RI RO TRONG HOT NG THANH TON L/C TI S GIAO DCH

NGN HNG NNG NGHIP V PHT TRIN NNG THN VIT NAM

Nguyn Ngc Hng
NHNo&PTNT Vit Nam

Thanh ton quc t (TTQT) l mt nghip v ngoi bng c trng v quan trng
trong hot ng kinh doanh ca cc ngn hng thng mi (NHTM) Vit Nam. Do
phm vi rng ca hot ng TTQT l rng ln v bao gm nhiu i tng tham gia
nn ri ro c th xut hin ti nhiu thi im, gy ra cc thit hi khng nh cho cc
bn. NHTM l trung gian cung cp cc dch v thanh ton cho khch hng, bn cnh
vic thu c mt mc li nhun th cng phi gnh chu hng lot nhng ri ro. Ri
ro trong TTQT i vi NHTM c th l thit hi xy ra do khng thu hi c vn,
pht sinh nhng khon chi ph khng cn thit hay l nhng yu t lm gim uy tn
ca ngn hng.
Ni dung bi vit cp n nhng ri ro thng gp trong hot ng thanh ton
L/C- mt phng thc TTQT chim t trng ln nht - ti S Giao dch Ngn hng
Nng nghip v Pht trin Nng thn Vit Nam (SGD NHNo).

1. RI RO TN DNG
1.1. i vi thanh ton hng xut khu
Hin nay, trong thanh ton hng xut khu ti SGD NHNo cng nh ti cc chi nhnh
ca NHNo thc hin chit khu chng t di hai hnh thc: Chit khu min truy i
v chit khu truy i.
ngn hng thc hin chit khu min truy i cn c cc iu kin:
- Loi L/C tr tin ngay v cho php i tin bng in;
- L/C quy nh vn n lp theo lnh ca ngn hng pht hnh (NHPH) v ton b
vn n gc c xut trnh cho SGD NHNo;
- Chng t hon ton ph hp vi cc iu khon v iu kin ca L/C;
- HNPH L/C phi l ngn hng c uy tn trn th trng quc t v c quan h thanh
ton sng phng vi SGD NHNo.
- Cn b ngn hng phi kim tra cc thng tin v mt hng, gi c, th trng tiu th
ca l hng nhp vo thi im chit khu.
Thng thng, SGD cng nh cc chi nhnh NHNo thc hin chit khu truy i
gim thiu ri ro cho ngn hng v ngn hng c quyn truy i khch hng trong
trng hp bn nc ngoi t chi thanh ton. Chit khu truy i c p dng cho
c L/C tr ngay v L/C tr chm. i vi L/C tr chm, vic chit khu ch c thc
hin khi nhn c in chp nhn thanh ton hoc hi phiu c k hu chp nhn
thanh ton vo ngy o hn bi ngn hng pht hnh (ngn hng xc nhn).
S tin chit khu tu tng trng hp c th m p dng linh hot nhng khng vt
qu 90% tr gi b chng t c chit khu. Doanh s cho vay chit khu ti SGD
NHNo tng qua cc nm do nhu cu vay vn sn xut hng xut khu. Thc cht y
l mt khon cho vay c th chp bi b chng t hng xut theo L/C. Theo quy
nh, nu qu 60 ngy k t ngy chit khu m SGD NHNo khng nhn c thng
bo tr tin ca ngn hng nc ngoi th ngn hng c quyn t ng trch n ti
khon tin gi ca khch hng thu n. Nu ti khon ht s d th chuyn sang n
qu hn v phng tn dng c trch nhim theo di v thu n.
Trong thi gian va qua, ri ro trong tn dng ti SGD NHNo di hnh thc chit
khu truy i, min truy i xy ra khi c nhng doanh nghip sau khi nhn hng
chit khu chng t, do tnh hnh lm n km hiu qu nn khng thc hin c
ngha v ti chnh i vi ngn hng, hin tng n nn dy da thanh ton cho ngn
hng l tng i ph bin hoc do khch hng tm mi l do khc chm thanh
ton cho ngn hng. Ri ro tn dng cng xy ra khi ngn hng nc ngoi chm
thanh ton nh hng n vn kh dng ca ngn hng, lm cng thng thm cung-
cu ngoi t ca ngn hng. cng l l do pht sinh ri ro trong thanh khon i
vi SGD NHNo.
