn h[u \Fng gi- t0i Pc( v c-n tin( /hp" th% gii n[a( $ang
ch+ $!i v hG v6ng gi- Hi $c 9itF s gi1ng l#n ti%ng n1i
ca 2nh $4 chyn $ng s; l02 COng nh>n Canh $c 9itF nG.
H viMc ngou t!ng h1a chng tc v BuG^n l;c nh nc $ang
$!c truG^n thanh r1t v- _ thc BuIn ch3ng /hFng "h*i l 2t
ri $0- XhErEsGY cFng /hai haG sa-| H cc c gpng ti#u CiMt
2u huG%t ]-VThi /hFng "h*i l 2t k3c "h02 $%n nh>n tLnh
thnh thi#ng nh8t ca \h3a \u Th% ch3ng ta( ca $c N[
Trinh chL thnh v ca cc TFng P? $1 sa-| H $iû $1 /hFng
u
Z' $ $i ng!c l0i hnh k< ca \h3a v P8ng \u Th% ch3ng
ta( $8ng( ngaG tr#n ThJ" gi von cWn cIu nguGMn chnh[ng /e
bch h0i $1 sa-| R h $iû nG l0i /hFng l 2t v%t $En $i
vi h? sf Nh2 Thnh vn $!c h-0ch $Dnh nh l 2t nh2 ca
hWa bnh v h- gi*i haG sa-|
\h3ng c-n h%t thAG( l c-n ci trung thnh ca gi- Hi v l
nh[ng ng+i nhn th8G cc $iû /iMn t0i Pc bQng c-n 2pt rng
2U( s! rQng n%u s; i2 lyng cWn ti%" tOc l>u hfn( th uG tLn ca
gi- hi s tM h0i hfn n[a. \h3ng c-n kc tLn rQng v^ l>u v^
Ci s; i2 lyng nG /hFng th4 2ua $!c hWa bnh vi chLnh "h
hiMn naG ca Pc. R hiMn naG( cuc $8u tranh chng \Fng
gi- $ang $!c ti%n hnh thI2 lyng v Lt tn b0- hfn s- vi
ng+i ]-VThi( nhng cKng /hFng /n2 "hIn hM thng hfn.
\h5ng ba- l>u n[a( /hFng cWn 2t ng+i \Fng gi- n- c1 th4
cWn gi[ $!c chc vO t0i Pc tr= /hi vF $iû /iMn hi%n 2nh
ch- Cibn trnh hnh $ng 2i.
L+i ti#n $-n ca Cith StEin thJt $3ng. Nhng /hFng h5n
$3ng v s; i2 lyng ca gi- Hi \Fng gi-( ch- bQng $3ng v
$1 l chi%n thuJt giai $-0n ca uc 7:. \h5ng "h*i 2t s2
2t chiû uc 7: c1 ch trfng CiMt ]-VThi v CiMt b8t c
ai chng $i l0i $+ng li ca n1( tr-ng $1 c1 \Fng gi-. \h
trfng 8G $: c1 t= l>u( t= c* chOc nh2 trc /hi ch3ng np2
BuG^n. gi- hi \Fng gi- bi%t r~ /% h-0ch ca uc 7:, 2t
/hi ti#u CiMt $!c cc l;c l!ng $i /hng v^ Bu>n s;( h6 s
tLnh ti gi- hi \Fng gi-( nh tr#n /ia ta $: th8G. S; i2 lyng
2 Cith StEin nhpc $%n nh 2t tLn h[u( gi- Hi( nh 2t
$Dnh ch%( $: kE2 snt v $: c1 $" ng 2 gi- Hi ch- l thLch
h!".
Tn: th= git &CLnnLneLC hoC:L
ui
Tri vi $iû P0- TrUng cr-n vi%t tr#n /ia( $c aiF 7T $: $"
ng th th.nh cIu ca Cith StEin XcKng nh nguGMn v6ng ca
nhiû ng+i( nh chLnh Cith StEin nhn nhJnY Bua viMc cFng
b tFng th Hit brEnnEnCEr S-rgE v ch- $6c tr-ng 26i nh th+
Pc( \h3a nhJt Lb L nh2 Zij. \-rnxEll /hFng nhpc g $%n
$1ng g1" ca Cith StEin 2 ch- rQng cFng ln nh8t tr-ng viMc
cFng b tFng th l ca "hi $-n $0i CiMn cc gi2 2Oc Pc
C- j h?ng G Con $Iu g?2 BErtra2( zaulhabEr v SchultE ti
s-2E trung tuIn thng gi#ng nh2 Zij. Trc "hi $-n hdng
hJu nG( aacElli /hFng cWn l;a ch6n n- /hc hfn l "h*i li#n
lOG $%n Pc Thnh \ha. Ngi $a "hi $-n $%n gy" $c aiF
7T l3c $1 $ang $au nyng. NghE l+i trnh bIG ca "hi $-n( $c
aiF 7T $?ng _ ban hnh 2t tFng th. zaulhabEr bln lJ" tc
vi%t C; th*- $Iu ti#n v tra- ch- vhn "hWng uc RO 9hanh
v- sng ngG &Z thng Z. aacElli hiMu $Lnh C; th*- v th#2
cc t liMu v^ lDch s< ca tFng hiM". TFng th g<i t-n th4 gi2
2Oc h-n cIu nG l ti liMu CuG nh8t thuc chuG#n l-0i $!c
vi%t bQng ti%ng Pc. Nh th% $4 26i ng+i th8G r~ ti liMu 8G l-
lpng $%n h-n c*nh n- v nc n-. Tr-ng TFng th nG( $c
aiF 7T ch- haG tr-ng nhiû nh2 Bua( "hLa /_ tFng hiM" vi
gi- Hi $: giE- c ldng ca ng+ v;c( b8t hWa( thd hJn( vu
/hng( hJn thd tJn gc cFng /hai v gi8u An chng l0i Pc 9itF
v gi- Hi Ng+i( $!c nuFi Cng bQng hng ngn gc
ngu?n /hc nhau v k< COng b8t c "hfng tiMn n- c1 $!c.
