1

B!LG!SAYAR DESTEKL! YABANCI D!L "RET!M!

G!R!#
!nsan iin o"unlukla kullanlan d#nen canl tanm, "renme "esini kapsamad"
iin eksik kalmaktadr. Bu tanm insan, "renen, "rendi"ini geli#tiren ve kendisinden
sonra gelen nesillere aktarabilen canldr #eklinde de"i#tirebiliriz. !nsan di"er
canllardan ayran zellik yalnzca "renmesi de"il, "rendi"ini geli#tirmesi ve sonraki
ku#aklara da aktarabilmesidir.
Bilgi aktarm uzun sre szel olarak sonraki ku#a"a aktarlm#, ancak nfusun artmas,
bilginin karma#kla#mas ve dillerin geli#mesiyle yazl aktarm ortaya km#tr. Eski
Yunan sitelerinde ortaya kan d#nr-"renci ya da usta-rak ili#kisi #eklindeki bilgi
aktarm kitabn ortaya kmasyla byk bir de"i#im geirmi#tir. D#nce ve
deneyimlerin kitaplarda yer almasyla "reticilerin olmad" durumlarda da "renme
gerekle#ir hale gelmi#tir. Yazl ve basl bilgi kaynaklaryla bilginin di"er ku#aklara
aktarm da daha kolay hale gelmi#tir. Bu durumda, "retici tek kaynak olmaktan km#,
e"itimi ynlendirici ve destekleyici bir rol kazanm#tr. Kitabn ortaya kmasndan sonra
e"itim dnyasnda bilginin edinimi ve aktarm konusunda ok radikal de"i#iklikler
ya#anmadan yirminci yzyla gelinmi#tir. Yirminci yzyln sonlar e"itim konusunda
kitabn ortaya k#ndan beri ya#anan en radikal de"i#imin oldu"u zamanlar olarak
alglanabilir. Bu de"i#imin temelinde e"itimde teknolojinin, zellikle bilgisayarlarn
kullanm yatmaktadr.
E"itimde bilgisayar kullanm bilgiye ula#m ve bilginin aktarmnda byk kolaylklar
sa"lamaktadr. Ancak, bilgisayarlarn gnmze kadar ba#aryla uygulanan "retici-
"renen modelini tamamen de"i#tirmesi yakn gelecekte ok olas grnmemektedir.
Ba#ka bir deyi#le, bilgisayarla#ma, bilgiye eri#imi ve bilginin kullanmn kolayla#tracak
fakat etkin kullanm iin e"itimcilerin yerini alamayacaktr. Bilgi toplumu, bilgiye en
ksa yoldan ula#an, ula#t" bilgiyi verimli ve etkin kullanabilen ve bilgi retebilen
bireylere gereksinim duymaktadr. Bilgi toplumunun gereksinim duydu"u bu tr bireyleri
yeti#tirmek de bilgi ve ileti#im teknolojilerini kullanma konusunda iyi yeti#mi#
e"itimcilerin rehberlik yapt" e"itim ortamlarnn olu#turulmasyla mmkn
olabilecektir.
2
Bilgisayar, tpk di"er elektrikli ya da mekanik aletler gibi insann sahip oldu"u do"al
yetenekleri ve becerileri etkin ve verimli kullanmas iin yardmc olan bir alettir.
Ki#ilerin uygun durumda ve uygun ko#ulda i#e ko#masyla etkinlik kazanrlar.
Ya#ammz kolayla#tran tm aletlerin hzla toplumun her kesiminde kendisine yer
edinmesi ve kalc olmas, bilgisayarlar iin de geerli olmu#tur. Bilgisayarlar ya#amn
di"er alanlar gibi e"itim alanna da girmi# ve tm konu alanlar bundan nasibini alm#tr.
Gnmzde bilgisayarlarn kullanld" alanlardan biri de yabanc dil "retimidir.
Yabanc dil "retiminde, "rencileri o dilin konu#uldu"u kltrle, dilin yapsyla ve
gerek kullanm ortamlaryla bulu#turmak amaland" iin bu tr ortamlar sunacak
materyale gereksinim duyulmaktadr. Byle materyalleri grsel, i#itsel ve yazl basl
#ekilde sunabilen bilgisayarlar da yabanc dil "retiminde sklkla kullanlr hale
gelmi#tir.
Bu al#mann amac, bilgisayarn yabanc dil "retiminde kullanm konusunu
irdelemektir. Bu genel ama erevesinde birinci blmde e"itimde bilgisayar
kullanmnn ksa tarihesine de"inilmekte, ikinci blmde e"itimde bilgisayar
kullanmnn temellerini hazrlayan ve etkile#im iinde oldu"u "renme kuramlarna yer
verilmekte ve nc blmde bilgisayarn "retim alanndaki kullanmlarndan sz
edilmektedir. Drdnc blmde, yabanc dil "renme kuramlarnn #"nda bilgisayar
destekli yabanc dil "retimi konusu irdelenmektedir. Son blmde ise bilgisayarn
yabanc dil "retiminde kullanm konusunda yaplm# baz ara#trmalar yer almaktadr.








3
BLM I

E"!T!MDE B!LG!SAYAR KULLANIMININ TAR!HES!
Bilgisayarlarn e"itim dnyasna giri#i, ok bilinen gereksinim btn icatlarn anasdr
zdeyi#ini bilgisayarl bir dnyada icat, gereksinimin anasdr #eklinde de"i#tirmi#tir.
E"tim dnyas, farkl teknolojiler aray#na girmemi#, tersine varolan ve pekok alanda
ya#am kolayla#tran bilgisayar teknolojisini e"itimde de kullanmaya bir anlamda zorunlu
kalm#tr. Bilgisayarlarn e"itimde kullanmyla ilgili ksa tarihten szetmeden
bilgisayarlarn getirdi"i de"i#imin kkenlerine de"inmek gerekmektedir.
E$itimde Bilgisayar Kullanmn Getiren De$i%imler
En genel #ekilde e"itimin iki temel i#levi bulunmaktadr. Bunlardan biri gemi#ten gelen
kltr, de"erleri, bilgi birikimini #imdiki nesle iletmek, di"eri de ocuklarmz
gelecekte yer alacaklar ya#ama ve dnyaya hazrlamaktadr. E"itimin ikinci i#levini
yerine getirebilmesi, dnyada ba# dndrc bir hzla gerekle#en de"i#imler nedeniyle
gn getike daha da zorla#maktadr. Modern e"itimin ynn de bu de"i#imler
belirlemektedir.
Bilgisayar teknolojisindeki geli#meyle birlikte ekonomik kaynaklarn, mallarn ve
servislerin dnya ekonomileri dzleminde hareketi artm#tr. Dnya, popler sylemle,
kresel ky haline gelmi#tir. Bu kresel kydeki ekonomik kaynaklarn dola#mnda
lke ya da kurum olarak pay almak, bu alanda rekabet edebilmeyi gerektirmektedir.
Rekabet gcn arttrc nemli unsurlardan biri de iyi e"itilmi# insan gcdr. Bilgi ve
insan sermayesinin ok byk nem ta#d" yeni bilgi endstrileri ortaya km#tr. Bu
endstrilerde grev yapabilecek elemanlarn gerekli kuramsal bilgiyle donanm# olmalar
gerekmektedir.
Bilgi a"nda ve yeni milenyumda, daha nce grlmemi# bir bilgi patlamas
ya#anmaktadr. Gnmzde, hem fen bilimciler, hem de sosyal bilimciler saylar gn
getike artan veri tabanlarna bilgisayarlar aracl"yla ula#abilmektedirler. Bu veri
tabanlarnda tahmin tesi say, szck, harita, yap, vb. bulunmaktadr. rne"in yllk
biomedikal ara#trma literatrnn tamamn okumann 22 yzyl alaca" tahmin
4
edilmektedir (Dudeney, 2000:22). Pekok alanda bilgi ylesine hzl de"i#mektedir ki
eski bilgi ve buna ba"l beceriler byk lde geersiz hale bile gelebilmektedir. Bilgi
dnyasndaki bu hzl de"i#im bilmek szc"nn anlamn da bilgiye ula#mak ve
ula#lan bilginin nasl kullanlaca"n bilmek sreci olarak de"i#tirmi#tir (Brierley ve
Kemble,1991:3).
E"itimde, "renme kuramlarndan, bili# kuramlarna do"ru bir kayma grlmektedir.
Bili#sel yakla#m, "renmeye ve "retmeye farkl bir bak# as getirmi#tir. Bili#sel
yakla#mlarda, bireylere "renmeyi "renme, problem zme becerileri, ele#tirel bak#
asyla bakabilme gibi yksek d#nme becerileri kazandrmak amalanmaktadr.
Bylelikle de e"itimle hedeflenen varolan bilgiyi "renmek ya da "retmekten ok
d#nmeyi "renmek ve "retmek haline gelmi#tir (Brierley ve Kemble, 1991).
E"itimde bilgisayar kullanmn tetikleyen son de"i#im ise e"itim gereksinimlerindeki
de"i#imdir. Sovyet uydusu Sputnikin 1957de uzaya gnderilmesinin ardndan
A.B.D.de ba#layan e"itim alanndaki yenile#me hareketleri, tm dnya lkelerine de
yaylm#tr. Gnmzn kreselle#en dnyasnda bir lkede gerekle#en herhangi bir
alandaki yenile#me hareketi er ya da ge di"er lkeleri de etkisi altna almaktadr.
A.B.D.de kitle e"itimine verilen nemin artmasyla ba#layan bu hareket son yllarda
bireysel zelliklerin dikkate alnd" bireyselle#tirilmi# e"itime kaym#tr
(Dudeney,2000). Kald ki modern ileti#im aralarnn ortaya kmasyla artk okul
bilginin merkezi olmaktan km#tr. "rencilerin okuldaki ya#amlarn ve "renmelerini
daha etkin ve e"lenceli hale getirmek iin farkl aralarn kullanlmas bir zorunluluk
olarak kar#mza kmaktadr.
E$itimde Bilgisayar Kullanmnn Tarihi
Bilgisayarlarn e"itim alannda kullanmnn tarihi ok eski de"ildir. Bilgisayarlar
e"itimde ilk olarak matematik, fen ve mhendislik alanlarnda problem zme arac
olarak kullanlmaya ba#lanm#tr (Dudeney,2000).
E"itimde teknoloji kullanm konusunda ilk al#malar, bu teknolojilerin retildi"i
lkelerde ba#lam#tr. Bu lkelerde, niversitelerde kurulan "retim Sistemleri
Teknolojisi (Instructional Systems Technology) blmlerinde teknolojinin e"itimde
5
kullanm konusunda al#malar yapmaya ba#lam#lardr (zden, a"ltay ve
a"ltay,1999).
Birinci Dnya Sava# srasnda retilen askeri amal filmler, e"itimde grsel materyal
kullanmnn nemini ortaya karm#tr. !kinci Dnya Sava# srasnda da benzer
al#malar srdrlm#tr. 1950lerde e"itim alannda televizyon yaygn olarak
kullanlmaya ba#lam#tr. Buna ba"l olarak da niversitelerde grsel-i#itsel teknoloji
blmleri kurulmu#tur. 1950-1960 yllar arasnda ABDde Ford Vakf televizyon
aracl"yla e"itime (instructional television) 170 milyon dolar harcam#tr. 1967 ylnda
ise, Amerikan Ara#trma Enstits (American Institute for Research) tarafndan !htiyaca
Gre "renme (The Program for Learning in Accordance) ad verilen ve matematik, fen
ve dil bilimleri ve sosyal bilimleri kapsayan bireysel "retici programlar geli#tirilmi#tir
(zden, a"ltay ve a"ltay,1999).
Bilgisayarlarn e"itim kurumlarnda ilk kullanm ise 1950li yllarn sonlarnda ikinci
ku#ak bilgisayarlarn ortaya k#na rastlamaktadr. O yllarda, byk niversiteler,
bilgisayarlar ynetsel amal kullanmaya ba#lam#lardr. Baz niversitelerde muhasebe,
maa# demeleri ve "renci kaytlar bilgisayar kullanlarak tutulmaya ba#lanm#tr.
1960l yllarda bilgisayar temelli "retim programlarnn geli#tirilmesi al#malar
ba#latlm#tr. O yllarda IBM firmas tarafndan Coursewrite program geli#tirilmi#tir.
Benzeri "retim programlar Stanford ve Pennsylvania niversitelerinde de
geli#tirilmi#tir. 1970li yllarn sonunda nc ku#ak bilgisayarlarn piyasaya kmas ve
fiyatlarn d#mesi bilgisayarlarn yaygnla#masna neden olmu#tur. Bylelikle, daha fazla
sayda okul bilgisayar ynetim amal kullanr hale gelmi#tir. 1972 ylnda, zel bir
#irket olan MITRE Corp. ile Brigham Young niveristesi TICCIT sistemini (Zaman
Payla#ml ve Etkile#imli Bilgisayar Kontroll "retici Televizyon) geli#tirmeye
ba#lam#tr. Renkli televizyon kullanlarak "rencilere ders verilirken geli#tirilmi# bir
daktilo aracl"yla gerekle#tirilen kar#lkl etkile#im bir bilgisayar aracl"yla kontrol
edilmekteydi. Bu proje, kullanc kontroll "renme felsefesinin geli#mesine yol am#tr.
Bylece her kullanc kendi bilgi ve becerileri do"rultusunda "renme frsatna kavu#mu#
oluyordu. Projenin ilk hedef kitlesi yeti#kinler olurken sistem, zellikle askeri personelin
e"itiminde kullanlmaya ba#lanm#tr. 1970li yllarn sonuna do"ru, bir ana bilgisayara
telefon hatlarn kullanarak terminal makinalarnn ba"lanmas ve ana bilgisayar zerinde
6
yer alan derslerin terminaller aracl"yla kullanlmas temeline dayanan PLATO IV
sistemi geli#tirilmi#tir (zden, a"ltay ve a"ltay,1999).
1963 ylnda Kemeny ve Kurtz bilgisayarlarn e"itimdeki roln ara#trma etkinli"i iin
yaralanlan bir aratan akademik ve "retimsel bir araca dn#trm#lerdir. Bunu da
kullanm zor olan FORTRAN yerine kullanm daha kolay BASIC dilini geli#tirerek
ba#arm#lardr. Bu sayede bilgisayar destekli "retim materyalleri de her konu alan ve
her e"itim kademesi iin retilebilir hale gelmi#tir (Setzer ve Monke, 2001).
Bu sistemler geli#imlerini srdrrken, bilgisayarlarn e"itimde de"i#ik amalarla
kullanld" grlmektedir. Genel olarak bu kullanmlar #u ba#lklar altnda toplamak
mmkndr:
Kullanm Amac rnek Kullanm
!dari Amal Muhasebe Kayd Tutma
Stok Kayd Tutma
Ders Program Hazrlama
Bilgisayarlar "renme Bilgisayar Okuryazarl"
Bilgisayar Mhendisli"i
Bilgisayar Destekli "retim "retici Yazlmlar
"retici Oyunlar
Bilgisayarla Uygulanan Testler
Al#trma Programlar