1.2. i vi thanh ton hng nhp khu
Khi thanh ton hng nhp khu theo yu cu ca khch hng, SGD NHNo m L/C
thanh ton tin hng cho khch hng. Ri ro tn dng n cha ngay trong vic k
qu m L/C cho khch hng ca SGD NHNo.
Theo quy nh hin hnh ca NHNo, cc chi nhnh trong ton h thng ni chung v
SGD ni ring, sau khi tip nhn ng m L/C cho khch hng th phi tin hnh k
qu. Trc y, hu ht cc chi nhnh ca NHNo u quy nh mc k qu l 100%
cho cc n v thanh ton bng hnh thc L/C tr mt s trng hp c bit. Tuy
nhin, iu ny khng pht huy c tc dng, lm gim tnh cnh tranh ng thi
lm cho mt s khch hng chuyn sang cc ngn hng khc. V vy, hin nay ngn
hng tin hnh xc nh mc k qu mt cch linh hot hn:
- Cc khch hng khng phi k qu khi m L/C: Khch hng c ti khon tin gi
ln, c uy tn trong giao dch vi SGD trong vn thanh ton, c cc giao dch ln
qua SGD, tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh tt, c sc cnh tranh trn th
trng.
- Mc k qu t 10%- 30% gi tr L/C c p dng ph bin trong hot ng TTQT
ca SGD NHNo.
- Mc k qu 100% thc hin i vi nhng khch hng khng c uy tn thanh ton
i vi ngn hng hoc tnh hnh ti chnh gn y khng tt.
Ngun k qu c th l vn t c ca doanh nghip hoc vn vay ca ngn hng do
bn th ba bo lnh. Trong trng hp khch hng xin vay ngoi t m L/C m
ngn hng chp nhn th vic xin vay ngoi t phi tun th theo ng th tc xin vay
ngoi t c k hn. Thng thng cc n v xin vay th chp bng chnh l hng
nhp. Ngoi ra, ngn hng cn phi thanh ton u nhim chi, thanh ton th tc ph
kim tra hn ngch nhp khu.
Sau khi kim tra nu hp l, thanh ton vin lp h s L/C a s liu vo my vi tnh
theo quy nh. Mt b h s bao gi cng gm y cc thng tin sau: S tham
chiu, tn, a ch ca ngi m L/C, ngi hng li, ngn hng thng bo, ngn
hng xc nhn, kim ngch L/C, ngy m, ngy ht hn, th thc thanh ton, tn hng
ho, khi lng,
Tuy c nhng quy nh cht ch nu trn nhng trong thi gian va qua, ri ro trong
lnh vc ny vn xy ra, th hin theo cc hnh thc nh sau:
- Mt s doanh nghip khng chu thanh ton khi cc chng t hp l v. H
thng vn vo l do hng cha v hoc hng c vn ch thng lng c tnh
tr hon thi hn thanh ton. Cc ngn hng nc ngoi c th pht SGD NHNo do
thanh ton chm, nh hng ti uy tn ca SGD. Vic cho vay k qu cng nh
thanh ton hng nhp khu gy thit hi khng nh cho SGD khi mt s n v nhp
khu lm n thua l, mt kh nng thanh ton.
- Thit hi trong vic bo lnh L/C nhp hng tr chm. y chnh l mt hnh thc
tn dng m ngn hng cp cho ngi nhp khu. Bng uy tn ca mnh, SGD NHNo
ng ra bo lnh cc hi phiu k hn. Tuy nhin, mt s doanh nghip bin n thnh
ngun vn tn dng di hn, li dng tin bn hng tr chm quay vng, s dng vn
sai mc ch, dn n mt kh nng thanh ton cho ngi xut khu khi n hn.
Trong vi nm tr li y, ri ro ny c xu hng gia tng, SGD NHNo chu kh
nhiu thit hi trong vic bo lnh L/C nhp hng tr chm, nu ngn hng phi ng
ra tr n thay cho cc doanh nghip th kh nng khng thu hi c n l rt cao.
- Trng hp SGD nhn th bo lnh nhn hng: i khi hng v n cng ri m b
chng t vn cha v ti ngn hng. n v nhp khu c yu cu gii phng hng
cng nhanh cng tt trnh ph tn lu kho bi v cc chi ph pht sinh. iu kin
SGD thc hin nghip v pht hnh th bo lnh- th u quyn nhn hng, k hu
vn n gc l khch hng phi c cam kt chp nhn thanh ton v k qu 100% tr
gi ho n, hoc u quyn cho chi nhnh ca NHNo khoanh s tin tng ng trn
ti khon tin gi ca h hoc ghi n ti khon tin vay khi thanh ton. Ngoi ra,
khch hng phi c th yu cu pht hnh bo lnh km 01 bn sao ho n do ngi
xut khu gi trc tip. Trn thc t xy ra khng t ri ro cho SGD khi khch hng
nhn hng v khi b chng t v ri m h khng chu thanh ton. Lc SGD phi
tin hnh cho vay bt buc v s chu ri ro khi nh nhp khu ph sn, mt kh nng
thanh ton.
