S KýTưMãThiên PDF

S K T M Thin T M Thin
S K T M Thin

Tc gi: T M Thin
Th loi: Trung Hoa
Website: http://motsach.info
Date: 07-December-2012
Trang 1/520 http://motsach.info

Li Gii Thiu -

i vi vn ho th gii, quyn s k ca T M Thin chim mt a v c bit. N l cng
trnh s hc ln nht ca Trung quc v l mt trong nhng quyn s c ting nht ca th gii.
Nhng cn mt iu lm chng ta ngc nhin hn l cng trnh khoa hc ln lao y ng thi
li l mt trong nhng tc phm vn hc u t ca nhn loi. Ngi Trung hoa xem n l tc
phm ln nht v vn xui trong nn vn hc c Trung quc, v xem n l tc phm c in
ngang hng vi th ca Ph.

S k l c mt th gii. N lm tho mn tt c mi ngi. Ngi nghin cu s tm thy y
mt kho ti liu v gi, chnh xc, vi gi tr tng hp rt cao. Nh nghin cu t tng tm thy
qua S k mt trong nhng nh t tng v i nht ca thi c i (1). Ngi bnh thng tm
thy v s nhng hnh tng in hnh, nhng cu chuyn hp dn, nhng con ngi y sc
sng mnh lit. H thy qu kh sng li v khng phi ch c th. Ngi nghin cu vn hc
cn tm thy y mt tc phm vn hc, mi mi ti tr nh s sng, h thy y mt tm
hn, mt tm s au xt y sc mnh ca th tr tnh, mt tp Ly tao khng vn nh li
nh gi ca L Tn.

------------------------

1. Bch khoa ton th x-vit mc: S k.

I. CON NGI

T M Thin, tn t l T Trng, sinh nm 145 trc Cng nguyn, Long Mn hay l huyn
Hn Thnh, tnh Thim Ty. T tin ca ng t i Chu lm Thi s. n i cha ca ng l
T M m lm thi s lnh ca nh Hn. m l mt ngi hc rt rng, rt thch hc thuyt
Lo Trang. Chc s quan ngoi vic chp s cn coi thin vn, lm lch, bi ton. Ngh vit
vn, vit s, xem sao, xem lch th cng gn vi bn thy bi, thy cng. Cha thng vn a
bn nui nh bn con ht, cn th tc vn coi thng. Tuy vy, T M m vn thy ci ngh
ca mnh cao qu, v ng bit n c tc dng to ln i vi s thnh suy, hng vong ca mt
nc. Trong cc s quan i trc, cng c nhng ngi dm hy sinh i mnh vit s tht,
d s tht y lm vua cha tc gin. Chng hn khi Thi Tr git vua T, th quan thi s nc
T vit: Thi Tr git vua ca mnh l Trang Cng. Quan thi s b git, ngi em ln thay
vn vit nh vy, nn b git lun. Ngay lc , ngi em th ba xin ln thay khng thm bt
mt ch. Thi Tr s khng dm git. Khng T lm kinh Xun Thu cng l chp li nhng s
thc lch s ct ch thin t, c ch ch hu, pht ti cc i phu, nu r vng o.

T M Thin sng thi th u Long Mn, cy rung, chn cu, lm bn vi nhng ngi nng
dn bnh thng, v hc cc sch s c. Ln mi tui, ng hc T Truyn, Quc Ng, Th
bn v thuc lng hu ht nhng bi vn ni ting ca thi trc.

T M m ht sc ch n vic gio dc con. Nm T M Thin hai mi tui, ng bo con
ln ng i du lch xem tn mt nhng ni sau ny T M Thin s phi vit s. T M
Thin trc tin i v nam n Trng Giang, vt sng Hoi, sng T, thm mt m Hn Tn,
on ln ni Ci K xem ni vua H V triu tp ch hu, vo hang V ng tm di tch vua
V. Ci K ng nghe nhng chuyn k v vua Vit, Cu Tin. ng ln C T tm di tch
Ng T T, i thuyn trn Thi H su tm truyn thuyt v Ty Thi, Phm Li. Sau , ng i
ngc ln Trng Sa, n bn Mch La khc Khut Nguyn, n sng Tng tro ln ni Cu
Nghi nhn du vt m vua Thun, v kho st nhng tc c t thi Hong . ng ln min
Bc vt sng Vn, sng T n nc T, nc L, bi hi nhn lng miu ca Khng T, say
sa nghe nhn dn k chuyn Trn Thip, n t Tit thm hi di tch ca Mnh Thng
Qun, ln Bnh Thnh qu hng Lu Bang, tm hiu r thi nin thiu ca nhng con
ngi dng nn nh Hn. ng sang nc S thm t phong ca Xun Thn Qun, n
nc Ngu hi chuyn Tn Lng Qun ri tr v Trng An. Sau chuyn i y ko di ba nm,
ng cn i nhng chuyn khc cng tm ti liu. Trong thi xa, vic i li rt kh khn, trn
ng gic cp rt nhiu, nhng nh du thuyt c bn ba t nc ny sang nc khc th cng
ch trong mt a bn rt hp, ch cha c ai v mc ch khoa hc m li i xa nh vy. C
th ni tr min Qung ng, Qung Ty, cn t Vn Nam, T Xuyn cho n Vn L Trng
Thnh, u cng c vt chn ca ng. ng l mt trong nhng nh du lch ln nht ca Trung
C.

Nhng cuc du lch cung cp cho ng v s ti liu, truyn thuyt, gip ng thy c thi
ca nhn dn i vi nhng nhn vt, nhng bin c lch s v cho ng rt nhiu chi tit in
hnh v i sng tng ngi trong lc cn hn vi.

Chnh nhng cuc i chi nh vy lm cho T M Thin thy ci bao la hng v ca t
nc, c c mt thc su sc v s v i ca t quc, v tt c mi mt thnh nh s gia
v i ca c mt dn tc. M Tn mt vn s i sau ni, Mun hc ci vn ca T M T
Trng th trc tin phi hc ci chi ca T Trng. Cu ni khng phi l qu ng.

Sau lc i du lch v, ng lm lang trung. Lang trung l chc quan nh c trch nhim bo v
nh vua khi i ra ngoi. Trong thi gian y, ng bit L Lng cng lm lang trung nh ng, v
thng gp L Qung.

Nm 110 trc Cng Nguyn, V chun b lm l phong thin Thi Sn, T M m trn
ng i theo nh vua, mc bnh nng, cm tay con khc m dn rng:

- T ta i i lm s quan. Sau khi ta cht i, th no con cng ni nghip ta lm thi s. Khi
lm thi s ch qun nhng iu ta mun bn, mun vit... Hin nay bn bin mt nh, vua
sng ti hin, ta lm thi s m khng chp c rt ly lm xu h. Con hy nh ly!

ng khc m vng li.

Ba nm mn tang, ng thay cha lm thi s lnh (-108) chun b vit b S k, thc hin ci
hoi bo ln nht ca ngi cha, ng thi l iu mong c duy nht ca mnh. T - 106, ng
khng giao tip vi khch kha, b c vic nh, ngy m mit mi bin chp. Nh th c
by nm th xy ra ci v L Lng.

Nm 99 trc Cng Nguyn, V sai L Qung Li cm ba vn qun nh Hung N. By gi
L Lng, chu ca danh tng L Qung, cm nm ngn qun vo bin gii Hung N. B tm
vn qun Hung N bao vy. Lng ch huy cuc chin u sut mi ngy lin, git hn vn qun
ch. Nhng cui cng v cch xa bin gii, b chn mt ng v, qun s cht hu ht, mt mi
khng cn sc chin u, Lng phi u hng. V ni gin mun git c nh Lng, qun
thn u ha theo nh vua. Thin bit Lng t hi hai ngi cn lm lang trung, tuy khng i
li chi bi, nhng mn phc Lng l ngi can m c phong thi ca ngi quc s, nn tu:

- L Lng mang nm nghn qun thm nhp vo nc ch, nh nhau vi qun ch mnh, lun
mi ngy lin, git v lm b thng v s. Vua ti Thuyn Vu s hi, em tt c k binh ton
quc bao vy. Lng mt mnh hng hi chin u ngoi ngn dm, tn ht, ng v b ct,
cu binh khng n, ngi cht v b thng chng nh ni, nhng nghe L Lng h ho, binh
lnh u phn chn vut mu, chy nc mt gi nm tay khng, xng vo mi nhn cng
Hung N quyt chin. Thn cho rng L Lng c th snh vi nhng danh tng ngy xa. Nay
tuy tht bi, nhng xem ng ta cn mun c c hi bo p nc nh.

ng hy vng li ni ca mnh c th gim nh ti L Lng, khng ng V cng gin, cho
ng c cao Lng ch L Qung Li nht nht khng lp nn cng lao g, m Qung Li
li l anh ca L phu nhn rt c nh vua yu qu. V bn sai bt giam T M Thin giao
cho Chu xt x.

Nhn vt Chu c Thin ni n trong Khc li truyn. C ngi trch y, ng thay
nh vua coi php lut, ti sao khng cn c vo php lut m xt, tri li ch lo chu theo nh
vua? Chu p, Lut lnh u m ra? Chng phi do nh vua m ra sao? Gp phi
bn quan li nh vy, c nhin ng khng c cch no khi ti.

By gi c php ly tin chuc ti. Ch cn nm mi vn ng tin l chuc c ti cht.
Trong bc th ng vit sau ny cho Nhm An, mt ngi bn c sp b chm, mt ngi cng
chung cnh ng (Xem th tr li Nhm An). ng k li ni cay ng ca mnh. Nh ng
ngho, ng mi m theo ui s nghip ca mnh qun c gia sn, nn khng sao chuc c
ti. Bn b, thn thch, khng ai ni h mt li, khng ai gip cho mt ng. Kt qu, con
ngi ngang tng, hai mi ba tui u i khp Trung quc, nh hc gi ln nht ca thi i,
con ngi m ci hoi bo lm Chu Cng, Khng T, cui cng b khp vo ti coi thng nh
vua, v b thin!

my ln ut c qu, ng ngh n vic t vn. Nhng ng thy rng nu cht i th chng ai
khen mnh l t tit, m th tc s bo l v xu h m t st. V chng, s nghip cha trn,
S k cn d dang, li dn ca cha cn . ng gt nc mt, ni, Ngi ta ai cng c mt ln
cht, c ci cht nng nh Thi Sn, c ci cht nh nh lng hng, v c gng gng sng.

Ci n tng nhc nh, c c theo di ng cho n khi cht. Mi khi ngh n ci nhc b hnh
pht, m hi vn c m lng t o! Nhng ng khng v th m chn nn. Tri li, ng cng
tm thy ngha ca cuc sng. ng thy r hnh pht l mt th thch i vi nhng ngi
trc vic phi thng. ng cng thy cn phi vit cho h iu cm gin. V chnh ci hnh
pht nhc nh y lm cho ng hiu r ci mt tri ca x hi phong kin v dng cm ng
v pha nhn dn. ng tr thnh nh s gia v i ca mt nhn dn v i.

Quyn S k trc kia l ngha ca i ng, by gi cn l ni ng gii by ni lng ut c.
Cng cm thy nhc nh, ng cng thy thit tha vi cng vic, em c tm huyt gi vo ci
tc phm v i, hy vng rng d mnh tn ph, b nhc, nhng quyn sch kia s thay mnh
ni vi cuc i.

ngc ra, ng c lm trung th lnh. l mt chc quan to, gn vua, c ra vo cung
cm, xem tt c cc ti liu mt. Tuy chc quan cao nh vy, nhng ng ch cm thy xu h
v l chc quan ch dnh cho nhng hon quan.

Hin nay ngi ta vn cha bit ng mt vo nm no. Ngi ta ch bit ng vit bc th tr li
cho Nhm An nm ng 53 tui (-93), v sau khng c nhng ti liu g v ng. Theo Vng
Quc Duy trong Thi s cng hnh nin kho c l ng mt nm 60 tui (-86) cng mt nm
vi V .

Quyn S k nh tc gi n ni, khng phi vit ra mu danh ting trc mt. Sau khi ng
cht, cng khng my ai bit n n. Quyn ny c ct k mi n thi chu ngoi ca ng l
Dng Vn, thi Tuyn mi c cng b.

Ngoi S k, ng cn lm mt cng vic khc cng rt quan trng. Nm 104, ng cng Cng
Tn Khanh H Toi sa li lch c, ch nh Hn lch. m lch cn dng n ngy nay l cng
trnh ca nhm ny, trong ng ng vai tr ch cht.

II. TC PHM

S k l mt tc phm s, tt c 52 vn ch, 130 thin, gm nm phn: Bn k, biu, th,
th gia, lit truyn.

1. Bn k chp s tch ca cc vng, gm c: Ng (Hong , Chuyn Hc, Cc,
Nghiu, Thun)

2. H, Thng, Chu - mi thi i mt bn k

3. Tn hai bn k - mt bn k t khi c nc Tn n Tn Thu Hong; mt bn k v Tn
Thu Hong.

4. Hng V

5. Cc bn k v nh Hn: Cao T, L Hu, Hiu Vn, Hiu Cnh, Hiu V.

Tt c c 12 bn k, nhng hin nay thiu mt bn k Hiu Cnh, Hiu V. Vng Tc i
Ngu ni, V nghe ni ng ta vit S k bn ly bn k ca Hiu Cnh v ca mnh xem,
gin lm vt i, cho nn phn ny ch c mc thi, khng vit g. V sau Ch Toi Lng
ly nhng phn ny quyn Hn Th ca Ban C in vo cho . iu khng phi
khng c l v T M Thin c thi rt nghim khc i vi cc vua cha, cng khng king
n g ng vua ang sng m ng cng kch mnh lit trong phn Phong thin th. Chnh v
th, Vng Don i Hu Hn gi S k l mt quyn bng th (mt quyn sch ph bng).
Mc ch ca bn k l chp li s vic ca nhng ngi, nhng nc c tc dng chi phi c
thin h. Ngay y, trong cch sp t ca ng cng c nhng iu i sau khng dm ngh
n. ng chp ring lch s nc Tn, trc Tn Thu Hong thnh mt bn k, v trong thi
Chin quc, nc Tn l nc chi phi vn mnh ca tt c cc nc. ng lm bn k L Hu,
mc du L Hu ch l thi hu ch khng tr v trn danh ngha. Tri li, ng khng lm bn k
ca Hu , mc d trn danh ngha, Hu vn l vua. l v, tuy Hu lm vua nhng
tt c quyn hnh u nm trong tay L Hu. t mt ngi n b ln a v k cng mt
nc, l iu khng mt s gia no i sau dm lm. To bo hn, ng dnh cho Hng V
nhng trang p nht, mc d Hng V cha lm , l k th ca nh Hn. cng l v ng
tn trng s khch quan. Hng V tuy v danh ngha khng phi l ngi lm ch cc ch hu
nh li nh Tn ( l a v ca Ngha ), nhng trong thc t, ngi c cng ln nht trong
vic tiu dit nh Tn, ngi phong t cho ch hu cai tr thin h trong nm nm, chnh l
Hng V. Cc bn k cung cp cho ngi c, ci nhn khi qut v tng thi i sau i
su vo tng s kin v tng nhn vt.

2. Biu: c ci nhn i chiu cc s kin hoc cn c vo nin i, hoc cn c vo s
tng quan ng thi gia cc nc, T M Thin lp ra mi biu gm c:

1. Th biu thi tam i

2. Nin biu mi hai nc ch hu.

3. Nin biu su nc thi Chin quc

4. Nguyt biu nhng vic xy ra thi Hn S.

5. Nin biu cc nc ch hu t thi Hn.

6. Nin biu cc cng thn ca Hn Cao T

7. Nin biu cc nc ch hu thi Hu v Cnh .

8. Nin biu cc nc ch hu t nin hiu Kin Nguyn.

9. Nin biu cc v vng thi V .

10. Nin biu cc danh thn t khi nh Hn ln.

Nhng bn biu l nhng cng trnh khoa hc rt qu, ghi chp, nm, thng, bin c, gip cho
cc nh s hc hiu c v tr ca tng s kin v s tng quan ca n v thi gian cng nh
v khng gian vi cc s kin khc, c bit trong mt nc mnh mng li chia ct phn tn
nh Trung quc c.

3. Th: Lch s mt nc ch yu l lch s ca nhng thit ch ca n. T M Thin nhn thy
iu nn vit tm th dnh cho tm mt. iu ny cng biu hin rng ng c mt kin
thc bch khoa. Tm th y l:

1. L th

2. Nhc th

3. Lut th

4. Lch th

5. Thin quan th

6. Phong thin th

7. H c th

8. Bnh chun th

Phn ny rt qu v mt nghin cu. Tc gi nu r s bin i, nhng cng hin v l, nhc,
lut l, vic lm lch, thin vn, v...v... qua cc thi i. iu lm chng ta ht sc ngc nhin l
ng c nhng hiu bit chnh xc v mi mt v u ng cng c nhng nhn xt tng qut
rt thu o. Thin Phong thin th, ni v nhng m tn, cng t, ca vua cha vi mt
ging chm bim chua cht. Thin H c th ni v cc con sng o Trung quc. Thin
Bnh chun th ni v kinh t. Nhng thin ny vit chnh xc n ni ngi i sau thng
da vo nh chnh nhng sai st trong cc sch c, ni v nhng thit ch x hi. Chng
lm ta thy tc gi c mt ci nhn duy vt vo lch s v thy tm quan trng ca nhng s kin
kinh t, khoa hc, vn ho i vi lch s mt nc. Rt tic v phm vi quyn tuyn tp hn
ch, ch c th gii thiu c thin Bnh chun th, v do , khng th no nu ln c
mt ci nhn ton din ca mt b c v i.

4. Th gia: Phn th gia bao gm 30 thin, ch yu ni n lch s cc ch hu, chng hn cc
nc T, L, Triu, S, v...v... Nhng ngi c a v ln trong qu tc nh cc thi hu, nhng
ngi c phong mt nc nh Chu Cng, Thiu Cng, v nhng ngi c cng ln nh
Trng Lng, Trn Bnh, v...v... ng ch nht l tc gi xp vo th gia hai ngi thng
dn khng h c mt tc t phong. l Khng T, mt ngi c a v c bit trong lch s
t tng ca Trung quc, v Trn Thip, anh chng c nng cm u cuc nng dn khi
ngha u tin ca lch s dn tc Hn. Cch nhn nh vy chng t mt tm con mt khc
thng.

5. Lit truyn: Danh t ny do chnh tc gi t ra. Phn ny gm 70 thin bao gm nhng
nhn vt khc nhau v nhng s vic rt khc nhau. ng trc ht l phn lit truyn
dnh cho nhng nc ngoi a bn Trung quc m ng l ngi u tin a vo lch s vi
tnh cch nhng bn khi qut ng n v khoa hc (Nam Vit, ng Vit, Triu Tin, Ty Di,
i Uyn, Hung N). C nhin, mt phn lit truyn s dnh cho nhng ngi tai mt trong x
hi c nh nhng danh tng (Mng im, L Qung, V Thanh), nhng ngi lm quan to
(Trng Thch Chi, Cng Tn Hong, v...v.. ) iu ng ch nht y l ng nhn thy
vai tr to ln ca nhng con ngi bnh thng, thng khng c chc tc g nhng c nh
hng v cng su rng i vi c dn tc. l nhng du hip, nhng thch khch, trng
ngha, khinh ti m ng ghi li trong nhng trang si ni (Thch khch Lit truyn, Du hip
Lit truyn). l nhng nh t tng m tc phm ca ng ghi li cuc i, hnh trang v
nh gi hc thuyt (Lo T, Trang T, Tun Khanh, v.. v.. ) l nhng nh vn nh Khut
Nguyn, T M Tng Nhu m ng nu ln gi tr v nhn xt v ngh thut. l nhng thy
thuc, thy bi, thm ch nhng anh h m trong con mt ca ng li ni c th xp vo Lc
Kinh. V c nhin mt con ngi yu nhn dn v s tht nh T M Thin khng th no
qun nhng tn su, mt, n p bc lt dn chng, nhng bn khc li ch lo a dua nh vua,
tn st dn lnh, nhng bn ngoi thch lng quyn v v s nhng nhn vt ti tin m ng mt
st bng nhng li phn n. Th gii ca T M Thin bao la nh vy! Quy m ca tc phm
lm ta ngp, bt lc ca tc gi lm ta s. i vi nhng ngi yu vn hc Trung quc, tc
phm a n mt cm gic rt l. y c ci bin o ca Nam Hoa Kinh, c ci rch ri ca
Hn Ph T. Nhng cn mt ci na m vn hc t Hn tr v trc (tr Kinh Thi) khng thy
c, l thc bm chc vo s thc, khng ri cuc sng d ch na bc. Chng ta cm thy
mnh ng c hai chn trn trn mnh t ca s thc.

n tng y n vi chng ta khng phi ngu nhin. l v S k chnh l T M Thin
sng, v con ngi y sng vi nhng t tng ln.

III. T TNG

T M Thin t nh ngha mnh l mt con ngi bt c. Bt c tc l khng chu tri buc
mnh theo tp tc, vt ra ngoi l thi. Chng hn hai mi tui, cha cn sng, vn c vin
du i khp a bn Trung quc, l mt hnh ng bt c. Nh vua t chc s quan chng
qua ch ghi chp vic lm ca vua, n u, ngi u, ng u, ni cu g, v.. v...tng
mt ngy. V th l trn trch nhim. Nhung ng li mun ni nghip Khng T, soi sng cho
i, chnh l c Dch Truyn, tip tc c Kinh xun Thu nm c ci gc ca Kinh Thi,
Kinh Th, Kinh L, Kinh Nhc, tm li ng mun lm mt Khng T th hai ngay trong thi i
chuyn ch cc . cng l mt ngh bt c.

T M Thin l con ngi ca mt giai on lch s rt c th. Lc ng ln su th Hn V
ln ngi, v ng cht cng mt nm vi V . Thi V chnh l lc uy tn nh Hn t n
cc im, biu l tt c ci v i, huy hong lm ngi ta ngp mt. Trong Bnh Chun Th,
tc gi ni n ci cnh tng phn thnh ban u, kho n y ry, tin tiu khng th ht,
dn n g, tht, c nga hng n. Uy tn nh Hn t n trnh xa nay cha h c. Bin
gii pha Nam n Nam Vit, pha Bc n Triu Tin, bun bn giao thng vi Trung , n
, La M. Thnh ph tp np, cung in nguy nga. Nm 138 trc Cng Nguyn, Trng
Khin i s v pha Ty, qua Hung N n tn min Trung thuc Lin X ngy nay (gi gp
l Ty Vc). Nc nh thng nht, ch tp quyn cc thnh, tt nhin a n nhng s thay
i v vn ho. V nghe li ng Trng Th bi trut bch gia, c tn nho hc. Thi i
trm nh ua ting n y chm dt. Vn hc chuyn thng sang vic ca ngi lu i, nga
xe, vn tc nh vua, m tiu biu nht l nhng bi ph ca T M Tng Nh. By gi trc
mt nhng con ngi hc rng ti cao c hai con ng. Con ng th nht l vt b ci
mng lm mt s nghip to ln, tha nhn trong hon cnh ny ch cn mt cch l lm mt
anh h, sng qua ngy on thng trc ca Kim m. l con ng ca ng Phng
Sc, ca hu ht tt c cc hc gi ng thi. Li c mt con ng khc xt trong khong
tri t, thu sut s bin i t xa n nay, lm thnh li ni ca mt nh. l con ng
lm mt Khng T th hai, khng phi trong hon cnh Xun Thu, Chin quc m trong
hon cnh chuyn ch cc thnh. T M Thin chn con ng y, v iu ct ngha ti
sao con ngi ny sng b v, lc lng, ti nghip nh vy.

Ci g khin ng lm mt vic bt c nh vy? l v ng thy mnh gn lin vi s phn
ca dn chng. ng thy ci v thi bnh, phn thnh trc mt ch l tm thi. Bn vua cha li
dng hon cnh yn n cng ra sc bc lt, n p nhn dn, gy chin tranh m rng t
ai, xy cung tht, dng lu i, t phong thin... Ci cnh phn vinh tan i nh mt gic m.
Nhn dn nhao nhc cng cc, bn khc li xut hin ra sc chm git, hng chc vn ngi b
t y, trong ngoi iu ng tan hoang, lm cho nh Hn tng chng s lao theo bnh xe nh
Tn mt. ng khng th lm mt anh h nh ng Phng Sc tm cch sng an thn hay
mt th nh vn nh T M Tng Nh lc cht cn khuyn nh vua lm l phong thin. Chnh
ci thi V lm cho ng thy tt c ci vinh d c lm con ngi Trung quc. N a
n cho ng ci thc v s v i, bao la v thng nht ca t quc m ng yu qu. Nhng
cng yu qu t quc, ng cng gn b vi nhn dn. V do , bc tranh ng v ng thi
khng phi l mt bc tranh khoa trng trng l nh mt bi ph ca Trng Nh, m n y
v bi hng. Ci mu thun au n ny trong t tng ra cch quan nim v s ht sc
c o, xng ng gi l mt cng hin v t tng. C th ni, T M Thin l s gia u
tin trn th gii vit v lch s ca mt nc. Trc y, Trung quc ch c nhng ngi vit
lch s mt cng quc hay k li mt vi bin c quan trng nh Xun Thu Thng Th. Nhng
b s nh Lch S ca Hrt (481-425). Lch s chin tranh Pelpnne ca Thuxiit
(460-396) trong vn hc Hy Lp hay Chin Tranh Gl ca Xa trong vn hc La M,
chng qua ch k li mt trn nh hay mt chin dch.

Quyn Lch s La M ca Titut Livut (69- 17) sau S k vit ton b lch s mt th, nhng
ch l lch s mt th. S k th khc, n l lch s ca ton b dn tc Trung hoa ko di trn
ba ngn nm t Hong n V v bao gm mt a bn mnh mng. Chnh v c thc
rt r v tnh cht thng nht v tip tc ca lch s, nn tc gi mi c hai phn khc nhau l
biu v bn k, li c phn th gia ni nhng im ch yu trong lch s tng cng quc. Khng
nhng th, ng cng l ngi u tin ni v nhng dn tc m ngi ta gi l mi r v
y tuyt nhin khng c thi khinh mit.

ng cng l ngi u tin vit mt quyn thng s bao gm mi mt ca x hi. ng ch
n tt c, c tt c, bit tt c kin thc ca thi i. Nhng thin H C Th, Bnh Chun
Th, vit vi nhn lc ca mt nh kinh t hc. ng tm thy s lin quan gia kinh t vi lut
php v chnh tr. ng c bit ch trng n nhng thit ch v vn ho nh l, nhc, vn
hc. ng lm ci cng vic phi thng l xt tt c cc hc thuyt ca bch gia, trnh by v
ph phn, lm cng vic ca mt nh t tng s. ng l ngi u tin cho ta bit v Khut
Nguyn v s nh gi ca ng v Khut Nguyn l quyt nh. Qu tht ng lm c ci
hoi bo to ln nht ca mt con ngi. ng tng kt vn ho Trung quc ln th hai sau
Khng T v xng ng vi li khen ca Quch Mt Nhc cng lao ca T M Thin so vi
Khng T khng hn khng km.

Phng php vit s ca ng cng rt ng ch . T M Thin ni, ti ch thut li chuyn
xa, sp t li cc chuyn trong i ch c phi sng tc u. . Cu ni ny th hin ng ci
quan im ca tc gi v s. Ngy nay chng ta khng nm c tt c nhng ti liu ng
dng, nhng c mt iu chc chn l ng khng bao gi thay i ti liu. Nhng nhn vt thi
n, Chu, chnh l nhng nhn vt ca Thng Th, nhng nhn vt thi Xun Thu, Chin
Quc l nhng nhn vt ca Xun Thu, Quc Ng, T Truyn, Chin quc sch. Li ni ca h
l li h ni trong thc t, theo nhng ti liu tin cy nht. Nhng bi vn bia ca nh Tn l do
chnh tay tc gi chp li. V ng li cho chng ta c mt kho tng vn kin v gi, no
ch, biu, no vn bia, th ph, bi ht, li ca, c nhng bi ngh lun rt di, tt c chim mt
phn ba tc phm; trong s phn ln cn sng n ngy nay v n gn lin vi s phn ca
S K. nh rng, y , c nhng chi tit sai lm v ti liu lc by gi s ln l ti liu truyn
ming. Nhng ni chung ng ht sc nghim tc. Quan nim vit s ny khc xa quan nim
nhng nh vit s c Hy Lp, La M. Cc nh vit s c i, tr Thuxiit, thng xem s l mt
cng trnh ngh thut. Nhng nhn vt ca h c nhng bi din vn rt hay, nhng do h
sng tc ra, nhng nhn vt y tn ti vi tnh cch nhng gi thuyt tiu biu cho chnh kin
ca h. Chnh v vy s hc hin i khng xem l nhng cng trnh khoa hc, khng ai ly
lm c s chnh cho s nghin cu La M, Hy Lp c. Tri li, S K t trc n nay vn l
uy tn ln nht ca c s Trung hoa. Bt k ai mun nghin cu bt k phng din no ca
Trung quc c cng khng th coi thng n. Trnh Tiu ni, mt trm i sau, cc s quan
khng th thay i ci php tc ca ng, k hc gi khng th b quyn sch ca ng, chnh l
v vy.

T M Thin l ngi cha ca s hc Trung hoa, nhng l mt ngi cha kh bt chc nht.
i vi s hc Trung quc, ng l ngi duy nht ni v ng thi. Cc s gia v sau ch vit
v mt triu i khi triu i y chm dt. H s hin ti v ln trnh n. Tri li T M
Thin dnh mt na tc phm cho giai on t Hng V n V , v vic cng gn, ng
chp cng r. ng li nhng trang v cng sinh ng v Cp m, con ngi dm ni thng
s thc, khng king n g V . ng kt ti L Hu, nu bn tnh lu manh ca Cao T, phi
by mt bc tranh au thng v x hi trc mt. ng au xt trc ci cnh vua cha m tn
(Phong thin th), phung ph ti sn nhn dn (Bnh Chun Th), ngoi thch lng hnh (Ngu
K V An Hu lit truyn), quan li tn c (Khc li lit truyn), nh nho cu an, gi di (Cng
Tn Hong truyn, Thch Tn Thng truyn). ng run s cho tng lai. V chnh y, ngi
ta mi hiu ht ci tm s ca ng, lng yu nc, yu nhn dn cng nh s trung thc ca
mt nh khoa hc.

Nhng quan trng hn ht, ng hiu tc phm ca ng l vit cho ai. ng ni quyn S K vit
cho nhng ngi ca n. Ngi ca n y khng phi l mt v n ch, mt m nhn, m l
nhn dn v i v bt t. ng c thc r v vic , cho nn hai ngn nm sau c S K, ta
thy n sinh ng, mnh lit v cng, ng thi trn ngp ci ho kh ca chnh ngha. Nhn vo
quyn sch ca ng, ta thy hin ln r rt s bt bnh ng trong x hi, cnh ngho kh ca
nhng nng dn mt ht t ai, s giu c ph phn cua bn phong kin, con bun ln. Ta
thy bc tranh hin thc v x hi m bn bi bt phong kin c ht sc che y bng nhng
danh t trng rng. C Vim V ni rt ng, Ngi xa lm s khng cn bn lun, nhn xt,
m ci ca tc gi thy ngay trong vic trnh by th ch c mt mnh Thi s cng lm c
m thi. Ci kh y khng phng php m con tim. Cng v T M Thin khng vit
tc phm theo nhng khun kh c sn v o c phong kin, nn nhng nhn xt ca ng v
lch s rt l trc vit.

ng lun lun ly quyn li ca nhn dn, ly s sng ca h nh gi nhn vt lch s. c
bit khi vit lch s nhn vt no, ng cng nu r s gn b ca nhn vt vi s phn ca dn
chng. ng thy r Trn Thip ti nng di mc trung bnh, nhng lm c mt vic
oanh lit, ch v c dn chng ng h. S phn tch ca ng v s thnh cng ca Lu Bang
v s tht bi ca Hng V c mt ngha to ln. Di con mt ca ng, Hng V l mt con
ngi phi thng ti nng v ch kh hn ngi, t cn c n nay cha ai c c nh th.
V t cch c nhn m ni, th Lu Bang km Hng V v tt c mi mt. Hng V l vin
tng bch chin bch thng, qun ch hu s Hng V n ni i bng u gi, khng ai dm
ngng ln nhn. Hng V thng ngi v trng ngha. Tri li Lu Bang l mt ngi khng
lo lm n, tham tin v ham gi, ngo mn, v l, thy khch i m nh nho, Bi Cng
lin git ly m i vo trong. Th nhng cui cng Lu Bang li ly c thin h. l v
Lu Bang bit t kim ch mnh, lng nghe theo lng dn, lun lun ch n dn chng cho
nn dn chng tin. ng nh Hn Tn ni, Hng V ch c ci nhn ca ngi n b, ci dng
ca mt k tht phu, tic tin, tic t, ch tin vo ti nng ca c nhn mnh, nghi ng tt c;
th li hiu st lm cho nhn dn tht vng. Lu Bang thng v bit da vo dn, tn dng
ti nng cc tng. Cch nhn nhn nh vy rt ng v khoa hc. N lm ngi ta nh n
nhng tc phm ca Makiaven, y, T M Thin c th snh vi nhng s gia ln nht ca
thi c i.

IV. NGH THUT

T M Thin li hng ngn nhn vt in hnh, sng mi trong vn hc. Ring v mt
ny, ng c th snh vi nhng nh vn ln nht ca nhn loi. C mt nhn loi mnh mng
hin ra trc mt chng ta, cc thnh phn, cc ngh nghip, cc tng lp. Hnh nh
nhng chng nng dn nh Trn Thip, Ng Qung, nhng ngi du thuyt nh T Tn,
Trng Nghi, Phm Th, nhng hip khch nh Kinh Kha, Nhip Chnh, nhng anh hng tht
nh Chu Hi, Cao Tim Ly, nhng trit gia nh Khng Khu, Trang Chu, nhng danh tng
nh Hn Tn, L Qung, nhng cng t nh Tn Lng Qun, Mnh Thng Qun, nhng bo
cha nh Tn Thu Hong, Nh Th...v...v... v v s nhng hnh nh khc l nhng hnh nh
bt t. Nhng hnh nh y du nhp vo kho tng vn hc, lm thnh nhn vt ca nhng
truyn k, thoi bn, h khc, kch, th, li ni v hnh ng ca h nh T M Thin nu ln
thnh ti sn ca dn tc. l mt iu l. Nhng iu l hn l i sau c th t im
thm bt nhng dng nh kh lng dng nng lc h cu ca mnh to nn mt Kinh Kha,
mt Hn Tn, hay mt Hng V khc hn hnh tng T M Thin to nn m cng sinh
ng nh vy. C th ni nhng hnh tng T M Thin to ra c nhn dn tip nhn
ton vn. iu khng phi l mt hin tng thng thy trong lch s vn hc. Nu ta xt
nhng nhn vt lch s u chu th ta thy r h c biu hin trong vn hc mt cch rt khc
nhau tng nh vn. Hin tng Catilina ca s gia La M Xanlut rt khc hnh tng Catilina
ca Ben Jonxn. Hnh tng Catilina ca Ipxen li cng khc hn. T M Thin lm th no
cho nhn vt ca mnh sng mnh lit n ni h tn ti khch quan ngoi nh vn, v dn
chng kh lng chp nhn s thay i?

Khi miu t mt nhn vt lch s, cc s gia thng ch nhn xt h trong nhng gi pht h
ng mt vai tr lch s, h ch xt nhn vt trong t th lch s ca n. Nhng lm nh th,
tc l ct xn nhn vt, biu hin n mt cch phin din v thm ch c khi xuyn tc v trong
nhng lc c nhn c thc v vai tr lch s cu mnh, h thng ng kch. T M Thin
khng lm nh vy. ng ch nm Hn Tn khi lm thng tng qun ca Lu Bang, m cn
nm Hn Tn ngay t khi n nh, chui qua hng ngi ta ngoi ch. Nh sng trong nhn dn
v n tn ni iu tra, nn ng thy Trn Bnh t khi chia tht, thy Phn Khoi t khi bn tht
ch. ng ch n Trng Nghi t khi anh chng b nh gn cht, gy ht c rng, ch n
Lu Bang t khi n qut tin ru. T M Thin theo di mt nhn vt v ct tm cho c ci
bn cht ca n. Chnh v th ng khng ao gi b qua nhng cnh thiu thn, nhc nh m
nhn vt tri qua, v ng bit bn cht con ngi thng l ra nhng lc y. i vi ng,
nhn vt lch s v i n u trc ht cng ch l mt ngi bnh thng. Khng Khu trc
khi c tn sng nh mt v thnh cng ch l mt ngi mong mun c lm quan, phiu bt
i tm cng danh, my ln sut theo nhng k m ng gi l lon thn, tc t. Trong khi theo
di nhn vt, ng khng chy theo s kin m ct tm c ci quyt nh tnh cch ca con
ngi. ng thy tnh cch con ngi do nhiu yu t quyt nh. C khi n l mt thin hng
t nh. Nhn vt Trng Thang in hnh cho bn quan li tn c, lc nh gi nh chut n
mt tht, b cha nh n. Thang bt c chut lm mt bn n kt ti chut. Ngi cha xem
thy li vn qu l mt tay quan li coi ngc snh si, c kinh. . C khi n l kt qu ca ngh
nghip, gio dc. L Bt Vi, mt thng nhn giu thy T Tng, con vua Tn lm con tin
Triu, th ni, mn hng ny c th bn c y. Y xut tin bc qung co cho hng v cui
cng c li to, lm t tng nc Tn. ng thy ci iu lm mt v nhn khc con ngi tm
thng l ch h c mt hoi bo ln ngay trong nhng cnh ng cng khn nht. ng lng
nghe chng c nng Trn Thip ang cy, bng dng li ni vi cc bn cy, sau ny ph qu
ch qun nhau. ng ch n cu b Hng V hc kim chng thnh, nhng i hc ci
nh li vn ngi. Mt khi tm c tnh cch ca nhn vt, ng c gng tm nhng cu ni
in hnh v nhng hnh ng in hnh, lm cho hnh tng cng ni bt. Ni n Hn Tn
l ngi ta nh n cu, nh vua khng mun ly thin h sao, ti sao li chm trng s? . Ni
n L T, khng ai qun c cu, ngi ta i hin hay bt hiu cng nh con chut,
chng qua do hon cnh c. Nhng cu nh vy c hng ngn. C nhiu nhn vt ch xut
hin trong mt vi cu, nhng h c in hnh ho ngay v tc gi nm c cu ni in
hnh cua h. Chng hn nhng nhn vt nh Cp Nhip, Phn K, trong Thch khch lit
truyn, ni khng qu hai cu, nhng lm ngi ta thy r ci phong thi trng ngha khinh
ti v lng cm th chng cht ca h i vi nh Tn. Nhng cu ni in hnh v nhng hnh
ng in hnh thng khng phi l nhng cu ni v hnh ng g c tm quan trng lch s.
Tnxti trong bi nhn xt v Chin tranh v ho bnh, ni nh vit tiu thuyt lch s miu t
nhn vt lch s khi h mang o ng. T M Thin cn i xa hn. miu t thi ngo mn
ca V , ch cn mt chi tit, nh vua c khi ngi xm bn ging tip i tng qun
V Thanh. miu t s sung s ca Lu Bang ch cn mt chi tit nh, Chu Xng c ln
vo tu thy Cao T ang ngi m con gi. Xng chy ra. Cao T ui theo ci ln c hi,
ta l v vua nh th no? Xng ngng u ln p, B h l ng vua Kit, Tr. Nh vua lin
ci ha h. (Trng tha tng truyn). Mt chi tit nh vy cng lm cho ngn nm sau
khng ai c th bnh vc cho V v Cao T v vic qu trng k s.

Mt khi nu ln tnh cch ch o ca nhn vt, tc gi khng bao gi dng li bn bc,
tri li ng trnh by dn dp nhng s vic in hnh t bn thn n c sc thuyt phc
hng hn hn mi l lun. l then cht ca phng php t s ca ng m i sau khng ai
bt chc c. Bn k Hng V chng h, vit vi li vn kh khan ca bin nin s. y,
ch c s kin v nm thng, nhng v bit rt t s kin ra ci lm thnh c tnh ca Hng V
v thi i Hng V cho nn chnh ci li trnh by n gin khch quan ny li li cun ngi
c hn mi th t chng.

Vn ca T M Thin l li vn gin d, chc nch ca thi Ty Hn. Cch t s ca ng c c
ci tnh cht rn chc, khc chit ca ng thi, nhng cn c mt iu c sc hn l rt sinh
ng v a dng. Nhng con ngi ca T M Thin ng thi biu hin nhng c sc chung
ca thi i h, nhng li gi c nhng nt ni bt lm thnh bn sc ca h.

Mun lm ni bt ci c tnh ca nhn vt cng nh mu sc chung ca thi i, khng bao gi
tc gi xt nhn vt mt cch c lp, m t n trong s i lp vi cc nhn vt khc. c L
T ngi ta nht nh phi thy Triu Cao, c Bnh Nguyn Qun th thy ngay Tn Lng
Qun, bn cnh Lu Bang lun lun c mt Hng V. lm ni bt s i lp, tc gi rt ch
n s nh gi v nhn vt ca ngi ng thi. Mi nhn vt nh vy t nht cng c vi
ba ngi nh gi. nh gi Lu Bang, tc gi nhc li nhng li ng gi ca Tiu H,
Phm Tng, Lch Sinh, Trng Lng, Trn Bnh, Hn Tn, v.. v... nh gi Tn Lng Qun,
tc gi khng qun nhng nhn xt ca Hu Sinh, Mao Cng, Tit Cng, Bnh Nguyn Qun,
v.. v... Tc gi nhiu khi gp h vo mt chng cng lm ni bt ch ca mnh. l
nhng lc i lp r rt. Nhng c nhng lc i lp kn o hn th tht l th v. Chng hn
khng phi ngu nhin m tt c nhng quan li tt trong Tun lai lit truyn u l ngi trc
i Tn. Tri li tt c nhng ngi trong Khc li lit truyn u l nhng nhn vt thi Hn.
Cng vy, ai cng phi tha nhn hnh tng v V , sao m ging Tn Thu Hong lm
vy, cng hunh hoang, t c, thch chin tranh, thch thn tin, thch xy dng, thch xu nnh.

Chnh ci phng php t s bc thy, cng phu v chu o v cng lm cho nhn vt sng
mt cch trn vn, v cng do , i sau khng th no thay i c. S thc vn hng hn
hn li ni, v khi cc s thc xp thnh h thng nguy nga th t n s ni ln ting ni ca
chn l.

Phi chng v th m tc gi vng mt? Khng, tc gi lun lun c mt. Hnh nh ca T M
Thin rt r tng trang, tm s ca ng hin ln nh mt ting n tuy rt kh nhng rt rn
trong bn hp tu v i. Chng ta bit bn thn s i lp l biu hiu mt thi . Ngoi ra tc
gi cn s dng rt tho phng php vit s ca Kinh Xun Thu. Mc ch ca n l trnh by
s thc khch quan, nhng bng cch i lp vi cc vic khc hay thm bt mt ch m t thi
ca mnh. Chng hn trong Hoi m Hu lit truyn ni rng, Hn Tn cht v ti ch
khng phi lm phn, ng gi Tn l Hoi m Hu, ch khng gi Hn Tn nh gi Kinh B
trong Kinh B lit truyn. ng k t m ba ln ngi ta thuyt phc Tn lm phn, m Tn khng
nghe, nhc n nm ln ci cu Hn Vng s Hn Tn. n lc Tn cht, th hi hn khng
bit trc thi lt lng ca Lu Bang, tri li Lu Bang nghe tin va gin va mng, v.. v...
Li bt php y rt l nghim v rt r rng i vi nhng ngi quen c Xun Thu. Ngoi ra
mi khi ht chng, tc gi thng a ra nhng nhn xt ca mnh, k thc tm s hay nh
chnh li nhng cch nhn sai lm ca tp tc.

S k l mt tc phm kh nhng rt hay. N lm cho ngi c say m v gio dc h rt
nhiu. Nhng v ni dng phong ph, cch din t kn o nn phi c i c li nhiu ln
mi thy ht ci hay ca n. Chng ti c gng dch nhng chng tiu biu, chng no dch
th dch trn vn, ch lc bt nhng on t quan trng i vi vn hc. V cch hnh vn theo
li Xun Thu rt xa l i vi chng ta, nn chng ti c gng ch thch, phn on, tm tt
lm sao cho ngi c lm quen vi tc phm mt cch d dng. Tuy vy, chng ti cng bit
khng th no gii thiu ht ci hay ca tc phm. Mt ngy gn y, khi T M Thin quen
thuc vi bn c hn, chc S K s c dch ton b.

Trong vic dch, chng ti c c Phan V xem li v c Phan Duy Tip gip . Chng ti
bit rng v trnh dch gi hn ch, bn dch th no cng c nhiu thiu st. Nhng chng
ti tin rng d bn dch c nhiu thiu st, cc bn s thy y mt tc phm v i v mt
con ngi li lc. Chc chn bn c Vit Nam s thy S K l quyn sch ca mnh v dnh
cho T M Thin mt mi tnh nng hu nh cc bn c i vi Khut Nguyn v Ph.
Sut i T M Thin khng mun g hn l c nhng ngi hiu mnh. Chng ti tin chc rng
sau hai ngn nm con ngi v i y s c yu hn bao gi ht, v bn c ca ng l nhng
con ngi ca mt thi i huy hong v v cng v i.

Nh Thnh


Thi S Cng T Ta -

T hi S Cng ni:

- Cha ti (Cha T M Thin, l T M m, lm chc Thi S) c ni: Sau khi Chu Cng mt
c nm trm nm th c Khng T. Khng T mt n nay c nm trm nm. Nu c
k ni nghip, soi sng cho i, chnh l c Dch truyn tip tc Kinh Xun Thu, nm c
ci gc ca Kinh Thi, Kinh Th, Kinh L, Kinh Nhc, th l lc ny y! lc ny y.

K hn mn ny dm u t chi vic y.

Quan thng i phu l Khn Toi ni:

- Ti sao ngy xa Khng T li lm Kinh Xun Thu?

Thi S Cng ni:

- Ti nghe ng Sinh (Tc ng Trng Th, mt nh nho c ting sng cng thi vi T M
Thin) ni: o nh Chu b suy b, Khng T lm t khu nc L, b cc nc ch hu hi,
cc quan i phu ngn cn. Khng T bit li ni ca mnh khng c dng, o ca mnh
khng c thi hnh, bn ph phn nhng vic xy ra trong hai trm bn mi hai nm, lm
khun php cho thin h. Ngi ch thin t, c ch ch hu, pht ti cc i phu, nu r
vng o nn nh th no. Khng T ni, Ta mun ly li ni sung chp v o khng
bng chng minh vic lm th cng su sc, r rng hn. Kinh Xun Thu trn lm sng t
o ca Tam Vng (ba i vua: nh H, nh Thng, nh Chu) di phn bit quy tc ca con
ngi, bit bch chuyn him nghi, soi sng iu phi tri, quyt nh iu cn do d, khen iu
hay, ch iu d, tn ngi hin, ch k bt tiu, bo tn ly ci nc mt, ni li ci i
t, v li ci rch, dng li ci b b, l mt iu ln ca o vng vy!

Kinh Dch chp tri t, m dng, bn ma, ng hnh, cho nn gii v ch bin ho. Kinh L
chp v lun l con ngi cho nn gii v c hnh. Kinh Th chp v vic lm ca cc vua i
trc, cho nn gii v chnh tr. Kinh Thi chp v ni, sng, hang, sui, chim, mung, cy c,
trng, mi, c, ci, cho nn gii v ni bng gi. Kinh Nhc lm cho ngi ta vui, cho nn gii
v ho hp. Kinh Xun Thu phn bit phi tri, cho nn gii v vic tr ngi.

V vy, Kinh L l gi gn con ngi. Kinh Nhc l lm cho ho hp. Kinh Th bn
vic. Kinh Thi t , Kinh Dch ni v s bin ho, Kinh Xun Thu dy v vic ngha.
Gip i lon lm cho n tr li ng ngay, th khng sch no cn thit bng Xun Thu.

Xun Thu ch c my vn, ca n my nghn, vn vt tan hp u Kinh Xun Thu. Trong
Kinh Xun Thu ba mi su vua b git, nm mi nc b mt, cc ch hu ngc xui chy
vy khng gi ni nc ca mnh, khng k ht. Xt li sao nh vy, th u l b mt ci cn
bn (tc l nhn ngha N. D. )

V vy, nn Kinh Dch ni, Sai mt ho mt ly, lm n nghn dm! . Cho nn ni, Ti git
vua, con git cha, khng phi duyn c mt sm mt chiu m ra, ci ngm ngm t lu
ri.

Cho nn, k c nc khng th khng bit Kinh Xun Thu: trc mt c k gim pha m mnh
khng bit, sau lng c qun gic m mnh khng hay. Ngi lm ti khng th khng bit Kinh
Xun Thu; nu khng, gp vic thng khng bit nn nh th no, gp vic bin khng bit
xoay x ra sao. Lm vua lm cha m khng thng tho v ngha l ca Xun Thu th hn mang
ly ci ting gy ra ti. Lm ti lm con, m khng thng tho ngha l ca Xun Thu, th hn
hm vo ti cp ngi git cha, ci ting t ti. Thc ra, h vn c cho rng l phi m lm;
v khng bit ngha l, nn b tai ting khng sao trnh khi. Ch v khng hiu ci thm thu
ca l v ngha, m n ni vua khng ra vua, ti khng ra ti, cha khng ra cha, con khng ra
con. Vua chng ra vua th phm ti vi l ngha; ti chng ra ti th phi git; cha chng ra cha
th v o, con chng ra con th bt hiu. Bn iu y l nhng li ln trong thin h. Buc
cho h ci li ln trong thin h m h khng dm t chi.

Cho nn Kinh Xun Thu, l gc ln ca l, ngha. L l cm trc khi vic xy ra, php lut
l trng tr sau khi vic xy ra. Cng dng ca php lut d thy, cn cng dng ca l
ngn cm th kh bit.

Khn Toi ni:

- i Khng T, trn khng c vua sng, di khng c tin dng, cho nn ngi mi lm
Kinh Xun Thu li ci li sung ng ni tip l, ngha, lm php tc ca mt v vua. Nay
ng trn th gp c vua sng sut, di th c gi chc quan, mun vic u c sp t
ng ch, vy iu ng bn l mun soi sng ci g?

Thi S Cng ni:

- D, d! Khng, khng! u phi th! Ti nghe cha ti ni, Phc Hy ht sc thun hu, lm ra
tm qu kinh dch: Thng Th chp nn thnh tr i Nghiu, Thun, do m lm ra l nhc;
cng ca Thnh Thang, V Vng c thi nhn ca tng. Kinh Xun Thu khen iu thin, ch
iu c, suy din ci c thi Tam i, khen nh Chu, ch no c ch bai m thi u? T khi
nh Hn ni ln, n c vua chng ta nay, c im lnh, l phong thin (L t tri trn
ni Thi Sn), thay nin hiu (V bt u t nin hiu l Kin Nguyn 110 trc cng
nguyn) i o m, chu mnh ca cao xanh, n c thm n ch v cng. Nhng ngi xa l
ngoi b hai ba ln dch ting u n chu, xin np cng, k khng ht. Trm quan di ra
sc tn tng thnh c cng cn cha ni ht .

Hn na, c k s hin v c ti m khng dng l iu s nhc ca nc; cha thng c c
sng m c khng c truyn rng ra, th l li ca k b ti.

V chng ti lm chc y m b thnh c khng chp, hu b cng nghip ca cc cng thn,
cc i phu hin c khng thut li, b li cha dy, th ti cn g nng hn? Ti ch thut li
chuyn xa, sp t li cc truyn trong i, ch c phi l t lm ra u, ng em snh vi
Xun Thu th lm to.

Th ri bin chp sp t vn S K c by nm th Thi S Cng gp ci ho L Lng, b
cm tri trong t.

Bn bi ngi m rng:

- l ti ca ta! l ti ca ta! Thn tn khng dng c na ri!

Nhng ri li suy ngh k m rng, i! Vit sch lm th, l iu nhng ngi trong lc
cng, dng truyn t ci ngh ca mnh. Xa Ty B (Vua Vn Vng nh Chu) b t Du
L nn din gii Chu dch. Khng T gp nn t Trn, t Thi, nn vit Xun Thu; Khut
Nguyn b ui, vit L Tao; T Khu Minh b m lm Quc ng; Tn Tn ct chn bn binh
php; L Bt Vi b y sang Thc, i truyn li sch L Lm; Hn Phi b t Tn, lm nhng
thin Thuyt nan, C Phn; ba trm bi Kinh Thi phn ln u do thnh hin lm ra gii
by cc ni phn ut. Nhng ngi y u v c nhng iu ut c khng biu l ra c, cho
nn thut li vic xa m lo truyn li ngi sau.

Do , bn son thut cho xong t thi Nghiu cho n nm c ln th dng bt (Hn V ,
nm Nguyn Th nm u 123 trc Cng nguyn, c mt con th c sng, chn c nm
mng, cho l con ln - Khng T nm xa lm Xun Thu, n nm vua Ai Cng nc L sn
c con ln th dng bt. y, Thi S Cng c ng sch S K ca ng cng ni theo
sch Xun Thu ca Khng T), bt u t Hong (Bi t ny vit theo li vn p: u tin
nu nh ca cha l xy dng mt s nghip nh Khng T chng minh mnh tip tc cng
trnh ca cha. Sau cao Xun Thu ng thi gin tip khng nh tc dng ca S K. V s
ni th to bo qu nn thoi thc ni mnh khng sng tc, tc phm mnh khng dm snh
vi Xun Thu. Cui cng bc l s phn ut ca mnh, ng thi biu l ci ch mun vit Xun
Thu. Li vn bin ho, khc chit xng ng bi ta ca mt tc phm ln. on ny trch
trong thin cui cng ca S K. )


Th Tr Li Nhm An -

T i, hng tru nga T M Thin, Thi T Cng, knh tha Thiu Khanh tc h(1).

Trc y ng c h c gi th dy phi cn thn v vic tip ngi, ct phi tn ngi hin,
tin c k s, ng n cn tha thit, hnh nh trch ti khng nghe li dy m li theo li bn
th tc tm thng. Ti u dm th.

Ti tuy hn nht, nhng cng tng trm nghe li ch gio ca bc trng gi. V mt ni thn
hnh tn ph, a v hm hiu, h ng l b ch trch, mun c ch th tr li c hi, cho nn
ut c mt mnh khng bit ni cng ai.

Tc ng c cu: Lm cho ai bit, ni cho ai nghe? Chung T K cht ri, B Nha sut i
khng gy n na! Ti sao vy? V k s ra sc vi ngi tri k, con gi lm dng vi ngi yu
mnh, theo ti th ci thn ny hng ri, tuy ti c bng chu ca Ty Hu, ngc ca Bin
Ha, hnh c cao bng B Di, Ha Do, rt cc cng khng c cch g m le vi ai, chng qua
ch mua ci v t lm nhc mnh m thi!

Th ca ng ng l phi p ngay, nhng gia lc theo hong thng sang ng, li v vic
ring cp bch, t c dp gp nhau. Vi vng khng c lc no rnh c th t ht ni lng. Nay
Thiu Khanh gp ti khng bit n th no. Ngy qua thng li, cui ng sp ti... (2) Ti li
sp phi theo nh vua i Ung Chu, s c s chng may xy ra th ti rt cc nh chu khng
sao by t ni bun bc cho ng r, m hn phch k vnh bit (3) s ring n hn khng
cng. Ti xin trnh by qua tc d qu ma. lu khng tr li, xin ng bt li.

Ti nghe: sa mnh l du hiu ca tr: yu thng gip ngi l u mi ca nhn: nh nn
ly ci g, cho ci g l biu hin ca ngha: gp cnh s nhc l iu quyt nh ca dng: lp
danh l ci cao nht ca c hnh. K s c nm iu y th mi c th sng i m ng
vo hng qun t; Cho nn tai ha t nht l thiu tin chuc ti, au khng c g thm hn l
au lng: nt xu nht l nhc n cha m, nhc nng nht l b cung hnh (4)! Con ngi b
hnh pht sng tha khng cn ng m xa na, iu khng phi ch i ny m c t
lu. Ngy xa V Linh Cng cng i vi Ung C, Khng T b sang nc Trn, Thng ng
nh Cnh Gim c yt kin Tn Vng, Triu Lng thy lnh c rut (5); ng T ngi bn
xe; Vin Ti bin sc mt (6). T xa tng ly iu lm xu h. n k ti nng bc trung,
m vic dnh lu n bn hon quan, cn khng ai khng mi lng, hung g k s c ch khng
khi li khng bit hay sao?

Nay triu nh tuy thiu ngi, nhng l no li k b ca dao sng st m cn tin c k ho
kit trong thin h? (7)

Ti ni nghip tin nhn m chu chc di xe loan hn hai mi nm nay. Ti vn thng
t ngh: mnh trn khng th t lng trung tn, c ting khen l c ti, c sc, c mu l,
c bc minh ch oi thng, li cng khng bit lm lt ci b st, chp v ci thiu
thn, n ngi hin, tin c ngi ti, lm vinh hin k s n trong chn ni non, ngoi
khng thuc vo hng ng c cng nh thnh xng trn, chm tng git c, cng ra na cng
khng ngy ngy tch ly cng lao, c quan cao, lc hu, lm p mt h hng b bn.

C bn iu ti khng dc iu no. Cho nn ti nh nng nu qua th, cng thy
ti chng c g l hay ho c.

Ti cng thng mon men d vo hnh h i phu, c d bn bc ngoi nh. Lc y,
ti chng bit trnh by mi ging, dng ln nhng iu suy ngh. n nay th thn hnh st
m, lm ngi ti i, trong m ti tin, l no cn mun ngng u, gi mt trnh by phi
tri! (8). Th chng ho ra khinh triu nh, lm xu h cho k s trn i ny lm sao! Than i!
Than i! Nh ti y cn ni nng g na, cn ni nng g na;

V chng, vic ca ti gc ngn khng d thy r. T nh ti mang ci ti phng tng (9), ln
ln khng c lng xm khen ngi. May cha thng v c cha ti, cho ti c tr cht ngh
mn, ra vo ni cm v. Ti ngh rng con ngi i chu lm sao cn nhn c tri; v vy
cho nn khng giao tip vi khch kha, qun vic sn nghip ca gia nh. Ngy m em ci
ti sc km ci ca mnh, ch ct mt lng lm trn chc v, mong c cha thng thng
n. Th m li gp ci vic tri hn ca mnh.