Bilgisayarlar "renme amacyla ok de"i#ik #ekillerde kullanlabilmektedir. Kullanm
amacna ba"l olarak gerekle#tirilen e"itim de farkl adlar alabilmektedir (bilgisayar
temelli e"itim, bilgisayar aracl"yla e"itim, bilgisayar destekli "retim gibi).
7
Bilgisayar alanndaki en byk geli#me, ki#isel bilgisayarlar yerine a" yaplarnn
kullanmyla gerekle#mi#tir. Zamanla a"larn birbirlerine ba"lanmasyla olu#an !nternet,
dnyay kresel bir ky haline getirmi# ve bilgiye eri#imde snrlar ve kontrol ortadan
kaldrm#tr. Trkiye, 1993 ylnda internetle tan#m#tr. Gnmzde lkemizdeki
pekok ilk"retim, orta"retim ve yksek"retim kurumunda bilgisayarlar, e"itim amal
kullanlmaktadr. Tm niversitelerin internet eri#imleri bulunmaktadr. Trkiye, e"itim
alannda bilgisayar kullanmyla ve internetle ge tan#masna ra"men bu alanda olduka
iyi mesafe kaydetmi#tir. Gelecekte bilgisayar ve ileti#im teknolojilerinin e"itim alannda
daha da ok ve etkin kullanlaca" d#nlmektedir.
















8
BLM II

KURAMDAN UYGULAMAYA E"!T!MDE B!LG!SAYAR KULLANIMI
Bu blmde, srasyla davran#, bili#sel, bilgiyi i#leme ve olu#turmac "renme
kuramlarna de"inilmekte ve bu kuramlarn e"itimde bilgisayar kullanmn ne kadar
etkiledikleri incelenmektedir.
A) Davran% $renme Kuram
1931 ylnda hayvanlar ve ocuklarn "renmeleri zerinde gzlemler yaparak davran#
"renme kuramnn temellerini atan Watson, uyarc tepki ili#kisini ortaya koymu#tur.
Do"ru uyarc-tepki rnts ortaya kana dek deneme-yanlma yoluyla "renmenin
gerekle#ti"ini savunmu#tur. Benzer #ekilde, Thorndike da uyarc-tepki ve deneme-
yanlma zerinde durmu#, ancak tepkinin birey zerinde brakt" etki konusuna daha
fazla nem vermi#tir. Thorndikea gre, tepkiden elde edilen doyum, davran#n tekrar
edilme skl"n arttrmaktadr. Ba#ka bir deyi#le, olumlu sonu, uyarc-tepki ili#kisini
glendirmektedir. Fakat olumsuz sonu alnd"nda, tepkide bulunma tamamen bitmez;
deneme-yanlma yoluyla ba#arya ula#ana dek srer. Thorndiken etki yasas olarak
bilinen bu "renme yakla#mna ek olarak bir de tekrar yasas bulunmaktadr. Buna
gre, uyarc-tepki ba" ayn uyarc ve ayn tepkinin birlikte tekrar tekrar ortaya kmas
sonucu glenir ve tepkide meydana gelecek bir azalma uyarc-tepki ba"n zayflatr
(Senemo"lu, 1997). Bu yasada nemle alt izilmesi gereken nokta, al#trma yapmann
tek ba#na yeterli olmad"dr. Sonuca ili#kin peki#tire sunulmas gerekmektedir. Bu
anlamda da tekrar yasas etki yasasnn do"al bir sonucudur denilebilir.
Thorndikedan farkl #ekilde ama yine davran# bir "renme psikolo"u olan Skinner,
BDnn temelinde yer alan programl "retimin kurucusu olarak da tannmaktadr
(Akpnar, 1999). Skinner, iki farkl trde ko#ullanmadan szetmektedir: tepkisel ve
edimsel ko#ullanma. Watsondan Pavlova kadar pekok psikolo"un "renmeyi
aklamak zere yaptklar deneyler uyarc-tepki ba"n ortaya koymaktadr. Tepkisel
ko#ullanma, refleks mekanizmas ve duyusal tepkilerle snrldr.
9
Skinner, Thorndiken etki yasasndan yola karak tepkisel ko#ullanmadan farkl edimsel
ko#ullanmay ortaya atm#tr. Tepkisel ko#ullanmada ko#ulsuz uyarc peki#tirele
ili#kilendirilir. Edimsel ko#ullanma ise #u #ekilde zetlenebilir (Senemo"lu,1997;
Akpnar,1999; Hergenhahn, 1988):
Bu tr ko#ullanmada peki#tirme tepkiye ba"l olarak yaplr. Do"ru tepki oldu"u taktirde
peki#tire verilmektedir. Deneysel al#malarla edimsel ko#ullanmay aklayan Skinner,
laboratuvar ko#ullarnda bir hayvan Skinner kutusu olarak bilinen bir kafese
koymu#tur. Hayvan, kafes iindeki bir manivelaya bast"nda ona yiyecek verilmi#tir.
Yani hayvann manivelaya basma davran# yiyecekle peki#tirilmektedir. Skinner,
Thorndikedan farkl olarak peki#tirelerin zamanlamas zerinde durmu#tur.
Laboratuvar ortamnda gerekle#tirilen bu deneyler sonucu, Skinner, snf ortamnn
"renme iin uygun bir ortam olmad" sonucuna ula#m#tr. nk peki#tire rnts
snf iinde dzenli olarak i#letilememektedir. Skinnern ortaya koydu"u edimsel
ko#ullanmann e"itim ortam asndan yansmalar da #u #ekilde zetlenebilir
(Senemo"lu,1997; Akpnar,1999; Hergenhahn, 1988):
"renme sonucunda bireyde bulunmas hedeflenen zelliklerin belirlenmesi
gerekmektedir.
"renme srecinde kk admlar olmal ve yeni bilgiler daha nce
"renilenler zerine kurulmaldr.
E"itimin temel i#levi, davran#n olu#umunu desteklemek iin peki#tirme
ko#ullarn dzenlemektir. zellikle "renmenin ilk a#amalarnda "renme
dzenli olarak dllendirilmeli ve aralkl ya da srekli peki#tirelerle kontrol
altnda tutulmaldr.
"renciye sunulacak dller do"ru yantn hemen ardndan verilmelidir.
Dnt olarak nitelenen bu srecin "renmeyi olumlu etkiledi"i
unutulmamaldr.
"renciye uyarclar arasndaki farklar bulabilmesi iin yeterince zaman ve
frsat verilmelidir.
10
Skinner, bireysel "renmeler iin bir "retme makinesi neren ve programl "renmeyi
destekleyen, bu anlamda da e"itim ortamnda bilgisayar kullanmna ili#kin etkileri ve
katklar yadsnamayacak bir psikologtur. Ancak aklama yapma, soru sorma, neride
bulunma, kar#la#trma yapma gibi etkinlikler konusunda bireyler aras etkile#imin
gcn grmezden gelmi#tir (Akpnar, 1999).
Tarihsel srete, Skinnern BDye katklar 1950lerde lineer (do"rusal) "retme
programlarnn uygulanmasyla olmu#tur. Bu ba"lamda programl "renme ve lineer
programlar incelemek gerekmektedir.
Programl $renme
Programl "renme-"retme ortam dendi"inde, bir makinenin "renme-"retme amal
kullanld" bir ortam d#nlmektedir. Bu tr bir ortamda da donanm ve yazlm olmak
zere iki temel kavram bulunmaktadr. Donanm ve yazlm ikilisi, bilgilerin sunumu,
kontrol, depolanmas ve yantlarn kontrol iin tasarlanm# aygtlar ve platformlardr.
Kullanc ve bilgisayar arasndaki ileti#imin ana unsuru yazlmdr. Yazlm, donanmn
i#levini gerekle#tirmesinde yol gsteren ve program ad verilen bir komut dizgesidir
(Akpnar,1999).
Skinnern nerdi"i programl "renme ve bunun sonucu olarak ortaya kan lineer
programlar, gnmzde kullanlan bilgisayarlar iermemekteydi. Kastedilen,
programlanabilen mekanik aygtlard. Yine de 1950lerde ortaya kan lineer programlar
Skinnern edimsel ko#ullanma kuramna dayanmaktayd. Edimsel ko#ullanma yakla#m
erevesinde lineer programlamann gerekleri incelendi"inde #unlar ortaya kmaktadr
(Akpnar,1999):
Konu alan yle kk paralara blnmelidir ve yle bir srada sunulmaldr
ki "rencinin bu kk "renme materyali paracklarnda ba#arsz olma
olasl" en aza insin.
"renciye yantlar hakknda annda dnt verilmelidir. "renci "renme
ortamnda etkin olmaldr.
11
"rencilerin kendi hzlarnda "renebilmeleri sa"lanmaldr. Hzl
"renenlere, program daha abuk bitirme olana" verilmeli, bylece yava#
"renenlerle ayn hzda "renmeye al#p sklmalar engellenmelidir.
Lineer (Do$rusal) Programlama
Lineer programlarda aslolan bilginin sunumudur. "renme materyalinin kk birimler
halinde sralanarak sunulmas ve bu birimlerde "rencinin yzde yz ba#arl performans
gsterme beklentisi, programl "renme yazlmlarnn lineer olarak hazrlanmasn
gerektirmektedir (Akpnar,1999). $ekil 1de tipik bir lineer program rnts
grlmektedir. Lineer programlamann BDye katks, dnte verdi"i nem ve "renme
etkinli"inin bireyselle#tirilmesini savunmasdr. Bununla birlikte lineer programlar baz
alardan ba#arsz olmu#lardr.
Lineer programlarn ba#arszlklarnn bir nedeni, yalnzca do"ru yanta dnt
verilmesidir. Hatalarn da bilgi in#asnda ve davran# de"i#tirme srecinde nemli rol
oynad" gz ard edilmektedir. !kinci neden, bu programlarda, etkile#im malzemesinin
tm "renciler iin ayn olu#u ancak farkll"n "rencilerden kaynakland"nn gzard
edilmesidir. "rencilerin sahip olabilecekleri yanl# kavramsalla#trmalar ve "renme
zorluklar gzard edilmektedir. Buna ra"men, kolayca hazrlanabilmesi, maliyetin grece
d#k olmas gibi avantajlar yznden lineer programlara pekok konu alannda halen
rastlamak olasdr (Akpnar,1999).








