Nh ta phng H Khu

Dn nhp:
Nh Trn m mu son ngi nh L, L Long Tng,
con th ca L Anh Tng (1138-1175), cng vi L Quang Bt
mang d th cng chay ra bin ca Thn Ph, Thanh Ha, trn
khi bn tay Trn Th . Ba con thuyn dn bn Ph Long
Giang, tinh Hong Hi (Hwang Hac) thuc bc Cao Ly nm
Bnh Tut 1226 v doc Cao Tng (Kojong) cho djnh c dy.
Sau L Long Tng gip Cao Tng dnh qun Mng C nn
doc phong tc hu v lp bia Thu Hong Mn Bi Cc, dn
trong vng goi l Bach M Tng Qun, ni ny doc di tn
l L Hoa Son. Nhm di dn lp ln ba lng Giao Chi, ai Vit
v inh Hi, xung quanh c lu tre bao boc v dnh Vong C
Hong, vi kin trc tram tr rt tinh vi cng nt hi vn di
Hu L. Trc khi mt, L Long Tng d lai b sch ch Nho,
m t di sng x hi nc ta vo thi y. Dng ho L ko di
dy cho ti nay d hon 27 di
***
Mt ngy Bnh Nhng, Cao Ly vo nm 2075
Mi cui thu sang dng, dt tri trn di mt mu xm ch
th long, cu L di ra di vo v bn thn t sng dn gi v mt
chuyn khng du. T th tjch ca dng ho L, cu v tnh tm
ra doc mt bi vit c tua d H Ni mt thong hng xa
ca cu Ng Khng. oc xong cu phn vn, bi tn bt chng
d ngy thng, tin nhn dy lai snh ch, ch nghi ct ti
nh got c thy tin, tng mm mi nh, tng lon l non. Lai
na, th ngoi lai mjt mng gi my, tui hac cu don chng
dng tu dng canh vi cu by gi th phi
Mt ngy dng ma t dt, vi nim u hoi vong c
hong, tay mn m ly rou, cu bm dt ngn tay v ln mn
ha ra dn di con cu d 27 th h. Cu vu vo xa gn:l d gn
mt th k nay, tnh t ci mc thi gian xa lc xa lo nm
1
1975Cu L nh bj thi thc t cu sm truyn L di ri L lai
v d cu thong c mt vin mo qua gic hong quan mo
lung mn canh di: Ma xun ny, cu dn c con gi rou ca
cu v Trn Kinh Bc, thm qu cha dt t, phn m gia tc, nh
t dng ca t tin, d c Chiu v vi ci ngun, sau my
trm nm cch bit ca mt dng ho. Cng nhng vu vo hut
hng, hi c qun ri, sau dy hai b con s khn gi gi da
xui Thng Long thnh hoi c ca b Huyn Thanh Quan. Cu
mun dt l hong c vi mnh dt m dja danh, nin k theo
thi gian dang roi rt trn c kh g muc. Ni cho ngay vi
Thng Long xa, H Ni nay, cng nhng ngi xa nm c,
bi gi du trn kinh sch trong th tjch by lu. Nn gn nh
c th ni H Ni 36 ph phng hay khu ph c nh c b gi
cua, cu nm lng trong bn tay.
Mt ti Qung B, H Ni vo nm 2075
y vy m ly lt Bc Ninh c thng tri, my ba ry cu
L v c Chiu mi c mt nh t dng thuc chi cu c t L
Long Tng ca cu bn Qung B. Ho hng xa gn, nhnh
ny, tng kia tp np dn thm. Nn hm nay, mt tri ngang
con so, cng ci hiu hiu lanh cui dng cn roi rt lai. Hai b
con cu khoc o mng tu bc ra ngoi, cu dt tay con xui v
dm Nghi Tm, ln m theo con dng lng khc khuu, mi
tranh mnh vn, b mong ao c, g cng la lm. Va lng
thng di, chi khong khng gian trc mt, cu va ni chuyn
vi con nh ni chuyn vi mt ngi ban vong nin lu ngy
khng gp:
Thi dai Ngi tu trm nm, kinh d Thng Long xa kia
l mt ci thnh, vi chuc ph phng v lng mac bao boc
chung quanh. Vua quan sng trong t cm thnh v hong
thnh, lng mac ri rc lp ln ph, phng d bun bn doc
goi l K Cho. Trong d c lng K Mo, lng K Noi m mt
thi doc goi l lng trong ph. Hay ni dng ra H Ni hnh
thnh t nhng lng qu, nhng du n lng y hin r nt
2
noi ph nh, noi ng ngang ng doc un lon, ngon ngoo
nh dng lng trong lng mt H Ni ngy nay
Thy c con ng quanh qun ch thy bng dngk ny,
k no du, cu n tn gii l:
T K thng chi dng trong ngn ng dn gian, qua gi
lng khi dt tn cc lng thng phin m bng t Hn: C
hay Kh, nh C Loa hay Kh Lao. n khi c tin t, kh
doc goi Nm l k tr thnh noi mua bn, nh lng Kh
Nhu, C Nhu m tn Nm l K Noi. Ri dn d doc goi l
cho. Cui thi Trn, Thng Long doc s sch chp vi tn
K Cho d phn bit vi K St, K L, vv vng qu
Lc ny c Chiu mi ln dn vi cu L vy ch lng K
Mo, lng K Noi mua bn g. Cu L ci ci bp rng su th
ny phi hi cu Ng Khng. C theo cu y th lng K Mo bn
rou goi l rou mo. Cn lng K Noi, dn lng c tp qun
gnh thng vo ni thnh H Ni, ly phn bc v cho hoai
d bn rung, nn la v hoa mu dy rt tt.

Thp nin 50 vi xe thng, dang dm khuya khot thy hin
ra nhng bng ngi dng dp ca chan cht ri goi:
thng, d thng! Bi th xa c cu o Nht Tn, phn C
Nhu l ni v ngh ny. Khi L Thnh Tng vi hnh qua dy
thm miu Thnh hong c th quang gnh v di da c d
gp phn. Vua d ban cu di cho lng: Khoc tm o bo,
3
giang tay gng vc thin h, vung ba thc !i"m t#n thu $%ng
& th" gian l th dy.
Qua Nghi Tm, c dn Kim Lin th tong Trjnh Giang v
nh cha cp tin tu sa dn. Cu doc th ba diu bn chuyn
vi xa xa xa xa, Kim Lin phia nam, th ky th 16, dn
Quan Thanh phia bc, th ky th 10 l hai trong Thng Long t
trn. Va ni xong, cng chuyn ph, phng da dy b con
c Chiu ti mt trin dc thoai thoi lc no cng chng hay.