Ti v L Lng iu di mn h cha thng, vn cng khng quen thn nhau, ch hng
khc nhau, cha tng nng chn ru, vui v n cn. Th nhng ti thy ng ta l k s k l,
bit t gi mnh, th cha m c hiu, i vi k s th tin, lim khit ch tin ti, gi ngha
trong vic cho v ly, bit phn bit nhng nhn, khim tn, cung kim chu ngi, thng lo
hng hi qun mnh tnh vic cn kp ca nc nh, l ci iu cha cht trong lng ng
ta, ti cho ng ta c ci phong thi ca ngi quc s.

i! K lm ti bit liu trong lc mun cht khng ngh n s sng ca mnh, lao vo nn nc
nh nh th cng l l vy. Nay ch b mt ln hng vic, th m nhng ngi ti lo gi thn
mnh, gi v con, c thu dt thm ci li ng ta, ti lng ring au xt v vic .

V chng, L Lng cm khng y nm ngn b binh, tin su vo chin a, chn n ni sn
vua Thin Du, nh mi sa ming h, khiu khch bn H Mnh. Ngng u (10) n ly qun
ch c vn, cng qun Thin Vu chin u lin tip hn mi ngy, git c rt nhiu, gic
khng kp cu ngi cht, khing k b thng. Cc cha Hung N mc o cu run s bn em
tt c t, hu - hin vng (11), em tt c qun cung n trong nc vy li m nh. Lng
chin u ngoi ngn dm, ln ht ng cng, cu binh khng n, qun s cht v b thng
chng cht! Nhng Lng h mt ting, tt c qun s u vng dy! Ngi y nc mt, lau
mt bng mu, ung bng nc mt, li gi nm tay khng xng vo ni mi nhn, quay v
hng bc tranh nhau liu cht vi gic. Khi Lng cha b thua, cc s v bo tin, cc cng,
khanh, vng, hu u nng chn ru chc th thin t. My ngy sau, nghe tin Lng thua
trn a v, cha thng v vy n khng bit ngon, ra triu khng vui, quan i thn lo lng
khng bit lm th no. Ti trm khng t liu mnh ti tin, thy cha thng au xt bun ru,
lng mun by t ni nim ngu di, cho rng L Lng vn cng cc s, i phu, chia ming
ngon, chu phn thit, c ngi ta liu cht ht lng, tuy danh tng ngy xa cng khng
hn c. Thn Lng tuy hm vo cnh tht bi, nhng xem ng ta l mun lp cng bo
n nh Hn. Vic nh nh th ri, nhng k cng nh bi qun ch ca ng ta, cng
t vi thin h. Trong lng ti mun trnh by iu , nhng cha c dp. Nhn gp lc nh
vua hi n, ti bn em y ra, trnh by cng lao ca Lng, mun cha thng m lng
khoan hng v ngn chn li l dm pha. Ti cha ni c ht, cha thng khng r, cho
rng ti bin bch h L Lng, ngn tr Nh S (12) bn giao ti cho php quan tr ti.


Ni lng trung u ut, rt cuc vn khng sao t trnh by c, do mang ti di cha thng,
phi x theo li ca hnh quan! Nh ti ngho khng c tin ca chuc ti (13), bn b
khng ai cu, t hu thn cn, khng ai ni h mt li! Thn mnh khng phi l g , mt
mnh phi chung ch vi bn php li, trong nh giam m thm su kn, ni lng bit t cng
ai? iu ny th bn thn Thiu Khanh cng t thy, vic lm ca ti h khng ng sao?

L Lng cu sng u hng, gia thanh b sp v ti b a xung nh tm (14) b thin h
ch ci ln na. Than i, thng thay! Vic ny khng th mt hai ni cho bn tc nhn nghe
vy.

ng cha ti khng c cng c ch ph phong tc, vit ch son li, ngh vit vn, vit s,
xem sao, xem lch, th cng gn vi bn thy bi thy cng, cha thng vn a bn, nui nh
bn con ht, cn th lc th vn coi thng (15). Gi s ti c phm php b git, th cng nh
chn con tru mt mt si lng, c khc g su kin, m th lc li khng th snh vi vic t
tit. H chng qua ch cho rng v tr cng, ti qu nng khng th g ni cho nn chu cht
thi. Ti sao vy? l v danh v ca mnh khin nh vy.

Ai cng c mt ln cht. Ci cht c khi nng hn ni Thi Sn, c khi nh hn lng chim
hng. l v cch dng n khc nhau m ra.

Cao nht th khng lm nhc n cha ng, th na th khng lm nhc n thn mnh, th na
th khng lm nhc n l l v dng mt, th na th khng lm nhc n li l, th na khut
mnh chu nhc, th na i o chu nhc, th na chu nhc eo gng cm, b roi vt, th na
chu nhc co u mang xing xch, th na chu nhc b hy hoi da tht cht chn tay. Hn
nht l vic b cung hnh. Sch c ni Hnh pht khng ng n i phu. l ni lm k s
phi c gng gi ly tit tho. Con mnh h trong ni su, trm th u s hi, nhng khi n
vo cm by ve vy ci ui xin n, th ci oai my lu nay mt ht! Cho nn k s c
khi v t lm nh ngc, m cng khng th vo, o g lm php li, m cng khng chu i
p vi n, l v phi nh liu t trc.

Nay ti b tri tay chn, chu roi vt, b giam trong tng ngc, lc by gi thy vin li coi
ngc th dp u xung t, thy bn lnh canh ngc th lng li bi hi. Ti sao vy? l v ci
uy c mt, th nh phi chu. n cnh y m cn ni khng nhc, th tht l hng mt
dy my gin m thi. C g ng qu?

V chng, Ty B l b b giam Du L, L T l tng mc c nm hnh (16), Hoi m lm
vng, mang gng t Trn, Bnh Vit, Trng Ngao quay mt pha nam t xng C (17)
u b b ngc, chu ti. Ging Hu git bn h L, quyn nghing c ng b, xa tng b t
Thnh Tht (18), Ngy K l i tng, mc o t mang gng, L B xch tay lm tn n l
cho Chu Gia, Qun Phu (19) chu nhc trong dinh tha tng. Nhng ngi ny thn u lm
vng, hu, tng qun, tha tng, danh ting vang lng n nc lng ging, nhng khi mc
vo ti, khng th c quyt t st. Trong cnh trn ai, xa nay u nh th, ni khng nhc c
c u!

C th m xem, thy r dng cm hay nht nht, l ci th m ra, mnh hay yu l tnh
hnh m ra. Ch c g ng l? Con ngi ta khng th sm gi ngoi quy tc, dn dn sa st,
lm vo cnh roi vt, khi y mun lm cho ra kh tit th sao cho c? C nhn s d cn thn
v vic bt i phu chu hnh pht, c l l nh th. i! Nhn tnh ai chng thch sng ght cht,
nh cha m thng v con, nhng n khi b ngha l khch ng nn mi phi lm iu cc
chng . Nay ti khng may sm mt cha m, khng c anh em thn thch, ch tr tri mt
mnh, Thiu Khanh xem ti i vi v con nh th no. V chng k dng khng cn phi chu
cht gi kh tit, k nht gan mn ngha, ci g cng gng lm c. Ti tuy hn nht, tham
sng, nhng cng bit ci l nn chng, c u n ni t dm mnh vo trong ci nhc gng
tri th ny! Ka hng t thip, ti t, cn bit t quyt, hung ti li khng lm c sao? S d
ti chu nhc sng v vn, nn nhn c sng ni d bn m khng t chi, l v lng ring c
iu cha lm c ht, cho rng trn i ri m vn chng khng nu cho i sau thy c
l s nhc.

Ngi xa giu sang m danh b vi dp k khng ht. Ch c nhng ngi trc vit phi thng
l c ngi ta nhc n m thi. Vn Vng b giam din gii Chu Dch, Trng Ni gp nn
lm kinh Xun Thu, Khut Nguyn b ui nn ngm L Tao, T Khu b m nn c Quc Ng
(20), Tn Tn b cht chn, trnh by binh php, Bt Vi b y sang t Thc, t L Lm (21)
cn truyn li i, Hn Phi b t Tn, vit Thuyt Nan v C Phn (22), Kinh Phi ba trm
thin phn ln do thnh hin pht phn m lm ra. Nhng ngi ny u c ci ut c trong
lng khng by t c o ca mnh, cho nn thut vic c li cho ngi sau ny vy. Ka
xem T Khu khng c mt, Tn Tn b cht chn, trn i khng th lm c vic g, nn lui
v vit sch h iu cm gin, mong ly cu vn sung cho i bit n mnh. Ti trm
khng chu nhn nhng, cng mun k thc mnh vo nhng li tm thng, tm kim thu nht
nhng chuyn c b st trong thin h, xt qua vic lm, tm tt trc sau, xt vic thnh, bi,
hng, vng, trn t Hin Vin (23) di n ngy nay, lm mi biu, mi hai bn k, tm th,
ba mi th gia, by mi lit truyn, cng tt c l mt trm ba mi thin. ti cng mun
xt trong khong tri t, thu sut s bin i t xa n nay; lm thnh li ni ca mt nh.
Nhng khi tho cha xong th gp phi ci ha ny! Tic sch cha xong nn chu cc hnh m
khng c v gin. Gi ti lm xong sch y ri, ct giu n vo ni danh sn, truyn cho con
ngi ca n, pht khp cc p ln, th to, th ti cng xin liu vi ci nhc kia, d b git vn
ln cng c g l hi hn.

Th nhng iu c th bn vi bc tri gi, ch kh lng vi bn tc nhn. V chng tht
bi ri th kh n ni ni thp hn b lm k ch bai. Ti v ni nng m mc phi ci v ny,
li thm b hng xm ch ci, lm nhc c cha ng, cn mt mi no m li bc n nm m
ca cha m na? Tuy n trm i cng ch c thm nhc m thi.

Cho nn, rut mt ngy chn ln qun au, ngi bng khung nh mt ci g, i ra th khng
bit i u. Mi khi ngh n iu nhc th m hi vn c m lng t o. Thn mnh lm
quan ni khu cc, mun n mnh vo ni hang su ni thm no c u! Cho nn nh
ni chm theo tc, lun ci theo i mong tha c ci iu in di ny.

Nay ti c Thiu Khanh dy phi c ngi hin tin k s chng phi ngc vi lng ring ca
ti sao? D mun t v nhng li ph phim, t bo cha th cng v ch, th lc chng tin,
ch thm nhc nh! Du sao i n ngy cht vic phi tri mi nh.

Th khng th ni ht , ch by qua li l qu ma. Knh ly hai ly (24)

Ch thch

1. Thiu Khanh: tn ch ca Nhm An tc h l ting xng h i vi ngi tn trng. Nhm An lm th s ch
Chu b can vo vic cng thi t ni lon, b giam v sau b git. Nhm An b giam vit th cho T M Thin
lc ny lm lang trung lnh c l nh can thip gip khi cht. T M Thin nhn thy khng th lm c bn
bc l cnh ng ca mnh. Th ny khng trong S K nhng rt cn hiu bit tm s ca tc gi

2. Ngy xa c n cui ng th x t ti nhn. By gi Thiu Khanh sp b hnh hnh

3. Ch Thiu Khanh

4. B ct dng vt

5. Ung C v Cnh Gim u l hon quan. Vic ca Thng ng xem Thng Qun lit truyn

6. Hn V ngi xe vi hon quan Triu ng, Vin T can. Tr ln k ci nhc ca k hon quan: Ung C,
Cnh Gim, Triu ng u l hon quan

7. ni mnh khng th gip g Nhm An c. Bi ny ni bng v khng th ni thng. Nhm An mun tin
c k s, tc l nh T M Thin tin c mnh

8. By gi T M Thin lm lang trung lnh. l mt chc quan ln lo vic coi giy t ca nh vua. C nhng
ngi t thin mnh c lm, nhng tc gi ch thy xu h

9. Nguyn vn: bt c

10. t H cao nn lc nh phi ngng u ln

11. Vua Hung N gi l Thin Vu, di Thin Vu c t-hin-vng v hu-hin-vng

12. L Qung Li l anh rut ca L phu nhn by gi c vua yu lm Nh S tng qun nh Hung N, L
Lng di s iu khin ca L Qung Li, xin t cm mt i bit kch. Nh vua nghe Thi S Cng b phi vi
Lng, chng li Nh S

13. i V cho ngi ta em tin np vo kho chuc ti

14. Ngi b cung hnh a xung nh nui tm cho kn gi, s nguy n tnh mng, gi l nh tm

15. T M Thin lm Thi S Cng ngoi vic vit vn lm s cn xem sao, xem lch

16. Nm hnh: khc vo mt, xo mi, ct dng vt, cht chn v cht u

17. ni c phong tc vng Ngy xa vng hu t xng l c

18. Ni cc quan b ti nng ch vua xt x

19. Vic Bnh Vit xem Hn Cao T bn k, vic Ging Hu xem Trn tha tng th gia, vic Qu B xem B
Loan B lit truyn, vic Qun Phu xem Ngy K, V An Hu lit truyn

20. T Khu Minh lm sch T Truyn v sch Quc Ng

21. Sch L Lm cng gi l L Th Xun Thu

22. Thuyt nam, C Phn l hai thin trong sch Hn Phi T

23. S K bt u t Hong . Ngi ta cn gi Hong l Hin Vin ( vo khong th k XXVII trc cng
nguyn )

24. Nhm An nh T M Thin cu mnh. T M Thin nhn thy khng th lm c nh phi bc l hon
cnh ca mnh, t mt st mnh. Ni l tr li, nhng khng phi l tr li m l bc l tm s.


Tn Thy Hong Bn K -

1. Tn Thy Hong l con ca Trang Tng Vng nc Tn (1). Trang Tng Vng lm con
tin ca Tn nc Triu, thy ngi thip ca L Bt Vi, thch, nn ly, sinh Thy Hong, vo
thng ging nm th 48 i Tn Chiu Vng, Hm an, t tn l Chnh, h Triu. Khi ln
13 tui, Trang Tng Vng cht, Chnh thay, c lp lm Tn Vng (-247 trc cng
nguyn ).

Lc by gi Tn thn tnh cc t Ba, Thc, Hn Trung, Vit, Uyn, li c t Sinh, y
t Nam Qun. Min bc ly Thng Qun tr v pha ng, gm c cc qun H ng, Thi
Nguyn, Thng ng, pha ng n Hunh Dng, dit hai nh Chu, t qun Tam Xuyn.
L Bt Vi lm tha tng c cp mi vn h lm t phong, hiu l Vn Tn Hu, mi cc
tn khch du s lo vic ly thin h, L T l x nhn(2)ca Bt Vi. Bn Mng Ngao, Vng
, Biu Cng lm tng... (3).

...............................................

1. l v danh ngha cn trong thc t th Thy Hong l con ca L Bt Vi. Xem L Bt Vi
lit truyn.

2. X nhn: nhng ngi khch theo hu nhng v quan to c ct nhc.

B mt on ni v vic Tn nh ly thin h trong hai mi lm nm Tn Thy Hong lm
vua.

on1-lai lch ca Tn Thy Hong v tnh hnh ca nc Tn khi Thy Hong lm vua.

.............................................

2. Nm th 26(-221 trc cng nguyn)T Vng l Kin cng tha tng l Hu Thng em
qun gi bin gii pha ty, on tuyt vi Tn. Tn sai tng qun Vng Bn i qua pha nam
nc Yn nh T bt c vua T l Kin. Tn ln u tin thn tnh c thin h, ra lnh
cho tha tng v ng s nh sau:

Trc y vua Hn np t, hin dng n tn, xin lm by ti hng ro giu? c t lu, vua
Hn bi c, hp cng vi Triu v Ngy phn li nc Tn. Cho nn ta em qun tiu dit,
cm t vua Hn. Qu nhn cho l vic tt, hy vng c th dp tt c binh nhung. Vua
Triu sai tha tng l L Mc n giao c n th, cho nn ta cho con ca vua Triu ang lm
con tin Tn v. c t lu, vua Triu b li th, phn li ta Thi Nguyn, cho nn ta em
qun tiu dit, bt vua Triu. Cng t nc Triu l Gia li t lp lm i vng cho nn ta em
qun nh v tiu dit. Vua Ngy lc u giao c phc tng st nhp vo Tn, c t lu, li
bn mu vi cc nc Hn, Triu nh p nc Tn, nhng b qun quan ca Tn git cht v
nh tan. Vua nc Kinh hin t ai t Thanh Dng v pha ty, c t lu li phn li c,
nh Nam Qun ca ta, cho nn ta em binh tiu dit, bt c vua Kinh, sau binh nh t
Kinh. Vua nc Yn hn m lm lon, thi t nc Yn l an li ngm sai Kinh Kha m st
ta(1), tng s ca ta nh tiu dit nc Yn, Vua T dng mu k ca Hu Thng, ct t lin
h vi Tn v mun lm lon. Ta sai qun nh cm t vua T, bnh nh t T(2).

...........................

1. Xem Thch khch lit truyn on ni v Kinh Kha.

2. Tm tt vic thng nht thin h, tiu dit cc nc.

..........................

Qu nhn, mt ngi nh b hng bnh tr kh bn bo nghch lm lon. Nh uy linh ca tn
miu, su nc u chu ti thin h bnh nh. Nay nu khng thay i danh hiu th khng sao
xng vi ci cng lao lm c v truyn cho i sau. Cc ngi hy bn nn t hiu nh
th no.

Tha tng l Vng Qun, ng s i phu Phng Kip, nh y L T u tu:

-Ng ngy xa t ch vung ngn dm, ngoi ra l t ai ca ch hu v ca man di, h
vo chu hay khng thin t cng khng cai qun c. Nay b h giy ngha binh, git bn tn
c v nghch tc, bnh nh c thin h, bn bin thnh qun v huyn, php lut v mnh
lnh u thng nht mt ni, t thng c n nay cha h c, Ng u khng bng. Bn
thn sau khi bn bc k lng vi cc bc s thy rng: Ngy xa c Thin Hong, a Hong,
Thi Hong, nhng Thi Hong l cao qu nht. Bn thn liu cht xin dng tn hiu ca nh
vua l Thi Hong, mnh ban ra gi l ch, lnh ban ra gi l chiu, thin t t xng gi l
trm(1).

Nh vua ni:

-Ta b ch thi, ly ch hong, thm ch , ca nhng v thi thng c hiu gi l
Hong cn nhng iu khc th nh li cc khanh tu.

..........................

1. Cc i trc khng dng danh t ch v chiu. ch quan trng hn chiu, ch nh
vua mi c dng ch y, cn Thi Hu th c khi dng ch chiu khi thay th nh vua tr
dn, nu gi l ch tc l c mun lm vua. Trm trc l mt i t ch ngi th nht
dnh cho mi ngi. Sch o gio dng ch trm ch mt lc lng siu t nhin, mt ng
khng ai trng thy. Bn L T ngh dng ch ny l v th.

...........................

Mt o ch ban ra chp nhn iu . Truy tn Trang Tng Vng l Thi Thng Hong.

Mt t ch ni:

-Trm nghe ni thi Thi C c hiu nhng khng c hiu bt (1). Thi Trung C c hiu v
sau khi cht ngi ta cn c vo vic lm ca nh vua m t hiu bt. Lm nh th tc l con
bn bc v cha, ti bn lun v vua, tht l v ngha. Trm khng chp nhn iu y. T nay tr
i, b php t hiu bt. Trm l Thy Hong , cc i sau c theo s m tnh: Nh Th,
Tam Th n Vn Th truyn mi mi.

Thy Hong xt vic nm c ln lt thay i nhau(2)nn cho nh Chu c ha c nh
Tn thay c nh Chu th phi theo ci c m ha khng thng c. T ny l thy c
bt u: i u nm, vic triu cng, chc mng u bt u t mng mt thng 10. o, qun,
c tit, c mao (3)

................................

1. i H, i Thng khng c thy tc l hiu bt. n i Chu mi t l khi vua cht
cc quan cn c vo hnh trng ca vua m t hiu cho vua, ci gi l hiu bt. Do v
vua ni v vn, gio ha th gi l Vn Vng, c v cng th gi l V Vng, ngu tt, c c,
th gi l U Vng, L Vng.

2. i Tn tr i thnh hnh thuyt ng hnh. Thuyt ny c v tr c nm yu t to nn i
lp nhau, thay i nhau l: kim, mc, thy, ha, th. Nh Chu l ng vi yu t ha, nh Tn
thng Chu th tt phi ng vi thy, v thy thng ha. Mt khi nh th th mu phi l mu
en(i lp vi ha l , kim mu trng ), thng phi l thng 10, s phi l s 6 nguyn l tr
nc phi l php lut v. v...

3. C mao lm bng lng th, c tit bng lng chim.

...................................

en, ly s 6 lm n v, cc ph(1) v cc m u di su tc, trc xe su thc, su thc lm
mt b, i xe su nga, i tn sng Hong H l c Thy v cho rng thy cbt u. Cai
tr th cng rn nghim ngh, gay gt, su sc, mi vic u dng php lut quyt nh, khc
bc, khng dng nhn c, n ngha. C th mi hp vi con s nm c.

Do , nh Tn ch gay gt v php lut, trong mt thi gian di khng tha ti cho ai.

Bn tha tng Vng Qun ni:

-Ch hu va b tiu dit. Nay cc t Yn, T, Kinh u xa nu khng t vua th khng lm
sao km ch c h, xin lp cc con trong hong tc lm vua. Xin hong thng lp theo
ca mnh.

Thy Hong a li tu y xung cho cc quan bn bc. Cc quan u cho l tin, nhng nh
y (1)L T ni:

-Vua Vn Vng, V Vng nh Chu phong con em cng h lm vua rt nhiu, nhng v sau
dng h cng ngy cng xa, h nh ln nhau, xem nhau nh th. Ch hu cng git nhau,
nh nhau, thin t nh Chu khng lm sao ngn cm c. Nay bn b nh thn linh ca
b h m c nht thng u lm qun, huyn. Cc con v cc cng thn c thu t v
thu ca nh nc, v c trng thng. Nh th l

...........................

1. Ph l ci th lm tin, vua gi mt na v ngi nhn mnh lnh ca vua (thng i
nh xa) thc hin vic gn gi mt na. Khi no nh vua mun sai mt ngi thay th mnh
th giao cho ngi ny ci na ca mnh. Nu hai ci ph khp li th ng l ngi n sau
thay th ngi n trc iu khin qun i.

2. Chc quan nht v t php.

..........................

lm ri. Lm th th d cai tr, thin h khng c g khc. l ci thut tr an, vy t ch
hu khng tin.

Thy Hong ni:

-Thin h u kh v vic chinh chin lin min, l do c hu c vng m ra. Nay nh tn
miu, thin h va mi c bnh nh m li lp cc nc ln th cng nh l t gy ra binh ao
m mun c thi bnh ngh ngi, chng phi l kh lm sao? iu ca nh y ni l ng(1).

Bn chia thin h lm 36 qun, t cc quan th, y, gim i gi dn l u en(2). M
mt ba tic ln, thu tt c binh kh trong thin h tp hp Hm Dng, c lm chung, gi
chung v mi hai ngi bng kim kh mi ngi nng 1000 thch, t trong cng. Thng
nht php lut, cc cn, php o lng, cc thch, trng, thc, trc xe u di nh nhau(3),
ch vit cng li nh nhau.

t ai chy di pha ng n bin v t Triu Tin, pha ty n Lm Thao, Khng Trung,
pha nam n min ca nh quay mt quay mt v hng bc(4), pha bc ly Hong H lm
bin gii v men theo m Sn n tn Liu ng. Sai di cc nh ho kh trong thin h n
Hm Dng tt c mi hai vn nh. Cc miu cng nh in

........................

1. iu ny rt quan trng. T Tn Thy Hong tr i, trung quc v mt chnh tr l thng nht
t trung ng.

2. Trc gi l nsau gi l u en.

3. Trc kia xe trn trc di ngn khc nhau. Mi nc p ng va cho xe ca mnh i,
xe nc khc trc di khng th i c.

4. Tc l Nht Nam(min Qun Nam). ni min pha Nam mt tri c nhin phi m ca v
pha bc mi c mt tri.

........................

Chng i vn Thng Lm u pha Nam sng V. Mi khi ly c ch hu, Tn thng
v li cc cung nht ca nc ri dng ln pha bc Hm Dng, pha nam cc cung in
ny nhn ra sng V. T ca Ung Mn n ca ng sng Kinh, sng V, cc in, cc cung
tht, cc ng phc o v cc ng gc(1)lin nhau. Bt c bao nhiu ngi p v
chung trng ca ch hu u a vo y.

Nm th 27, Thy Hong i tun Lng Ty, Bc a, ra khi ni K u Sn i qua Hi Trung.
Sai xy Tn Cung pha Nam sng V, sau li i tn Tn Cung l Cc Miu bt chc sao
Thin Cc. T Cc Miu c con ng thng ln ni Ly Sn, sai xy tin in Cam Tuyn p
ng ng(2) chy mi n Hm Dng. Nm thng tc mt cp, lm nhng con ng
nh vua i(3).

Nm th 28, Thy Hong i v pha ng n cc qun v cc huyn, ln ni Tru Dch,, dng
cng cc nho sinh nc L bn vic khc vo ca tng cng c nh Tn v bn vic
phong thin(4).

.............................

1. Phc o l ng i nh cu, bc t in u sang in khc.

2. Con ng hai bn l tng vua i khng ai thy. N cng l mt kin trc phng ng
thng dng trong lc vn chuyn lng thc. V c tng nn qun ch kh lng cp chn
c ng lng thc.

3. ng rng 51 b chy t th n tn bin gii pha ng v pha nam, hai bn trng
cy.

4. Phong thin l l t tri. Nh vua sai p t ln mt hn ni cao, thng l ni Thi Sn
t. Vic phong thin tht ch bt u t i Hn V v tc gi c dnh mt chng ni t m
v vic ny (phong thin th ).

on 2: Nhng ch trng chnh tr ln v cng cuc kin trc ca Tn Thy Hong. B mt
on v nhng bi th ca ngi cng c ca nh Tn.

.............................

3. Nm th 33, Thy Hong a nhng ngi thng trn trnh, nhng ngi r v nhng
ngi i bun nh ly t Lc Lng, lp thnh Qu Lm, Tng Qun, Nam Hi cho nhng
ngi b i y n y canh gi. pha ty bc, nh ui Hung N t Du Trung dc theo
sng Hong H i v ng n m Sn tt c 31 huyn, xy thnh trn sng Hong H lm
gii hn,. Li sai Mng im vt sng Hong H ly t Cao Khuyt, o Sn, Bc Gi, xy
nh v thnh ly y ui ngi Nhung v a nhng ngi b y n y v ln u
nhng ni ny tr thnh huyn. Cm khng c th (1). Sao sng (2) xut hin phng ty.

Nm th 31, em y nhng quan coi ngc khng thanh lim i xy Trng Thnh v i th
t Nam Vit. Thy Hong t tic ru cung Hm Dng, by mi v bc s n chc th.
Quan bc dch Chu Thanh thn tin ln ca ngi:

-Ngy xa t Tn chng qua nghn dm, nay nh b h thn linh sng sut nn bnh nh c
bn bin, ui c man di, mt tri mt trng chiu n u th ni y theo phc, ui cc
nc ch hu thnh qun, huyn, mi ngi thy yn vui, khng phi lo v nn chin tranh
truyn n vn i, t thng c n nay, khng ai uy c bng b h.

Thy Hong bng lng. Thun Vu Vit, ngi T, lm bc s ng ln ni:

...............................

1. Cu ny c l thiu mt ch nn vn khng r.

2. y l sao chi, im bo c tai ha gic gi. Trong S K cng nh mi quyn s ca
Trung Quc thng c nhng cu t ngt nh vy.

...............................

-Ti nghe nh n v nh Chu lm vua hn nghn nm, phong cc con em v cng thn lm chi
nhnh gip cho mnh. Nay b h c bn bin nhng con em vn l k tht phu (1) nu
bng chc c xy ra vic nh in Thng hay lc khanh (2), th khng ai gip , lm sao c
th cu ln nhau c. Trong cng vic, khng bt chc i xa m c th lu di th l
iu cha h nghe ni (3). Nay bn thanh thn li sim nnh b h lm cho iu sai lm ca
b h thm nng. Nh th khng phi l k trung thn.

Thy Hong a li can ca ng ta xung cc quan bn. Tha tng L T ni:

-Ng khng lp nhau, Tam i (4) khng bt chc nhau, i no tr dn theo cch ca i
, khng phi v h phn li nhau, chnh v thi th thay i cho nn nh vy. Nay b h ln
u tin lm nn nghip ln, dng ln ci cng vn i, khng phi l iu bn nh Nho ngu
ngc bit c (5). V chng, iu Thun Vu Vit ni l nhng vic ca thi Tam i, lm sao
c th cho ta bt chc? Trc y, cc

............................

1. m ch vua Tn theo L T khng chia t cho anh em m thng nht tt c theo li cai tr
theo qun, huyn do cc quan li t trung ng b nhim.

2. in Thng git vua T. Lc Khanh ch ba h ln Tn l Hn, Triu, Ngy cp nc
Tn, chia lm ba nc.

3. Cu ny chng t Thun Vu Vit theo o nho.

4. Ng : Hong , Chuyn Hc, Cc, Nghiu, Thun. Tam i: H, Thng, Chu.

5. L T theo lp trng ca phi php gia nn rt ght nh Nho.

...........................

nc ch hu tranh nhau, hu i n mi nhng ngi du thuyt. Nhng by gi thin h
bnh nh, lut php, mnh lnh, u t mt ni ban ra, trm h lm n ra sc lo v ngh nng,
ngh cng, k s th hc tp php lut, mnh lnh nhng iu ngn cm. Nay cc Nho sinh
khng theo thi nay m hc thi xa ch bai thi nay lm cho bn u en ri lon, thn
t ny l tha tng xin liu cht ni rng: Ngy xa thin h phn tn ri lon khng ai thng
nht c? V vy cho nn cc ch hu cng tr v mt lc, khi ni th mi ngi u ni vic
xa lm hi vic nay, trau chut nhng li ni sung lm lon vic thc, mi ngi u ly ci
hc ring ca mnh ch bai nhng iu nh vua lm (1). Nhng nay Hong thu tm c
thin h, phn bit trng en m nh ra iu duy nht c tn trng. Nhng k hc Nho theo
ci hc ring ca mnh li cng nhau ch ci php lut ri em dy cho ngi ta. Khi nghe
lnh ban xung th h u ly ci hc ring ca mnh bn tn. Khi vo triu, th trong bng
ch bai. Ra ng, th bn bc ch vua ca mnh ly danh, lm cho khc ngi t l cao,
by cho k di ph bng. Nu nh th m khng cm th trn uy th ca nh vua s b
gim st, di cc b ng s ni ln. Nn cm l hn. Thn xin t tt c cc sch s, tr
nhng sch s ca nh Tn(2). Tr nhng ngi lm chc

..............................

1. Mt iu bun ci l cng chnh L T trc y li dng mt bc th cho vua Tn can nh
vua ng ui nhng ngi du thuyt trong y c T. Xem L T lit truyn (quyn 2).

2. Ch nhng ngoi l.

.............................

bc s, ai ct du Kinh Th, Kinh Thi, sch v ca trm nh u em n quan th, quan y m
t i, hai ngi dm bn nhau v vic Kinh Th, Kinh Thi th chm gia ch, ly i xa m
ch i nay th git c h. Quan li bit m khng t co, th cng b ti. Lnh ban ra trong ba
mi ngy khng i sch th khc vo mt cho i th xy v canh gi trng thnh. Nhng
sch khng b l sch thuc, sch bi; sch trng cy. Ai mun hc php lut th th quan li
lm thy.

Ch ca nh vua ni: c.

Nm th 35, sai lm con ng thng t huyn Cu nguyn n t Vn Dng, c ni, lp
cc khe ni, nh vy ng i sut v thng. Thy Hong cho rng Hm Dng ngi th
ng m cung nh cc vua trc th nh, ni:

-Ta nghe vua Vn Vng nh Chu ng t Phong v V Vng ng Co, min gia
Phong v Co l ca vng.

Bn sai xy cung tip cc triu thn pha nam sng V. Trong vn Thng Lm trc tin
sai xy ci in ng trc ca cung A Phng di 500 b t ng sang ty, rng 50 trng (1) t
nam n bc, trn c th ngi mt vn ngi, di c th cm c cao 5 trng. Xung quanh
sai lm ng gc t di in chy thng cho n nh ni Nam Sn. Sai dng mt ci ca
ni Nam Sn, lm ng phc o t cung A Phng vt qua sng V i mi n Hm Dng
bt chc con ng ca sao Thin Cc, sao

..........................

1. Mt b 5 thc. Mt trng 10 thc.

..........................

Sao ny qua sng Ngn H n tn sao Dinh Tht. Khi cung A Phng cha xy xong, nh vua
mun tm mt ci tn p m gi. V cung ny gn cung tht nh vua cho nn thin h gi n l
cung A Phng (1). a nhng ngi b ti thin n Cung hn 70 vn ngi(2)chia nhau xy
cung A pHng hoc p ni Ly Sn. Ly ci quch bng ni Bc Sn, ly g t t Thc,
t Kinh ch v n ni y.

Quan Trung, s cung n 300 ci, ngoi Quan Trung hn 400 ci. Thy Hong bn sai
dng b bin ng Hi thuc t C lm ca pha ng ca Tn, nhn y di 3 vn
nh n Ly p, 5 vn nh n Vn Dng, nhng ny u c tha vic cng dch mi nm.

L Sinh (3)ni vi Tn THy Hong:

-Bn thn i tm cy chi l th thuc l nhng thng khng gp tin (4) xem ra c vt chi
cn tr. Trong php thut (5) c php vi hnh trnh c qu, trnh c c qu th chn
nhn mi n. Nu k by ti bit c ni nh vua th c hi n thn. Bc chn nhn i
vo nc khng t, i vo la khng chy, bay ln my, cng trng th vi tri t. Nay nh
vua cai tr thin h vn cha ngh ngi

........................

1. A c ngha l gn.

2. Con s kinh khng!

3. L Sinh c Tn THy Hong phi i tm thuc tin trc y 3 nm.

4. Khi nim con ngi bt t ch xut hin t thi chin quc. Sch Trang T gi l chn
nhn v sau gi l tin.

5. Nguyn vn trong nhng nguyn tc ca nhng ngi phng s phng s l hng ngi
tng t nh ph thy, dng ph php, ma thut m hoc ngi ta.

........................

c cht g. Xin nh vua cung no ng cho ai bit, th sau mi c th ly thuc bt t.

Thy Hong ni:

-Ta rt thch bc chn nhn.

V t coi l chn nhn ch khng gi l Trm.

Thy Hong bn ra lnh: Trong vng hai trm dm xung quanh Hm Dng, 270 cung in
y c ng phc o v ng ng lin nhau; em mn trng, trng ching cng gi p
a vo cc cung khng cho x dch. Vua n u nu c k no ni ni nh vua th b ti
cht.

Thy Hong n cung Lng Sn ng trn ni thy xe, qun k ca tha tng rt ng,
khng bng lng. C k ni vi tha tng. Sau tha tng bt xe v qun k i.

Thy Hong ni gin ni:

-Th no cng c ngi tit l iu ta ni.

Khi tra xt th khng ai th. Nh vua bn sai bt tt c nhng ngi ngi cnh lc nh vua ni v
git i (1). T v sau, khng ai bit nh vua i u. Khi nghe cng vic th qun thn ch
nhn c nhng iu quyt nh, mi vic u gii quyt trong cung Hm Dng.

Hu Sinh v L Sinh bn nhau:

-Thy Hong tnh kh bng bnh, gn d, ch nghe theo mnh. Xut thn l ch hu, thu tm
c thin h, ch t c, mun g c ny, t cho rng t xa n nay, khng ai bng mnh,
chuyn dng bn php quan. Bn php quan c yu qu, bc s tuy c 70

...................

1. i Tn Thy Hong cn c nhng hnh ng v on hn cc vua n l thi La M.

...................

ngi nhng ch cho s ch khng c dng. Tha tng v cc quan i thn u nhn
c nhng iu quyt nh xong cn vic lm l nh vua. Nh vua thch vic hnh pht
chm git ra uy. Thin h s ti mun gi bng lc khng ai dm ht lng trung. Nh vua
khng nghe ni n sai lm ca mnh nn ngy cng kiu ngo. di th s np mt b, ni
di c dung thn. Theo php nh Tn khng c lm hai ngh, lm sai l cht ngay.
Nhng k xem sao, kh my(1) c n 300 ngi u l nhng ngi gii nhng u s hi, trn
trnh a dua, khng ni nhng sai lm ca nh vua. Cng vic trong thin h khng k ln nh
u do nh vua quyt on. n ni nh vua phi ly thch (2) m cn giy t, mt ngy mt
m khng lm mt thch th khng c ngh ngi. Con ngi tham quyn th nh vy
khng th no tm thuc thin cho ng ta c.

Hai ngi bn b trn,. Thy Hong nghe ni h b trn th ni gin, ni:

-Trc y ta thu cc sch trong thin h, sch no khng dng c th b i, sai triu tp tt
c nhng ngi c vn hc v nhng phng s, thut s rt ng mun lm cho thin h thi
bnh; Ta triu tp bn thut s l mun h tm thuc l, nay nghe ni bn Hn chng b i
khng bo vi ta, bn T Phc lm tn km

.......................

1. on im lnh, im d.

2. Mt thch nng 120 cn.

3. T Phc ni vi vua ngoi bin c ba hn o l Bng Lai, Phng Trng v Dinh Chu.
Tin y. Vua cho Phc em my nghn ngi nam n tr tui i n tin v. T Phc cng
h i khng v na.

Truyn thuyt Nht Bn ni T Phc n Nht ri hn y.

.......................

hng c vn, nhng cui cng vn khng c thuc, ngy ngy ch nghe chng ni nhau v
vic tham li ring ca chng. Bn Lng Sinh c ta tn qu, thng cho rt nhiu nhng li
ph bng ta lm nng iu sai lm ca ta, bn nh Nho Hm Dng c ta sai ngi hi
th c k t ra nhng li ni nhm lm lon bn u en.

Bn sai ng s xt tt c cc nh Nho. Cc nh Nho t gic ln nhau, c hn 460 ngi phm
iu cm. Thy Hong sai chn sng tt c Hm Dng, bo cho thin h bit lm rn.
Sau li sai y bin gii nhiu ngi b ti i th.

Con c ca Thy Hong l Th T can:

-Thin h mi c bnh nh. Nhng k u en phng xa vn cha theo ta. Cc nho
sinh u hc theo Khng T nay b h dng theo php lut nng tri buc h th thn s
thin h khng yn, xin b h ngh n iu .

Thy Hong ni gin sai Ph T i ln min bc gim st Mng im Thng Qun.

Nm th 36, sao Huynh Hoc vo khu vc ca sao Tm, c ngi sao ri xung ng Qun.
Khi ri xung t th thnh . C bn u en khc vo : Thy Hong cht th t b
chia. Thy Hong nghe tin y, sai ng s tra hi, nhng khng ai th, bn bt tt c nhng
ngi gn y git i, v t chy hn . Thy Hong khng vui, sai cc bc s lm th ca
ngi tin v chn nhn cng nhng ni trong thin h m mnh i chi. Sai nhc cng ca
v n ht nhng bi y. Ma thu, s gi ang m t Quan ng i qua Hoa m trn ng
bnh th. C ngi cm ngc bch chn ng s gi m ni:

-ng lm n a vin ngc cho Ho Tr.

Nhn y ni rng: Nm nay th T Long cht. S gi hi:

-Ti sao?

Ngi y bin mt li vin ngc bch y. S gi cm ngc bch k li u ui cho nh vua
nghe. Thy Hong nn lng hi lu ni:

-Qu ni chng qua ch bit vic xy ra trong mt nm m thi.

Khi vo cung ni:

-T Long(1) l t tin ca ngi.

Vua sai ng ph xem ngc bch th l vin ngc nh vua chm khi vt qua Trng Giang
nm th 28. Thy Hong sai bi trong qu ni: i chi th tt. Thy Hong bn sai di 3 vn
nh n Du Trung Bc H, thng cho cc quan thm mt cp (2).

4. Thng mi nm th 37(211 trc cng nguyn) ngy qu su, Thy Hong i chi, t tha
tng L T i theo, hu tha tng Kh Tt nh. H Hi, con nh ca Thy Hong, c
nh vua yu mn xin i theo, vua bng lng. Thng 11, i n Vn Mng, t vua Thun ni
Cu Nghi, i thuyn qua sng Trng Giang xem Tch Kha vc qua bi ngoi bin, qua an
Dng n Tin ng, i n Chit Giang gp lc sng to nn i v pha ty mt trm hai
mi dm, qua sng ni dng sng hp, ln Ci K t vua V, nhn ra bin Nam Hi khc
cng c nh Tn(3).

............................

1. T l u cng nh Thy, Long l ch nh vua. T Long cng nh Thy Hong.

2. on 3 Cch Thy Hong i x vi o Nho, bch gia v bn phng s.

3. B mt on gm nhng bi th ca ngi.


Tn Thy Hong Bn K (tip Theo) -

S au , tr v, i qua t Ng theo sng Trng Giang qua Giang Thng v i dc theo
b bin ln pha bc n t Lang Gia.

Bn phng s T Phc ra ngoi bin tm thuc thn my nm khng c, tn km rt nhiu.
Chng s b trng tr bn la di ni rng thuc ca Bng Lai c th ly c, nhng b con c
giao ln lm kh cho nn khng n c, xin nh vua cp cho ngi thin x cng i, ly ci
n bn nhiu pht mt lc bn. Thu Hong nm m thy mnh nh nhau vi thn bin
hnh ngi. Bn hi ngi on mng.

Bc s ni:

- Thu thn khng th trng thy nn hin thnh con c giao. Xin nh vua cu khn, th phng
c l vt th mi tr c th thn c v lm cho thn thin c th n c.

Nh vua bn sai ngi ra bin mang bt c ln, cn t mnh cng lm n bn nhiu pht mt
lc, ch khi no c ln xut hin th bn. Nh vua i t Lang Gia v pha bc n ni Hunh
Thnh nhng khng thy c. n Chi Ph th thy c ln, git cht mt con. Sau i dc theo
ng bin. Khi i v pha ty n bn Bnh Nguyn th b bnh.

Thu Hong ght ngi ta ni n vic cht, cho nn qun thn khng ai dm ni vi nh vua
v vic cht. Khi bnh cng nng, nh vua bn vit th ng du ca vua gi n cng t Ph
T ni, Con v Hm Dng vi m tang, v chn ct ta y. Bc th nim phong
trong ph trung xa thuc quyn Triu Cao. Bc th c du ca nh vua lm tin cha giao cho s
gi, th ngy bnh dn, thng by, Thu Hong cht Bnh i, thuc t Sa Khu (on 4
ci cht ca Thu Hong).

5. Tha tng L T thy nh vua cht xa kinh , s cc cng t v thin h c bin lon,
bn giu kn iu , khng bo tang, ch quan ti trong mt ci xe mt (Xe c ca m ra th
mt, ng li th m), cho mt ngi hon quan c vua yu, ngi trong xe, n u th dng
thc n, trm quan vn tu vic nh thng. Vin hon quan trong xe nghe li tu, lin bo,
c! . Ch c H Hi, Triu Cao v mt vi hon quan thn tn ca nh vua, tt c c nm
su ngi bit l nh vua cht.

Triu Cao trc y c ln dy H Hi hc vit cng vi php lut, mnh lnh. H Hi yu
qu Triu Cao. Triu Cao bn cng cng t H Hi v tha tng L T m mu ph hu bc
th ca Thu Hong gi cho cng t Ph T, m ba t thnh ra chuyn tha tng L T
nhn c t chiu ca Thu Hong Sa Khu, trc khi cht bo lp H Hi lm thi t. Li
lm mt bc th khc gi cho cng t Ph T, v Mng im k ti hai ngi, ra lnh cho hai
ngi phi cht. Cu chuyn ny ni k trong truyn L T (Xem L T Lit truyn, on ni v
m mu ca Triu Cao ht sc sinh ng xem quyn II ). Xe i t Tnh Hnh n Cu Nguyn.
Gp lc tri nng, chic xe mt pht ra mi thi, bn sai cc quan i theo ch trn xe mt thch
c mui nh ln mi thi (Nhn xt tuy nh, nhng rt ma mai). i theo ng thng n
Hm Dng, bo tang.

Thi t H Hi ln ni nghip lm Nh Th Hong . Thng 9, chn Thu Hong Ly Sn.
Khi Thu Hong mi ln ngi sai o ni Ly Sn. n khi thn tnh c thin h, th di
hn 70 vn ngi trong thin o ba con sui, di ng v a quch vo. em nhng
qu bu ca cc cung, ca trm quan xung ct y di. Li sai th lm my bn tn, c ai
o gn n gn th bn ra. Sai ly thu ngn lm mt trm con sng, sng Trng Giang, sng
Hong H v bin ln. Cc my mc lm cho nc sng v bin chy vo nhau. trn c
thin vn, di c a l, ly du c nhn ng (Con hi bo) thp uc, tr tnh th no
chy lu khng tt.

Nh Th ni:

- Nhng ngi hu cung ca tin nu khng c con cho ra ngoi th khng tin.

Sai chn theo tt c. S ngi cht rt nhiu. Sau khi chn ct xong, c ngi ni: nhng ngi
th lm my v ct giu u bit ch ct giu, th no h cng tit l vic ln. Cho nn sau khi
ct giu xong, sai ng ng hm i n huyt, li sai ng ca ngoi ca hm. Nhng ngi
th v nhng ngi ct giu ca ci khng lm sao thot ra c (Khi nim v ngi i vi
Nh Th cng nh l sc vt). Ri sai trng cy, trng c ln trn c v nh ci ni (on 5-
nhng bin c xy ra sau khi Thu Hong cht).

6. Nm th nht, i Nh Th Hong (209 trc Cng nguyn), Nh Th ln ngi lc 21 tui.
Triu Cao lm lang trung lnh, c tin dng. Nh Th ra chiu sai tng thm cc vt t miu
Tn Thu Hong cng nh nghi l t cc thn ni, thn sng. Ra lnh cho qun thn bn vic
suy tn miu ca Thu Hong. Qun thn u dp u ni:

- Ngy xa thin t c by miu, ch hu c nm miu, i phu c ba miu, tuy n vn i
cng khng b ci l y. Nay Thu Hong lm Cc miu, trong bn bin u bin cng vt,
tng cc vt t, l rt y , khng cn thm g c na. Miu ca tin vng hoc Ty Ung
hoc thnh Hm Dng. Thin t theo nghi l ch nn hin ru miu Thu Hong thi.

B tt c nhm by miu xy t Tng Cng tr xung (Mi vua cht i xy by miu th,
lm thnh mt nhm by miu. Lm nh vy l hu b cc miu t trc ca cc vua, ch gi
nhng miu th Thu Hong). Qun thn u theo l n cng tn miu ca Thu Hong
lm t miu ca cc v . Nh vua li t xng l trm.

Nh Th bn vi Triu Cao:

- Trm tui cn nh mi ln ngi, bn u en cha theo. Tin trc y i tun hnh cc
qun v cc huyn t uy th, lm bn bin phc tng. Nay nu trm yn khng tun
hnh, tc l t ra mnh yu, khng lm cho thin h thn phc.

Ma xun, Nh Th i v hng ng n cc qun, cc huyn, L T i theo n Kit Thch;
Nh Th i theo b bin pha nam n Ci K ri khc ln tt c nhng ci bia Thu Hong
dng nn. Bn cnh nhng ci bia ny, dng mt ci bia vit tn cc v quan to i theo nu
cao cng lao v c ln ca tin .

Hong ni:

- Nhng iu khc trn vng trn , u l nhng iu Thu Hong lm, ta nay tuy ni
tc hiu ca ngi, nhng nhng li khc trn vng, trn u cn rt xa khng th snh vi
cng c ca ngi. Nhng ngi lm vua sau ny nu khc th ch snh ngang vi cng lao v
o c to ln ca ngi.

Tha tng L T, Kh Tt, ng s i phu l c liu cht ni:

- Chng ti xin khc chiu th ny khp ni, v khc ln cho sng r. Chng ti liu
cht xin lm th.

Ch a ra ni: c.

Nh Th n Liu ng ri tr v.

Nh Th bn theo mu m Triu Cao, tng thm nhiu lut l mnh lnh. Nh Th bn mu vi
Triu Cao:

- Cc quan i thn khng phc, quan li cn mnh, cc cng t th no cng tranh nhau vi ta.
By gi nn lm th no?

Triu Cao ni:

- Thn vn mun ni iu y lu, nhng cha dm ni. Cc quan i thn ca tin , u l
nhng ngi c danh ting v quyn qu my i, cng lao chng cht truyn li i i. Nay
Cao vn l ngi hn mn c b h thng n cho lm a v trn, lo nhng cng vic
quan trng nht, cc quan i thn u bc bi ch theo thn ngoi mt, ch trong lng thc
khng phc. Nay b h i ra, khng nhn c hi ny xt nhng ngi lm th, lm u trong cc
qun, cc huyn; thy ngi no c ti th git i, trc ht ra oai vi thin h, sau tr
nhng ngi bnh sinh b h khng thch. Trong lc ny khng th theo vn m phi dng v
lc quyt nh, xin b h theo thi m lm ng nghi ng g v qun thn khng c bn
bc. V vua sng thu nhn, ct nhc nhng ngi dn hn; ngi no hn th cho h c sang;
ngi no ngho th cho h c giu; ngi no xa th cho h c n gn. Lm nh th,
trn di s theo m nc c an.

Nh Th ni:

- Phi y!

Bn git cc quan i thn v cc cng t, ti li lin lu n nhng vin quan nh hu h nn
h cng u b git. Cc quan tam lang (Nhng ngi lm trung lang, ngoi lang, tn lang)
khng cn ai sng st, su v cng t b git t . Cng t Tng L anh em ba ngi b t
trong ni cung, b lun ti sau cng. Sau Nh Th sai s gi bo vi Tng L:

- Cng t khng lm trn phn s by ti, ti ng cht, qun li n thi hnh php lut.

Tng L ni:

- Nghi l trong triu ti cha bao gi khng theo, ngi th chn miu ng, ti cha bao gi
dm lm sai, nhn mnh lnh v ng i ti cha bao gi dm l li. Bo khng lm nhim v
by ti l th no xin ng cho bit ti ri chu cht?

S gi ni:

- Ti khng c bn vic y, ch mang th n y lm trn phn s.

Tng L bn ngng u ln tri ku to ba ting: Tri i! Ta khng c ti! . Anh em ba ngi
u khc v tut kim t st.

C tn tht run s, qun thn ai can ngn th phm ti ph bng. Cc quan i thn th lo gi lc
c yn thn, nhng k u en th s hi.

Thng 4, Nh Th tr v n Hm Dng ni:

- Tin cho triu nh Hm Dng nh, nn sai xy cung A Phng. Nh ca cha xong th
mt. Ngi ta b vic y lo t li ln Ly Sn ( ni hon vic xy A Phng, xy lng cho
Thu Hong. V xy lng th phi o t b quan ti xung ri li t ln nn ni t li).
Cng vic Ly Sn xong. Nay nu ta b cung A Phng khng lm th tc l nu r vic lm
ca tin l sai lm.

V vy li lm cung A Phng, bn ngoi ra uy vi T di (Danh t chung ch nhng dn tc
ngoi a bn Trung quc), nh k ca Thu Hong. Sai trng tp tt c nhng k bn gii
gm nm vn ngi lp n bo v Hm Dng. Sai dy bn. Lc by gi phi nui ch,
nga, chim mung rt nhiu, vic cung cp khng . Nh vua sai cc qun v cc huyn
chuyn ch , la, c, rm, ngi no cng phi thn hnh mang lng thc m n, khng
c n go trong vng 300 dm ca thnh Hm Dng, php lut li cng nghim ngt (on
5 - Nh Th nghe theo Triu Cao li cng thin v vic git trc, n p v xy dng cung tht).

6. Thng 7, bn lnh th l Trn Thng (Xem Trn Thip th gia) lm phn t Kinh ngy
trc, hiu l Trng S. Trn Thng t lp lm vua S. Thng t Trn sai cc tng i
chiu hng cc ni. Nhng ngi trai trng cc qun, cc huyn Sn ng (1), b kh s v
bn quan li nh Tn, u git bn th, u, lnh, tha (2) lm phn hng ng Trn Thip
lp nhau lm hu, vng, lin hp vi nhau i v hng ty, ly danh ngha nh Tn, ng
khng k xit. Quan yt gi t hng ng li bo vi Nh Th v vic dn lm phn. Nh Th
ni gin giao yt gi cho quan li trng tr. Sau c s gi n, nh vua hi th h u ni:

- Bn n trm ang b cc th v cc u qun ui bt, by gi bt ht khng cn phi lo
na.

Nh vua bng lng.

V Thn t lp lm Triu Vng, Ngu Cu lm Ngu Vng. in am lm T Vng, Bi
Cng ni dy t Bi, Hng V dy binh Ci K.

Nm th 2 (208 trc Cng nguyn) ma ng, Trn Thip sai bn Chu Chng em binh i v
hng ty (3) n t H, binh my mi vn, Nh Th hong s bn vi qun thn:

- By gi lm th no?

Chng Hm lm Thiu Ph ni:

- Bn gic ng v mnh. Nay nu em binh cc huyn n th khng kp na. Nhng
ngi b y phi lm Ly Sn rt ng xin tha cho h, giao cho h binh kh nh gic.

1. Ch Sn ng y, l ch min t pha ng ni Ho Sn, tc l tt c su nc, cn
min t pha ty tc l nc Tn ch khng phi Sn ng by gi.


2. Trong mt qun c quan th coi vic chnh tr, quan u coi v qun s. Trong mt huyn c
lnh v di lnh c tha. y ni git nhng ngi cm u cc qun v cc huyn.

3. V Tn pha ty, nn h ni i v hng ty, sang ty l i v hng nc Tn, cn i v
ng, sang ng l i v cc nc khc.

----------------------------

Nh Th lin i x thin h, sai Chng Hm cm qun ph qun ca Chu Chng. Chu
Chng b chy. Sau git Chu Chng To Dng. Nh Th li sai thm trng s l T
M Hn v ng gip Chng Hm nh qun gic, git Trn Thng Thnh Ph, ph tan
qun ca Hng Lng nh o, tiu dit qun ca Ngu Cu Lm T. Cc danh tng ca
gic t S u cht ri. Chng Hm bn em qun i v hng bc vt Hong H
nh vua Triu l Yt C Lc.

Triu Cao ni vi Nh Th:

- Tin cai tr thin h lu cho nn qun thn khng dm lm by. Nhng b h by gi
cn tr, mi ln ngi, l no li bn bc cng vic triu nh vi cc cng khanh, l ra m c
iu sai st tc l l ch km ca mnh cho qun thn thy. Thin t t gi l trm ngha l
ngi ta khng nghe ting ni.

Do , Nh Th thng trong cung cm quyt nh mi vic vi Triu Cao. V sau cc cng
khanh t khi c triu kin.

Gic cp cng ngy cng nhiu, binh ca Quan Trung a ra hng ng nh gic c phi
i mi khng thi. Hu tha tng l Khu Tt, t tha tng l L T, tng qun l Phng
Kip can nh vua ni, Quan ng, bn gic nhao nhao ni ln, Tn em qun tr kh git
cng rt nhiu nhng vn khng thi. Gic phn ln l nhng ngi i th v lo vn chuyn trn
cn di nc, h lm gic v vic xy p kh cc, v thu m nng. Xin nh vic xy p
cung A Phng, gim bt lnh th cc bin gii.

Nh Th ni:

- Ta nghe Hn Phi (1) ni, Nghiu, Thun c ko nh bng g, o m khng bo, tranh mi
nh khng ct phng, ung chn t, n bt bng snh, mt ngi gi ca n cng khng n
ni km nh th. Vua H V c ni Long Mn cho nc thng vi i H, khi dng cho
nc ng sng H i ra bin. Thn mnh mang thung p t, chn khng cn lng,
d bn ti t v bn t cng khng kh s n th. Con ngi c thin h s d c tn qu l
v c th lm tho ch, theo s thch ca mnh, mun g c ny. Nh vua c lm cho nhng
php lut r rng th di khng ai dm lm iu by, v nh vy, l khng ch c thin h.
Cc vua nh vua Thun, vua V tuy c ci a v cao sang l lm thin t, nhng thc ra h
ni cng kh nu gng cho trm h. Nh th c g ng bt chc? Trm c ting l Vn
Thng (3) nhng thc ra khng c. Ta mun lm mt on xe nghn c i, theo sau l mt
vn c, xng vi tn hiu ca ta. V chng, tin ni ln t a v ch hu ri thn tnh
thin h. Thin h c bnh nh ri li ui t di bn ngoi gi an bin gii, xy cung
tht nu cao thch ca mnh. Ngi xem cng nghip ca tin c tip tc nh th
no. Nay ta ln ngi trong vng hai nm, bn gic ni ln, nh ngi khng cm c h li
mun b iu tin lm, nh th th trc ht khng c g bo n tin , sau na khng tn
trung ht sc vi trm, cn gi chc lm g!

--------------------------------

1. Hn Phi l mt du thuyt ni ting, ch trng thuyt dng php lut tr nc gi l phi
php gia. V L T ghen ti nn xi nh vua git cht. Nhc li li ca Hn Phi l ch nho L
T.

2. Theo quy ch nh Chu, thin t c th c mt vn c xe cho nn ni thin t ngi ta
thng gi l vn thng.

-------------

Bn giao cho quan li bt Kh Tt, L T, Phng Kip, xt cc ti khc. Kh Tt v Phng Kip
ni:

- K lm tng qun v tha tng khng chu nhc.

Bn t st. L T b t v chu nm hnh pht (Khc ch vo mt, ct mi, cht hai chn, nh
cht, cht u, bu thy ngoi ch).