12
Dallanmal Programlar
Lineer programlardaki do"rusal bilgi ak#nn bilgi organizasyonunda ve "renmede
problemlere neden olmas dallanmal programlar ortaya karm#tr. Ekranda "renme
materyali sunulduktan sonra "renciye genellikle oktan semeli sorular yneltme
esasna dayal dallanmal programlarda "renci, soruyu do"ru yantlarsa bir sonraki
ekrana geebilmektedir. "rencinin yanl# yant vermesi durumunda "renci ilgili bilgiye
tekrar ynlendirilmektedir. Bu tr programlarda "enin i#e ko#ulmas gerekmektedir:
Bir "retim stratejisi,
Bireysel farkllklar gznne alacak bir mekanizma ve
"renciyi davran# de"i#ikli"ine gtrecek rehberlik (Akpnar,1999).
Dallanmal programlarn lineer programlardan farklar ise #yle zetlenebilir
(Akpnar,1999):
"renciye yalnzca do"ru yant verdi"inde de"il yanl# yantta da dnt
vermekte ve rehberlik etmektedir.
Dallanmal programlar, "renci hatasn ba#lang noktas olarak almakta ve
bu yanl# dzeltecek yollar ekranlarda sunmay hedeflemektedir.
Skinnern kk admlar ilkesinin aksine, dallanmal programlar "renme
materyalini genellikle bir btn olarak sunmaktadrlar. Bylelikle "rencinin
bilgi btnnn paralarn daha anlaml ve ili#kisel olarak grmesi
amalanmaktadr.
Dallanmal programlar, "rencilerin zelliklerini, dzeylerini, hazr bulunu#luklarn,
yeteneklerini ve becerilerini ngrmeyi gerektirdi"inden lineer programlara gre daha
uzun srede hazrlanabilmektedir. Uygun eldiricileri olan oktan semeli maddeler
yazmak zordur. Konu analizi de nem ta#maktadr. Ancak bu tr programlarda
"rencilerin kar#la#abilece"i glkler ngrlerek stratejiler olu#turulur. Bu nedenle de
program, bireysel farkllklara nceden belirlenmi# oktan semeli alternatifler
ba"lamnda yant vermeye al#r.

13
B) Bili%sel $renme Kuram
Bili#, insan zihninin dnyay ve evresindeki olaylar anlamaya ynelik yapt"
i#lemlerin tmdr. D#tan alnan uyarmlarn alglanmas, nceki bilgilerle
kar#la#trlmas, yeni bilgilerin olu#turulmas, elde edilen bilgilerin belle"e depolanmas
ve hatrlanmas ile zihinsel rnlerin kalite ve mantk ynnden de"erlendirilmesi, bili#
kapsamna giren zihinsel srelerle ilgili etkinliklerdir (Fidan, 1986:65).
Davran# psikologlarn "renme yakla#mlarndaki en byk sorun, "renmeleri
uyarc-tepki ba"yla aklamaya al#malardr. "renmede bili#sel srelerin etkinli"ini
savunan psikologlar ise uyarcnn birey tarafndan alglanmasn izleyen srete, bireyde
olu#an isel etkiler ve bireyin zellikleri zerinde durmaktadrlar (Erden ve Akman,
1997). Bili#sel kuramclarn "renme sreci asndan literatre katklar anlay# ve
bili#sel sre kavramlaryla olmu#tur. Gestalt bir psikolog olan Khler, #empanzeler
zerinde yapt" deneyler sonucunda muzlara uzanabilmek iin verilen sopalar
birle#tirme veya kutular st ste koyma zmne bir anda vardklarn gzlemlemi#tir.
Bu bir anlk, tekrarlanabilir ve transfer edilebilir davran# da anlay# olarak
adlandrm#tr (Senemo"lu, 1997). Khlere gre, deneme-yanlma yoluyla zmn
ke#fedilmesi, dolaysyla "renme, problemin zld" ya da istenilen davran#n
gerekle#ti"i ortama ve ieri"e ba"ldr (Akpnar,1999:25).
Bir bili#sel kuramc olan Piaget de bili#sel geli#imin organizmann evreyle olan
etkile#imine ba"l oldu"unu savunmaktadr. Piaget, zihinsel geli#im a#amalarn, ya#a
ba"l olarak dnemlere ayrmaktadr. Do"um ile iki ya# arasndaki dnem, duyusal-
motor, iki-yedi ya# aras i#lem ncesi, yedi-on bir ya# aras somut i#lemler ve on bir
ya#nda ba#layp yeti#kinlikte de devam eden dnem soyut i#lemler dnemi olarak
adlandrlmaktadr (Erden ve Akman,1997).
Piaget, bili#sel geli#imde olgunla#ma ve "renmenin etkile#imi zerinde durmakta ve
"renme srecini #ema olu#turma kavramyla aklamaktadr. $emalar, kendileri de
de"i#erek farkl alanlara uyarlanabilen biyolojik kkenli eylemler olarak tanmlanabilir
(Erden ve Akman, 1997). Piagetnin kuram, bilgi in#aas kavramna uygun bir kuramdr.
Buna gre, zihinsel rntler ocukluktan ba#layarak olu#makta ve ya#a ve evreye ba"l
olarak artmaktadr. Alnan yeni bilgi nasl i#lenmektedir, bilgi uzun sreli olarak nasl
14
depolanmaktadr ve depolanan bilgi nasl hatrlanmaktadr sorularna ise bilgiyi i#leme
kuram daha doyurucu yantlar vermektedir.
C) Bilgiyi !%leme Kuram
Bilgiyi i#leme kuram, "renme srecini bilgisayarlarn i#leyi#ine benzetmekte, girdilerin
i#lenip ktlara dn#trlmesi olarak grmektedir (Gagne ve Driscoll, 1988; Bulundu"u
kaynak: Senemo"lu,1997:270). Bilgiyi i#leme kuram, iki temel "e zerine kuruludur:
bilgi depolar ve bili#sel sreler. Bilgi depolar, duyusal kayt, ksa sreli (i#leyen) bellek
ve uzun sreli bellek olmak zere tr bellekten olu#maktadr. Bili#sel sreler ise
bilginin bir depodan di"erine aktarlmasn sa"layan isel, bili#sel etkinliklerdir
(Gagne,Briggs ve Wager, 1988; Bulundu"u eser: Senemo"lu, 1997).
Bilgiyi i#leme kuram, "renme srecini uyarcy alglama, ksa sreli bellekte i#leme ve
uzun sreli bellekte depolama olmak zere a#amada incelemektedir.

evre
Uyarclar

Alglama Unutma


!lk !%lem

Kodlama
K. S. Bellek Hatrlama U. S. Bellek

$ekil 1. Atkinson-Shiffrin Bilgi !#leme Modeli (Akpnar,1999)
15
Bilgiyi i#leme kuramnn iki temel saylts bulunmaktadr. Bunlardan biri, "renen,
srece aktif katlmak zorundadr; ikincisi de nbilgiler ve bili#sel beceriler "renmeyi
etkiler (Erden ve Akman, 1997). Bu iki saylt erevesinde "renmeyi etkileyen temel
yaplar da duyusal kayt, ksa sreli bellek ve uzun sreli bellektir.
Gnlk ya#amda evremizden srekli bir uyarc bombardman vardr. evreden gelen
bu uyarclar, duyu organlar ile duyusal kayda geerler. Tm duyu organlarnn organik
bir bozukluk olmad" durumlarda duyusal kayt yapma becerisi vardr. Duyusal kayt
kapasitesi snrsz olmakla birlikte gelen bilgi, annda i#lenmezse hzla kaybolur. Duyusal
kayda gelen snrsz saydaki uyarcdan snrl sayda bilgi, ksa sreli belle"e aktarlr.
Duyusal kayt, anlk bellek olarak da adlandrlr. Bilgilerin duyusal kayttan ksa sreli
belle"e gei#inde tanma, dikkat ve alg nemli rol oynar (Erden ve Akman, 1997;
Akpnar,1999; Senemo"lu, 1997).
Dikkat edilen ve alglanan bilgi, duyusal kayttan ksa sreli belle"e geirilir. Ksa sreli
belle"in i#levi, duyusal kayda gelen bilgilerin uzun sreli belle"e kodlanmasn
sa"lamaktr. Ksa sreli bellek, almatan bilgi ald" gibi, uzun sreli bellekten de bilgi
alr. Ksa sreli bellek, d#ardan gelen bilgileri ve uzun sreli bellekten gelen bilgileri
i#ledi"i iin al#an bellek ya da aktif bellek olarak da anlr. Bu belle"in kapasitesi
olduka snrldr. Ksa sreli belle"e gelen bilgilerin uzun sreli belle"e depolanmasnda
tekrar ve gruplandrma sreleri etkendir (Erden ve Akman, 1997; Akpnar,1999;
Senemo"lu, 1997).
Uzun sreli bellek, yeni bilgilerin eskilerle rntlendirilerek sakland" bir tr depodur.
Bu belle"in kapasitesinin snrsz oldu"u kabul edilmektedir. Uzun sreli bellekte
bilgilerin depolanmasnda Piagetnin #emalar olarak niteledi"i bilgisayarlardaki
dosyalara benzer bilgi rntleri etkin rol oynamaktadr. $ema, birok nerme, durum ya
da olay benzerlik ve farkllklarna gre dzenleyen bili#sel yapdr (Seifert, 1991;
Bulundu"u kaynak: Erden ve Akman,1997).
Bilgiyi i#leme kuram, kazanlan yeni bilgiyi tekrar etmenin, yeni bilgiyi eskilerle
ba"lamak iin gerekli oldu"unu, anlaml "renmeye rntlerin i#lenmesiyle varld"n,
"renme srecine "renenin etkin katlmnn gerekti"ini, nbilgiler ve bili#sel becerilerin
"renmeyi etkiledi"ini savunmaktadr. Bu a#amada, "renenin kendi bilgi rntlerinin
16
farknda olmas nemlidir. Ancak bu durumda yeni gelen bilgi anlaml #ekilde varolan
rntlerle eklemlendirilebilir. Bu anlay#, bilgiyi i#leme kuramn olu#turmac
"renmeye gtrmektedir. Olu#turmac "renmede, "renci, varolan bilgisiyle yeni
bilgiyi kar#la#trp bilgilerini yenileyen, de"i#tiren ve #emalarna yeni bilgiler ekleyen
konumdadr.
D) Olu%turmac (Constructivist) $renme Kuram
Olu#turmac "renme kuram, bireyin nceki bilgilerini yeni edinilmi# bilgilerle
ili#kilendirerek, etkin biimde beyninde i#lemesi ve bylelikle iselle#tirmesidir (Naylor,
1999; Tsai, 2000, Fox, 2001). Olu#turmac "renme #u #ekilde zetlenebilir (Fox, 2001):
Olu#turmac "renme, etken bir sretir.
Bilgi, beyin tarafndan edilgen biimde emilmez; yaplandrlr.
Bilgi, ke#fedilmez; icat edilir.
Bilgi, ki#isel ve duruma zgdr.
Bilgi, sosyal olarak yaplandrlr.
"renme, dnyay anlamlandrma srecidir.
Etkin "renme, "renicinin ak ulu sorular zebilmesini gerektirir.
Gemi#te varolan "retmenin bilgiyi aktaran, "rencinin de edilgen bilgi alc rolleri
olu#turmac "renme kuramyla radikal biimde de"i#mi#tir. Bu kuramda, "renci bilgiyi
in#a etme grevine sahiptir; "retmen de bu srete "renciye klavuzluk eden ki#idir.
$renme Kuramlar ve E$itimde Bilgisayar Kullanm
"renme kuramlarnn #"nda e"itimde bilgisayar kullanmna bakld"nda #u sonular
ortaya kmaktadr (Akpnar,1999):
Bilgisayar ortam, bilgi depolama olanaklar ve internetle byk miktarda
bilgiyi "rencinin ke#fine ve kullanmna sunmaktadr. Bu de"i#ik bilgileri,
tekrar tekrar sunabilme gc, d#k kapasiteli bir ksa belle"e sahip "renci
iin zaman ve kullanm kolayl" sa"lamaktadr.
17
BD ile bireyselle#mi# "renme ortamlar sa"lanabilmekte; bylelikle de
birey ksa sreli bellek ile uzun sreli bellek arasndaki etkile#imi kendisine
zel bir #ekilde yapabilmektedir.
BD, "rencinin daha nce edinmi# oldu"u zihinsel rntlerini ksa sreli
belle"ine getirip sunulan yeni bilgiye ba"lamasn yapabilmektedir. Bu
a#amada, rntlerin yaps ve entegrasyonu bireye zel #ekilde anlaml
olaca"ndan BD, olu#turmac "renmeyi sa"lar denebilir.
BD, "rencinin kendi bilgilerini snayp de"erlendirmesini sa"layarak uzun
sreli bellekte depolanm# bilginin hatrlanmasna de"i#ik mekanizmalarla
yardmc olabilir.
Bilgisayar teknolojisi, bireyin olu#turaca" bilgileri belle"inde hem grafiksel
hem de sembolik olarak (oklu sylemler) depolamasna olanak sa"lar.
Bylelikle hem "renmeyi daha anlaml, hem de bilgi depolanmasn uzun
vadeli klabilir.
Bilgisayar ortam, bireyin "renmi# oldu"u bilgi rntlerini sunulan
durumlarda i#e ko#arak olu#acak bilgi etkile#iminden do"an yeni rntlerin
ke#fini sa"layarak, bili#sel geli#ime ve bilgi birikimine yardmc olabilir.