ThaG th% ch- ni^2 tin $Lch th;c v- Thi#n \h3a( ngi ch- haG(
h6 $: thIn thnh h1a chng tc( C>n tc v nh nc. Ngi
c*nh gic cc gi2 2Oc "h*i canh ch=ng nh[ng th;c hnh $c
h0i t8t G%u "h*i "ht sinh t= nh[ng ch trfng tr#n v ngi /#u
g6i "h*i nhn nhJn luJt t; nhi#n.
\-rnxEll nhn nhJn rQng Cd vi li vhn n1i Buanh
Xcircu2l-cuti-nY BuEn thuc ca 2t vD gi- h-ng( tFng th
nG cha nh[ng ngFn t= 20nh 2. B6n uc 7: c-i tFng th
nh 2t hnh vi "h h-0i ch% $. \c cf sU nhJn in ti liMu nG
'
bD trng thu v nhiû nh>n vi#n ca cc cf sU nG bD b td /hi
h?ng G BErtra2 v t@ng gi2 2Oc rsEnig- "h*n /hng( h6
nhJn $!c l+i "h*n cFng gaG gpt t= b ng-0i gia- Pc v b
gi- RO ca 9Errl. HEGCrich ra lMnh trng thu 26i 8n b*n ca
ti liMu. 9Errl g<i cc gi2 2Oc Pc 2t bc th ch- rQng tFng
th nguG#n tuG^n $i ng!c l0i tinh thIn tFng hiM"{ $IG
nh[ng vO t8n /Lch chng l0i "h3c l!i v l!i Lch ca Buc gia
Pc. HitlEr giJn $%n $ cFng /Lch tFng th nG tr-ng Cibn vhn
ngG uc T% La- Png 2?ng Z thng ). Nh>n /hi /#u g6i cc
cFng C>n "h*i v>ng lMnh( hpn c*nh gic 26i ng+i "h*i /hu8t
"hOc n%u /hFng s bD nghi^n nt( ch- haG, nh nc /hFng
ba- gi+ /h-an th b8t c cuc thch thc n- "h02 $%n uG
BuG^n ca 2nh. Pi vi cc gi- hi cKng th% 9hi h6 Cdng
$ 26i cch tc "hA2( tFng th( v.v{V vi _ $? $*2 nhiM2
nh[ng BuG^n l!i vn ch. thuc nh nc( ch3ng ta s $AG h6 trU
l0i cc sinh h-0t thi#ng li#ng $yc trng ca h6. X/it:e!ns &o'e(
tr.ZjY.
9hFng "h*i ch. ri#ng b6n uc 7: nhn ra b*n ch8t tFng th
CuG nh8t nhQ2 v- ch3ng. ThE- \-rnxEll( b*n ch8t tFng th
nG cKng $!c nhiû ng+i \Fng gi- cKng nh /hFng \Fng
gi- c-i nh bi4u t!ng ch- viMc l#n ti%ng $IG can $*2 ca
ngFi vD gi- h-ng. \h. c1 $iû 2yc Cd nhn nhJn "hIn $1ng
g1" Buan tr6ng ca aacElli tr-ng b*n vhn cui cdng cKng nh
tr-ng viMc Cn k%" /hn- ln- $4 tFng th $!c cFng b t0i Pc(
\-rnxEll h2 _ ch- rQng v aacElli( tFng th $: ti trb v
/hFng $Lch Canh l#n n ch nghà uc 7: v HitlEr. Th< hi
liMu n#u $Lch Canh uc 7: v HitlEr( tFng th c1 k-aG chiû
$!c b6n ch3ng haG /hFng. H:G $6c "h*n ng ca HitlEr tr#n
$>G h-yc nhJn $Dnh ca g-EbbEls v^ viMc ch3ng ch. chDu r+i
cc "h b tr-ng b - BuanN
Humani GLnLCiM _nitaM
Z
Hnh nh P0- TrUng cr-n li#n hM sai hai ti liMu /hi ch- rQng
Ratican /hFng tha 2:n th.nh cIu ca Cith StEin. u* th%(
ng-i tFng th ,it 6!ennede! So!ge( $c aiF 7T cWn ngh` $%n
viMc cFng b 2t tFng th /hc 2 c1 ng+i ch- l nhQ2 $*
/Lch ch nghà bi ]-VThi. TFng th nG $!c s-0n ch- ngi
Lt ngG trc /hi ngi Bua $+i v- nh2 Ziji nhng sau $1
ng+i ta ch- rQng $: bD $8ng /% vD l aiF 7TT C" b( v viMc
C" b nG( nh tr#n $: n1i( $!c n#u l#n nh 2t G%u t t c-
/huGnh hng bi ]-VThi ca $c aiF 7TT. B>G gi+( b*n th*-
tFng th 8G $: $!c cFng b Bua cun The /idden onc"c:ica:
o* &ius ()( C- gE-rgEs aassElEcB v BErnarC SuchEc/G bi#n
