Hidroponske tehnike

Hidroponske tehnike
uzgoja bilja
uzgoja bilja
Prof. Dr. sc. Josip Boroi
Prof. Dr. sc. Josip Boroi
Mr. sc. Gvozden Dumii
Mr. sc. Gvozden Dumii

to su hidroponi?
to su hidroponi?

(gr.:
(gr.:
hydor
hydor
= voda;
= voda;
ponos
ponos
= rad, posao)
= rad, posao)

Uzgoj bilja (povre, ukrasno bilje) bez tla,

Uzgoj bilja (povre, ukrasno bilje) bez tla,
na inertnim supstratima ili bez njih.
na inertnim supstratima ili bez njih.
Posljedice uzgoja u zatienim
Posljedice uzgoja u zatienim
prostorima
prostorima

Bolesti i tetnici
Bolesti i tetnici

Nakupljanje soli
Nakupljanje soli

Stvaranje
Stvaranje
nepropusnog sloja
nepropusnog sloja
Cijepljenje povra
Cijepljenje povra

Otpornost na bolesti koje se ire tlom

Otpornost na bolesti koje se ire tlom

Tolerantnost na niske temperature i

Tolerantnost na niske temperature i
zaslanjenost tla
zaslanjenost tla

Pojaano usvajanje vode i hranjiva

Pojaano usvajanje vode i hranjiva

Tolerantnost na nematode
Tolerantnost na nematode
Cijepljenje na rascijep
Plemka
Uvjeti uzgoja nakon cijepljenja
Temperatura: 25 30
o
C
Vlaga zraka: oko 95%
Nakon 10 dana
odsjeniti
Nakon 16 dana tunel
potpuno otvoren
Izgled cijepa u uzgoju Biljka zaraena nematodama
Prinos krastavca (kg/biljka)
Prinos krastavca (kg/biljka)
0
1
2
3
4
5
P
r
i
n
o
s

p
o

b
i
l
j
c
i

(
k
g
)
Krastavac Emphasis S1 Strongtosa
Podloga
Prednosti
Prednosti

U
U
zgoj na lokacijama s neplodnim tlima ili bez
zgoj na lokacijama s neplodnim tlima ili bez
tla
tla

U
U
zgoj jedne kulture, nema plodosmjene
zgoj jedne kulture, nema plodosmjene

B
B
olja kontrola opskrbe biljaka vodom
olja kontrola opskrbe biljaka vodom

B
B
olja kontrola opskrbe biljnim hranjivima
olja kontrola opskrbe biljnim hranjivima

R
R
educirana pojava biljnih
educirana pojava biljnih

teto
teto

inja
inja

uvanje podzemnih voda (zatvoreni

uvanje podzemnih voda (zatvoreni
hidroponski sustavi)
hidroponski sustavi)
Hidroponski uzgoj (soilless)
Hidroponski uzgoj (soilless)

Od 1940 u znanosti
Od 1940 u znanosti

Od 60 u Hrvatskoj
Od 60 u Hrvatskoj
Intenzivnije
Intenzivnije

Povre od 2000
Povre od 2000
godina
godina

Cvijee od 90
Cvijee od 90
godina
godina
Hidroponski sustavi uzgoja
Hidroponski sustavi uzgoja
SA SUPSTRATOM
SA SUPSTRATOM

Organski supstrati
Organski supstrati

Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Sintetiki supstrati
BEZ SUPSTRATA
BEZ SUPSTRATA

NFT
NFT

Aeroponika
Aeroponika
-
-
horizontalna
horizontalna
-
-
vertikalna
vertikalna
-
-
piramidalna
piramidalna

Vodena kultura
Vodena kultura

Plutajui
Sintetiki supstrati
Plutajui
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata

Tehnika hranjivog filma

Tehnika hranjivog filma
NFT
NFT
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata

Aeroponika
Aeroponika
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata

Aeroponika
Aeroponika
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata

Aeroponika
Aeroponika
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata
Hidroponi bez supstrata