18
BLM III
B!LG!SAYARIN E"!T!M ALANINDA KULLANIMLARI
Bilgisayarn e"itim alanndaki kullanmlar belli ba#l drt kategoride incelenebilir
(Setzer ve Monke, 2001). A#a"da bu kategoriler yer almaktadr.
A) Geli%imsel Ara
Gnmzde Hyperstudio gibi uygulamalar en sklkla kullanlan ve bilgisayar
uygulamalarnn bir geli#imsel ara olarak kullanld" programlardr. LOGO (Language
of Graphical Output) bilgisayar yazlmlarn geli#tirmi# olan Seymour Papert,
bilgisayarn geli#imsel bir ara olarak kullanmn benimseyen bir programcdr. Papert,
bir programlama dili olan LOGOyu "rencilerde matematiksel mantk yrtme
becerisini geli#tirmek iin kullanm#tr. "renci, LOGOyu kullanarak geometri
dnyasn ke#fedebilmektedir. Bu in#a srecinde ise hem geometri dnyasnn kavram ve
srelerini "renmekte, hem de "rencinin gnlk hayattaki deneyimlerini kullanmas
olas klnmaktadr. LOGOyla programlama dilinden ba#layarak ba#ka bir konu alann
(matematik) "renmeye gidilmektedir. Bilgisayarn geli#imsel ara olarak kullanld"
Hyperstudio ya da LOGO gibi programlar, bilginin bireyin kendi kendine in#asn
gerektirdi"i iin "renci merkezli ve olu#turmac "renme kuramna uygun
uygulamalardr (Akpnar,1999).
B) Programl $retim
Kavramsal olarak 1950lerde B.F.Skinner tarafndan ortaya atlan bu uygulamada,
bilgisayar, ses ve animasyon kullanarak bir konuyu sunmak amacyla kullanlmaktadr.
Sunumun sonrasnda ya da sunum srasnda bilgisayar ekranndan "rencilerin iyi
kavramad" d#nlen konularda zihinsel etkinlikte bulunmalarn gerektiren sorular
yneltilir. Bu sorular, "rencide merak uyandrc, ara#trmaya yneltici sorular da
olabilir. Bu tr "retime ynelik ele#tiriler, bilgisayar kullanmnn ok da gerekli
olmad", ba#ka yntemlerle de ayn amaca ula#mann olas oldu"u #eklindedir.
Programl "retim, yalnzca tamamlanan bir konuyu kapsad", "rencinin olgunluk ve
yaratclk dzeyleri gibi de"i#kenleri gzard etti"i ve bylelikle de "rencileri ezbere
ynlendirdi"i iin de ele#tirilmektedir (Setzer ve Monke, 2001).
19
C) Benze%imler (Simulasyonlar)
Benze#imler, "renilecek konuya ait dnyann bir modelini "renciye sunmaktadr.
"renci, bu modele ait de"i#kenleri farkl de"erler vererek al#trmakta ve sonularn
incelemektedir (Akpnar,1999). Laboratuvarda ya da alanda ba#ka bir deyi#le gerek
ortamda bir deneyi, bir uygulamay, bir eylemi gerekle#tirmek her zaman mmkn
olmayabilir. E"er program bir modeli al#trrken (yani hareketlendirirken) "renciden
konuya ait de"i#kenler iin bir girdi istemiyor, kendi girdisini kendi hazrlayp kullanarak
sonuca gidiyor ve "renci yalnzca izliyorsa, bu program bir gsteri ya da
canlandrmadr. Benze#imlerin canlandrmalardan fark, etkile#imdir. rne"in 1990larn
ba#nda ortaya kan ve o zamandan gnmze farkl konu alanlarna gre e#itlenen bir
benze#im program, do"al bir eko-sistemin benze#imidir. "renciler, bu eko-sistemde
ya#ayan canllarn niteliklerini ya da niceliklerini de"i#tirerek, bu de"i#ikli"in tm eko-
sistemi nasl etkiledi"ini grme olana" bulmaktadrlar. Ancak benze#im uygulamalar da
"rencinin, ancak programcnn kafasnda tasarlad" de"i#imleri gsterebilece"i,
bylelikle de zellikle ocuklar do"ann mekanik uygulamalar oldu"u gibi yanl# bir
saptamaya gtrebilece"i #eklinde ele#tirilmi#tir. Ekolojik sistemle ilgili rnekten yola
karak, "renci bir hayvann lmesinin ekolojik dengede yarataca" de"i#imin
ngrlebilir oldu"u gibi bir saptamaya gidebilir. Bu durumda da do"ann kapal bir
sistem oldu"unu, do"ayla ilgili her#eyin kontrol edilebilir oldu"unu zannedebilir. Oysa
gnmzde e"itim sisteminin byk sorunlarndan biri pekok soyut kavramn
kullanlyor olu#udur. Benze#im uygulamalar bu soyutlu"u arttracaktr. Ancak bir deney
laboratuvarda yaplamyorsa, bir projeyi gerekle#tirmek iin tek yntem benze#im
uygulamalarna ba#vurmaksa, o durumda bilgisayar simulasyonlar kullanlmaldr. Bu
olaslklar da ancak orta"retimde geerli olabilir (Setzer ve Monke, 2001;
Akpnar,1999).
D) retim Arac
Bilgisayarn e"itim alannda retim arac olarak kullanm, genel olarak bilgi i#lem
(word-processing), grafik ve tablolama (excel), powerpoint, veri taban ve ileti#im
sistemlerinin kullanmn iermektedir (Setzer ve Monke,2001). Bilgisayarn retim arac
olarak kullanmnda, yazlmlar byk nem ta#maktadr. Bu kullanma ili#kin olarak
!nternetin e"itim amal kullanmna zellikle de"inmek gerekmektedir. !nterneti ileti#im
20
teknolojileri iinde zel yapan unsur, "rencinin hem bireysel olarak e"itimsel materyale
ya da gerekli bilgiye ula#masn, hem de dnyann her yanndaki insanlarla ileti#imini
sa"lamasdr. Bu adan internet, yaparak ya#ayarak "renme ortam sa"layarak
olu#turmac "renme kuramna uygun bir ya#ant sunmaktadr (Egbert ve Hanson-Smith,
1999).
Bilgisayarn $renmede Rol
Bilgisayar, kendi kendine eylemde bulunamayan bir aratr. Kendi ba#na "renemez ve
"retemez. Ancak insanlar tarafndan yklenen bilgiyi kullanclarn hizmetine sunabilir.
Bu anlamda da "retim ortamnda, "retmene ba"ml ve "retmenin rehberli"inde
kullanlabilir. Dolaysyla, bilgisayara "retimsel grevler ykleyen yine "retmendir.
Bilgisayarlarn "retim alannda kullanmyla ilgili bilgisayar destekli "retim (BD),
bilgisayar bazl "retim, bilgisayar yardmyla "retim gibi baz terimler
kullanlmaktadr. Bilgisayar destekli ve bilgisayar yardmyla "retim terimlerinde
destek ve yardm szckleri dikkat ekmektedir. Bu szckler, "renme
ya#antlarnda, bilgisayarlarn ancak yardmc ve destekleyici rol oldu"unun altn
izmektedir. Bilgisayar bazl "retimde ise bilgisayarlara, "retimi destekleyici ve
yardm edici rolden daha fazla, daha etkin bir rol verilmektedir. Ancak, yine de bu rol
veren, denetleyen ve "rencilere rehberlik eden "retmendir (Ahmad, Corbett, Rogers ve
Sussex,1985).