tJ"( Harc-urt BracE ku8t b*n. \-rnxEll g6i b*n th*- tFng th
nG l TFng Th Th8t L0c XthE L-st ncGclicalY. ng ch-
haG C; n s-0n th*- $!c tra- ch- B^ Tr#n ]Wng T#n( ng+i
BaVLan( t#n l laCi2ir LEC-ch-xs/i. RD nG G C; n ch- ba
linh 2Oc thuc ]Wng 2nh l gustav gunClach XPcY( gustav
]EsbuBu-is Xah"Y v w-hn LazargE XHY. LazargE $: t=ng
tha2 C; chi%n CDch chng ch nghà chng tc t0i H v l tc
gi* cun )nte!-dacia: 9ustice 2 $c aiF 7T( 2t }c-n 26t
schv( c1 $6c. Pi vi LazargE( gi- Hi \Fng gi- "h*i c-i
viMc th;c hiMn s; bnh $5ng chng tc nh 2Oc ti#u hng $Iu
tr-ng th% /S &'. \Wn gunClach vn l tc gi* 2t 2Oc chng
ch nghà bi ]-VThi tr-ng 8n b*n nh2 Zij' ca b LeqiGon
*u! Theo:ogie und ki!che tr-ng $1 Fng ch trfng ch nghà
bi ]-VThi v^ spc cKng nh chng tc l "h*n 9itFVgi-.
Trc /hi $^ cJ" th#2 v^ Cibn trnh s-0n th*-( \-rnxEll ch-
bi%t rQng /hFng chpc $c aiF 7T c1 $6c C; th*- $M trnh haG
/hFng v l3c $1 ngi bMnh nyng( ch. sng th#2 Lt l>u n[a 2
thFi. \Kng /hFng c1 bQng chng g v^ "h*n ng ca Ngi $i
vi C; th*- tFng th. \ng /hFng c1 bQng chng g v^ ch. thD
cFng b C; th*- 8G( nhng c1 bQng chng chpc chpn l gi[a
l3c $c aiF 7T Bua $+i v 2Jt nghD viMn h?ng G( aacElli $: ch-
&
C" b b*n tFng th $1 X/it:e!ns &o'e( tr.ZiZY. BQng chng
nh th% n-( \-rnxEll /hFng n1i th#2.
\* \-rnxEll lon gE-rgE Si2 w-hnst-n( tr-ng bi &ius ()ns
r/idden onc"c:ica:s on [nti-Seitis: [n [''!aisa:( ch- haG
C; th*- tr#n $!c h-n thnh t0i aaris v Bua Thu nh2 Zij
$!c trnh ch- Ratican. N%u $iû nG $3ng( th r8t c1 th4 $c
aiF 7T $: $6c C; th*- nG v "h*n ng ca Ngi l 2t "h*n
ng $au bu?n. Th;c vJG( \-rnxEll /4 l0i c>u chuGMn chung
Buanh Cibn trnh s-0n th*- nG nh sau, $c aiF 7T ti%" w-hn
LazargE t0i biMt th; 2da hl \astEl ganC-lt- ngG && thng u
nh2 Zij( ngi n1i vi Fng, \-n h:G n1i $iû c-n "h*i n1i
n%u c-n l gi- h-ng. Ri l+i t>2 huG%t 8G( $fng nhi#n ngi
hG v6ng LazargE ti%" ni tinh thIn tFng th ,it 6!ennende!
So!ge. Nhng nh ta s th8G( C; th*- tFng th C- LazargE l:nh
trch nhiM2 s-0n th*- $: /hFng l2 $!c nh vJG. R $1 c1
th4 l l_ C- /hi%n ngG u thng i( $c aiF 7T v=a /h1c v=a
nhpc $%n th>n "hJn ng+i ]-VThi t0i u \h>u. \-rnxEll ti%"
tOc c>u chuGMn nh sau, Ht nh12 hnh hfng B. tyng ngi
cun sch lb c@. HU $%n l+i cIu nguGMn th hai sau /hi n>ng
Hnh Thnh l#n tr-ng Thnh Lb( $c gi- H-ng $6c t- $-0n
tr-ng $1 Thi#n \h3a $!c cIu kin ch8" nhJn lb vJt C>ng hi%n
nh $: nhJn lb vJt ca cbraha2. Ngi n1i, Hi lIn Ta $6c
nh[ng l+i, ca lb ca t@ "hO cbraha2 ch3ng c-n( Ta /hFng
/hi k3c $ng s>u ka. \c c-n nh /, ch3ng ta g6i cbraha2
l t@ "hO ch3ng ta( l t@ ti#n ch3ng ta. \h nghà bi ]-VThi
nh th% /hFng th4 Cung h!" vi _ niM2 ca- v+i nG( vi ci
th;c t0i ca- th!ng 2 l+i cIu nguGMn nG Cibn t*. s?i v=a
/h1c( ngi v=a nhpc $%n th>n "hJn ng+i ]-VThi t0i uV\h>u.