Nm th 3, i Tn Nh Th, Chng Hm cm qun vy thnh C Lc, thng tng qun
ca S l Hng V cm u qun S n cu C Lc. Ma ng, Triu Cao lm tha tng, xt
n L T ri git L T. Ma h, bn Chng Hm nh b thua my ln, Nh Th cho ngi
n trch Chng Hm. Chng Hm s sai trng s l T M Hn n trnh vic. Triu Cao
khng cho tip kin, li t ra nghi ng. T M Hn s b trn. Triu Cao sai ngi ui theo
nhng khng bt c. T M Hn n gp Chng Hm ni:

- trong triu, Triu Cao honh hnh, tng qun c cng cng b git, khng c cng cng b
git. Hng V nh qun Tn rt gp, cm t Vng Ly. Bn Chng Hm bn em binh u
hng ch hu (on 6 Dn chng ni dy, qun Tn thua to).

7. Thng tm ngy k hi, Triu Cao mun lm phn, nhng s qun thn khng nghe, nn
trc tin phi th. Y dng Nh Th mt con hu, v bo rng l con nga.

Nh Th ci ni:

- Tha tng lm y ch! Sao li gi con hu l con nga? Nh Th hi cc quan xung quanh.
Nhng ngi xung quanh im lng, c ngi ni l nga va lng Triu Cao, cng c ngi
ni hu.

Nhn y Triu Cao nhng ngi no ni l hu dng php lut tr ti. Sau qun
thn u s Cao.

Trc y Cao thng ni: Bn n trm Quan ng khng lm c g. Nhng n khi
Hng V cm t c tng Tn l Vng Ly chn thnh C Lc v em qun tin nh,
bn Chng Hm b thua trn rt lui, dng th xin tip vin, cc nc Yn, Triu, T, S, Hn,
Ngu u lp vua, t Quan Trung v pha ng, phn ln nhn dn u chng li quan li nh
Tn, hng ng theo ch hu, ch hu u em tt c nhn dn i v hng ty. Bi Cng cm
my vn qun lm c thnh V Quan, cho ngi bn ring vi Triu Cao. Triu Cao s Nh
Th gin git c mnh bn co bnh khng i chu. Nh Th nm mng thy con h trng cn
cht con nga bn tri trong c xe ca nh vua trong lng khng vui. Nh Th ly lm l, hi
ngi bi mng.

Ngi bi mng ni:

- Ngun gc ca tai ho l do sng Kinh.

Nh Th bn n chay Vng Di Cung mun cng sng Kinh, dm bn con nga trng xung
sng v sai s gi trch Triu Cao v vic gic cp. Triu Cao s bn bn mu quy ti cho
chng ta. Ta mun thay i vua lp cng t Anh. T Anh l ngi nhn c, cn kim, trm h
u knh trng li ni ca ng ta.

Triu Cao lin sai lang trung lnh lm ni ng gi v bo co c gic ln, sai Dim Nhc triu
tp cc tng em qun ui gic. p m ca Dim Nhc a vo nh ca Cao (V s Dim
Nhc phn mnh, nn phi nm ly m y lm con tin ), sai Dim Nhc cm hn mt nghn ngi
n ca Vng Di Cung. Nhc tri ngi v binh gi cung v cc bc xa (chc quan v nh) m
ni:

- Qun gic vo thnh ti sao khng ngn cn chng li.

Vin quan gi thnh ni:

- nhng nh xung quanh thnh, ti b tr binh s rt cn thn lm sao li c gic dm vo
cung c?

Dim Nhc bn chm quan gi thnh, em qun i vo, va i va bn. Cc quan lang v bn
hon quan hong ht, c ngi b chy, c ngi khng c. Ai khng c th cht, cht tt c
my mi ngi. Lang trung lnh v Dim Nhc u bc vo, bn vo ci mn Nh Th ngi.

Nh Th ni gin gi nhng ngi hu n. Mi ngi u hong s khng dm chng c, ch
c mt vin hon quan hu bn cnh khng dm b i. Nh Th bc vo cui trng ni:

- Ti sao nh ngi khng bo vi ta t trc n ni gp tnh cnh ny?

Vin hon quan ni:

- Thn s d c sng l nh khng dm ni. Nu ni trc th thn b git ri, lm sao cn
sng n ngy nay c?

Dim Nhc tin n trc mt Nh Th mng:

- Tc h kiu ngo ngang ngc, git ngi, v o, thin h u phn li tc h. Tc h liu
xem mnh nn nh th no?

Nh Th ni:

- Ta c c gp mt tha tng hay khng?

- Khng c!

- Ta mun lm vua mt qun.

Dim Nhc khng cho, Nh Th nh ni:

- Mun lm vn h hu.

Cng khng cho, Nh Th ni:

- Xin lm bn u en vi v con cng nh cc cng t khc.

Dim Nhc ni:

- Ti vng lnh tha tng v thin h, git tc h. Tuy tc h c nhiu li, ti cng khng dm
bo li.

Dim Nhc vy c cho binh s tin n. Nh Th t st. Dim Nhc quay v bo vi Triu Cao.
Triu Cao bn triu tp tt c cng t v cc i thn bo vic git Nh Th, ni:

- Nguyn nc Tn l mt vng quc, Thu Hong lm vua c thin h, nn xng . Nay su
nc li t lp, t ai ca Tn cng nh i, lm l ch c ci tn ho m thi, nh th khng
nn, nn lm vng nh trc.

Bn lp con ngi anh ca Nh Th l cng t Anh, lm Tn Vng, sai chn Nh Th theo l
mt thng dn pha nam t , trong vn Nghi Xun, bo T Anh, trc khi ra miu
nhn n lm vua, phi n chay nm ngy (on 7 - Nh Th b Triu Cao git).

8. T Anh bn vi hai ngi con:

- Tha tng Triu Cao git Nh Th Vng Di Cung, s b qun thn git nn gi v lp ta.
Ta nghe ni Triu Cao giao c vi S tiu dit dng h nh Tn, v lm vng quan
Trung. Nay ng ta bo ta n chay, ra miu, tc l mun nhn y git ta trong miu. Ta co
bnh khng i, tha tng th no cng thn hnh n, khi n th ta s git.

Triu Cao sai ngi mi T Anh my ln. T Anh khng i. Qu nhin, Triu Cao thn hnh
n hi:

- Vic tn miu l vic quan trng. Ti sao nh vua li khng i?

T Anh bn cm gio m cht Triu Cao trai cung, git ba h (Cha m, anh em, v con. C
sch ni cha, m, v) Triu Cao nu gng cho dn Hm Dng.

T Anh lm vua Tn c bn mi su ngy th tng S l Bi Cng, ph qun Tn vo
Quan Trung, sau n Bi Thng, sai ngi bo T Anh u hng. T Anh bn buc dy n
vo c (t ra sn sng tht c cht ) ngi trn mt chic xe g, khng sn do mt con nga
trng ko (Du hiu m ma), mang n, ph ca thin t u hng gn Ch o. Bi Cng
bn vo Hm Dng nim phong cung tht, cc kho ri v ng qun Bi Thng. c hn
mt thng th qun ch hu n, Hng Tch cm u ch hu git T Anh v cc cng t nh
Tn, dit dng h nh Tn, lm c thnh Hm Dng, t cung tht, bt con trai con gi lm
t, ly ca ci chu bu cng chia nhau vi ch hu.

Sau khi dit Tn. Hng V chia t Tn cho ba vua gi l: Ung Vng, Tc Vng, ch Vng
hiu l Tam Tn. Hng V lm Ty S B Vng, lm ch vic chia thin h, phong vng cho
ch hu. Th l nh Tn b dit.

Nm nm sau thin h theo v nh Hn (on 8 - T Anh git Triu Cao, u hng Lu Bang
v nh Tn dit vong. Lc b on cui l mt on trong Qu Tn lun ca Gi Ngh.


Hng V Bn K -

1. HNG TCH, ngi t H Tng, tn t l V. Khi khi ngha (209 trc Cng nguyn),
Tch hai mi bn tui. Ch Tch l Hng Lng. Cha ca Hng Lng l Hng yn lm tng
nc S, b tng nc Tn l Vng Tin git. H Hng i i lm tng nc S, c
phong t Hng cho nn ly h l h Hng. Lc cn nh, Tch hc ch, hc chng nn, b i
hc kim thut, cng chng nn. Hng Lng ni gin. Tch ni:

- Bit ch ch vit tn h m thi. Kim ch nh li mt ngi, khng b cng hc. Nn
hc ci nh li c vn ngi!

Hng Lng bn dy cho Tch binh php. Tch mng lm. Tch ch hc bit qua ngha, ch
khng chu hc cho n ni n chn.

Trc y, Hng Lng phm ti v b bt Lch Dng. Lng nh quan coi ngc t K l
To Cu vit th cho T M hn lm quan coi ngc Lch Dng, nh vy m vic ny thu xp
xong (vic ny chun b cho s bit i ca Tch i vi T M Hn on 7).

Hng Lng c ln git ngi, trnh bo th, Lng cng Tch b trn n t Ng Trung.
Cc k hin s v i phu t Ng Trung u thua km Hng Lng. Mi khi Ng Trung c
vic lm xu hay tang l, Hng Lng thng ng ra lo liu. Lng ln lt dng binh php
tp hp tn khch, v trai trng y, v nh , c bit nng lc ca h.

Tn Thu Hong i chi t Ci K, vt qua Chit Giang, Lng v Tch cng i xem. Tch
ni:

- C th cp v thay th hn!

Lng bt ming Tch:

- ng ni by! B git c h by gi!

Nhn vic ny Lng coi Tch l k khc thng. Tch, mnh cao hn tm thc, c sc mnh
ct ni ci vc ( trc ca miu ca vua Hng V c ci vc nng khng ai ct ni, ch c V
ct c), ti nng, ch kh hn ngi. Cc con em t Ng Trung u s Tch (on th nht
gii thiu gia th Tch v Lng. Tiu s Tch lc cn nh, nu bt nhng c im khc ngi
ca Tch v hc vn, ch kh, sc lc).

2. Thng by, nm th nht i Tn Nh Th ( - 209), bn Trn Thip khi ngha i Trch
(Xem Trn Thip th gia). Thng chn nm y, Thi th qun Ci K, tn l Thng, ni vi
Hng Lng:

- Dn Giang Ty (y l pha ty sng Trng Giang) u lm phn, nay chnh l lc tri tiu
dit nh Tn. Ti nghe ni: Ai i trc th lm ch ngi khc; ai i sau th b ngi khc lm
ch. Ti mun xut qun, phong ng v Hong S lm tng.

By gi Hon S ang trn trnh trong chn giang h. Lng ni:

- Hon S hin nay ang trn trnh, chng ai bit u; ch c Tch bit ch ca ng ta m
thi.

Lng lin i ra, dn Tch cm kim ng i ngoi. Lng li quay vo, ngi vi thi th.
Lng ni:

- Xin cho gi Tch vo giao cho y mnh lnh triu Hon S v.

Thi th ni:

- Phi!

Lng gi Tch vo. Lt sau, Lng a mt ra hiu cho Tch, ni:

- Lm c ri y!

Tch lin tut kim chm u thi th. Lng tay cm u thi th, mang n v dy buc n ca
thi th ln ngi ( L do ca vic git thi th: cp ly n dng n m hiu triu nhn dn,
trng tp qun). Bn mn h hong ht, ri lon. Tch git cht ngt trm ngi, c ph u s
hi, ci u khng dm khng c. Lng lin triu tp quan li v ho kit quen t trc,
hiu d duyn c khi ngha ri trng qun Ng Trung v sai ngi thu gi cc trai trng cc
huyn trong ph, c tm ngn qun tinh nhu (Chun b cho on cui khi ni n tm
nghn con em Giang ng). Lng ct nhc nhng ho kit Ng Trung lm cc chc hiu u,
hu, t m (3). C mt ngi khng c dng, n ni vi Lng. Lng p:

- Trc y c mt l tang, ta ct ng lm mt vic g y m ng lm khng xong, v vy ta
khng dng ng...(ng vi cu on 1: Hng Lng qua vic tang l lm xu bit nng lc
tng ngi).

Mi ngi u thn phc. Lng bn lm thi th Ci K, Tch lm ti tng (ph tng), chiu
hng cc huyn trong qun (on th 2, ni cch Tch khi ngha khc thng).

3. Thiu Binh, ngi Qung Lng, theo lnh Trn Vng (Tc Trn Thng xem Trn Thip
th gia), i chiu hng t Qung Lng, nhng cha h c thnh. Nghe tin Trn Vng thua
chy, qun Tn sp n. Bnh lin vt Trng Giang, gi lm mnh lnh ca Trn Vng,
phong Lng lm thng tr quc (Chc tng ng vi tha tng) nc S. Bnh ni:

- t Giang ng bnh nh ri! Mau mau em binh v hng ty nh qun Tn!

Hng Lng bn em tm ngn ngi, vt Trng Giang i v hng ty. Nghe tin Trn Anh
ly c huyn ng Dng, Lng lin cho s gi n ging ho cng nhau em qun i
v hng ty.

Trn Anh nguyn l th li huyn ng Dng, ngy thng trong huyn l ngi tin cn,
c khen l bc trung hu ng n. Nhng ngi trai trng huyn ng Dng git quan
huyn, t hp n my nghn ngi, mun c mt ngi cm u, nhng khng c ai xng
ng. H bn mi Trn Anh. Anh t chi khng th lm ni. H bn p Anh lm th lnh.
Ngi trong huyn theo Anh n hai vn. H mun nhn tin lp Anh lm vng lun, qun s
u i m mu lc cho khc vi cc qun khc.

M Trn Anh bo Anh:


- T khi v lm du nh con n nay, m cha h nghe ni t tin ca con ngy trc c ai
lm quan sang, nay bng dng con c ci danh vng ln, l iu khng may. By gi chi
bng mnh da vo ngi khc. Nu cng vic thnh th c phong hu; nu tht bi cng d
trn trnh, khng b ngi ta vch mt ch tn.

Do , Anh khng dm lm vng, ni vi cc quan li:

- H Hng i i lm tng, ni ting nc S. Nay mun lm vic ln m khng c ngi
tng gii th khng xong. Chng ta da vo mt gia tc c ting (ng vi iu ni on 1:
H Hng i i lm tng nc S) th chc chc s tiu dit c tn!

Mi ngi nghe theo li Anh, giao qun cho Hng Lng iu khin. Hng Lng qua sng
Hoi. Knh B (Knh B h Anh, tc l Anh B, nhng b ti khc ch vo trn, nn b gi l
Knh xem Knh B lit truyn), B tng qun cng em qun theo Lng. S qun c tt
c su by vn, ng H B.

By gi Tn Gia lp Cnh Cu lm S vng, ng qun pha ng Bnh Thnh, mun
chng li Hng Lng.

Hng Lng ni vi ngi quan li:

- Trn Vng l ngi khi ngha u tin, v chin trn khng li, nay khng bit u. By
gi Tn Gia phn Trn Vng, lp Cnh Cu, tc l phn nghch, v o!

Lng bn tin qun nh Tn Gia. Qun ca Tn Gia thua chy. Lng ui theo n H
Lang, Gia quay li nh trong mt ngy. Gia cht, qun u hng. Cnh Cu b chy, cht
nc Lng. Sau khi sp nhp thm qun ca Tn Gia, Lng ng qun H Lng, nh i
n hng ty.

Qun ca Chng Hm n t Lt, Hng Lng sai bit tng (v tng ch huy mt cnh qun
ring) l Chu K Thch, D Phn Qun nh li. D Phn Qun cht, qun ca Chu K Thch
thua, b chy n H Lng. Hng Lng em qun vo t Tit, git K Thch.

Trc y, Hng Lng sai Hng V i mt ng khc nh Tng Thnh. Tng Thnh
c sc gi nn V khng h c. n khi h c thnh, V sai chn sng tt c dn trong
thnh, ri tr v bo tin cho Hng Lng. Hng Lng nghe tin Trn Vng cht tht, bn
gi cc bit tng hp t Tit bn bc. By gi Bi Cng khi binh t Bi, cng n
hi hp.

Phm Tng ngi t C So, by mi tui, xa nay nh, thch mu k l, n ni vi Hng
Lng:

- Trn Thng thua l phi lm. Trong su nc b Tn dit, th nc S l v ti nht. T khi vua
Hoi Vng vo t Tn ri khng v na, ngi S vn cn thng xt ng ta cho n ngy
nay (Xem Khut Nguyn lit truyn). V vy, S Nam Cng ni, nc S d ch cn ba h,
nhng tiu dit nh Tn, chnh l nc S.

Nay Trn Thng khi s khng lp con chu vua S m t lp lm vng th tnh th khng th
lu di c. By gi ngi khi ngha Giang ng, cc tng nc S ko n theo ngi nh
ong v t, l v nh ngi i i lm tng nc S, h cho rng ngi c th lp li con chu
vua S lm vua.

Hng Lng cho l phi, bn tm ngi chu ca S Hoi Vng, tn l Tm, chn d cho
ngi ta, lp lm S Hoi Vng tho lng mong mi ca dn chng.

Trn Anh lm thng tr quc ca nc S, c phong nm huyn cng ng t Vu
Thai vi Hoi Vng, Hng Lng t xng l V Tn Qun.

c my thng, Lng em qun nh thnh Cang Ph cng vi in Vinh v T M Long
Th nc T. Lng em qun cu ng A, ph tan qun Tn ng A. in Vinh lin em
qun v ui vua T l Gi. Gi chy trn sang nc S. Tng quc (1) ca Gi l in Nhn
trc kia l tng nc T li nc Triu, khng dm v. in Vinh lp con ca in am,
tn l Th, lm T Vng. Sau khi nh ph qun Tn gn ng A, Hng Lng ui theo
qun Tn. Lng my ln sai s gi gic in Vinh em binh ca nc T n, cng ko
qun sang hng ty. in Vinh ni:

- Nc S c git in Gi, nc Triu c git in Gic, in Nhn th ta mi em qun n.

Hng Lng ni:

- in Gi l vua mt nc giao hiu vi ta, cng ng phi n y theo ta, ta khng n git.

------------------

1. Dch l tng quc cho khi ln vi tng qun. Tng qun ch huy v chnh tr, ng li,
cn tng qun ch huy v qun s. Hai ch ny vit khc nhau nhng u gi l tng, cho nn
dch l tng quc v tng qun.

------------

Nc Triu cng khng git in Gic, in Nhn mua chuc nc T, cho nn T khng
chu em qun n gip nc S. Hng Lng sai Bi Cng v Hng V em binh i theo
ng ring n Thnh Dng lm c qun dn trong thnh. Ri tin qun v hng ty, nh
ph qun Tn pha ng thnh Bc Dng. Qun Tn rt vo thnh Bc Dng. Bi Cng v
Hng V bn nh thnh nh o. Cha h c thnh, h lin b i, cp t ai pha ty
cho n Ung Khu, nh qun Tn thua to, chm L Do (Con ca L T), ri quay li nh
Ngoi Hong, nhng cha h c.

Hng Lng em qun t pha ty t ng A, qua hng bc n nh o, nh tan qun
Tn ln th hai. Bn Hng V git c L Do, cho nn Lng cng khinh thng qun Tn v
t ra kiu cng.

Tng Ngha bn can Hng Lng:

- Nu nh thng m tng kiu cng, qun s tr ni th s tht bi. Nay qun s hi tr ni
ri y! Qun Tn ngy cng tng, ti lo cho ngi!

Hng Lng khng nghe, bn sai Tng Ngha i s nc T. Gia ng Ngha gp s gi nc
T l Cao Lng Qun, tn l Hin. Ngha hi:

- ng nh yt kin V Tn Qun phi khng?

- Vng.

- Ti cho rng V Tn Qun th no cng thua. ng c thng thng m i th s khi cht, nu
i nhanh th s mc tai ho y!

Tn qu nhin em ht qun tip vin cho Chng Hm. Chng Hm nh qun S mt trn
tan tnh nh o. Hng Lng cht.

Bi Cng, Hng V ri b Ngoi Hong, n nh huyn Trn Lu, huyn Trn Lu gi vng
khng h c. Bi Cng, Hng V bn vi nhau:

- By gi qun ca Hng Lng tan v, s tt u lo s.

Hai ngi bn cng vi qun ca L Thn i v hng ng. L Thn ng qun pha ng
Bnh Thnh. Hng V ng qun pha ty Bnh Thnh, Bi Cng ng qun t ng (1).

4. Sau khi nh bi qun ca Hng Lng. Chng Hm cho rng qun ca nc S khng
ng lo, nn vt Hong H qua nh nc Triu, ph tan qun Triu.

Lc by gi Triu Yt lm vua, Trn D lm tng qun. Trng Nh lm tng quc, c ba u
chy vo thnh C Lc. Chng Hm ng qun pha nam thnh ny, xy, mt con ng
ng chuyn ch thc. Trn D lm tng, em vi vn qun ng pha bc thnh C Lc
(2), ton qun y gi l qun H Bc.

Qun S b thua nh o, Hoi Vng lo s, t Vu Thai n Bnh Thnh, dn c qun
ca Hng V, L Thn lm mt, v thn hnh cm qun. Hoi Vng cho L Thn lm t ,
cha ca Thn l L Thanh lm lnh don, cho Bi Cng lm thi th ng Qun, phong lm
V An Hu, coi o qun ng Qun.

--------------

1. on 3 Lai lch Hng Lng t khi khi ngha n khi tht bi. Gii thiu nhng nhn vt
quan trng ca cuc khi ngha: Trn Anh, Phm Tng, Knh B, Bi Cng. Hng Lng v
kiu cng nn tht bi, qun Tn t bi chuyn thnh thng.

2. Trc khi qun Tn bao vy, Trn D mang qun ra ngoi thnh (xem Trng Nh, Trn
D lit truyn).

------------------------------

S gi nc T l Cao Lng Qun tn l Hin, by gi ang trong qun i nc S. Trc
y, Hin c gp Tng Ngha, cho nn Hin yt kin vua S v ni:

- Tng Ngha ni rng qun ca V Tn Qun nht nh thua, vi ngy sau; qu nhin qun y b
bi. Qun cha giao chin m ng ta thy trc ci c tht bi nh th, c th gi ng ta l
ngi bit binh php.

Hoi Vng gi Tng Ngha vo cng bn cng vic. Hoi Vng rt l p lng, bn cho y lm
thng tng qun, Hng V lm tha tng, phong L Cng, Phm Tng lm mt tng
cu nc Triu. Cc bit tng u di quyn Tng Ngha, hiu l Khanh T Qun Qun.
Tng Ngha i n An Dng, li bn mi su ngy khng tin qun. Hng V ni:

- Ti nghe ni qun Tn vy Triu Vng C Lc, ngi nn mau mau em qun qua sng,
qun S nh bn ngoi, qun Triu tip ng bn trong, th chc chn ph c Tn.

- Khng phi th u. Phm con mng t tru th khng th no git c rn chy (Cu ny
c nhiu sch gii ngha khc nhau. C sch gii thch: thnh C Lc tuy nh, qun Tn khng
th ly ngay c. C sch gii thch: Mun ly c Tn th khng th ch C Lc. sau
hp hn. Con mng ch ct t tru, khng c th gi u ch n bn chy rn trn lng
tru, cng nh Tng Ngha ch ct nh Tn, khng c th gi n vic vn vt nh C
Lc). Nay Tn nh Triu, nu Tn nh thng th qun mt mi, ta li dng lc n kit qu m
nh, nu Tn khng thng th ta hp qun ko v hng ty, chc chn cp ly c nc
Tn. V vy, khng g bng trc tin cho Tn v Triu nh nhau. Mang o gip dy, cm
binh kh sc th Ngha ny khng bng ng, nhng ngi tr tnh sch lc th ng khng bng
Ngha (Cu ny m ch Hng V).

Tng Ngha bn ra lnh trong qun:

- Ai mnh nh h, bng nh d, tham nh si, cng u khng th sai khin c, u chm
tut!

Ngha bn sai con l Tng Tng sang lm tng nc T, thn hnh tin y n t V Dim,
ung ru, hi hp linh nh. Tri lnh, ma to, qun s u i rt. Hng V ngh thm:

- ng l phi c sc nh Tn, th m li c dng dai mi khng chu i. Nay nm i, dn
ngho, s tt n rau n khoai, qun khng c lng thc sn sng. Th m c ung ru, hi
hp linh nh, khng em binh vt Hong H dng lng thc nc Triu, cng Triu
chung sc nh Tn. Li cn ni li dng khi n kit qu! Mt nc mnh nh nc Tn,
nh nc Triu l nc mi thnh lp, th nht nh l ly t ri! Nc Triu mt, Tn li cng
mnh, ch c mong g n kit qu m li dng kia ch? V chng, qun ta va b tan tc, vua
ngi khng yn chiu, vt tt c binh lnh, lng thc trong nc, giao cho mt mnh tng
qun, nc nh yn hay nguy l trn ny. Nay khng thng xt s tt, li mu vic ring,
tht khng phi hng by ti trung thnh vi nc (on ny phn li nhn xt ca Tng Ngha,
v chng t Hng V l ngi dng mnh, yu s tt, nhiu mu tr v quyt on trong lc
hnh ng).

Bui sng, Hng V vo hu thng tng qun Tng Ngha, V bc vo trng cht u
Ngha, lin ra lnh trong qun:

- Tng Ngha mu vi T phn li nc S. S Vng ra lnh cho V git hn!

By gi cc tng u s hi ci u khng ai dm ho he. Tt c u ni:

- Ngi u tin lp nc S l gia nh tng qun. Nay tng qun li git c a lon thn.

H bn nhau lp V lm quyn thng tng qun, sai ngi ui theo con ca Tng Ngha,
n T th bt c v git i. V sai Hon S bo vi Hoi Vng. Hoi Vng nhn phong
V lm thng tng qun. ng Dng Qun v B Tng Qun u di quyn Hng V.

Sau khi git Khanh T Qun Qun, uy th ca Hng V vang di nc S, danh ting ni
khp cc ch hu, V lin sai ng Dng Qun, B Tng Qun cm hai vn qun vt
Hong H n C Lc. V chin s cn t thng li, nn Trn D li xin qun tip vin. Hng
V lin em tt c qun vt Hong H, bt qun lnh u phi dm m thuyn, p v ni nu
cm, t lu tri, ch mang lng thc trong ba ngy t r s tt quyt tm liu cht, khng
chu quay v. V n vy Vng Ly, gp qun Tn, nh chn trn, ct t con ng ng, ph
tan qun Tn, git T Gac, bt sng Vng Ly. Thip Nhn khng u hng S, t thiu mnh
m cht.

By gi thanh th qun ca S t c qun cc nc ch hu. Qun ca ch hu n cu C Lc
ng gn hn mi doanh tri, nhng khng ai dm em qun ra nh. n khi S nh
Tn, cc tng u ng trn tng m nhn. Cc chin s nc S ai cng sc mt ngi
chng li mi ngi, ting reo h ca qun S vang tri, qun ch hu khng ai khng run s.
Do , sau khi nh tan qun Tn, Hng V triu tp tng cc nc ch hu. Khi vo ca
vin mn, mi ngi u qu gi xung m i ti, khng ai dm ngng ln nhn!

V vy, Hng V bt u lm thng tng qun ca ch hu, ch hu u di quyn V
(on 4 Hnh ng oanh lit ca Hng V trong vic git Tng Ngha, nh tan qun Tn
C Lc. Do , chuyn bi thnh thng. Tc gi nhn mnh thi kin quyt chin u ca
Hng V v qun S i lp vi thi khip nhc ca qun ch hu. Tc gi nhn mnh my
ln ch khng dm...).

5. Chng Hm ng qun Cc Nguyn, Hng V ng qun pha nam sng Chng. Hai
bn c gi th nhau cha giao chin. Qun ca Tn nhiu ln rt lui. Tn Nh Th sai ngi n
qu trch Chng Hm. Chng Hm s, sai trng s (chc quan tng ng vi chc b th
trng) l Hn i yt kin vua Tn tu xin nh ot. Hn n Hm Dng i ca t m
(Ca ngoi ca cung nh) ba ngy. Triu Cao (V Triu Cao xem Tn Thu Hong bn k)
khng cho yt kin, v y c lng ng. Trng s Hn s hi chy v qun mnh, nhng khng
dm i theo con ng ln trc. Qu nhin Triu Cao cho ngi ui theo, nhng khng kp.
Hn v n qun doanh bo rng:

- triu nh, Triu Cao chuyn quyn, di quyn ca n khng th lm c vic g. Nay
nu nh m thng th th no Cao cng ghen ght cng lao ca chng ta; l nh khng thng
th khng khi cht. Xin tng qun hy suy ngh cho k!

Trn D cng a th cho Chng Hm ni:

- Bch Khi lm tng nc Tn, pha nam chinh phc Yn Sinh (Kinh ca S), pha bc
chn sng M Phc (Triu Qut, con Triu Xa c phong lm M Phc qun, b Bch Khi
git, ng thi chn sng 40 vn qun Triu), nh ly thnh, cp c t khng bit bao
nhiu m k. Th m cui cng Tn ra lnh cho t st. Mng im lm tng nc Tn, pha
bc git qun Nhung, m mang t Du Trung my ngn dm, th m cui cng cng b chm
Dng Chu (S chp: H Hi giam Mng im Dng Chu, ri bt im phi ung thuc
c cht . y ni chm Dng Chu l c ni thm). Ti sao li nh th? H lp
nhiu cng, nc Tn khng th cp t ai cho ht, cho nn tm cch git h i. Nay tng
qun lm tng nc Tn ba nm nay, qun cht v b trn tnh n chc vn ngi, th m
ch hu ni dy cng nhiu. Tn Triu Cao kia my lu nay vn hay nnh ht, la di nh vua
(Nnh di lu ngy, s bi l ra), nay vic gp, cng s Nh Th git, cho nn hn mun tm
cch git tng qun trt li, ri sai ngi thay th tng qun trnh khi tai ho. Tng
qun ngoi lu, trong triu nh c nhiu him khch: c cng cng b git, khng c
cng cng b git. V chng tri lm tiu dit nh Tn, ngi ngu n hay khn ngoan ai cng
u bit nh th. Nay tng qun triu nh th khng th ly li thng khuyn can ngoi
bin cng th lm v tng ca mt nc sp mt. C c ng mt mnh m mun tn ti
c mi th chng ng thng lm sao! Ti sao tng qun khng em qun quay li lin hip
vi ch hu, giao c cng nhau nh Tn, chia t Tn lm vng, ngonh mt v hng
nam xng c (Ngy xa thin t v ch hu u ngi quay mt v hng nam cai tr, v
t xng mnh l c, vi ngha khim tn l a con khng cha, cng nh thin t xng qu
nhn, vi ngha khim tn l ngi t nhn), iu chng hn thn b b ru, v con b git
hay sao?

Chng Hm cn do d, b mt sai v qun l Thi Thnh i s n Hng V, mun cng giao
c. Giao c cha xong. Hng V sai B Tng Qun ngy m em qun vt bn Tam H,
ng qun pha nam sng Chng, nh nhau vi qun Tn, li nh tan qun Tn ln th hai
(Nn r mu lc ca Hng V, giao c cha xong nh; d thng v qun ch cn hoang
mang, nhn cng lm p lc bt Hm phi hng). Hng V em tt c qun nh qun Tn
trn sng Vu Thu, ph tan tnh.

Chng Hm sai ngi yt kin Hng V, mun giao c. V triu cc qun li bn:

- Lng ta t, ta mun nghe theo giao c ca y.

Cc qun li u ni:

- Phi.

Hng V bn hn vi Hm gp nhau n Kh, pha nam sng Hon Thu. Sau khi n th,
Chng Hm nhn thy Hng V, chy nc mt rng rng, k li vic Triu Cao. Hng V bn
lp Chng Hm lm Ung Vng gi li trong qun i ca S, cho trng s Hn lm
thng tng qun, cm qun Tn i tin phong.

Qun ca V n Tn An, tng s cc nc ch hu xa kia lm xu hay i th trong t Tn
u b tng s ca Tn i i vi h nh l n l, t binh, tha h lm nhc tng s nh Tn.
Tng s nh Tn nhiu ngi ni trm vi nhau:

- Bn Chng tng qun la chng ta u hng ch hu, nn by gi h c th vo ca quan
nh nc Tn. Nu may ra m nh c nh Tn th tt lm, nu khng th ch hu s bt
chng mnh em v ng, cn Tn th th no cng git cht cha m, v con ta.

Cc tng nghe mang mng vic h bn, em bo li vi Hng V. Hng V lin gi Knh B
v B Tng Qun bn:

- Tng s ca Tn vn cn ng, bng chng khng phc ta, n Quang Trung m chng
khng theo ta th vic ln s nguy; chi bng git chng i, ch gi li Chng Hm, trng s
Hn, u

cng vo t Tn m thi.

By gi qun i S ban m n nh v chn sng hn hai mi vn lnh Tn pha Nam
thnh Tn An. (on 5 - K li Chng Hm u hng Hng V v vic Hng V chn sng
qun Tn. T on 7 tr i l k vic tranh chp gia Hng V v Lu Bang lm b ch
thin h. )


6. V t Tn An ra i, mun bnh nh c t Tn, nhng ca Hm Cc c binh gi ca i,
V khng vo c (1). Li nghe tin Bi Cng ph Hm Dng. Hng V ni gin, sai bn
ng Dng Qun nh ca i. Hng V bn vo n pha ty sng H Thu.

Bi Cng ng qun B Thng, cha c dp gp Hng V. Quan t t m ca Bi Cng l
To V Thng sai ngi n ni vi Hng V:

- Bi Cng mun lm vua Quan Trung, cho T Anh lm tng quc, ly ht ca ci chu bu.

Hng V ni gin ni:

- Ngy mai cho qun s n no, nh qun ca Bi Cng!

Lc by gi, qun Hng V bn mi vn ng Hng Mn huyn Tn Phong. Qun ca Bi
Cng mi vn, ng B Thng. Phm Tng ni vi Hng V:

- Khi Bi Cng Sn ng th tham ca ci, thch gi p. Nay vo Quan Trung, ng ta khng
ly ca ci g (2), khng thn cn n b con gi, iu chng t ch ca ng ta khng va! Ti
sai ngi xem kh my ni ng ta , th u l kh long h thnh nm sc (3), chnh l kh tng
thin t y, phi nh gp ch c b qua.

---------------

1. Trong thi gian Hng V em qun n C Lc. Bi Cng vng lnh S Hoi Vng em
binh ly nc Tn, cho ngi canh gi Hm Cc Quan (xem Cao T bn k).

2. Nhn xt ny ca Phm Tng chng t li ca To V Thng l ba t. Tham vng ca Bi
Cng to hn th nhiu.

3. Theo m tn i xa, vng u, th y c my ng sc ph trn tri.
------------------------------

Quan t don nc S l Hng B, ch ca Hng V, vn quen thn Lu hu l Trng Lng.
Lc by gi Trng Lng theo Bi Cng, Hng B bn ang m rui nga n qun doanh
Bi Cng, gp ring Trng Lng, bo cho Lng bit u ui cu chuyn, mun gi Trng
Lng cng i vi mnh cho thot nn. Hng B bn bo Lng rng:

- Ch c theo m b cht c y!

Trng Lng ni:

- Ti v vua Hn m theo Bi Cng, nay Bi Cng c vic nguy cp, b trn i l bt ngha,
khng th khng ni vi ng ta.

Lng bn i vo k u ui cho Bi Cng nghe.

Bi Cng hong s ni:

- Lm th no by gi?

Trng Lng hi:

- K no by k cho i vng?

Bi Cng ni:

- Ci thng tiu nhn y bo ta rng, Gi ly Hm Cc Quan, khng cho qun ca ch hu
vo, th c th lm vng trn ton t Tn, v vy, ta nghe li hn!

Trng Lng ni:

- i vng th liu xem s tt c chng li Hng Vng khng?

Bi Cng im lng mt lc, p:

- C nhin l khng bng! Lm sao by gi?

Trng Lng ni:

- Thn xin n ni vi Hng B rng, Bi Cng khng dm phn Hng Vng.

- Nh ngi vi Hng B quen nhau ?

- Trong thi nh Tn, Hng B chi vi thn, ng ta git ngi, thn cu sng; cho nn ngy
nay gp vic nguy cp, ng ta n y bo cho thn bit.

- ng ta vi nh ngi, ai ln tui hn?

- ng ta ln tui hn thn.

- Nh ngi hy thay mt ta mi ng ta vo, ta s i ng ta l bc anh.

Trng Lng i ra mi Hng B. Hng B lin vo yt kin Bi Cng. Bi Cng bng chn
ru chc th, hn lm thng gia, Bi Cng ni:

- Ti vo Hm Cc Quan, t ho khng dm ng, ghi danh sch quan li v dn chng vo s,
nim phong cc kho tng i tng qun. Ti sai tng gi ca i ch l phng trm cp
ra vo, v nhng vic bt trc m thi. Ngy m mong tng qun n, ch ti u dm lm
phn! Xin ng ni li vi tng qun rng, ti u dm vong n bi ngha!

Hng B nhn li, ni vi Bi Cng:

- Ngy mai th no ng cng phi n sm m xin li Hng Vng!

Bi Cng ni: Vng.

Hng B lin ra i trong m y. V n qun doanh, B em nhng li ni ca Bi Cng bo
li vi Hng V, nhn tin ni:

- Nu Bi Cng khng ph Quan Trung trc th i vng c dm vo khng? Ngi ta c
cng ln m mnh li nh l bt ngha, chi bng i i vi h cho t t!

Hng Vng cho l phi.

Sng hm sau, Bi Cng mang theo mt trm k binh n yt kin Hng Vng. Bi Cng n
Hng Mn xin li:

- Ti v tng qun u ht sc nh Tn. Tng qun nh H Bc, ti nh H Nam,
khng ng ti vo Hm Cc Quan trc, nh ph nh Tn, li c gp tng qun y.
Nay v li ni ca k tiu nhn nn tng qun vi ti c him khch!

Hng V ni:

- l quan t t m ca Bi Cng l To V Thng ni y (1). Nu khng th Tch y lm
nh th lm g!

Hm y Hng Vng gi Bi Cng li ung ru. Hng V v Hng B ngi quay mt v
hng nam, Bi Cng ngi quay mt v hng bc, Trng Lng chu quay mt v hng ty
(2).

Phm Tng a mt nhn Hng Vng, a ci vng ngc quyt (3) ra hiu, nh th ba ln.
Nhng Hng Vng vn im lng khng . Phm Tng ng dy ra i, gi Hng Trang n
bo:

- Qun Vng l ngi bt nhn! Anh phi vo chc th! Chc th xong xin ma kim, nhn
m Bi Cng ch ngi v git i. Nu khng, tt c bn anh u b ng ta bt cm t c y.

Hng Trang lin vo chc th. Chc th xong, Hng Trang ni:

- Qun Vng v Bi Cng ung ru, trong qun doanh khng c g lm vui, ti xin ma kim.

Hng Vng ni:

- c!

-----------------------

1. Hng V l li.

2. Tc gi lu n cch ngi ca bn ngi, on ny miu t ht sc sinh ng, c ch, nt
mt, ting ni, tt c u rt ngn, nhng rt in hnh.

3. Ngc quyt l vng ngc eo bn mnh. y ch quyt trong ngc quyt ng m vi
ch quyt trong quyt nh. Tng bo V phi quyt nh ngay.

-------------------------------

Hng Trang tut kim, ng dy ma. Hng B cng tut kim ng dy ma, lun lun ly
thn mnh che cho Bi Cng nn Trang khng m c. Trng Lng bn ra n ca tm
Phn Khoi. Phn Khoi hi:

- Vic hm nay ra sao?

Trng Lng ni:

- Nguy cp lm! Hin nay Hng Trang tut kim ang ma, xem hn ct nhm Bi Cng m
m.

Phn Khoi ni:


- Nh th th gp qu ri! Ti xin vo cng liu cht.

Khoi lin mang kim, cp khin bc vo ca vin mn. V s cm gio cho nhau mun cn
khng cho vo. Phn Khoi cm ngang ci khin m gt v s ng ln ra t. Khoi lin vo,
vn mn ng quay mt v hng ty (tc l i din vi Hng V), trn mt nhn Hng V,
kho mt rch toc! Hng Vng chng kim qu nhm dy (c gi th th) m hi:

- ng khch lm g th?

Trng Lng ni:

- l Phn Khoi, ngi tham thng (ngi ngi cng mt xe h v ) ca Bi Cng.

Hng V ni:

- Trng s! Cho trng s chn ru.

Lin cho Khoi mt chn ru. Khoi ly t ng ln m ung.

- Cho ng ta mt vai ln!

Li cho Khoi mt vai ln sng, Khoi t ci khin xung t, t vai ln ln trn, tut kim
xo tht ln m nhai (Tt c bn ng tc trong mt cu. Cch n tht ln tht c sc. )

Hng Vng ni:

- Trng s c ung c ru na khng?

Phn Khoi ni:

- Thn cht cn ch trnh, dm u t chi chn ru. Vua Tn lng lang d th git ngi
nhiu khng k xit, tr ti ngi nh s khng kp. Thin h u ni dy lm phn. Vua Hoi
Vng c giao c vi cc tng, Ai ph c Tn, vo Hm Dng th phong vng. Ngy
nay Bi Cng l ngi u tin ph c Tn, vo Hm Dng, t ho khng dm phm, nim
phong cc cung tht, em qun v ng B Thng ch i vng n. Bi Cng sai
tng gi ca i l ch phng bn trm cp ra vo, v nhng vic bt trc m thi. Bi
Cng kh nhc m cng to nh vy, nhng vn cha c phong thng g! Nay i vng
nghe li bn tiu nhn, mun git k c cng, tc l noi theo ng li nh Tn mt! Ti
trm ngh i vng khng nn lm nh vy!

Hng Vng cha bit ly cu g p li, bo:

- Ngi xung!

Phn Khoi ngi bn cnh Trng Lng. Mt lt, Bi Cng ng dy i ra ngoi. Nhn gi
Phn Khoi ra. Hng Vng sai u l Trn Bnh mi Bi Cng vo. Bi Cng ni:

- Nay ta ra i, cha c li t bit, lm th no by gi?

Phn Khoi ni:

- Lm vic ln th khng n nhng iu vn vt; lm l ln khng cu n nhng iu nh.
Nay ngi ta l dao, l tht, ta l c, l tht, t bit lm g?


Hng V Bn K (tip Theo) -

B i Cng bn ra i, sai Trng Lng li xin li. Lng hi:

- i Vng n y c mang theo g khng?

Bi Cng ni:

- Ta mang theo mt cp ngc bch bch, mun hin Hng Vng, mt i chn ngc mun
biu ph. Ta thy h ni gin nn khng dm hin. Nh ngi hin h ta.

Trng Lng ni:

- Xin vng.

By gi qun ca Hng Vng ng Hng Mn, qun ca Bi Cng ng B Thng, cch
nhau bn mi dm. Bi Cng b xe li, mt mnh ci nga i thot thn, bn ngi: Phn
Khoi, H Hu Anh, Ngn Cng, K Tn, mang gm v khin chy b theo (miu t cch
chy trn rt t m v c th ). H men theo chn ni Ly Sn, i qua Ch Dng, theo con
ng nh. Bi Cng dn Trng Lng:

- i theo con ng ny n qun ta ch mt hai mi dm thi. Tnh chng khi no ta v
n qun doanh ri th nh ngi hy vo.

Sau khi Bi Cng chng i theo con ng nh v n trong qun. Trng Lng bc vo
xin li, ni:

- Bi Cng qu chn, khng th vo t bit, c sai thn l Lng, dng mt i ngc bch
knh dng i vng, mt i chn ngc n knh dng i tng qun.

Hng Vng hi:

- Bi Cng u ri?

Trng Lng ni:

- Nghe i vng c trch ti, Bi Cng trn thot i mt mnh, nay v n qun doanh.
(Nhn mnh sau ni Hng V by gi khng lm g c na. )

Hng Vng bn nhn ngc bch t ch ngi. Ph cm chn ngc t xung t, tut
kim p chn v tan, ni:

- Ch! Thng tr con (y l ni Hng Trang, nhng thc ra l m ch Hng V) khng th cng
bn mu k! Ngi ot thin h ca Hng Vng nht nh l Bi Cng. Bn ta s b bt lm
t ht.

Bi Cng v n qun doanh, lp tc git To V Thng (on ny ni ting trong vn hc
gi l on n yn Hng Mn).

2. My ngy sau, Hng Vng em binh v hng ty lm c thnh Hm Dng, git vua Tn
u hng l T Anh, t cung tht nh Tn, la chy lin ba thng khng tt, thu ca ci
chu bu, ph n em v ng. C ngi (Theo Tin hn th, th ngi thuyt khch ny l
Hn Sinh, Hn S Xun Thu gi l Thi Sinh. ) ni vi Hng Vng:

- t Quan Trung bn pha c ni sng che ch, t ai ph nhiu, c th ng y xy
dng nghip b.

Hng Vng thy cung tht nh Tn u b t ph, lng chnh nh, mun v min ng, lin
ni:

- c ph qu m khng tr v lng c th cng nh mc o gm i m, cn ai bit g?

Ngi y ni:

- Ngi ta ni rng, Ngi nc S ging nhng con kh i m ngi (Con kh i m ngi
th trong chc lt s vt m v bn tnh ca n s l ra, ni tnh tnh thay i nhanh), qu thc
l ng!

Hng Vng nghe vy, b ngi vo trong vc du.

Hng Vng sai ngi xin mnh lnh ca S Hoi Vng, Hoi Vng ni:

- C theo nh li c c (Hng Vng hy vng S Hoi Vng s cho mnh lm vng Tn,
nhng S Hoi Vng mun gi li giao c Bi Cng lm vng, v Bi Cng u tin vo
Quan Trung).

Hng Vng bn tn Hoi Vng ln lm Ngha . Hng Vng mun t xng vng nn
trc tin phong cc tng vn v lm vng. Hng Vng ni:

- Khi thin h mi bt u khi s th tm thi lp cc ch hu nh Tn, nhng vic mnh
mc o gip, tay cm gm do gnh vc vic ln, ba nm xng pha chin trng, dit nh
Tn v bnh nh c thin h u l cng lao ca cc v tng, cc quan vn v v ca Tch
ny. Ngha tuy khng c cng, nhng cng chia t ai m phong vng cho ng ta.

Cc tng u ni:

- Phi y!

Hng Vng bn chia thin h, lp cc tng lm vua cc nc ch hu.

Hng Vng v Phm Tng lo ngi Bi Cng s ly thin h; nhng trt iu nh xong,
khng mun bi c, s ch hu lm phn, cho nn b mt bn nhau: t Ba v t Thc ng
x him tr, nh Tn y ngi n t Thc, bn ni:

- t Ba v t Thc cng l t Quan Trung (V bt c d phi phong vng cho Bi Cng, li
phi phong Quan Trung theo li giao c, cho nn hai ngi tm cch y Bi Cng i Ba
v Thc, v ni rng Ba v Thc cng l Quan Trung). Cho nn lp Bi Cng lm Hn Vng
cai tr t Ba, t Thc v t Hn Trung, ng Nam Trnh. Hng Vng chia Quan Trung
lm ba phn, phong vng cho cc tng Tn u hng, h chn ng ca Hn Vng.

Hng Vng lp Chng Hm lm Ung Vng, cai tr t Hm Dng sang pha ty, ng
Ph Khu. Trng s Hn xa lm quan coi ngc Lch Dng vn c n vi Hng Lng;
u ng trc khuyn Chng Hm u hng nc S, cho nn Hng Vng lp T M
Hn lm Tc Vng, cai tr t pha ng Hm Dng cho n Hong H, ng Lch
Dng; ng c lm ch Vng, cai tr t Thng Qun, ng Co N. Hng
Vng Ngu Vng l Bo lm Ty Ngu Vng, cai tr t H ng, ng Bnh
Dng. Thn Dng H Khu l ngi ti yu ca Trng Nh, ly c qun H Nam, v
ng qun S trn Hong H, cho nn c lp lm H Nam Vng, ng Lc Dng.

Hn Vng tn l Thnh vn t c, ng Dng nh. Tng nc Triu l T M
Ngang ly c H Ni v c nhiu ln lp cng, cho nn c lp lm n Vng, cai tr
t H Ni, ng Triu Ca. Hng Vng i Triu Vng tn l Yt lm i Vng.
Tha tng nc Triu l Trng Nh vn hin li theo Hng V vo Quan Trung cho nn c
lp lm Thng Sn Vng cai tr t Triu ng Tng Quc. ng Dng Qun Knh
B lm tng nc S, thng lp cng u trong qun i, cho nn c lp lm Cu Giang
Vng, ng Lc. Ng Nhu lm lnh B Dng, thng c sut Bch Vit (tn chung
ch tt c Vit tc, dy ni Ng Lnh, sau khi nc Vit b nc S dit. Vo cui i Chin
quc c u Vit pha nam Chit Giang, Mn Vit Phc Kin, Dng Vit Qung ng. )
gip ch hu, li theo Hng V vo Quan Trung cho nn c lp lm Hnh Sn Vng,
ng t Tru. Cung Ngao lm tr quc ca Ngha , em qun nh Nam Qun, lp
c nhiu cng cho nn c lm Lm Giang Vng, ng Giang Lng. Hng Vng i
tn Yn Vng Hn Qung lm Liu ng Vng. Tng nc Yn l Tang theo S cu
Triu, sau li theo Hng V vo Quan Trung cho nn c lp lm Yn Vng, ng
t K. Hng Vng i T Vng l in Thi lm Giao ng Vng.

Tng nc T l in cng Hng Vng cu Triu, sau li theo Hng Vng vo
Quan Trung cho nn c lp lm T Vng, ng Lm Tri. in An, chu ca T Vng
Kin b Tn git khi Hng V vt qua sng cu Triu. in An ly li c my thnh T
Bc ri em binh u hng Hng V, cho nn c lp lm T Bc Vng, ng Bc
Dng.

in Vinh my ln khng nghe theo Hng Vng, li khng chu em binh theo qun S
nh Tn cho nn khng c phong t. Thnh An Qun Trn D b tng n m i, khng
theo Hng Vng vo Quan Trung, nhng nghe ni ng ta l ngi hin, c cng vi nc
Triu, li nghe tin ng ta lc by gi Nam B, cho nn phong cho ba huyn xung quanh y.
Tng ca Phin Qun l Mai Quyn lp c nhiu cng, cho nn c phong thp vn h
hu.

Hng Vng t lp lm Ty S B Vng, cai tr chn qun, ng Bnh Thnh.

Nm th nht, thng t, i nh Hn (206) cc ch hu u bi binh v tr v nc mnh. Hng
Vng v nc, sai ngi i Ngha i ni khc, ni:

- Cc v vng ngy xa nc vung ngn dm u thng lu dng sng.

Cho nn Hng Vng sai i Ngha i Trng Sa, Sm Huyn. Hng Vng li gic Ngha
i. Qun thn ca Ngha dn dn tr mt, Hng Vng bn b mt sai Hnh Sn Vng
v Lm Giang Vng git Ngha trn Trng Giang, Hn Vng l Thnh khng c qun
cng, Hng Vng khng cho v nc, a v Bnh Thnh, li sai ngi git i. Tang v
nc mnh, mun ui Hn Qun i Liu ng, nhng Qung khng nghe, Tang git
Qung V Chung v ly lun t ca Qung lm vng.

in Vinh nghe tin Hng V i vua T l Th i Giao ng, v lp tng nc T l in
lm T Vng, lin ni gin, khng cho T Vng i Giao ng, ri gi ly nc T lm
phn, v n nh in . in b chy sang S. T Vng l Th, s Hng Vng nn
b trn v nc mnh l Giao ng. in Vinh ni gin, ui theo, git T Vng Tc Mc.
Vinh bn t lp lm T Vng, em qun v hng ty, git vua T Bc l in An, lm vua c
Tam T (tc T, T Bc v Giao ng. )

Vinh giao n tng qun cho Bnh Vit, ra lnh cho y lm phn t Lng. Trn D ngm sai
Trng ng, H Duyt ni vi vua T l in Vinh:

- Hng Vng lm cha t thin h, nhng khng cng bnh. ng ta cho tt c cc vua c lm
vng nhng t xu, cn cho qun thn, tng t ca ng ta lm vng nhng ni t tt,
ui ch c ca mnh l Triu Vng ln pha Bc, t i. D ny cho l khng hp l. Nghe
tin i vng khi binh, li khng chu nghe li x tr bt ngha, xin i vng gip binh lnh cho
D ny. Ti xin nh Thng Sn phc li Triu Vng. Ti xin ly nc y lm ro giu
cho nc i vng.

T Vng bng lng, lin sai qun i n Triu. Trn D em tt c qun ca ba huyn cng
hp sc vi T Vng nh Thng Sn, ph tan qun ca Thng Sn Vng. Trng Nh b
chy theo Hn, Trn D n Yt, trc y lm Triu Vng t i, a v Triu Vng
bn lp Trn D lm vng t i (on 7- Hng V dit nh Tn, phong vng cho cc
tng. Sau V git Ngha v cc tng phn li V).

3. By gi Hn quay v bnh nh Tam Tn (Tam Tn: ba nc Ung, Tc v ch, trn ni,
Hng V chia t Tn lm ba phn, phong cho cc tng c ca Tn). Hng Vng nghe tin
Hn Vng ly c Quan Trung, li em qun v hng ng nc T, nc Triu lm
phn chng li mnh, lin ni gin, bn phong Trnh Xng trc kia lm huyn lnh t Ng,
lm Hn Vng chng li Hn, sai bn Tiu Cng Gic nh Bnh Vit. Bnh Vit nh li
bn Tiu Cng Gio. Hn Vng sai Trng Lng i chiu hng Hn, v a th cho Hng
Vng, ni:

Hn Vng khng c i x nh li giao c cho nn mun ly Quan Trung. Nay c nh
li giao c c th thi, khng dm em qun sang hng ng (Tc l c lm vng
Quan Trung (Tam Tn) nh li ha ca S Hoi Vng) na.

Hn Vng li ly th ca T v Lng lm phn a cho Hng Vng v ni:

- Nc T mun cng hp sc vi nc Triu tiu dit nc S.

V vy, S khng c nh em qun v hng ty; li em qun v hng bc nh T. S
i Cu Giang Vng B em binh i theo, B co bnh khng n, sai tng mang my ngn
qun li. V vy Hng Vng on B.

Ma ng nm th hai nh Hn (205), Hng Vng em qun v hng bc, n Thnh
Dng. in Vinh cng em binh n giao chin. in Vinh nh khng li, chy n Bnh
Nguyn. Dn Bnh Nguyn git in Vinh. Hng V bn em qun i theo pha bc, san phng
v t thnh quch nh ca ca T, chn sng tt c qun lnh ca in Vinh u hng, tri v
bt nhng ngi gi c, n b con gi lm t, ly t t T n Bc Hi, tn st rt nhiu.
Ngi T hp nhau li lm phn. V vy, em ca in Vinh l in Honh, thu thp c my
vn lnh T i trn t trc, lm phn Thnh Dng. Hng Vng v vy phi dng li,
nh my trn, nhng khng h c.

Ma xun, Hn Vng cm qun ca nm nc ch hu, tt c nm mi su vn ngi, ko v
hng ng nh S. Hng Vng nghe vy bn sai cc tng nh nc T, cn mnh th
em ba vn tinh binh i v hng nam do t L, qua thnh H Lng. Thng t, qun Hn u
vo Bnh Thnh, thu ca ci chu bu, gi p, ngy no cng t tic ru hi hp linh
nh. Hng Vng bn em qun v hng ty, sng sm i qua Tiu huyn, nh qun Hn,
ri ko v hng ng n Bnh Thnh. Gia tra, Hng V ph tan qun Hn; qun Hn u
b chy, x nhau nhy xung sng Cc v sng T. Hng Vng git hn mi vn qun Hn,
qun Hn u b chy sang hng nam v pha ni. Qun S li truy kch n pha ng Linh
Bch, trn sng Tuy Thu. Qun Hn rt lui b qun S nh ro rit, git rt nhiu. Hn mi
vn qun Hn u nhy xung sng Tuy Thu. Nc sng v vy khng chy c. Hng Vng
vy qun Hn ba vng. Lc by gi, c mt trn gi to thi t pha ty bc, b gy cy, lt thc
mi nh, lm bay ct , ban ngy ti en. Gi thi thng vo qun S, qun S ri lon, tan r.
Nh th, Hn Vng mi trn thot vi my ngi k binh. Hn Vng mun i qua t Bi
em c gia nh v hng ty. Qun S cng cho ngi ui theo n Bi, bt gia nh Hn
Vng, c nh u trn v khng gp Hn Vng. Hn Vng n gp Hiu Hu (1), L
Nguyn (1), trn ng ci bn mang ln xe cng i. K binh ca S ui theo. Hn Vng
vi v qu y Hiu Hu v L Nguyn xung xe. ng Cng bc xung a hai ngi ln xe,
lm nh th ba ln (2).

ng Cng ni:

- Tuy gp, khng th i nhanh, nhng l no li b i?

----------------------------

1. Hiu Hu sau ny ni ngi Lu Bang tc l Hu . L Nguyn l con gi Lu Bang. Nhng
tn Hiu Hu, L Nguyn u l t sau khi cht, lc by gi Hiu Hu tn l Doanh.

2. Chi tit in hnh, nu r s vi v v hong ht ca Lu Bang.

----------------------------

Th ri trn thot c. Hn Vng cho tm Thi Cng v L Hu, nhng khng gp. Thm T
C theo Thi Cng v L Hu ln lt i tm Hn Vng, khng ng gp qun S. Qun S bn
a h v bo vi Hng Vng. Hng Vng gi h li trong qun.

By gi, anh ca L Hu l Chu L Hu lm tng Hn, ng qun H p. Hn Vng ln
n theo Chu L Hu, dn dn thu li c qun s. Khi n Hunh Dng, cc qun bi
trn trc u tp hp li. Tiu H cng iu ng tt c nhng ngi gi tr khng ng tui
ng binh Quan Trung n Hunh Dng. Th qun Hn li mnh. Qun S xut pht t
Bnh Thnh, tha thng ui theo, cng qun hn nh nhau pha nam Hunh Dng, gia
min Kinh p v Sch nh. Qun Hn nh qun S thua. V vy, S khng th em qun i
v hng ty.