21
BLM IV
YABANCI D!L "RENME KURAMLARININ I#I"INDA B!LG!SAYAR
DESTEKL! "RET!M
Yabanc dil "retiminde bilgisayarn kullanmna ili#kin temel unsurdan
szetmek mmkndr. Bunlar: "renci, bilgisayar ve "renilen yabanc dildir. Bu
unsurlar arasndaki ili#ki #ekil 2de yer almaktadr.
psikoloji teknoloji
"renci ERGONOM! bilgisayar

PS!KOL!NGU!ST!K B!LG!SAYARLA !LG!L!
METODOLOJ! D!LB!L!M

dil
dil bilim
$ekil 1. Yabanc Dil "retiminde Bilgisayar Kullanmna !li#kin Temel Unsur
("renci, dil, bilgisayar) (Ahmad, Corbett, Rogers ve Sussex,1985)
Yabanc dil "retimindeki bu unsurlar ve aralarndaki ili#ki nem ta#maktadr. A#a"da
bu unsurlardan ve aralarndaki ili#kilerden szedilmektedir(Ahmad, Corbett, Rogers ve
Sussex,1985; Brierley ve Kemble,1991; Keith, 1999).
$renci ve Bilgisayar
"renci ve bilgisayar arasndaki ili#ki, genin en somut ili#kisidir. Ergonomi bilimi ya
da insan faktr mhendisli"i, insanlar ve makineler arasndaki ili#kiyi
betimlemektedir. Bu bilim, makinelerin tasarm, makine sistemleri ve al#ma yntemleri
ve insanlarn makineleri rahat ve gvenle kullanabilmelerini gznne alarak verimlili"i
arttrmayla ilgilenmektedir.
22
Ergonomi ve bilgisayarn yabanc dil "retiminde kullanmyla ilgili olarak iki boyut
bulunmaktadr. Bunlardan biri, fiziksel evre, "rencinin bir program kullanrkenki
fiziksel ve zihinsel rahatl", ikincisi ise programn "rencinin gereksinimlerine
uygunlu"udur.
Kullancnn ("rencinin) fiziksel ve zihinsel rahatl"nn sa"lanmas konusunda gz
nne alnmas gereken nemli noktalar #yle zetlenebilir:
Bilgisayarn konumu,
"rencinin bilgisayara eri#imi,
al#ma ko#ullarnn rahatl" (sandalye, masa,vb.)
Program al#trmak iin geen zaman,
Ekrandan okuma rahatl",
Kullancnn bilgisayara kar# tutumu (teknofobi,vb.),
Programn kullancnn gereksinimlerine uygunlu"u,
Programn kullancnn ya#na, dzeyine, ilgilerine uygunlu"u.
Dil ve Bilgisayar
Anadilimizin do"all" genellikle fazlaca zerinde durulmayan bir konudur. nk insan
en az bir dilde az ya da ok yeterlidir. Anadilimizde anlam ve form arasndaki
izomorfizmi (e#biimlili"i), yapsal tercihleri, dnya hakkndaki n bilgilerin roln,
espri, ironi, yalan, gnderme ve benzeri ifadeleri anlayabiliriz. Ancak tm bunlar bir
makine olan bilgisarda bulunmayan zelliklerdir. Bu yzden de bilgisayarlar ak ulu
sorulara yant veremezler; "rencinin semantik (anlambilimsel) olarak snrsz yazl
girdileriyle ba#a kamazlar. Bu adan da bilgisayarlar insanlara gre dilbilimsel adan
daha ilkeldir ve i#letimleri insanlara ba"ldr.
Bilgisayarlarn ikinci dilde dinleme ve konu#ma becerilerini geli#tirmeleri iin tek ba#na
yeterli aletler olmadklar sylenebilir. nk dildeki birbirinden ok farkl semantik
yaplarn tmn tanmalar ve anlamlandrmalar mmkn de"ildir.
23
Dil ve $renci
Yabanc dil "retimindeki kuramlar "renme kuramlarnn etkisinde geli#mi#tir. Dil
"renimiyle ve dil "retimi yntemleriyle ilgili yakla#mlar gnmze dek byk
de"i#imler geirmi#tir. 1960larda gzde olan i!itsel-dilsel (audio-lingual) yntem, temel
olarak yabanc dil "renmeyi al#kanlklar edinme sreci olarak grmekteydi
(Demirel,1999; Demircan,1993).Davran# "renme yakla#mna uygun bu yntem, yeni
yaplarn tekrar edilerek "renilece"i gr# zerine yaplandrlm#t. 1970'lerde yabanc
dilin ileti#im amal "retimini ve ileti#imsel beceriyi (communicative competence)
vurgulayan ileti!imsel yntemin ortaya k#yla, dilin i#levine ve fikrine nem veren
"retim programlar (functional-notional syllabus) da gndeme gelmi#tir (Richards ve
Rogers,2000). Son yllarda ileti#imsel dil "retim yntemi, kendi iinde e#itlenmi#tir.
Bu e#itlenmeden ortaya kan bir yntem de leksikal (szcklerin anlam ve
kullanmlaryla ilgili) dil "retme yntemidir. Bu yntem, szcklerin anlam ve
kullanmlarnn yaplandrlmasyla ileti#imin sa"land" d#ncesinden yola kmaktadr
(Richards ve Rogers, 2000). Bilgisayar teknolojisinin geli#imine ve e"itim alannda
kullanlmasna paralel bir geli#im srdren yabanc dil "renme ve "retme kuramlar,
tm yeni teknolojiler gibi bilgisayar da "retim ortamna sokmu#lardr. Ancak bu
konuda bir kuramn eksikli"i, yirminci yzyl ba#larnda kendini hissetttirmeye
ba#lam#tr.
Pekok yabanc dil e"itimcisi yabanc dil "retiminde bilgisayar kullanmna ili#kin bir
kuram olu#turmann gereklili"i zerinde durmu#tur (Egbert ve Hanson-Smith, 1999). Bu
e"itimciler, dil "retme felsefesi, yntem ya da yakla#mnn yeni teknolojileri de iine
alacak #ekilde geni#letilmesi ve dil "retimi ve bilgisayar arasndaki kar#lkl ili#kinin
dikkatle incelenmesi gere"i zerinde durmu#lardr. Bilgisayar destekli yabanc dil
"retimine ili#kin bir kuram, farkl tr teknolojilerin yardmyla, hangi "rencilerin nasl
"rendiklerini de"erlendirebilmelerine yardm edece"i gibi teknolojinin uygulamasnda
etken olan faktrlerin tanmlanmasnda ve dil "renme konusunda yaplacak
ara#trmalarda da rehberlik edecektir (Chapelle, 2001). Ancak unutmamak gerekir ki dil
"renimine ili#kin temel ilkeler teknoloji kullanmndan ba"mszdr. Bu adan, genel
olarak dil "renimiyle ilgili ilkelerin gzden geirilmesi gerekmektedir.
24
Dil $renme Kuramlar
Dil "renme konusunda yaplan nitel ve nicel ara#trmalar, dil "renmenin bili#sel
mekanizmalarla evresel faktrlerin etkili#imi sonucunda olu#tu"unu ortaya koymaktadr
(Egbert ve Hanson-Smith, 1999:3). Spolsky (1989)nin dil "renimiyle ilgili ko#ullara
ili#kin kuram, $ekil 3te bir denklem olarak sunulmaktadr:
"rencinin
$imdiki bilgisi
Becerileri
Gdlenme derecesi/ duyu#sal zellikleri
Frsatlar
+
Gelecekteki bilgisi ve becerileri
$ekil 3. Spolsky (1989)nin Dil "renimiyle !lgili Ko#ullara !li#kin Kuram
(Bulundu"u Kaynak: Egbert ve Hanson-Smith, 1999)
Bu kurama gre, beceriler, psikolojik, biyolojik, zihinsel ve bili#sel becerileri
kapsamaktadr. Frsatlar, "renme ortamn ya da dile maruz kalarak geirilen zaman
betimlemektedir. Bili#in mi yoksa snf ortamnn m dil "renmede daha nemli oldu"u
kesin olarak bilinmemekle birlikte ara#trmaclar, "retim ortamnn nemli bir unsur
oldu"u konusunda hemfikirdirler (Egbert ve Hanson-Smith, 1999). "retim ortam ayn
zamanda "renme ktsnn da geerli bir gstergesidir.
Bu durumda, "retim evresinin nemini kavramak ve dil "retimi konusunda en uygun
"retim ortamn yaratmak dil "retmenlerinin temel grevidir (Egbert ve Hanson-Smith,
1999).
"retim ortamnn byk neminden dolay, dil "retiminde bilgisayar kullanmna
ili#kin bir kuramn olu#turulmas o kadar da nemli grnmemektedir. !kinci dil
"renmeye ili#kin sa"lam ve ak bir kuram ve bunun "retim ortamna yansmas, dil
"retiminde bilgisayar kullanmna ili#kin kuram olu#turma amacna da hizmet edecektir.



25
Yabanc Dil $retim Ortamnda Aranan Ko%ullar
Yabanc dil "retimi literatrnde, en uygun "retim ortam yaratmaya ynelik genel
olarak kar#la#lan sekiz ko#ul bulunmaktadr (Egbert ve Hanson-Smith, 1999):
1. "rencilere etkile#imde bulunma ve tart#ma frsat verilir.
2. "renciler, ikinci (yabanc) dili kullanarak etkile#imde bulunurlar.
3. "renciler, dilin anavatanna ait gerek durumlar ve al#ma konular verilir
(authentic tasks).
4. "renciler, e#itli ve yaratc dil etkinliklerine maruz braklr ve bu tr
etkinlikleri yapmalar iin cesaretlendirilir.
5. "rencilere yeteri kadar zaman ve dnt verilir.
6. "rencilerin "renme srecine zihinsel olarak katlmlarna rehberlik edilir.
7. "rencilerin ideal stres/ endi#e dzeyinde al#malar sa"lanr.
8. "renci otonomisi desteklenir.
Bilgisayar Destekli Yabanc Dil $retimi ve !li%kili Disiplinler
Bilgisayar destekli yabanc dil "retimiyle ilgili bir dizi disiplin bulunmaktadr. Bunlar
e"itim teknolojisi, bilgisayar destekli i!birlikli "renme, yapay zeka, bilgisayar dilbilimi,
temel (corpus) dilbilim ve bilgisayar destekli de"erlendirmedir. Bu disiplinler ile
bilgisayar destekli yabanc dil "retiminin yant bulmay amaladklar temel sorular
Tablo 1de yer almaktadr (Chapelle, 2001).






26
Tablo 1. Bilgisayar Destekli Yabanc Dil "retimi ve Di"er Disiplinler
Temel soru BDYDnin sorusu
E$itim teknolojisi "renmeyi geli#tirmek iin
bilgisayarlar en iyi nasl
kullanlr?
Yabanc dilde ileti#im becerisini
geli#tirmek iin bilgisayarlar en iyi
nasl kullanlr?
Bilgisayar Destekli !%birlikli
$renme
Bilgisayar destekli etkinlikler
i#birli"iyle "renmeyi sa"layacak
#ekilde nasl tasarlanr?
"rencilerde ileti#imsel yabanc dil
"reimini gerekle#tirmek iin
i#birlikli bilgisayar destekli yabanc
dil "renme etkinlikleri nasl
tasarlanr?
Yapay Zeka Mantk kurallar bilgisayar
programlarna nasl uygulanr?
Bilgisayar programlar ileti#imsel
yabanc dil becerisini geli#tirecek ve
yabanc dil de"erlendirmesinin
geerlili"ini arttracak #ekilde nasl
kullanlr?
Bilgisayar Dilbilimi Dilin kurallar, insan dilini
tanyacak ve retecek #ekilde
bilgisayar programlar yazmak
iin nasl kullanlr?
Yabanc dil geli#iminde ileti#imsel
beceriyi arttrmak iin dili tanma ve
dilde retim yapma nasl sa"lanr?
Temel Dilbilim (Corpus
Linguistics)
Metinlerin deki dilin betimlemesi
ve analizi, dilin yapsna ve
insanlarn kulland" gramatik
yaplara ili#kin ne ortaya
koymaktadr?
"rencilerin szckleri kullanmas
ileti#imsel yabanc dil kullanmn
nasl destekler?
Bilgisayar Destekli
De$erlendirme
Bilgisayarlar, de"erlendirmenin
geerlili"ini ykseltmek iin nasl
kullanlr?
Bilgisayarlar, yabanc dil
de"erlendirmesinin geerlili"ini
ykseltmek iin nasl kullanlr?