Ngi n1i, 9itF h[u /hFng th4 tha2 gia ch nghà bi ]-VThi.
\h3ng ta nhn nhJn rQng 2i ng+i c1 BuG^n t; vM v c1 BuG^n
k< COng nh[ng "hfng th% cIn thi%t $4 b*- vM BuG^n l!i h!"
"h" ca 2nh. Nhng ch nghà bi ]-VThi /hFng ch8" nhJn
j
$!c. R^ "hfng CiMn thi#ng li#ng( t8t c* ch3ng ta $û l ]-V
Thi X/it:e!ns &o'e( tr.Zi'Y.
Tr#n $>G l trLch $-0n t= /it:e!ns &o'e( /hFng "h*i t= $>u
/hc. Thng i l g n%u /hFng l Bua Thu( 2 Bua Thu th
C; th*- tr#n $: $!c $M trnh ch- Ratican. Ri ,-t Lo LVng
Ntu LKng XCDch th-ng Hit brEnnECEr S-rgEY( h5n $c aiF 7T
"h*i $Wi $6c ch- bQng $!c C; th*- chLnh ngi ra lMnh s-0n
th*-( $4 n%u $!c th ch- cFng b ngaG( v ngG gi+ ca ngi /4
nh l gIn lp2 r?i. Nhng /hFng ng+( C; th*- tFng th /hFng
$" ng nguGMn v6ng ca Ngi. Th;c th%( $6c n1 ng+i ta 2i
th8G t0i sa- n1 $: /hFng $!c cFng b, bUi n1 ch. l 2t bc
thOt ldi tr-ng li#n hM gi[a gi- Hi v cng $?ng ]-VThi. \1
2t $iû nghDch l_ l nh ku8t b*n Harc-urt BracE( /hi ch-
cFng b ti liMu tr#n( c1 2Oc $Lch t gic Ratican. H6 nh+ garG
ills( 2t nh vhn chng Ratican hng $Iu( vi%t Con nhJ".
Nhng ngaG c* garG ills cKng /hFng trnh /hi /%t luJn l
/hFng n#n ch- cFng b thFng $iM" nG v- l3c $1. ]d _ $Dnh
ca h6 c1 l g $i n[a( hai ng+i ch bi#n l gE-rgEs aassElEcB
v BErnarC SuchEc/G $: 2ang l0i ch- ta c>u chuGMn v^ hnh
$ng ca \h3a Thnh ThIn tr-ng viMc gn gi[ gi- Hi /hi
2pc 2t li lI2 tai h0i.
Th;c th%( b*n th*- /uani $ene!is enitas Xt#n ca tFng thY
/hUi $Iu r8t haG( $a ra nhiû luJn chng v[ng chpc chng ch
nghà chng tc C;a tr#n tLnh }$fn nh8tv ca l-i ng+i. \c
s-0n gi* n1i r8t haG v^ "hA2 gi ca nh>n vD v viMc cc n^n
tri%t h6c CuG chng tc t>n th+i $: "h h-0i ci "hA2 gi 8G ra
sa-. Nhng /hi bn $%n ch $^ $yc thd v^ cc 2i li#n hM ca
gi- Hi vi ]-VThi gi- XwuCais2Y( cc s-0n gi* /hFng cWn
nhpc g $%n nh>n "hA2 n[a 2 gIn nh c-i ng+i ]-VThi l
2t th 'a!iah X$5ng c8" th8" nh8t thE- Buan $i42 n PY v^
tFn gi- v k: hi. BUi h6 ch- rQng viMc ng+i ]-VThi t=
/hc Pc 9itF }l chn b*n chLnh $ng ch- viMc "h>n biMt
m
ng+i ]-VThi ra /hi t-n b nh>n l-0i v^ "hfng CiMn k:
hiv( v }ti%" k3c vi ng+i ]-VThi c1 th4 Con ti nh[ng nguG
hi42 thi#ng li#ng ch- linh h?nv. T12 l0i( cc s-0n gi* r8t $3ng
tr-ng n l;c /%t n ch nghà bi ]-VThi v^ chng tc( nhng
h6 sai lI2 /hi ng h ch nghà bi ]-VThi v^ tFn gi-. H6
von cWn CuG tr _ niM2 li th+i ch- rQng ng+i ]-VThi bD ch3c
C[ lDch s< $@ l#n h6( 2t ch3c C[ /hi%n h6 trU thnh /e bD
ru?ng b ca nh>n l-0i. \i _ niM2 nG von cha ra /hi $Iu 1c
ln nh LazargE( 2t "hIn v ng+i \Fng gi- l3c 8G von cWn
s! ng+i ]-VThi chuG#n chU 2I2 $c t>n th+i. ah*i chhng
ci Cai C5ng thnh /i%n nG /hi%n $c aiF 7T $au bu?n chhng
v chLnh ngi BuG%t $Dnh /hFng ch- cFng b C; th*- tFng th.
Thnh ra( viMc /hFng ch- cFng b ti liMu 8G l 2t 2aG 2pn(
ch /hFng "h*i b8t h0nh nh \-rnxEll ch trfng.
