BYKLKLERINE GRE LETMELER

Gnlk yaammzda ve literatrde bykln ifadesi olarak byk iletme, orta iletme ve
kk iletme szcklerine sk sk rastlanr. Bir bakkal dkkan yada kk bir imalat atlyesi kk bir
iletme olarak; bir arap fabri kas, bir konserve fabrikas orta byklkte bir iletme olarak ve bir
tekstil veya bir demir-elik fabrikas da byk bir isletme olarak dnlebilir.
I- letme Bykl ltleri
letmeleri lek ya da byklne gre snflandrmada standart bir kriter (lt) yoktur. Bunun
yerine byklklerine gre gruplandrma bir ok kanti tati f (niceliksel) ve kal i t ati f
(ni teliksel ) ltlere dayandrlr.
letmelerin byklklerini kanti tati f yada niceliksel olar . belirlemede kullanlan baz
ltler unlardr:
- retim miktar
- Sat haslat (ciro),
- letmenin sermaye tutar,
- Dnen ve duran varlklar toplam (aktifler toplam).
- i says,
- Kullanlan girdi miktar.
- Kullanlan makina ve tezgahlarn says ve gc
- iletmenin ve yararlanlan arazinin bykl (zellikle tarmsal
iletmelerde),
- letmenin sektrdeki pazar pay,
Niceliksel ltler arasnda uygulamada en ok kullanlan ii say s , retim miktar ve iletme
sermayesinin tutar ltleridir. Hizmet reten iletmelerde ii say s, rn yada mal reten
iletmelerde ise, retim miktar en yaygn kullanlan ltlerdir. Hangi ltlerin esas alnaca
iletmenin tipi veya trne gre deiir. rnein; mobilya fabrikalarnda ii says, gbre veya eker
fabrikalarnda retim miktar, imento fabrikalarnda dner frn says, enerji santrallarnda beygir
gc, iplik fabrikalarnda i says, tiyatro ve sinemalarda koltuk says ve otel iletmelerinde ise yatak
says bykl belirleyen ltlerdir.
te yandan uygulamada iletmelerin byklklerine gre kk, orta ve byk olarak
snflandrmalarnda gz nne alnan balca kalitatif (niteliksel) ltler unlardr (2):
1. letmenin Hukuki (yasal) Stats: letmenin, tek kii iletmesi, adi ortakl k, kollektif
ve komandit gibi ahs (kiisel) ortaklklar veya anonim ortaklk gibi sermaye ortakl biiminde kurul-
mu olmas bunlarn byklklerinin bir gstergesidir. Sermayesi yalnzca bir kii veya kk bir gruba
ait olan tek kii iletmeleri veya adi ortaklklar genelde kk iletmeleri; sermayeleri kstl sayda
giriimcilere ait olan kollektif ve komandit ortaklklar orta byklkteki iletmeleri, sermayesi ok
sayda hissedarlar ait olan anonim ortaklklar ise genelde byk iletmeleri olutururlar.
2. letmenin Ynetim Biimi: Ynetim yapsnn bamsz olduu, dier bir deyile,
iletme sahibi ve yneticisinin genelde ayn kii olduu iletmeler kk veya orta iletmeler; iletme
sahiplerinin profesyonel yneticilerle ynetim kadrosundan ayrld iletmeler byk iletmeler
grubuna girerler.
3. Sektrdeki Arl: Faaliyetlerini srdrd sektr veya ikolunda kk bir yere
yada paya sahip iletmeler genelde kk yada orta iletmeler olarak saylrlar.
4. letmenin Faaliyet Yeri (Al an ): f aal i yet l eri ni n yresel, blgesel, lkesel veya
uluslararas boyutlarda olmas yine sz konusu iletmenin bykln yanstan niteliksel bir lt
durumundadr.