1.3. i vi n qu hn trong thanh ton L/C
Phn ln cc khch hng c quan h tn dng trong hot ng TTQT vi SGD NHNo
l cc doanh nghip tham gia hot ng xut nhp khu (XNK). Tuy nhin, cc doanh
nghip ny ch yu l doanh nghip va v nh, vn ch s hu cn khim tn.
Trong phng thc ny, phn ln cc doanh nghip hot ng da vo s ti tr bng
uy tn hay bng vn vay ca SGD. Khi gp nhng kh khn khch quan nh s bin
ng ca gi c hng ho, ca t gi ngoi t, chnh sch thu v hng ro thu
quan, lm cho khch hng b thua l, thm ch khch hng b ph sn, khng c
kh nng thanh ton ton b hay mt phn tin vay cho ngn hng v do nh
hng n kh nng thu hi vn ca ngn hng.
i vi cc L/C dng vn t c k qu di 100%, ri ro vn xy ra vi SGD do
nhiu khch hng c phng n, kinh doanh kh thi nhng trnh qun tr lung tin
khng tt nn khi n hn thanh ton, khch hng khng c kh nng thanh ton, buc
SGD phi tin hnh cho vay. Trong nhng trng hp nh vy, ngn hng mt thm
nhiu chi ph nh in thoi, thi gian, nhn lc n c, theo di, lm vic vi
khch hng thanh ton cho nc ngoi.
Bng 1. Tnh hnh n qu hn L/C ti S giao dch nhng nm qua
n v: Nghn USD
N qu hn L/C
Tng,gim
Nm Tng s d
L/C cha
thanh ton
Doanh
s nghn USD %
T trng
(%)
2006 11,363.40 676.93 - 6.0
2007 9,884.47 536.90 -140.03 -20.69 5.4
2008 9,151.50 408.93 -127.97 -23.84 4.5
2009 8,507.87 324.55 -84.37 -20.63 3.8
Ngun: Bo co tng kt HKD ca S giao dch NHNo 2006- 2009
Nguyn nhn ca tnh trng trn l:
- Hot ng XNK vi doanh s cha cao, cc doanh nghip NK hot ng khng my
hiu qu, quay vng vn chm, b thua l dn n khng c tin tr ngn hng khi n
hn thanh ton.
- Ngn hng bo lnh cho doanh nghip m L/C hng nhp tr chm cha c phn
tch, chn lc k lng pht sinh n qu hn, b phn thm nh h s khch hng
cn lng lo, cha cht ch v cha lng ht c cc ri ro pht sinh, t l k qu
thp, phn gi tr thanh ton L/C cn li khng c gi tr ti sn m bo.
Thc t th n qu hn L/C trong thanh ton XNK ca SGD c du hiu gim dn qua
cc nm. Tuy nhin, c th n qu hn s gia tng tr li nu ngn hng khng c s
nh gi khch hng (ngi m L/C) mt cch k lng trong vic nhn nh trc
c h khng c kh nng hoc khng mun thanh ton. Do vy, ri ro v ti chnh
vn lun l thch thc cng vi hot ng thanh ton bng L/C m SGD phi i mt.
2. RI RO K THUT (LI CHNG T)
Ri ro k thut l nhng ri ro do nhng sai st mang tnh k thut trong quy trnh
thanh ton L/C, nh vic cc bn tham gia thc hin sai mt khu trong quy trnh
nghip v thanh ton hay s khc nhau gia b chng t thanh ton vi ni dung quy
nh trong L/C. Mt b chng t hon ho l c s rng buc trch nhim gia nh
xut khu vi ngn hng, gia ngn hng pht hnh vi nh xut khu, gia ngn
hng pht hnh v ngn hng xc nhn, gia ngn hng thanh ton v ngn hng hon
tr. Do , cc ch th c bit cn quan tm ti vic kim tra k L/C a ra quyt
nh tr tin.