Hai b con bc vo con dng C Ng, cu L lm rm tip:
Nm 1920 dn hai lng n Phu, n Quang dp dp C
Ngu lm con dng chn ngang H Ty, v Trc Bach. Vi
Hn tu c' l vng bn, ng( l ngn, chng gi. Sau ny c tn
l dng C Ng v dn chng cho l dp d d chn c. Lai
c tch cho l v con dng ging nhc' ng(a nn dn tnh
goi trai l)' Ng l th.
Chi h ln bn tay mt, cu tip: H xa c nhiu tn go i
nh d m ac Cao, h Kim Ngu tc h Tru Vng v cn tn
khc l Dm m. V khi song m mjt tao nn cnh tri
dtm song. Nm 1573, khi L Th Tng ln ngi, v trnh
goi h l Dm m, l tn hy ca vua l Duy m, nn goi l
Ty H. Nm 1832, Minh Mang th 12 di tn Thng Long l
H Ni v Ty H l H Ty.
Va lng thng di, chi khong khng gian trc mt, cu
phi c bt thnh kim
Nu Thng Long l noi chn ca nghn nm vn vt th
Ty H l dt vn hoc, tinh hoa pht tit vi t h bt cnh,
nhng ng tho, nhng m hng ca nhng cuc tnh n mt
trong s sch, nh nhng cum my chiu ni tri ri tan long.
Tt c quyn vo nhau cng li xa xe ngua c hn thu tho,
nn c lu di bng tjch dongDi bng mt ca mt thi
nho hoc, b Huyn Thanh Quan qu lng Nghi Tm, theo
chng lm quan tn ng Trong. Cnh do Ngang bng s t,
khng lm b ngui ngoai cnh Ty H vi mt vng tang
4
thong nc ln tri. V by gi, hnh cung Trn Quc khng
cn na, chi cn ngi cha Trn Bc ba hi chiu m chung
gm sng ngm ngi bao lp sng hng ph. B mt qu
nh, nay chng mt ai hay bit m* hoa c+ $,c thy ai -.u.
Lai na, thu tri dt ni con gi bui, khch m hng nhiu
ni trun chuyn, chng ai bit, chng ai hay noi chn ny,
c thm phn m ca b on Thj im. B theo chng lm
quan Ngh An v mt dy. Thi hi b mang v x Kinh
Bc. Nhng dn Thng Long, v chin chinh, gic gi nn
khng da v doc qu b, nn dnh phi an tng Ty H.
M ch ca b sau bj dt l, dt chi nn nay khng cn du
tch. Nhng nm 1982, m b tnh c doc tm ra di mt
dng rc ca lng Nghi Tm.
Qua Ty H d c chuyn b Nguyn Thj L vi: /0i 1 /.y
H* bn chi"u gon, can chi 0ng h+i h"t hay c%n. Qua mi tnh
gi vi cu c Trai Nguyn Tri, mt dm va gi lai va ma,
di ngon dn m, trong gian nh nh. Cu Nguyn Tri lm
tho cho mai hu, nh c m chng vi hai cu: 2y ! c0ng
&anh nhn $3ng -3ng 4 2* hoa c+ $,c thy ai -.u.
Cu bng quo cng bng khung vi c con:
Vi nhng di thay, dn dy thy mi thm phuc Quang
Trung khi c mt Bc H. C mt ng tin s ho , d ly
lng vua mi, xin di h ra tn khc, ngi tr li:
Ty H l thng cnh ca ngi Thng Long, ngi
Thng Long vn yu mn v lu luyn vi Ty H, l no nay
v trm lai di tn h doc. Khch Ty Son, cnh Ty H, cng
l duyn k ng, cnh chng phu ngi, lm sao ngi phu
cnh.
M nhc dn Nguyn Hu gc ho H th chng qun ngi
em ho nm di cng mt ng t l ca ngi l b H un
Hong. Giong cu du du v mt ci xa xm:
huyn Tho ong c g dt tn ni Sa, di chn g l
mt ngi nh ba gian lop l. Trc ca treo tm bin, nt ch
tho phng tng, ba ch C Nguyt ng, noi cu Nguyn
5
Du vn thng lui ti, d c mt chuyn tnh ba nm c l vi
b H un Hong.
B cha tho Nm tip ni thn phu l cu d H Phi Din dy
b Nguyn Thj Hinh, tn goi ca Huyn Thanh Qua tai lng
Nghi Tm. B H un Hong cng ging b on Thj im,
b theo chng l Trn Phc Hin lm quan tai Qung n v
mt dy. Ba nm sau, di ct da v chn ngha dja sau
dn Kim Lin, lng Nghi Tm, ngay st H Ty. V dt chi ct
l, ngha dja nm su di Ty H nn cng chng ai hay du
tch du.
***
Hai b con thong dong trn con dng nhn gian trc mt.
Gh cha Trn Quc, cu ngoc dng ljch s vi con: Thi Bc
thuc, trj s Giao Chu b thnh M Linh Phc n ri v
thnh Long Bin huyn n Phong thuc Trn Kinh Bc. i
L Nam (5-58), dn Giao Chu thot ch n l Tu. L
Nam xy cha Khai Quc Tng Bnh, sau v lut li, ri v
Ty H. Nm 1628 L Thn Tng di tn l cha Trn Quc.
Nm 188, Thiu Trj tun du Bc H di Trn Quc l Trn
Bc.

Cu Hi Thong Ln ng qua /h5ng !inh !6 7(, bt k du
tin trong vn hoc s v cu cha bnh cho Trjnh Cn tai ph
cha, Ty H v Trn Quc doc cu tri di vi k bt:
Va qua ni d gia h, nh tri sc nc, long lanh
gon sng, dn c uyn ong dang lon l bi nc trn h,
Ngoi b, mt dy lu di, ting ht lt trong bng chiu, c
hoa dua toi, khoe hng ph bic. Ti ngi trong thuyn nh
khuy dng, nhn xa xa thy mt din gc nguy nga, sau bng
rm um tm, thp thong n hin, chung cha khua rn, nh
giuc mt tri ln di. Ti bo cho thuyn ti, mi bit d l cha
Trn Quc.
V cu tru dong b dt: Cha Trn Quc nm trn mt
hn do nh, c mt con dng dt t b h dn vo cha.
6
Cha doc xy trn hn do tn Kim Ng, cng khng kin
trc theo kiu tam quan. Hai bn l Nh T v Nh Bia trong d
c bia ca tin s Pham Qy Thch ban Nguyn Du khc nm
1815 ghi lai vic tu sa cha, pha sau c gc chung v my
ngi thp c. Cha Trjnh thng dn ngm cnh nn cho thit
lp hnh cung mi thng ra choi vi ba ln, ngu thuyn dao
choi trn h, nh nhac dm ngy khng dt.
i ht con dng C Ng, cu bc vo dn Trn V pha
tray tri, dn cn c tn khc l Qun Thnh. Thi L Vnh Trj
1676, cha Trjnh Ty Vong cho dc tong th Huyn Thin
Trn V, mt trong bn vj thn trn gi bn ca ng ca thnh
Thng Long tc Thng Long t trn. Tong Trn V trong dn
dc bng dng den th hin mt dao s nai njt gon gng, ngi
xo tc, tay tri bt quyt, tay tri nm thanh gom c rn qun
v t ln lng ra. V vy doc goi l dn Qun Thnh. Nm
1821, Minh Mang di tn l Chn V Qun.