2- Bykle Gre Snflandrma
Yukarda ksaca belirtilen kriterlere gre lkemizde iletmeleri,
- Kk (kk lekli) iletmeler,
- Orta lekli letmeler ve
- Byk (byk lekli) letmeler
olmak zere ana grupta snflandrmak olasdr.
Byk lekli iletmeler kapsam dnda kalan kk ve orta lekli iletmeler KOB sembol ile
ifade edilmekte; nemleri, fonksiyonlar ve sorunlar asndan bir btnlk iinde ortaya konulmaya
allmaktadr.
letmelerin yukarda belirtildii ekilde byklk bakmndan grupta toplanmas gerekte
izafi veya grnte bir anlam ifade eder nk bir iletmenin byk yada kk olarak kabul edilmesi
iletmenin bulunduu lkeye, hatta ayn lke iindeki yere, zamana, faaliyet konusuna ve ayn
lkedeki mevzuata gre deiiklikler gsterir. rnein, gelimi lkelerde kk lekli saylabilen bir
iletme gelimekte olan lkelerde byk lekli isletmeler grubunda yer alabilecei gibi: 1950'li yllarda
byk kabul edilen bir iletme bugnn koullarna gre orta lekli veya kk lekli bir iletme
olarak kabul edilebilir. Ksaca byklk mekana ve zamana gre deiebilir. Nitekim gelimi veya
sanayilemi lkelerde 200-300'den az iinin alt iyerleri kk i l etme olarak kabul edilirken,
gelimekte veya sanayilemekte olan lkelerde 1-49 ii altran kk, 50-99 ii istihdam eden
iyerleri orta lekli iletmeler grubunda deerlendirilirler.
te yandan lek kriterleri iletmenin ait olduu ekonomik faaliyet koluna gre de farkl l k
gsterebilir. rnein, tarm sektrnde iledii tarm arazisinin alanna gre byk grubunda yer alan
bir tarm iletmesi, istihdam ettii ii says veya toplam sat haslas bakmndan dier sektrlerde
kk iletme snfna girebilir.
Pek ok lkede olduu gibi, lkemizde de i l etmel erin byklklerine gre snflandrlmas ve
dolaysyla tanm konusunda bir gr birliine veya ortak bir tanma rastlanlmamaktadr. Farkl
kurulular ve yasalar, deiik kriterleri esas kabul ederek farkl tanmlar gelitirmektedirler. rnein,
Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme ve Destekleme idaresi Bakanl (KOSGEB)'nn 12.4.1990
tarih ve 3624 sayl kurulu kanununda; (1-50) aras ii istihdam eden iletmeleri kk, (51-150)
aras ii istihdam eden iletmeleri orta ve 150 den fazla ii altran iletmeleri ise byk iletme
olarak tanmlamaktadr (1)
lkemizde KOBl'lere finansal destek salayan en nemli kurulu olan Trkiye Halk Bankas, en
son olarak 1990 ylnda iletmeleri byklklerine gre tanmlamada ii says ve makina parkndan
oluan iki teme! l t esas almtr. Trkiye Halk Bankas ve onun grn benimseyen DPT'ye
gre; 100'den az ii altran ve makina parknn bilano deeri 600 milyon liraya kadar olan
iletmeler kk. 100-250 aras ii altran ve makina park deeri 6 milyar liray geen iletmeler
ise byk iletmeler olarak tanml anm tr (2).
Sadece ii saysn lt alan Ege blgesi Sanayi Odas, (5-50) ii istihdam eden iletmeleri
" k k " , (50-199) ii al tran iletmeleri orta ve 200'den fazla ii istihdam eden iletmeleri
de byk iletme olarak; Ankara Sanayi Odas ise. (10-30) ii istihdam eden iletmeleri kk,
(30-299) aras ii altranlar orta ve 299'dan fazla ii istihdam edenleri de byk iletme olarak
tanmlamaktadrlar.

Kaynak : http://www.ekodialog.com/isletme_ekonomisi/isletme_ekonomisi_siniflandirilmasi_2.html