Trong khi Hng Vng cu Bnh Thnh, ui Hn Vng n Hunh Dng, th in Honh
cng nhn y thu phc c nc T, lp con ca in Vinh l Qung lm T Vng. Sau khi
Hn Vng tht bi Bnh Thnh, cc nc ch hu li theo S m chng li Hn. Hn ng
qun Hunh Dng, xy ng ng ra n Hong H ly la kho Ngao Thng.

Nm th ba nh Hn (104), Hng Vng my ln em qun nh cp ng ng ca Hn.
Hn Vng thiu lng thc, lo s xin ho, ct t t Hunh Dng sang pha ng v Hn.
Hng Vng mun nghe theo. Lch Dng Hu l Phm Tng ni:

- i ph vi Hn th d thi! Nay b c hi ny m khng ly, v sau s hi hn.

Hng Vng bn cng Phm Tng vy Hunh Dng rt gp. Hn Vng lo lng, bn theo k
ca Trn Bnh ly gin Hng Vng. Hng Vng sai s gi n. Hn Vng sai lm c thi lao
(ngy xa lm c c tht b, tht d, tht ln th gi l c thi lao; y ni mt ba tic long
trng. ) em n, c v mun mi s gi n. Nhng khi thy s gi th gi v kinh ngc m
rng:

- Ta tng l s gi ca ph, li ho ra s gi ca Hng Vng!

Lin bng c i, em thc n ti ra cho s gi ca Hng Vng n, s gi v bo vi Hng
Vng. Hng Vng bn nghi Phm Tng t thng vi Hn nn tc b quyn ca Tng. Phm
Tng gin lm, ni:

- Vic thin h bnh nh xong ri! Xin qun vng t lo ly. Cho php thn c mang xc
v lm mt ngi lnh.

Hng Vng bng lng. Phm Tng i cha n Bnh Thnh, ni ung lng m cht!

Tng ca Hn l K Tn, ni vi Hn Vng:

- Nay vic gp! Xin cho ti v nh vua m gi lm vua la qun S. Nh th nh vua c
th ci trang m trn thot.

Hn Vng bn ang m cho a con gi ra ca ng Hunh Dng v hai ngn ngi mang
o gip, qun S nh vo bn mt. K Tn ci xe Hong c (Xe nh vua lp vi, mu vng
nn gi l hong c. ) cm c t o (ci c bng lng chim treo bn tri xe nh vua), ni:

- Trong thnh lng ht! Hn Vng xin hng!

Qun S u h vn tu!

Hn Vng cng vi mi k binh do ca ty thnh m ra, chy n Thnh Cao. Hng Vng
thy K Tn lin hi:

- Hn Vng u?

K Tn ni:

- Hn Vng ra ri!

Hng Vng thiu sng K Tn.

Hng Vng sai ng s i phu l Chu H, Tung Cng v Ngu Bo gi Hunh Dng. Chu H
v Tung Cng bn nhau:

- Kh lng gi ni thnh tr vi mt ng vua phn quc (Ngu Bo trc kia c ln lm phn
chng li Lu Bang).

Bn cng nhau git Ngu Bo. Qun S h thnh Hunh Dng, bt sng Chu H. Hng
Vng bo Chu H:

- Nu ngi chu lm tng ca ta, ta s cho ngi lm thng tng qun, v phong cho ba vn
h.

Chu H p:

- My nu khng u hng Hn, th Hn s cm t my! My khng ch ni Hn u!

Hng Vng ni gin, b Chu H vo vc si v git lun c Tung Cng. Hn Vng thot khi
Hunh Dng, chy v pha nam, vo t Uyn v t Dip, gp Cu Giang Vng l Knh B.
Hn Vng thu thp qun i, li vo gi Thnh Cao.

Nm th t nh Hn (203), Hng Vng tin qun vy Thnh Cao, Hn Vng b trn ra khi
ca bc Thnh Cao vi ng Cng, vt qua Hong H, chy n Tu V, nhp vo qun ca
Trng Nh, Hn Tn. Cc tng u dn dn ra khi Thnh Cao, i theo Hn Vng. Qun S
ly c Thnh Cao, mun i v hng ty. Hn sai qun chng li t Cng, lm cho qun
S khng i v hng ty c.

By gi, Bnh Vit vt qua Hong H, nh t ng A ca S, git tng ca S l Tit
Cng. Hng Vng lin thn hnh em qun v hng ng nh Bnh Vit. Hn Vng c
binh ca Hoi m Hu (tc Hn Tn lc y cha phong, y l nh lm s theo tc phong sau
m chp) mun vt qua Hong H i v Nam. Trnh Trung ni Hn Vng dng li, ng
qun H Ni, sai Lu Gi em qun gip Bnh Vit, t lng thc ca S. Hng Vng em
qun v hng ng, nh ph qun Bnh Vit, Bnh Vit b chy. Hn Vng em qun vt
qua Hong H, ly li c Thnh Cao, ng qun Qung V, ly lng thc kho Ngao
Thng. Sau khi bnh nh xong min ng, Hng Vng em binh sang hng ty gp qun
Hn Qung V, hai bn gi nhau my thng.

Lc by gi, Bnh Vit thng lm phn t Lng, ct t lng thc ca S. Hng Vng
lo lng, dng mt ci tht cao, t Thi Cng ln trn, v sai ngi ni vi Hn Vng:

- Nu khng u hng ngay th ta nu cht Thi Cng.

Hn Vng ni:

- Ta v Hng V u ngonh mt v hng bc, chu mnh lnh ca Hoi Vng v giao
c lm anh em, cha ta tc l cha ngi, ngi mun nu cha ngi th chia cho ta mt bt
canh vi!

Hng Vng gin, mun git Thi Cng. Hng B ni:

- Vic thin h cha bit nh th no, v chng ngi lo vic thin h th khng nhn n
vic nh, c git ng ta cng v ch, ch tng thm tai ho m thi.


Hng Vng nghe theo.

Qun S v qun Hn ging co nhau, cha ai thng ai, trai trng kh s v phi i lnh, ngi gi
yu mt nhc v lo vn ti lng thc, Hng Vng ni vi Hn Vng:

- My nm nay, thin h xao xuyn khn kh, ch v hai chng ta.

Hng Vng mun cng Hn Vng khiu chin, quyt mt phen sng mi, khng nn lm
kh nhn dn thin h na.

Hn Vng ci m rng:

- Ta ch u tr, khng thm u lc.

Hng Vng sai trng s ra khiu chin. Hn Vng c vin tng gii bn l Lu Phin. Ba ln
qun S ra khiu chin, u b Lu Phin bn cht. Hng Vng trn mt qut (mt chi tit in
hnh ca Hng V khi chin u). Lu Phin mt khng dm nhn, tay khng dm bn, lin b
chy vo thnh, khng dm ra na. Hn Vng sai ngi ln ra hi, th bit l Hng
Vng. Hn Vng hong s.

Th ri Hn Vng v Hng Vng gp nhau khe Qung V v ni chuyn vi nhau. Hn
Vng k ti Hng Vng. Hng Vng ni gin, mun nh nhau mt trn, Hn Vng khng
nghe. Hng Vng dng ci n ngm bn trng Hn Vng. Hn Vng b thng chy vo
Thnh Cao.

Hng Vng nghe tin Hoi m Hu ly c H Bc, ph c T, Triu, li mun nh
S, bn sai Long Th n nh, Hoi m Hu cng k tng l Qun Anh nh qun S thua
to, git Long Th. Hn Tn nhn t lp lm T Vng. Hng Vng nghe tin qun ca Long
Th thua trn, sai V Thip, ngi Vu Thai, n khuyn d Hoi m Hu, Hoi m Hu khng
nghe (Xem Hoi m Hu lit truyn). By gi Bnh Vit li lm phn, ly c t Lng, ct
t lng thc ca S. Hng Vng bo bn Hi Xun Hu, i t m l To Cu rng:

- Phi gi Thnh Cao cho cn mt! Nu qun Hn khiu chin, th ch nh nhau vi chng, ch
ng cho chng i v hng ng m thi. Sau mi lm ngy, nht nh ta s git Bnh Vit,
bnh nh c t Lng, v li v y vi tng qun.

Hng Vng em qun v hng ng nh thnh Trn Lu, Ngoi Hong. Thnh Ngoi
Hong khng h c. Phi nh my ngy mi u hng. Hng Vng gin, bt buc tt c
con trai t mi lm tui tr ln, u phi n pha ng thnh y, mun chn sng h. Con
trai ca huyn lnh Ngoi Hong mi mi ba tui, n ni vi Hong Vng:

- Bnh Vit cng p, Ngoi Hong s nn phi hng, ch i i vng. Nu i vng n li
chn sng h, trm h cn lng no mun theo i vng na! Nu lm th th t y v hng
ng cn hn mi thnh ca t Lng s u s hi, khng ai chu u hng u.

Hng Vng cho l phi, bn tha nhng ngi Ngoi Hong khi b chn sng. Th ri cc
thnh t sang pha ng cho n Tuy Dng nghe vy u tranh nhau u hng Hng
Vng.

Qu nhin, Hn my ln khiu chin vi qun S, qun S khng chu ra. Hn sai ngi mng
nhic nm su ngy. i t m gin em qun vt qua sng T Thu, qun lnh va mi ra
gia sng, b qun Hn nh p ph tan qun S, ly tt c ca ci tin bc ca nc S. i t
m l Cu, trng s l , Tc Vng l Hn u m c cht gia sng T Thu. i t m
Cu nguyn trc lm quan coi ngc t K, trng s Hn cng l quan coi ngc t Lch
Dng, hai ngi trc c n vi Hng Vng cho nn c Hng Vng tn nhim. Lc by
gi, Hng Vng Tuy Dng, nghe tin Hi Xun Hu thua, lin em qun v. Qun Hn ang
vy Chung Ly Mui pha ng Hunh Dng, Hng Vng n, qun Hn s S chy vo ni
him tr ht. Lc by gi bn Hn qun thnh, lng nhiu, qun ca Hng Vng mt nhc,
lng ht. Hn sai Lc Gi ni vi Hng Vng xin Thi Cng. Hng Vng khng nghe. Hn
Vng bn giao c vi Hn Vng chia gia thin h: t Hng Cu v ty l thuc Hn, t
Hng Cu v ng l thuc S, lin cho cha v v Hn Vng v. Qun s u h: Vn tu!
Hn Vng bn phong Hu Cng lm Bnh Quc Cng. Hu Cng t b yn tr, khng c
yt kin na.

Hn Vng bo:

- l k bin s gii nht thin h, u th nc y s nghing , cho nn hiu l Bnh
Quc Qun (Tnh hnh chin s gia Hn v S trong bn nm).

4. Hng Vng sau khi giao c, rt qun v hng ng. Hn Vng mun i v hng
ty, Trng Lng, Trn Bnh ni:

- Hn c c hn mt na thin h, ch hu u theo. Nc S qun s mt, lng thc
ht, chnh l lc tri lm mt nc S. Chi bng nhn c hi ny m nh ly. Nay tha khng
nh, tc nh li ngi ta ni, nui h li gy mi lo cho mnh v sau!

Hn Vng nghe theo.

Nm th nm nh Hn (- 202), Hn Vng theo nh Hng Vng n pha nam Dng H,
ng qun li y, hn vi Hoi m Hu Hn Tn, Kin Thnh Hu Bnh Vit hip sc nh
qun S. Hn Vng n C Lng, nhng binh ca Tn v Vit khng n. Qun S nh qun
Hn thua to. Hn Vng li vo thnh, o ho su gi. Hn Vng bo Trng T Phng:

- Ch hu khng theo li giao c, lm th no by gi?

T Phng ni:

- Qun S sp v, nhng Tn, Vit vn cha c phong t, h khng n l phi. Nu nh
vua bit chia thin h cho h th gi h s n ngay. Khng lm c th, i s cha bit nh
th no. Nu nh vua c th phong cho Hn Tn cc min t t Trn sang pha ng cho n
bin; phong cho Bnh Vit cc min t pha bc Tuy Dng cho n Cc Thnh cho h t
chin u, th d nh bt S lm.

Hn Vng ni:

- Phi y!

Hn Vng bn sai s gi n ni vi Hn Tn, Bnh Vit:

- Hy chung sc nh S. Nu ph c S th t t Trn v pha ng cho n bin s phong
cho T Vng; t pha bc Tuy Dng cho n Cc Thnh s phong cho Bnh tng quc.

S gi n, Hn Tn, Bnh Vit u bo:

- Xin tin qun tc th.

Hn Tn bn t T n, hi vi qun Lu Gi, t Th Xun xut pht ri cng ko i, lm c
Thnh Phu v n Cai H. i T M Chu n phn li S, ly qun ca t Th n tiu dit
t Lc, li iu ng c qun Cu Giang theo Lu Gi v Bnh Vit. Tt c u hp Cai H,
hng vo pha Hng Vng.

Hng Vng ng qun trong thnh Cai H, binh t, lng ht! Qun Hn v qun ch hu b
vy my vng. ang m, Hng Vng nghe qun Hn bn mt u ht ging S, Hng
Vng lin kinh hong ni:

- Hn ly c S ri sao? Sao m ngi S ng nh th?

ang m Hng Vng thc dy, ung ru trong trng. C m nhn thng i theo tn l
Ngu, c con nga thng ci tn l Chuy, Hng Vng au n, cm khi lm bi th:

Sc nh ni, khi trm i,

Nga Chuy chn li, bi thi khng may!

Nga sao chn li th ny?

Nng Ngu, bit tnh sao y hi nng?

Hng Vng ca my ln, m nhn ho theo (sau lc ht, Ngu C t st). Hng Vng khc chy
nc mt! T hu u khc, khng ai c th ngng u ln nhn!

Hng Vng bn ln mnh nga, trng s ci nga di c hn tm trm ngi, ang m
ph v vng vy, xng ra pha nam, phi nga chy. n tng sng, qun Hn mi bit, sai k
tng l Qun Anh mang nm ngn k binh ui theo. Hng Vng vt qua sng Hoi, qun
k theo kp ch cn hn trm ngi.

Hng Vng n m Lng lc ng, hi mt c gi lm rung. C gi ni di, bo:

- i qua bn tri!

Hng Vng r qua bn tri, sa vo trong ng ly, cho nn qun Hn ui kp. Hng Vng li
em qun i v phng ng, n ng Thnh, by gi ch cn hai mi tm k binh. K binh
Hn ui theo my ngn. Hng Vng t liu chng thot c, bo cc k binh:

- Ta t i dy binh n nay tm nm tri, mnh tri qua hn by mi trn, ai chng c th b
nh bi, nh u th h phi chu phc, cha tng thua chy bao gi. Rt cc lm b thin h.
Th m nay phi chu khn kh y, l tri hi ta, ch khng phi ti ta nh khng gii.
Ngy nay th no cng cht, ta nguyn v cc ngi quyt chin, nht nh phi thng ba ln, v
cc ngi, ph vng vy, chm tng, cht c, cc ngi bit rng y l tri hi ta ch
khng phi li ti ta nh khng gii.

Hng Vng bn chia k binh ra bn i, quay v bn pha. Qun Hn vy Hng Vng my
vng. Hng Vng ni vi cc k binh:

- Ta xin cc ngi git tn tng kia!

Hng Vng sai phi nga xung c bn mt, hn xng qua pha ng ni ri tp hp lm ba
ni. Hng Vng bn tht ln, phi nga xung, qun Hn u git ra mt bn, Hng Vng
chm mt vin tng Hn. By gi Xch Tuyn Hu lm tng Hn ui theo Hng Vng.
Hng Vng trn mt qut, Xch Tuyn Hu ngi nga u hong kinh, chy lui n my dm.

Hng Vng cng qun k tp hp li lm ba ni khc nhau, qun Hn khng bit Hng Vng
u, bn chia qun lm ba v vy li ln th hai. Hng Vng bn phi nga chm mt vin
u, git my trm ngi, ri hp cc k binh li th ch mt hai k binh m thi. Hng Vng
bn hi cc k binh:

- Th no?

K binh u ci rp xung tha:

- ng nh li i vng ni.

Hng Vng mun i sang pha ng, vt sng Giang. Ngi nh trng Giang cm
thuyn i, bo Hng Vng:

- Giang ng tuy nh, t hng ngn dm, dn vi mi vn, cng lm vng. Xin i vng
mau mau vt sng. Nay ch mt mnh thn c thuyn, qun Hn n khng c cch g vt
qua.

Hng Vng ci m rng:

- Tri hi ta, ta vt qua sng lm g! V chng Tch ny cng tm ngy con em Giang ng
vt Trng Giang i v hng ty, nay khng cn ly mt ngi tr v! d cho cc bc cha anh
Giang ng thng ta, cho ta lm vng, ta cng cn mt mi no m thy h na. D h
khng ni, Tch ny h chng thn trong lng sao?

Bn bo nh trng:

- Ta bit ng l bc trng gi, ta ci con nga ny, nm nm nay i n u cng v ch,
thng mt ngy i ngn dm, ta khng n git, xin biu ng.

Hng Vng bn sai k binh u xung nga i b, cm kh gii ngn tip chin. Mt mnh
Tch git my trm qun. Hng Vng thn b hn mi vt thng, quay li thy k binh t m
ca Hn l L M ng, bn ni:

- ng c phi l ngi c nhn ca ta khng?

L M ng quay mt nhn Hng Vng v ch cho Vng ni:

- Hng Vng ka!

Hng Vng ni:

- Ta nghe Hn mua u ta ngn vng, phong p vn h. Ta lm n cho nh ngi y.

Ni ri, Hng Vng t m c cht (on miu t ci cht ca Hng V cng l mt on rt
ni ting. Li l sinh ng mnh lit nh anh hng ca. on ny nhn mnh ci m V gi l
chin u gii).

Vng ly u, cc k binh khc giy xo ln nhau dnh Hng Vng, git nhau my mi
ngi (chi tit tuy nh, nhng y tnh cht chm bim). Mi v sau lang trung k l L Thng,
Dng V u mi ngi c mt phn. Nm ngi hp nhau chp li xc th thy n khp.
V vy, chia t phong ra lm nm: L M ng c phong lm Trung thu hu, Vng lm
din hu, Dng H lm Xch tuyn hu, Dng V lm Ng phng hu, L Thng lm Nit
dng hu.

Hng Vng cht ri, t S u hng Hn, ring L khng chu hng. Hn lin em qun c
thin h n mun tiu dit dn L. Nhng v L bit gi l ngha, v cha chu cht gi kh
tit, Hn Vng bn sai cm u Hng Vng n cho dn L xem. Ph huynh nc L bn
u hng. Lc u, S Hoi Vng phong Hng Tch lm L Cng, n khi Tch cht, nc L
u hng cui cng cho nn chn ct Hng Vng Cc Thnh theo l L Cng, Hn Vng
c ai, khc, ri i.

Dng h Hng Vng u khng b Hn Vng git. Hn Vng phong Hng B lm X
dng hu. o hu, Bnh cao hu, Huyn v hu u ngi h Hng, cho i h lm h Lu.

5. Thi S Cng ni: ti nghe Chu Sinh ni: Mt vua Thun c hai con ngi (1). Li nghe ni
mt Hng V cng c hai con ngi. Phi chng l dng di ca vua Thun! Sao m ni ln
nhanh chng nh vy! Nh Tn lm hng mt chnh s. Trn Thip u tin khi ngha, ho
kit ni ln nh ong, tranh dnh nhau khng th k xit. Hng V trong tay khng c quyn
binh g, tha th ni ln ni tho d, trong ba nm lin em nm nc ch hu tiu dit Tn,
phn chia thin h, phong cc vng hu, ban ra chnh lnh v t xng l b vng, a v tuy
khng trn vn nhng t cn c n nay, cha h c ngi no nh th. n khi V b Quan
Trung, nh t S, ui Ngha t lp, th m li trch cc vng hu phn mnh th thc
cng kh vy. T khoe khoang cng trng, ch dng ci tr ca mnh m khng chu bt chc
ngi xa, ni rng c th ly v lc dp yn thin h, dng nghip b vng. Nhng ch c
nm nm th mt nc, thn cht ng Thnh, th m cn chng tnh ng, khng t trch
mnh, tht l c li. Li cn c cu, Tri hi ta ch khng phi nh khng gii, h chng lm
sao! (2).

-------------------------

1. T M Thin nhc n mt cu chuyn hoang ng, truyn ngn ch khng phi cho l
ng s thc.

2. on 10 Tc gi khng giu gim s thn phc ca mnh i vi Hng V t cn c n
nay cha c ai nh th, v nguyn nhn tht bi ca Hng V.


Cao T Bn K -

1. Cao T ngi lng Trng Dng, p Phong, qun Bi, h Lu tn t l Qu (1). Cha l Thi
Cng, m l b Lu.

Trc y c mt ln b Lu ngh trn b mt ci m ln, mng thy nm vi mt v thn, lc
by gi sm chp ni ln, tri ti mt, Thi Cng n xem th thy trn ngi b c mt con
giao long. Sau b c mang v sinh Cao T.

Cao T ngi mi g, trn rng, cm v m c ru tt, bp v bn tri c by mi hai nt
rui. Tnh nhn hu, thng ngi, thch cho ngi, u c rng ri, lun lun ngh n nhng
mu ln, khng lo n vic lm n v nhng cng vic ca nhng ngi trong nh. Khi ln
ln c lm li, lm inh trng(2) sng T. i vi tt c cc quan li trong qun, Cao T
u coi thng v a bn, thch ru v gi.

Cao T thng ung ru chu nh b gi Vng. Mi khi say ru ng, b V v b Vng
thng thy c rng trn ngi v ly lm l. Mi khi Cao T

..........................

1. Tn tht l Bang nhng v hu nn khng vit. Tn Qu chng t Lu Bang l con th ba,
theo th t: B, Trng, Qu.

2. Mi lng thnh mt inh, mi inh thnh mt hng.

..........................

mua ru hay ngi ung th bao gi cng tr gi gp my ln. n khi hai b thy vic l, cui
mi nm, hai b ch s n(1). Cao T c ln i lm xu Hm Dng, ung dung nhn hong
nh Tn, th di ngm ngi m rng:

-Ch! mt ngi trng phu th phi lm th mi c.

L Cng ngi an Ph, quen thn vi quan lnh huyn Bi, n lm khch Bi trnh
ngi th nhn lm nh lun ti Bi. Nhng ngi ho mc v quan li Bi nghe ni
quan huyn c ngi khch qu u n mng. Tiu H lm ch li, nhn mng ca khch
ra lnh cho cc tn khch.

-Ai vo khng np mt ngn ng tin th phi ngi di.

Tuy Cao T ch lm inh trng, nhng tnh vn coi thng cc nha li nn yt kin v ni di:

-Ti mang n mt vn ng tin.

K thc, chng mang mt ng no c. Cao T vo, L Cng rt kinh ngc ng dy n
ca. L Cng gii ngh coi tng, thy din mo ca Cao T lin qu trng, a vo nh mi
ngi. Tiu H n:

-Ci ng Lu Qu ch t ni khoc, chng lm nn vic g.

Cao T v coi thng, khinh r cc tn khch, nn bc ln ch cao nht m ngi chng cht
nhn nhng. Ru ung gn tn, L Cng nhn ly mt ra hiu c gi Cao T li. Sau khi Cao
T ung ru xong, L Cng ni:

.........................

1. V s n vit trn th tre hay ming g.

........................

-Ti t nh thch xem tng ngi ta, xem tng rt nhiu, nhng chng ngi no bng ng
Qu c. Xin ng Qu lo gn gi thn mnh. Ti c chu gi mun g lm k nng khn sa ti
cho ng Qu.

Tic ru tan, b L gin L Cng ni:

-ng vn thng mun con mnh c s khc thng, mun g cho ngi sang, ng huyn lnh
t Bi l ch thn tnh hi ng khng g, sao li ha g ba cho Lu Qu.

L Cng ni:

-Ci khng phi l ci n b con tr bit c.

Rt cc g con gi cho Lu Qu. Con gi L Cng chnh l L Hu, sinh Hiu Hu v cng
cha L Nguyn.

Khi Cao T lm inh trng, thng xin ngh v thm rung. L Hu cng hai con cy rung
ngoi ng. C mt c gi xin n, i qua. L Hu cho c n. C gi xem tng L Hu v ni:

-B l k sang trong thin h.

L Hu nh ng ta xem tng Hiu Hu, ng gi ni:

-B s d c sang l nh cu con trai ny!

Khi xem tng L Nguyn, c gi cng bo l ngi sang. C gi i ri, Cao T cht ci nh
bn cnh n, L Hu k li u ui vic ngi khch xem tng ba m con v bo u l
ngi rt sang. Cao hi, L Hu bo:

-ng c i cha xa.

Cao T bn ui theo v gp. Cao T hi ng c, ng c ni:

-Ci b v hai ngi con hi ny u ging ng. Tng ng sang khng th ni ht

Cao T bn cm t ni:

-Nu qu tht nh li c ni th ti khng dm qun n.

n khi vinh vin, Cao T khng bit c gi y u.

Khi Cao T lm inh trng, ly tre lm m, sai vin lnh lo vic i bt trm n huyn Tit thu
lm. Cao T thng vn i, n khi hin t vn i th m y. Th m y gi l m h Lu.

Cao T ly chc v inh trng thay mt huyn a nhng ngi b y n Lch Sn. Gia
ng nhiu ngi b trn. Cao T t xt n ni th tt c u s trn ht (1), cho nn khi n
ci m pha ty p Phong th bo dng li ung ru. ang m, th tt c nhng ngi b
y, ni:

-Cc ng trn ht i, ti t nay cng trn.

Hn mi ngi trng s trong s nhng ngi b y tnh nguyn trn theo Cao T.

Cao T ung ru say, ang m i qua m. Cao T sai mt ngi i trc, ngi i trc
quay v bo:

-ng trc c con rn chn ngang ng. Xin ng quay li.

Cao T ang say ni:

-K trng s i th s ci g!

Bn tin ln rt kim chm rn. Rn b cht lm i. Con ng m rng. i c vi dm,
nhn say nn ng.

Ngi i sau n ch con rn, thy mt b gi khc trong m ti. Ngi y hi ti sao li khc.
B gi p:

-Ngi ta git con ti cho nn ti khc.

...........................

1. Theo php lut nh Tn, nu ngi ta trn th b ti cht. Nhn xt ny chng t l vic
lm ca Lu Bang l mt ci thut chinh phc lng ngi, bt c d m phi lm.

..........................

Ngi y hi:

-Ti sao con b b git?

B gi p:

-Con ti l con ca Bch ,, ha lm rn nm ngang gia ng,, nay b con ca Xch
chm, cho nn ti khc.

Ngi y cho l b gi ni di, nh nh th b ta bng bin mt.

Ngi sau n. Cao T tnh dy. Anh ta k cho Cao T nghe u ui cu chuyn. Cao T
trong bng mng r, ly lm t c.

Nhng ngi theo Cao T ngy cng s Cao T. Tn Thy Hong thng ni:

-Pha ng nam c kh thin t.

Bn i chi v pha ng trn p.

Cao T nghi rng l v mnh, bn trn trnh gia min m v ni gia hai huyn Mang v
ng. L Hu i cng ngi ta n tm, thng vn gp. Cao T ly lm l hi ti sao. L Hu
ni:

-Ch ng Qu thng c kh my. Cho nn n y th gp.

Bi cng trong bng vui mng. Con em t Bi c ngi nghe chuyn y, nhiu ngi mun
theo (1).

2. Nm th nht i Tn Nh Th(209 trc cng nguyn) ma thu, bn Trn Thng ni ln
t K.

.............................

1. on mtLai lch. on ny c mt vi chi tit hoang ng, iu thng thy trong
mi sch s c. iu ng ch T M Thin l rt t gp nhng chuyn hoang ng. y l
mt ngoi l m c th xem l mt ngoi l bt buc, khng th khng nhc n khi ni n v
vua u tin ca nh Hn. C th ni y l hnh thc bt buc lng vo nhng nhn xt
hin thc, c tnh cht ph phn.

............................

khi n t Trn th xng vng l Trng S(1). Nhiu qun v huyn git bn quan li cm
u hng ng theo Trn Thip. Vin huyn lnh Bi s, mun em qun Bi theo Trn
Thip. Ngi ch li Tiu H v quan coi ngc To Tham ni vi vin lnh:

-ng lm quan nh Tn, m li mun phn li v em con em t Bi theo th s h khng
nghe. Xin ng triu tp nhng ngi trnh ngoi, c th c vi trm ngi, gy uy th
lm p lc vi h. Nh th, ngi ta nht nh phi nghe theo.

Vin lnh sai Phn Khoi mi Lu Qu n. B ng ca Lu Qu lc by gi c ngt trm
ngi. Phn Khoi bn theo L Qu n.

Sau , vin lnh hi hn s thi th thay i chng, bn sai ng ca thnh v gi thnh,
mun git Tiu H v To Tham. Tiu H, To Tham s, tro qua tng trn trnh nh L
Qu. Lu Qu bn vit ch ln la bn tn vo thnh bo vi cc v ph lo qun Bi:

-Thin h cc kh v nh Tn lu ri. Nay cc c tuy gi thnh cho vin huyn lnh nhng
ch hu u ni ln, h s lm c qun Bi. Nhn dn t Bi hy cng nhau git cht vin
lnh, chn con em no ng lp th lp ln hng ng ch hu. Lm nh th ca nh s
c nguyn vn, nu khng, cha con u b git sch, chng cn li thot.

Cc v ph lo bn cm u bn con em cng nhau git vin lnh, m ca thnh n Lu Qu.
H mun mi Lu Qu lm huyn lnh t Bi. Qu ni:

...........................

1. Nc S m rng.

..........................

-Thin h ang ri lon, ch hu u ni dy. Nay nu cc ng t mt vin tng khng gii
th th mai kia ch thua mt trn th cht ht. Khng phi ti dm tic thn mnh u, nhng ti
s ti hn khng th lm trn vic ln ny ca cc v v ca anh em. Xin c ngi ti lm.

Tiu H v To Tham u l quan vn, h tic thn mnh, s l vic khng thnh th sau ny th
nh Tn s git ht c h (1), nn ra sc nhng cho Lu Qu. Cc v ph lo cng u ni:

-Bnh sinh chng ti cng nghe nhng iu k l v him c ca Lu Qu. iu chng minh
ng s c hin vinh. V li, khi bi mai ra v c thi th chng ai c im tt nh ng Lu
Qu.

Lu Qu my ln nhng, nhng mi ngi khng ai dm lm nn lp Lu Qu lm Bi
cng(2).

Bi cng sai lm l th Hong , t Xuy Vu (3) Bi nh, ly mu bi ln trng, c x u
mu v cu chuyn con vua Xch git rn l con vua Bch , cho nn ng ta chung
mu ;

Bn trai trng, thn ho, quan li nh Tiu H, To Tham, Phn Khoi u tp hp hai ba
nghn con em t Bi theo Qu. Qu nh qun H Lng v qun Phong D ri v gi t
Phong(4)

.............................

1. Nhn mnh im by gi tuy khi ngha, nhng ai cng s vic khng thnh.

2. V by gi Lu Bang ni dy hng ng theo Trn Thip. Thip lm Vng nn Bang l
Cng.

3. Hong c xem l t ngi Trung Quc. Xuy Vu c xem l thn chin tranh.

4. on 2--Khi ngha qun Bi.

..............................

3. Nm th hai i Tn Nh Th (208 trc cng nguyn)vin tng ca Trn Thip l Chu
Chng em qun i v pha ty n t H ri tr v, cc nc Yn, Triu, Ngy, T u t lp
lm vua. H Hn ni dy t Ng.

Bnh lm quan Gim (1) qun T Xuyn ca nh Tn, em qun vy nh t Phong hai ngy.
Qu xng ra nh, Bnh b nh bi, Qu sai Ung X gi t Phong, cn mnh em binh n t
Tit. Trng lm thi th T Xuyn b bi Tit nn b chy huyn Thch. T t m ca Bi
cng bt c thi th ca T Xuyn l Trng v git i.

Bi cng quay v ng qun Cang Ph v i n qun Phng D, Chu Th n nh Phng
D, nhng cha n nh trn no, Trn Qun trc y (2) sai ngi nc Ngu l Chu Th
cp t ny. Chu Th cho ngi ni vi Ung X (3):

-Dn t Phong vn l dn t Lng di n , nay t Ngu bnh nh c my mi
thnh ri, nu X theo vua Ngu th vua Ngu s phong cho X lm hu, gi t Phong, nu X
khng u hng th s lm c tt c dn t Phong;

...............................

1. Php ch nh Tn mi qun t quan th coi v chnh tr, quan u coi v qun s v quan
gim coi vic cung cp cho qun i.

2. Trc khi Bi cng ly t Phong.

3. on ny rc ri. Trn Thip sai Chu Th i nh ly Phng D, nhng Chu Th lm phn,
lp nn nc Ngu, cho Ngu Cu lm vua Ngu v chng li Thip tc l chng li Lu Bang.
Do Chu Th khuyn Ung X l tng ca Lu Bang u hng mnh.

...............................

Ung X vn khng mun theo Bi Cng, nn khi nc Ngu cho ngi n chiu hng th X
quay v vi Ngu v gi t Phong. Bi cng em qun nh t Phong nhng khng ly c.
Bi Cng b m phi tr v t Bi.

Bi Cng gin Ung X v con em t Phong phn li mnh, nghe tin ni Ninh Qun ngi huyn
ng Dng v Tn Gia lp Cnh Cu lm Gi Vng(1) thnh Lu, bn n theo h,
mun xin qun nh t Phong. Lc by gi tng ca Tn l Chng Hm ui theo mt
bit tng (2) ca Trn Vng, cn Ni lm t m ca Hm em qun v pha bc bnh nh t
S lm c dn t Tng v binh n t ng. Ninh Qun ngi ng Dng cng Bi Cng
em qun v pha Ty nh huyn Tiu. nh khng li, hai ngi em qun tr v, tp hp
qun t Lu ri em binh nh t ng ba ngy. Kt qu ly c t ng, thu binh
ng c nm su nghn ngi, nh ly c H p. Sau hai ngi em qun v ng
gn t Phong.

Bi Cng nghe ni Hng Lng thnh Tit, nn em mt trm qun k yt kin. Hng
Lng cho Bi Cng thm nm nghn ngi, mi ng i phu (3) lm tng. Bi Cng quay v
em binh nh t Phong.

Sau khi Bi Cng theo Hng Lng c hn mt thng th Hng V ly c Tng Thnh
v tr v. Hng Lng triu tp tt c cc bit tng n hp Tit.

.........................

1. V c tin Trn Thip b m st cht, nn Cnh Cu c lp lm Gi Vng tc l vua lm
thi.

2. V tng cm ring mt cnh qun.

3. Tn chc quan.

........................

Khi nghe tin Trn Vng(1) chc chn cht. Hng Lng bn lp ngi chu ca vua S
Hoi Vng tn l Tm lm S Hoi Vng, ng Vu Thai. Hng Lng ly hiu l V Tn
Qun. c my thng, Hng Lng em qun v pha bc nh Cang Ph, cu ng A, nh
bi quan Tn. Qun ca T quay v, ch c mt mnh qun S ui theo qun Tn, Hng Lng
sai Bi Cng v Hng V nh Thnh Dng, lm c dn Thnh Dng, ng qun pha
ng Bc Dng, nh bi qun Tn. Qun Tn li tp hp li, gi Bc Dng, da vo sng
ngi vy bc chng li. Qun S b i, nh nh o nhng khng h c thnh. Bi
Cng cng Hng V em qun v pha ty cp t, h i n chn thnh Ung Khu, nh
nhau vi qun Tn, chm tng Tn L Do (2) ri quay v nh Ngoi Hong nhng khng ly
c.

Hng Lng hai ln nh bi qun Tn, cho nn c v kiu cng. Tng Ngha can, Lng
vn khng nghe.

Nh Tn thm qun cho Chng Hm, ang m ngm tm nh Hng Lng, ph tan qun
Hng Lng nh o, Hng Lng cht. Lc by gi Bi Cng v Hng V ang nh
thnh Trn Lu, nghe tin Hng Lng cht, bn em binh phi hp vi qun ca L thn i v
pha ng. L Thn ng qun pha ng Bnh Thnh, Hng V ng qun pha ty Bnh
Thnh, Bi Cng ng qun ng.

Sau khi ph tan qun ca Hng Lng, Chng Hm cho rng binh lc ca S khng ng
lo, bn vt qua sng Hong H, ln pha bc nh Triu, ph

...........................

1. Trn Thip

2. Con ca L T.

.........................

tan qun Triu. Lc by gi, Triu yt lm vua, tng ca Tn l Vng Ly vy Yt thnh C
Lc, cho nn qun ca Vng Ly gi l qun pha bc sng.

Nm th ba, i Tn Nh Th (207 trc cng nguyn)S Hoi Vng thy qun ca Hng
Lng b ph, lo s bn di khi Vu Thai ng Bnh Thnh, gp qun ca V Thn v
Hng V li lm mt v thn hnh ch huy, cho Bi Cng lm qun trng (1)qun ng,
phong lm V An Hu, ch huy qun qun ng, phong Hng V lm Trng An Hu, hiu l
L Cng, phong L Hu lm t , ngi cha ca L Hu l L Thanh lm lnh don. Nc
Triu my ln cu cu. Hoi Vng bn sai Tng Ngha lm thng tng qun, Hng V lm
th tng qun, Phm Tng lm mt tng(2) em qun v phng bc cu Triu (3).

4. S Hoi Vng sai Bi Cng em qun v hng ty cp t, vo Quang Trung. S Hoi
Vng giao c vi ch hu: Ai vo bnh nh Quan Trung trc th s cho ngi y lm vua.
Lc by gi, binh lc ca Tn cn mnh, thng tha thng nh ui qun ca ch hu. Cc
tng chng ai xem vic vo Quan Trung trc l c li cho mnh, ch c mt mnh Hng V v
cm ght nh Tn nh bi qun ca Hng Lng nn hng hi xin cng Bi Cng i v
hng ty vo Quan Trung. Cc v lo tng ca S Hoi Vng ni:

-Hng V l ngi bng bnh, nng ny, hiu st, khi V nh Tng Thnh th git ht c dn
Tng

..........................

1. Tc l thi th.

2. Tn tng thp hn th tng qun.


3. on 3--Vic lm ca Lu Bang sau khi khi ngha n khi c lnh vo Quan Trung.

........................

Thnh khng cn ai sng st, em chn sng tt c, ch no ng ta i qua l ng ta tn ph,
tiu dit. V chng, mc du qun S my ln nh thng nhng trc y Trn Vng,
Hng Lng u tht bi. Chi bng hy thay ng ta, sai mt ngi trung hu dng nhn ngha
i v hng ty, khuyn bo cc ph huynh Tn. Cc ph huynh Tn lu nay b vua
Tn lm kh s, nay nu qu tht c mt ngi trung hu n, li khng xm phm, bo
ngc th c th thu phc c. Hng V l ngi bng bnh, nng ny, khng th sai i, Bi
Cng l ngi rng ri, trung hu c th i c. V vy cui cng, nh vua khng sai Hng V
m sai Bi Cng. Bi Cng i v hng ty cp t, tp hp cc binh s ca Hng Lng v
Trn Vng tn mc cc ni, bt u i, t t ng n Thnh Dng v Giang L. Qun
Tn n st tng, ph tan hai o qun Ngy. Qun S ra nh tan qun ca Vng Ly.

Bi Cng em qun i v hng ty gp Bnh Vit Xng p, nhn cng Bnh Vit nh
qun Tn. V khng li, Bi Cng quay v n t Lt gp Cng V Hu, cp qun ca
Cng V Hu c hn bn nghn ngi gp vo qun mnh, ri cng tng Ngy l Hong
Hn,, v Thn V B, ngi nc Ngy, hp lc nh Xng p nhng cha ly c.

Bi Cng em qun i v hng ty qua t Cao Lng, Lch T C bo ngi gi thnh:

-Cc tng qua y cng nhiu nhng ta thy Bi Cng l ngi ln v l bc trng gi.

Bn xin yt kin, ni chuyn vi Bi Cng. Bi Cng lc by gi ang ngi xm trn ging, sai
hai ngi con gi ra chn (1). Lch Sinh khng ly m ch vi di ni:

-Nu qu tht tc h mun tr nh Tn v o th khng nn ngi xm m tip bc trng gi.

Bi Cng lin ng dy sa o m t li, mi ngi ln ch cao. T C khuyn Bi Cng nh
p thnh Trn Lu, nh vy ly c thc la ca nh Tn li. Bi Cng cho Lch T C lm
Qung D Qun, cho Lch Thng lm tng, ch huy qun Trn Lu v cng h nh Khai
Phong (2).

pha ty, Bi Cng nh nhau vi Tng Tn l Dng Hng Bch M, li nh pha
ng Khc Ng, ph tn qun ca Dng Hng. Dng Hng b chy n Hunh Dng. Nh
Th sai s gi chm Dng Hng rn mi ngi. Pha nam, Bi Cng nh Dnh Dng, lm
c dn Dnh Dng. Nghe theo li ca Trng Lng, Bi Cng ly lun t Hn v t Hon
Vin.

Lc by gi tng ca Triu l T M Ngang ang mun vt Hong H vo Quan Trung. Bi
Cng bn nh Bnh m pha bc, ct t bn sng pha nam sng Hong H, nh mt trn
Lc Dng, nhng khng thng bn rt v n Dng Thnh, tp hp qun k v nga
trong qun, nh nhau vi thi th Nam Dng l Ngh pha ng, t ph nh bi qun ca
Ngh, cp qun Nam Dng. Ngh b chy vo thnh, gi ly thnh Uyn. Bi Cng em binh
b qua t ny v i v hng ty. Trng Lng can:

...........................

1. V Lng Bang ght nh nho nn tip kin. Lch sinh mt cch ngo mn.

2. Xem Lch Sinh, Lc Gi lit truyn;

.......................

-Tuy ng vi, mun vo ngay Quan Trung nhng qun Tn vn cn ng, gi nhng ni him
tr. Nu khng ly c t Uyn th Uyn s nh p sau lng, trong khi qun Tn mnh nh
trc mt, nh th th nguy.

Bi Cng bn ang m em qun i mt con ng khc thay i tt c c x, lc tn sng vy
thnh Uyn ba vng. Thi th Nam Dng mun m c cht. Ngi mn h l Trn Khi ni:

-Khoan hy cht vi!

Trn Khi bn tro thnh yt kin Bi Cng ni:

-Ti nghe ni tc h c giao c: Ai vo Hm Dng trc th ngi y c lm vua. Nay tc
h dng li t Uyn. Uyn l ca mt qun ln gm my chc thnh lin nhau. Nhn dn
ng c, ca ci cha nhiu, quan li v dn y cho rng nu mnh u hng th th no
cng cht cho nn h kin quyt gi, ln thnh canh. Nay nu tc h sut ngy dng y
nh th qun s s b thng vong nhiu, tri li nu tc h ri khi t Uyn th ngi Uyn
s bm theo tc h. Nh vy, th nht, tc h s khng vo c Hm Dng nh li giao c,
th hai s mc phi lo i ph vi qun Uyn mnh quy ri. Ti xin by cho tc h mt k,
by gi chng g bng giao c cho h ra hng, phong t cho thi th ca h cho h thi
khng chng c, em binh s ca h cng i v hng ty. Nhng thnh no cha ly c,
nghe ting s tranh nhau m ca n tc h. Tc h s i mt mch chng b ngn cn g ht.

Bi Cng ni:

-Phi y!

Bn phong (1) thi th t Uyn Lm n Hu, phong cho Trn Khi mt nghn h, em qun
v hng ty, i n u ly c y.

Khi em qun n an Thy, Cao V Hu l Ng, Tng Hu l Vng Lng u hng np t
Ty Lng. Bi Cng quay li nh H Dng, gp bit tng ca phin qun l Mai Quyn v
cng ng ta chiu hng cc t Tch v Lch.

Bi Cng sai ngi nc Ngy l Ninh Xng i s n Tn. S gi cha n th Chng Hm
em qun u hng Hng V t Triu. Lc u, Hng V v Tng Ngha em qun v
hng bc cu Triu. n khi Hng V git Tng Ngha v thay Tng Ngha lm thng
tng qun th cc tng nh Knh B u di trng Hng V. Hng V nh bi tng
Tn l Vng Ly, chiu hng Chng Hm, ch hu u theo Hng V.

n khi Triu Cao git Nh Th v cho ngi n gp Bi Cng mun giao c chia t
Quan Trung v lm vng, Bi Cng cho y mun nh la bn dng k ca Trng Lng, sai
Lch Sinh v Lc Gi n thuyt phc tng ca Tn, ly li nh y v nhn nh v ph c
V Quan. Bi Cng li nh nhau vi qun Tn pha nam Lam in, cng treo thm c x
lm nghi binh, i n u th cm khng c cp bc bt b. Ngi Tn do mng r, qun
i Tn tan r, Bi Cng nhn thng c qun Tn.

..............................

1. Mt nt in hnh khc ca Lu Bang l thy ngi ta c k hay, cng to l thng ngay,
thng hu, khng tic t tic tin.

..............................

Li nh mt trn pha bc, ph tan qun Tn, tha thng tiu dit nc Tn (1).

4. Thng 10 nm th nht nh Hn (207 trc cng nguyn)qun ca Bi Cng n B Thng
trc qun ch hu. Vua Tn l T Anh i xe mc do nga trng ko, c qun si dy n,
nim phong n hong , ph v c tit u hng gn Ch o. Cc tng c ngi bo git
vua Tn, Bi Cng ni:

-Trc kia Hoi Vng sai ta i chnh v ta bit khoan dung rng lng. V chng, ngi ta
u hng ri nay li git i l im khng tt. Bn giao vua Tn cho bn thuc li.

Bi Cng i v pha ty vo Hm Dng mun dng li trong cung v ngh. Phn Khoi v
Trng Lng can. Bi Cng mi nim phong kho tng, ca qu bu ca Tn ri tr v ng
qun B Thng, triu tp cc v ph lo v nhng thn ho cc huyn n ni:

-Cc v ph lo my lu nay tng kh s v php lut khe kht ca Tn, ai ph bng th b git
c h, ai hi ngi ni chuyn v Kinh Thi, Kinh Th th b chm gia ch. Ta cng ch hu
giao c: Ai vo Quan Trung trc th ngi y c lm vua. Vy ta phi lm vua Quan
Trung; Ta cam kt vi cc ph lo rt gn php lut vo ba iu m thi: Ai git ngi th phi
cht, lm ngi b thng v n trm th theo ti m x. Cn b tt c lut php ca Tn. Quan
li v nhn dn vn bnh an nh xa. Ta n y chng qua l v cc v ph lo tr hi ch
khng phi ct.

.........................

1. on 3Bi Cng tin qun vo Quan Trung thng li.

.......................

xm phm, lm vic hung bo. Khng c g phi s. V li ta s d quay v ng qun B
Thng l i qun ca ch hu n nh iu giao c m thi.

Bi Cng bn sai ngi cng quan li nh Tn(1) i cc huyn cc lng, cc p hiu d iu .
Ngi Tn c mng, tranh nhau mang b, d, ru, thc n n khao qun s. Bi Cng u
t chi khng nhn, ni:

-Kho thc nhiu, khng thiu, khng mun lm nhn dn tn km.

Mi ngi li cng mng r ch s Bi Cng khng lm Tn Vng(2).

5. C ngi ni vi Bi Cng:

-t Tn giu c gp mi so vi tt c thin h, a hnh li tt. Nay nghe ni Chng Hm
u hng Hng V. Hng V li cho hn lm Ung Vng lm vua Quan Trung; Nu khi hn
n th s ng s khng gi c t ny. Xin mau mau sai qun s gi ca Hm Cc khng cho
qun ch hu vo, li trng thm qun Quan Trung cho thm ng chng li.

Bi Cng cho l phi (3)v theo k .

Vo gia thng 11, qu nhin Hng V thng lnh qun ch hu i v hng ty mun vo ca
Hm Cc. Ca ng, Hng V li nghe ni Bi Cng bnh nh c Quan Trung, bn c
gin sai bn Kinh B tn cng ca Hm Cc.

.....................

1. Lm th dn cng d phc.

2. on 4Lu Bang Quan Trung c lng dn Tn.

3. Tc l khng i dn ch hu.

.....................

Vo gia thng 12, Hng V n t H, To V Thng lm t t m ca Bi Cng nghe ni
Hng Vng gin mun nh Bi Cng, bn cho ngi ni vi Hng V:

-Bi Cng mun lm vua Quan Trung, cho T Anh lm tha tng, bao nhiu ca ci chu
bu u ly ht!

To V Thng lm th Hng V phong cho mnh. Ph (1) khuyn Hng V nh Bi
Cng.

Hng V ra lnh cho qun s n no nh sng mai th nh. Lc by gi qun Hng V bn mi
vn xng l mt trm vn. Qun ca Bi Cng mi vn xng l hai mi vn, binh lc khng
chng li. Hng B mun cu Trng Lng nn ang m n gp Trng Lng ri nhn
y dng li l khuyn Hng V, Hng V mi thi. Bi Cng vi hn trm qun k rui nga
n Hng Mn yt kin v xin li Hng V. Hng V ni:

- l do To V Thng lm t t m ca ng ni, nu khng Tch ny u li lm th.

Bi Cng nh Phn Khoi v Trng Lng nn thot nn v. n ni, Bi Cng lp tc git
To V Thng.

Hng V bn em qun v pha ty, lm c v t c cung tht nh Tn Hm Dng, i n
u cng git v ph sch. Ngi Tn rt tht vng nhng v s hi nn nh phi theo. Hng
V sai ngi tr v bo vi Hoi Vng. Hoi Vng ni:

-C lm theo nh li giao c;

Hng V on gin Hoi Vng khng cho mnh i v hng ty vi Bi Cng vo Quan
Trung m phi i

......................

1. Phm Tng.

.....................

v hng bc cu Triu, do n chm, khng kp li giao c vi thin h. Hng V bn
ni:

-Hoi Vng l do Hng Lng, ngi nh ca ta lp nn thi; ng ta khng c cng cn g
c, lm sao c th lm ch iu giao c? Thc ra bnh nh thin h l nh cc tng v Tch
ny.

Hng V bn gi v tn Hoi Vng lm Ngha , nhng thc ra khng theo mnh lnh ca
ng ta.

Hng V t lp lm Ty S B Vng, lm vua t Lng, t S, tr chn qun, ng
Bnh Thnh, V b li giao c lp Bi Cng lm Hn Vng, cai tr t Ba, t Thc v t
Hn Trung, ng Nam Trnh. Hng V chia t Quan Trung lm ba phn, lp ba vin
tng ca Trn lm Vng:

-Chng Hm lm Ung Vng, ng Ph Khu.

-T M Hn lm Tc Vng, ng Lch Dng.

-ng lm ch Vng, ng Cao N.

Thn Dng ngi H Khu lm tng nc S, c lm H Nam Vng ng Lc
Dng, T M Ngang lm tng nc Triu, c lm n Vng, ng Triu Ca. Triu
Vng tn l Yt b di i lm Vng t i. Tha tng ca Triu l Trng Nh lm
Thng Sn Vng, ng Tng Quc. ng Dng Qun Knh B lm Cu Giang
Vng, ng Lc. Cung Ngao lm Tr Quc ca Hoi Vng, c lm Lm Giang
Vng, ng Giang Lng. Ng Nhu lm phin qun, c lm Hnh Sn Vng, ng
Chu, Tang lm tng qun nc Yn, c lm Yn Vng, ng K. Hn Qung
nguyn trc l Yn Vng, b di i lm vng Liu ng. Qung khng nghe, Tang
nh v git V Chung. Hng V phong Thnh An Qun Trn D ba huyn min sng H
v ng Nam B. Phong Mai Quyn mi vn nh. Thng t ch hu u bi binh v tr v
nc mnh.

Hn Vng cng tr v nc. Hng Vng cho ba vn binh s i theo Hn Vng. Nhng ngi
nc S v nhng ngi ch hu hm m Hn Vng, i theo my vn ngi. Hn Vng i
theo con ng pha nam t v t Thc, i xong lin t v ct t ng sn o (1)
phng qun ch hu nh p, ng thi t cho Hng V thy rng mnh khng c i v
hng ng. Khi n Nam Trnh, cc tng s nhiu ngi gia ng trn v. Binh s u ht
t mun v ng. Hn Tn ni vi Hn Vng:

-Hng V phong cc tng c cng lm vng, th m ch phong mt mnh i vng Nam
Trnh, l y i vy. Cc tng s quan li u l nhng ngi ng ni, ngy m nhn gt
mong v; Nu mnh bit li dng iu mong mi ca h th c th lm c cng ln, nu
thin h bnh nh xong xui, mi ngi ai u yn y th khng th dng h c na. Chi
bng quyt nh em qun v hng ng tranh b quyn thin h.

Hng Vng ra khi Quan Trung, sai ngi di Ngha i, ni:

-Cc v ngy xa t vung nghn dm u thng lu dng sng.

Bn sai s gi di Ngha n qun Trng Sa thuc huyn Sm, gic Ngha ra i. By ti
ca Ngha

.........................

1. Mt th cu treo bc ngang qua ni nhng ni a hnh him tr.

.......................

dn dn phn li Ngha , Hng V bn ngm sai Hnh Sn Vng v Lm Giang Vng
nh v git Ngha Giang Nam. Hng V on in Vinh nn lp vin tng nc T l
lm T Vng. in Vinh on gin bn t lp lm T Vng, git , phn li qun S.
in Vinh trao cho Bnh Vit n tng qun, bo lm phn t Lng. S sai Tiu Cng Gic
nh Bnh Vit. Bnh Vit ph tan Tiu Cng Gic. Trn D on gin Hng V khng phong
vng cho mnh nn sai H Duyt ni vi in Vinh xin qun nh Trng Nh. T Vng
cho Trn D Qun nh ph Thng Sn Vng Trng Nh. Trng Nh trn theo qun Hn.
Trn D trn theo qun Yt t i, li lp Yt lm Triu Vng. Triu Vng nhn y lm
i vng. Hng V c gin em qun v hng bc nh qun T.

Thng tm, Hn Qun dng mu k ca Hn Tn i qua huyn C o nh p Ung Vng l
Chng Hm. Hm n nh qun Hn Trn Thng. Ung Vng b thua trn chy v, dng
li nh t Ho Tr, li thua trn, b chy n Ph Khu. Hn Vng ui theo bnh nh t
ai ca Ung Vng, i v ng n Hm Dng. Li cho mt cnh qun ring vy Ung Vng
Ph Khu, cn sai cc tng bnh nh Lng Ty, Bc a, Thng Qun. Hn Vng sai
tng qun l Tit u, Vng Hp ra khi V Quan nhn lc qun ca Vng Lng cn Nam
Dng i n Thi Cng v L Hu t Bi. Qun S nghe tin y cho qun chn Dng
H nhng khng n trc qun Hn c. Hng V cho Trnh Xng trc kia lm huyn lnh
t Ng lm Hn Vng chng li qun Hn.

Nm th hai(205 trc cng nguyn )Hn Vng em qun v hng ng cp t ca Tc
Vng Hn, ch Vng . H Nam Vng Thn Dng u u hng, nhng Hn Vng l
Xng khng chu. Hn Vng bn sai Hn Tn nh sai Xng. Hn Vng t cc qun Lng
Ty, Bc a, Thng Qun, V Nam, H Thng, Trung a. ngoi quan Trung t qun H
Nam, lp Tn trc lm thi y nc Hn, lm Hn Vng, nhng tng no u hng vi mt
vn ngi hay mt qun u c phong lm vn h hu, sai cha li thnh ly trn sng
Hong H, tt c cc vn th, vn cy, ao h ca nh Tn u cho dn c lm thnh
rung.

Thng ging, Hn Vng cm t Chng Bnh l em Ung Vng, i x cc ti nhn. Hn
Vng ra khi Quan Trung i n t Thim v v an i cc ph lo ngoi Quan Trung ri tr
v. Trng Nh n yt kin Hn Vng, c n tip rt hu.

Thng hai, Hn Vng sai b thn x thn tc (2) ca nh Tn m lp thn x thn tc ca nh
Hn. Thng ba, Hn Vng t Lm Tn vt qua sng. Ngy Vng Bo em binh theo Hn
Vng ly H Ni, cm t n Vng, t qun H Ni. i sang pha nam vt qua sng bn
Bnh m, em binh n Lc Dng.

.........................

1. Tc l Vn L Trng Thnh.

2. Mi triu i ni ln u lp n th, th thn x coi v t ai, thn tc coi v ma mng.
Ni gp li l x tc ch mt nc. Triu i khc ni ln th no cng hy b hai n th y,
lp n th thn x thn tc ca mnh chng minh triu i ny c cc thn tha nhn.

........................

ng Cng lm tam lo (1) Tn Thnh n Hn Vng li v ni v vic Ngha cht.
Hn Vng nghe vy xn tay (2) khc rng ln. Bi Cng bn bo tan Ngha . Sau khi than
khc ba ngy Hn Vng cho s gi bo vi ch hu: C thin h cng nhau lp Ngha ,
quay u v hng bc m th. Th m nay Hng V ui ri git Ngha Giang Nam,
l ti phn nghch, v o! Qu nhn thn hnh bo tan Ngha . . Ch hu mc trng,
Hn Vng em tt c qun Quan Trung, tp hp tt c binh s H Nam, H ng, H Ni,
i xung pha nam xui dng sng Giang, sng Hn, nguyn cng cc v vng ca ch hu
nh qun S git Ngha (3).

Lc by gi, Hn Vng ang em qun v hng bc nh in Vinh T, nh nhau
thnh Dng. in Vinh thua b chy n Bnh Nguyn, dn Binh Nguyn git in Vinh, dn
T u hng S. S nhn y t thnh quch, tri, cm t, con trai con gi T. Dn T lm
phn, em in Vinh l Hong lp con ca Vinh l Qung lm vua T. T vng phn li nc
S Thnh Dng, Hng V tuy nghe qun Hn i v hng ng, nhng v mi bn v
vic nh T, cho nn mun nh xong qun T ri mi nh qun Hn. Nhn c hi y Hn
Vng thc p qun nm nc ch hu vo Bnh Thnh.

.........................

1. i Hn mi lng c mt tam lo c trong s thn ho trn 50 tui c o c v ti nng
nht lm ngi c vn ca lng.