Ra khi cng, cu c ngn ngn rng t dn Kim Lin,
cha Trn Quc, dn dn Trn V th cha Trjnh c lng chm
lo dn, cha hon l vu LTh va lc bt gp c con dang
ngi doi bnh tm cn nm trong cho rn, si bot ku lch
tch nh bong bng ma ro du ma. V cng va lc cu
nghe c Chiu hi:
- Tha thy, con mun hi thy chuyn ny: chi c mt
mng H Ty khng thi, sao thy lan man ht cung ny dn
ph kia. Mt cht thy a.
Cu L chm ri:
- Thy Trang T d ni: Con ch ngi trong dy ging, lm
sao ni doc chuyn bin c. Con bm khng sng qua khi
mt ma dng, lm sao ni doc cnh tuyt roi. V n khng
bit g xa hon di n
Ngng mt cht, cu trm ngm:
- Thy nh con ch, ngi mi cng chn cng, nhy ti
nhy lui, ku vi ting cho d bun nh ch ku um um, ao
7
chum dy nc d thi. No c khc gi nh con bm, khng
bay ti bay lui, du mi mt ch, cng nhat nha hong phn.
Nhp ngum ch xanh, cu lng dong trong mt ci di v:
- H Ty chng ca ring ai, c kh c can, khi duc khi
trong. Noi chn y, l k hu sinh lai l n nhn, con d gp lai
bao tin nhn vi vang bng mt thi qua s thi nh b Huyn
Thanh Quan, on Thj im, Nguyn Thj L, H un Hong.

Nh con bit dy Ngn ng mt lt cu nh lac dng vo
ljch s:
Nh dt Lnh Nam ta xa, xa xa lm, t thi ban so lp
quc chi l mt lng chi li, leo teo c khong hon chuc nc
gia, lng l bn sng T Ljch, c tn l lng Van un. Kjp ti
thi k Bc thuc, cu c t L Nam nh ta m dn gian goi
L B. Cu L B dnh dui doc quan qun nh Long, chon
khang dt ny dung ln thnh Long Bin. Nm 766, d d
Long Bin doc ri v huyn Tng Bnh. V vy c th ni
Long Bin l c d du tin ca nc ta. Thm na th cu c t
L Nam nh ta d lp ln nh Tin L.
Cu ngng mt ln tri nh nhn my bay ri t tn:
Nhn ma thu nm 1010, tin d L Thi T ta v C
Php thm qu. Nghe li khuyn ca s Van Hanh ri d v
thnh ai La, nn mi c Thng Long Thnh v H Ni ngy
nay. Chung quanh thnh c ba con sng l sng Hng, T Ljch
v Kim Ngu. Ring khc sng Hng bao quanh Thng Long,
doc dp d nh vnh tai, nn cn c tn l Nh H, sau ny
c dn goi chch di l Nhj H. Nm 175 d v, c kinh thnh
Thng Long lut li ngp di nc, thnh doc dp cao hon
mt cht. Thm mt ln cha Trjnh dnh nhau vi nh Mac,
nh cha cho dt Thng Long, khi la ngp tri c thng, ri
dn vua L dt ph cha Trjnh. V chin tranh, ha tai, lut li v
dt bi t sng Hng bao th k nn mt phn ph tch ca
Hang thnh sau ny nm su trong dt bn.
8
V nhng tai ong vy, Ngi tu trm nam d giy bt lai
trn giy th muc can:
Kinh d Thng Long thi y chi c mi lm ngn dn,
sng trong mt ci thnh nh, vi ba ph phng v moi lng
mac bao boc chung quanh. Nhng dn cui di L bt qua di
Trn, dn d dn v thj t ln ti bn chuc ngn ngi, sch
8n Nam !6 t9uy:n ca s thn Trung Hoa d miu t: /; c<a
=0ng H 20n, >h?i ch@n chAc, ch#t v#t $@n $+i $Bm mi ti
-5c b"n c?ng, thuyCn bD t> n#> -i $i t9n 70ng H*ng nh $
t9@E.
Cu Nguyn Du dn dan tu cng t n Kinh v, qua F1
!i"n hnh cu vit:
Ti ca Bc Mn, hai tn lnh o vi den, trong lt vi
vng, tay chn kh luc tht ngang lng, xt ngi ra vo. Thy
bn chc mc o long khn lot, chng cm gio ngn lai.
Nhng khi bn chc nhn l Cn Chnh hoc s Du c hu,
chnh s dan tu cng sang Bc quc v, th chng mt ti
xanh nh chm d, vi th diu kiu cho don cng s vo.
Trong Hang Thnh, din Cn Nguyn, du vt cung din c
ca vua L, nay d hoang tn d nt, g dt c moc um tm.
V hng din Ging V, noi c di cao bn tng m vua L
dung d quan st qun s tp luyn ngy xa, nay cng tang
thong lng l. Qua cng oan Mn, di theo dng vng l ti
Cm Thnh
Tr lai nh Nguyn, nm 1831, Minh Mang cho thu gon
Bc Thnh lai mt ln na, v thnh nmtrong khu vuc
Hng H nn di tn lH Ni. Ngoai thnh thi L cuc
thjnh ta c 61 phng. Phng l lng ngh nh phng n
Thi lm giy, Nghi Tm nui tm... Ph chi noi bun bn, theo
thi gian cc ph thnh dy ca hng, ca hiu v doc goi
l ph. H Ni chi c 36 phng vo thi L v ph bt du
bng ch Hng cui th k 19. Hai ph tin khi c ch
Hng l ph Hng Ba, ph Hng Cuc chi l mt, hai cn
nh l nm trn con dng dt.
9
Cng cui th k 19, c bi v tn H Ni GH >hI >hJng :
KL nhau chi !hB> Mong thnh 4 Na mi 7u >hI 9nh 9nh
chOng 7ai. y vy m bi v c tua d36 ph nhng trong
bi cu dm doc ti50 ph. V vy H Ni 36 ph phng
ngy nay chi l tn goi cho vn v vy thi. Cu lai khung kha
khung khing vi V trung ty bt ca Ngi tu trm nm cho
ngi sau bit nhiu hon v diu ny:
Kinh thnh Thng Long chia ra 36 phng, mi
phng dt mt ngi phng trng. Lai dt ra ph Phung
Thin c quan Ph don, quan Thiu don kim coi c vic
tun ph v vic lim st, dc sut hai huyn Tho ong v
Qung c, mi huyn c quan Huyn cai trj. Ton thnh th
c mt quan trong thn sung chc. lnh t thnh qun vu,
phn ra chnh ph hai dinh, chuyn coi vic cm phng, xt
hi.