L0 2t $iû chLnh \-rnxEll cKng "h*i nhJn $>G l 2t b*n vhn
thi%u s1t. N1 cha $IG tLnh ch8t bi ]-VThi c@ truG^n ca
\Fng gi-. TFng th ch- rQng ng+i ]-VThi "h*i chDu trch
nhiM2 v^ chLnh s "hJn h6. Thi#n \h3a $: ch6n h6 $4 C6n
$+ng ch- cFng cuc cu chuc ca $c 9itF nhng h6 $:
/hc t= v h0 st Ng+i. Th naG( 2d Bung v gi8c 2ng
chi%2 h[u trIn gian v thnh cFng vJt ch8t( h6 $ng bD n0n huS
CiMt trIn $+i v thi#ng li#ng 2 h6 $: t; chuc l8G ch- chLnh
h6. Tr-ng 2t "hIn /hc( b*n vhn nhpc $%n nh[ng nguG hi42
thi#ng li#ng C- viMc ti%" k3c vi ng+i ]-VThi g>G ra( ba- l>u
viMc thi%u lWng tin v lWng thd nghDch $i vi 9itF gi- ca h6
cWn ti%" tOc. ]- $1( thE- C; th*-( gi- Hi \Fng gi- buc
"h*i c*nh c- v gi3" $ nh[ng ai bD $E C6a bUi cc "h-ng tr-
cch 20ng 2 nh[ng ng+i ]-VThi b8t h0nh v bD hng Con
sai l0c /ia tha2 gia vi Buan $i42 lJt $@ trJt t; k: hi
X/it:e!ns &o'e( tr.ZiZY.
\-rnxEll cKng trLch nhiû $-0n /hc $4 ch. trLch C; th*- tFng
th nG( nh $-0n n1i gi- hi /hFng n#n tha2 C; v- cc
)
sinh h-0t thuIn t3G chLnh trD. B*n vhn ch. ra ci nguG hi42 ca
viMc gi- hi c1 th4 t; h0i 2nh tr-ng viMc b#nh v;c cc
nguG#n tpc 9itF gi- v nh>n $0- bQng cch t; $4 2nh bD /n-
v- nh[ng n^n chLnh trD h-n t-n ca trIn $+i. ThE-
\-rnxEll( ci _ niM2 nhi#u /h# Cibn t* tr-ng 28G giWng tr#n $:
$!c tri4n /hai th#2 U "hIn cui b*n vhn nh sau, gi- hi
ch. Buan t>2 $%n viMc gi[ gn gia ti ch>n l_ ca 2nh{
Nh[ng v8n $^ h-n t-n th% tOc( tr-ng $1 C>n tc ]-VThi c1
th4 th8G 2nh $ang can C; v-( /hFng "h*i l cc Buan t>2 ca
gi- Hi.
]d th%( \-rnxEll von $yt c>u hi, T0i sa- tFng th $: /hFng
$!c h-n t8t $3ng th gi+ v tra- ch- Pc gi- H-ng|. ng
t; tr* l+i nh sau, \h3ng ta /hFng bi%t. R t8t c* nh[ng thi%u
s1t tr-ng t cch 2t b*n /%t n t-n b ch nghà bi ]-VThi(
C+ng nh cc linh 2Oc ]Wng T#n v c1 l c* aacElli n[a(
ng+i c1 *nh hUng ch G%u sut th+i bMnh h-0n ca $c aiF
7T( $: /hFng 2un $@ CIu th#2 chuc 7: Bua viMc cFng b
ti liMu nG X/it:e!ns &o'e( tr.Zi&Y. N%u th% th $>G l 2t ci
cFng ch $>u "h*i l 2t ci tiN ThJt $3ng nh linh 2Oc
aiErrE BlEt t=ng n1i vi cc "h1ng vi#n , \-rnxEll c1 nh[ng
ci nhn h%t sc ln kn v^ lDch s<.
5hE Thch
ZY R^ t+ Ne8 uo!G Ties( ta th8G 9EnnEth L. --CxarC( tr#n
t+ Ne8s8eeG s j' thng j nh2 Zii( trLch l0i hai bi k: luJn.
Ht ca ngG &) thng Z& nh2 ZimZ, Ti%ng n1i ca $c aiF
7TT l 2t ti%ng n1i $fn $c tr-ng ci thinh lyng v ti th2 ba-
"h u \h>u 2da ging Sinh nG{ Ngi c1 l l nh cai trD
CuG nh8t cWn l0i ca LOc PDa u \h>u C2 C1ng ti%ng l#n "h*n
$i. Hai ca ngG Z thng j nh2 Zii( 2t vi ngG sau /hi
u
Ratican cFng b ti liMu E sE2E2bEr, Ng+i ta cIn 2t
/h*- st $IG $ v^ cc hnh k< ca gi- H-ng aiF{ gi+ $>G
trch nhiM2 tr#n vai gi-an aha-lF v cc vD /% nhiM2 l "h*i
$a ra nh[ng bc /% ti%" $4 h-n t-n nhn nhJn s; th8t b0i
ca Ratican /hFng C2 ch>n "hfng chng l0i ti c t=ng tc
Bui /hp" u \h>u.
u* th%( trc $>G( nghà l tr-ng chLnh Th% \hi%n TT v c* th+i
gian sau nG( NEx -r/ Ti2Es luFn ca ng!i nghà c< ca $c
aiF 7TT $i vi ng+i ]-VThi. P%n ni Pc ng StE"hEn
]igi-vanni( 2t s< gia gi- Hi v chnh k 2t h6 $0-
thuc gi- "hJn BriCgE"-rt( \T( $: thu thJ" v in ra 2t cun
ti liMu trLch $hng l0i cc bi t+ng thuJt ca Ne8 uo!G Ties(
t;a l &ius ()) and the 9e8s as de'o!ted 6" the Ne8 uo!G
Ties.