2. Mt cch biu l tang l.

3. Lu Bang li dng c hi ny hiu triu ch hu nh Hng V.


Cao T Bn K (tip Theo) -

Hng V nghe tin, em qun ri b t T, i qua t L, ra khi H Lng, n huyn Tiu
nh nhau mt trn ln vi qun Hn pha ng Linh Bch, thuc Bnh Thnh, trn sng Tuy
Thy, ph tan qun Hn. Qun Hn b git nhiu, dng sng Tuy Thy b nghn li khng chy
c. Hng V bn bt cha, v v Hn Vng t Bi, em theo trong qun lm con tin.
Lc by gi ch hu thy S mnh, Hn thua trn, nn nh b Hn m theo S. Tc Vng l
Hn b trn vo t S (1) ngi anh ca L Hu l Chu L Hu lm tng ca Hn Vng
ng qun H p, Hn Vng n y, dn dn tp hp binh s, ng qun t ng.
Hn Vng lin em binh v pha ty, i qua t Lng n t Ngu, sai Ty H lm vt gi
n gp Cu Giang Vng l Knh B v ni:

-Nu ng c th khin Knh B em qun phn li Qun S th Hng V th no cng phi
dng li nh B. Nu ta cm chn hn c vi thng th th no cng ly c thin h.

Tu H n ni vi Cu Giang Vng Knh B. Qu nhin Kinh B phn li qun S. S sai
Long Qun em qun n nh B.

Sau khi b thua trn Bnh Thnh, Hn Vng em qun v hng ty, sai ngi tm gia quyn
th u trn ht khng tm c, v sau ch c mt mnh Hiu Hu (2). Thng 6, Hn Vng
lp Hiu Hu lm thi t, i x cc ti nhn,. Hn Vng sai thi t gi thnh Lch Dng, con
ci ch hu Quan Trung u t hp Lch Dng h v cho Hiu Hu.

........................

1. Trc khi u hng Hn.

2. Tc l Hu ngi k tip Lu Bang lm vua.

.......................

Hn Vng dn nc vo lm ngp Ph Khu, Ph Khu u hng, Chng Hm t st. Hn
Vng i tn Ph Khu lm He L. Hn Vng sai quan lo vic t t lm l t tri t bn
phng, thng , ni sng ty theo thi tit. Hn Vng ly lnh Quan Trung gi bin
gii. Lc bt gi Cu Giang Vng Knh B ang nh nhau vi Long Th khng thng, Knh
B cng Ty H i ng tt theo Hn Vng. Hn Dng dn dn tp hp binh s cng cc
tng v qun s ca Quan Trung a thm ra, do th lc rt mnh Hunh Dng, nh
bi qun S min gia t Kinh v t Sch.

Nm th ba (204 trc cng nguyn)Ngu Vng Bo xin v nh thm cha m b bnh; Khi
Bo v n nh, lin chn bn sng H theo S lm phn, Hn Vng sai Lch Sinh khuyn
Bo, Bo khng nghe. Hn Vng sai tng qun Hn Tn ph tan qun Bo, bt cm t, sau
bnh nh c t Ngy, t ba qun l H ng, Thi Nguyn, Thng ng. Hn Vng
bn sai Trng Nh cng Hn Tn em qun v hng ng ly Tnh Hnh, nh qun Triu,
chm Trn D v vua Triu l Yt. Nm sau, Hn Vng lp Trng Nh lm Triu Vng. Hn
Vng ng qun Hunh Dng, pha nam xy ng ng ra n Hong H ly thc
Ngao Thng, chng nhau vi Hng V hn mt nm. Hng V my ln a qun cp ng
ng ca Hn, qun Hn thiu lng thc, Hng V vy qun Hn. Hn Vng xin ging ho v
ct t t Hunh Dng, n pha ty cho Hn, nhng Hng Vng khng nghe. Hn Vng lo
s, bn dng k ca Trn Bnh, cho Trn Bnh bn vn cn vng ly gin vua ti S. Do
Hng V nghi ng Ph Phm Tng. Lc by gi, Phm Tng khuyn Hng V ly Hunh
Dng nhng khi thy mnh b ng vc bn ni gin, co bnh, xin c mang hi ct v nh
lm mt ngi lnh. Khi cha v n Bnh Thnh th cht. Qun Hn b ct t ng lng
thc ang m cho hn hai nghn ngi con gi mc o gip i ra ca pha ng.. Qun S bn
bn pha nh p vo. Tng qun K Tn ngi trn xe nga ca nh vua gi lm Hn Vng
la qun S. Qun S u h: vn tu! chy n pha ng thnh xem. Nh vy, Hn
Vng thot ra ca ty vi vi chc qun k v b trn. Hn Vng sai ng s i phu Chu H,
Ngy Bo v Tung Cng gi Hunh Dng. Cc tng v binh s khng i theo c u li
trong thnh. Chu bn vi Tung Cng:

-Kh lng m gi thnh vi mt ng vua lm phn.

Bn git Ngy Bo (1). Sau khi ra khi Hunh Dng, Hn Vng vo Quan Trung, tp hp
qun, li nh i v hng ng. Vin Sinh ni vi Hn Vng:

-Hn v S nh nhau Hunh Dng my nm, qun Hn thng b nguy khn. Xin i
vng i ra ca V Quan, th no Hng V cng em binh v hng nam. i Vng c gi
thnh cho chc Hunh Dng v Thnh Cao c ngh ngi mt cht. i Vng sai bn
Hn Tn bnh nh H Bc, ly t Triu, lin kt vi cc vua Yn V T ri sau s quay li cu
Hunh Dng cng cha mun. Lm nh th th qun S s chng chi nhiu mt m qun
Hn c ngh ngi. Sau ta li nh th th no cng ph c S.

.....................

1. on trn ni Bo phn li Hn Vng.

..................

Hn Vng nghe theo k y, cho qun i ra gia min Uyn v Dip, cng Knh B tp hp
qun s. Qu nhin Hng V nghe tin Hn Vng Uyn, lin em binh xung pha nam.
Qun Hn gi vng thnh tr khng nh nhau vi S. Lc by gi Bnh Vit vt qua sng
Tuy thy nh nhau vi Hng Thanh, Tit Cn ly H B. Bnh Vit ph tan qun S. Hng V
li em binh v hng ng nh Bnh Vit. Hn Vng cng em qun v hng bc nh
ng qun Thnh Cao, li em binh v hng ty ly Hunh Dng, git Chu H, Tung
Cng, cm t Hn Vng Tn, bao vy Thnh Cao. Hn Vng chy trn mt mnh cng ng
Cng ngi mt xe theo ca ngc mn ra khi Thnh Cao chy ln pha bc vt Hong H,
chy nhanh n Tu V ng m y, t xng l s gi. Sng sm rui nga vo thnh Trng
Nh, Hn Tn, cp qun ca hai ngi, on sai Trng Nh, i v pha bc thu thp thm qun
Triu, sai Hn Tn i v hng ng nh T.

Sau khi nm c qun ca Hn Tn, uy th ca Hn Vng li mnh, Hn Vng em qun
n H Nam pha nam thnh Tiu V, V cho qun n no v mun nh na. Nhng Trnh
Trung lm lang trung can Hn Vng, khuyn c p thnh cho cao, o ho cho su, ch ng
nh nhau vi qun S. Hn Vng nghe li. Hn Vng sai L Qun v Lu Gi em hai vn
qun v vi trm qun k vt bn Bch M, vo t S cng vi Bnh Vit nh ph qun S
pha ty t Yn, t Quch, ri li ly hn mi thnh t Lng.

Hoi m Hu Hn Tn c lnh i v hng ng nhng cha vt qua sng Bnh
Nguyn th Hn Vng sai Lch Sinh lm s gi n ni vi vua T l nh Qung, nn
Qung phn li S, ho vi Hn cng nh Hng V. Hn Tn dng k ca Khoi Thng
nh p v ph qun T. Vua T b Lch Sinh vo vc v nu ri b chy v hng ng Cao
Mt. Hng V nghe ni Hn Tn em qun ca H Bc, ph qun nc T v nc Triu, li
mun nh qun S bn sai Long Th v Chu Lan n nh Hn Tn cng vi tng k binh l
Qun Anh nh ph qun S, git Long Th, vua T l in Qung b chy v vi Bnh Vit.
Lc by gi cm qun t Lng, qua li lm kh vua S, ct t lng thc ca qun S.

Nm th t (203 trc cng nguyn) Hng V ni vi Hi Xun Hu v i t m To Cu:

-Hy gi gn Thnh Cao cn thn! Nu qun Hn n khiu chin th ng nh nhau vi
chng. Min lm sao cho chng ng tin qun v hng ng l c. Trong mi lm ngy
th no ta cng bnh nh c t Lng, sau s quay li vi tng qun.

Hng V bn ln ng nh cc thnh Trn Lu, Ngoi Hong, ly my thnh ny. Qu nhin
my ln qun Hn n khiu chin nhng qun S vn khng ra. Qun Hn cho ngi mng
nhic nm su ngy. i T M ni gin cho binh vt sng T Thy, qun s ra gia sng th b
qun Hn nh p. Qun Hn ph tan qun S, ly c tt c ngc vng, chu bu ca nc
S. i T M l Cu v trng s l Hn u t m c cht trn sng T Thy.

Hng V n Ty Dng, nghe tin qun Hi Xun Hu b thua, lin em qun tr v. Lc
by gi qun Hn ang vy Chung Ly mui (1) pha ng Hunh Dng, thy Hng V n,
u b chy vo ni him tr. Sau khi ph c qun T, Hn Tn cho ngi n ni vi Hn
Vng:

-Bin gii ca T gip vi S, nc T l nc gian tr, nu ti khng tm lm vua th s khng
dp yn nc T c.

Hn Vng mun nh Hn Tn, Lu Hu Trng Lng ni:

-Khng bng nhn dp ny lp ng ta lm vng cho ng ta gi t T.

Hn Vng bn giao n cho Trng Lng, phong Hn Tn lm T Vng. Hng V nghe tin
qun Long Th b ph th s hi, sai V Thip, ngi Vu Thai n thuyt phc Hn Tn, nhng
Hn Tn khng nghe.

S v Hn my ln ging co cha ai hn ai, nhng ngi mnh khe th kh v i lnh, nhng
ngi gi yu th mt v vic vn chuyn lng thc. Hn Vng v Hng V gp nhau Qung
V ni chuyn. Hng V mun mt mnh khiu chin vi Hn Vng. Hn Vng k ti Hng
V:

-Lc u ta cng ngi u theo lnh ca Hoi Vng: Ai vo Quan Trung trc th c lm
vng. Nh ngi bi c, phong ta lm vng t Thc v t Hn, l mt ci ti. Nh
ngi gi mnh lnh ca vua, git Khanh T Qun Qun v t tn mnh ln,, l hai ti. Sau
khi cu Triu, ng l nh ngi phi quay v bo vi nh vua, nhng li

....................


1. Tng ca Hng V.

....................

chuyn quyn p qun ch hu vo Quan Trung, l ba ti.. Hoi Vng c ba c: Vo t
Tn khng c lm vic hung bo, cp bc, nhng nh ngi t chy cung tht nh Tn,
o m Tn Thy Hong, thu ca ci ca Tn, l bn ti. Nh ngi li git vua Tn u
hng l T Anh, l nm ti. La di, chn sng hai mi vn con em Tn Tn An, tri li
phong tng Tn lm vng, l su ti. Phong cc tng ca ngi lm vng nhng ni
t tt cn y ui ch c khin bn bt ti di tranh nhau lm phn, l by ti. Nh
ngi ui Ngha ra khi Bnh Thnh t ca mnh y, chim ot t ca Hn
Vng, thn tnh t Lng, t S, dnh cho mnh nhiu t, l tm ti. Nh ngi sai
ngi git ngm Ngha Giang Nam, l chn ti. Phm lm ti m git vua, git nhng
ngi u hng, cai tr khng cng bnh, khng gi li giao c ca vua th thin h khng th
no tha ti phn nghch v o, l mi ti. Nay ta cm ngha binh cng ch hu git bn
tn c v gic cp, ta s sai bn ti phm b hnh pht git nh ngi ch hi u m giao
chin vi nh ngi!

Hng V c gin ngm bn trng Hn Vng. Hn Vng b thng bng, nhng li s vo
ngn chn m ni:

-Thng gic bn trng ngn chn tao ri(1).

Hn Vng b thng, nm. Trng Lng p ni Hn Vng c gng dy i y lo qun s
qun s an lng ng cho qun S tha c nh thng Hn. Hn Vng i ra trc hng qun,
bnh cng nng

..................

1. iu ny chng t Lu Bang ht sc nhanh tr.

.................

thm, Hn Vng bn rui nga vo Thnh Cao. Khi khi bnh, Hn Vng i v hng ty
vo Quan Trung n t Lng Dng thm hi cc ph lo, t tic ru, bu u Tc Vng
trc kia l Hn ch Lch Dng, l li y bn ngy ri li tr v trong qun, ng Qung
V. Binh s Quan Trung cng ra theo Hn Vng.

Lc by gi Bnh Vit cm qun t Lng, lun qua li lm qun S kh cc, ct t lng
thc ca qun S; in Honh n theo Bnh Vit. Hng V my ln nh bn Bnh Vit th
T Vng l Hn Tn li tin qun nh S. Hng V s, cng Hn Vng giao c chia
khong gia thin h, ct t t Hng Cu v pha ty l ca Hn, t Hng Cu v pha ng l
ca S. Hng Vng tr li cha v v Hn Vng. Trong qun u tung h vn tu. Sau hai
bn tr v v t bit ra i mi ngi mt pha: Hng V t gi em qun v pha ng.

Hn Vng mun em qun v pha ty nhng theo k Trn Bnh v Lu Hu Trng Lng,
tin qun ui Hng V v pha nam thnh Dng H th dng li; Hn Dng hn vi T
Vng Hn Tn, Kin Thnh Hu Bnh Vit cng hp nhau nh S, nhng khi qun Hn
Vng n C Lng th vn khng gp qun ca Hn Tn, Bnh Vit. Qun S bn nh qun
Hn thua to. Hn Vng li vo thnh, p thnh cao, o ho su gi. Hn Vng dng k
ca Trng Lng nn Hn Tn v Bnh Vit u n.

n khi Lu Gi vo t S vy t Th Xun, Hn Vng b thua trn C Lng, bn sai s
gi triu i t m l Chu n iu ng qun Cu Giang i theo qun Lu Gi, V Vng
Knh B lm c dn Thnh Ph, Ty H, Lu Gi v cc ch hu T v Lng u hp nhau
Cai H, V Vng Knh B lm Hoi Nam Vng.

Nm th nm (202 trc cng nguyn), Cao T cng qun ca ch hu nh qun S thng
Hng V mt trn quyt lit Cai H. Hoi m Hu Hn Tn cm ba mi vn qun ng u
vi qun ch, Khng Tng Qun cnh t, Phi Tng Qun cnh hu, Hong pha
sau. Ging Hu, Si Tng Qun sau lng Hong . Qun ca Hng V vo khong mi
vn. Hoi m Hu nh u tin khng thng ni, rt lui. Khng Tng Qun v Phi Tng
Qun em qun n gip. Qun S khng thng ni. Hoi m Hu nhn lc y tin ln nh
qun S i bi Cai H. Binh s Hng V nghe trong qun Hn ht nhng bi ca nc S cho
rng qun Hn ly tt c t S ri; Hng V thua b chy cho nn qun thua to. Hn
Vng sai K Tng Qun Qun Anh ui theo git Hng V ng Thnh, chm u tm
vn ngi, bn bnh nh c t S;

Nc L theo S gi vng thnh, qun Hn ly khng c. Hn Vng em qun ch hu i
v hng bc, ch cho cc v ph lo L thy u Hng V, L mi u hng. Hn Vng bn
chn ct Hng V vi danh hiu L Cng Cc Thnh. Hn Vng tr v n nh Bo, phi
nga vo thnh ca T Vng, cp qun ca T Vng. Thng ging, ch hu cng cc quan
vn v suy tn Hn Vng lm Hong , Hn Vng ni:

-Ta nghe ni: Ngi hin mi c lm , nu khng ch l li ni sung khng nn lm. Ta
khng dm ln ngi .

Qun thn u ni:

-i vng xut thn thp hn, git bn bo ngc, bnh nh bn bin, ngi no c cng th
c ct m phong lm vng, lm hu. Neu i vng khng c danh hiu tn qu th h u
nghi khng tin. Bn thn liu cht xin gi iu .

Hn Vng ba ln nhng khng c, bt c d ni:

-Nu cc ng u cho th l tin th ti nhn, v tin li ca quc gia.

Ngy gip ng, Hn Vng bn ln ngi Hong pha bc sng T Thy. Hong ni:

-Ngha khng c con chu, T Vng Hn Tn quen phong tc ca S, cho nn di T
Vng lm S Vng ng H B (1). Lp Kin Thnh Hu l Bnh Vit lm Lng
Vng, ng nh o, lp vua Hn trc kia l Tn lm Hn Vng, ng Dng
ch. Di Hnh Sn Dng Ng Nhu lm Trng Sa Vng, ng Lm Tng. Tng
ca phin qun l Mai Quyn c cng theo Cao T vo V Quan, cho nn Cao T t ra n c
vi ng ta. Hoi Nam Vng Knh B, Yn Vng Tang , Triu Vng Ngao u nh c.

Thin h bnh nh, Cao T ng Lc Dng ch hu u lm ti. Hoan trc y lm
Lm Giang Vng, theo Hng V, phn li Hn. Cao T sai L

........................

1. Thc ra th Lu Bang s Hn Tn nn ni kho, cho Tn lm vua S, ni l k nghip Ngha
.

......................

Qun, Lu Gi bao vy Hoan, nhng khng ly c thnh, my thng sau Hoan u hng v b
git Lc Dng. Thng 5 bi binh, binh s u c gii ng v nh. Con ci cc ch hu
Quan Trung c tha mi hai nm thu. Ngi no tr v nc mnh th tha cho su nm thu
nui sng v thng cho mt nm thu.

Cao T c tic ru pha nam cung Lc Dng. Cao T ni:

-Lit hu v cc tng ng giu gim. Tt c u ni tnh thc. Ti sao ta ly c thin h?
Ti sao h Hng mt thin h?

Cao Khi v Vng Lng ni:

- B h ngo mn v khinh ngi. Hng V nhn t v thng ngi. Nhng b h sai ai cp
c thnh, ly c t, hng phc c ni no th cho ngay ni y, cng chung li vi thin
h. Hng V ghen ngi gii, ght ngi c ti, hi ngi c cng, nghi ngi hin. Khi nh
thng th khng thng cng cho ngi ta, khi c t, th khng cho ngi ta hng li, do
cho nn mt thin h.

Cao T ni:

-Ngi ch bit mt m cha bit hai, phm vic tnh tan trong mn trng m quyt nh c
s thng ngoi ngn dm th ta khng bng T Phng(1), tr nc nh, v yn trm h, vn ti
lng thc khng bao gi t th ta khng bng Tiu H. Nm trong tay trm vn qun nh
l nht nh thng, tin cng l nht nh ly th ta khng bng Hn Tn. Ba ngi ny u l
nhng k ho kit, ta bit dng h cho nn ly

...........................

1. Trng Lng.

..........................

c thin h. Hng V c mt Phm Tng m khng bit dng cho nn b ta bt.

Cao T mun ng vnh vin Lc Dng. Lu Kinh ngi t T ni vi Lu Hu Trng
Lng khuyn vua vo ng Quan Trung. Ngay hm y, Cao T ln xe nga vo ng
Quan Trung. Thng 6, i x thin h.

Thng 10, Yn Vng Tang lm phn, nh ly t i. Cao T thn hnh cm qun nh,
bt c Yn Qun Tang , lp thi y Lng Qun lm Yn Vng, sai tha tng Phn
Khoi cm qun nh t i. Ma thu nm y, Li C lm phn Cao T thn hnh cm qun
nh, Li C b chy. Li C nguyn l tng ca h Hng, khi h Hng thua trn, Li C lm
Trn Cng khng trn theo Hng Cao T nn c Cao T phong hu nh Xuyn. Cao T
n Lc Dng cm s tt c cc thng hu(1) v triu tp h. Li C s cho nn lm phn.

Nm th 6(201 trc cng nguyn)Cao T c nm ngy n thm Thi Cng theo nh l cha
con trong nh. Vin quan lnh nh Thi Cng ni:

-Trn tri khng c hai mt tri, di t khng c hai vua. Nay Hong tuy l con nhng l
vua, ngi tuy l cha nhng l ti. L no ngi li khin nh vua ly by ti nh vy? Lm nh vy
th uy ln khng thi hnh c. Sao Cao T n thm Thi Cng. Thi Cng cm chi ra
ca n i tht li. Cao T c kinh, xung xe Thi Cng, Thi Cng ni:

.........................

1. Tc l trit hu, cp bc tn qu nht trong cc hu nh Hn i l thng hu v hu (tn V
l Trit ).

.......................

-Hong l vua, l no li v ti m lm sai php tc ca thin h.

Cao T bn tn Thi Cng lm Thi THng Hong, khen vin lnh trong nh Thi Cng,
thng cho ng ta 500 cn vng.

Thng 12, c ngi bo vi nh vua c vic bin ng, rng S Vng Hn Tn mu phn, nh
vua hi cc quan chung quanh n tranh nhau gic nh vua nh. Nh vua dng k ca Trn
Bnh gi v i chi m Vn Mng, hp ch hu t Trn. S Vng Hn Tn n n lin b
bt.

Hm y i x thin h. in Khng mng Cao T:

-B h bt c Hn Tn, li cai tr Quan Trung. Tn l nc hnh th him tr, sng ni bao
quanh nh ci ai, cch thin h ngn dm, vi hai vn ngi cm gio c th chng li mt
trm vn ngi. a th tin li cho nn khi dem qun xung nh ch hu cng nh ngi
trn nh cao mt chu nc xung. Nc T pha ng c Lang Gia, Tc Mc mu m, pha
nam c ni Thi Sn vng chc, pha ty c dng sng Hong H nc c lm gii hn, pha
bc c ci li l bin Bt Hi, t vung hai ngn dm vi hai mi vn qun T c th chng
c ni mt trm vn qun cch xa ngn dm. Cho nn hai ni ny gi l ng Tn v Ty Tn.
Nu khng phi l con em thn thch th khng phi cho lm vng nc T c (1).

Cao T ni:

-Phi y!

.......................

1. Chnh v vy m khi nghe Hn Tn t lp l Gi Vng nc T, Lu Bang hong ht mun
em qun nh.

.......................

bn thng 500 cn vng. Mi ngy sau, Cao T phong Hn Tn lm Hm m Hu chia t
ai ca Tn lm hai nc. Cao T ni:

-Lu Gi c nhiu cng phong cho lm Kinh Vng lm vng Hoi ng ngi em ca ta l
Giao lm S Vng cai tr Hoi Ty, con ca ta l Phi lm T Vng cai tr by mi thnh.
Nhng ngi no ni c ting T th u thuc vo nc T.

Cao T bn xt n vo cng lao ca mi ngi cng cc lit hu, cht ph, phong t, di Hn
Vng Tn n Thi Nguyn.

Nm th 7(200 trc cng nguyn)Hung N nh Hn Vng Tn M p. Tn nhn bn mu
vi chng lm phn Thi Nguyn. Nhng ngi Bch Th, Mn Khu v Vng Hong lp
vin tng trc kia ca nc Triu l Triu Li lm vua lm phn. Cao T thn chinh i
nh. Gp lc tri lnh trong s mi binh s th c hai, ba ngi rng ngn tay. Cao T n
Bnh Thnh, qun Hung N vy qun ta by ngy Bnh Thnh, sau mi b i. Nh vua sai
Phn Khoi li, bnh nh t i, lp ngi anh ca Cao T l Lu Trng lm i Vng.

Thng 2, Cao T t Bnh Thnh qua thnh Lc Dng ca Triu n Trng An. Cung Trng
Lc xy xong t tha tng tr xung u di n Trng An.

Nm th 8(199 trc cng nguyn) Cao T em qun v hng ng nh nhng qun gic st
li ca Hn Vng Tn ng Vin. Tha tng Tiu H xy xong cung V ng, dng ca
pha ng, ca pha bc, kho v kh, kho la in ng trc. Cao quay v thy cung v
ca cung to ln qu, c gin bo Tiu H:

-Thin h ang kh s v chin tranh lu, vic thnh bi cha bit nh th no, ti sao li
dng cung tht qu chng nh vy?

Tiu H ni:

-Thin h va mi n nh cho nn c th nhn m xy dng cung tht. Nh vua ly bn
bin lm nh, cung tht khng trng l th khng lm cho uy th mnh thm ln. V chng,
khng th cho i sau c th c g thm vo vic b h lm.

Cao T bn bng lng. Cao T n ng Vin, i qua Bch Nhn, bn Qun Cao lm tha
tng nc Triu mu git Cao T. Cao T thy xc ng trong lng, nn khng li (1). Vua
i l Lu Trng b nc trn, thn hnh tr v Lc Dng, b ph trut cho lm Hp Dng
Hu.

Nm th 9, vic lm phn ca bn tha tng nc Triu l Qun Cao b l, b git c ba h,
Cao T ph trut Triu Vng Ngao lm Tuyn Bnh Hu, nm y di bn qu tc nc S l
cc h Chiu, Khut, Cnh, Hoi v h in nc T n Quan Trung. Cung V ng xong,
Cao T triu ch hu, qun thn t tic ru in trc ca cung V ng. Cao T cm chn
ngc ng dy chc th Thi Thng Hong, ni:

-Trc y cha cho ti khng lm c vic g, khng lo lm n chng bng anh Trng. By gi
cng nghip ti lm so vi anh Trng th ai hn?

Qun thn trn in u h vn tutt c ci vang rt l vui v.

Nm th 10, thng 10, Hoi Nam Vng Knh B v Lng Vng Bnh Vit, Yn Vng L
Qun, Kinh

......................

1. Xem Trng Nh, Trn D lit truyn.


......................

Vng Lu Gi, S Vng Lu Giao, T Vng Lu Phi, Trng Sa Vng Ng Nhu u n
chu cung Trng Lc. Ma xun v ma h khng c g xy ra. Thng 7 Thi Thng Hong
mt cung V ng. S Vng v Lng Vng u n a tang, Cao T tha nhng ngi b
t Lch Dng, i tn Lch p l Tn Phong. Thnh 8, tng quc nc Triu l Trn Hy
lm phn t i. Nh vua ni:

-Hy trc kia thng lm s gi ca ta, rt c tin cy. t i l ni quan trng i vi ta, cho
nn phong Hy lm hu lm tng quc v gi t i. Nay hn li cng bn Vng Hong
dng v lc cp t i. Quan li v dn chng t i u khng c ti, ta tha ti cho h.

Thng 9, nh vua thn hnh i v hng ng nh Trn Hy. Khi n Hm an, nh vua mng
r ni:

-Hy khng chim c Hm an pha Nam m li chn sng Chng Thy, ta bit rng hn
khng lm g c!

Khi nghe ni cc tng ca Hy nguyn trc l con bun, vua ni:

-Ta bit phi cho chng ci g ri (1)

Bn t lt cho cc tng ca Hy nhiu vng.

NHiu ngi ra hng. Nm th 11, nh vua git bn Trn Hy Hm an. Cng vic cha
xong, tng ca Hy l Hu Sng cm u hn vn qun quy nhiu, Vng Hong nh Liu
Thnh, Hn sai tng qun Quch Mng cng tng nc T nh ph tan. Thi u Chu Bt i
theo ng Thi Nguyn vo bnh nh

........................

1. Con bun th tham li.

......................

t i. Khi ti M p, M p khng hng phc, Chu Bt tn cng v tn ph thnh ny.
Tng ca Hy l Triu Li gi thnh ng Vin, Cao T nh khng ly c. hn mt
thng, binh s ca Li mng nhic Cao T, Cao T ni gin. n khi thnh u hng, Cao T
sai chm nhng ngi mng nhic mnh, cn nhng ngi khng mng nhic th tha cho.
Cao T cho chia t Triu v min bc cho cc ni lp con ca mnh l Hng lm i Vng,
ng Tn Vng.

Ma xun Hoi m Hu Hn Tn mu phn Quan Trung b git c ba h. Ma h, Lng
Vng Bnh Vit mu phn, b ph trut di i t Thc, sau li mun phn, nn git c ba
h. Nh vua lp ngi con l Khi lm Lng Vng, lp ngi con l Hu lm Hoi Dng
Vng. Thng by, ma thu, Hoi Nam Vng Knh B lm phn pha ng ly t ca Kinh
Vng Lu Gi, pha bc, vt qua sng Hoi. S Vng l Giao b chy vo t Tit, Cao T
thn hnh em qun n nh, lp ngi con trng ca mnh lm Hoi Nam Vng;

Thng mi, nm th 12, sau khi nh xong qun ca Knh B Hi Try, Knh B b chy.
Cao T sai bit tng ui theo. Cao T tr v i qua t Bi, dng li y, t ru Bi
Cung mi tt c nhng ngi quen bit c, khng k gi tr, cho ung tha h. Sai chn nhng
a tr Bi c mt trm hai mi ngi, dy cho ht; Khi ung ru say, Cao T g n
trc, ng dy t lm bi ca:

Gi ln thi dy ch, my bay ngn ngan!

Uy vang bn bin ch, v qu hng,

Lm sao c c k s mnh ch gi bn phng

Sai bn con tr tp ht bi y. Cao T bn ng dy ma, lng cm khi bun bi, khc v ni
vi nhng ngi ph huynh t Bi:

-K i xa nh lng c. Ta tuy ng Quan Trung nhng sau khi trm tui hn phch ca ta
vn cn thch t Bi. Ta xut thn l Bi Cng nh git k bo nghch m c c thin h. Ta
ly t Bi lm t ring, dn y i i khng phi ng thu;

Cc ph huynh, cc b m v nhng ngi quen c t Bi ung ru vui chi c ngy rt l
vui v, k li chuyn c m ci. Vui chi hn mi ngy. Cao T mun ra i, ph huynh t
Bi c tnh gi li, Cao T ni:

-Qun ca ta ng, cc ng khng th no cung cp cho h c.

Bn ra i. Dn Bi b huyn trng t1t c dn v pha ty thnh, hin l vt. Cao T li dng
li, dng trng ln ung ru ba ngy. Ph huynh t Bi u p u ly, ni:

-t Bi may mn c min thu, nhng t phong vn cha c, xin b h thng n n.

Cao T ni:

-t Phong chnh l ni ta sinh trng, lm sao li qun c; nhng ch v Ung X ngy xa lm
phn ta theo Ngy...

Ph hynh t Bi c ni xin. Cao T bn tha thu cho c t Phong v t Bi. sau nh vua
cho Bi Hu Lu T lm Ng Vng.

Bit tng Hn nh qun Knh B pha nam v pha Bc Thao Thy, ph tan qun qun
Knh B, ui theo v chm Knh B Phin Dng. Phn Khoi cm ring mt cnh qun
bnh nh t i, chm Trn HY Dng Thnh.

Thng 11, Cao T em qun v tr v Trng An sau khi nh Knh B.

Thng 12, Co T ni:

-Tn Thy Hong, S n Vng nc S l Trn Thip, An Ly Vng nc Ngy, Dn Vng
nc T, iu Tng Vng nc Triu u cht m khng c con chu, ta cho h mi ngi
c mi nh gi phn m. Ta cho Tn Hong hai mi nh, Ngy cng t V K (1)
nm nh.

Nh vua tha cho quan li v dn chng t i b Trn Hy v Triu Li cng p theo h.
Vin hng tng ca Trn Hy ni rng khi Trn Hy lm phn th Yn Vng L Qun sai ngi
n nh Hy cng bn mu. Nh vua sai Tch Vng Hu n n Qun; Qun co bnh. Tch
Dng Hu quay v bo li rng vic Qun lm phn c manh mi. Thng 2, Cao T sai
Phn Khoi, Chu Bt cm qun nh Yn Vng L Qun, tha cho quan li v dn chng
Yn theo k lm phn v lp hong t Kin lm Yn Vng. Khi nh Knh B, Cao T b
mt mi tn lc, trn ng v b bnh. Bnh nng, L Hu mi thy thuc gii n. Thy
thuc vo yt kin. Cao T hi thy thuc, thy thun ni:

-Bnh ny c th cha c.

Cao T bn mng (2) thy thuc:

-Ta xut thn o vi, tay cm ba thc kim ly c thin h, chng phi mnh tri hay
sao?

.....................

1. Tc l Tn Lng Qun, xem Ngy cng t lit truyn.

2. Ch bnchng t mt mnh kho cao.

.....................

Mnh tri th d c ti gii nh Bin Thc (1) cng lm c g!

Bn khng cho cha bnh, thng 50 cn vng ri cho v. t lu sau L Hu ni:

-Nu b h trm tui ri v tng quc Tiu H cng mt th ly ai thay?

Nh vua ni:

-To Tham c th lm c.

-Sao n ai?

-Vng Lng c th c, nhng Vng Lng hi gn. Trn Bnh c th gip ng ta. Trn Bnh
th tr khn c tha, nhng kh m lm mt mnh. Chu Bt l ngi trung hu, t vn ho nhng
ngi lm h Lu c an chnh l Chu Bt y (2), c th cho ng ta l thi y.

Thi Hu li hi:

-Sau n ai?

Nh vua ni:

-Sau th ngi cng khng bit c(3).

L Qun cng my ngn qun k i bin gii ch cho nh vua thi bnh vo t ti. Thng
t ngy gip thin, Cao T mt cung Trng Lc. Mt bn ngy ri m khng bo tang. L
Hu bn mu vi Thm T C (4):

-Cc tng v nh vua trc u l thng dn nay h phi quay mt v hng bc xng l by
ti nn vn thng bc b. Nay gp nh vua cn nh, nu khng git ht tt c i th thin h
khng an.

.......................

1. Thy thuc ni ting: Nht thi chin quc.

2. Nhn xt rt tinh: Qu nhin sau L Hu tm cch git h Lu a h L ln th chnh Chu
Bt tiu dit h L v gi cho nh Hn vn cn. Xem Trn tha tng th gia.

3. no sau th L Hu cng cht ri.

4. Ngi hu h v ng thi cng l tnh nhn ca L Hu.

.....................

C ngi nghe iu y ni vi Lch tng qun, Lch tng qun n yt kin Thm T C ni:

-Ti nghe ni nh vua mt bn ngy ri vn khng bo tang li cn mun git cc tng,
nh vy th thin h nguy mt! Trn Bnh v Qun Anh cm 10 vn qun gi Hunh Dng,
Phn Khoi v Chu Bt cm 20 vn qun, bnh nh t Yn, t i. Nu h nghe nh vua,
cc tng u b git th th no h cng em qun lin kt vi nhau quay v nh Quan Trung,
trong cc quan i thn lm phn, ngoi ch hu lm phn, vic dit vong c th nhn gt
m ch (1) vy.

Thm T C vo ni vi L Hu, bn bo tang, ngy inh mi, i x thin h. L Qun nghe
Cao T cht bn b trn vo Hung N.

L chn ct vo ngy bnh dn, ngy k t lp thi t lm vua, vua n miu Thi Thng
Hong. Qun thn u ni:

-Cao T xut thn hn vi, dp i lon lm cho n tr li ng ngay, bnh nh thin h, lam
thi t nh Hn, cng lao ht sc ln.

Nn dng tn hiu l Cao Hong (2). Thi t ni nghip, hiu l hong tc Hiu Hu .

.........................

1. Cng nh ni n ngay tc khc.

2. Theo php ch i xa, khi vua cht, qun thn hp li cn c vo hnh trng, cng lao hay
ti li ca vua m t cho mt tn gi l thy hay hiu bt. C ngi c tn p nh Lu
Bang nhng cng c ngi c tn xu nh Kit Tr v. v...

.......................

Nh vua sai cc qun, cc nc v ch hu u lp miu th Cao T, mi nm t th theo thi
tit. n khi Hu lm vua c nm nm, nh vua ngh n vic Cao T bun vui Bi
Cung nn ly Bi Cung lm miu th hai th Cao T. 120 ngi trc y Cao T dy ht u
sai chi nhc, v sau thiu ngi th in vo cho s.

Cao T c tm ngi con trai: ngi con u con ngi v th tn l Phi lm iu Hu Vng
nc T. Ngi con th hai tn l Hiu Hu l con ca L Hu. Ngi con th ba lm Nh l
Triu n Vng con ca Thch phu nhn, ngi con th t l Hng lm i Vng, sau lm
Hiu Vn , con ca Bc Thi Hu. Ngi con th nm l Khi lm Lng Vng, trong thi
L Thi Hu b di i lm Triu Cung Vng. Ngi con th su l Hoi Dng Vng tn l
Hu, thi Thi Hu b di i lm Triu U Vng. Ngi con th by l Trng b lm L Vng
Hoi Nam, ngi con th tm l Kin lm Yn Vng.

Thi S Cng ni:

-Chnh tr nh H trung thc. Khi s trung thc km i th bn tiu nhn mt l, cho nn nh n
k tip theo dng ch knh cai tr. S knh cn sau km i, bn tiu nhn li theo ma
qu, cho nn nh Chu k tip theo dng vn cai tr. Sau vn km i, k tiu nhn bin
thnh xo tr. V vy cho nn b cu s xo tr khng g bng dng ch trung thc. o
tam vng xoay vn ht ri li quay l. Trong thi Chu, Tn c th ni ci vn b h hng i.
Chnh tr ca Tn khng thay i iu li dng hnh pht khc lit h chng sai lm sao! cho
nn khi nh Hn ni ln, sau khi tip thu tnh trng h hng th d thay n, khin ngi ta
c c nguyn l ca tri vy(1). Cao T tip triu thn, vo thng 10, xe dim bng vi mu
vng, c o cm bn tri, chn Trng Lng.

.........................

1. y l tc gi trnh by quan im ca mnh v chnh tr. Tc gi quan nim s vt bin i
theo vng trn tc l c thay i m khng c tin ho. Quan im y l then cht ca Kinh
Dch. Nh H, ly vic trung thc lm then cht cho vic cai tr dn, nhng trung thc qu th
thnh ra th l, khc phc sai lm y, nh n nu ln nguyn tc knh, ly knh lm then
cht. NHng mt khi thin lch th knh bin thnh s, do nh n, v sau ch ni n qu
thn, th cng. Nh Chu dng vn (l nghi hnh thc) b cu, nhng khi thin lch s
thnh gian xo nh trong thi Xun Thu, Chin Quc. ng l Tn ln phi b cu vn bng
trung thc li b cu bng php lut tc l khng i theo vng trn. Do m tht bi. i vi
cc tc gi cng nh i vi cc t tng gia Trung Quc trc kia ni chung ci o rong chnh
tr l biu hin cho ci o trong tri t.


L Hu Bn K -

1. L Thi Hu l v ca Cao T t lc cn hn vi, sinh Hiu Hu , con gi l L Nguyn
thi hu. Khi Cao T lm Hn Vng, ly Thch C, ngi nh o, rt yu qu, sinh Triu n
Vng, tn l Nh . Hiu Hu l ngi nhn t, yu ui; Cao T cho l khng ging mnh,
thng mun ph trut, lp Nh l con ca Thch C: Nh ging ta. Thch C c Cao
T yu, thng i theo nh vua n pha ng ca i, ngy m khc lc mun lp con mnh
thay thi t. L Hu tui cao thng nh, t khi gp mt nh vua, cho nn cng b b ri. Nh
c lp lm Triu Vng, my ln sut thay thi t. Nh c cc quan i thn can ngn v
nh c mu k ca Lu Hu cho nn thi t mi khng b trut (1).

L Hu l con ngi cng rn, quyt on gip Cao T bnh nh thin h. Cc quan i thn b
Cao T git phn ln do sc ca L Hu (2). Hai ngi anh L Hu u lm tng: ngi anh
c l Chu L Hu, cht v nhim v, ngi em l L Thi c phong lm Lch Hu, v L Sn
c phong lm Giao Hu. Ngi anh th hai l L Thch Chi lm Kin Thnh Hu (3).

2. Nm th mi hai (195 trc cng nguyn) thng t, ngy gip Thn, Cao T mt cung
Trng Lc. Thi T ni ngi lm hong . Lc by gi, Cao T c tm ngi con. Ngi th
nht l Phi, anh ca Hiu Hu, nhng khc m. Phi lm T Vng. Cn tt c u l em ca
Hiu Hu. Con ca Thch C, tn l Nh , lm Triu Vng; con ca Bc Phu Nhn tn l
Hng lm i Vng; nhng ngi con ca nhng ngi v khc l Khi lm Lng Vng,
Hu lm Hoi Dng Vng, Trng lm Hoi Nam Vng, Kin lm Yn Vng. Em ca Cao
T tn l Giao lm S Vng; con ca ngi anh Cao T tn l T ln lm Ng Vng. Cn
khng phi h Lu th c Thn con ca cng thn Ng Nhu (lm phin qun) c lm Trng
Sa Vng. L Hu ht sc on gin Thch phu nhn v ngi con ca phu nhn l Triu Vng,
bn sai giam Thch phu nhn cung Vnh Hng v mi Triu Vng n. S gi ba ln tr v.
Kin Bnh Hu Chu Xng lm tng quc nc Triu bo s gi:

- Cao giao ph Triu Vng cho ti. Triu Vng hy cn t tui, ti trm nghe thi hu on
gin Thch phu nhn, mun mi Triu Vng v git c hai m con, ti khng dm cho nh
vua i. Nh cua li b bnh khng th vng theo chiu.

L Hu c gin, bn sai ngi gi tng quc nc Triu v. Tng quc nc Triu v n
Trng An, thi hu li sai ngi mi Triu Vng ln na. Triu Vng ra i. Cha n kinh
th Hiu Hu vn l ngi nhn t, bit thi hu gin, nn thn hnh n Triu Vng
B Thng, ri cng vo cung, lun lun km Triu Vng. Lc Triu Vng i ng, n ung,
Hu u bn cnh. Thi hu mun git Triu Vng nhng khng c dp no.

Thng mi hai, nm th nht ca Hiu Hu (194 trc cng nguyn) nh vua bui sm ra
i bn. Triu Vng nh khng th dy sm. Thi hu nghe tin Vng mt mnh bn sai
ngi mang thuc c n cho Vng ung. Lc m sang, Hiu Hu v th Triu Vng
cht. Sau thi hu cho Hoi Dng Vng tn l Hu lm Triu Vng.

Ma h, thi hu ban chiu truy tng cha ca Lch Hu (4) lm Lnh V Hu. Thi hu bn cht
chn tay Thch phu nhn, mc mt t tai, cho ung thuc thnh cm, cho trong nh tiu gi
l con ngi ln. Sau my hm, thi hu cho gi Hiu Hu vo xem con ngi
ln. Hiu Hu thy, hi; bit l Thch phu nhn, lin khc rng ln. Do , Hiu Hu
mc bnh, trong hn mt nm khng dy c, sai ngi ni vi thi hu:

- Vic khng phi l vic con ngi lm (5)! Ti l con ca thi hu, khng th no tr thin
h c!

Hiu Hu v th ngy m ung ru chi bi dm dt, khng nghe chnh s, cho nn mc
bnh. Nm th hai, Nguyn Vng nc S, iu Hu Vng nc T u n chu. Thng
mi, Hiu Hu cng n tic v ung ru vi T Vng trc mt thi hu. Hiu Hu cho rng
T Vng l anh nn ngi gh trn theo l nhng ngi trong nh. Thi hu ni gin bn sai
rt hai chn thuc c t trc mt mnh, sai T Vng chc th. T Vng ng dy. Hiu
Hu cng ng dy nng chn mun cng chc th vi T Vng. Thi hu s qu, thn hnh
ng dy ht chn ru ca Hiu Hu. T Vng ly lm l, do khng dm ung, gi v say
i ra. Khi hi, bit l thuc c, T Vng s hi, t cho rng khng th ra khi Trng An
nn rt lo lng. Quan ni s ca T Vng tn l S ni vi T Vng:

- Thi hu ch c mt mnh Hiu Hu v cng cha L Nguyn. Nay nh vua c hn by mi
thnh, m cng cha ch c vi thnh. Nu nh vua qu thc em mt qun dng cho thi hu
lm p tm gi ca cng cha th thi hu th no cng mng r v nh vua cng khng phi
lo ngi g.

T Vng bn dng qun Thnh Dng, tn cng cha L Nguyn lm Vng Thi Hu. L
Hu mng r bng lng bn t tic ru cung ring ca vua T (6), sau khi ung ru vui v,
thi hu cho vua T tr v nc mnh.

Nm th ba, bt u xy thnh Trng An.

Nm th t, thnh xy xong c mt na.

Nm th nm v nm th su, thnh xy xong, ch hu n hp. Thng mi, ch hu triu
cng chc mng (7).

3. Nm th by, ma thu, thng tm, ngy mu dn, Hiu Hu mt. Pht tang (191 trc
cng nguyn). Thi hu khc nhng khng chy nc mt. Ngi con ca Lu Hu (8) l
Trng Tch Cng lm th trung mi mi lm tui. Trng Tch Cng ni vi tha tng:

- Thi hu ch c mt mnh Hiu Hu. Nay Hiu Hu mt, thi hu khc khng au xt, ngi c
bit ti sao khng?

Tha tng ni:

- Ti sao vy?

Tch Cng ni:

- Hong khng c con ln tui. Thi hu s bn cc ng. Nay ng xin cho L Thi, L Sn,
L Lc lm tng, cm qun gi cc o qun pha nam v pha bc, cho nhng ngi h L
vo gi cc chc v trong cung. Lm nh th th thi hu s yn tm v bn cc ng may m
trnh khi tai ha.

Tha tng bn lm theo k ca Tch Cng. Thi hu mng r. Lc y mi khc thm thit
(9). Uy quyn h L bt u t .

Thi hu i x thin h. Thng chn, ngy tn su, chn ct Hu . Thi T (10) ln ngi lm
hong vo l miu Cao T. T nm th nht, tt c cc hiu lnh u do thi hu a ra.
Thi hu gi mnh lnh ca mnh l ch (11), bn vic mun lp nhng ngi h L lm
Vng. Thi hu hi t tha tng l Vng Lng. Vng Lng ni:

- Cao git con nga trng m th: Ai khng phi h Lu m lm Vng th thin h
cng nhau nh n. Nay thi hu phong cho h L lm Vng th tri li giao c.

Thi hu khng bng lng, hi t tha tng Trn Bnh, Ging Hu Chu bt. Bn Chu Bt tr
li:

- Cao bnh nh thin h, phong con em ca mnh lm Vng. Nay thi hu gi mnh lnh
ca mnh l ch, phong anh em h L lm Vng th c g l khng c?

Thi hu mng r bi triu.

Vng Lng trch thm Trn Bnh v Ging Hu:

- Trc y chng ta cng Cao ung mu n th, cc ng khng c y sao? Nay Cao
bng h, thi hu l ngi n b lm ch c thin h, mun phong cho h L lm Vng, cc
ng lm theo s thch, ha theo mun ca thi hu, lm tri giao c th cn mt mi no m
thy Cao di t na?

Trn Bnh v Ging Hu ni:

- Hm nay b thi hu trc mt, can gin gia triu nh th chng ti khng bng ng. Nhng
vic bo ton x tc, gi vng cho con chu h Lu th ng s khng bng chng ti.

Vng Lng khng bit tr li nh th no.

Thng mi mt, thi hu mun bi b Vng Lng, bn cho Lng lm thi ph (12) ca ,
cp quyn tha tng ca Lng. Lng co bnh xin v. Thi hu bn cho Thm T C lm t
tha tng, Trn Bnh lm hu tha tng. T tha tng khng lm vic nc, xem xt vic
trong cung nh mt vin lang trung lnh. T C c thi hu yu t trc, thng tin dng.
Cc cng khanh u do ng ta m gii quyt mi vic. Thi hu bn truy tn cha ca Lch Hu
lm iu V Vng, mun nhn dn dn phong cho nhng ngi h L lm Vng. Thng
t, thi hu mun phong cho nhng ngi h L lm hu nn trc tin phong nhng ngi
cng thn ca Cao T: Lang trung lnh V Trch c phong lm Bc Thnh Hu, L Nguyn
cng cha cht c tng tn thy l L Nguyn thi hu. Con ca L Nguyn l Yn c
phong lm L Vng. Cha ca L Vng l Trng Ngao c phong lm Tuyn Bnh Hu.
Chng, con ca iu Hu Vng nc T, c phong lm Chu H Hu. Thi hu g con gi
ca L Lc cho ng ta. Tng quc nc T tn l Th c phong lm Bnh nh Hu. Quan
thiu ph tn l Din c phong lm Ng Hu. Thi Hu mun phong Vng cho h L nn
trc y phong cho nhng ngi con ca nhng ngi thip ca Hiu Hu: Cng c phong
lm Hoi Dng Vng; Bt Nghi c phong lm Thng Sn Vng; Sn c phong lm
Tng Thnh Hu.; Triu c phong lm Ch Hu. V c phong lm Hp Quan Hu. Thi
hu gi cho cc quan i thn, cc quan i thn xin lp Lch Hu L Thi lm L Vng. thi
hu ng thun. L Thch Chi lm Khang Hu Kin Thnh mt, ngi con ni nghip c ti b
trut, ngi con t l L Lc c lp lm H Lng Hu, ni tip Khang Hu. Hai nm sau,
Thng Sn Vng mt. thi hu cho ngi em ca Thng Sn Vng l Tng Thnh Hu
tn l Sn lm Thng Sn Vng, i tn ng l Ngha.

Thng mi mt, L Vng la Thai mt, c tng tn thy l Tc Vng. Thi t Gia thay th
c lp lm Vng. Nm th ba, khng c vic g. Nm th t, phong L Tu lm Lm Quang
Hu (13), L lm Thn Hu, L Canh Thy lm Chu K Hu, L Phn lm L Thnh Hu
v phong nm ngi lm tha tng ca ch hu.

Con gi ca Tuyn Bnh Hu lm Hiu Hu hong hu, khng c con, gi lm c mang ly con
mt ngi thip lm con mnh, v lp lm thi t, ri git ngi m. Hiu Hu mt, thi t c
lp lm hong . Khi ln ln, nghe ni m mnh b git, mnh khng phi l con ca hong
hu, bn ni:

- Hong hu lm sao c th git m ta m gi ta l con? Gi ta cn b, nu ta trng thnh th
s thay i.

Thi hu nghe tin y ly lm lo lng, s lm lon, bn giam cung Vnh Hng, ni rng
hong b mc bnh nng. Cc quan hu khng c thy mt. L Hu ni:

- Ai c thin h l nm ci vn mnh ca vn dn cng nh tri che t ch vy. Nh vua trong
lng vui v lm cho trm h c yn; trm h vui v th phng nh vua. Trn di vui
v ha hp nn thin h c yn. Nay hong mc bnh lu khng khi, li mt tr, hn
lon, khng th tip tc phng th tn miu x tc, khng th giao ph thin h c. Cn
phi thay ngi khc.

Qun thn u p u ni:

- Hong Thi Hu v thin h v ton dn m tnh k, c th lm cho tn miu x tc c
yn n lu di. Bn by ti p u tun theo li chiu.

b ph trut, L Hu giam ri git i. Thng nm ngy bnh thn, lp Thng Sn Vng tn
l Ngha lm , i tn l Hong, nhng khng gi l nm u v thi hu ra cc ch tr
thin h. Thi hu phong Ch Hu tn l Triu lm Thng Sn Vng, t chc quan thi y.
Ging Hu Chu Bt c lm thi y.

Nm th nm, thng tm, Hoi Dng Vng cht, ngi em tn l V lm H Quan Hu c
phong lm Hoi Dng Vng. Thng mi nm th su, thi hu ni:

- L Vng tn l Gia n kiu ngo hng hch nn b trut ph. Cho L Sn, em ca Tc
Vng Thai lm L Vng.

Ma h, i x thin h, phong Hng C, con ca iu Hu Vng nc T, lm ng Mu
Hu. Nm th by thng ging, thi hu cho mi Triu Vng Hu n. Hu ly con gi h L
lm hong hu, nhng khng yu m yu ngi v khc. Ngi con gi h L ghen, gin b i,
gim vi thi hu, vu ti ng ta ni: H L lm sao lm Vng c? Nu thi hu trm tui
ri, th no ta cng s nh h.

Thi hu ni gin, cho mi Triu Vng n. Thi hu cho trong cung in ring khng cho
yt kin. Thi hu sai bn v binh vy gi, khng cho n ung. Bn by ti c ngi a cm
trm, thi hu lin bt v tr ti. Triu Vng i bn ht:

H L chuyn quyn, h Lu nguy

Bc hip vng hu, p g phi

n b ght ghen vu vic c,

Bn hi nc kia, trn chng xt.

Ta khng ti trung, sao v y?

Cht ni ng hoang cn thm ly

Hi mun! th t st,

Lm vua cht i, ai thng xt?

Ring cy tri cao tr hn cu,

Git bn bo tn cu h Lu.

Ngy inh su, Triu Vng b giam m cht. Thi hu chn ct theo l ngi dn thng
ngoi ngha a ca dn chng Trng An. Ngy k su, co nht thc, ban ngy ti en. Thi
hu ght iu , trong lng khng vui bn bo cc quan hu:

- l v ta (14).

Thng hai di Lng Vng Khi lm Triu Vng. L Vng Sn c di lm Lng Vng.
Lng Vng khng v nc ca mnh, m lm thi ph ca . Thi hu lp Bnh Xng Hu
L Thai lm L Vng, i tn t Lng gi l t L, v t L li i l T Xuyn.

Ngi em gi ca thi hu l L Tu (15) c ngi con gi l v ca Dinh Lng Hu Lu Trch.
Trch lm i tng qun. Thi hu phong vng h L, s sau khi mnh cht i, Lu tng
qun s git h L bn cho Lu Trch lm Lang Gia Vng lm va lng ng ta.

Lng Vng Khi b di i lm Vng triu trong lng khng vui. Thi hu cho con gi ca
L Sn l hong hu ca Triu Vng. Cc quan theo hu hong hu u l nhng ngi h
L, h chuyn quyn v theo di ngm Triu Vng. Triu Vng cm thy t tng. Vng c
ngi thip yu qu b hong hu sai ngi cho ung thuc c cht. Vng bn lm bi ca gm
bn on, sai nhc cng ht. Vng au bun, thng su th t st. Thi hu nghe tin y, cho l
Vng v mt ngi n b m vt b l tn miu (16), bn ph trut ngi tha t ca
Vng.

Tuyn Bnh Hu Trng Ngao cht. Ngi con l Yn c phong lm L Vng. Ngao c
tng tn thy l L Nguyn Vng. Ma thu, thi hu sai s gi ni vi i Vng (17) mun
a i Vng i lm vua Triu. i Vng t t xin gi bin gii ca t i. Thi ph l
Sn va tha tng l Bnh ni vi V Tn Hu L Lc l v hu ln nht, a v cao nht vy xin
lp lm Triu Vng. Thi hu ng thun, truy tn cha ca Lc l Khang Hu lm Triu Chiu
Vng. Thng chn, Yn Linh Vng Lu Kin cht. ng ta c mt con l con ngi thip, thi
hu sai git i nn khng c ngi ni di v nc b b. Nm th tm, thng mi, lp con ca
L Tc Vng l ng Bnh Hu L Thng lm Yn Vng, phong em trai ca Thng l L
Trang lm ng Bnh Hu (18). Vo gia thng ba, L Hu i t v qua Ch o, thy mt con
vt nh con ch xanh bn nch ca mnh ri t nhin khng thy na. Sai bi xem th ni
l con ma ca Triu Vng Nh . Cao Hu t nhin b bnh au nch.

Cao Hu cho rng ngi chu ngoi ca mnh l Yn, lm L Nguyn Vng, t tui, mt cha
m t lc cn nh, c c yu t, bn phong cho hai ngi con ca ngi v trc ca Trng
Ngao l X lm Tn Hu v Th lm Nhc Xng Hu gip L Nguyn Vng l Yn.
Li phong trng i yt gi (19) Trng Thch lm Kin Lng Hu, L Vinh lm Chc T Hu,
nhng ngi hon quan lm lnh hay lm tha u c lm quan ni hu, phong p nm trm
h tiu dng. Vo gia thng by, Cao Hu mc bnh nng bn sai Triu Vng L Lc lm
thng tng qun, coi cnh qun pha bc, L Vng l Sn coi cnh qun pha nam.

L Hu dn L Sn v L Lc:

- Sau khi bnh nh thin h, Cao c giao c vi cc quan i thn: Ai khng phi h Lu
m lm vua th thin h cng nh n. Nay h L lm Vng, cc quan i thn khng chu.
Nu ta cht i, hong cn t tui, s cc quan i thn gy bin lon. Ngi phi cm qun
gi ly cung, ch c i theo m tang, ng cho ngi no p ch mnh.

Ngy tn t, Cao Hu cht. Di chiu cho vua cc nc ch hu mi ngi mt nghn cy vng.
Cc quan vn v, lit hu, cc quan lang v cc vin li u c thng vng theo trt ca
mnh. i x thin h, cho L Vng Sn lm tng quc, cho con gi ca L Lc lm hong
hu. Khi Cao Hu cht, t tha tng l Thm T C c lm thi ph ca (20).

4. Chu H Hu Lu Chng l ngi c dng kh v sc mnh. ng Mu Hu Hng C l em
ca ng ta. Hai ngi u l em ca T Ai Vng, sng Trng An. Lc by gi, h L chuyn
quyn mun lm lon nhng s bn i thn ca Cao T l Ging Hu, Qun Hu nn cha
dm khi s. Chu H Hu ly v l con gi L Lc, bit ngm m mu y, s b git bn sai
ngi ngm ni vi ngi anh l T Vng, xin T Vng em binh v hng ty git h L m
lm vua, cn Chu H Hu cng cc quan i thn s lm ni ng. T Vng mun em qun i
nhng quan tng quc khng nghe. Thng tm ngy bnh ng, T Vng sai ngi git quan
tng quc. Tng quc Thiu Bnh bn lm phn, cm qun mun vy nh vua. Nh vua nhn
y git tng quc v e, binh v pha ng, ri dng k nh la, ot binh ca Lang Gia
Vng ri cm u c hai o qun m i v pha ty. Vic ny k trong phn ni v T Vng.
T Vng a th cho vua ch hu ni: Cao bnh nh thin h, phong cho cc con em lm
vua. iu Hu Vng lm vua nc T, iu Hu Vng cht. Hiu Hu sai Lu Hu
Trng Lng lp ti lm T Vng. Khi Hiu Hu cht, Cao Hu cm quyn, tui cao, nghe
li bn h L, chuyn quyn ph trut hong lp ngi khc. Li git lin tip ba Triu
Vng, dit cc nc Lng, Triu, Yn phong vng cho h L, chia nc T lm bn.
Cc trung thn can ngn nhng Cao Hu b m hoc khng chu nghe. Nay Cao Hu mt i,
Hong tui cn nh, cha c th tr thin h, phi nh cy cc quan i thn v ch hu.
Nhng bn h L li chuyn quyn, t tn minh lm quan to, tu tp binh s, uy hip d di cc
lit hu v trung thn, t ban hnh cc ch sai khin thin h, khin cho tn miu b nguy.
Qu nhn em binh vo git nhng k khng c quyn lm Vng.