Song dt kinh thnh dng dc, nh lin nhau, thng c
ha hoan, lai nhiu nhng k dy t nh quan, du dng c bac,
gy chuyn dnh nhau, ci nhau, cng l nhng k v lai trm
cp, nhiu lm khng th k xit doc, chng khc g luc hi
khi xa l noi b can, vt sn rt nhiu, m lai khng thiu mt
hang ngi no c.
Ngi dng ha But nn tay bng bt ch xanh, ming r r
vi c con:
T lng Qung B, Nghi Tm nh con bit dy, H Ni
hnh thnh t nhng lng qu y, ngy nay, nhng du
n lng ny hin r nt noi ph nh, noi ng ngang
ng doc un lon, quanh co, ngon ngoo nh dng
lng trong lng mt H Ni sm ut. Nhng su dm
nht l khu vuc H Gom, noi d hoi nim, d lng
nghe ting goi ca Thng Long ngn xa l nhng con
ng nh. H Ni c nhiu ng, thm ch ng ni ng,
trong ng cn c ngch, trong ngch cn c hm. C
ng ngon ngoo nh mt m cung, thy pha trc
mt ngi nh, ng ng dn d l cui ng th lai thy
10
khong sng noi ng tip tuc ko di lt lo. Ng l noi
n cha nhng bt ng m cha c ai k cho ht. Nu
con mun bit noi dt cht ngi dng H Ni th
Th dn dy cu ngm tm, thm mt ln nh thjt ch Nht
Tn, cu khng dm th l cho c con nghe vi ng
Khm Thin, xm c du Ng T S vi cu Tn .
Ng n Thi ht ca tr vi cu Nguyn Tun. y l cha
k Hng Giy c xm o nong, cn goi l xm
Bnh Khang, c trc xm Khm Thin. Chuyn phong
tnh c luc ny c theo Ngi tu trm nm c th thi cu
Nguyn Du vi lu xanh treo dn d. ang ngn ngn
dn dy chot c con gi rou hi: Tha thy, tai sao c
ng Tam Thong, ng Cm Chi.
Cu L ci ci bp v duc dc l tn ph, tn ng do dn
gian goi m thnh tn nh ph Ch C ph c chng han,
nhng y l chuyn sau. Cn tn ng Tam Thong chi c mi
dy. V con ng gn nh thong Ph Don, ho cho dttam
my gian c ging cho con bnh nm doi vo nh thong
nn mi c ci tn tnh tuTam Thong y thi. Ri cu lu
bu: Nh con cng va bit dy, ph don l chc vu quan lai
thp ca quan nha lo vic tun hnh, l su g ho dt tn cho
nh thong. Cn ng Cm Chi th du dui xui ngoc nh th
ny: Khi L Trang Tn thi Hu L cha lm vua v n tiu
phung ph nn no ngp du. Khi ln ngi, cc con no di tin
vua, c ngi trong mt con ng nh doc tr ri nhng c
di mi. Cc quan lo tr no cho vua ra lnh Cm chi khng
doc di na. T d con ng ny c tn Cm Chi. T giai thoai
ny, dn gian c cu No nh cha Chm l th. Th nhng
cu lai mt ci hc rng chuyn Cha Chm chi l giai thoai v
di th no dn dm di no vua. M d l vua sao cn l
cha na nn mi rch chuyn.
***
Tr lai vi c con, nhng chic bnh tm va chn ti, vng
ngy dn thom, vi rau Lng thong, ngon dip Lng ha, c
11
dang chm nc mm ngm du d, c rt ngm dm thanh m
ngi H Ni goi l nc mm chua. Cu nhm chng l thng
khoi hon Kim chi nhiu. Nhn c t s sup hp nc mm tht
bnh dj, d cng l l do cu da c v thm dt t, gn gi vi
ci ngun, d hoa chanh n gia vn chanh. ang min man
th c Chiu cng va xong ba, c nh nhng nm tay b v
kh hi kh: By gi, mnh di du thy.
Cu tr li: Chiu nay, ta vo Vn Miu.
Va ri con dng C NgKhi khng cu L quay du lai
nhn con dng xa li c Nhn ln bu tri vi nhng dm
my thp mu xm ch. Chi hng trc mt, cu L tip tuc th
thi vi c con: Cch dy mt khang ngn, bn tay mt l Cha
Mt Ct, thy khng da con vo v cha nay khng cn nt u
mc nh thi nh L ta na.
Cha Mt Ct bj ph sp nm 195
Bc qua Vn Miu mn, cu lng dong trong khng gian
tnh mjch mt thi vi thi vn Tao n ca vua L cng nhj
thp bt t trn din Khu Vn Cc c knh v trm mc. Doc
theo li di l hng cy dai thu rop bng mt, bao boc chung
quanh tng loang l ru phong m thp. Vo su bn qua
khc sn khang khat l dy bia d dang tro gan cng tu
nguyt. Cu v c Chiu, mt gi mt tr, chm ri lng l snh
bc bn nhau, tn ngn ngng lai mi tm bia cho vo v u
tjch, nh di tm mt du n ca gia tc.
12
Ra khi Vn Miu, chi con dng trc mt, cu ri r vi c
con:
y con dng vn hoc Quc T Gim, c mt ci h, tuc
goi l h Gim. Gia h c mt do nh v trn bi c xanh c
mt ngi miu d cng c hn con yu h Gim thng n
hin, d ph cc s t ng thi. Bn hng l ph Vn Miu, tip
l ph Sinh T c cha B Ng, c nh ca cu Hong Cm.
ng sau Vn Miu l ph Trng Thi, noi dy xa kia l thi
Hong ba nm mt k. Th vin by gi chnh l dja dim ca
Nh Thp ao, noi cc s t trong cc k thi dn xin du nht
trung v np quyn. C ph Trng Thi th ai bit quan mt di
m ha vng d c ph M V bn m o cho cc quan ngh
vinh quy bi t, ph Hng n xa lm vng kiu, ph Hng
Long lm longTho rn c de, ng ngh c bt, d chng
qun ng Trang Trnh, ng Vn Chong, ng Vn Qun ca
mt thi mt th.
Tip, hai b con lai rong rui trn nhng con dng H
Ni xa kia lt d xanh. ng trc Bc mn, c du vt hai
vt dan thn cng ca ngi quan ngoai d lai.