zetle, yabanc dil "renme-"retme srecinde "retim ortam, byk nem ta#maktadr
ve ancak bu de"i#ken, bir kuram erevesinde iyi yaplandrlrsa yabanc dil "retiminde
bilgisayar kullanm iin bir kurama gereksinim kalmayacaktr. Yabanc dil "retiminde
bilgisayar kullanmyla ili#kili baz disiplinler bulunmaktadr. Bu disiplinlerin
27
ilgilendikleri konu ile bilgisayar destekli yabanc dil "retiminin ilgilendi"i konu
birbirinden ok farkl de"ildir. Tek fark, BDYDnn yabanc dil "retimine ili#kin
de"i#kenlerin altn izmesidir.
BLM V
B!LG!SAYARIN YABANCI D!L "RET!M!NDE KULLANIMINA
!L!#K!N BAZI ARA#TIRMALAR
Bilgisayarn yabanc dil "retiminde kullanmna ili#kin ara#trmalar, blm IVteki
temel unsur, "renci, dil ve bilgisayar ve bunlara ek olarak "retmene gre
incelenmektedir. Bu unsurlardan ilki olan "renci-bilgisayar arasndaki ili#ki,
"rencilerin bilgisayarla ilgili gdlenme, teknofobi gibi duyu#sal zellikleri, gereksinim,
ilgi, ya# ve kltrle ilgili de"i#kenler ve ba#arya etkisi olarak snflanmaktadr. Dil ve
bilgisayarlar arasndaki ili#kiyi dair ara#trmalar bu al#mann kapsamna alnmam#tr.
Bunun bir nedeni, bu ili#kinin bilgisayar mhendisli"i ve yazlmlaryla ilgili oldu"unun
d#nlmesi, di"eri de bu tr ara#trmalara ula#mann ve de"erlendirmenin gl"dr.
Dil-"renci arasndaki ili#ki iin bilgisayarlarn yabanc dil becerilerini geli#tirmede ne
kadar etkin oldu"uyla ilgili ara#trmalar incelenmektedir. Son olarak bilgisayar destekli
yabanc dil "retiminde "retmenin rolne ili#kin ara#trmalardan bazlarna yer
verilmektedir.
$renci-Bilgisayar !li%kisi
"renci ve bilgisayar arasndaki ili#kiye rnek olabilecek ara#trmalardan biri Ay#e
Yumuk tarafndan eylem-ara#trma (action research) desenine uygun biimde Bilkent
niversitesinde finans ve ekonomi alannda eviri yapmann amaland" bir derste
nc snf "rencileri zerinde uygulanm# deneysel bir al#madr. Eylem-ara#trma
deseninde dersin "retmeni, snfnda gzlemledi"i bir sorundan yola karak sistematik
#ekilde bilgi toplama, bilgiyi de"erlendirme ve raporla#trma grevlerinin tmn yrtr
(Yumuk, 2002). Bu ara#trmada ilk ama, "rencilerin eviri becerilerini geli#tirmek
zere !nterneti kullanarak bilgiye ula#malarn, semelerini, analiz etmelerini,
de"erlendirmelerini ve uygulamalrn sa"lamaktr. !kinci ama ise "rencilerde ele#tirel
d#nme, ele#tirel yanstma gibi becerileri geli#tirerek geleneksel "renme bak# alarn
sorgulamalarn sa"lamaktr. Program tasarm, 1998 yl gz yarylnda pilot al#mas
28
yaplarak 1999 ve 2000 bahar yaryllarnda uygulanm#tr. Veriler, a)deneklere kurs
ncesi ve sonras tek ak ulu soru ve 11 evet/hayr/aklaynz tarznda sorulardan
olu#an bir anket, b)kurs sonunda deneklerin 15yle yaplan gr#me ve c)ara#trmac
tarafndan tutulan haftalk derse ait kaytlarla toplanm#tr. Deneklerin toplam says
85tir. Ara#trma sonucunda, "rencilerin "retmen ba"ml, geleneksel "renme
tarzndan kendi "renmelerinin sorumlulu"unu alan "renme tarzna ba#arl bir gei#
yaptklar, kendi insiyatifleriyle i#birlikli al#ma yaptklar, "renme staratejilerinde
farkllk olu#tu"u grlm#tr.
"rencilerin "renme startejileri ile bilgisayar destekli "renme ortamlar arasndaki
ili#kiyi inceleyen bir ara#trma da Hollandada yine yksek"retim dzeyinde
gerekle#tirilmi#tir (Beishuizen ve Stoutjesdijk,1999). Bu ara#trmaya 364 denek
katlm#tr. Deneklere bir "renme stilleri envanteri uygulanarak "renciler, derin ve
yzeysel "renme stillerine sahip olanlar olmak zere iki gruba ayrlm#tr. "rencilerin
n bilgilerini kontrol altnda tutmak amacyla konuyla ilgili bir bilgi testi uygulanm#tr.
"rencilerden bilgisayar ortamnda verilen bir okuma parasyla ilgili verilecek bir
snava al#malar istenmi#tir. Bilgisayarl al#ma ortam kitap #eklinde tasarlanm#tr.
"rencilerden al#maya ba#lamadan nce bir al#ma plan karmalar istenmi#tir.
al#mann hemen ardndan "rencilere bir bilgi snav uygulanm#tr. al#ma
sonucunda derin ve yzeysel "renme stratejilerine sahip olanlarn planlama
etkinliklerinde birbirlerinden farkl olduklar ancak al#ma davran#nn stratejiye gre
de"i#medi"i grlm#tr. Snav sonularna bakld"ndaysa derin "renme stratejisine
sahip "rencilerin, bilgi dzeyindeki sorularda bile, yzysel "renenlere gre daha
ba#arl olduklar saptanm#tr. Ancak derin "renme staratejisine sahip "rencilerin uzun
anlatm ve aklama gerektiren soru tiplerinde (essay type), yzeysel "renme stratejisine
sahip olanlarn ise oktan semeli sorularda daha ba#arl olduklar grlm#tr. Bu
a#amada bilgisayar de"i#keninden szedilecek olursa, derin "renme startejisine sahip
"rencilerin planlama a#amasnda kavram haritalar olu#turdu"u ve bilgisayardaki metini
buna gre okuduklar saptanm#tr.
Bilgisayar ve "renci arasndaki li#kiye bakan nc ara#trma ise eylem-ara#trma
deseninde, Tayvanda gerekle#tirilmi#tir (Shih-Jen ve Liu, 1996). Ara#trmann amac,
bilgisayar destekli bir yabanc dil etkinli"inin, ileti#imsel yabanc dil "retiminde
29
kullanmnn etkinli"ini lmektir. Bunun iin "renciler, Sim Town adl bir benze#im
oyununu ikili gruplar halinde oynayarak bir kent olu#turmu#lar. Daha sonra bu kent
zerine !ngilizce sunu yapmalar istenmi#tir. Bu a#amada di"er "rencilerin de sunu
yapana sorular yneltmesine izin verilmi#tir. al#maya, Tayvanda bir dil kursuna
devam eden 45 ortaokul "rencisi katlm#tr. Veriler, "retmenin dnem boyunca yapt"
gzlemler ve rastgele seilmi# be# "renciyle yaplan grup gr#mesi ile toplanm#tr.
Ara#trma sonucunda, belirgin #ekilde derse kar# gdlenmenin artt", "rencilerin
otantik materyalle ilgilenmekten ve bu konuda konu#maktan byk keyif aldklar,
dolaysyla da ileti#imsel ynteme uygun bir yabanc dil dersi i#lenebildi"i, i#birlikli
"renmeye olanak tand" iin "rencilerin sosyal etkile#imini arttrd", "renmede
"retmen ba"mll"ndan kurtard" iin "renciye zgven verdi"i, yaratcl"a izin
verdi"i ve "retmenin geleneksel roln, rehberlik eden olarak de"i#tirdi"i saptanm#tr.
Bilgisayar ve "renci arasndaki ili#kiye rnek olarak verilecek son ara#trma,
Avustralyada yaplm#tr (Broomfield ve Lynch, 2001). Bu ara#trmada, kz "rencilerin
!ngilizce derslerinde bilgisayar kullanma becerileri konusunda, farkl "retim stilleri
kullanld"nda "renme dzeylerinde olu#acak farkll" saptamak amalanm#tr. Denek
grubunu, bir kz okulunun sekizinci ve onuncu snflarna devam eden 136 kz "renci
olu#turmu#tur. farkl "retim stili denenmi#tir: ayn ya#taki "rencilerin birbirine
"retimi, st snftaki "rencilerin alt snftakilere "retimi ve "retmenin grup e"itimi
yapt" geleneksel "retim ortam. Geleneksel "retim ortam, kontrol grubunu, di"er iki
grup da deney gruplarn olu#turmu#tur. Tm gruplara n-test ve son test uygulanm#tr.
"renci gr#leri iin de herbiri 8-10 "renciden olu#an odak gruplarla gr#meler
yaplm#tr. st snftaki "rencilerin alt snftakilere yapt" "retimin di"er iki "retim
trne gre daha olumlu sonular verece"i hipotezi snanm#tr. Bu hipotez, niceliksel
verilerle desteklenmemi#, ancak yaplan odak grup tart#malarnda, geleneksel "retmen
gdml derslere ve ayn ya#takilerin birbirini al#trmasna gre, en verimli ve etkin
stilin yksek snftaki "rencilerin alt snftakileri al#trmas oldu"u ortaya km#tr. En
az tercih edilen stil ise, "retmenin "retim yapmasdr. Buna gereke olarak, "retmenin
aklamalarn anlamakta zorluk ekme, yetersizlik (inefficiency) ve "retmenin bilgi
eksi"i gsterilmi#tir. Odak gruplarda kontrol altna alnamayan de"i#kenler, "retmen
farkllklar, sistem hatalar, karlan dersler, ileti#im eksikli"i ve bilgisayar
30
etkinliklerinin seimidir. Ara#trmann sonunda, orta"retimdeki !ngilizce dersleri ve
"retim stilleri konusunda baz neriler bulunmaktadr.
Dil-$renci !li%kisi
Dil ve bigisayar arasndaki ili#kiye rnek olu#turacak bir ara#trma, Japonyada, Fukui
Prefectural niversitesinde yaplm# bir ara#trmadr (Ogata, Feng, Hada ve Yano, 2000).
!nternet bazl bir yabanc dilde yazlan "renci metinlerini dzeltme program
geli#tirilmi# ve Japoncay ikinci dil olarak "renen 210 ki#ilik bir denek grubu (inli,
Malezyal, !ranl, Banglade#li, Kanadal) zerinde denenmi#tir. Kontrol grubuysa
geleneksel olarak snf iinde "retmenle al#m# ve yazdklar metinler "retmen
tarafndan dzeltilmi#tir. Her iki gruba bir n-test verilerek yazma becerilerine
baklm#tr. Her "renciden farkl konularda alt kompozisyon yazmalar istenmi#tir.
Communicative Collection Assisting System (CoCoA) ad verilen bu sistemle, sistematik
olarak "rencinin yapt" hatalar izlenmi# ve "rencilere dnt verilmi#tir. Son test
olarak, her iki gruba da bir metin yazma grevi verilmi#tir. Ara#trma sonucunda, uzaktan
yazma e"itimi alanlarla, kontrol grubu arasnda anlaml fark bulunamam#tr.
Benzer bir ara#trma, !talyada, Bolonya niversitesinde, niversite "rencilerine orta
(Intermediate) dzeye kadar kendi kendilerine !ngilizce "renebilecekleri bir "renme
ortam yaratarak, bu ortamn etkilili"ini lmektir (Tamburini, 1999). D.I.A.P.S.O.N.
(Distributed, Interactive, And Personalised Audio-visual Study Over Network) ad
verilen bu proje iin niversite iinde, al#ma istasyonlar, video istasyonlar, uydu
alclar ve zel hazrlanm# bilgisayar bazl kurs materyali bulunan bir ortam
hazrlam#tr. yl boyunca uygulanm# proje iin her dnem sonunda projeye katlan
deneklerle gr#meler yaplm#tr. Ara#trma sonular, "rencilerin kendi ba#larna dil
"renmek iin zaman ayrmadklarn, proje iin ayrlan minimum zaman laboratuvarda
geirdiklerini, gdlenme dzeylerinin d#k oldu"unu ortaya koymu#tur. Ara#trmac,
bunun ortamda sosyal etkile#im ve z disiplin eksikli"inden dolay oldu"u
d#ncesindedir.
"renci ve dil arasndaki ili#kiyi gsterebilecek bir ba#ka ara#trma da Tayvanda
ilk"retim altnc snf "rencilerine !ngilizcedeki 13 soyut szc"n "retimi zerine
yaplm#tr (Tsou, Wang ve Li, 2002). !ki altnc snftan biri deney, di"eri kontrol grubu
31
olarak seilmi#tir. Her iki gruba da seilen szcklerin "retimi iin iki ders yaplm#tr.
Kontrol grubu, geleneksel ders "retmeni e#li"inde ders yapm#, deney grubunaysa
bilgisayar bazl "retim yaplm#tr. Bilgisayar bazl "retimde "renme modlleri
olu#turulmu#tur. Sonuta her iki gruba da bir ba#ar testi uygulanm#, ayrca kontrol
grubuna bir anket uygulanm#tr. Ba#ar testi sonularna gre, deney grubundaki
"renciler kontrol grubuna gre dikkate de"er #ekilde soyut szckleri daha iyi
"renmi#lerdir. Anket sonularna gre, deney grubundaki "renciler kendi
"renmelerinin sorumlulu"unu almaktan keyif almaktadrlar (%79); bu tr bir sistemle
"renmeyi ye"lemektedirler (%89) ve ilgin bir deneyim ya#adklarn ifade
etmektedirler (%90).
Yunanistanda Selanikteki bir ilk"retim okulunun drdnc snf "rencileri zerinde
yaplan bir ara#trma, yabanc dilde okuma becerilerinin geli#imini bilgisayar destekli
"retimle de"erlendirmek amalanm#tr (Tzortzidou ve Hassapis, 2001). yllk bir
sreyi kapsayan bu ara#trma iin, yabanc dil olarak Franszca "renmeye yeni ba#layan,
anadili Yunanca olan iki drdnc snftan biri deney, di"eri de kontrol grubu olarak
seilmi#tir. Deney grubuna bilgisayar bazl okuma "retimi yaplm#, kontrol grubunaysa
geleneksel olarak snfta "retmenle okuma becerileri "retilmi#tir. Her yl sonunda
"rencilerin dersle ilgili alglar (gr#me), bilgileri hatrlama dzeyleri (bilgi testi) ve
ders iindeki konsantrasyonlar ("retmenlerin tuttu"u gzlem formlar) llm#tr.
Sonuta, deney grubunun her alanda da kontrol grubuna gre daha olumlu sonular
verdi"i grlm#tr. Yani, deney grubundaki "renciler hem derslerden daha ok keyif
alm#lar, hem yl sonunda daha ok bilgiyi hatrlayabilmi#ler, hem de ders iinde kontrol
grubundaki "rencilere gre daha fazla konsantre olabilmi#lerdir.
Dil ve bilgisayar ili#kisine rnek olarak sunulacak son ara#trma, !svirede bir
orta"retim kurumunda yaplm#tr (Swann, 1992). !ki ayr snfa bir !ngilizce dilbilgisi
bilgi testi uygulanarak, "rencilerin puanlar en iyiden en ktye do"ru sralanm#tr.
Kt not alan "renciler, bir yl boyunca CAGE (Computer Assisted Grammar of
English) ad verilen ve "rencilerin gereksinim duydu"u, !ngilizcedeki morfosintaktik
(sz dizimi ve #ekil bilimi) problem alanlaryla ilgili al#m#lardr. Yl sonunda her iki
gruba da gramerle ilgili bir bilgi testi verilmi#tir. Gruplar arasnda ba#ar farknn
kalmad" grlm#tr. CAGE programyla e"itim alan grubtan alnan nitel
32
de"erlendirme sonular da nicel sonular destekler #ekildedir. "renciler, bu yazlmn
yabanc dil geli#imleri iin ok ba#arl oldu"u gr#ndedirler. Yazlmn yabanc dil
"retimini hzlandrd", dilbilgisini daha hzl ve iyi "retti"i savunulmaktadr.