Nh Hn nghe tin y. Bn tng quc L Sn bn sai Dnh m Hu Qun Anh cm binh ra
nh. Qun Anh n Hunh Dng bn bn mu:


- Bn h L nm ly binh quyn Quan Trung, mun lm nguy hi n h Lu m t lp. Nay
nu ta ph qun T quay tr v bo, tc l gip thm cho ho L.

Qun Anh bn li, ng n Hunh Dng, sai s gi v bo vi T Vng v ch hu,
cng nhau lin minh i khi h L lm bin s tiu dit. T Vng nghe tin y bn em binh
v bin gii pha ty, mun ch i giao c. L Lc, L Sn mun gy lon Quan Trung
nhng bn trong th s bn Giang Hu, Chu H Hu; bn ngoi th s qun cc nc T, S, li
s Qun Anh lm phn; mun ch khi no qun ca Qun Anh nh nhau vi qun ca T th
s khi s, trong lng ang do d cha quyt nh.

Lc by gi, T Xuyn Vng Thi, Hoi Dng Vng V, Thng Sn Vng Triu, v danh
ngha (21) l em ca thiu (22) li l chu ngoi ca L Nguyn Vng (23) con L Hu. H
u cn t tui v cha v nc m vn Trng An. Triu Vng L Lc v Lng Vng L
Sn u cm qun; mt ngi cm u o qun pha nam, mt ngi cm u o qun
pha bc. H u l ngi h L; cc lit hu v qun thn ai cng khng chc s mnh mnh s
sng. Quan thi y l Ging Hu Chu Bt li khng th vo trong ch ng qun cm u
qun s.

Khc Chu Hu Lch Thng gi v m, ngi con tn l K l bn thn ca L Lc. Ging
Hu bn bn vi tha tng Trn Bnh sai ngi p Lch Thng bo ngi con ca mnh l K
n la L Lc ni:

- Cao v L Hu cng nhau bnh nh thin h. Chn vua m h Lu lp ln (24) v ba vua
m h L lp ln (25) u do cc quan i thn bn bc v bo co cho cc ch hu, ch hu
u cho l phi. Nay thi hu bng h, cn t tui, tc h mang n Triu Vng khng v
ngay nc ca mnh gi t phong, li lm thng tng qun, cm binh li y, th s b
cc quan i thn v ch hu nghi ng. Ti sao tc h li khng trao n tng qun cho thi y,
ni vi Lng Vng tr li n tng quc (26) cng n th vi cc quan i thn m v nc?
Lm th th qun ca T s c gii tn, cc quan i thn c yn n, tc h c cao gi m
nm lm vua mt nc, t vung ngn dm. l ci li mun i.

L Lc tin theo cho k y l phi, mun trao n tng qun v qun s cho thi y. Lc sai
ngi bo iu vi L Sn v nhng ngi gi c trong h L. C ngi bo lm th l tin,
c ngi bo th l khng tin. K y ang trong tnh trng do d, cha c g c quyt
nh. L Lc tin theo li Lch K mt hm ra ngoi i sn chi, gh qua nh ngi c l L Tu.
L Tu c gin ni:

- My lm tng m b qun lnh th h L ny s khng bit vo u! (27)

Bn em tt c chu ngc, qu bu vi trong phng, ni:

- Ta khng cng hi u m gi ca cho ngi khc.

T tha tng T C min chc. Thng tm, ngy canh thn vo bui sng, Bnh Dng Hu
To Trut (28) lm chc ng s i phu, yt kin tng quc L Sn bn cng vic. Lang Trung
Lnh Gi Th i s T v, nhn y trch Sn:

- Nh vua sao khng sm v nc, nay tuy mun i, i lm sao c?

V k li vi Sn tt c vic Qun Anh hp cng vi qun T, S mun dit h L.

Gi Th lin gic Sn vo ngay trong cung (29). Bnh Dng Hu nghe c nhng li ny lin
rui nga bo vi tha tng v thi y. Thi y mun vo ch ng qun pha bc nhng
khng vo c. Tng Bnh Hu K Thng gi cc ph v cc c tit. Thi y bn bo K
Thng cm c tit gi lm lnh vua trao cho thi y cm u o qun pha bc. Thi y li ra
lnh cho Lch K v in khch l Lu Yt trc y thuyt phc L Lc, ni:

- Hong sai thi y cm o qun pha bc, mun tc h tr v nc. Xin tc h a ngay
n tng qun, co t v, nu khng th tai ha xy ra.

L Lc tin rng Lch K khng la mnh bn ci n trao cho vin in khch v giao cho thi y
cm qun.

Thi y cm u binh s, i vo ca qun, ra lnh cho ba qun:

- Ai theo h L th xn tay o bn phi ln, ai theo h Lu th xn tay o bn tri ln!

Qun s u xn tay o bn tri theo h Lu. Thi y va n th tng qun L Lc ci b n
thng tng qun m ra i. Thi y bn cm u o qun pha bc. Nhng vn cn o qun
pha nam. Bnh Dng Hu nghe cu chuyn (30) bn bo cho tha tng Trn Bnh bit m
mu ca L Sn. Tha tng Trn Bnh bo Chu H Hu gip thi y. Thi y ra lnh Chu H
Hu xem xt ca qun; ra lnh cho Bnh Dng Hu bo vin y cm u nhng ngi gi ca
cung khng cho tng quc L Sn vo ca in. L Sn khng bit rng L Lc ri b o
qun pha bc, bn vo cung V ng, mun lm lon. Nhng ngi gi ca in khng cho
Sn vo, Sn ang bn khon i i li li, Bnh Dng Hu s khng thng c, rui nga ni
vi thi y. Thi y cng cn s khng thng c h L nn cha dm ni trng l git h.
Bn sai ngi ni vi Chu H Hu:

- Vo ngay cung bo v Hong !

Chu H Hu xin binh s. Thi y cp cho hn mt nghn ngi. Chu H Hu vo cung V ng,
lin gp Sn trong sn. Lc by gi l lc n chiu. Chu H Hu m Sn. Sn b chy. Tri
ni gi to, cho nn cc quan theo Sn hn lon, khng ai dm chin u. Chu H Hu bn ui
theo Sn v git trong nh tiu ca nhng ngi li ph lang trung. Sau khi Chu H Hu
git c Sn, sai yt gi cm c tit ra y lo Chu H Hu. Chu H Hu mun cp c tit
(31) nhng quan yt gi khng chu. Chu H Hu lin cng yt gi ln xe. Nh c c tit lm tin
nn xe c chy thng vo, Chu H Hu chm vin y gi cung Trng Lc l L Canh Thy ri
quay ra, vo o qun pha bc bo vi thi y. Thi y ng dy ly mng Chu H Hu v ni:

- Ngi ng lo nht ch c L Sn m thi! Nay Sn b git. Th l thin h yn ri!

Bn sai ngi chia nhau thnh tng b phn, bt tt c nhng ngi h L, khng k trai gi,
gi tr u chm ht.

Ngy tn du, bt v chm L Lc, ly roi nh cht L Tu, sai ngi git Yn Vng L
Thng, ph trut L Vng Trng Yn. Ngy nhm tut, cho quan thi ph ca l T C
li lm T Tha Tng. Ngy mu thn, di T Xuyn Vng n lm vua t Lng, sai Chu
H Hu l Chng git bn h L v bo vic y vi T Vng, bo T Vng bi binh. Qun
s ca Qun Anh Hunh Dng cng rt v.

Ch hu v cc quan i thn bn mu vi nhau:

- Thiu v cc vua Lng Vng, Hoi Dng Vng, Thng Sn Vng u khng phi
con Hiu Hu. L Hu dng mu ly con ngi khc, git m ca h, nui h hu cung bo
Hu nhn l con lp ln lm ngi ni di v lm Vng nhm lm cho h L thm
mnh. Nay chng ta git ht h L m li ngi ca h lp ln, n khi ln Thiu cm
quyn th chng ta s mt ni. Khng bng xem trong cc Vng ngi no ti gii nht th ta
lp nn.

C ngi ni T iu Vng l con trng ca Cao , nay ngi con u lm T Vng, nu
c xt n gc th ng ta l chu ch tn ca Cao , c th lp c.

Cc quan i thn u ni:

- H L l h ngoi ca vua nhng c c nn sut na lm nguy hi n tn miu, lm lon
cc cng thn. Nay trong gia nh m T Vng c T Qun. T Qun l ngi c. Nu lp T
Vng th li tr thnh h L.

Ngi ta mun lp Hoi Nam Vng nhng li cho l t tui, nh bn m li c. Cc quan i
thn bn ni:

- i Vng nay l ngi con ln nht trong s nhng ngi con ca Cao cn sng. Ngi
nhn c, c hiu, rng ri v trung hu. Gia nh thi hu h Bc li chm ch v tt. V li
chng ta lp ngi con ln hn c cho nn hp l. i Vng ni ting trong thin h v nhn
va hiu. Nh th l tin.

Cc quan bn bn nhau, ngm sai ngi mi i Vng. i Vng sai ngi t t. S gi i v
hai ln. Sau i Vng ln on xe gm c su c. Thng chn nhun, ngy cui thng l
ngy k du, xe n Trng An. i Vng ti cung ring ca mnh. Cc quan i thn u
n yt kin dng n thin t ln i Vng, tt c cng nhau tn lm thin t. i Vng my
ln t t, qun thn c ni, sau i Vng mi ng thun.

ng Mu Hu Hng C ni:

- Trong vic git h L ti khng lp c cng lao g, xin c php dn dp cung in.

Bn cng quan thi bc l Nh m Hu ng Cng vo cung, n trc mt Thiu ni:

- Tc h khng phi h Lu, khng c quyn lm vua.

Bn quay li, ra hiu cho nhng ngi cm gio xung quanh hy vt binh kh xung t m lui
ra. C my ngi khng chu vt binh kh. Ngi cm u cc hon quan l Trng Trch ra
lnh cho h, h cng vt binh kh lun. ng Cng bn sai ly ci xe nga ca nh vua ch
Thiu ra.

Thiu hi:

- ng mun ch ti i u?

ng Cng ni:

- i ra n ch ngh.

Thiu ngh thiu ph.

...................................................

1. Xem Lu Hu th gia.

2. Chng hn Hn Tn, Bnh Vit.

3. on 1 Lai lch ca L Hu v h L

4. Tc l L Trch l Chu L Hu cht, xem on 1.

5. Nhiu hc gi u Chu bo T M Thin c ci cch vit tn nhn. y l mt v du.

6. Cc ch hu u c xy cung ring kinh

7. on 2 Vic tr th ca L Hu trong thi gian Hiu Hu cn sng.

8. Tc l Trng Lng

9. Nhn xt tn nhn v ma mai.

10. Cng cha L Nguyn l con ca L Hu v ch ca Hiu Hu, ly Trng Ngao sinh c
mt ngi cao gi. L Hu bt Hu ly ngi y tc l chu gi cao uy th h L.
Ngi ny khng c con, nhng L Hu bt b ta gi c mang v ly con mt ngi khc thay
th.

11. Xem ch thch Tn Thy Hong bn k, nguyn vn Thi Hu xng ch.

12. Chc quan lo vic dy d nh vua.

13. L Tu l em gi t ca L Hu cng c phong hu v l v ca Phn Khoi.

14. Ngy xa c li gii thch cho rng nhng vic lm ca vua cha nh hng n tri t.

15. Xem ch thch trn.

16. V yu ngi thip, t st nn khng th phng tn miu c. Thi hu nh th git ba
ngi con ca Lu Bang (Nh , Hin v Khi). C ba u lm Triu Vng).

17. Sau ny i Vng l Hn Vn .

18. Th l h L dn dn thay th nhng ngi con Lu Bang lm Yn Vng, Triu Vng.

19. Chc quan ch yu dnh cho cc hon quan tip tn khch.

20. on 3 Nhng vic lm ca L Hu t khi Hu cht cho n khi L Hu cht.

21. Nhng ngi ny khng phi l con ca Hu m l con ngi khc. Nhng L Hu lm
nh vy gi uy quyn cho h L.

22. V hong cn t tui.

23. V Hu ly con ca L Nguyn tc l ly chu, nn bn Triu, V Thi gi L Nguyn l
b ngoi.

24. Ng, Vit, T, Hoi Nam, Lang Gia, i, Thng Sn Vng l Triu, Hoi Dng Vng
l V v T Xuyn Vng l Thi.

25. Lng Vng L Sn, Triu Vng L Lc, Yn Vng L Thng.

26. V lc by gi tt c binh quyn trong tay L Lc, tt c quyn chnh trong tay L Sn, qun
thn khng lm g c nn trc ht phi tc cho c n ca h.

27. cng l kin ca L Hu trc khi cht.

28. Con ca To Tham.

29. lm lon.

30. Gia Gi Th va L Sn.

31. V c c tit th mi vo c cung cm.


Bnh Chun (1) Th -

1. Nh Hn ni ln tha k nhng iu t hi ca nh Tn. Nhng ngi mnh khe th phi
phc v trong cc hng ng qun i, nhng ngi gi yu th phi lo vn chuyn lng thc.
Vic lm kh nhc m tin ca th thiu thn. Ngay thin t cng khng c c xe t m c bn
con nga cng mu, cn tng qun, tha tng th i khi i xe b. Dn thng khng c ca
ct giu. Nh vua nhn thy tin ca nh Tn qu nng, kh dng nn i i, sai dn c
tin: vng th mt cn l n v. Php lut tr thnh n gin, b bt nhng iu cm on, cho
nn bn lm tri php v tham li ct giu nhng ca ci tha bn lm cho vt gi cao vt
ln: go ln n mt vn ng tin mt thch, mt con nga mt trm cn vng (2).

n khi thin h bnh nh, Cao T bn ra lnh khng cho nhng ngi i bun c mc
t, i xe, nh thu h nng lm khn nhc h (3). Thi Hiu Hu v L Hu, thin h
mi bnh nh, cho nn li ni lut l i vi nhng ngi bun bn, nhng con chu nhng
ngi bun bn vn khng c lm quan li. Ngi ta tnh s tin nui quan li v s tin
chi dng, ri cn c vo m nh thu thn ca dn (4). Cn nhng mn li do vic nh
thu v ly t v ni, sng, vn, ao, ch ba, th t thin t tr xung n cc vng v nhng
ngi c t phong cc p u c dng lm ca ring cung cp cho mnh, ch khng
em tiu dng vo vic thin h. S thc vn chuyn t Sn ng n cung cp cho cc
quan trong kinh mi nm khng qu vi chc vn thch. n thi Hiu Vn, tin gip
qu nh, nh vua bn i c th tin bn th nhng ch trn ng tin li l na lng (5) v
cho php dn tha h c tin. V vy Ng Vng l ch hu nh ly c ng ni c
tin m giu hn c thin t. V sau Ng Vng lm phn. ng Thng lm i phu cng nh
vic c tin m nhiu ca ci hn bc vng gi. Cho nn lc by gi tin ca h Ng, h
ng trn ngp c thin h. Do , c lnh cm c tin.

Qun Hung N my ln vo cp bc xm phm bin gii pha bc, s ngi i ng n v i
th rt nhiu, s la bin gii khng cung cp. Do nh vua m dn, ai c th np v
a la ra bin gii th c phong chc tc. Tc c phong n t th trng.

Thi Hiu Cnh, t Thng Qun v pha ty b hn hn, nh vua li ra lnh cho bn chc tc,
nhng ln ny h gi bt li ko dn. Nhng ngi b y v c ti nh c th chuc ti bng
cch vn ti thc cho quan i phng. Nh vua sai lm thm vn, chung nga, c nhiu
nga m dng, xy thm cc cung tht v cc qun, s xe nga cng tng thm (6).

2. n khi kim thng (7) ln ngi, my nm u ng vo lc nh Hn trong vng bay mi
nm nc nh v s (8) tr phi gp lt li, hn hn cn th nhn dn u no . Cc kho la
kinh v cc ni u y, m kho n th tha ca ci. Tin kinh xp k hng trm
triu. Li xu mc khng th m c. Thc kho ln lp lp chng ln nhau, y ry, trn
a ra ngoi n ni mc nt n khng c. Dn chng c nga hng n trn cc ng ng.
K ci nga ci b gt khng c n m ng K coi cc cng lng, cng xm ba n u
c g c tht (9). K lm li, lm n lc con v chu ln ln (10); k lm quan ly chc lm h.
Cho nn ai ny u t yu mnh, s phm php lut; ham lm vic nhn ngha lo trnh s nhc.

Lc by gi li php lut tha m dn giu. Bn cy ca kiu cng c khi gm, nut nhau. Bn
cng ho cy th n hip lng xm. Cc tn tht u c t ring. Cng, khanh, i phu, tr
xung ua nhau xa x: nh ca, xim o, xe nga ln c bc trn khng chng mc. Vic i
thnh ri suy, l bin i c nhin phi th!

3. T v sau, bn Nghim Tr, Chu Mi Thn gi dn ng u n v theo ui hai nc
Vit (11); vng gia sng Trng Giang v sng Hoi x xc v phin ph. ng Mng, T M
Tng Nh m li sang cc r min ty nam, pha ni thng hn nghn dm ng m rng
t Ba, t Thc. Dn t Ba, t Thc v th mt nhc. Bnh Ng Gi dit Triu Tin t ra
qun Thng Hi. V vy min Yn, T nhn nhc rung ng. Sau Vng Khi li by mu
M p (12). Hung N b t vic ha thn, xm ln min bc. Vic binh ko di khng khi
no ht. Thin h kh v nhng vic kh nhc y m cnh can qua li ngy cng lan rng.
Ngi i trn phi mang xch, k phi lo vn chuyn lng thc. Trong ngoi xao xuyn v
vic phi lo cung n cho nhau. Trm h th cng kit, tm cch ln trn. Ca ci hao ht khng
sao c. iu khin cho k quyn tin th c lm quan, k np bc th c min ti.
Php tuyn c dn dn b. Lim s b coi thng. V lc c tin dng. Kt qu php lut tr
nn nghim, mnh lnh thnh kht khe v t bn by ti gy li xut hin (13).

Sau , cc tng nh Hn mi nm em my vn qun k nh qun H, xa k tng qun l
V Thanh, ly t pha nam ca Hung N, xy Sc Phng (14).

By gi, Hn m rng ng giao thng vi cc r di ty nam, ngi lm ng ti my vn.
Dn phi gnh gng mang lng thc t ngoi ngn dm n, trung bnh c em i hn mi
chung th n ni ch cn mt thch (15). Nh vua sai em ca ci pht cho nhng ngi t
Cng v t Bc chiu tp h. Lm my nm vn cha m xong c con ng ny. Nhng
cc man v di li tha c y my ln nh. Cc quan li phi em qun i nh dp. Nh vua
nhn thy d ly tt c t v thu t Ba t Thc cng khng cung vo vic chi ph nn
sai m nhng ngi giu n cy t Nam Di. Nhng ngi ny a thc cho qun a
phng v nhn tin kinh . Pha ng, nh vua li sai t qun Thng Hi. Ph tn v vic
di dn n y cng tng t nh vic di dn n Nam Di. Nh vua sai hn mi vn ngi
xy thnh (16) gi Sc Phng, vic chuyn ch ng sng rt xa. Tt c nhng ngi
pha ng ni u mt nhc. Tn km n gn mi t n tin. Kho li cng trng rng. Nh
vua bn m dn, ni nhng ngi no co th cp bn n v t cho nh nc th sut i khng
phi np thu thn, nu h lm quan lang ri th s c thng trt. Vic np cu m c
lm quan lang l bt u t lc y (17).

Bn nm sau (124 trc cng nguyn) Hn sai i tng qun (18) em hn mi vn qun, su
v tng qun, nh Hu Hin Vng bt mt vn nm nghn t binh (19). Nm sau, i tng
qun li em su v tng qun nh qun H bt c mt vn chn nghn t binh, ngi no
chm hay bt c qun H th c thng vng. Tin thng n hn hai mi vn cn vng.
My vn t binh u c hu thng, cho n mc, tt c u do quan a phng cung cp.
Tri li qun v nga ca Hn cht hn mi vn; l cha ni n tin ph tn v v kh v
vn chuyn bng ng thy v ng b. V bao nhiu tin tch tr quan i t nng (20) u
c kit dn, tin thu dng ht cng khng cung cp cho binh s nn cc quan ph trch
mi ni vi thin t. Thin t ni:

- Trm nghe ni Ng dy dn khng lp li vic lm ca nhau nhng nc vn tr. Cc vua
H V v Thnh Thang php lut khng ging nhau m vn lm vng, ng h i khc nhau
nhng c h lp nn th vn l mt. Bin gii pha bc cha yn, trm rt ly lm lo lng. Gn
y i tng qun nh Hung N va chm va cm t mt vn chn nghn tn. Ngi giu ct
giu ca ci th ngi ngho khng c m n (21).

Nh vua bn ra lnh cho dn c mua chc tc v chuc nhng iu cm on khng cho
lm quan (22), c ly tin xin chuc v gim ti. Cc quan tu xin t nhng thng quan.
Mnh ca nh vua ni: tc V Cng th phi np 17 vn ng tin. Tt c s tin bn tc ln
n ba mi vn cn vng. Trong nhng ngi mua tc V Cng, ai thuc hng quan th th
c th cho lm li v b lm quan trc. Cp thin phu th tin ngang cp ng i phu (23).
Ngi c ti th c gim hai bc, c th mua tc n nhc khanh. Lm nh th nu r
qun cng, nhng ngi c qun cng ln th phong lm hu, khanh, i phu; ngi qun cng
nh th phong lm lang, lm li. Con ng i n chc quan phc tp v lm cch cho nn
chc quan mt gi tr (24).

4. T khi Cng Tn Hong nh vic gii ngha Kinh Xun Thu g b k ti m lm n tha
tng nh Hn; t khi Trng Thang dng li vn n nghim khc, gt gao m c lm inh
y th o lut v ci ti kin tri (25) sinh ra, v ngi ta trng tr ht sc nng nhng ngi
cn tr hay ph bng mnh lnh ca nh vua.

Nm sau, m mu ca Hoi Nam Vng, Hnh Sn Vng, Giang Vng lm phn bi l.
Bn cng khanh bi lng tm vt trng tr v tiu dit b ng ca h. S ngi b git n
my vn. Bn trng li li cng nghim khc, tn nhn, php lut, mnh lnh li cng rch ri
chi ly. Lc by gi nh vua ang cao khuyn khch nhng ngi ti gii, chnh trc vn hc,
c ngi lm n cng khanh, i phu. Cng Tn Hong lm tha tng nh Hn, mc o vi,
khng n hai mn, mun nu gng cho thin h nhng khng c ch g i vi phong tc. Dn
dn ngi ta x y nhau chy theo cng danh, li lc.

Nm sau, tng phiu k (26) li em qun nh qun H bt c bn vn ngi. Ma thu
nm y, vua Hn Gia em my vn ngi vo hng. Nh vua sai em hai vn c xe n rc
h. Khi h n, li c ban thng. Nm y, s tin cp cho nhng ngi c cng ln n hn
mt vn triu ng tin.

Trc y mi nm, sng Hong H v huyn Quan; t Lng v t S my ln b
khn kh, cn cc qun ven sng trc y p gi nc, mi khi v li ph tn
khng th k xit. Sau , Phin Hu mun gim bt vic chuyn ch bng ng sng qua
Tr, sai o sng o xuyn qua sng Phn v sng Hong H, v li dng con sng o y
ti ru. S ngi lm n my vn. Trnh ng Thi cho rng con sng o ca sng V
quanh co v xa nn sai o mt con sng chy thng t Trng An n Hoa m; ngi lm n
my vn. Sc Phng cng o mt con sng o c my vn ngi lm. Mi vic nh th
u ko hai ba nm nhng vn cha xong v u ph tn gn nghn triu.

Thin t mun nh qun H, nn sai nui rt nhiu nga, nga chn Trng An n my vn
con, lnh Quan Trung khng ngi chn nui bn iu ng nhng ngi cc qun gn
y.

Li thm nhng ngi H u hng n, vic n mc ca h u do quan s ti. Quan s ti
cung cp khng . Nh vua bt vic n ung ca mnh, tho xe xe t m, em nhng ca ci
ct giu trong kho ring ca mnh ra cho cu tnh trng ny.

Nm sau, pha ng ni b nn lt, dn nhiu ngi v thiu n. Thin t bn sai s gi dc tt
c kho la trong cc qun v cc nc pht chn cho dn ngho nhng vn khng : li ku
gi nhng ngi giu c cho vay, nhng dn chng vn khng cu c nhau. Nh vua bn cho
di dn ngho n pha ty Quan Trung v pha nam t Sc Phng Tn Tn, tt c by
mi vn ming n, vic n mc u do quan a phng cung cp. Trong my nm, ngi ta
cp cho h sn nghip. Cc s gi phn h ra tng b phn coi sc. Cc quan ng n ni
m lng lin nhau, tin ph tn n hng c khng sao k xit (27).

5. Do , quan a phng ht sch tin, nhng bn con bun nh giu v ch nhng ca hiu
ln th c k ct giu ca ci n dch ngi ngho; ch hng trm xe nhng tch tr khng
dng ct p. Cc v vua c t phong u cui u xin h cung cp. Trong vic c tin v
nu mui, c nhng ngi c hng vn cn vng nhng h vn khng gip nc nhao trong lc
nguy cp v dn ngho li cng ngho kh. Do , thin t v cu khanh bn nhau thay i tin
lm ra t (28) chi dng ng thi trng tr bn hoang dm v bn chim ot. Lc by gi
trong vn cm ca nh vua c con nai trng, trong kho ring ca nh vua li c nhiu thic v
bc. T thi Hiu Vn ngh ra cch c nhiu th tin bn th n nay hn bn mi
nm nhng t nin hiu Kin Nguyn n nay, ngi ta t dng th tin y. Cc quan a
phng c nhiu ngi n nhng ni ng c tin, trong nhn dn cng c trm tin,
cho nn s tin tnh khng xu.

Tin cng nhiu v mt gi, hng ha cng t v qu (29). Quan ph trch ni:

- i xa c th tin bng da, ch hu dng th tin y biu. C ba loi kim kh. Cao nht l
vng, ri n kim kh trng (bc) l th hai, km nht l kim kh (ng). Nay tin danh ngha
l mt na lng nhng thc ra ch nng bn th, th m bn giu hay bn n trm cn mi tin
pha trong ly bt kim kh m c thm. Tin cng nh v mng th vt gi cng qu, nh
th phng xa dng tin t rt phin v tn km.

Bn sai ct da con nai trng ra thnh tng mnh vung mi b mt thc, xung quanh vin rong
bin, nh gi mi ming da nh vy l bn mi vn ng tin. Cc vng hu, tn tht n
chu, u phi dng ngc bch t trn th tin y, sau mi c i. Li lm th tin bng
bc pha thic gi l kim kh trng. Ngi ta cho rng trn tri th khng g bng con rng,
di t th khng g bng con nga, vt ngi ta dng th khng g qu bng con ra. Cho nn
c ba th kim kh trng: loi th nht, nng tm lng hnh trn, c khc rng, tn gi l bch
tuyn, gi ba nghn; loi th hai, nng t hn, hnh vung v hnh con nga, gi nm trm; loi
th ba, nh hn na, hnh ch nht, v hnh ra, gi ba trm. Sai cc quan a phng c tin
na lng thay th tin ba th, ch bao nhiu th nng by nhiu. K no c trm tin cc
loi th b ti cht. Nhng quan li cng nh nhn dn vn c trm kim kh trng khng k
xit.

Do , nh vua cho ng Quch Hm Dng v Khng Cn lm i nng tha lo vic mui
v tin, cho Tang Hong Dng c lm th trung tnh ton. Hm Dng l mt ngi nu
mui ln T, Khng Cn l mt ngi nu kim kh ln Nam Dng. H u c sn nghip
ngn cn vng cho nn Trnh ng Thi tin c vi nh vua. Tang Hong Dng l con mt
nh bn hng Lc Dng gii tnh nhm, nn nm 13 tui lm th trung (30). Ba ngi ny
khi bn vic li th phn tch n chn t k tc.

V php lut ngy cng nghim ngt nn quan li nhiu ngi b ging v b bi. Vic chin
tranh li xy ra lun. Nhn dn nhiu ngi xut tin min giao dch v mua tc ng i
phu. S ngi b trng dng i hnh dch ngy cng t. Do , b nhng ngi tc thin ph,
ng i phu lm li; nhng ngi no khng mun th phi np nga (31): nhng ngi trc
y lm li u phi i ct c Thng Lm, o ao Cn Minh. Nm sau (119 trc cng
nguyn) i tng qun v phiu k tng qun em i qun ra nh qun H bt c tm
chn vn tn, c thng nm mi vn cn vng, qun Hn cht hn mi vn con nga.
l cha ni n khon tn km v vic vn chuyn bng xe v bng ng sng. Lc by gi
ca ci thiu, qun s nhiu ngi khng c lng.

Quan ph trch ni:

- Tin ba th nh, d lm gian, xin cc qun v cc nc c tin nm th, xung quanh c vnh
trn khng th mi ly ng i m c thm tin.

Cc quan gip vic i nng v vic mui v st l Khng Cn v Hm Dng ni vi nh vua:

- Ni v bin l ni ct giu ca ci ca tri t; nn cho n thuc vo kho ring ca nh vua.
B h khng ly lm ca ring ca mnh m cho n thuc vo i nng nh th lm tng ca
cng. Xin m dn t do ly ph tn, dng cc kh mnh ca quan nu mui v cho quan
mn chu. Nhng ngi lm ngh tm b mun lng on ci li ca ni v bin lm giu
bt dn phi n dch theo mnh.

H a rt nhiu cch cn tr nhng ngi ny: ngi no dm c st cho mnh v nu
mui ring cho mnh th b xch chn tri, tch thu dng c. nhng qun khng sn xut st th
t quan tiu thit. Nhng ngi ny ph thuc vo huyn ca h. Nh vua sai Khng Cn,
ng Quch Hm Dng i xe trm khp thin h lo vic mui v st, t nhng quan ph
(32), cho nhng ngi trc y lm ngh mui v st m giu c c lm quan. Cch lm
quan li cng phc tp, khng t vn chc lc v c nhiu ngi con bun trong s quan li.
Nhng ngi thng nhn v bn hng v tin t thay i lun nn nhiu ngi cha cht hng
ha kim li (33). Do cc cng khanh ni:

- Cc qun v cc nc nhiu ln b thin tai thit hi, dn ngho khng c sn nghip c m
i n nhng ni bo b v rng ri. B h bt n gim tiu, em tin ca mnh gip cho
dn chng, tha thu thn v tha n, nhng dn khng phi tt c u lm rung, nhng ngi
bun bn rt ng. Ngi ngho khng ct giu c g u nh quan quan a phng.
Trc kia ngi ta nh thu nhng xe nh (ca nhng ngi i bun) th s tin ca nhng
ngi i bun cng bt i; vy xin nh thu nh trc. Nhng ngi bun lo ci vic ngn,
mua s v cho vay, lo ct giu thnh ph, tng tr ly li, cng nh nhng ngi i bun
kim li th d cho khng trong s nhng ngi bun bn ch, cng u phi c lng ca
ci ca h. C hai nghn ng tin vn th phi np mt ton (34). Cn nhng th th cng
ct gi nhng vt liu sau ny lm cc dng bn th c bn nghn ng vn ly mt
ton (35). Nhng ngi khng phi quan li, nhng c th xem nh quan li l cc tam lo
(36) hay k s bin gii, nu c mt ci xe nh th phi np mt ton, thuyn to nm trng
tr ln np mt ton. Ai giu dim khng khai hay khai khng th a ra bin gii i th
mt nm v ly tt c gia sn. Ai t co ra th thng cho mt na, nhng ngi bn hng c
tn trong s v nhng ngi b con ca h u khng c c rung theo tn ca mnh, nh
th li cho nhng ngi cy, ai dm phm lnh th sung cng tt c rung v ti t ca h.

Thin t by gi ngh n li ca Bc Thc nn mi Bc Thc lm trung lang, tc t th
trng thng cho mi khonh rung v bo co iu vi thin h cho mi ngi bit.
Bc Thc l ngi H Nam lo vic chn nui v lm rung. Khi cha m cht i, Thc c mt
ngi em nh. Khi ngi em ln ln, Thc nhng tt c gia ti cho em ch ly mt trm con
cu, cn rung vn, ca nh, ca ci u cho em ht. Thc vo ni chn cu hn mi nm.
S cu ln n hng nghn con. Thc mua rung vn nh ca, tri li ngi em th li ph ht
c sn nghip. Thc li chia gia sn cho em. Lm nh th n my ln. Lc by gi, nh Hn
my ln sai tng qun nh Hung N. Bc Thc dng th xin np mt na gia sn cho
quan a phng gip vo vic bin gii. Thin t sai s gi hi Thc:

- C mun lm quan khng?

Thc p:

- Ti t nh ch chn nui khng quen lm quan nn khng mun.

- Th trong nh c iu g oan c mun by t khng?

- Ti bnh sinh khng tranh chp vi ai, trong lng xm c ai ngho th ti cho mn, c ai h
hng th ti dy d, nhng ngi ni ti u nghe theo ti. Thc c vic g m b ngi ta lm
oan ung, ti khng c g mun ni.

- Th ng mun g?

- Thin t git Hung N, ti l ngi ngu di cho rng ngi hin th nn cht v bn phn
bin gii, ngi c ca ci th nn em np. Nh vy mi c th tiu dit c Hung N.

S gi k li u ui nhng li Bc Thc ni vi thin t. Thin t ni vi tha tng. Tha
tng Cng Tn Hong ni:

- khng phi l tnh cm t nhin ca con ngi, nh th l ngc i. Thn khng th v
ng ta m thay i, lm ri lon php lut, xin b h ng nghe ng ta.

Do , nh vua lu khng tr li Bc Thc. c my nm nh vua li bi Thc. Thc tr v
nh, li lo cy rung chn nui c hn mt nm. Nhn lc qun nh Hn my ln ra nh,
vua Hn Gia u hng, quan a phng tiu tn km, cc kho la trng khng. Nm sau dn
ngho b di i hng lot, tt c ch nh quan a phng cung cp nhng quan a phng
khng sao cung cp . Bc Thc mang hai mi vn ng tin a cho quan thi th H Nam
cp cho nhng ngi dn b di i. Quan thi th H Nam dng ln cho nh vua xem danh
sch nhng ngi giu gip ngi ngho. Nh vua thy c tn Bc Thc sc nh li, ni:

- y hn l con ngi trc y mun np na gia sn gip vo vic bin gii.

Bn thng cho Bc Thc c hng s tin bn trm ngi np c min giao dch.
Thc li em tt c s tin y cho quan a phng. Lc by gi nhng ngi giu c v tai mt
u ua nhau giu dim ca ci, ch c Thc em ca mnh np gip vo vic chi tiu, v vy
nh vua cho rng Thc trc sau l bc trng gi cho nn cao Thc cho trm h bt
chc.

Lc u, Thc khng mun lm quan lang, nh vua ni:

- Trong vn Thng Lm ta c cu, ta mun sai nh ngi chn.


Thc bn ly v lm quan lang. Thc mc o vi, i guc chn cu. c hn mt nm, cu bo
v sinh nhiu. Nh vua n xem cu ca mnh th khen.

Thc ni:

- Khng phi ch ring vic nui cu m thi u, vic cai tr dn cng nh th. Cho h dy lm
vic v i ng ng lc, ngi no xu h th ui i, ng cho h lm hi c on.

Nh vua cho Thc l ngi k l bn cho lm quan lnh Hu Th xem th. Dn Hu Th
thch Bc Thc, nh vua bn cho Thc lm quan lnh Thnh Cao lo vic vn chuyn ng
sng rt c cng trng. Nh vua cho Bc Thc l ngi trung bn cho lm thi ph ca T
Vng.

Sau khi Khng Cn sai thin h c v lm bng st c ba nm, ng ta c b lm i
nng v thuc vo hng cu khanh. Cn Tang Hong Dng th lm i nng tha coi vic tnh
ton. Hai ngi dn dn t nhng qun thu (37) lu thng hng ha. Ln u nh vua ra
lnh cho quan li c np la lm quan lang n chc lng su trm thch.

Sau khi lm th kim kh trng nm th c nm nm th tha nhng ngi quan li v dn chng
phm vo ti c trm tin. S ngi cht v vic c tin n my mi vn. Nhng ngi git
ln nhau khng b pht gic th khng k xit. T khi lnh n x ban ra, nhng ngi c tha
n hn trm vn, nhng con s ny cha n mt na nhng ngi b bt. Hu ht mi ngi
trong thin h u liu lnh c tin. K phm ti nhiu qu, quan li bt v git khng ht. Do
vua sai bn bc s Ch i, T Yn chia nhau thnh tng on i khp cc qun v cc nc
tr b nhng bn cp ot ca ci ngi khc v cc quan cc nc, cc qun (38) c ti.
Ng s i phu Trng Thang lc by gi rt c qu trng v tin dng. Bn Gim Tuyn,
Chu lm trung tha, bn Ngha Tung, Don T, Vng n Th dng hnh pht thm khc, c
c m c lm cu khanh v bn trc ch (39) nh H Lan ln u xut hin. Quan i nng
Nhan D b git. Trc y Nhan D lm nh trng T Nam nh lim khit chnh trc nn
c thng chc n cu khanh. Sau khi nh vua v Trng Thang lm ra th tin da nai trng,
nh vua hi Nhan D. Nhan D ni:

- Ngy nay cc vua v cc hu n triu v chc mng mang ngc bch mu xanh gi nghn
vng, nhng ci da lt di khi dng ln gi bn mi vn> Nh th l gc v ngn khng
cn i.

Nh vua khng bng lng. Trng Khanh li c him khch vi Nhan D. C ngi t co Nhan
D v mt vic khc. Nhan D ni chuyn vi khch, khch ni:

- Lc u lnh ban ra c ch bt tin.

D khng p, hi nhn mi. Trng Thang tu ln ni:

- Nhan D lm n chc cu khanh nhng thy lnh khng tin li khng vo ni m ph bng
trong bng. D b ghp vo ti cht. T v sau mi c o lut v ti ph bng trong bng
(40).

V vy cng khanh, i phu phn ln sim nnh, a dua c yn thn. Nh vua ra lnh v
vn ti sn ca nhng ngi bun v th th cng (41) v cao Bc Thc, nhng trm h
rt cuc chng ai chia ca ci gip quan a phng. Do nh vua cho php t co ti sn
ca nhng ngi bun bn (42) theo nh li tu ca Dng Kh. Trong cc qun v cc nc
nhiu ngi c tin gi, tin phn ln l nh, cc cng khanh xin kinh c th tin
chung quan c vnh , mi ng gi bng nm ng tin thng. Vic thu v vic cng nu
khng c th tin vng ny th khng c. Tin kim kh trng dn dn mt gi, dn khng
cho l qu v khng dng. Quan a phng ra lnh cm nhng khng n thua. c hn mt
nm th tin kim kh trng b b khng dng na. Nm y (115 trc cng nguyn) Trng
Thang cht nhng dn khng ngh g n ng ta.

Hai nm sau, dn ngh ra cch c tin c vnh cho nn dng khng tin v th tin ny
li b b. Do , ngi ta cm cc qun v cc nc khng c c tin m ch giao cho ba ng
quan Thng Lm chuyn trch vic c tin. Tin c nhiu nn c lnh ban ra ni: trong
thin h khng phi th tin ca ba ng quan ny th khng c lu hnh, tt c nhng th
tin c trc y cc qun v cc nc u b b v nu chy, em ng a cho ba v quan.
Vic dn c tin cng t i, v xt ra vic ph tn nhiu khng b cng c, ch co nhng bn
i gian v th chuyn nghip th mi c trm.

Bc Thc lm tha tng nc T trong khi vic t co gia sn ca thng nhn do Dng Kh
xng ph bin khp thin h. Nhng gia sn trung bnh tr ln u b t gic. Chu xt
x h. Nhng ngi vo ngc, t ngi c tha. Nh vua li sai ng s, nh y chnh gim chia
ra tng ban n xt cc qun v cc nc v nhng gia ti ca thng nhn, c ca ci v tin
bc ca dn k n hng c, n v t hng ngn, vn, rung huyn ln vi trm khonh,
huyn nh hn trm khonh, nh ca cng th. Do , bn bun bn t hng trung bnh tr ln
ni chung u ph sn, dn lo n ngon mc p qua ngy ch khng ngh n vic ct giu
gy dng gia sn na. Cc quan a phng nh c mui, st v gia sn ca thng nhn cho
nn ca ci tiu dng cng nhiu.

Nh vua m rng thm Quan Trung t thm hai min ph cn bn t v bn hu. Lc u
quan i nng cai qun vic mui v st, t quan nhiu, t chc thy hnh lo vic mui v
st, n khi Dng Kh a ra vic t gic gia sn thng nhn th ca ci v sn vt Thng
Lm rt nhiu, bn cho quan thy hnh coi Thng Lm. Thng Lm ct ca y trn cho nn
m n thm rng.

Lc by gi, qun Vit mun dng thuyn tranh ua vi qun Hn, nh vua bn sai o rng
thm v sa sang ao Cn Minh, xung quanh l nhng lu bao vy xem, lm nhng lu thuyn
cao hn mi trng trn c c x rt l trng l. Nh vua cm thy thch, bn sai lm i B
Lng cao my mi trng, t y cung tht xy cng p. Li chia s tin ly c ca
thng nhn cho cc quan; cc quan thy hnh, thiu ph, i nng, thi bc u t nhng
nng quan lun lun n cc qun v cc huyn, n nhng rung t tch thu c v
cy cy; cn nhng n t tch thu c th chia ra cc vn nui ch, nui nga, chim v th
vt v cho cc quan. t rt nhiu vin quan mi (43). Ngi ta sai di nhiu bn n t i lo
vic vn chuyn trn sng, vn chuyn c bn trm vn thch, cc quan t mua thc v c
thc.

S Trung ni:

- Con em cc nh dng di cng vi nhng ngi giu c, c ngi chi chi g, cho ch sn
chy, chi nga, sn bn, nh bc, lm ri lon dn lnh.


Nh vua bn cho iu tra nhng ngi phm ti ny, h t co ln nhau n my ngn ngi.
Ngi ta gi h l nhng ngi mang ti chi g. Nhng ngi no np bc th c lm quan
lang, vic c ngi lm quan lang cng km st (44). Nm y pha ng ni b nc sng
Hong H gy tai ho, li thm mt ma. Nh th my nm, c ngi n tht ln nhau trong
mt min mt, hai ngn dm vung. Thin t thng xt ban chiu ni:

- Giang Nam ngi ta t ry, dng nc git c (45). Cho php dn b i km c di c
n kim n gia min Trng Giang v sng Hoi, mun cho h y.

Nh vua li sai cc s gi n gip cho h, m v lng ca cc s gi thy l nh trn
ng. Nh vua sai em la t t Ba v t Thc xung pht chn cho h.

Nm sau (112 trc cng nguyn), nh vua bt u i tun cc qun v cc nc. Nh vua vt
sng Hong H pha ng, quan thi th H ng khng ng nh vua n, nn khng chun
b trc, do t st. Nh vua vt qua t Lng Ty. Quan thi th Lng Ty v vic nh vua i
vi vng, khng cung cp lng thc c cho cc quan theo hu thin t, nn cng t st. Nh
vua bn i v pha bc ra khi ca Tiu Quan, c my vn qun k i theo, i sn t Tn Tn
khuyn khch binh s n th bin gii ri tr v. Tn Tn c khi i nghn dm khng c
ni canh phng. Nh vua v vy git thi th Bc a v cc thuc h ca ng ta ri ra lnh cho
dn c php chn nui nhng huyn bin gii. Cc quan cho h mn nga ci, sau ba
nm th tr nga li, c c mi con nga con th tr li cho nh nc mt con. Vic t co
ti sn thng nhn b bi b v vic tiu dng Tn Tn c y .

Sau khi c ci vc qu, nh vua lp nh th Thi Nht th Hu Th v Thi Nht. Cc
cng khanh bn vic phong thin. Cn cc qun v cc nc trong thin h u chun b l
ng, lm cu, tu b li nhng cung c. nhng huyn xe nga nh vua s i qua, cc quan
a phng chun b n tip y ch i nh vua i n. Nm sau (111 trc cng nguyn),
nc Nam Vit lm phn, Ty Khng xm phm cp bc bin gii. Nh vua cho pha ng
ni khng y lng thc, x ti thin h (46) dng nhng thuyn lu phng nam ch hn
hai mi vn qun nh Nam Vit, em my vn qun k t Tam H qua pha ty nh Ty
Khng, li sai my vn ngi vt qua sng Hong H xy thnh Linh C. Ln u tin t cc
qun Trng Dch, Tu Tuyn; cn Thng Qun, Sc Phng, Ty H, H Ty th t quan
lo vic khai khn rung t; y su mi vn binh lnh n lm rung v canh phng y.
Vic p ng vn chuyn cung cp lng thc ni xa nht n hai ngn dm, ni gn nht
n hn ngn dm, tt c u nh quan i nng cung cp. V khng c binh kh a ra bin
gii, nh vua bn sai pht nhng binh kh kho v kh do nhng ngi th nh vua lm cung
cp cho h. Nga ko xe v nga ci thiu thn, quan a phng t tin kh lng mua c
nga, nh vua bn ra lnh t cc vua c t phong tr xung n cc quan lng ba trm thch
la tr ln u theo th bc m cp nga ci. Trong cc nh trong thin h u nui nga ci,
do nga mi nm mi nhiu v tt.

Tha tng nc T l Bc Thc dng th ni:

- Ti nghe ni nh vua lo th by ti nhc, nay Nam Vit lm phn, cha con ti xin tnh nguyn
n y vi nhng ngi T quen s dng thuyn quyt sng cht vi h.

Nh vua ban chiu ni:

- Bc Thc tuy lo cu v chn nui nhng khng phi mu li cho mnh, h c ca tha l
em gip cho quan a phng tiu dng. Nay thin h khng may c vic nguy cp m cha
con Bc Thc li hng hi tnh nguyn xin chu cht v nn nc. Tuy ng ta cha ra nh trn
nhng c th thy lng trung ngha trong li yu cu. Ban tc Quan ni hu, thng cho su
mi cn vng, mi khong rung.

T chiu c loan bo trong tt c thin h, nhng thin h khng ai hng ng. Lit hu c
hng trm nhng khng ai mun theo qun nh vua nh qun Khng v qun Vit. n
khi lm l hin vng vo l t ru, quan coi kho ca nh vua xt li s vng th thy cc hu
mc ti thiu vng hn mt trm ngi (47). Nh vua bn cho Bc Thc lm ng s i phu.
Sau khi Bc Thc lm chc ny, ng ta nhn thy cc qun v cc nc phn ln khng cho
quan a phng qun l vic lm mui lm st l tin; st th xu, gi li t; li c ngi p
dn phi mua v bn mui v st; thuyn b nh thu, ngi bun t, v vt gi t; bn da
vo li ca Khng Cn trnh by v vic nh thu thuyn. Do nh vua khng thch Bc
Thc.

Nh Hn nh nhau trong ba nm lin: dit Khng, tiu dit Nam Vit, ln u tin t 17
qun t Phin Ngung ti pha ty n pha nam t Thc. Li theo tc c ca h m cai tr,
khng bt np cc th thu. Cc qun t Nam Dng, Hn Trung tr i c theo th t xa gn
m cung cp cho cc qun mi t. Cc quan li v binh s c lng n, tin, vt, xe v
nga y . Tuy vy, cc qun mi lp vn lun lun lm phn git quan li. Nh Hn em hn
mt vn binh lnh v quan li phng nam n nh mt mt nm, tt c vic tiu dng u
do quan i nng cung cp. Quan i nng cung cp y l nh cc qun thu v nh
ch nh thu mui v st. Nhng ni no binh s i qua, cc quan a phng ch dm ni
khng cho h thiu thn ch khng dm ni lm theo ng cc nh thu nh bnh thng
(48).

6. Nm sau (110 trc cng nguyn) nin hiu Nguyn Phong nm th I, Bc Thc b ging lm
quan thi ph ca thi t; cn Tang Hong Dng nh vic lm tr tc y, c lm chc i
nng, thay Khng Cn qun l tt c mui v st trong thin h. Hong Dng cho rng v cc
quan tranh nhau bun bn theo mnh cho nn vt gi mi nhy vt v vic thu kha thu nhp
trong thin h c khi khng b vo cc ph tn chuyn ch bn xin nh vua t my mi
ngi thuc h ca b phn i nng, chia nhau cai qun cc qun v cc nc. H lun lun
n cc huyn t cc quan qun thu v cc quan lo v mui v st, ra lnh cho cc phng
xa u np nhng sn vt ca mnh v nhng vt m cc thng nhn chuyn ch lc gi t
thay thu. Nhng ngi ny li chuyn ch sn vt cho nhau. Cc quan bnh chun kinh
c trch nhim nhn cc hng ha trong thin h v a n cc ni, gi nhng ngi th ca
nh nc lm xe v cc vt cn cho vic vn chuyn v nhng ngi ny u do i nng
nui. Cc quan b phn i nng nm tt c vt sn trong thin h, khi t th bn, khi r th
mua, do bn ph thng v ch hiu bun ln khng th ly c nhiu li m phi quay tr
v ngh nng, vt gi nh vy khng nhy vt v iu ha c gi c trong thin h. Cng
vic gi l bnh chun. Nh vua cho l phi, cho php thi hnh. Sau nh vua i pha bc
n Sc Phng, pha ng n Thi Sn, i tun ven bin n bin gii pha bc ri tr v,
n u cng thng. thng n hn mt trm vn tm la, tin v vng n hng trm
vn. Nhng u nh c quan i nng cung cp y .

Tang Hong Dng li xin ra lnh cho php cc thuc li c np la lm quan v nhng
ngi c ti c np tin chuc ti. Lnh ban ra ngi no a la n t Cam Tuyn th
theo th t c min giao dch sut i. Ngi ta khng t co ti sn ca thng nhn na.
Cc qun v cc nc u ch thc n nhng ni cn c thc ngay, v nhng ngi cy u
np thc. pha ng ni, vic vn ti bng sng thm nhiu, mi nm n 600 vn thch.
Trong mt nm, kho Thi Thng v kho Cam Tuyn u y trn, bin gii tha thc v mi
vt, mt nm s la chuyn vn trn mt trm vn tm. Dn khng b tng thu m thin h
dng c di do. Do , Tang Hong Dng c thng chc t th trng li c thng
mt trm cn vng ln hai. Nm y c hn nh. Nh vua ra lnh cho cc qun cu ma. Bc
Thc ni:

- Cc quan a phng ch nn ly t v thu n v mc thi, nay Tang Hong Dng li sai
bn thuc li by hng ngoi ch, bn cc vt kim li, c nu Tang Hong Dng i
th tri s ma (49).

7. Thi S Cng ni:

giao dch gia cng, nng, thng xut hin cc th tin t: v ra, v s, vng, tin, ao
(50), vi. Ngun gc cc th tin t c t lu. K t h Cao Tn tr v trc th xa lm,
khng bit g chp. Cho nn Kinh Th ni n vic xy ra trong thi vua Nghiu vua Thun.
Kinh thi thut li thi n thi Chu. Khi trong nc yn n th a ngi ln vo hc cc nh
tng, nh t; trc kia ch trng n gc l ngh nng, b ngn l ngh thng; dng l ngha
phng ci vic ham li. S vic bin i nhiu cho nn ngi ta lm tri vi iu phi. Khi
no s vt thnh ri cng n lc suy, thi th ln n cng cc ri cng quay tr li (51).
Thi i trc cht phc th thi i sau vn hoa, l s bin i ca s vt. Trong thin V
cng (nhng cng vt np cho H V N. D) th chn chu u np nhng sn vt t mnh c v
dn tng i nhiu. Vua Thnh Thang v V Vng k tip theo nhng thi i h hng nn
d thay i cho dn khi mi mt. Hai ngi u lo lng nn dn c tr an. Nhng tnh
hnh mi ngy mt km. T Hon Cng dng mu ca Qun Trng hiu ci php nng nh tm
cch ly li ni v sng, lm cho ch hu phi thn phc, khin nc T nh b ni ting
lm nn nghip b. Nc Ngy dng L Khc lm ht ci sc ca t, lm nh vua c mnh.
T v sau, thin h mc vo nhng cuc tranh ginh ca thi Chin Quc, ch trng di tr
v v lc m coi thng nhn ngha, coi trng ca ci m nh gi thp s khim tn nhn
nhng; cho nn c nhng ngi thng nhn giu n hng trm triu m li c nhng ngi
ngho c phi n cm khng bit chn. C nhng nc mnh thn tnh cc nc nh bt ch
hu phi thn phc. Li c nhng nc yu phi tuyt t v tiu dit. n i Tn, cui cng
ly tt c thin h. Trong thi Ngu v H c ba th tin t: c th vng, c th trng, c th .
Ngi ta hoc dng tin hoc dng vi, hoc dng dao hoc dng mai ra, v s. n i Tn
th tin t trong nc chia lm ban hng: hng tin t cao l vng tnh mi dt l mt n v
(52), th tin km l tin ng na lng, cng nng nh ch ghi trong ng tin; cn cc loi
chu ngc, mai ra, v s, bc thic v. v... th dng lm vt v trang sc c gi lm ca qu
ch khng dng lm tin t. Nhng th ny u theo thi nng nh khc nhau. Lc bn
ngoi th nh Di v ch, bn trong th lo thng cng lao; k s trong thin h ra sc cy
khng cung cp lng thc, n b ko si dt vi khng cung cp o qun. Khng
khc g i xa ly tt c ca ci trong thin h cung phng nh vua m nh vua vn khng
cho l . S th nh dng nc tri i, sng thc vo nhau sinh ra nh vy. C g l l? (53)

--------------------------

1. Bnh Chun l tn mt chc quan i Hn c mc ch mua hng ha nhn dn khi r v bn
li khi t lm cho gi th trng khi chnh lch qu v ngi mua khi b bc lt qu ng.
Bi ny rt ni ting v thng c nhc n vi tnh cch mt cng trnh u tin v kinh t
hc ca Trung Quc.

2. Nhn xt no cng chnh xc v da trn nhng con s c th.

3. Nh vy l tng lp thng nhn khng c tham d vo chnh tr.

4. Nguyn vn ph dn, ph l th thu thn, cn thu l thu sn vt.

5. Na lng l 12 th. Nh vy trng lng ca tin thc ch bng mt phn ba trng lng trn
danh ngha.

6. on 1 Tnh hnh kinh t trong nhng nm trc Hn V .

7. Thi Hn V tc l thi ca tc gi.

8. Tc gi trnh by tnh trng giu c lc u thi V chun b ni n tnh trng i kh
lon lc v sau.

9. Bi ny y nhng nhn xt t m v su sc.

10. ni lm quan khng thay i chc n ni lc chu ln ln cng vn lm chc y.

11. Vua ng u b vua Mn Vit nh, V cho di 4 vn ngi ng u vo gia min
sng Trng Giang v sng Hoi. Hai nc l Mn Vit Phc Chu v Nam Vit
Qung Chu.

12. Vng Khi gi v ha thun vi Hung N, la qun Hung N n M p nh p.
Nhng vua Hung N bit c mu y.

13. y l ch Tang Hong Dng, Khng Cn (xem on 5).

14. Nhn chung nhng im ln v kinh t thi Hn V . Nhng im ny s c pht trin
di.

15. Mi chung l 64 thch. Nh vy ch mt phn 64 n ni.

16. y l xy thm vo Vn l trng thnh.

17. Nhn xt ma mai.

18. Tc V Thanh.

19. Cm u Hung N l Thin Vu di Thin Vu c Hu Hin Vng v T Hin Vng.

20. Chc quan ph trch nng nghip v ti chnh.

21. bo cha cho l do ti sao li cho mua chc quan. Mc ch ca n l ngi giu a
ca ci ra.

22. Chng hn iu cm on i vi thng nhn on 1.

23. Theo trt t trong qun i th quan th ng vo hng th nm, thin phu ng vo
hng th by, cn ng i phu ng vo hng th chn. Tt c c mi bc.

24. on 3 Kinh t nguy khn do chnh sch xm lc gy ra.

25. Quan li thy ai bit m khng t gic th khp vo ti kin tri (thy bit).

26. y ch Hoc Kh Bnh.

27. on 4 Tnh hnh kinh t nguy ngp do nhng nguyn nhn khc: thin tai, o sng, di
dn, nui ngi H v. v...

28. T ch bt k vt g c th thay tin mt.

29. T M Thin c nhng suy ngh rt su sc.

30. C ba u l thng nhn.

31. Ngi ta s lm quan v php lut rt nghim d phm ti. By gi phi np tin khi
lm quan.

32. Chc quan coi v st v mui.

33. Nhn xt th v.

34. Hai mi ng.

35. C s phn bit v thu gia thng nhn v th th cng.

36. Xem ch thch Cao T bn k.

37. Chc quan, ngha en l lm cho u v chuyn ch nhim v l lm bnh n vt gi.

38. Nguyn vn th, tng, th l quan coi mt qun, tng l v quan gip mt vng coi
mt nc.

39. Chc quan c nhim v iu tra cc tham quan li.

40. Nhn xt khch quan nhng rt ma mai.

41. Xem trn trong on ny.

42. Nguyn vn dn tin: dn l ti sn ca thng nhn v th th cng, khng phi do cy
v nui tm m c.

43. Ch nhng vin quan mi t ra qun l cc ti sn ly c ca thng nhn.

44. Np bc khng nhng khi ti m cn lm quan.

45. Lm c xong, cho nc vo, c cht.

46. Mc ch l sung nhng ngi t lm lnh. Qun i i Hn mt phn ln l t c tha
v chu i lnh.

47. Nm 112 trc cng nguyn, V yu cu cc hu phi np mt s vng lm t l
(nhng tht ra c tin nh Nam Vit). Trong s 241 ngi c n 106 ngi b ti thiu
vng.