C Chiu hi cu L nhng thng trm ca thnh H Ni. Cu
m :
Nm 1888, Tng Ti ngi quan ngoai ra sc lnh thnh lp
thnh ph H Ni. Ho bt du lp dng x trng nhua. Ho
phi mt ba nm, t nm 189 dn 1897 d dp ph Bc
Thnh. San bng din Khn Son tao dung khu ph Ty, c
thnh lm trai lnh. Ca ng vo H Ni cng vy, trc th k
20 c 16 ca . Ho chi gi 5 ca c tram gc, ho chng bao
boc l Cho Da, ng Mc, Cu Rn, Cu Giy v Quan
Chng.
***
Sng hm sau nng ro, c Chiu tha vi b mun di
thm H Gom. i trn dng, nm tay c con, thm mt ln,
cu nh lac dng vo s thi vi van kh thin lao:
13
i L, h c tn l Luc Thy v nc h mu xanh bic.
n di Trn, vua quan hay ra dy cu nh L Vong nn h c
tn l H T Vong. Sau khi dui doc ho Mac ra khi Thng
Long, nm 1593 cha Trjnh cho sa sang qua loa lai Hong
thnh d vua L cn lai tp trung dung ph cha bn ngoi
Hong thnh. Thi by gi c nhiu cng trnh kin trc xa hoa
lng ly cho nh cha nh: cung Th Khnh, trn do Ngoc
Son, dnh T Vong nay l g Ra. Trong khi vua L Trung
Hng vn ngi trn h vj Hang Thnh d nt th cha Trjnh
xy Phung Thin ph v Vong ph ring cho mnh hai bn
t hu Vong H.
Va dn noi, cu chi tay v ni tn thp Ra v thp nm trn
G Ra. Thp lng l nh dnh qun dng tumy trm nm
trn gii cn dt. Cu m vi c con gi rou:
y dy, cng lai theo Tang thong ngu luc ca Ngi tu
trm nm th trn do khng c dnh qun no c nh dnh
cha Trjnh theo li dn di. Cu lai lm dm ti cu Ng Khng
rng rnh rnh nh canh nu h vi dnh T Vong, cung Th
Khnh, sao c th dung trn g Ra, do Ngoc Son b bng
mt mui kia. V lai g Ra trc kia l dt t ca chnh tng
ng Tho huyn Tho ong tn Nguyn B Kim. Nm 188,
ng chnh tng ngm ming dt c dng ming rng nn cho
xy ci thp, djnh dem hi ct ca b ng tng vo d. ng
theo dao Thin Cha nn xy ci thp theo kiu thp chung,
vi kin trc G-tch. khng c mi cong, khng c lng
long chu nguyt ca dn cha c xa. Vic ci tng khng
thnh. Nm 1886 B h Kim tng ngi quan ngoai ci thp
y. Ngi quan ngoai thy do chi ln hon chung quanh thp
mi b hai mt nn dp dt ni rng thm ra. Ngi thp cho vo,
v hnh chung c ci tn l thp Ra di vovn hoc s nc
nh.
14
H ging mt vng nc, chung quanh eo so dm ci nh
tranh vch dt tiu diu, th long, m dam. Cu g qua nh
chup th y ht ci cu ao phng l, qua tm hnh thy chi thy
nhm tm vn dy th kch, tm cn tm mt, chng son pht
nh ngy nay. Cn do gn st h xa kia goi l Tong Nh
Son, tc ni tai voi. G c mt gian miu nh bng na lop
tranh th H B. Vua L Thi T ta di d v Thng Long di
tn l ni Ngoc Tong, doi nha Trn d i thanh dn Ngoc Son.
Thi cha Trjnh, ngi Hoa Kiu xin php s quan, dung ngi
dn nh th Quan Cng. Minh Mang nm 1838, c ngi lng
Nhj Kh, hiu Tn Trai b tin ca ra d xy ct thm dn th
c Thnh Trn, L ng Tn v din Vn ong Qun,
noi cc thy d sau ny thng ti xin sm trc khi di thi.

n di Tu c 1865, nh nho Nguyn vn Siu tao
dung dn Ngoc Son v Trn Ba dnh, d ni b vi do, ng
cho lm cu v dt tn l Th Hc, c ngha l giot nh sng
du lai. Cu gm 15 nhjp, c 32 chn ct g trn xp thnh 16
di, mt cu lt vn, thnh son mu d sm, ch Th Hc
doc thp vng. Trn b ng cho xy thp d ngoi cng cao
9 m, dinh thp l ngon bt lng goi l Thp Bt, trn thn thp
khc ba ch T thanh thin c ngha l vi"t $n t9Ji xanh trch
trong cu tho: MPng tng t9Jng !i"m Q thanh thin ca cu
Nguyn Du. Ngha bng l nhc dn vua Quang Trung dnh
bai vua Tu nh Thanh vi T Thanh thin t. Mt di
Nghin, dt mt ci nghin bng d, tac theo hnh na qu
15
do, khc mt bi ph ni v nghip bt nghin ca nh nho
thi y.
Nm 1882, cu Th Hc bj dt, trong cun H Ni v
nhRng vSng >h, c#n ca Claudius Madrolle xut bn nm
1892, tc gi vit: Cu Th Hc doc trng tu vo nm 1888
d thay th chic cu op p. N doc thay bng mt chic cu
g son mu d c dng un cong nh cu vng. Tt 1952,
ngi dn di l dn qu dng v cu Th Hc bj sp.. Thj
trng H Ni lc d d cho ph b cu c, xy cu mi, gi
nguyn 16 hng coc trn, nhng cc du tru doc vut nhon
hon. Dm ngang v dm doc ca Th Hc dc bng b tng
d ko di tui tho, mt v thnh cu, ng thit k bng g.
Kin trc s Nguyn Ngoc Dim (1908 1999) tt nghip
Trng M thut ng Dong nm 1939.
Cu chiu hn qa kh vi Thp Bt, cu dt l hong c
qua hnh nh ng d g ca tri xun nm c, ung dung tu tai
gia nhng hng cu di pht pho trc gi. ri vng bay
my l nm gi na cng bt kh, muc n, giy d, h tn.
Ngm ngoi lai no cu c khc g ng d l vn, hiu ht gia
ma bui ging m, lng l cng chung mt dng sinh mnh vi
cnh h, d ri tt c di vo qun lngM vi H Ni ngn
nm vn vt, vi cnh v ngi, cu dang nhp hn nhp va v
mt ci xa vng vi ng d xa nm y. th chng th thiu
bng dng ngi xa nm c l ng.
ng trc nh Thy Ta do kin trc s V c Din tao
dung mi dy, ng cng tt nghip Trng M thut ng
Dong nh ng Nguyn Ngoc Dip vi cu Th Hc oi xe c
nh mc ci trong bui tan tm vng vng mt cht, cu dt tay
c con gi rou di qua bn dngCu ngng c v thp Ha
Phong xa xa kia st canh dng xe din. Thp ny xa kia
thuc dt cha ca cha Bo n, ngi cha ny khng cn na
v di tch d lai chi l ci thp vung mi chiu di chng 3
thc, canh tr ra ca c th di xuyn qua bn di thp.