Plutajui sustav
Plutajui sustav
kontejnera
kontejnera
Hidroponi sa supstratom
Hidroponi sa supstratom
Svojstva supstrata
Svojstva supstrata

Odgovarajui kapacitet za zrak (kisik)

Odgovarajui kapacitet za zrak (kisik)

Kapacitet za vodu (hranjivu otopinu)

Kapacitet za vodu (hranjivu otopinu)

Dobra drenaa
Dobra drenaa

Relativno sterilan i inertan

Relativno sterilan i inertan
Organski supstrati
Organski supstrati

Treset
Treset

Kokos
Kokos

Riine ljuske
Riine ljuske

Piljevina i kora drveta

Piljevina i kora drveta

Borove iglice
Borove iglice

Slama
Slama
Organski supstrati
Organski supstrati

Treset
Treset
:
:
-
-
60
60
-
-
400 kg/m
400 kg/m
3 3
-
-
55
55
-
-
97 % vol. ukupni
97 % vol. ukupni
porozitet
porozitet
-
-
52
52
-
-
88 % vol. voda
88 % vol. voda
-
-
6
6
-
-
42 % vol. zrak
42 % vol. zrak
-
-
3,0
3,0
-
-
7,3 pH u vodi
7,3 pH u vodi
Organski supstrati
Organski supstrati

Vlakna kokosova
Vlakna kokosova
oraha:
oraha:
-
-
65
65
-
-
110 kg/m
110 kg/m
3 3
-
-
94
94
-
-
96 % vol. ukupni
96 % vol. ukupni
porozitet
porozitet
-
-
80
80
-
-
85 % vol. voda
85 % vol. voda
-
-
10
10
-
-
12 % vol. zrak
12 % vol. zrak
-
-
5,0
5,0
-
-
6,8 pH u vodi
6,8 pH u vodi
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati

Kora drveta
Kora drveta
Svjea
Svjea
Kompostirana
Kompostirana
Jedinica mjere
Jedinica mjere
-
-
100
100
-
-
200
200
320
320
-
-
750
750
kg/m
kg/m
3 3
-
-
80
80
-
-
95
95
75
75
-
-
90
90
% vol. uk. porozitet
% vol. uk. porozitet
-
-
10
10
-
-
20
20
25
25
-
-
40
40
% vol. voda
% vol. voda
-
-
20
20
-
-
35
35
15
15
-
-
20
20
% vol. zrak
% vol. zrak
-
-
4,0
4,0
-
-
5,5
5,5
6,0
6,0
-
-
7,2
7,2
pH u vodi
pH u vodi
Organski supstrati
Organski supstrati

Piljevina
Piljevina
Svjea
Svjea
Kompostirana
Kompostirana
Jedinica mjere
Jedinica mjere
-
-
120
120
-
-
200
200
160
160
-
-
270
270
kg/m
kg/m
3 3
-
-
80
80
-
-
85
85
70
70
-
-
75
75
% vol. uk. porozitet
% vol. uk. porozitet
-
-
8
8
-
-
12
12
18
18
-
-
32
32
% vol. voda
% vol. voda
-
-
40
40
-
-
45
45
25
25
-
-
30
30
% vol. zrak
% vol. zrak
-
-
4,5
4,5
-
-
6,0
6,0
5,5
5,5
-
-
7,0
7,0
pH u vodi
pH u vodi
-
-
0,3
0,3
0,6
0,6
EC mS/cm
EC mS/cm
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati
Organski supstrati
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Silikatni pijesak
Silikatni pijesak