48. on 5 Cc bin php a ra b cu tnh trng thiu ht.

49. on 6 Bin php ca Tng Hong Dng.

50. ao v vi l tn nhng th tin ging hnh con ao v tm vi.

51. T M Thin nhn thy c s bin i ca s vt.

52. Mt dt 20 lng.

53. on 7 Li bn ca tc gi. Nhn xt ca tc gi v tin t rt su sc.


Khng T Th Gia -

1. Khng T sinh p Tru, thuc lng Xng Bnh nc L. T tin trc kia l ngi nc
Tng, tn l Khng Phng Thc. Phng Thc sinh B H, B H sinh Thc Lng Ngt. Lng
Ngt khi qu tui (1), ly Nhan Th, hai ngi cu t ni Ni Khu sinh Khng T. Khng T
sinh nc L nm th 22 i L Tng Cng (55 trc cng nguyn). Khi sinh ra, trn u g
gia lm cho nn t tn l Khu (tc l ci g), tn t l Trng Ni, h Khng. Khng Khu sinh
th Thc Lng Ngt cht, chn ni Phng Sn. Ni Phng Sn pha ng nc L. Khng
T, do , khng bit m cha u, v m ca ng king khng ni iu . Khi cn nh,
Khng T thch chi tr by cc khay cng v chi tr t l. n khi m cht, Khng T
chn tm m con ng Ng Ph v ng cn thn (2). M ca Vn Ph, ngi t Tru, ni
cho Khng T bit ni m ca cha, cho nn v sau Khng T hp tng c cha v m ni
Phng Sn.

Trong khi Khng T cn tang th h Qu tht i nhng k s, Khng T cng n y.
Dng H mng Khng T:

- H Qu tht k s ch khng phi tht nh ngi u.

Khng T bn rt lui.

Khi Khng T mi by tui c quan i phu l Mnh Ly T m sp cht, dn ngi con c s
thay mnh l T: Khng Khu l con chu ca bc thnh nhn (3), t tin b git Tng,
ngi ng su i l Pht Ph H li c ni ngi lm vua, nhng nhng ngi cho L Cng.
n i Chnh Kho Phu gip i Cng, V Cng v Tuyn Cng, ba ln c lm thng
khanh, nhng li cng cung knh. Cho nn trn ci vc ca ng ta c khc my ch c b
ln th nht th ta ci xung, c b ln th hai th ta khom lng, c b ln th ba th ta cui
thp xung men theo tng m chy. Nhng cng khng ai dm khinh ta. Ta n cm vc ny,
nu cho vc ny nui ming ta! ng ta l ngi cung knh nh th y. Ta nghe ni con
chu bc thnh nhn tuy khng lm vua, nhng v sau, th no cng c ngi sng sut. Nay
Khng Khu t tui, thch l, c l l con ngi sng sut nh ngi xa ni. Khi ta cht ri th
no cng phi th ng ta lm thy.

n khi Ly T cht, T v ngi nc L l Nam Cung Knh Thc n hc l vi Khng T.
Nm y Qu V T cht, Bnh T ln thay (4).

2. Khng T ngho hn, n khi ln ln lm li cho h Qu. Vic tnh ton o lng ng n
cho nn c lm chc coi sc vt. Sc vt ng c sinh nhiu, nn c lm t khng.
c t lu, Khng T ri khi nc L, b rung b nc T, b ui nc Tng v nc
V, b nguy khn gia min nc Trn v nc Thi, cui cng li tr v nc L.

Khng T ngi cao chnh thc su tc, ai cng cho l con ngi cao ln v ly lm l. V nc
L li i i vi ng t t nn ng b v L. Nam Cung Knh Thc nc L ni vi vua L:

- Xin nh vua cho ti cng Khng T n t Chu.

Vua nc L cho ng ta mt c xe, hai con nga, mt ngi y t, cng Khng T n t
Chu hi v l. Khng T yt kin Lo T y. Khi Khng T co t ra v, Lo T tin Khng
T v ni:

- Ti nghe ni ngi giu sang ly tin bc tin nhau, ngi nhn c dng li ni tin
nhau. Ti khng th lm ngi giu sang nhng trm ly ting l ngi nhn c, xin c li
ny tin ng: K thng minh v su sc l gn ci cht v h khen ch ngi ta mt cch ng
n. K gii bin lun, u c su rng lm nguy n thn mnh v h nu ln ci xu ca ngi
khc. K lm con khng c cch g gi mnh. K lm ti khng c cch g gi mnh (5).

Khi Khng T Chu v nc L, hc tr cng nhiu. Lc by gi Tn Bnh Cng hoang dm,
su khanh chuyn quyn, pha ng nh cc nc ch hu. Qun ca S Linh Vng mnh ln
t Trung Quc. Nc T ln, li gn nc L. L th nh v yu. Nu theo S th nc Tn
ni gin; theo nc Tn th nc S n nh. Nu khng phng b nc T th qun T xm
chim.

Nm th hai mi i L Chiu Cng, Khng T ba mi tui. Vua T Cnh Cng cng n
nh n nc L. T Cnh Cng hi Khng T:

- Ngy xa Tn Mc Cng nc nh, ni ho lnh, nhng ti sao li lm c nghip b?

Khng T p:

- Nc Tn tuy nh, nhng ch ca n ln. Tuy n ni ho lnh nhng chnh tr ca n ng
n. Nh vua thn hnh c Bch L H cho lm i phu dng ng ta t ch b tri, ni chuyn
vi ng ta ba ngy ri trao chnh s cho ng ta. Nu lm nh th th nghip vng cng c th
lm c, ch nghip b vn cn nh y.

Cnh Cng bng lng.

Khi Khng T ba mi lm tui, th Qu Binh T v Hu Chiu B v vic chi g m c ti vi
L Chiu Cng. L Chiu Cng em binh nh Qu Bnh T. Qu Bnh T cng h Mnh v
h Thc Tn, ca ba nh hp lc nh L Chiu Cng (6). L Chiu Cng thua chy sang nc
T. Vua T cho L Chiu Cng p Can Hu. Sau t lu, nc L c lon. Khng T n
nc T lm ti nh h Cao Chiu T c yt kin T Cnh Cng. Khng T ni chuyn
m nhc vi quan thi s (chc quan lo v nhc N. D) nc T, nghe nhc thiu v hc nhc
y, say m ba thng khng bit n mi tht. Ngi T khen ngi.

Cnh Cng hi Khng T lm chnh tr phi nh th no. Khng T p:

- Vua phi theo ng o lm vua, ti phi theo ng o lm ti, cha phi theo ng o lm
cha, con phi theo ng o lm con.

T Cnh Cng ni:

- Tht ng lm! Nu nh vua khng theo ng o lm vua, cha khng theo ng o lm cha,
ti khng theo ng o lm ti, con khng theo ng o lm con th tuy c thc y, ta c
th n c khng?

Mt hm khc, T Cnh Cng li hi Khng T lm chnh tr phi nh th no. Khng T p:

- Mun lm chnh tr th phi lo tit kim trong vic tiu dng.

T Cnh Cng bng lng, ly rung Ni Kh phong cho Khng T. n nh tin ln ni:

- Bn nh nho ch l k ba hoa m khng th noi gng theo h c. H kiu ngo, t cho
mnh l phi nn khng th cho h lm ti. H ch trng vic chn ct, thng xt, lm mt
gia sn chn ct cho c y , khng th cho iu thnh phong tc. H i du thuyt
ht ni ny n ni khc kim n, khng th cho h tr nc c. Sau khi cc bc i hin
ra i, nh chu suy, l nhc thiu st. Nay Khng T by ra nhiu iu hnh thc bn ngoi,
ng ta lm cho ci l i ln i xung, thnh phin phc, by chuyn i ro bc v i gi tay, c
nh th th hc my cng khng bit c l. Nu nh vua dng ng ta thay i phong tc
nc T th khng phi l iu lo lng trc tin n dn vy.

Sau , T Cnh Cng tip Khng T mt cch knh cn, nhng khng hi kin ca Khng
T v l. Mt hm khc, Cnh Cng gi Khng T li ni:

- Ti khng th tn qu ng nh vua L tn qu h Qu m ch c nh gia h Qu v h
Manh m thi (7).

Cc quan i phu nc T mun git Khng T. Khng T nghe tin y. T Cnh Cng ni:

- Ta gi ri khng th dng nh ngi c.

Khng T bn ra i, tr v nc L. By gi Khng T bn mi hai tui. Vua L Chiu Cng
cht p Can Hu. L nh Cng ln ngi. Nm th nm i L nh Cng (506), ma h,
Qu Bnh T cht, Hon T ni nghip. Qu Hon T o ging c mt ci vi bng t,
trong c mt con vt ging nh con cu. Qu Hon T ni vi Trng Ni:

- Ti bt c con ch.

Trng Ni ni:

- Theo nh Khu ny bit th l con cu. Khu ny nghe ni: qui vt do g v sinh ra l
con qu v con vng lng, qui vt do nc sinh ra l con rng v con vng tng,
qui vt do t sinh ra l con phn dng (8).

Khi nc Ng nh nc Vit, ph hy Ci K, c ngi ly c mt ci xng, ch y mt
xe. Vua Ng sai s gi hi Trng Ni:

- Ti sao xng li ln nh vy?

Trng Ni ni:

- Vua H V triu tp nhng ngi lm ch ni sng ni Ci K. Phng Phong n sau b vua
V git phi thy, mi ci xng ca ng ta ch y mt xe. Xng ny l ca Phng Phong
cho nn ln nh vy.

Ngi khch nc Ng ni:

- Ai lm thn?

Trng Ni ni:


- Thn ca ni ng c th lm ging mi cho thin h (9), lo vic th cng thn ni thn sng
l nhng ngi thy cng, nhng ngi t thn t v thn ma mng l cc cng hu. H u
l thuc vo nh vua.

Ngi khch ni:

- Phng Phong cai qun vic g?

Trng Ni p:

- ng ta l vua Ung Vng gi nc Phong Ngu, h Ly; trong i Ngu, i H i Thng gi
l Ung Vng; trong thi Chu gi l Trng Dch, ngy nay gi l i Nhn.

Ngi khch ni:

- Con ngi ta di hay cao bao nhiu?

Trng Ni p:

- H Tiu Nghiu cao ba thc l hng ngi thp nht, ngi ln nht cng khng gp
mi ln ba thc.

Ngi khch bn ni:

- ng lm! y l mt thnh nhn!

Ngi ti yu ca Qu Hon T l Trng Lng Hoi c him khch vi Dng H. Dng H
mun ui Trng Lng Hoi, nhng Cng Sn Pht Nu ngn li. Ma thu nm y, Trng
Lng Hoi li cng kiu ngo. Dng H bt Hoi. Qu Hoi T ni gin, Dng H lin b
t Hoi T, n th vi ng ta, ri tha ng ta ra. Dng H do cng khinh h Qu. H Qu
cng ln t nh vua, cc bi thn (10) cm quyn chnh tr trong nc. Do , nc L t i
phu tr xung u vt quyn v ri khi con ng chnh o. Cho nn Khng T khng lm
quan m rt v nh sa li thi, th, l, nhc. Hc tr cng nhiu, c c nhng ngi t phng
xa n. Nm th tm i L nh Cng (502) Cng Sn Pht Nu gin h Qu, bn theo
Dng H lm lon. Hai ngi mun b con trng ca ba gia nh Hon Cng lp nhng
ngi con th t lu quen thn vi Dng H. Cng Sn Pht Nu bn bt Qu Hon T. Qu
Hon T la trn c. Nm th chn i nh Cng, Dng H thua b chy sang T. Lc by
gi Khng T nm mi tui.

Cng Sn Pht Nu sau khi lm ch thnh Phi th ni ln chng li h Qu. Y sai ngi mi
Khng T. Khng T tuy t lu vn noi theo o, rt am hiu vic chnh tr nhng vn khng c
dp thc hnh ci hc ca mnh v khng ai bit dng mnh. Khng T ni:

- Vn Vng, V Vng nh Chu u ni ln t t Phong, t Co m lm vua thin h. Nay
t Phi tuy nh, bit u cng s nh vy?

Khng T mun i. T L khng bng lng, gi li. Khng T ni:

- Ngi ta mi ta n c phi l v c u? Nu h dng ta, ta s lm cho t h thnh nh
ng Chu chng?

Nhng rt cuc, Khng T cng khng i (11).

3. Sau , L nh Cng cho Khng T lm quan cai tr thnh Trung . c mt nm, c
bn phng u noi theo xem l mu mc. T chc quan cai tr thnh Trung , Khng T
c thng lm t khng, ri c lm i t khu (12).

Ma xun nm th mi i L nh Cng (500), L ging ha vi T. Ma h, quan i phu
nc T l L S ni vi T Cnh Cng:

- Nc L dng Khng Khu th no cng nguy hi cho nc T.

T Cnh Cng bn sai s gi mi vua L li hp Gip Cc. L nh Cng sp sa ln xe n
hp thn mt, Khng T by gi gi chc tng quc ni:

- Ti nghe ni trong nc c lm vic vn th th no cng phi lo vic v, c vic v th th no
cng phi lo chun b vic vn (13). Ngy xa cc ch hu ra khi bin gii th no cng c cc
quan v i theo. Xin nh vua mang theo cc quan t t m v hu t m.

nh Cng ni:

- Phi.

Bn mang theo t t m v hu t m, hp mt vi T Hon Cng Gip Cc. y dng ln
mt ci n c ba bc tam cp bng t v hai ngi gp nhau theo nghi l. Sau khi cho v
nhng bc cho nhau, hai ngi ln i rt ru mi nhau theo ng l gp g, mt vin quan
nc T ro bc tin ln ni:

- Xin tu nhc bn phng.

Cnh Cng ni:

- c.

V ngay , nhng ngi cm c lng th v lng chim mang lng chim, so, do, kch, kim v
khin bc ra trong ting trng v ting h ht v bc ln i (14). Khng T ro bc tin ra,
bc ln cc bc tam cp, nhng khng qua bc trn cng, gi ng tay o ln ni:

- Vua hai nc chng ti hi hp nhau thn mt, chi th nhc Di, ch lm g? Xin ra lnh cho
quan ng s h ui nhng ngi kia i.

V nhng ngi ma khng chu i, cc quan hu nhn n nh v Cnh Cng. Cnh Cng ly
lm xu h, gi tay ui h ra.

Mt lt sau, c mt v quan nc T ro bc tin ra ni:

- Xin tu nhc trong cung!

Cnh Cng ni:

- c.

Bn con ht v bn ln nhn nhy bc ra. Khng T ro bc tin ra trc ci bc tam cp,
nhng khng qu bc trn cng, ni:

- Bn tht phu ch nho ch hu, ti ng git! Xin ra lnh cho cc quan ng s tr ti.

H bn b cht chn tay. Cnh Cng run s, bit mnh khng lm theo ngha. Tr v, Cnh
Cng lo s ni vi cc quan:

- Ngi L dng o ca ngi qun t bnh vc cho nh vua ca h; tri li, cc ngi ch
ly ci o ca bn Di, ch dy qu nhn, lm cho qu nhn c li vi vua L. By gi lm
th no?

Mt vin quan tin ra ni:

- Ngi qun t c li th dng vic lm xin li, k tiu nhn c li th dng li ni sung
xin li. Nu b h bun v vic th nn dng vic lm xin li.

T Cnh Cng bn tr cho nc L cc tha rung Vn, Vn Dng, Qu m trc kia ly
ca L xin li.

Ma h nm th ba mi i L nh Cng, Khng T ni vi nh Cng:

- By ti th khng c tng tr binh kh, quan i phu th khng c c ci thnh mt trm tr
(15).

Khng T sai bon Trng Do (tc T L, hc tr Khng T N. D) lm quan t ca h Qu, toan
ph hy ba thnh ly ca ba h. V vy Thc Tn trc tin ph thnh Hu. H Qu sp sa
ph thnh Qu. Nhng Cng Sn Pht Nu v Thc Tn cm u nhng ngi thnh Ph nh
p nc L. nh Cng cng ba ngi cm u ba h vo cong Qu Th, ln i ca V T.
Ngi thnh Ph nh h nhng khng c, tuy c ngi tin n gn i. Khng T sai
Thn Cu tu v Nhc K xng xung i nh, ngi t Ph thua. Ngi nc L ui nh h
thua to C Mit. Cng Sn Pht Nu v h Thc Tn chy trn sang T. Cui cng, thnh
Ph b ph. Khi sp ph thnh ly t Thnh, Cng Lim X Ph ni vi Mnh Tn:

- Nu thnh b ph th qun T th no cng n ca pha bc. V li thnh ny che ch cho h
Mnh, nu khng c n tc l h Mnh khng cn. Ti s khng ph.

Thng 12, L nh Cng vy thnh nhng khng ly c. Nm th 14 i nh Cng, Khng
T 56 tui, ri chc t khu, quyn gi chc tng quc. Thy Khng T c v mng r, mt
ngi hc tr ni:

- Ti nghe thy ni ngi qun t khi tai ha n th khng s, khi phc n th khng mng.

Khng T ni:

- Cu ni y cng c y. Nhng chng c cu: vui v a c cao qu m khim tn i vi
mi ngi hay sao?

Khng T git quan i phu nc L lm ri lon chnh s l Thiu Chnh Mo. Sau khi tham
d chnh quyn trong nc ba thng, nhng ngi bn cu bn ln khng dm bn thch, con
trai con gi trn ng i theo hai pha khc nhau, trn ng khng nht ca ri. Nhng
ngi khch bn phng n thnh p khng cn phi nh n cc quan bi v ngi ta u
xem h nh ngi trong nh.

Ngi T nghe vy s hi ni:

- Khng T cm u chnh s th th no cng lm b ch ch hu. Nu L lm b th t nc
ta gn, s u tin b thn tnh. Ti sao ta khng em t np cho L?

L S ni:

- Trc tin xin hy tm cch cn tr, nu khng c th np t cng cha mun.

Vua T bn chn tm mi ngi con gi p trong nc T, u cho mc qun o p, tp
ma iu khang nhc v ba mi c nga, mi c bn con rt p a cho vua nc S.
Vua T sai by bn con gi v nhng con nga p ngoi ca cao pha nam kinh nc L.
Qu Hon T n mc thng dn n xem hai ba ln, ton thu nhn v ni vi vua L i mt
vng n xem. Vua L n chi xem n trn ngy. Vua L b vic chnh s. T L ni:

- Thy nn i thi.

Khng T ni:

- Vua L sp lm l t giao, nu nh vua em tht t n cho cc quan i phu th ta cn c th
li.

Cui cng, Qu Hon T nhn n nhc ca T, ba ngy khng nghe vic chnh s. Khi lm l
t giao cng khng a tht t n cho cc quan i phu. Khng T bn ra i.

Khng T m ti t n. S D tin Khng T ni:

- Thy khng c ti g.

Khng T ni:

- Ti ht c c khng?

Bn ht:

Ming ca bn n b kia c th lm cho ta phi b chy.

Nhng ngi n b kia n thm, c th lm cho nc mt, nh tan!

Ta i lang thang phiu bt cho n ht i.

Khi S D tr v, Qu Hon T hi:

- Khng T c ni g vi ng khng?

D k li tt c. Hon T th di than:

- Phu t bt ti ta v bn n b hn h kia (16).

4. Khng T bn n nc V tr ti nh Nhan Trc Tru, anh v ca T L. V Linh Cng
hi Khng T:

- Khi ng nc L, ng c hng Lc bao nhiu?

- Ti c su vn u la.

Ngi V cng cung cp cho Khng T su vn u.

Khng T y c t lu, c ngi dm Khng T vi V Linh Cng. V Linh Cng sai Cng
Tn D Gi lun lun i theo Khng T. Khng T s mc ti. Khng T y mi thng,
on ri khi t V, nh i qua t Khung, n nc Trn. Nhan Khc lm ngi nh xe
cho Khng T, ng ta cm roi ch thnh ph ny v ni:

- Ngy xa con vo thnh ny ch thnh b ph ng kia!

Ngi nc Khung nghe vy, tng Khng T l Dng H, ngi nc L, v Dng H
c ln xm phm n h. Ngi t Khung bn gi Khng T li v Khng T mt my ging
Dng H. Nm ngy sau, Nhan Uyn mi n. Khng T ni:

- Ta tng l anh cht ri!

Nhan Uyn ni:

- Thy cn sng, con u dm cht!

Ngi t Khung cng gi Khng T cn mt hn trc. Cc t u s. Khng T ni:

- Sau khi Vn Vng cht i, ci vn khng phi ta hay sao? Nu tri mun lm mt ci
vn y i th ta l ngi sinh sau khng c bit n n. V tri cha mun lm mt ci
vn y th ngi t Khung lm g c ta? (17)

Khng T sai mt ngi i theo l ti ca Ninh V T nc V, sau Khng T mi i lt.
Khng T i qua t B, sau hn mt thng li tr v nc V, tr ti nh C B Ngc. Trong
s nhng ngi v ca V Linh Cng c Nam T. Nam T sai ngi ni vi Khng T:

- Nhng ngi qun t bn phng nu khng xu h v vic lm anh em vi nh vua th th
no cng n yt kin ti. Ti mun gp mt Khng T.

Khng T t chi khng c, nh phi yt kin Phu nhn trong ci mn l. Khng T bc
vo ca ngonh mt v pha bc ci ly. Phu nhn trong mn ly hai ly. Cc vng ngc v
nhng vin ngc mang trn ngi ku lanh tanh. Khng T ni:

- Trc kia ta nh khng n thm. Nhng khi n thm thy tip i theo ng l.

T L khng bng lng (18). Khng T th ni:

- Nu ta lm sai th tri b ta! Tri b ta!

Khng T V hn mt thng. V Linh Cng cng phu nhn ngi trn xe, vin hon quan l
Ung C cng ngi i ra, sai Khng T ngi trn ci xe ng sau. My ngi ln qua ch trc
mt ng ngi. Khng T ni:

- Ta cha h thy c ngi no yu c nh yu sc p.

Khng T cm thy xu h v vic v ri khi nc V, i qua nc To. Nm y L nh
Cng cht. Khng T ri khi nc To n nc Tng, cng t tp l di mt gc cy
ln. Quan t m ca nc Tng tn l Hon Khi mun git Khng T, cht cy y i. Khng
T ra i, cc t ni:

- Phi i nhanh i!

Khng T ni:

- Tri sinh c ta. Hon Khi lm g c ta?

Khng T n nc Trinh, thy tro lac nhau. Khng T ng mt minh phia ng ca thanh.
Co mt ngi nc Trinh bao T Cng:

- ca phia ng co mt ngi tran ging Nghiu, c co ve Cao Dao, vai ng ta ging T San
(19), nhng t lng tr xung thi kem vua Vu ba tc, co ve bn khon lo lng nh con cho nha
co tang.

T Cng noi thc vi Khng T. Khng T mng r ci ma rng:

- Hinh dang bn ngoai la chuyn vun vt, nhng noi ging nh con cho cua nha co tang thi
ung lam sao! ung lam sao!

Khng T ben n nc Trn, tro tai nha vin quan gi thanh la Trinh T c hn mt nm.
Vua Ng la Phu Sai anh nc Trn ly ba p, ri rut lui. Triu ng anh Triu Ca, qun S
vy t Thai. Vua Thai sang Ng. Nc Ng anh bai vua Vit la Cu Tin Ci K.

Co con ct cht cung inh vua Trn, bi mt mui tn bng g h m qua minh. u mui tn
bng a, dai mt thc tam tc. Trn Mn Cng sai s gia hoi Trong Ni. Trong Ni ap:

- Con ct t ni xa n. o la mui tn cua ngi Tuc Thn. Ngay xa vua Vu Vng anh nha
Thng, ting vang n ca Cu Di va Bach Man, ho u em san vt ia phng n cng
khng qun nhim vu cua minh. Ngi Tuc Thn ben cng tn h co mui tn bng a, dai mi
cai mt thc tam tc. Tin Vng mun nu to cai c sang cua minh cho nn chia nhng mui
tn nay cho ai C (20). ai C ly H Cng, H Cng c phong t Trn. Ngay xa,
ngi ta a ngoc quy cho nhng ngi cung ho cua minh to long trong ngi thn. Ngi ta
chia cho nhng ngi khac ho nhng cng t cac ni xa la cho ho ng qun phuc tung.
Vi vy cho nn nc Trn nhn c tn cua ngi Tuc Thn.

Nha vua sai th tim xem trong kho cu, qua nhin tim thy co cai tn y ...

Khng T Trn ba nm. Luc by gi, cac nc Tn, va S tranh cng vi nhau va ln lt
anh bai Trn; nc Ng cung anh Trn. Trn lun lun bi anh pha. Khng T noi:

- Ta v thi! Ta v thi! Bon hoc tro cua ta hng hai nhng nng ni, lo tin thu nhng khng
qun ban tinh cua minh.

Khng T ben ri khoi t Trn, i qua t B. Va luc y ho Cng Thuc cm u ngi t B
ni loan. Ngi t B gi Khng T lai. Trong s hoc tro cua Khng t co Cng Lng Nhu
em nm c xe cua minh i theo Khng T. ng la ngi ng tui, tai gioi, co sc manh. ng
ta noi:

- Xa kia con theo thy gp nan t Khung, nay lai gp nan y, o la mnh! Con lai cung
thy gp nan, con quyt chin u ma cht.

ng ta chin u rt hng. Ngi t B s hai, bao Khng T:

- Nu ng khng n nc V thi chung ti se cho ng i.

Khng T cung ho n th. Ho cho Khng T i ra phia ca ng. Khng T lin n t V.
T Cng hoi:

- Co th phu li th c sao?

Khng T noi:

- o la vi ta bt buc phai th cho nn quy thn khng nghe.

V Linh Cng nghe Khng T n, mng r ra ngoai on hoi:

- Co th anh t B c khng?

Khng T noi:

- c.

V Linh Cng noi:

- Cac quan ai phu cua ta cho la khng c. Nay t B la ni nc V dung chng lai cac
nc Tn va S. em nc V ma anh B co le la khng nn chng?

Khng T noi:

- an ng trong thanh co chi quyt cht vi nha vua. an ba co chi bao v Ty Ha (21). Nhng
ngi chung ta phai anh chng qua chi bn nm ngi.

V Linh Cng noi:

- Phai y.

Tuy vy vn khng anh B. V Linh Cng gia, li bing vic chinh s, khng dung Khng T.
Khng T th dai than:

- Nu co ngi dung ta thi sau mt thang a kha kha, sau ba nm thi tt.

Khng T ra i. Pht Bt la quan cai tri t Trung Mu, Triu Gian T anh ho Pham, ho Trung
Hang, va anh Trung Mu. Pht Bt lam phan sai ngi mi Khng T, Khng T mun n.
T L noi:

- Do nay nghe thy noi: ngi lam vic khng phai thi ngi qun t khng vao nc cua ho.
Nay chinh Pht Bt lam quan cai tri t Trung Mu lam phan, tai sao thy lai mun n?

Khng T noi:

- Ta co noi nh vy tht y. Nhng chng phai ta co noi rng cai ma tht cng thi mai cung
khng mon; cai ma tht trng thi bo vao thuc nhum cung khng en. Ta khng phai vo qua
bu, sao chi co th treo ln ma khng th n?

Khng T go khanh. Co ngi mang sot i qua ca noi:

- Con ngi go khanh kia tht la co long suy nghi. Ngi sao ma ng nganh! Khng ai bit
minh ca thi nn bo ma i thi!

Khng T hoc anh an cm vi thy day nhac la Tng T. Hoc mi ngay khng tin. Tng
T noi:

- ng co th tin na.

Khng T p:

- Khu quen khc nhc ny ri, nhng cha nm c ci quan h v s.

c t lu, Tng T ni:

- ng nm c quan h v s ri y! C th tin hn na.

Khng T p:

- Khu cha hiu c ngha su sc ca n.

c t lu, Tng T ni:

- ng nm c ngha su sc ca n ri y! C th tin na.

Khng T p:

- Khu cha bit ngi lm bn nhc ny l ai?

c t lu, Tng T ni:

- ng c v oai nghim, suy ngh su, c hoi bo ln v cao xa.

Khng T ni:

- Khu ny bit ngi y l ai ri. ng ta lng l mt en, ngi cao. Mt nh con cu nhn
xa, nh con ngi lm vua bn phng, nu khng phi l Vn Vng th ai c th nh vy
c.

Tng T ri khi chiu, ly hai ly ni:

- Cc v thy dy nhc vn ni iu nhc ny l do Vn Vng lm ra.

V khng c dng nc V, Khng T nh i v pha ty yt kin Triu Gin T, nhng khi
n sng Hong H th nghe tin u Minh c v Thun Hoa cht. Khng T n b
Hong H than:

- Nc sng mnh mng p thay! Khu khng qua c con sng ny l do mnh vy.

T Cng ro bc tin n ni:

- Xin hi ti sao li ni nh vy?

Khng T ni:

- u Minh c v Thun Hoa l nhng quan i phu ti gii nc Tn. Khi Triu Gin T
cha tha mn c ch ca mnh th cn hai ngi ny nm c quyn chnh. Nhng khi
t c nguyn ca mnh th git i v ln cm quyn chnh. Khu nghe ni khi ngi ta
m thai git a tr trong bng th k ln khng n b ci; khi ngi ta lm cho nc ao kh
bt c th con giao long khng iu ha m dng (22); khi ngi ta lt t chim thi
phng hoang khng bay ln. Tai sao lai th? o la vi ngi qun t tranh nhng ngi lam
hai n nhng ke ging minh. Chim cho thu vt kia con bit tranh nhng ke bt nghia hung gi
Khu?

Khng T ben quay lai, nghi lang Tru, lam bai ca Lang Tru to ni bun cua minh. Sau
o tr v t V, tai nha C Ba Ngoc.

Mt hm V Linh Cng hoi Khng T v cach bai binh b trn. Khng T noi:

- Vic t l thi ti thng nghe, con vic qun thi ti cha hoc.

Hm sau V Linh Cng ang noi chuyn vi Khng T, thy con ngng tri ben ngng u ln
nhin, sc mt co ve khng y gi n Khng T, Khng T lai i n t Trn.

........................................

1. Thuc Lng Ngt a qua sau mi t tui mi ly Nhan Thi. an ng qua 64 tui ly v, an
ba qua 48 tui ly chng la qua tui.

2. Phai chn tam sau nay bit m cha se hp tang, chn tam thi d di.

3. Chi Thanh Thang, vua u tin nha n.

4. Thi nin thiu cua Khng T.

5. Lao T chng lai s thng minh, trung va hiu la nhng nguyn ly cua Khng T. Co tri khn
thi d nguy, nu c theo trung va hiu thi c hoan toan bi l thuc vao cha vao vua, kho long
sng.

6. Luc by gi nc L co ba gia inh ln, uy quyn ln at nha vua la ho Manh, ho Thuc Tn,
ho Quy. Ca ba gia inh nay la con chau Hoan Cng. y noi gia inh ho Manh tc la noi
ngi cm u gia inh ho Manh.

7. Y noi vua T hu ai Khng T, nhng khng th trao chinh quyn cho ng nh vua L a
lam i vi Quy Thi.

8. Quy trong Quc Ng chi con vt chi co mt chn sng trn nui, con vong lng thich bt
chc ting ngi. Vong tng la th thu vt n thit ngi. Phn dng hinh con cu do t t
sinh ra.

9. Vi co th lam my va lam ma.

10. Ngi by ti hai ln.

11. oan 2 Nhng iu Khng T trai qua trc khi lam quan nc L.


12. T khng coi vic xy dng, t khu coi v phap lut.

13. Khng T noi trong khi lo vic giao hiu khng th xao nhang vic chin s. Khng T nghi
nc T khng thanh thc. Qua nhin T Canh Cng nhn dip hi hop m cht L inh
Cng.

14. Canh Cng inh nhn dip n ao, huyn nao, git L inh Cng.

15. B cao mt trng dai mt trng la mt , ba la mt tri. y noi chu vi thanh khng
c qua 3000 thc, nu thanh rng qua thi se thanh c s lam loan.

16. oan 3 Nhng vic Khng T lam khi lam quan L.

17. Khng T tin rng minh co nhim vu thc hin mt s mnh thing ling nn khng th bi
nguy khn.

18. Vi Nam T co ting dm loan.

19. Cao Dao la vin quan gioi cua Thuan, T San lam tng quc Trinh rt co ao c.

20. ai C la con gai u cua Vu Vng.

21. Y noi nhn dn u theo nha vua. Ty Ha la ming t trong y co thanh B.

22. Giao Long co th lam my lam ma cho nn iu hoa c m dng.


Khng T Th Gia (tip Theo) -

Mua ha nm y, V Linh Cng mt, lp ngi chau tc la Xut Cng cua nc V. Thang sau,
Triu ng a thai t vao thanh Thich (23). Dng H sai thai t mang mu tru va tam ngi
mc tang gia v i t nc V n on thai t, khoc va vao thanh Thich, ri y. Mua ng
vua t Thai di n Chu Lai. Nm y la nm th ba i L Ai Cng, Khng T 60 tui.
Nc T giup nc V vy t Thich va thai t nc V la Khoai Ngoai y. Mua ha, ngi
miu cua Hoan Cng va Ly Cng nc L bi t chay. Nam Cung Kinh Thuc cu hoa. Khng
T luc y ang t Trn, noi:

- Hoa hoan th nao cung ang xay ra miu cua Hoan Cng va Ly Cng.

Sau o qua nhin ung.

Mua thu, Quy Hoan T m, ngi ta ch ng ta trn mt cai xe i thm thanh nc L. Quy
Hoan T th dai than:

- Xa kia nc nay ang le hng thinh! Vi ta co ti vi Khng T cho nn nc mi suy i.

Quy Hoan T quay lai bao ngi con ni nghip minh la Khang T:

- Khi ta cht, th nao con cung lam t tng nc L; nu lam t tng nc L th nao con
cung phai mi Trong Ni.

Sau o my ngay, Quy Hoan T cht, Khang T ln thay. Sau khi chn ct xong, Khang T
mun mi Trong Ni nhng Cng Chi Ng noi:

- Ngay xa tin qun cua ta dung ng ta khng trot cho nn bi ch hu ch ci. Ngay nay, nu
ngai lai dung ng ta khng trot thi se bi ch hu ci ln na.

Khang T noi:

- Nh th thi nn mi ai?

- Th nao cung phai mi Nhim Cu.

Khang T ben sai s mi Nhim Cu. Nhim Cu sp ra i, Khng T noi:

- Ngi L mi anh Cu khng phai dung vao vic nho ma se dung vao vic ln.

Ngay hm y, Khng T noi:

- V thi! V thi! Bon hoc tro cua ta hng hai nhng nng ni, ho a kha v mt ao c,
nhng cha bit gi minh theo ung ao.

T Cng bit Khng T nghi n vic tr v nc L, nn khi tin Nhim Cu, nhn dn ng
ta:

- Khi anh c dung thi phai lam th nao cho nha vua mi thy.


Nhim Cu ra i. Nm sau, Khng T t t Trn n t Thai. Thai Chiu Cng ang inh n
t Ng vi vua Ng mi. Trc y, Thai Chiu Cng la di by ti di n Chu Lai. Sau
o, ng ta lai inh i. Cac quan ai phu s ng ta di ln th hai. Vi vy Cng Tn Phin bn
Chiu Cng cht. Qun S xm chim nc Thai.

Mua thu, vua T Canh Cng cht. Nm sau, Khng T t t Thai i n t Dip. Dip Cng
hoi Khng T v chinh s. Khng T noi:

- Lam chinh s ct ch lam cho ngi xa n va ngi gn theo minh.

Mt hm, Dip Cng hoi T L:

- Khng T la ngi nh th nao?

T L khng bit tra li ra sao. Khng T nghe vy noi:

- Nay anh Do, tai sao anh khng tra li nh th nay: con ngi y hoc ao khng bit moi, day
ngi khng bit chan. Khi cha bit ao thi phat phn n ni qun n. Khi bit ao thi vui
n ni qun lo, khng bit tui gia sp n.

Khng T ri bo t Dip tr v t Thai. Trng Th va Kit Nich anh i cung cay. Khng
T cho ho la nhng ngi n, ben sai T L n hoi ho xem bn o u. Trng Th noi:

- Con ngi cm dy cng y la ai th?

T L ap:

- Khng Khu y.

Trng Th noi:

- Khng Khu nc L y a?

T L ap:

- Phai.

Trng Th noi:

- Th thi ng ta bit bn o ri!

Kit Nich bao T L:

- Anh la ai?

T L ap:

- Ti la Trong Do.

Kit Nich hoi:

- Anh la hoc tro Khng Khu phai khng?

- Vng a.

Kit Nich noi:

- Thin ha nh nc chay cun cun u nh th ca, ai ma thay i c? Va lai ng theo mt
ke si lo tranh ngi chi bng theo mt ke si lo tranh i (24).

Ri hai ngi c cay mit ma khng noi. T L noi lai vi Khng T. Khng T bui ngui noi:

- Ta khng th cung sng vi chim mung. Nu thin ha co ao thi ta cn sa no lam gi?

Mt hm, T L i ng gp mt ng gia ang mang trn lng mt cai sot. T L hoi:

- Cu thy thy cua ti khng?

ng gia noi:

- Chn tay anh khng lo lam lung, ngu cc anh khng phn bit c, Ta bit thy cua anh la
ai?

Cu gia cm gy xung t ri ct co. T L noi vi Khng T. Khng T noi:

- o la mt ngi n.

T L quay lai thi ci gia a i mt.

Khng T di n t Thai c ba nm. Nc Ng anh nc Trn, nc S cu ngi
Trn, ong qun Thanh Phu. Nghe tin Khng T min t Trn, t Thai, vua S sai ngi
em l mi Khng T n nc S. Khng T sp n chao s gia theo ung l. Cac quan ai
phu t Trn va t Thai ban nhau:

- Khng T la ngi hin. Nhng iu ng ta ch bai u nhm ung vao nhng ch xu cua
ch hu. Nay ng ta lu min Trn, Thai ma nhng iu cac quan ai phu lam u sai trai
khng ung y cua ng ta. Nc S la mt nc ln em l n mi. Nu ng ta c dung
nc S thi cac quan ai phu ang c dung t Trn, t Thai se nguy mt.

Ho ben ban nhau cho bon y t vy Khng T ngoai ng, khng cho i. Khng T ht
lng n, nhng ngi i theo u m khng ai dy c, nhng Khng T vn giang giai, vn
ngm th, anh an va ca hat khng to ra suy yu. T L co ve gin, n hoi:

- Ngi qun t cung co luc cung khn ?

Khng T noi:

- Ngi qun t trong luc cung khn thi gi vng, con ke tiu nhn trong luc cung khn thi lam
by.

T Cng mt ni nong. Khng T noi:

- Nay anh T! Anh cho ta hoc nhiu ma bit phai khng?

T Cng noi:

- Da, ung th. Khng phai th hay sao?

Khng T noi:

- Khng phai u! Ta ly mt iu quan trit tt ca (25).

Khng T bit hoc tro co ve tc ti, ben goi T L n hoi:

- Kinh Thi noi: Chng phai con truy (26) chng phai con h ngoai ng vng. ao cua ta
phai chng la sai? Tai sao ta lai gp phai canh nay?

T L noi:

- Theo y cua con, co le vi chung ta cha nhn chng nn ngi ta cha tin chung ta. Co le
chung ta cha tri chng nn ngi ta khng cho chung ta i? (27)

- Nao phai th u! Nay anh Do, nu nh ngi nhn th nao cung c ngi ta tin thi lam gi
co chuyn Ba Di, Thuc T na, nu nh ngi tri gp vic gi cung thng sut thi lam gi co
Vng T, Ti Can na (28).

T L i ra, T Cng vao yt kin. Khng T noi:

- Nay anh T, Kinh Thi noi: Chng phai con truy chng phai con h ngoai ng vng. ao
cua ta phai chng la sai? Tai sao ta lai gp phai canh nay?

T Cng noi:

- ao cua thy ht sc ln cho nn thin ha khng ai dung nap c. Thy phai ha thp mt
chut.

- Nay anh T! Ngi gioi ngh nng co th bit vai ging nhng khng chc la gt c. Ngi
th gioi co th lam kheo nhng khng th lam cho ngi ta va long. Ngi qun t trau di
ao c cua minh theo nhng ng li chinh va gi no, iu chinh no ma khng th lam cho
no c ngi ta theo. Anh khng lo trau di ao cua minh ma chi lo ngi ta dung nap minh.
Cai chi cua anh T khng phai la xa.

T Cng i ra. Nhan Hi vao yt kin. Khng T noi:

- Nay anh Hi, Kinh Thi noi: Chng phai con truy chng phai con h ngoai ng vng. ao
cua ta phai chng la sai? Tai sao ta lai gp phai canh nay?

Nhan Hi noi:

- ao cua phu t ht sc ln lao nn ca thin ha khng ai dung nap c. Nhng phu t c theo
o ma lam, ngi ta khng dung nap thi co hai gi? Ngi ta khng dung nap nhng sau nay
ngi ta se thy phu t la ngi qun t. ao khng c trau di, o la cai iu ta ly lam xu
h. ao a trau di ma vn khng c dung nap thi o la iu xu h cua ke lam vua mt
nc. Ngi ta khng dung nap phu t thi co hai gi? V sau ngi ta se thy phu t la ngi
qun t?

Khng T hn h ci:

- ung lm! Hi ngi con ho Nhan, nu nha ngi lm cua cai thi ta se lam ngi quan ly cua
cai cho nha ngi.


Sau o, Khng T sai T Cng sang S. S Chiu Vng em binh on Khng T, kt qua
Khng T mi c thoat. Chiu Vng inh phong cho Khng T ming t trong s sach co
700 ly (29). Quan lnh doan nc S la T Ty noi:

- Trong s cac s gia nha vua phai n cac nc ch hu co ai bng T Cng khng?

- Khng.

- Trong s nhng ngi giup nha vua co ai bng Nhan Hi khng?

- Khng.

- Trong s cac tng cua nha vua, co ai bng T L khng?

- Khng.

- Trong s cac quan cua nha vua co ai bng T D khng?

- Khng.

- Khng nhng th, t tin nc S cung chi c nha Chu phong vi cai tc hiu la t va
nm mi dm t (30). Nay Khng Khu theo phep tc cua Tam Vng, lam sang ca c
nghip cua Chu Cng, Thiu Cng. Nu dung ng ta thi nc S lam th nao ma c i i
ng hoang co t vung ngan dm? Vn Vng t Phong, Vu Vng t Cao u chi la
nhng ng vua co trm dm t, th ma rt cuc lai lam vng thin ha. Nay Khng Khu co
c ming t lam c s, lai co bon hoc tro gioi giup thi o khng phai la cai phuc cua nc
S.

Chiu Vng ben thi. Mua thu nm y, S Chiu Cng cht Thanh Phu.

Mt ngi cung nc S tn la Tip D i qua trc mt Khng T hat:

Phng i, chim phng kia i

ao c suy i con bit tinh sao?

Vic qua can chng c nao

Vic sau hoa bit cach nao ln xoay

Thi, thi chim hay v ngay

Con ng chinh tri rc y chng gai!

Khng T bc xung xe mun noi chuyn, nhng Tip D a rao bc i mt, khng sao noi
chuyn c. Khng T ben ri nc S tr v nc V. Nm y, Khng T sau mi ba tui
va la nm th sau i L Ai Cng. Nm sau, vua Ng va vua L gp nhau huyn Tng. Vua
Ng oi mt trm con bo t. Quan thai t la Phi mi Quy Khang T, Quy Khang T sai T
Cng n, vic mi thu xp xong. Khng T noi chinh tri hai nc L va V ging nhau nh
anh vi em. Luc by gi ngi cha cua Thu, vua nc V vn cha c lam vua, vn phai
nc ngoai (31). Vua cac nc ch hu my ln trach vua V. Hoc tro Khng T lai co nhiu
ngi lam quan V, nn vua V mun trao chinh tri cho Khng T. T L noi:


- Nu vua V giao chinh tri cho thy thi thy se lam cai gi trc?

Khng T noi:

- Chc chn phai chinh danh trc.

T L noi:

- Sao thy vin vng th, chinh danh lam gi?

Khng T noi:

- Anh ro thc la qu mua qua! Cai danh ma khng chinh thi li noi khng ung vi s thc, li
noi khng ung vi s thc thi vic khng thanh, vic khng thanh thi khng lam cho l, nhac
phn thinh, l nhac khng phn thinh thi hinh phat khng ung, hinh phat khng ung thi dn
khng bit t tay chn vao u. Pham ngi qun t a lam iu gi co th noi tn cai vic o,
va nht inh lam c vic o. Ngi qun t ch cu tha trong li noi cua minh.

Nm sau Nhim Hu (tc Nhim Cu) lam tng qun cua ho Quy mang qun anh nhau vi
qun T t Lang va anh bai qun T. Quy Khang T hoi:

- Cai tai cm qun cua ng do ng hoc gay do ban tinh ma co?

Nhim Cu noi:

- Ti hoc Khng T.

Quy Khang T hoi:

- Khng T la ngi nh th nao?

Nhim Cu noi:

- Nu dung ng ta thi co danh, nu ng ta bao vi trm ho va hoi quy thn v vic ng ta a lam
thi khng ai khng bng long. iu ng ta mong mun la at n cai ao cua ngi qun t. Du
nha vua co cho ng ta mt nghin xa (32), ng ta cung khng mu li cho minh (33).

Quy Khang T hoi:

- Ta mun mi ng ta co c khng?

- Mun mi ng ta thi ch ai ng ta cht hep nh ai ngi hen kem mi c.

Khng Vn T lam quan nc V, sp anh Thai Thuc hoi Trong Ni v cach anh. Trong Ni t
chi khng bit. Khi rut lui, Khng T cho anh xe ra i, noi:

- Con chim co th chon cy, ch cy kia lam sao ma chon chim c?

Khng Vn T nai lai. Gp luc Quy Khang T sai Cng Hoa, Cng Tn, Cng Lm mang l
vt n on Khng T. Khng T tr v nc L. Khng T i a 14 nm, by gi mi tr v
nc L.

L Ai Cng hoi Khng T v chinh s. Khng T ap:


- Lam chinh ct ch chon by ti.

Quy Khang T hoi v chinh s. Khng T ap:

- Chinh s ct ch c nhng ngi thng va gat bo nhng ke gian xao. Lam nh th thi nhng
ke gian xao cung se thng.

Quy Khang T lo lng v bon trm cp, Khng T noi:

- Nu ngai khng ham mun thi du ngai thng cho ho, ho cung khng ly trm (34).

Tuy vy, nc L chung quy vn khng dung Khng T. Khng T cung khng xin lam quan
(35).

5. Trong thi Khng T, nha Chu a suy, l nhac bi bo. Kinh Thi, Kinh Th cung thiu sot.
Khng T theo du vt cua l thi Tam ai, ta Kinh Th, kinh nay chep s vic t thi
ng, Ngu cho n thi Tn Muc Cng. Khng T sp t lai cac s vic va noi:

- Ta co th noi v l nha Ha, nhng nc Ky (con chau nha Ha N. D) khng u chng minh
nhng iu ta noi. Ta co th noi v L cua nha n, nhng nc Tng (con chau cua nha n -
N. D) khng u chng minh nhng iu ta noi; nu ho co u thi ta a co th ly ra lam dn
chng.

Khi xem nhng iu nha n thm hay bt v l cua nha Ha, Khng T noi:

- Tuy mt trm i sau cung co th bit c: c thi trc chung vn hoa thi thi sau chung
thc cht. Nha Chu noi gng hai triu ai trc, l nghi nha Chu rc r lam sao! Ta theo nha
Chu.

Vi th, phn truyn trong Kinh Th va L Ky la do Khng T lam.

Khng T noi chuyn vi quan thai s nc L:

- Co th bit phai chi nhac nh th nao. Thoat tin thi dn dp; khi a bt nhip thi hoa hp, ro
rang, tip tuc ma i n kt thuc.

Khng T noi:

- Ta sau khi ri nc V v nc L thi mi chinh n c nhac, Nha va Tung mi c xp
t u vao y.

Ngay xa Kinh Thi co tt ca hn ba ngan thin. n thi Khng T, Khng T bt nhng thin
trung ip, ly nhng thin co th co ich cho l nghia. Nhng bai nay bt u t Tit, Hu Tc
(36), gia thut lai thi thinh tri nha n, Chu, cho n thi U, L kem coi. Kinh Thi bt u t
ni ging chiu cho nn ngi ta noi Quan th nghim chinh m u Phong, bai Lc
minh m u Tiu nha, bai Vn vng m u ai nha, bai Thanh miu m u
Tung (37). Tt ca ba trm linh nm thin nay u c Khng T anh an va hat lam cho
no phu hp vi iu nhac Thiu, Vu, Nha, Tung. T o ngi ta mi co th thut lai l nhac i
trc lam cho vng ao y u va luc ngh tron ven. V sau Khng T thich Kinh Dich,
thich cac phn t, thoan, h, tng, thuyt quai, vn ngn (38). Khng T oc Kinh Dich lam
cho cai dy da buc cac the tre t ba ln. Khng T noi:


- Nu cho ta thm vai nm na thi ta se hiu Kinh Dich mt cach toan ven.

Khng T ly thi, th, l, nhac day hoc tro. S hoc tro n ba ngan ngi. Co 72 ngi thng
thao ca luc ngh (39). Con nhng ngi chi hoc mt phn nh Nhan Troc Tru thi rt nhiu.
Khng T day bn iu: vn hoc, c hanh, trung thanh, tin nghia; bo bn iu: khng co inh
kin trc, khng nht thit phai theo mt mt, khng c chp, khng chi thin v minh.
Khng T cn thn trong vic trai gii, chin trn, m au; it noi v li, mnh va nhn. Khi
ngi ta cha cam thy tc ti mun bit, thi Khng T cha giang, khi nu mt goc ma ngi
ta cha thy ca ba goc kia thi Khng T cha day. Luc trong lang xom thi co ve thn trong
nh khng noi c. Luc tn miu, triu inh noi vi cac quan thng ai phu thi nghim
trang, noi vi cac quan di thi hoa nha. i vao ca cng thi lom khom rao bc, hai tay dang
ra nh hai canh. Khi nha vua goi n tip khach thi sc mt thay i, khi nha vua mi thi i
khng i thng xe. Ca n, thit hi, hay khng ct ngay ngn thi khng n, chiu trai khng
ngay ngn thi khng ngi. Khi bn canh co ngi co tang thi khng bao gi n no. Ngay nao
khoc thi khng ca hat, thy ngi tang hay ngi mu thi tuy o la tre em cung to ra kinh
trong.

Khng T noi:

- Trong ba ngi cung i th nao cung co ngi thy cua ta. Nhng ngi khng lo trau di ao
c, luc hoc khng ban bac, nghe iu nghia khng hng v iu nghia, nghe iu khng hay
khng bit sa i thi o la iu ta lo.

Khng T sai ngi ta hat, nu hat hay thi bao hat lai va sau o hoa theo. Khng T khng noi
nhng iu quai an, vic dung sc manh, nhng ngi lam loan va chuyn quy thn. T Cng
noi:

- Vn Chng cua thy ti a c nghe, nhng ti cha h nghe thy noi v ao tri, ban tinh
cua con ngi va s mang.

Nhan Uyn th dai than:

- ao cua Phu T ngng ln nhin thi no cang cao; ao su thi no cang chc. ang nhin no
ng trc, cht thy no ng sau. Phu T kheo day ngi ta mt cach tun t; ly vn
chng lam cho u oc ta m rng; ly l c thuc. Ta mun bo khng c; nhng em
ht tai sc cua minh ra hoc cung vn con cai gi voi voi, ng sng sng trc mt, du co mun
vn ti cung khng sao at n c.

Mt a tre trong lang at Hat noi:

- Khng T thc la to ln! Khng T hoc rng, nhng khng ni ting chuyn v mt mt nao.

Khng T nghe vy noi:

- Ta bit chuyn v ngh gi? Vao ngh anh xe chng? Vao ngh bn tn chng? Ta chuyn v
ngh anh xe vy.

T Lao noi:

- Khng T noi: Ta khng c dung cho nn lo v luc ngh.

Nm th 14 i L Ai Cng, mua xun sn ngoai ng hoang, ngi anh xe cua Thuc Tn
Thi la S Thng bt c mt con thu, anh ta cho o la im khng lanh, Trong Ni thy th
noi:

- y la con ln.

Ngi ta em no i. Khng T noi:

- Sng Ha khng thy xut hin Ha (40), sng Lac khng thy xut hin Lac Th, ta th la
ht.

Nhan Uyn cht. Khng T noi:

- Tri git ta!

n khi i sn phia ty bt c con ln, Khng T noi:

- ao ta ht ri!

Th dai va than:

- Khng ai bit ta.

T Cng noi:

- Tai sao khng ai bit thy?

Khng T noi:

- Khng oan tri, khng trach ngi, hoc iu thp ma bit c iu cao, bit ta chi co tri
chng? Nhng ke khng ha thp cai chi cua minh, khng lam nhuc cai thn cua minh o la Ba
Di, Thuc T. Liu Ha Hu va Thiu Lin, thi ha thp cai chi cua minh, lam nhuc cai thn cua
minh. Ngu Trong, Di Dt n, khng noi gi v vic i, khi lam quan thi gi c s thun
khit, khi bi bo thi theo ung hoan canh. Ta thi khng phai nh ho, ta khng chu trng cng
nhc phai th nay, hay khng th nh th nay.

Khng T noi:

- Khng, khng! Ngi qun t lo rng minh cht ri ma cai tn cua minh khng c nhc
n, nu ao cua ta khng c dung thi ta bit ly gi lam i sau thy ta.

Ben da vao S Ky lam ra Kinh Xun Thu, chep t thi L n Cng (722-712) n nm th 14
i L Ai Cng (481) bao gm 12 i vua. Cn c vao ch vua L la ho vi nha Chu cho nn
Khng T a vao y nhng vic cua thi Tam ai. Li no tuy ngn, nhng y rng: Cac vua
S va Ng t xng la vng, nhng Xun Thu ha thp goi la t, thc ra la thin t nha Chu
bi goi n d hi nghi Tin Th, nhng Xun Thu che giu lai noi la thin vng i tun
Ha Dng. Cn c vao nhng thi du nh vy ta thy mt phep tc rang buc nhng ngi
lam vua ngay nay. Cai nghia cua nhng li khen ch y (41) se ro khi co bc vng gia xut
hin. Cai nghia cua Kinh Xun Thu c thi hanh thi bon by ti lam loan va bon lam gic trong
thin ha s. Khi Khng T lam quan, nhng iu ngi noi hay xet cac vu kin cung gn nh li
noi chung cua moi ngi ch khng co gi chi ring mt minh ngi mi co. Trai lai, khi lam
Xun Thu thi vit cai gi phai vit, bo cai gi phai bo, nhng ngi nh T Ha (42) khng th co
mt li ban gop. Hoc tro hoc Xun Thu, Khng T noi:

- i sau bit Khu la cn c vao Xun Thu, bt ti Khu cung cn c vao Xun Thu (43).

6. Nm sau, T L cht V. Khng T m, T Cng n thm, thy Khng T chng gy i
dao trc ca noi:

- Anh T, sao anh lai n mun th?

Nhn y hat:

- Nui Thai Sn sp , ct tru nha sp gay, ke trit nhn sp tan.

Trong khi hat, nc mt chay rong rong. Khng T bao T Cng:

- Thin ha khng co ao a lu ri; khng ai bit theo ta. Ngi i Ha t cai hom phia ty,
ngi i n t no gia hai cai ct. m qua ta nm m thy ngi gia hai cai ct. Chc vi ta
la con chau nha n.

Bay ngay sau Khng T mt. Khng T mt nm 73 tui ngay ky su, nm th 16 i L Ai
Cng (479). Ai Cng thng ving noi:

- Tri xanh khng thng ta, khng lai cho ta cu gia duy nht co th che ch cho con ngi
duy nht nh ta. Ta ngi vua b v, au bun. h! Thng thay! Mt ng Ni, ta khng co ai
noi theo.

T Cng noi:

- Nha vua co le khng cht nc L chng? Phu T noi: Sai v L thi to ra m ti, dung ch
sai tc la lam dung. Sai v chi la m ti, sai v vic lam la lam dung. Luc Phu T sng thi nha
vua khng bit dung, n khi cht lai thng ving. Th la trai l, thng ving lai noi ta con
ngi duy nht th la dung ch sai (44).

Khng T chn phia bc kinh thanh nc L, trn b sng T. Hoc tro u tang ba nm.
Sau khi tang ba nm, ho khoc va t gia nhau, ai cung khoc ht sc au xot. Co ngi lai.
Ring T Cng lam nha bn m sau nm mi i. Hoc tro va nhng ngi nc L n lam
nha bn m hn mt trm nha nn ngi ta goi la lang Khng.

Cac vua L i i ni tip nhau t Khng T theo nhng thi nht inh. Cac nha nho cung
giang l v l hng m va l bn tn bn m Khng T. M Khng T rng khoang mt
khoanh, cai nha trong o ngay xa hoc tro , i sau dung lam miu gi ao mu, an cm, xe,
sach cua Khng T. Vic t t keo dai hn hai trm nm n i Han khng h dt. Cao T i
qua t L dung c thai lao t Khng T. Ch hu, khanh tng n nc L thng trc
tin n thm m ri sau mi lam vic chinh s.