&Y T+ Ne8 uo!G Ties( s \h3a NhJt Z thng Z' nh2 Ziii(
tr#n trang nh8t( c1 b- $ng $c gi* v^ viMc bpt gia2 Zj ng+i
Tran gc ]-VThi bD /%t ti l2 gin $iM" ch- TsraEl. \i vibn
t!ng nh[ng "hi#n tWa trnh Cibn nhQ2 /hLch $ng cc c*2
Buan chng ]-VThi ca $a s BuIn ch3ng H?i gi- t0i Tran s
g>G h6a ln ch- cng $?ng ]-VThi tuG nh bn nhng r8t $ng
/Lnh t0i $>G. T+ b- nG "h3c trnh rQng, \c nh12 nh>n
BuG^n b#n ng-i Tran ch- haG cc l+i /%t ti $: $!c th@i "h?ng
v l_ C- chLnh trD. \Wn t0i Tran( cc "ht ngFn vi#n ca cc t@
chc ]-VThi "hIn ln trnh /hFng 2un th*- luJn $%n tr+ng
h!" nG( h6 n1i rQng cc "h*n /hng ca ng+i ]-VThi( U $>G
cKng nh U ng-0i Buc( ch. t@ l2 v8n $^ ra k8u hfn. B^ ng-i
2 knt( thJt /h1 2 ch6n l;a thi $. N%u nh[ng ng+i Tran
gc ]-VThi /ia bD /%t n v^ cc ti Canh th@i "h?ng v bD t-
n cch 20ng ca Tran k< trE- c@( nh[ng ng+i l#n ti%ng
"h*n /hng viMc bpt gi[ h6 c1 th4 bD 2ang ti $: l2 ch- s
"hJn h6 ra tM hfn lp2 0. Hyt /hc( n%u nh[ng thfng th*- i2
lyng ca cng $?ng ]-VThi t0i Tran cu $!c 20ng ca Zj
ng+i /ia( th s; /hFn ng-an tr-ng viMc th4 hiMn thJn tr6ng v
thE- $u@i $+ng li ng-0i gia- trc 2t /e t< thd h5n s $!c
/hEn ng!i. TuG nhi#n n%u hnh $ng ng-0i gia- 8G th8t b0i(
nh[ng ng+i ch kng n1 h5n s bD /%t ti $?ng l-: h-yc tM
hfn n[a "h02 ti chng Buc gia XCoon8ea:( N-v )( ZiiiY
jY tUng ch- rQng Ratican( haG ng+i cFng gi- Pc /hFng
chDu *nh hUng tai h0i ca Ratican( c1 th4 nghn c*n $!c
HitlEr( sau /hi hpn $!c b@ nhiM2 l2 th tng nh2 Zijj( l
2t cch $6c lDch s< v=a thE- li ti4u thuG%t v=a sai l0c.H:G
nghE l+i ghi ca w-sE"h g-EbbEls tr-ng nhJt /_ ca hpn, Ht
/hi ch3ng tFi $: np2 $!c BuG^n( ch3ng tFi s /hFng ba- gi+
t= b n1. H6 s "h*i /n- kc ch%t ca ch3ng tFi ra /hi cc "h
b. P: $nh /hFng 2t $Dnh ch% Buan tr6ng n- t0i Pc( /4 c*
gi- Hi \Fng gi-( th-t $!c trch nhiM2 v^ s; kO" $@ ca
\ng HWa Ei2ar. Nhng n%u $yt trch nhiM2 cui cdng ca
viMc HitlEr np2 BuG^n l#n $Fi vai /h@ h0nh ca $c aiF 7TT th
Bu* l 2t cch $6c cc bi%n c 2t cch Bu $fn gi*n $%n
thnh vF l_. Nh chLnh nh /i42 sch( w-hn H-rlEG( $: nhJn
knt( \-rnxEll v=a /hu%ch $0i uG BuG^n v *nh hUng ca $c
aiF 7TT Xc* C2 t c- ngi $: g1" taG /hUi $Iu Th% \hi%n TY
v=a /hFng chDu ng[ c*nh h1a thE- lDch s< cc ch6n l;a aacElli
"h*i $i $Iu tr-ng t cch uc RO 9hanh v sau $1 tr-ng t
cch gi- H-ng. Nh[ng sai lI2 t# C0i nG( tuG th%( von /hFng
nghn c*n $!c wa2Es \arr-ll /hi cFng b 2t $i42 sch
/hFng "h# "hn v^ cun $i%o /o0ng /it:e! tr#n [t:antic
,onth:" Xct-bEr ZiiiY v cKng /hFng nghn c*n $!c ng+i
$i42 sch ca Ne8 uo!G Ties X&uiZiiiY nut tr<ng luFn t=
li c>u( cIn c>u $%n "ha- c>u cun ni#n bi4u $IG nh[ng $i42
g>G tranh luJn ca \-rnxEll. Ht lIn n[a( ci /hFn ng-an c