16
dy c ng Tu gi bn lac rang, cn goi l ph-xa, lc no
cng quanh qun bn thp. ng Tu gi deo trc bung mt
ci thng thic c bao quanh bng mt lp vi bng d gi
cho lac lc no cng m. Ci th lac trn hng lu doc rang
ln du v nhai dn tan. Vo nhng chiu dng lanh, ng Tu
gi dng trnh gi trong lng thp, nhng khch hng quen
thuc vn bit d d dng tm ra.
***
Qua dn bn ny dng, trc khi hai b con dt chn vo
ph c ca H Ni 36 ph phong, cu thy c con dng trn
Cu G ph Cu G ngay st dy. Cu vn hai di mt vi
Thng Long xa vn l vng dm ly, ao h, sng lach nn c
rt nhiu cy cu. Ngy nay, mt s cy cu d mt di du tch
song tn ca chng vn cn dy mo r m dn tn cc con ph
nh ph Cu ng, ph Cu t, ph Cu Giy. Ring ph
Cu G l do ph
c cu bng g bc qua con ngi vo H Gom
ng trn cu, c Chiu quay lai nhn h Gom mt ln
na, c lm nh mun di tm mt ci xa vng no d trong ci
di v. Cu L ci dnh hc mt ci m rng:
T thi L, khu K Cho 36 ph phng tp trung quanh
ph Hng o pha bc, cn ph Hng Kn tch ring pha
nam H Gom. Ph ny c mt phng kn trng bt m
chuyn phuc vu dm ma. Ph Hng M chuyn bn cc loai d
cng t bng giy cho cc dm tang, dm rc, giy vng. Ph
Hng ng bn gia dung nhang dn hong khi.
Cn dn v ngi khing dn dm ma th ph Hng
n. Ph Hng Hm lm quan ti sau di tn l ph L .
Cui th k 19, ngi quan ngoai lp my ph mi nn nhng
ngi cho thu dn dm ma, phng bt m du don ln Hng
Loc d tin cho cc gia dnh c dm dn thu Ngoi ra c
qun Trung d, tc qun gia dng, noi tam dng chn ca
nhng chic xe tang dc m hay t m ph Hu. Cng vi
17
qun x, t ngi khing dn dm ma l d ty v d t phuc
vu cho nh tng, d ph hng Loc ny sinh qun mc tn
trn gc g c t t dai dng dng. a, dy my bc phu
nh qun du qun khn m ru, qun sn mng lo, ngi trn
chng tre t t dnh chn vi rou K Mo. Nay, cu Nguyn
Tun ngi trn sp vi thjt ch hp gi trong l sen ca nh
cha.

***
Bc vo ph c, va di cu va l vng roi trn giy vi
c con:
Di thi L, Trn, Thng Long gm phng vi lng
ngh. Di thi L c ph v phng, khp noi d v bun
bn lm n trong 36 ph phng lc by gi, v dn dn, noi
dy chnh l khu Ph C thi nay. a kia ph c l khu vuc
tp trung nhiu ngh th cng. l tho lm mnh, Bc Ninh,
tho lm quat, Hng n, tho lm trng, H Nam, vvT H
Gom thng ln pha bc t Hng =o qua Hng Ngang, sang
Hng =Jng l ti ch5 =*ng Tu.n. y c th coi nh trung
tm khu ph c ca H Ni, ct ngang dng xe din l cc
ph Cu G, Hng B, Hng Bac, Ln ng, Hng Bum, Hng
M, Hng Chiu. Nhng ph khng cn tn na t thi vua L
cha Trjnh cho dn nay l Hng Mn bn mo, Thuc Nam hay
ph Ni t, vv...
Hai b con va chuyn tr, va th b trn ba con ph
chnh ca Ph c H Ni, v mi ph chi di hai, ba trm thc
nn ti cho ng un lc no khng hay. Lc ny cu L th
ra nh tru ha dja v dn ngoc c con v pha nam, hng v
lai H Gom. Qua ph Hng Chiu, cu lju bju rng ph ny
c mt di tch ljch s, d l Quan Chng. H Ni c 5 ca ,
chi Quan Chng cn nguyn vn, cc ca kia du c tn
nhng khng cn du tch g na. Ca dy hiu theo ngha
l tram canh, cng gc nm trn con dng mn dn vo
Thng Long Thnh nn c lnh th gc.
18
Dm nhng bc chim di trn ph Hng ng, cu L
nh ng d vn ngi dy, qua dng khng ai hay v my ai
hay ph nm trn con d c c chic cu xy bc ngang qua,
goi l Cu ng v mt ngi cho hop canh cu goi l cho
Cu ng. Cu nhu nhao rng cc cu ta xa c cu ca dao: N
gi -i ch5 )Uu =0ng, bVi x@m mt Wu $y ch*ng $5i chPngX
/hUy bVi gi@o Wu >hn 9Yng, $5i thZ cV $5i nhng 9Png chOng
c%n l th dy. Cho d, nm 180, tr thnh cho ng un.
Chi tay vo mt cn nh mi m dong, cu lu bu rng thi
Gia Long ri d vo Hu, thu hp Hang Thnh lai, ph cng
Tng Ph, nay vn cn mng tng nh nm s 38B ph
Hng ng ny dy. Tip l Minh Mang, khi tun du Bc H
nm 1826 d sai dp b pha trn cng thnh H Ni xung
mt trong d cho thp hon cng thnh Hu. B Huyn Thanh
Quan, thy hnh cung hoang vng, b ngm ngi than: /9n
NBc, hnh cung c+ &[i &Uu 4 /9nh niCm cI WuIc ngh\ m -au.
Th b mt cht na, khi khng lm nh khng c con gi
rou bn canh, cu th hn v mt noi chn no d v dng
nh cu m vi ngi mun nm c hn du by gi:
atht xa vng vi Pham nh H (]^_H) mt danh
s sng vo giai doan cui thi L du thi Nguyn qua `a
t9ung tSy bAt, trong dm ma gia kinh k gi tp ma sa,
Ngi tu trm nm Pham nh H phng bt: Nh ta 1
>hJng H KhbuE. bao nhiu ma gi thi, cho dn mt
dm ma, mc k cho gi ma chong ln ph thj, Ngi tu
trm nm d ch ngha tro ra ngon bt lng ty hng dn di,
nt ngang, nt s, nt mc thp thong hn ngi bn ph
dng ngi qua. Hn ngi d dem nhng vin gach l nem
lt ln nn ph c. L vng roi trn giy: Ph d di vo vn
hoc
n dng sng, ni dng gi, dang bng bnh dn dy, cu
L ni vi c con gi rou:
19
H Khu dy l ph Hng Bum, nhch ln dm bc l
ph hng ng m dn gian goi l ph Cu ng c cha
Cu ng, y l tn Nm, cn Hn tu l cha Bch Cu vi
truyn Ncch ).u Kd Ng tch T yn gp Ging Kiu qua bc
hoa dy k tch. Ph hng ng thuc phng Bch Cu.