Ekspandirana glina
Ekspandirana glina

Perlit
Perlit

Vermikulit
Vermikulit

Kamena vuna
Kamena vuna
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati
Silikatni pijesak, 98-99,5 % SiO2 (0,05-2
mm):
- 1400-1600 kg/m
3
- 40-50 % vol. ukupni porozitet
- 20-40 % vol. voda
- 1-20 % vol. zrak
- 6,4-7,9 pH
- EC 0,1 mS/cm
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Ekspandirana
Ekspandirana
(pe
(pe

ena) glina
ena) glina
:
:
-
-
300
300
-
-
700 kg/m
700 kg/m
3 3
-
-
40
40
-
-
50 % vol. ukupni
50 % vol. ukupni
porozitet
porozitet
-
-
5
5
-
-
10 % vol. voda
10 % vol. voda
-
-
30
30
-
-
40 % vol. zrak
40 % vol. zrak
-
-
4,5
4,5
-
-
9 pH
9 pH
-
-
EC 0,02 mS/cm
EC 0,02 mS/cm
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Perlit:
Perlit:
-
-
90
90
-
-
130 kg/m
130 kg/m
3 3
-
-
50
50
-
-
75 % vol. ukupni
75 % vol. ukupni
porozitet
porozitet
-
-
15
15
-
-
35 % vol. voda
35 % vol. voda
-
-
30
30
-
-
60 % vol. zrak
60 % vol. zrak
-
-
6,5
6,5
-
-
7,5 pH
7,5 pH
-
-
EC 0,02
EC 0,02
-
-
0,04 mS/cm
0,04 mS/cm
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Vermikulit
Vermikulit
:
:
-
-
80
80
-
-
120 kg/m
120 kg/m
3 3
-
-
70
70
-
-
80 % vol. ukupni porozitet
80 % vol. ukupni porozitet
-
-
30
30
-
-
55 % vol. voda
55 % vol. voda
-
-
25
25
-
-
50 % vol. zrak
50 % vol. zrak
-
-
6,0
6,0
-
-
7,2 pH
7,2 pH
-
-
EC 0,05 mS/cm
EC 0,05 mS/cm
Anorganski supstrati
Anorganski supstrati

Kamena vuna:
Kamena vuna:
-
-
55
55
-
-
90 kg/m
90 kg/m
3 3
-
-
95
95
-
-
97 % vol. ukupni
97 % vol. ukupni
porozitet
porozitet
-
-
75
75
-
-
80 % vol. voda
80 % vol. voda
-
-
10
10
-
-
15 % vol. zrak
15 % vol. zrak
-
-
7,0
7,0
-
-
7,5 pH
7,5 pH
-
-
EC 0,01
EC 0,01
KAMENA VUNA
PERLIT
Sintetski supstrati
Sintetski supstrati

Poliuretanska pjena
Poliuretanska pjena

Ureaformaldehidna pjena (hygromull)

Ureaformaldehidna pjena (hygromull)

Polistirenska pjena
Polistirenska pjena
- 6-25 kg/m
3
- 55 % vol. ukupni porozitet
- 3 % vol. voda
- 52 % vol. zrak
- 6,1 pH
- EC 0,01 mS/cm
Sastav hranjive otopine za uzgoj rajice na kamenoj
Sastav hranjive otopine za uzgoj rajice na kamenoj
vuni i preporuene vrijednosti u zoni korijena
vuni i preporuene vrijednosti u zoni korijena
(Sonneveld, 1988.)
(Sonneveld, 1988.)
- - 0,5 0,5 Mo Mo
0,7 0,7 0,75 0,75 Cu Cu
50 50 25 25 B B
7 7 5 5 Zn Zn
7 7 10 10 Mn Mn
15 15 15 15 Fe, Fe, mol/l mol/l
3,5 3,5 1,75 1,75 Mg Mg
7,0 7,0 4,625 4,625 Ca Ca
7,0 7,0 9,25 9,25 K K
<0,5 <0,5 0,5 0,5 NH NH
4 4
5,0 5,0 3,75 3,75 SO SO
4 4
1,0 1,0 1,5 1,5 H H
2 2
PO PO
4 4
17,0 17,0 13,5 13,5 NO NO
3 3
mmol/l mmol/l
3,0 3,0 2,3 2,3
EC, dS/m (25 C) EC, dS/m (25 C)
ZONA KORIJENA ZONA KORIJENA SPREMNIK SPREMNIK PARAMETAR PARAMETAR
Hranidbena otopina
Hranidbena otopina
A
B
A B K
pH 5.5-6.5
Ec 1.5-3.5
Ca-nitrat
K-nitrat
NH
4
NO
3
K-fosfat
Mg-sulfat
Fe, B, Mn,
Zn, Cu, Mo
Hranidbena
otopina
Duina kis.
Sulfatna kis.
Hidroponski sistemi
Hidroponski sistemi