lM kE2 ra r8t /h-i c-i $0- cFng gi- v ch nghà "ht kLt
$?ng nghà vi nhau. \i b*n nhng l0i ging Xatavistic instinctY
nG liû 2nh ch.nh bMnh sai cc chn bMnh hiMn naG ca \Fng
gi- tr-ng /hi tI2 th+ng h1a c* b*n ch8t chn $4 ca ch
nghà uc 7: lon nh[ng /hng /hi%" $ng tU2 ca N0n ]iMt

\hng. XCoon8ea:( N-v )( ZiiiY
mY 9hFng ri#ng g $c aiF 7TT( c* cc vD ti^n nhiM2 ca ngi
cKng /hFng th-t /hi ng6n b3t b8t /Lnh ca \-rnxEll. H:G
nghE Fng n1i v^ $2 tang ca $c aiF T7, 9hi $-n kE tang
ti gIn sFng TibEr( 2t b6n "h*n gi- s` ng+i s-2a $E C6a
liMng Buan ti ca ngi kung sFng. \h. nh+ c1 2t t-n C>n
Bu>n ku8t hiMn( kc ca aiF Th \hLn 2i th-t cfn k. nhOc
cui cdng Xtr.Z)Y. R v^ $2 tang ca $c L#F 7TTT, 7c
ngi ch. $!c tA2 liM2 v- ngG hF2 sau( v v n1ng bc( nghi
thc hFn ch>n trIn vD gi- h-ng Bu c $: $!c b Bua tr-ng
CD" nG. Sau nghi thc an tng thE- tJ" tOc( nh>n vi#n chFn c8t
buc "h*i Cdng ch>n $ v- Buan ti 2i kF $!c kc ngi v-
vD trL. Bi%n c nG l6t v- 2pt giusE""E Sart-( Th!ng "hO
REnisE( /hi%n ngi /hi%" $*2 nhJn knt nh sau vi 2t $?ng
nghiM", }7E2 /a. \c gi- H-ng /%t libu nh th% /iN
Xtr.jmY
)Y \c vhn /h sau /hi triû $0i ca Pc aiF 7T bpt $Iu hiMn
von cWn ni#2 "h-ng. ThFng b- 2i nh8t ca Rhn 9h ch-
haG thE- BuG%t $Dnh ca Pc Thnh \ha( cc vhn /h ng-0i
gia- thuc T- 9h>2 S t0i Hunich v BErlin cKng nh thuc
ah>n B Th Hai ca ah uc RO 9hanh V trc $>G g6i l
gi- RO Pyc BiMt( ktra-rCinarG cclEsiatical BusinEss( s
ch. $!c 2U ch- cc h6c gi* t= thng & nh2 &''j
uY 9hFng ch n- ch- th8G \-rnxEll C;a v- cc cFng trnh
bc h6c ln v^ $c aiF 7TT C- cc nh nghi#n cu Buan tr6ng
thuc c* hai "hLa ]-VThi v 9itF gi- bi#n s-0n nh HicahEl
Harrus( w-hn H-rlEG( w-hn \-nxaG v xEn \haCxic/. Ht
s tc "hA2 ca h6 tuG c1 $!c liMt /# tr-ng th 2Oc ca
\-rnxEll nhng kE2 ra Fng /hFng k< COng ch3t n-. ng cWn
/hFng th=a nhJn cFng trnh ln la- ca Harrus tr-ng l:nh v;c
i
nG. ng cKng /hFng k< l_ 2t cch t@ng h!" v $IG $ cc ti
liMu vhn /h $: $!c Ratican cFng b Xw-hn T. aaxli/-xs/i(
Ch!istian Centu!"( zEb &j( &'''Y.
Y \-rnxEll( tr-ng l+i b0t( vi%t nh sau v^ Sch-lCEr, H1n n!
ln nh8t ca tFi v cKng l l+i tn Cfng Xh-2agEY ca tFi kin
Cnh ch- cFng trnh bc h6c bJc thIG ca c vhn h- 9laus
Sch-lCEr vi cFng trnh ca Fng v^ TFng HiM" Li#n Bang ca
aacElli vi HitlEr v cc hJu Bu* ca n1 $i vi gi- hi \Fng
gi- t0i Pc $: $a l0i 2t ti#u $i42 2i tr#n s; th8t b0i ca
\Fng gi- chng l0i viMc l#n cI2 BuG^n cu* HitlEr v b6n
uc 7: Xtr. jjY.
Y chfng cui cdng ca Sch( \-rnxEll c1 nhpc $%n "h3c
trnh nG nh 2t bQng chng ch- th8G b ti liMu [5SS ca
TWa Thnh /hFng $IG $ v C- $1 TWa Thnh von cha n1i h%t
v^ $c aiF 7TT v trch nhiM2 ca ngi $i vi H-l-caust.