$retmen-Bilgisayar !li%kisi
"retmenin bilgisayar destekli "retimde nemli bir i#levi vardr. Yabanc dil
"retiminde de dil-"renci arasndaki ili#kide ve dil-bilgisayar arasndaki ili#kide
"retmenin "retim ortamnda olmamasnn sakncalar do"urdu"u, gdlenmeyi azaltt",
"renme disiplinini olumsuz ynde etkiledi"i ve "renci ba#arsn olumsuz etkiledi"i
grlmektedir (Ahmad ve di"erleri,1985;Tamburini, 1999; Braak,2001;Baylor ve
Ritchie,2002). O yzden, al#mann di"er blmlerinde de"inilmeyen bu konuya, konu
hakknda yaplm# ara#trmalarla de"inilmektedir.
Bu konuyla ilgili ilk ele alnacak ara#trma, A.B.D.de drt eyaleti ve 94 snf kapsayan
geni# apl, nicel bir ara#trmadr (Baylor ve Ritchie,2002). Ara#trmayla okuldaki
teknoloji kullanmna ili#kin yedi faktrn (planlama, liderlik, "retim programndaki
de"i#im, mesleki geli#im, teknoloji kullanm, "retmenin de"i#ime akl" ve
"retmenin okul d#ndaki bilgisayar kullanm), "retmen morali ve "rencilerin
"renmesi ("rencilerin ieri"i "renmeleri ve yksek d#nme becerilerini "renmeleri)
zerindeki etkilerine baklm#tr. Ara#trma amacyla baz ltlere gre 12 okul
belirlenmi#tir. Ba"ml ve ba"msz de"i#kenleri lmek iin lm aralar ara#trmaclar
tarafndan geli#tirilmi#tir. Bu lme aralar a)okul yneticileriyle yaplandrlm#
gr#me, b)"retmenlerle yaplandrlm# gr#me, c)teknoloji kullanm plan
de"erlendirmesi ve d)"retmenlere uygulanan ankettir. Ara#trma sonular #u #ekilde
zetlenebilir: 1. Gl bir teknoloji liderli"i, "rencilerin sunulan ieri"i daha iyi
"renmelerine yardmc olmaktadr. Yneticiler, teknoloji kullanmnda ve teknolojiye
verdikleri de"er konusunda hem "rencilere hem de "retmenlere rol modeli olmak
zorundadrlar. 2. "retmenin de"i#ime ak olmas, "rencinin ieri"i "renmesinde
olumlu etkiye sahiptir. "retmenler, bilgisayar bilinli biimde "retim programna
entegre ediyorlarsa "renme sorumlulu"unun bir ksmn "renciye yklemektedirler.
Ancak bu a#amada ki#isel becerilerle de"i#ime ak olma arasnda bir ili#ki
33
grlmektedir. E"er "retmen, okul d#nda bilgisayar kullanyorsa, bilgisayar "retim
ortamna ta#mas da kolayla#maktadr. 3. "retmenin de"i#ime ak olmasyla
"rencilere bilgisayar deste"iyle yksek d#nme becerilerini kazandrmas arasnda
do"rusal bir ili#ki bulunmaktadr. 4. "rencilerin bireysel, yaratc etkinliklerde teknoloji
kullanmyla yksek d#nme becerileri kazanmalar arasnda do"rusal bir ili#ki vardr. 5.
"retmen morali, mesleki geli#im ve teknolojinin yaplandrmac kullanm
de"i#kenlerine ba"l olarak artmakta ya da azlmaktadr. 6. "retmen morali ve doyumu
ortamda rol modeli bulunmasna, dle, tannmaya, teknik ya da ynetimsel deste"e ve
okul ortamnda yaratclk gsterme becerisine gre de"i#mektedir. 7. "retmenin snf
iindeki becerisi, "renci performansn arttrmaktadr. 8. Teknolojinin ve yaplandrmac
"renme felsefesinin snf ortamna girmesi "retmen moralini etkileyen bir unsurdur. 9.
Okulun, "retmene insiyatif tanmas, olumlu dnt vermesi, mesleki ve teknik destek
sa"lamas, hem "retmen morali hem de "retmenlerin yenili"e akl" konusunda
anahtar rol oynamaktadr. 10. Teknolojinin programa entegrasyonunda "retmenin
de"i#ime ak olmas ve programdaki teknoloji etkinliklerinin yzdesi nemli rol
oynamaktadr. Ara#trmada snrllk olarak grlen tek unsur, "rencilerin ieri"i
"renmelerine ve teknoloji kullanmyla yksek d#nme becerileri kazanmalar
de"i#kenlerinin "retmenlere uygulanan yaplandrlm# gr#meyle llm# olmasdr.
"retmen ve bilgisayar arasndaki ili#kiyi irdeleyen ikinci ara#trma, Belikada
orta"retim "retmenlerinin "retim ortamnda bilgisayar kullanmlarn etkileyen
faktrlerin incelenmesi amacyla yaplm#tr (Braak, 2000). Bu amala Belikadaki
orta"retim kademesindeki tm devlet okullar ve zel okullardan 800 tanesi random
olarak seilmi#, bu semede teknik, meslek, genel lise ayrmna gidilmemi#tir. lme
arac olarak alt blmden olu#an bir anket kullanlm#tr. Ankette yer alan blmler,
bilgisayar deneyimi, bilgisayar destekli "retime kar# tutum, yenilikilik, bilgisayar
destekli "retimin alglanan yararlar ve rgtsel skntlardr. Ara#trma sonucunda,
"retmenlerin drtte nn okulda ya da okul d#nda bilgisayar kulland", zellikle dil
"retmenlerinin bilgisayar destekli "retime kar# olumlu tutumlar oldu"u ve bu
"retmenlerin daha yeniliki olduklar, "retmenlerin o"unlu"unun bilgisayar deste"ine
snf ii "retimi desteklemek amacyla gereksinim duyduklar ve kullandklar, "retim
amacyla bilgisayar deste"inin yararna inanmadklar, "retim programna bilgisayarn
etkin #ekilde entegrasyonu iin, okulun teknoloji kullanm konusunda iyi olu#mu# bir
34
politikas olmasnn gereklili"i, "retmenlerin bilgisayar becerileriyle ilgili mesleki
geli#im gereksinimi iinde olduklar ve ynetimden bilgisayar okul ortamna sokmadan
ve "retmenlerden kullanmn beklemeden nce bu konudaki becerilerin arttrlmas iin
gerekli dzenlemelerin yaplmas gerekti"i ortaya km#tr.
Avustralyada yaplan bir ara#trma da "retmenin ilk"retim birinci kademede
(drdnc ve be#inci snf) ilk kez teknoloji e"itimi ve tasarmyla ilgili fikirlerini snf
ortamnda uygulamalar zerine kurulu bir ara#trmadr (Stein. McRobbie ve
Ginns,2002). Konu alanlarnda deneyimli "retmenler bu ara#trma iin niversiteden bir
ara#trmacyla birlikte 12 ay boyunca daha nce uygulamadklar bir e"itim programna
teknolojinin entegrasyonunu planlama, snf iinde uygulama ve de"erlendirme iin
al#m#lardr. Bu adan ara#trma i#birlikli bir eylem plan grnmndedir
(collaborative action research). Ara#trmann ilk a#amasnda veriler, "retmenlerin
teknolojiye bak# alar, "retme ve "renmeye ynelik yakla#mlar ve teknolojinin
snf iinde uygulamasna ynelik ngrleri konularnda bireysel ve grup gr#meleri,
genel tart#malar, snf iinde "retmenleri gzlemleyerek ve "retmenlerin snf ii
deneyimlerini yansttklar yazl dokmanlarla toplanm#tr. Gr#melerin yazl
dkmleri karlarak "retmenlere de bir kopya verilmi#tir. !kinci a#amada,
ara#trmacnn yardmyla "retmenler veri toplam#tr. !ki haftada bir ara#trmac ve
"retmenler biraraya gelerek snf ii teknolojiyle ilgili deneyimlerini tart#m#lar, sonraki
iki hafta iin planlama ve gzden geirme etkinliklerini gerekle#tirmi#lerdir. Bu
tart#malar teybe kaydedilmi#tir. "retmenlerin iki haftada bir snflarnda uyguladklar
teknoloji etkinlikleri de videoya alnm#tr. Bir- saat aras sren bu etkinliklerde,
"renciler bilgisayar kar#snda, her bir etkinlikte farkl dzeylerde "renme otonomisi
verilerek problemlerle kar# kar#ya braklm#lardr. Her snftan random olarak seilen
alt#ar "renciyle yl boyunca de"i#ik zamanlarda snf iindeki "renme-"retme
etkinliklerine ili#kin gr#meler yaplm#tr. Ara#trma sonucunda, "retmenlerin
"retme ve "renmeye ynelik yakla#mlarnn teknoloji uygulamalarna da yansd",
"retmen iinde daha skolastik grnenin teknoloji uygulamalarnda da bireysel "renme
ve "renci otonomisine daha az yer ve nem verdi"i, teknoloji uygulamalar konusunda
e"itim almam# bu "retmenlerin snf iindeki uygulamalara ynelik ngrlerinin de
zayf kald", teknoloji ba"ml etkinlikleri planlarken ve hazrlarken "retmenlerin bu
konudaki kavramlardan ve kuramlardan haberdar olmamalarndan dolay amatan
35
uzakla#p, etkinli"in uygulanmasna ve rne odaklandklar ortaya km#tr. Deneyimli
"retmenlerle al#lm# olmasna ra"men elde edilen sonularn ok iyimser
olmamasndan dolay ara#trmaya karlan frsatlar (missed opportunities) ile ba#layan
bir ba#lk verilmi#tir. Bu sonulara gre de teknoloji uygulamalarna ba#lamadan nce
"retmenlere hizmetii e"itim verilmesi, bu konuda etkinlik planlamadan nce kavram ve
kuramlarla donanmalar nerilmi#tir.
Bu konuda ele alnacak son ara#trma ise yksek"retim dzeyinde !ngilterede
gerekle#tirilmi#tir (Clegg, Trayhurn ve Johnson, 2000). !ngilterede bilgi teknolojileri
dersi veren bay ve bayan "retmenler, kz ve erkek "rencilerle etkile#imleri, her iki
cinsiyetle ders anlatmak ve aklama yapmak iin geirdikleri zaman ve kullandklar
"retim teknikleri alarndan 34 hafta boyunca gzlenmi#lerdir. Her bir ders bir buuk
saat srm#tr. Gzlem formlarnn dkmyle elde edilen sonuca gre, bayan
"retmenlerin "retim yapt" derslere katlmn daha fazla oldu"u, erkek "retmenlerin
kz "rencilerle daha az etkile#imde bulunduklar ve onlara daha fazla mdahale
gzlenmi#tir. Hem bayan hem de erkek "retmenlerin erkek "rencilerle daha fazla
etkile#imde bulunduklar ve onlara daha fazla zaman ayrdklar saptanm#tr. Ancak kz
"rencilerin erkek "rencilere gre daha kendilerine gvenli olduklar ve gerekti"i
durumlarda erkek "rencilere aklamalar yaptklar ve tavsiyelerde bulunduklar
grlm#tr. Bayan "retmenlerin daha aktif bir "retmenlik tarzlarnn oldu"u, bu
yzden de "rencilerin i#birlikli al#malarna ve "renciler arasndaki etkile#ime olanak
tandklar ortaya km#tr. Bu sonulara dayanarak, ara#trmaclar, kadnn bilgisayar
dnyasndaki varl"nn ve yerinin yeniden tanmlanmas gerekti"ini savunmaktadrlar.