Otvorenog tipa
Otvorenog tipa

Zatvorenog tipa
Zatvorenog tipa
Sabirna posuda
Sabirna posuda
UV
UV
-
-
sterilizator
sterilizator
UV-sterilizator
Filter
Proizvodnja presadnica za
Proizvodnja presadnica za
hidroponski uzgoj
hidroponski uzgoj
Sjetva u epove kamene vune
Sjetva u epove kamene vune
Pikiranje u blokove kamene vune
Pikiranje u blokove kamene vune
brida 7,5 cm
brida 7,5 cm
Sadnja
Sadnja
Priprema objekta za sadnju
Priprema objekta za sadnju

Uklanjanje i unitavanje biljnih ostataka

Uklanjanje i unitavanje biljnih ostataka

Dezinfekcija objekta
Dezinfekcija objekta

ienje sistema za navodnjavanje i odvodnju

ienje sistema za navodnjavanje i odvodnju

Dezinfekcija vrata i ulaznog prostora

Dezinfekcija vrata i ulaznog prostora

Provjera automatike
Provjera automatike
Dezinfekcija
Dezinfekcija
Priprema plastenika
Priprema plastenika
PAKIRANJE SUPSTRATA 3 BILJKE RAZMAK 33 CM
8 REDOVA 4 TRAKE
razmak 60 cm razmak 120 cm
Priprema objekta za sadnju
Priprema objekta za sadnju
Ploe s dva reda rajice
Ploe s dva reda rajice
Mjere njege tijekom vegetacije
Mjere njege tijekom vegetacije
Rezanje vrea 2 cm iznad dna vrea
Rezanje vrea 2 cm iznad dna vrea
Kontrola hranjive otopine i sastava
Kontrola hranjive otopine i sastava
lista
lista

pH i EC u spremniku
pH i EC u spremniku
i zoni korijena
i zoni korijena

koli
koli

ina i sastav
ina i sastav
perkolata
perkolata

mineralni sastav lista

mineralni sastav lista
Kemijska analiza
Kemijska analiza
Sastav hranidbene otopine u nasadima
cvijea u hidroponskom uzgoju
mg/l
dSm
-1
37 1,34 62 9 39 4,9 0,58 0,32 6,1 0,74 6,4 Min
1322 274 2315 114 813 329 817 178 102 2,3 7,3 Max
240 97 800 <35 200 50 235 <23 <9 2,2 6,5 Opt
SO
4
H
2
PO
4
NO
3
Cl Ca Mg K Na NH
4
EC pH
Potronja vode (l/m
Potronja vode (l/m
2
2
) i
) i
N, P i K (g/m
N, P i K (g/m
2
2
)
)

Ulaz hranjive otopine (U) Supstrat
H
2
O N P K
Svi 1196,6 206 43,1 356,6
Izlaz hranjive otopine (I)
Kamena vuna 485,6 a 80,1 a 9,8 a 113,2 a
Perlit 330,7 c 86,1 b 12,9 b 128,4 b
Treset 309,5 b 82,5 a 10,6 a 112,9 a
Razlika (U-I)
Kamena vuna 911,0 a 125,9 a 33,3 a 243,4 a
Perlit 865,9 c 119,9 b 30,9 b 228,2 b
Treset 887,1 b 123,5 a 32,5 a 243,7 a

Nedostatci hidroponskog
Nedostatci hidroponskog
uzgoja
uzgoja

Vee poetno ulaganje

Vee poetno ulaganje

Bre irenje bolesti i tetnika

Bre irenje bolesti i tetnika

Oneienje okolia
Oneienje okolia

Automatika
Automatika

Ljudski imbenik
Ljudski imbenik