Tr-ng h?i /_ NE wa2ais ]EsEs"nrEr X$=ng ba- gi+ th8t v6ngY
ku8t b*n t0i aaris nh2 Zii( siEgnEr c1 ch- haG, "h3c trnh
ca ch3ng tFi ti%t l h-n c*nh bi th*2 ca ng+i ]-VThi t0i
2t s cc Buc gia \Fng gi-( h-yc t0i 2t s Buc gia c1
$Fng ng+i \Fng gi-( nh ah"( s-2ania( a-lanC( Sl-va/ia(
\r-atia{. \c h-n c*nh 8G $!c trnh bIG chi ti%t thE- t=ng
Buc gia. \h3ng tFi $: c1 th4 2i#u t* cc biMn "h" uc 7:
k< COng $4 ti#u CiMt t-n b C>n tc ]-VThi. B [5SS ch-
th8G uc RO RiMn TWa Thnh c1 nhJn $!c "h3c trnh tr#n
ca siEgnEr v $?ng nghiM" ca Fng l sicharC LichthEi2( v
ti liMu $1 von cWn thuc sU h[u ca T- Thnh( v tr-ng cun
th ( tr-ng "hIn "hO ch3 Xt--tn-tEY c1 nhpc $IG $ $%n ni
Cung vhn /iMn nG v^ nh[ng biMn "h" bi ]-VThi. Nhng
chLnh "h3c trnh th /hFng $!c in tr6n tr-ng b ti liMu nG.
iY Piû 1ai -h2( l chLnh thi $ ca siEgnEr. s-bErt c.
graha2 S.w( 2t tr-ng bn thnh vi#n tr-ng ban 8n hnh b ti
'
liMu th+i chi%n ca Ratican( /hi nhJn $Dnh v^ chi%n CDch cFng
/Lch $c aiF 7TT( ch- bi%t Hi P?ng \c gi- Hi Th% gii(
Ci s; l:nh $0- ca T@ng th /_ RissErvt H--tt( $: BuG%t $Dnh
/hFng cFng /hai l#n n uc 7:( nhng >2 thI2 tri4n /hai cc
/% h-0ch gi3" ng+i ]-VThi ca 2nh. Hi H?ng thJ" t;
uc t% c1 trO sU t0i gEnEva cKng th%, Nhiû thnh vi#n 2un
c1 l+i /%t n cFng /hai trc cc tn c C: 2an ca uc 7:(
nhng Hi $: $i $%n /%t luJn rQng 2t "h*n $i cFng /hai aY s
/hFng $E2 l0i hiMu Bu* n-( v bY n1 cWn "hfng h0i $%n cc
$iû l!i 2 Hi $ang th;c hiMn ch- cc ng+i bD gia2 gi[.
9hFng ai ngG naG $i tra v8n s; h!" l_ ca cc BuG%t $Dnh tr#n.
Nhng l0i chà 2Ki Cdi cFng /Lch v- $c aiF 7TT l ng+i c1
cdng 2t BuG%t $Dnh. Tr-ng "h*n ng ri#ng ca 2nh $i vi
BuG%t $Dnh ti#u c;c X/hFng cFng /hai "h*n $iY ca H?ng ThJ"
T;( chLnh $0i CiMn t0i gEnEva ca T@ng Hi ]-VThi Th% gii
X-rlC wExich \-ngrEssY( gErhart siEgnEr( $: ch8" nhJn tLnh
cch h!" l_ thLch $ng ca n1. N%u c1 $iû cIn l2 $4 cu cc
ng+i ]-VThi $ang bD $E C6a( th $iû $1 cIn $!c thE- C~i(
thaG v "h*n $i, }TFi tin rQng Fng ta X\arl Burc/harCtY n1i
vi P0i CiMn G Ban V "h*n $i ch. cIn tr-ng tr+ng h!" th;c
s; /hFng cWn g /hc "h*i l2 tr-ng l3c 8G. Nhng n%u ai $1
von cWn c1 th4 c1 2t ch3t *nh hUng n- $1 v h6 2un t;
ch% /hFng 2un "h*n $i( th $iû cIn l "h*i hnh $ng ch
/hFng "h*i t; 2:n vi viMc thO $ng ghi chn" nh[ng tin tc v^
ng+i bD $IG *iv. uan $i42 ca siEgnEr( chung hnh $ng
hfn l+i n1i( Bu* tri ng!c vi 2 *nh tr@i v!t hiMn naG 2un
c1 nh[ng "h*n /hng cFng /hai( nh th4 nh[ng "h*n /hng 8G
l nh[ng 2Oc $Lch t; t0i /hFng bQng.X/o8 to ,anu*actu!e a
Legend: The Cont!o2e!s" o2e! the [::eged Si:ence o* &o'e ())
in mo!:d ma! ))Y. G th% 2 naG( siEgnEr $ang g1" "hIn v-
chi%n CDch cFng /Lch $c aiF 7TT 2t cch /h 20nh 2 XkE2
th#2 nhJn $Dnh ca Fng nh>n CD" cFng b ti liMu E
sE2E2bEr ca TWa ThnhY.
Z
V Vn An
&

Gia To Bi Luc Tan Thoi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gia To Bi Luc Tan Thoi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

V Vn An

c*nh cc hnh k< cKng nh thi $ ca chLnh Eisac/Er. ng

tn c 8G( /4 c* b6n uc 7: Xah3c Trnh ca Rhn ahWng cnV

Q- G2RS HSTNG H2TLUV

^- 5R5 5RS B_`5 5ab 5SVNcULL

r- THsNG 024H 3t_ KuN

ngh`a uc 7: lon nh[ng /hng /hi%" $ng tU2 ca N0n ]iMt

You might also like