Trong Ncch ).u Kd Ng c hai cu tho c thi: eiV th0ng -a !:
tan niCm t,c - H*n bm m tin $bn 7( -Ji. Tong truyn L
Thnh Tng xng hoa vi mt ni c cha. m vong h*n
bm m tin goi khng kh T yn, nhc dn phng Bch
Cu, dn k ng trong s thi. Khi Hng d da thn tin, tho
mng ca H*n bm m tin ha nhp vo cha Long Ging
khng gian Bc Ninh ca dt t nh L ta. Thm mt !d tcch vi
vPn hfc 7<, nPm )?nh Hng thg _H, t9iCu Hi"n /0n, nh Mh ),
Nguyin ju 7inh 1 bi:t th( /9ung cUn c0ng Nguyin Nghiim,
cang ti >hJng Ncch ).u.
K va tan nim tuc, cu lnh dnh t gi mo tro qua gi
t:
Ch l vi ph ngi Hoa kiu, sch j -ka chc ca cu
Nguyn Tri goi l phng ng Nhn tc ph ngi Tu
bn o dip. =i Nam nht thIng chc goi l ph Vit ng. Nh
vy Hng Bum ban du cha phi l noi tp trung ca Hoa
kiu ho ph Vit ng m nay l Hng Ngang ri lan sang
my ph chung quanh d nh Hng B, ph Phc Kin tc ph
Ln ng by gi ri dn ph Hng Bum v gn bn sng nc
H Khu, tn c l Giang Khu. Phng H Khu st bn sng
Nhj v trn b sng T Ljch, H Khu ngi Tu hu ht
sng bng ngh lin quan dn sng nc nh lm bum cho
thuyn b, mt th mnh mnh bum dan bng ci, c np tre.
n dy cu ly lt ti cu Ng Khng vi Tam nguyn L Qu
ng thi L Trjnh, trong lhL bin t> $,c, c ghi cho rng:
T thi vua L, cha Trjnh, ngi Phc Kin, Qung ng,
Triu Chu dn nc ta bng dng bin. V di bng thuyn
ln nn cn goi l tu. V vy ngi Tu l ting goi t ng
Ngoi. Lan man dn dy, cu L thn ngi ra v don chng,
20
ngi Qung ng dn bn cng du tin, chay tri khng khi
nng t hn l bn H Khu, nhng chng bit c hop nh
chng. Nh ny chc l phi m vo th tjch, tra luc qua cu
Ng Khng mi xong.
Trn ph Hng Bum c dn Bach M, l dn th thn
Long , hay T Ljch giang thn, hay Thnh hong H Ni.
Truyn thuyt k rng L Thi T di d t Hoa L ra ai La
dp thnh Thng Long mi khng doc v c dp lai l. Vua
sai ngi ti dn cu do, lin thy mt con ngua trng t
trong dn di ra, di dn du d du chn dn dy, ri... bin mt.
Vua theo du v ngua m xy thnh dp lu. Do d, goi dn
bng tn Bach M.
Ngoc ph Hng Bum, qua ph Hng ng, Hng
Ngang l ph Ln ng ngn ngn. Ph ny tn xa l ph
Thuc Nam m mt thi cu Hi Thong Ln ng L Hu Trc
qua Thong kinh k su, t H Tnh ti Thng Long cha bnh
cho Trjnh Cn l con Trjnh Sm v ng Thj Hu. C ph
Thuc Nam th khng th khng c ph Thuc Bc. Theo
truyn thuyt th thi cha Trjnh Sm vi Hi Thng Ln ng
thuc bc dng cho vua cha v cc quan. Cn dn thng
dng thuc nam.
Chi bc thn vi chuc bc na l ti ph Hng Son,
ban du l mt ng hp, trc nm 1910 chi l mt li di va
mt chic xe tay, bn canh du ng lai l mt ci cng nh
chon c li ra vo. Bn trong ng c d dm by ngi nh du
chuyn ngh bun son sng da t Ph Tho v. Sau khi thnh
dng ph, con dng d doc dt tn l ph Hng Son, song
vn bj xp vo loai ph xp v chi di hon trm mt. Sau con
ph ny doc di tn l ph Ch C l do c ngi ho on
lm mn ch c. Cho dn nay vn ngi nh c thp hp y, vn
chic cu thang g thp ngoc y. Trc dy trn gc c sp
gu t ch. Cc cu khng ngi bn m ngi n trn sp.
21
Tri v chiu nh thiu vng nao nao, chot nh ra cha
c g lt lng. Hai b con ln vo qun Ch C. Chon doc ci
bn gn t che, cng gn ca s, cu hong hng mt vo t
knh c ci diu bt ny cn roi rt lai nh mn d c, cng
nh lng K Nht chuyn bun thuc lo nay cng chng cn
na, tt c d chm vo qu vng. Gp ming ch c thom
phc vo bt, n com mi ni chuyn c cu khoa da vi c
con vcy hoa sa:
Cha Nguyn cu vin im La bj Nguyn Hu phuc binh
oi Mt dnh tan. Qun im thn phuc, doi ngi xng vong
ra thm Bc H, ho triu cng mt loai cy la v trng khu
nh cng qun do Trn Du Tng dung nm 1369 nh qun
tro, d cc s thn lm noi nghi ngoi nn doc goi l qun s.
Sau s thn Trung Hoa v mun mang tong Pht vo qun
s d cng bi trong thi gian tam tr nc ta. Thm na,
Qun S dng Qun S ngy nay, ngi Vit ta th thm
Minh Khng thin s, v vy khi goi l dn, lc lai goi l cha.
Cng nh cy hoa trng, s thn Trung Hoa goi l mc t, m
t ngha l sa. Ngi H Ni da vo vn chong ch
ngha goi vn v...ra v H Ni lhoa sa y thi. Th nhng
v cy ny, dm v ta ra mi thi inh, th l doc th cu bm
bung ngh thm rng nu nh thay v cy Mc T l cy Mc
Tn th s phu Bc H goi sao dy.