Thc t, tng yu t to nn b chng t hon ho gia cc ngn hng tham gia thanh
ton cn nhiu bt cp, nh s ph hp gia cc NH cha thng nht, ngn hng ny
cho l hp l nhng ngn hng khc li bt li chng t v dn n kt qu khng
thc hin c khon thanh ton, hoc bt li qu kht khe, t ny sinh ri ro trong
TTQT.
Chng t thanh ton l iu khon bt buc v v cng quan trng trong thanh ton
L/C. Thc trng b chng t c xut trnh l c s cn bn cho vic t chi hay
chp nhn thanh ton. Nh xut khu chc chn i c tin khi h xut trnh ti
ngn hng c ch nh b chng t hon ho. V hnh thc, b chng t hon ho
l b chng t y v s lng, ng v ni dung theo quy nh ca L/C. Li
chng t xut hin trong c hng nhp ln hng xut, bao gm nhng li lin quan ti
s lng chng t; ni dung chng t; thi hn xut trnh chng t b chm tr
2.1. i vi li chng t hng nhp
i vi hng nhp, SGD ng ra lm vai tr l ngn hng m L/C (NHPH), thc hin
cam kt tr tin cho nh xut khu nc ngoi. y l nghip v n cha nhiu ri ro,
nu doanh nghip v mt l do no m khng tr c tin theo ng cam kt s
gy tn tht cho ngn hng c v ti chnh ln uy tn. Thc t chng t hng nhp
thng t li do qua bc kim tra ca ngn hng nc ngoi. Tuy nhin, theo
thng k ca SGD, nm 2006 c khong 18% b chng t ca nh xut khu nc
ngoi xut trnh theo L/C do cc chi nhnh ca SGD pht hnh c s khc bit, m
cc li chng t i vi hng nhp ca SGD xut hin ch yu khu tip nhn v
kim tra chng t. Trong , nhiu trng hp ngn hng phi t chi thanh ton do
c nhiu sai st nghim trng t pha nc ngoi nh chng t khng ng ngi k
pht, chng t vn ti khng hon ho, m t hng ho trong ho n thng mi
khng ng nhng quy nh trong L/C. Mt khc, cng c trng hp cc li chng
t xut pht t pha NHPH a ra khng chnh xc, v pha ngn hng nc ngoi
khng chp nhn. Vi t l sai st trong kim tra chng t l 18%, c th thy rng
cht lng kim tra chng t hng nhp ca SGD cha cao, cn nhiu hn ch.
2.2. i vi li chng t hng xut
i vi hng xut th SGD ng vai tr l ngn hng thng bo L/C hay l ngn hng
chit khu. Trn thc t hin nay, trong hot ng TTQT ca SGD th ri ro li chng
t thng pht sinh do cc nguyn nhn nh cn b cha tun th ng quy trnh k
thut, vic kim sot chng t khng cn thn, lp thiu chng t, thiu ni dung, do
thi gian chm
Li chng t hng xut ang l hin tng ph bin hu ht cc doanh nghip tham
gia hot ng XNK, ch yu l cc li chng t xut trnh thiu v s lng, mun v
thi gian, khng ni dung Tuy nhin, tnh trng ny c th c ci thin nu
nh XK la chn ngn hng c kinh nghim c t vn trong k kt hp ng
thng mi v kim sot L/C.
Bng 2. T l li chng t hng xut ti SGD NHNo
Chng t xut trnh T l
Chng t ph hp 25% - 32%
Chng t sai st
Trong :
- Sai st do vi phm hp ng
- Sai st do k nng lp chng t
75% - 68%

19% - 35%
81% - 65%
Nguyn nhn ca nhng ri ro thng gp trong vic kim tra chng t ti SGD l:
Th nht, do kim tra khng ht li, dn ti mt quyn t chi bi ngn hng khng
c quyn t chi ln hai. Trng hp ny gy ra ri ro cho c NHPH ln nh NK.
Khi nh NK c th kin ngn hng v mc ri ro ph thuc vo s phn nh
li gia nh NK v ngn hng.
Th hai, do khng th pht hin ra sai st trn c s b chng t khng hon ho, tc
l NHPH khng nu ra li ca chng t, v th buc phi thanh ton tin cho nc
ngoi. Nu nh NK pht hin ra li, h c quyn t chi tr NHPH ton b gi tr ca
L/C . Ri ro ny mt mnh NHPH phi gnh chu. Loi li ny thng lin quan
n s ph hp gia cc chng t vi nhau v ngy pht hnh, k hu, s tin,
Th ba, do tin hnh kim tra chng t vt qu thi hn quy nh cho php 5 ngy
lm vic ca ngn hng. xy ra trng hp ny, nu chng t c sai st, NHPH
mt quyn t chi tr tin, trong khi , nh NK c quyn khc t thanh ton cho
ngn hng i vi nhng li .