36
BLM VI

SONU
Bu al#mada bilgisayarn yabanc dil "retiminde kullanm konusu irdelenmeye
al#lm#tr. Bu amala bilgisayar destekli yabanc dil "retiminde nemli unsur ve
bunlar arasndaki ili#kiden sz edilmi#tir. Bunlar bilgisayar ve "renci, bilgisayar ve dil
ve dil ve "renci arasndaki ili#kidir. Son olarak bu gene "retmen de eklenmi#tir.
nk "retmen olmakszn bilgisayar-dil-"renci geninin bir anlam ifade etmeyece"i
d#nlmektedir. Bu ba"lamda bu ili#kilerle ilgili yaplm# ara#trmalara yer verilmi#tir.
Bilgiye ba"l olarak bilgisayar teknolojisinin ve bunun e"itim alanna yansmalarnn
ba#dndrc bir hzla gerekle#ti"i bir a"da bu alanda yaplacak ara#trmalara,
kuramlarn ve uygulamalarn yeniden gzden geirilmesine ve terimlerin ve kavramlarn
olu#turulmasna gereksinim vardr. Bu adan zellikle e"itim alannda "renciye
"renmenin sorumlulu"unu verme, "renmeyi "retme, ele#tirel d#nme, analiz, sentez
yapabilme, zihninde bilgileri yaplandrabilme gibi becerileri kazandrmak iin bilgisayar
teknolojilerinin nemi byktr. Her ne kadar yakn zamanda "retmenler, "retim
ortamndan silinip gitmeyecek gibi grnseler de snf iindeki rollerinin byk lde
de"i#mekte oldu"u ve daha da de"i#ece"i ngrlmektedir. Bilgi a" artk yalnzca
varolan bilgiyi edilgen biimde kullanan bireylere de"il bilgi retebilen bireylere
gereksinim duymaktadr. Kald ki okul d#ndaki ok renkli, ok sesli, cazip dnyayla
rekabet edebilmesi iin "renme-"retme etkinli"inin, yani okullarn ve snflarn da
yeniden yaplanmas gerekmektedir. Bu a#amada da "retim planlamaclarna, okul
yneticilerine ve "retmenlere byk i# d#mektedir.
zetle, de"i#en a"da hem bireylerin e"itime ykledikleri misyon, hem de e"itimden
beklentiler de"i#mektedir. Buna ba"l olarak her e"itim kurumunda, her konu alannda
de"i#iklikler yaplmas kanlmazdr. Yabanc dil "retimi de bu alanlardan biridir.
Yabanc dil "retiminde yalnzca kullanlan materyalin, "renme-"retme etkinliklerinin,
snf ortamnn de"i#mesi yetmeyecek "retmenin de bu de"i#imden nasibini almas
gerekecektir.

37
KAYNAKA
Ahmad, Hurshid, Greville Corbett, Margaret Rogers ve Roland Sussex (1985).
Computers, Language Learning and Language Teaching. Cambridge University
Press.
Akpnar, Yavuz (1999). Bilgisayar Destekli $retim ve Uygulamalar. Ankara: An
Yaynclk.
Baylor, L. Amy ve Donn Ritchie (2002). What Factors Facilitate Teacher Skill, Teacher
Morale and Perceived Student Learning In Technology Using Classrooms?,
Computers and Education. Say 39:395-414.
Beishuizen, J. Jos ve Evelien T. Stoutjesdijk (1999) Study Strategies In A Computer
Assisted Study Environment, Learning and Instruction. Say 9:281-301.
Braak, Johan van (2001). Factors Influencing the Use of Computer Mediated
Communication by Teachers In Secondary Schools, Computers and Education.
Say 36: 41-57.
Brierley, William ve Ian R. Kemble (Ed.) (1991). Computers As A Tool In Language
Teaching. Ellis Horwood Publications.
Broomfield, M. Leah, Valerie A.C. ve Nicholas Lynch (2001). Comparing Alternate
Skills to Girls in Their English Classes, Computers and Education. Say 36: 285-
297.
Cameron, Keith (Ed.) (1999). CALL Media, Design and Applications. Lisse: Swets and
Zeitlinger Publishers.
Chapelle, Carol (2001). Computer Applications in Second Language Acqusition
Foundations For Teaching, Testing and Research. Cambridge University Press.
Clegg, S., D. Trayhurn ve A. Johnson (2000). Not Just For Men A Case Study of the
Teaching and Learning of Information Technology in Higher Education, Higher
Education. Say 40: 123-145.
Demircan, mer (1993). Trkiyede Yabanc Dil. !stanbul, Remzi Yaynclk.
38
Demirel, zcan (1999). !lk$retim Okullarnda Yabanc Dil $retimi. !stanbul: Milli
E"itim Yaynlar.
Dudeney, Gavin (2000). The Internet and the Language Classroom A Practical
Guide For Teachers. Cambridge University Press.
Egbert, Joy ve E. Hanson-Smith (Ed.) (1999). CALL Environments Research, Practice
and Critical Issues. Virginia: TESOL Inc.
Erden, Mnire ve Yasemin Akman (1997). E$itim Psikolojisi Geli%im $renme
$retme. Ankara: Arkada# Yaynevi.
Fidan, Nurettin (1986). Okulda $renme ve $retme. Ankara: Kado"lu Matbaas.
Fox, Richard (2001). Constructivism Examined, Oxford Review Of Education.
27:33-39.
Hardisty, David ve Scott Windeatt (1989). CALL. Oxford University Press.
Hergenhahn, B.R. (1988). An Introduction to Theories of Learning. New Jersey:
Prentice Hall.
Higgins, John ve Tim Johns (1984). Computers In Language Learning. London:
Collins ELT Publications.
!nce, Seluk (1997). Teacher Technophobia and A Pilot Study On The Effect Of
Technophobia Reduction Program, Yaynlanmam# Yksek Lisans Tezi, Bo"azii
niversitesi.
Kecskes, I. ve F. Papp (Ed.) (1985) Linguistics and Methodology In Computer
Assisted Language Learning. Budapest: Szamalk.
Kenning, M.J. ve M-M. Kenning (1983). An Introduction to Computer Assisted
Language Teaching. Oxford University Press.
Muyskens, A. Judith (Ed.) (1997).New Ways of Learning and Teaching: Focus on
Technology and Foreign Language Education. Heinle and Heinle Publishers.
39
Naylor, Stuart (1999). Constructivism in Classroom: Theory into Practice, Journal Of
Science Teacher Education. 10 (2): 93-106.
Noblitt, S. James (1995). The Electronic Language Learning Environment, Redifening
The Boundaries of Language Study (Claire Kramsch-Ed.). Boston: Heinle and
Heinle Publishers.
Ogata, Hiroaki, Cheng Feng, Yoshiaki Hada ve Yoneo Yano (2000). Online Markup
Based Language Learning Environment, Computers and Education. Say 34: 51-
66.
zden, M. Ya#ar, Nergis Eril a"ltay ve Kr#at a"ltay (1999).Teknoloji ve E"itim:
lke Deneyimleri ve Trkiye !in Dersler,
http://www.cc.metu.edu.tr/kursat/papers/inet-tr99/inet99.html
Richards, Jack C. ve Theodore S. Rodgers (2000). Approaches And Methods In
Language Teaching. New York: Cambridge University Press.
Senemo"lu, Nuray (1997). Geli%im, $renme ve $retim Kuramdan Uygulamaya.
Ankara: Ertem Matbaaclk.
Setzer, W. Valdemar ve Lowell Monke (2001). An Alternative View on Why, When
and How Computers Should Be Used In Education
http://www.ime.usp.br/vwsetzer/comp-in-educ.html
Shih-Jen, Huang ve Hsiao-Fang Liu (1996). Communicative Language Teaching in a
Multimedia Language Lab, Educational Technology Research and
Development. Say 43-4: 43-59.
Stein, J. Sarah, Campbell J. McRobbie ve Ian S. Ginns (2002) Implications of Missed
Opportunities for Learning and Assessment In Design and Technology Education,
Teaching and Teacher Education. Say 18:35-49.
Tamburini, Fabio (1999). A Multimedia Framework For Second Language Teaching In
Self-Access Environments, Computers and Education. Say 32:137-149.
40
Tsai, Chin-Chung (2000). Relationships Between Student Scientific Epistemological
Beliefs And Perceptions of Constructivist Learning Environments, Educational
Research. Say 42:193-205.
Tsou, Wenli, Weichung Wang ve Hung-yi Li (2002). How Computers Facilitate English
Foreign Language Learners Acquire English Abstract Words, Computers and
Education. Say 39:415-428.
Tzortzidou, Stella ve George Hassapis (2001). Assessment of the Reading Skill
Improvement In The Computer-Assisted Teaching of a Foreign Language,
Education and Information Technologies. Say: 6:177-191.
Yumuk, Ay#e (2002) Letting Go Of Control To The Learners: The Role Of The Internet
In Promoting A More Autonomous View Of Learning In An Academic Translation
Course, Educational Research. Say 44-2:141-156.