Com nc xong, hai b con bc xung thang g, ngoc
v ph Hng ng, r mt l ph Hng Ngang. V ri cu nh
xm v doc gy
Thi vua L cha Trjnh m ph Hin d ngi Hoa khng
doc ho lnh ti Thng Long nhm ng chuyn triu chnh.
Th nn Hng n c Ph Khch tp trung ngi Hoa v nh
cha xem ho nhkhch tr. Thng Long cng vy, ngi
Qung ng doc tp trung mt con dng trong khu Ph
C ngy nay. Nh cha xy dung dim canh, dm dm quan
Ph don, coi vic tun phu, cm phng, v xt hi. Quan nha
cho ngi canh gc, ho phi thay phin nhau sm d dy dn,
22
cu lim, thang tre, b duc, thng gnh nc d phng ha
hoan. Vic tc truc noi dim canh rt l phin nhiu. Sau nh
cha cho ph bc tng dim canh y di, d d dng, gin tin
hon l ko hng ro ngua g chnngang hai du con
dng ny. Bi l d, nn doc goi l ph Hng Ngang.



V cu vo nm gp mi mt khc vn ca ai d
Ta khng bit doc my v d vng, v ph x kinh
thnh hi cu Ln ng, mt ti tho, mt b thuc, t Bt Trng
dn Thng Long thnh bc thuc Van Tho ng ph Hng
Ngang, ch son sc nc d toi, bay bm na chn na l.
By gi ph Hng ng, cng c ba ch Van Tho ng,
nhng doc vit bng li ch vung tn thi.

Trn dng xa li c, cu L giy d bun khng thm,
muc dong trong nghin su:
Tip ni ph Hng Ngang l ph Hng oC theo sch
V trung tu bt th ph Hng o hnh thnh rt sm doc trn
con d gn h Gom. Ph Hng o thi c, nh hnh ng,
23
mi ngi nh ra thut vo, khng c via h. ng dt g gh,
rt hp, ngy nng bui m, ngy ma ly li, khng c cng,
nc tu lai chy thnh rnh hai bn v dng. y l cha k
dm khuya hng dn chut chay hai bn dng tm nc
ung.
Ngi tu trm nm c k dn quang cnh phn hoa ph
Hng o l noi bun bn lua l vc nhiu vi nhiu mu sc
dp d, v ngi Hng o vn doc ting l ngi thanh ljch,
con ngi ca kinh k kiu cch.


***
H Ni nh thiu n ng ngy, ma phn gi bc cng ci
liu riu lanh cui dng roi rt, ma xun lm tm, lng l. Cu L
v c Chiu thn th dng trn Cu G cui con dng ca
ph c, trc khi gi t Thng Long nghn nm vn vt vi
ngn nm my bay, d lai mt H Ni trong song m vi
dng ma t dt. C quay ngoc lai nhng con dng xa
c va di qua, m vong ca Ngi tu trm nm nh vn cn
du dy:
atht xa vng vi Pham nh H qua V trung ty bt,
trong dm ma gia kinh k gi tp ma sa, d bao nhiu ma
gi thi, cho dn mt dm ma, mc cho ma chong ln ph
24
thj, Ngi tu trm nm d ch ngha tro ra ngon bt lng ty
hng dn di, nt ngang, nt s, nt mc thp thong hn ngi
bn ph dng ngi qua. Hn ngi d dem nhng vin gach
l nem lt ln nn ph c. L vng roi trn giy: Ph d di vo
vn hoc
Cng lc y, dng trn cu g, hai b con mi ngi nhn
v mt hng
Chot nh ra hi ny cu chiu hn qa kh qua hnh nh
ng d g vng bay my l nm gi na cng bt kh, muc
n, giy bn, h tn. Ngm ngoi thm, no cu c khc g ng
d hiu ht gia ma bui ging m, lng l cng chung mt
dng sinh mnh vi cnh h, d ri tt c di vo qun lngcu
dang nhp hn nhp va v mt ci xa vng
Cu L d hn di hoang v c ngn nm trc, khng bit
t thi hoang so no, ngy ma ly li, nc tu lai chy thnh
rnh chy vo rach v di chn cu dy l con rach thng
xung h. T ci cu g ny, cu nhn xung gii dt thoai thoi
dng di kia, dt c Th cng, sng c H b, nm hai bn
rach mt bn l gii dt bi cong cong c tn l cn Mi Gom,
pha bn kia c mt vat dt gn nh vung vc doc goi l dt
Ch ia.
Lng ngm H Gom, trong khong tri bao la dng xa
kiaCu min man tr v vi hin tai, tri qua bao triu dai
thng trm, noi chn ny ngay gia c d Thng Long. H
Gom d khng c ch dng nh Ty H trong vn hoc. Th
nn cnh h lc no trng cng c nt trm mc u bun. Cu
khe kh lc du, bi c nhiu vn nhn ti t vit v Ty H
nh cu Nguyn Du, b H un Hong gn gi vi Thng
Long, d l cha k cu Nguyn Tri vi b Huyn Thanh Quan.
Sau ny l Nguyn Cng Tr, Tn . Nhng la mt nh
chng my ai nhc dn...H Gom. Nhng ni khng ai nhc
dn H Gom th cng c hoi qu, ca dng ti tr cu Nguyn
Khuyn v thm lai h xa qua bi )?m -C: Ba chuc nm nay
25
tr lai h - By gi cnh sc khc ngy xa. Cng c th bi
l gn dy ngi quan ngoai cho ni rng h, trng cy cho ra
dng.mt ci h chng.
By gi cnh sc khc ngy xa vi ai chng nhm mt v
mi dt chn tri, mt cu m nhn nh vi mnh dt ny xa
xa tht l xa vn l vng dm ly, ao h, sng lach. M h
c doc l nh mt con ngi ca sng Hng chy vo mang
theo mt s ra, ba biu hoc con nhch, con giiRi con
ngi bj lp di, ni cho ngay h ging mt vng nc ao t ln
th dng hon. Tri bao nm thng nc c mu ru xanh nh
mu luc thy, chung quanh eo so dm mi nh tranh vch l
tiu diu, th long, m dam. Cng khi ny, mt cu du trn
mt h c hai cn dt nh ln mt nc nh hai mm xi. Mt
ci cn dt gn b c cy da g ci. Mt ci ci cn dt gia
h c hoang moc dy trn mt dt kh cn.
V cu khng bit ngi mun nm c goi hai ci cn dt tu
ngn nm y vi tn g.
T
hach trc gia trang
26
Ng
Khng Ph Ngoc Hng

(vit xong Canh Dn 2010

thm bt Gip Ngo 201)
Ngun: Thach Lam, Ng S Lin, Hai Anh
Trn Quc Vong, V Ngoc Phan, T Hoi,
Hang Hu Qynh, Phan Lac Tip, Nga Son
Phanxipng, Nguyn D, Pham V.
27