Th t, do b chng t hon ho nhng ngn hng li bt li t chi tr tin. Nu
nh NK ng chc chn s khng tr tin ra nc ngoi, dn ti nguy c b nh XK
khiu kin. Nhng li ny thng lin quan n vic k hu vn n.
Vi thc t ri ro trong thanh ton L/C rt ln, cc ngn hng cn ht sc quan tm ti
vic kim tra chng t. Chng t c lp theo L/C v chu s chi phi ca cc vn
bn php lut lin quan, thng l UCP. y l c s rt c th kim tra, nhng
cc ngn hng vn mc vo nhng tnh hung nu trn, dn n ri ro trong thanh
ton L/C. Nguyn nhn t nhiu pha, nhng quan trng nht l do trnh cn b
TTQT ca ngn hng cn bt cp, cha p ng yu cu cng vic. Thc t cho thy
mc ri ro ph thuc ch yu vo NHPH, ngn hng gi vai tr hn ch ti a ri
ro cho ngn hng v c cho nh NK. Nhng ri ro trn thng chim mt t l rt
thp nhng nc pht trin, nhng ngn hng c trnh thanh ton cao, s dng
cng ngh hin i, kim tra chng t bng my.
3. RI RO THANH KHON
Ch trong trng hp hn hu, ri ro thanh khon mi e don n kh nng thanh
ton cui cng ca ngn hng. V vy, mt trong nhng nhim v quan trong hng
u i vi nh qun tr ngn hng l bo m kh nng thanh khon mt cch thng
xuyn, lin tc v y . Mt ngn hng c xem l c kh nng thanh khon tt
nu nh n c th c c nhng khon vn kh dng vi chi ph thp ng ti thi
im ngn hng c nhu cu. Ngn hng c kh nng thanh khon tt khi n c trong
tay mt lng vn kh dng vi quy m hp l hoc ngn hng c th nhanh chng
huy ng vn thng qua con ng vay n hoc bn ti sn c kh nng thanh khon
cao. Yu cu thanh khon ca ngn hng c xem xt trn mi tng quan cung- cu
tin t. Ngun cung thanh khon ch yu ca ngn hng gm:
- Tin gi ca khch hng, doanh thu t cc dch v tin gi, thanh ton n ca khch
hng, bn ti sn, vay NHNN, Ngun cu thanh khon ch yu ca ngn hng gm:
Khch hng rt tin t ti khon, yu cu vay vn t nhng khch hng cht lng tn
dng cao, thanh ton cc khon vay phi tin gi, chi ph bng tin v thu xut hin
trong qu trnh sn xut kinh doanh.
- Trong TTQT nhu cu vay v mua ngoi t ca khch hng l rt ln. c bit trong
nm 2007 thanh ton nhp khu qua SGD tng 8% v xut khu tng 6% so vi cng
k nm trc, trong thanh ton L/C t 566 triu USD, tng 11,5%. Thc trng ny
khin SGD c nhng lc i mt vi ri ro thanh khon. D tr ngoi t tin mt, tin
gi ngoi t ti NHNN ca SGD cn cha p ng c nhu cu ca khch hng,
cung ngoi t cn nhiu lc cng thng trong khi SGD cha c nhng gii php
thch ng nhm tho mn nhu cu ca khch hng mt cch tt nht. Chi ph b
p s thiu ht thanh khon tng i ln, khng nhng vy cn lm cho mt lng
khch hng khng nh chuyn quan h thanh ton sang ngn hng khc hoc gim
gi tr thanh ton. Chnh iu ny l nguyn nhn dn n ri ro trong thanh khon
ca SGD trong thi gian va qua. V vy, trong thi gian ti, SGD cn ch ng hn
na tng cung ngoi t cng nh d on nhu cu ca khch hng c k hoch
huy ng, d tr ngoi t linh hot p ng nhu cu thanh ton ca khch hng
ng thi gim thiu nhng ri ro thanh khon ca NH.

Ti liu tham kho:
- Gio trnh Nghip v thanh ton quc t.
- Qun tr ri ro trong kinh doanh Ngn hng.
- Tp ch Ngn hng cc nm 2007- 2010.
- Ti liu Tng kt hot ng TTQT ca NHNo.
- Peter Rose, Ngn hng thng mi.