Khng T sinh Ly tn t la Ba Ng. Ba Ng tho nm mi tui cht trc Khng T. Ba Ng
sinh Cp, tn t la T T, tho 62 tui, co ln bi khn t Tng, lam sach Trung Dung. T T
sinh Bach, tn t la T Thng tho 47 tui. T Thng sinh Cu, tn t la T Gia, tho 45 tui.
T Gia tn C, t la t Kinh, tho 46 tui. T Kinh sinh Xuyn, t la T Cao, tho 51 tui. T
Cao sinh T Thn, tho 57 tui co ln lam tng quc nc Nguy. T Thn sinh Phu, tho 57
tui, lam bac si cua Trn Vng la Thip, cht gn thanh Trn. Con trai cua em trai Phu la
Tng Tho, 57 tui, la bac si thi Hiu Hu , i i lam thai thu Trng Sa, ngi cao chin
thc sau tc. T Tng sinh Trung, tho 51 tui. Trung sinh Vu, Vu sinh Din Nin va An
Quc. An Quc lam bac si cua c kim thng lam n thai thu Lm Hoai cht sm. An Quc
sinh Ngang, Ngang sinh Hoan (45).

7. Thai S Cng noi:

- Kinh Thi noi:

Nui cao ta trng, ng rng ta i

Tuy ich cha n, nhng long hng v

Ti oc sach cua ho Khng, tng tng nh thy ngi. n khi n L xem nha th Trong
Ni, nao xe c, nao ao, nao t l, hoc tro tp v nghi l nha Khng T theo ung tng mua,
ti bi hi nan lai bo i khng dt. Trong thin ha cac vua chua va ngi tai gioi rt nhiu, khi
sng thi vinh hin, nhng luc cht la ht. Khng T la mt ngi ao vai th ma truyn hn mi
i, cac hoc gia u tn lam thy, t thin t ti vng hu Trung Quc h noi n luc ngh
u ly Khng T lam tiu chun. Co th goi la bc chi Thanh vy (46).

.......................................

23. Ngoai la con V Linh Cng, vi git Nam T nn bo trn nc Tn, c Triu ng che
ch. Dng H cung y sau khi bi ui khoi nc L (xem oan 3). Thy con cua Ngoai la
Xut Cng c lam vua, Triu ng tim cach a Khoai Ngoai vao thanh Tich, sau o lam
vua nc V. Dng H bay mu nh vy to ra thai t c nhn dn mi v. Thai t cung
to ra khoc loc noi rng minh la ngi tha k chn chinh.

24. Y noi Khng T mun tim vi vua hin, tranh vi vua d khng bng nhng ngi n trn
i.

25. Nha trit hoc khac ngi thng chinh la y.

26. Tc con T Ngu.

27. Y trach Khng T con co khuyt im. trn thy T L nhiu luc khng phuc Khng T.

28. Ba Di, Thuc T can Vu Vng ng anh Tru. Vu Vng khng nghe. Sau o hai ngi
nhin oi cht. Ty Can can Tru bi Tru git.

29. Ly y la mt nhom gia inh gm 25 nha.

30. Y noi S trc kia chi co 50 dm va chi co tc t th ma sau thanh ln manh.

31. Tc la Khoai Ngoai vn thanh Thich.

32. Mi xa gm 25 gia inh.

33. Nhim Cu bac lai y kin cua T Ty noi vi vua S, s Khng T se c long dn chung
ri lam vng.

34. Y noi nu ngi cai tri ngay thng thi nhn dn noi theo va u ngay thng.

35. oan 4 Cuc i bn ba cua Khng T.

36. Tit la t cua nha n. Hu Tc la t cua nha Chu.

37. Phong, Tiu nha, ai nha, Tung la nhng b phn trong Kinh Thi.

38. Kinh Dich co phn b sung goi la thp dc tng truyn la do Khng T lam gm co nhng
muc: thoan, tng, h t, vn ngn, thuyt quai, t quai, tp quai. Chu y: y khng noi
Khng T lam Kinh Dich va co le ung s thc.

39. Luc ngh: Thi, Th, L, Nhac, Xun Thu, Dich. Y noi sau mn hoc.

40. Theo truyn thuyt, Ha la hinh ve ngi ta thy trn thn con long ma xut hin trn
sng Hoang Ha, con Lac Th la do mt con rua mang di sng Lac ln. Ha va Lac Th
cung nh bat quai la nhng hinh anh tng trng c dung trong boi toan.

41. Phai chng y la am chi thi Han Vu vi luc y vic nghin cu y nghia cua Xun Thu
phat trin rt manh?

42. Hoc tro cua Khng T, ni ting hoc rng.

43. oan 5 Cach giao hun cua Khng T v mt vn hoa.

44. Y T Cng noi nha vua n noi h nn vic lam cung se h . Nm 468, Ai Cng bi truc
xut, trn sang Vit.

45. oan 6 Khng T cht va dong doi Khng T.

46. Nhn xet cua tac gia. Trong s cac s gia thi c ai cua tt ca cac nc, T Ma Thin gn
nh la ngi duy nht thy tm quan trong cua nhng s kin vn hoa t tng. ng xp Khng
T vao th gia xem ngang mt vi vua cua ch hu va danh cho Khng T mt tiu s rt ky, rt
cng phu. Di con mt ng, Khng T khng phai la mt ngi thn ky, lam nhng vic
hoang ng, ma la mt con ngi m mt ly tng ln, bn ba sut i thc hanh cai ao
cua minh, bi ch bai, bi nhuc, co nhng tinh cam, nhng khuyt im cua con ngi. ng xy
dng c ng n hinh tng Khng T va thy ro tac dung cua Khng T i vi cac dn
tc. Cac s gia i sau co ngi nh Ban C trach ng xem nhe Nho giao nhng khng ung.
Khng T la ngi duy nht c xp vao th gia vi hoc thut va c xp thanh mt thin
ring, con tt ca nhng ngi khac u vao lit truyn va ba bn ngi gp vao mt truyn.
Theo tac gia, Khng T la mt th vua, mt th vua v tinh thn. Y kin y rt tao bao va ung
khi noi n Trung Quc c. Trong bai nay co nhiu cu trong Lun ng, nhng co mt s ch
khac, co mt vai cu nghia kho hiu.


Vit Vng Cu Tin Th Gia -

1. T tin ca Vit Vng Cu Tin l dng di vua V, con th hai ca vua Thiu Khang i
nh H, c phong t Ci K lo vic phng th vua V, xm mnh, ct tc, pht c m
lp p. Truyn c hai mi i n Don Thng. Trong thi Don Thng, nh nhau vi
vua Ng l Hp L v hai bn cm nght nhau. Don Thng cht, con l Cu Tin c lp
lm Vit Vng (on 1 - ngun gc Cu Tin).

2. Nm th nht (490 trc cng nguyn), vua Ng l Hp L nghe tin Don Thng cht,
bn em qun nh Vit. Vua Vit l Cu Tin sai nhng k s quyt liu cht ra khiu chin,
h dn thnh ba hng tin n trn tuyn qun Ng, tht ln ri t m vo c. Qun Ng ang
mi nhn th qun Vit tha c nh p. Qun Ng b thua thnh Hu L, vua Ng l Hp L
b tn bn trng, Hp L sp cht, bo con l Ph Sai:

- Th no cng ng qun nh Vit.

Ba nm sau, Cu Tin c tin vua Ng l Ph Sai ngy m tp luyn qun s, sp sa nh
Vit tr th. Vua Vit mun n nh trc khi Ng xut trn. Phm Li can:

- Khng nn. Ti nghe ni vic binh l iu g, nh nhau l vic tri vi c, tranh nhau l vic
thp nht. Lo m mu, lm tri c, thch dng iu g, ly thn mnh lm vic thp hn nht,
l vic thng cm. Nu lm l bt li.

Vua Vit ni:

- Ta quyt nh ri.

Bn ct qun. Vua Ng nghe tin em tt c tinh binh nh qun Vit thua to Ph Tiu. Vua
Vit bn em nm nghn qun cn li gi v trn trnh ni Ci K. Vua Ng ui n, bao
vy Ci K. Vua Vit bo Phm Li:

- Ta v khng nghe li ngi, cho nn n nng ni ny. By gi lm th no?

Phm Li ni:

- K no gi gn c trn vn ci cnh ng ca mnh khi y ( ni vt trn vn th s gim.
Nu trong hon cnh hon ton y th phi git gi gn, khim tn) l tun theo tri; bnh
nh c tnh hnh nguy ngp l tun theo ngi; s dng s vt tit kim l tun theo t. Nh
vua hy dng li l khim nhng, ly l hu a cho ngi ta. Nu ngi ta khng nghe th
thn hnh n th ngi ta.

Cu Tin ni:

- c.

Bn sai i phu tn l Chng n cu ho vi Ng. Chng i bng u gi, p u ni:

- K by ti trn trnh ca b h l Cu Tin, sai bi thn l Chng (V Cu Tin l ti ca
Ph Sai, m Chng li l by ti ca Cu Tin. Bi thn tc l by ti hai ln) mo mui ni vi
cc quan rng Cu Tin xin lm by ti, v xin lm thip ca b h.

Vua Ng sp ng thun, T T ni vi vua Ng:

- Tri em nc Vit cho nc Ng, xin b h ng nghe.

Chng tr v bo vi Cu Tin. Cu Tin mun git v con, t ca ci chu bu, xng ra nh
chu cht. Chng ngn Cu Tin ni:

- Quan Thi T ca Ng tn l Ph, l ngi tham lam c th dng li d d. Xin nh vua cho
ti ln n ni vi ng ta.

Cu Tin bn sai Chng em gi p, ca qu ln n a cho Thi T nc Ng l Ph. Ph
nhn ri gip cho i phu Chng c yt kin vua Ng. Chng p u ni:

- Xin i vng tha ti cho Cu Tin, m ly tt c ca ci chu bu. Nu i vng khng tha
th Cu Tin s git v con, t tt c chu bu, nm nghn ngi liu cht xng ra th cng l
mt sc mnh ng k.

Ph nhn y ni vi vua Ng:

- Vua Vit xin lm ti, nu b h tha cho h, th l c li cho nc.

Vua Ng sp ng thun. T T tin ra can:

- Nu nay nh vua khng tiu dit nc Vit, th sau ny th no cng s hi hn y! Cu Tin
l ng vua hin, Vn Chng v Phm Li l nhng by ti gii. Nu h tr v nc th s lm
lon.

Vua Ng khng nghe, cui cng tha cho vua Vit, bi binh v quay v (on 2 Cu Tin b
Ph Sai nh bi, nh mu ca Phm Li, Vn Chng m nc khi mt).

3. Khi b nguy khn Ci K, Cu Tin th di than rng:

- Ta th ny l ht hay sao!

Chng ni:

- Vua Thang b tri H i, vua Vn Vng b t Du L, Trng Nh nc Tn b chy n
ch, Tiu Bch nc T b chy n C (Trng Nh l tn ca Tn Vn Cng, Tiu Bch l
tn ca T Hon Cng. Hai ngi u lm b trong thi Xun Thu), nhng cui cng u lm
vng lm b. C xem nh vy, bit u th ny chng l phc!

Sau khi nc Ng tha ti cho nc Vit, vua Vit Cu Tin tr v nc, kh mnh nhc sc,
t mt ch ngi, khi ngi hay khi nm u nhn mt, khi ung hay khi n u nm mt. Cu
Tin ni:

- My qun ci nhc Ci K ri hay sao?

Cu Tin t mnh lo cy ba, v lo dt vi, n ung khng thm tht, mc khng hai mu, khim
tn i vi ngi hin, hu i tn khch, cu gip ngi ngho, thm ving ngi cht, cng
chu kh nhc vi trm h.

Cu Tin mun sai Phm Li cai qun chnh tr trong nc. Phm Li p:

- Vic chin tranh th Chng khng bng Li, nhng vic cai tr, v v nc nh khin cho trm
h thn v theo mnh th Li ny khng bng Chng.

Nh vua bn giao chnh tr trong nc cho i phu Chng, cn sai Phm Li cng i phu Ga
K i cu ho v lm con tin nc Ng. c hai nm, vua Ng cho Phm Li tr v.

T khi Cu Tin tr v Ci K, trong by nm v v binh s v dn chng. Binh s mun nh
ra th i vi nc Ng. i phu Phng ng can:

- Nc ta va mi tan tc, nay mi c phn thnh no . Nu mnh chun b v lo vic binh th
th no Ng cng s. Ng s th tai nn s n. V chng, con chim ng nh th n phi giu
mnh. Nay qun Ng nh nc T v Tn, b S v Vit cm th. Tuy c ni danh trong thin
h, nhng thc ch ct hi nh Chu. c t m cng nhiu, th th no cng t mn, khoe
khoang. Hin nay i vi nc Vit th khng g bng lin kt vi T, thn vi S, theo Tn
hu i Ng. Ch ca Ng hunh hoang th th no cng khinh sut trong vic chin u. Th l
ta nm c c hi. Ba nc nh Ng, Vit nhn lc Ng khn n th c th nh thng
c.

Cu Tin ni:

- Phi y.

c hai nm, vua Ng sp em qun nh T, T T can:

- Cha nn! Ti nghe Cu Tin n khng hai mn, cng vui cng kh vi trm h. Con ngi
ny cha cht l cn mi lo cho nc. Nc Ng c nc Vit, l ci bnh trong tim trong
rut, ch T chng qua l gh l ngoi da. Xin nh vua b T m trc tin hy nh Vit.

Vua Ng khng nghe, c nh T, T b thua Ngi Lng, vua Ng cm t Cao Chiu T v
Quc Hu T ca nc T, ri tr v trch T T. T T ni:

- Xin nh vua ch mng.

Nh vua ni gin, T T mun t st, nh vua nghe tin y ngn li.

Quan i phu nc Vit l Chng ni:

- Ti thy chnh tr ca vua Ng kiu cng. Xin nh vua th vay thc bi xem s tnh th no?

Vua Vit xin vay thc. Vua Ng mun cho vay. T T can ng cho, nhng nh vua cui cng
vn cho. Vit bn mng thm. T T ni:

- Nu nh vua khng nghe li can, th sau ba nm nc Ng s bin thnh g mt.

Quan Thi T l Ph nghe ni th, bn trch T T, ci nhau vi T T v vn Vit. Nhn
y Ph gim T T, ni:

- Ng Vin bn ngoi c v trung, nhng trong thm tm l con ngi tn nhn, con ngi
chng oi thng g n cha v anh, th cn thng g n vua (Xem Ng T T lit truyn)?
Trc y nh vua mun nh nc T, Ng Vin ra sc can ngn, kt qu vic nh thnh
cng. Do sinh ra on gin. Nu nh vua khng phng th Ng Vin s lm lon.

Ph m mu vi Phng ng gim Ng T T vi nh vua. Lc u nh vua khng nghe, nn
sai T T sang T. n khi nghe T T gi con nh h Bo (T T s nc Ng mt nn gi
con nh h Bo nc T), nh vua c gin, ni:

- Qu thc Ng Vin la di qu nhn, mun lm phn.

Bn sai ngi trao cho T T thanh kim Chc Ln t st. T T ci m rng:

- Ta lm cho nh ngi nn nghip b, ta li lp nh ngi ln ngi, lc u nh ngi mun
chia mt na nc Ng cho ta, nhng ta khng nhn. By gi ngi li nghe li gim pha m
git ta. Than i, con ngi c c mt mnh, khng th no ng c!

T T ni vi s gi:

- Th no nh ngi cng phi mc mt ta ca ng Mn nc Ng xem qun Vit
tin vo.

Vua Ng giao cho Ph cm quyn chnh tr. c ba nm, Cu Tin mi Phm Li n ni:

- Vua Ng git T T, nhng k a dua nh vua rt ng, by gi nh c cha?

Phm Li p:

- Cha c.

Ma xun nm sau, vua Ng i v hng bc hp ch hu Hong Tr. Tinh binh ca nc
Ng u i theo, ch c nhng ngi gi yu cng vi thi t li gi thnh.

Cu Tin li hi Phm Li. Phm Li p:

- c ri y!

Nh vua bn em hai nghn ngi b y, quen chin trn, cng vi bn vn qun lnh thng
c hun luyn, su nghn k s, mt nghn ngi ch huy, nh nc Ng. Qun Ng b thua,
qun Vit git thi t nc Ng. Qun Ng vi v bo tin vi vua Ng. By gi vua Ng ang
hp ch hu Hong Tr, s thin h nghe tin; bn giu tin y. Sau khi n th Hong Tr
xong, vua Ng bn a hu l xin ging ho vi Vit.

Sau bn nm, Vit li nh Ng. Qun s v dn chng nc Ng mi mt, nhng ngi
no mnh kho hng hi th cht nc T, nc Tn. Qun Vit ph tan qun Ng, nhn
y bao vy nc Ng. c ba nm, qun Ng thua to, Vit li dn Ng Vng ln ni C T.
Vua Ng sai Cng Tn Hng trn, i bng u gi n xin ging ho vi vua Vit v ni:

- K c thn ca b h l Ph Sai xin phi by gan rut: trc y thn c ti Ci, Ph Sai
khng dm tri mnh tri nn c ging ho vi nh vua v v, nay nu nh vua gi gt ngc
m git c thn, c thn cng xin vng theo mnh, vng theo nh vua. Nhng cng mun nh
vua tha ti cho c thn nh vic xy ra trc y Ci. Khng bit c c khng?

Cu Tin khng n, mun bng lng. Phm Li ni:

- Vic xy ra Ci K trc kia l tri em nc Vit trao cho nc Ng, nhng nc Ng
khng ly. Nay tri li em nc Ng trao cho nc Vit. Nc Vit c nn lm tri mnh tri
khng? V chng nh vua ra triu sm, bi triu mun chng phi tr th nc Ng sao?
Vic lo lng hai mi nm nay c nn mt sm b i khng? Tri cho m khng ly th tri
li s b ti. Ngi o ci ru th mu mc khng xa (mu mc l ci cn ru cm trong tay). Nh
vua qun tai nn Ci K ri sao?

Cu Tin ni:

- Ta mun nghe li nh ngi, nhng ta khng n t chi s gi.

Phm Li bn sai nh trng, cho qun tin ln ni:

- Nh vua giao quyn cho Li ny, s ga v ngay, nu khng s b ti.

S gi nc Ng khc m v. Cu Tin thng hi bn cho ngi ni vi vua Ng:

- Ta cho nh ngi lm vng mt trm nh t Dng ng.

Vua Ng t t, ni:

- Ti gi ri, khng th th nh vua c na.

Bn t st v che mt ni:

- Ta khng cn mt mi no nhn thy T T.

Vit Vng chn Ng Vng v git Thi T Ph. Sau khi Cu Tin bnh nh c nc
Ng, bn em qun v hng bc, vt sng Hoi cng cc nc ch hu l T, Tn hp T
Chu, np cng cho nh Chu. Vua Nguyn Vng nh Chu ban tht n Cu Tin, cho Cu
Tin lm b.

Sau khi vt qua pha nam sng Hoi, Cu Tin bn ly t trn sng Hoi cho nc S, tr
cho nc Tng t, Ng ly ca nc Tng, tr cho nc L di t mt trm dm pha
ng sng T. By gi qun ca Vit lm b ch pha ng sng Giang, sng Hoi. Ch hu
n u mng gi Cu Tin l b vng (on 3 Cu Tin nh Phm Li, Vn Chng ra
c th v xng b. )

4. Phm Li bn b i t nc T, gi th v cho i phu Chng ni, Chim ht th cung tt
phi ct, th khn cht th ch sn b nu. Vua Vit l ngi c di, ming diu hu c th
cng lo lc hon nn, nhng khng th cng vui sng vi ng ta. Sao ng li khng b i?

Chng nhn c th, co bnh khng vo chu. C ngi gim ni:

- Chng sp lm phn.

Vua Vit bn sai a kim cho Chng v ni:

- Nh ngi dy qu nhn by thut nh Ng, qu nhn mi dng c ba m nc Ng
thua. Cn bn thut na nh ngi. Nh ngi hy gip ta dng nhng thut y vi tin vng
xem sao (1).

Chng bn t st.

_______

1. Ch mt cu bc l tt c tm a tn nhn ca Cu Tin. By thut y l: 1)th phng tri
t, t tin, lm nc giu c c ca t lt vua Ng; 2) xut tin mua la Ng cho kho
Ng rng; 3) cho gi p, cho th kho xy cung in; 4) t lt cho cc nnh thn; 5) xui
gic nhng ngi can gin gy mu thun; 6) lm nc giu v chun b v lc; 7) c binh
kh tt v ch lc qun ch kit qu.

_____

Phm Li th vua Vit l Cu Tin, kh mnh nhc sc, cng Cu Tin mu toan hn hai mi
nm, kt qu dit c nc Ng, ra c ci nhc Ci K.

Pha bc em qun qua sng Hoi, n st cc nc T, Tn, ra hiu lnh cho Trung quc
tn th nh Chu. Cu Tin lm b, cn Phm Li lm thng tng qun. Khi v nc, Phm
Li cho l danh ln kh lng c lu. V li, Cu Tin l ngi hon nn th c nhau, nhng
vui th kh lng m c! Li bn vit th t bit Cu Tin:

- Ti nghe, Vua lo th ti phi kh nhc, vua nhc th ti phi cht! . Hi xa nh vua chu
nhc Ci K, ti s d cha cht l cn phi tr th. Nay ra c nhc ri, ti xin cht
theo ti Ci K!

Cu Tin ni:

- Ta ng sp chia nc ny cng cai tr vi nh ngi! Khng n git nh ngi! ...

Phm Li ni:

- Vua c lnh vua th ti c ti.

Bn son gi cc chu ngc v cc ca ci nh cng vi y t ring xung thuyn ra bin i
sut i khng tr li na. Th ri Cu Tin nu ni Ci K lm p bng lc cho Phm Li.

Phm Li cng i bin sang T, i h tn, t gi l Chi Di T B, cy rung b bin, kh
thn c sc, cha con cng lo lm n. khng c bao lu, ca c n hng my chc triu.
Ngi nc T nghe ng hin, mi lm tng quc. Phm Li ngm ngi than rng:

- nh th c hng nghn lng vng, lm quan th n cng, khanh, tng quc, k o vi c
th l tt bc ri, gi mi ci ting tm lng ly l khng tt!

Bn tr n tng quc, em tt c ti sn cho bn b, lng xm. Ch mang nhng ca tht qu,
ln i.

Phm Li dng li t o, cho ni l gia thin h, tin ng i chc, bun bn
lm giu. Phm Li bn t gi mnh l o Chu Cng (on 4- Phm Li sang t T, ri sang
t o).

Chu Cng o, sinh ngi con t. Khi ngi con t ln, ngi con trai th hai ca Chu
Cng git ngi, b t S. Chu Cng ni:

- Git ngi, b cht l ng ri! Nhng ta nghe ni, Con nh nghn vng khng cht ch.

Lin bo ngi con t sang xem s vic ra sao. ng ta ly nghn nn bc bc vo trong ti ng
qun o vi th, ch bng xe b, nh sai ngi con t i. Con trai c ca Chu Cng cng c xin
i. Chu Cng khng nghe. Ngi con c ni:

- Con c trong nh c gi l k coi sc vic nh, nay em c ti cha chng sai con, li sai em
t i, th con l a con h!

Ngi con c toan t st. Ngi m ni h cho anh ta:

- Nay ng sai thng t i th cha chc cu sng c thng th hai, m trc tin v c git
mt thng c! Bit lm th no?

Chu Cng cc chng , phi sai ngi con c i. ng vit mt phong th a cho ngi bn c
l Trang Sinh v dn rng:

- Khi con n th dng mt nghn lng vng vo nh Trang Sinh, mc ng ta lm. Nht thit
khng c tranh ci vi ng ta trong vic ny.

Ngi con c khi i cng t mang theo ring vi trm nn vng sang S ...

Trang Sinh nh k ngoi thnh. Ngi con c phi lch lau c mi ti ca, thy nh c v rt
ngho... Nhng ngi con c cng a th, dng nghn vng theo li cha dn.

Trang Sinh ni:

- Thi! Anh hy i ngay i! Ch c li! D em anh c ra cng ch hi ti sao li c tha.

Ngi con c ra ri, khng n nh Trang Sinh na, m ngm li, ly ca mnh em dng cho
mt qu nhn c quyn th S. Trang Sinh tuy mt xm ngho kh, nhng c nc u
nghe ting ng thanh lim v chnh trc. T vua S tr xung u tn lm bc thy. Khi Chu
Cng a vng, khng phi ng ta c mun nhn. ng ta ch mun khi xong vic s a tr
lm tin m thi.

Cho nn khi vng a n, Trang Sinh bo v:

- y l vng ca ng Chu. Nh ti khng sng c cch m th th no cng phi a tr,
ch c ng n!

Nhng con c Chu Cng khng bit ng ta, cho ng ta chng c th lc g.

Trang Sinh thong th ra mt vua S, ni:

- C ni sao... m ng ch...m, ci hi cho nc S ...

Vua S vn tin Trang Sinh lin hi:

- Gi bit lm th no?

Trang Sinh ni:


- Ch c cch dng c mi tr c n.

- Thy v ngh! Qa nhn s lm theo.

Nh vua lin sai s gi nim phong ba kho tin.

Qu nhn nc S kinh ngc bo ngi con c Chu Cng:

- Nh vua sp i x.

Ngi con c Chu Cng ni:

- Lm sao bit?

- Mi ln nh vua sp i x thng cho nim phong ba kho tin. Chiu qua nh vua sai s i
nim phong.

Ngi con c Chu Cng ngh rng: nu i x th em mnh th no cng c tha. Anh ta tic
nghn vng em cho lo Trang Sinh, tht l mt toi, bn li ra mt Trang Sinh. Trang Sinh git
mnh ni:

- Anh cha v ?

Ngi con trng ni:

- Tha vn cha ! Trc kia v vic thng em, nay thng em may mn c hng lnh i x,
cho nn li y cho c v.

Trang Sinh bit anh ta mun ly li vng, lin ni:

- Anh vo nh trong m ly vng.

Ngi con trng t vo nh ly vng ra. Trang Sinh xu h v b a tr con mua chuc, bn
vo yt kin vua S, ni:

- Ti trc kia c ni v ngi sao...m. Nh vua c ni s sa c b cu. Nay ti ra ng
u cng thy n rng: a con nh giu o l Chu Cng, git ngi b giam S, nh n
em nhiu vng bc t lt cho cc quan hu nh vua. Nh vua khng phi v bit thng nc
S m x u, ch v chuyn con Chu Cng thi.

Vua S c gin, ni:

- Qu nhn tuy c km c tht, nhng l no li v con Chu Cng m phi ra n. Lin lm n
git con Chu Cng. Hm sau bn ra lnh i x.

Con c Chu Cng rt cuc li a m tang em tr v! ...

Ngi m v ngi lng u ly lm thng xt. Ch c Chu Cng ci mt mnh m rng:

- Ta bit th no n cng git em n! Khng phi n khng yu em n u, nhng c mt
iu n khng th chu ni. N t nh tng chu kh cng ta thy vic lm n kh khn, cho
nn b ca th tic! Tri li, thng em n ra thy ta giu. N ch bit ci xe bn, giong
nga tt, theo ui cy co, no bit ca ci do u m c, cho nn phung ph tin mt cch d
dng, chng tic r g. Trc y, s d ta sai thng t i, ch l v n bit coi thng tin bc
thi! Thng c th khng bit th, v vy m git cht em n. L i l th, c g ng thng.
Ta ngy m vn i n a m tang v!

Cho nn Phm Li ba ln i ch m thnh danh trong thin h. Khng phi ng ta ch b i
mt cch d dng, v th l ht. ng ta u, l ni danh y. Sau gi cht o, cho nn
i truyn tng gi l o Chu Cng (on 5 Cu chuyn v ngi con Phm Li b git).

5. Thi S Cng ni, Cng lao ca vua V thc l to ln! Dn nc cho chn con sng, lm
chn chu c th c, n nay tt c mi ngi u sng yn n. Con chu ca ng l Cu
Tin nhc cng, kh xc, cui cng tiu dit c nc Ng mnh, pha bc cho qun i vo
xem Trung quc tn nh Chu, c danh hiu l b vng. Cu Tin chng ng gi l hin
sao? cng l ci vinh quang st li ca vua V vy. Phm Li ba ln di ch , u ni ting
tm li i sau. Vua v ti u nh vy, th no m chng vinh hin?


Trn Thip Th Gia -

1. Trn Thng l ngi Dng Thnh, tn ch l Thip. Ng Qang l ngi Dng H, tn
ch l Thc. Lc cn tr, Trn Thip thng cng cy thu vi ngi ta, Thip dng cy trn
g, bi ngi mt hi lu m rng:

- Nu c giu sang, xin ng qun nhau!

Bn cy thu ci, p:

- i cy thu, cn giu sang ni g?

Trn Thng th di ni:

- Than i! Chim n, chim s lm sao bit c ch ca chim hc, chim hng (on 1 - Trn
Thip lc hn vi. Nhc n cu ni, giu sang ng qun nhau, chun b cho vic Trn
Thip qun bn on 4. )

2. Thng by, nm th nht i Nh Th (-209) chn trm ngi bnh dn cc lng c a i
n th Ng Dng, ng li lng i Trch. Trn Thng, Ng Qung u thuc vo danh
sch phi i, v lm n trng. Gp ma to, ng b nghn, tnh bit qu k hn. Nu qu
k hn th theo php lut l u b chm. Trn Thng, Ng Qung bn nhau:

- Nay nu chng ta trn th cht, m mu vic ln cng cht. Cng mt ci cht c, vy cht
cho nc c nn khng?

Trn Thng ni:

- Thin h kh v nh Tn lu ri! Ti nghe ni Nh Th l con th, khng ng c lp lm
vua, ngi ng c lp l cng t Ph T. Ph T v hay can ngn nn vua sai i cm qun
ngoi. Nay nghe phong thanh ng ta v ti m b Nh Th git. Trm h nhiu ngi nghe ni
ng ta hin, cha bit ng ta cht ( Xem L T lit truyn). Hng Yn lm tng nc S, lp
c nhiu cng, yu s tt, ngi S u thng. C ngi ni ng ta cht, c ngi ni ng ta
b trn ( Xem Hng V bn k on 1). Nay nu chng ta gi xng l cng t Ph T, Hng
Yn, ng ln hiu triu thin h th chc nhiu ngi hng ng.

Ng Qang cho l phi. Bn i bi. Ngi bi bit , ni:

- Mi vic ca tc h u thnh, s nn vic ht. Nhng tc h th bi qu xem sao.

Trn Thng, Ng Qung mng lm, ngh n chuyn bi qu ni:

- y l ng y bo ta trc tin phi mn qu thn ra uy vi dn chng y.

Thng bn ly son vit ln la trng my ch Trn Thng Vng (Trn Thng lm vua), b vo
bng con c. C ngi nh c c. Qun lnh mua c m ra thy th trong bng c cho l
qui l. Thng li ngm sai Ng Qung n ni n, cy ci um tm, thp ngn n lng lm
gi ting co, i S hng! Trn Thng Vng! (Nc S ni ln, Trn Thng lm vua).
Qun lnh ban m kinh s, n sng h kho nhau, a mt ch cho nhau Trn Thng.

Ng Qung tnh yu ngi, s tt nhiu ngi theo gip. Nhn lc vin u say ru, Qang c
my ln ni mnh mun b trn cho y ni gin, mng nhic mnh, lm cho qun lnh phn
ut. Vin u qu nhin ly roi nh Qung. Vin u tut kim, Qung ng dy git kim v git
vin u. Thng gip Qung cng hai vin u. Thng bn ra lnh cho nhng ngi i th:

- Cc ng gp ma, u sai k hn. Sai k hn u b ti chm. D c khi b chm i na,
th trong s mi ngi i th, cng cht mt su, by. V chng, k trng s khng cht th
thi, ch cht th phi mu vic ln, vng, hu, tng qun, tha tng, h phi c dng
di mi lm nn sao!

Nhng ngi i theo u ni:

- Xin vng lnh.

Thng bn ni di l cng t Ph T, Hng Yn theo mun ca dn. Tt c vn tay o bn
phi ln xng i S lp n th, ly u vin u t. Trn Thng t lp lm tng qun,
Ng Qang lm u. Thng nh lng i Trch, ly c i Trch ri nh t K, ly c
K. Thng bn sai Ct Anh, ngi p Ph Ly em binh chiu hng pha ng t K, nh Trt,
Ton, Kh, Gi, Tiu, u ly c tt c. Khi n t Trn, th c su by trm c xe, hn
ngn k binh, qun lnh my vn ngi. Thng nh t Trn, quan qun th v huyn lnh ca
t Trn u khng c mt y, ch c mt mnh vin th tha chin u trong ca lu,
nh khng ni, Th Tha cht. Thng bn chim c t Trn, c vi ngy, Thng sai hiu
triu cc tam lo (Quan lng lo vic dy d dn) ho kit bn bc. Cc tam lo v ho kit
u ni:

- Tng qun mang gip dy, cm gio nhn, nh k v o, git nh Tn tn bo, lp li
x tc nc S, cng lao y ng lm vng.

Trn Thip bn t lp lm vng, hiu l Trng S (Nc S m rng).

3. Trong lc by gi, cc qun huyn cc kh v quan li nh Tn, nn u phi by ti trng
bn quan cm u y, git h hng ng Trn Thip. Trn Thip bn cho Ng Thc lm
gi vng gim c cc tng, em binh v hng ty nh Hunh Dng; sai V Thn, Trng
Nh, Trn D, ngi t Trn, chiu hng t Triu; sai ng Tn, ngi t Nh m, chiu
hng qun Cu Giang. By gi nhng ton qun S hp nhau tng nhm vi nghn ngi tnh
khng xu.

Ct Anh n t ng Thnh lp Tng Cng lm S Vng, sau Ct Anh nghe tin lp
Trn Vng, nn git Tng Cng quay v bo vi Trn Thip. n t Trn, Trn Vng
git Ct Anh. Trn Vng sai Chu Th, ngi nc Ngu, ln min bc chiu hng t Ngu.
Ng Qang vy Hunh Dng. L Do lm thi th qun Tam Xuyn gi Hunh Dng, Ng
Thc nh, khng ly c thnh.

Trn Vng mi nhng ngi ho kit trong nc bn, cho Thi T ngi Thng Thi, p
Phng Qun, lm thng tr quc. Chu Vn l ngi hin t Trn, thng coi ngy tt xu
cho qun ca Hng Yn trc, lm vic vi Xun Thu Qun, t tin c mnh vi Trn Thip,
ni rng mnh thng tho binh php. Trn Vng cp cho y n tng qun, em binh v hng
ty nh Tn. Chu Vn i tp hp qun i n Hm Cc Quan, c ngn c xe, my mi vn
binh, n t H ng qun. Tn sai quan thiu ph l Chng Hm tha cho nhng ngi lm
phu dch Ly Sn, v con chu n t, em tt c nh i qun ca S. Qun S thua to.
Chu Vn thua chy ra khi Hm Cc Quan, dng li ng qun To Dng hai ba thng.
Chng Hm ui theo nh. Chu Vn li thua, b chy n ng Dn Tr hn mi ngy.
Chng Hm nh Chu Vn thua to. Chu Vn t m c cht, qun lnh khng chin u na.

V Thn n Hm an t lp lm Triu Vng. Trn D lm i tng qun, Trng Nh,
Thiu Tao lm t tha tng, hu tha tng. Trn Vng gin bt tri gia quyn bn V Thn
nh git i. Quan tr quc ni:

- Nc Tn cha mt m ta li git gia quyn vua ti Triu Vng th tc l gy ra mt nc Tn
na. Chi bng nhn m lp h.

Trn Vng bn sai s n mng Triu Vng, em gia quyn bn V Thn vo cung, phong
con ca Nh l Trng Ngao lm Thnh Qun, gic qun Triu mau mau vo Hm Cc
Quan. Cc quan vn v Triu Vng bn vi nhau:

- Nh vua c lm vng t Triu, khng phi l mun ca S. Nu nc S dit xong
nc Tn th nht nh s em binh nh Triu. Khng c k g hn l ng em binh v hng
ty, sai s i v hng bc chiu hng t Yn m rng thm t cho nc mnh. Nc Triu
pha nam gi Hong H, pha bc ly c t Yn, t i th nc S d c nh thng c
Tn cng khng sao khng ch c Triu. Nu nc S khng nh thng c Tn th phi
qu trng nc Triu. Nc Triu nhn lc Tn suy nhc c th c ch vi thin h.

Triu Vng cho l phi. V vy Triu Vng khng em binh v hng ty, m li sai Hn
Qung trc kia lm tt s (chc quan nh) Thng Cc, em binh v hng bc chiu hng
t Yn. Cc quan li v qu tc c cng ho kit Yn ni vi Hn Qung:

- Nc S lp vng, nc Triu cng li lp vng, nc Yn tuy nh cng l nc c vn
c xe, xin tng qun t lp lm Yn Vng.

Hn Qung ni:

- M Qung Triu, lm th khng c.

Ngi Yn ni:

- Nc Triu hin nay pha ty ang lo v nc Tn, pha nam lo v nc S, sc ca n khng
th cm ta c; v chng mnh nh nc S m cn khng dm hi gia nh vua ti Triu
Vng, nc Triu lm g dm hi n gia quyn tng qun!

Hn Qung cho l phi, t lp lm Yn Vng. c vi thng, nc Triu a m v gia
quyn ca Yn Vng v nc Yn. Lc by gi s cc tng i chiu hng cc ni k khng
xit.

Chu Th i v hng bc chiu hng n t ch. Ngi t ch l in am git quan huyn
lnh t ch, t lp lm T Vng, nh Chu Th, Qun ca Th tan r, Th tr v n t
Ngu, mun lp con chu vua Ngu, l Ninh Lng Qun tn l Cu, lm Ngu Vng. Lc by
gi Cu ang ni Trn Vng, khng th v t Ngu. Sau khi ly c nc Ngu, ngi
ta mun lp Chu Th lm Ngu Vng, Chu Th khng chu, sai s i v nm ln. Trn Vng
mi lp Ninh Lng Qun Cu lm Ngu Vng, cho Cu v nc. Chu Th c lm tha
tng. Bn tng qun in Tang bn vi nhau:

- Qun ca Chu Chng b ph ri, qun Tn nay mai s n, chng ta vy thnh Hunh
Dng khng ly c, nu qun Tn n th thua to. Chi bng ta li t binh gi Hunh
Dng thi, cn em tt c tinh binh ra n nh qun Tn. Nay gi vng kiu ngo, khng
bit binh quyn, ta khng th cng mu toan vi ng ta c, nu khng git ng ta th nht
nh hng vic.

H bn gi mnh lnh ca Trn Vng git cht Ng Thc, em u dng cho Trn Vng.
Trn Vng sai s cp cho in Tang n tnh lm lnh don nc S, cho Tang lm thng
tng. in Tang bn sai cc tng l bn L Qui gi thnh Hunh Dng, cn mnh em qun
tinh nhu i v hng ty n nh qun Tn Ngao Thng. Hai bn giao chin. in Tang
cht, qun b ph v. Chng Hm em qun nh bn L Qui di chn thnh Hunh
Dng ph qun L Qui. Bn L Qui cht.

ng Duyt, ngi Dng Thnh, em binh n t m, bit tng ca Chng Hm nh v
ph qun ng Duyt. Qun ca ng Duyt tn lon chy vo t Trn. Ng T, ngi t
Trt em binh n t Ha, Chng Hm nh ph qun Ng T, qun ca Ng T b chy
tn lon vo t Trn. Trn Vng git ng Duyt. Khi Trn Vng mi lp, bn Tn Gia,
ngi t Lng, ng Tit ngi t Trt. Chu K Thch, ngi t Ph Ly, Trnh B ngi t
Th L, inh Tt ngi t T u t mnh ni ln, em binh vy thi th ng Hi tn l
Khnh t m. Trn Vng nghe tin bn sai V Bnh Qun tn l Bn lm tng qun, iu
khin cc o qun vy t m. Tn Gia khng chu nghe theo, t lp lm i t m khng
chu ph thuc vo V Bnh Qun. Tn Gia ni vi bn quan li:

- V Bnh Qun t tui, khng hiu vic binh, ch c nghe ng ta.

Nhn , Gia gi lm mnh lnh ca Trn Vng, git V Bnh Qun. Chng Hm sau khi
nh bi Ng T, em qun nh Trn. Tr Quc l Phng Qun cht. Chng Hm li tin
binh nh qun ca Trng H pha ty t Trn. Trn Vng thn hnh ra c sut trn
nh. Qun b nh bi, Trng H cht.

Thng chp, Trn Vng n huyn Nh m quay v n H Thnh Ph. Ngi nh xe l
Trang Gi git Trn Vng u hng Tn. Trn Thng c chn t ng hiu bt l
n Vng (on 2 - Trn Thip khi ngha v tht bi).

4. L Thn trc l ngi hu cn Trn Vng, qun ca ng ta u i m xanh, khi binh
Tn Dng, nh ly t Trn, git Trang Ga, li gi nc Trn l nc S. Lc u, Trn
Vng n t Trn, sai Tng Lu ngi t Trt em binh nh ly Nam Dng, vo t V
Quan. Lu chiu hng c Nam Dng, nhng nghe tin Trn Vng cht, t Nam Dng
li theo v Tn, nn khng th vo V Quan. Lu bn i v hng ng vo t Tn Thi, gp
qun ca Tn, Tng Lu em qun u hng Tn. Tn cho gii Lu bng xe trm v n Hm
Dng, buc ngi vo xe, x xc th uy. Bn Tn Gia nghe tin qun ca Tn Vng b ph
v, lin b chy, lp Cnh Cu lm S Vng em binh n t Phng D, mun nh qun
Tn vng nh o, Tn Gia sai Cng Tn Khnh i s sang T Vng mun cng T hp
lc tin qun. T Vng ni:

- Ta nghe tin Trn Vng thua trn, khng bit sng cht th no, sao nc S li khng xin
php ta m lp vua!

Cng Tn Khnh ni:

- Nc T lp vua khng xin php nc S, vy nc S c l no li xin php T lp vua!
V chng nc S u tin khi xng vic chng Tn, ng l c ra lnh cho c thin h!

in am git Cng Tn Khnh. Qun t hiu u, hu hiu u ca Tn li nh Trn, ly c
Trn. Qun ca L Thn b chy, qun lnh li tp hp. Qun ca vin tng cp t Ba l
ng Dng Qun Knh B lin hp vi qun ca L Thn nh qun t, hu hiu u v ph
qun Tn t Thanh Ba, li gi nc Trn l nc S. By gi l lc Hng Lng lp chu ca
Hoi Vng l Tm lm S Vng ( tnh hnh nc S sau khi Trn Thip cht n khi Hng
Lng khi ngha).

5. Trn Thng lm vng tt c su thng. Khi lm vng ng t Trn c ngi bn c
thng cng cy thu vi Thng, nghe tin y, n nc Trn g vo ca cung m ni:

- Ta mun gp anh Thip!

Quan coi ca cung mun bt tri li. Anh ta k li u ui, nn c tha. Quan coi ca khng
chu bo. Trn Vng ra, anh ta n ng m ku, Thip! . Trn Thng nghe vy, bn gi
vo gp mt, mang ln xe cng v. Khi vo cung, anh ta nhn thy cung in, mn trng, ni:

- Lo di (i ch! ). Thip lm vng tht l oai v qu! (Ngi S ni nhiu l lo, v vy
thin h lu truyn rng, Lo Thip lm vng, l t ).

Ngi khch y ra vo cng ngy cng phng tng c ni n tnh xa ngha c ca Trn
Vng. C k bn vi Trn Vng:

- Ngi khch ngu khng bit g, c n ni ba bi, lm gim uy tn ca ngi.

Trn Vng bn git i. Nhng ngi c nhn ca Trn Vng u ko nhau i. V vy khng
ai thn vi Trn Vng.

Trn Vng cho Chu Phng lm trung chnh (quan coi vic thng thng, b nhim cc quan).
H V lm t qu (chc quan can ngn nhng iu sai lm, nh chc gim st ng s), xem
xt nhng iu sai lm ca qun thn. Cc tng chiu hng cc ni xong li v phc mnh, ai
khng theo mnh lnh th h tri li v tr ti, ly vic h khc t ra trung thnh. H thy ai
khng hp th khng cn giao cho php quan tra xt m t mnh x ly. Trn Vng tin dng
h. V th cc tng khng theo v rt cc b tht bi.

Mc du Trn Thng cht, cc ch hu, vng, tng qun, tha tng do Thng lp nn,
cui cng lm cho nh Tn mt. Nh th, Thip l ngi u tin khi xng. Thi Cao
T, Trn Thip c cp ba mi nh gi phn m t ng, n nay vn cn t t
(on 4 Nguyn nhn tht bi ca Trn Thip).

6. Ch tin sinh (Ch tin sinh: ch Thiu Tn ngi i Hn Thnh , c b khuyt vo S
k T M Thin my thin) ni: a hnh him tr dng gi nc, qun lnh hnh php dng
tr nc, nhng cng khng cy vo c. Tin Vng ngy xa ly nhn ngha lm ci
gc, m ly a im, php lut, lm ngn ngnh, qu tht l ng! Ti nghe Gi sinh (Ga sinh:
Ga Ngh, nh vn v nh chnh tr thi Hn Vn . on ny l ly trong bi Qa Tn Lun
ca Gi Ngh - bn v ci sai lm ca nh Tn) ni, Tn Hiu Cng da vo s kin c ca ni
Ho Sn v ca Hm Cc Quan nm ly t ng Chu, vua ti c gi nhm dm ng nh
Chu, c ch mun ly c thin h, tm c cc nc, b c bn bin vo ti, nut c tm ci.
Lc by gi, Thng Qun gip ng ta, bn trong th ci cch php ch, n c vic cy
rung, dt la, d b sn sng c th hay tc chin; bn ngoi th xui ch hu lin honh th
Tn m nh ln nhau. Nh , m ngi Tn ch vng tay m ly c t bn kia Ty H.
Sau khi Hiu Cng mt i, Hu Vn Vng, V Vng, Chiu Vng nh nghip c, theo ci
sch lc cha ng li, pha nam ly t Hn Trung; pha ty ly t Ba, t Thc; pha ng
ct t mu m, thu c nhng qun xung yu, him tr. Ch hu hong s, hp nhau giao
c lm yu nc Tn. H khng tic vt qu, ca bu, t ai ph nhiu, em ra mi k
s trong thin h. H hp tung, lin kt nhau thn thit hp lm mt. Trong thi by gi,
nc T c Mnh Thng Qun, nc Triu c Bnh Nguyn Qun, nc S c Xun Thn
Qun, nc Ngu c Tn Lng Qun. Bn ngi ny u l nhng ngi sng sut, khn ngoan,
trung thc, tn ngha, rng lng, trung hu, yu ngi, tn qu ngi hin v knh trng k s.
H lo hp tung cc nc, chng li k lin honh ca Tn, bao gm dn Hn, Ngu, Yn,
Triu, Tng, V, Trung Sn. Lc by gi k s ca su nc c bn Ninh Vit, T Thng, T
Tn, Hch lm mu s; c bn T Minh, Chu Th, Trn Chn, Thiu Hot, Lu Hon, nh
Cnh, T L, Nhc Ngh truyn t ci y; c bn Ng Khi, T Tn, i Tha, Ngh Lng,
Vng Liu, in K, Lim Pha, Triu Xa cm qun, thng ly t ai rng gp mi, qun
i trm vn, ngng mt ln ca Hm Quan m nh Tn (V Tn ni t cao, qun ch hu
nh phi trng ln pha trn). Ngi Tn m ca i n nh, qun ca chn nc b chy
khng dm tin. Nc Tn khng ph mt mi tn hn n no m c thin h u nguy khn.
Khi by gi k hp tung b tan, li giao c b b, cc nc tranh nhau ct t t lt cho
nc Tn. Nc Tn c tha sc nhm nc no yu th th nh ui k b trn, rt theo
k b nh bi, thy nm trm vn, mu chy tri c ci khin, nhn c hi tin li, m chia
ct thin h, x ni, rch sng, nc mnh xin phc tng, nc yu xin vo chu. Thi Hiu
Vn Vng, Trang Tng Vng lm vua khng c bao lu, nc nh v s. n i Thu
Hong, nh ci s nghip su i li, cm roi di m ch ng c thin h. Nut nh Chu
(ng Chu v Ty Chu) m dit ch hu, ln ngi ch tn m lm ch c su ci, cm gy gc
nh p thin h, uy vang bn bin. Pha nam ly t Bch Vit, lp thnh Qu Lm,
Tng Qun. Vua ca Bch Vit ci u, buc c np tnh mng cho quan coi ngc. Thu
Hong bn sai Mng im xy tng thnh pha bc gn gi phn giu; ui qun Hung N
hn by trm dm; ngi H khng dm xung pha nam chn nga; k s cng khng dm
dng cung bo on. Tn bn b o tin vng, t sch bch gia, lm ngu dn en, hu
hoi cc danh thnh, git nhng ngi ho kit, thu binh kh ca thin h tp trung Hm
Dng, nu binh khi y c mi hai ngi bng ng, nhm lm cho nhn dn yu i. on
da vo ni Hoa Sn lm thnh, ly sng Hong H lm ao, gi ci thnh cao mt c
trng, cnh ci khe su khng y, ly th lm vng chi. Tng gii, n cng, gi ni him
yu, quan trng, ti tn cn, lnh tinh nhu, by binh kh sc bn ra, cn ai dm lm g na!

Thin h bnh nh, lng Thu Hong t cho rng Quan Trung him tr kin c, thnh ng
ngn dm l nghip vng vn i cho con chu. Thu Hong cht ri, uy danh li cn
vang dy nc ngoi. Th nhng Trn Thip, mt ngi vn xut thn t ni nh rch, vch
nt, dn ngu khu en, tri sng lc ch, ti nng khng bng con ngi bc trung, khng c ci
hin ti ca Trng Ni, Mc nh, khng c ci giu ca o Chu, n, chen chn gia hng
lnh trng, li hi ni ng rung, cm u bn lnh trng mt mi tan tc, em s ngi ch
vi trm quay li nh Tn! Cht g lm binh kh, gi gy trc lm c! Thin h hng ng nh
my hp, mang lng thc i theo nh bng theo hnh. Ho kit t Sn ng ni ln lm cho
nh Tn b tiu dit. i! Thin h khng phi l nh yu, t ng Chu, Ho Sn, Hm Cc
Quan vn kin c nh xa. a v ca Trn Thip khng phi tn qu hn vua T, S, Yn,
Triu, Hn, Ngu, Tng, V, Trung Sn. Cn cuc, gy, khng phi sc hn lim, gio. Nhng
ngi i th, khng ng hn qun ca chn nc. Vic mu su lo xa, php hnh qun, dng
binh, khng bng cc k s ngy xa.

Th nhng th cc thay i, cng nghip ngc nhau. Nu th so snh cc nc Sn ng vi
Trn Thip v mt rng ln, quyn lc th thc l mt tri mt vc. Nhng Tn t mt ming
t nh b m nm c quyn vn c xe, p tm chu, bt nhng nc cng ngang hng
phi thn phc mnh, hn mt trm nm ri, sau mi tm c su ci lm nh, ly Ho
Sn, Hm Cc Quan lm cung. Mt ngi xng xut phn i m by miu , thn cht v
tay ngi, b thin h ci. Ti sao? l v khng lo lm iu nhn ngha, v ci th nh c
nc cng gi nc khc nhau vy (on 5 Bi Qu Tn Lun ca Ga Ngh. Bi ny l mt
bi khi qut tnh hnh i Chin Quc v nu nguyn nhn tht bi ca nc Tn rt ni ting
trong vn chnh tr ca Trung Quc)


Lu Hu Th Gia -

T tin Lu Hu Trng Lng l ngi nc Hn. Ngi ng l Khai a lm tng quc ca
Hn Chiu Hu, Tuyn Hu Vng, Tng Ai Vng; cha l Bnh lm tng quc ca Ly
Vng, iu Hu Vng. Nm th hai mi ba i iu Hu Vng. Bnh cht (250 trc cng
nguyn). Lng cn t tui, cha tng lm quan nc Hn. Khi nc Hn b ph tan, Lng c
ba trm ngi ti t trong nh. Em Lng cht, Lng khng lo chn ct, em tt c gia ti tm
thch khch git vua Tn bo th cho nc Hn, bi v cha v ng lm tng quc nm i
vua Hn. Lng thng hc l t Hoi Dng, i v ng yt kin Thng Hi Qun (ngi
n s lc by gi), tm c mt lc s lm mt ci chu st, nng mt trm hai mi cn. Tn
Thu Hong i chi min ng, Lng v ngi khch rnh nh Tn Thu Hong bi ct
Bc Lng, nh nhm phi xe tu tng. Tn Thu Hong ni gin sai lng khp thin h, tm
ngi thch khch rt gp, ct lng cho c Trng Lng. Lng bn i tn h, trn trnh
H B. Mt hm do chi trn cu H B, Lng thy mt c ga, mc o cc n ch mnh,
chic giy ri tm xung cu. C quay li bo Lng:

- Thng b! Xung ly giy!

Lng ngc nhin mun nh. Nhng thy ng c gi c nn c nhn, xung ly giy ln.

ng c ni:

- X giy cho ta!

Lng trt ly giy, nn cng lun tin qu xung x giy cho ng c. C gi t chn vo
giy, ci ri b i. Lng ht sc kinh ngc, a mt nhn theo. ng c i khi mt dm, li
quay li ni:

- Thng b dy c y! Nm ngy sau, sng tinh m, ngi s gp ta y!

Lng ly lm l, qu xung ni:

- D!

Nm hm sau, sng tinh m, Lng n th c gi y t trc. C gin, ni:

- hn vi ngi gi c, li n sau l c g?

C ra i, ni:

- Nm ngy na, s gp y cho sm.

Nm ngy sau, vo lc g gy, Lng n ni hp, th c gi n trc. C li gin, ni:

- Ti sao li n sau?

C ra i, ni:

- Nm ngy sau, n cho sm.

Nm ngy sau, cha n na m, Lng i. Mt lt sau, c gi cng n.

C vui mng ni:

- Th mi phi ch!

C a ra mt quyn sch ni:

- c quyn sch ny th lm c thy bc vng gi. Mi nm sau, s ng nghim. Mi ba
nm sau, con n gp ta. Hn mu vng di chn ni Cc Thnh phi bc sng T l ta
.

C gi lin i, khng ni g v Lng khng gp li na. Sng hm sau, Lng xem quyn sch
th l quyn Thi Cng binh php. Lng v vy rt qu quyn ny, thng em ra hc tp
nghin ngm. Lng H B lm ngi ngha hip. Hng B git ngi, c Lng che ch
(on 1 Trng Lng trc khi theo Lu Bang).

2. Mi nm sau (209 trc cng nguyn), bn Trn Thip khi ngha, Lng cng t hp hn
trm trai trng. Cnh Cu t Lu t lp lm Gi Vng (Vua tm thi, lp vua tm thi
hiu triu dn chng cho tin) nc S. Lng mun i theo. Gia ng, Lng gp Bi Cng.
Bi Cng em my nghn ngi cp c t pha ty H B. Lng bn theo Bi Cng. Bi
Cng cho Lng lm tng coi v vic nga ca qun. Lng my ln em binh php ca Thi
Cng ra trnh by vi Bi Cng. Bi Cng khen, thng dng sch lc y. Lng ni cho ngi
khc nghe th h u khng hiu. Lng ni:

- Bi Cng l ngi nh tri chng!

V vy, Lng theo Bi Cng, khng n yt kin Cnh Cu na.

Bi Cng n t Tit, yt kin Hng Lng, Hng Lng lp S Hoi Vng. Lng bn ni
vi Hng Lng:

- Ngi lp con chu vua S; trong cc cng t nc Hn, Hnh Dng Qun tn l Thnh l
ngi hin, c th lp lm vng tng thm vy cnh.

Hng Lng sai Trng Lng tm Hn Thnh, lp lm vua Hn, cho Lng lm t nc
Hn, cho Hn Vng cm hn nghn qun i v hng ty ly t Hn. Qun Hn ly c my
thnh, nhng qun Tn cp li ngay. Qun Hn i li nh quanh qun min Dnh Xuyn.
Khi Bi Cng i t min nam Lc Dng ra khi ni Hon Vin, Lng dn qun theo Bi
Cng, ly c hn mi thnh ca Hn, nh ph qun ca Dng Hng. Bi Cng bn sai
Hn Vng Thnh li gi huyn Dng nh, cn mnh cng Trng Lng i v hng nam,
nh ly c t Uyn, ri quay sang hng ty vo V Quan. Bi Cng mun em hai vn
qun nh qun Tn gn t Nghin. Lng ni:

- Qun Tn vn cn mnh, cha c th coi thng. Thn nghe ni tng Tn l con nh hng
tht. L con nh bun, th d ly li m li cun h. Xin Bi Cng hy tm thi li gi thnh,
sai ngi i trc d b lng thc cho nm vn ngi n, li cm thm c x trn ni lm
nghi binh, sai Lch T C mang ca qu t lt cho tng Tn.

Qa nhin tng Tn lm phn, mun lin kt vi Bi Cng cng em binh v hng Ty nh
p Hm Dng. Bi Cng nghe theo, Lng ni:

- y ch c vin tng ca n l mun lm phn thi, s bn qun lnh khng nghe theo. Nu
h khng nghe theo th nguy, chi bng ta nhn lc n tr ni m nh n.

Bi Cng lin em qun nh qun Tn, ph tan qun Tn. Bn i v hng bc n Lam
in. nh trn th hai, qun Tn thua to. Bi Cng bn n Hm Dng, vua Tn l T Anh
ra hng.

Bi Cng vo cung nh Tn, thy nh ca, mn trng, ch nga, vt qu, n b con gi n
hng ngn, mun li y. Phn Khoi can Bi Cng nn ra ngoi. Bi Cng khng nghe.
Lng ni:

- Tn lm iu v o cho nn Bi Cng mi n c y. ct v thin h git bn gic tn
c, th ta nn n theo li mc mc, t ci nn np ca mnh. Nay ngi va mi vo nc
Tn m ham thch ci vui th ca n, th khc g ngi ta ni, Ni gio cho gic vy. V
chng, li ni ngay nghe chng tai, nhng c li cho vic lm, thuc ng, ung kh chu
nhung cha c bnh, xin Bi Cng nghe theo li Phn Khoi!

Bi Cng bn em qun v B Thng.

Hng V v n Hng Mn, mun nh Bi Cng. Hng B ang m rui nga vo trong
qun doanh ca Bi Cng hi kin ring vi Trng Lng, mun r Lng cng i vi mnh.
Lng ni:

- Ti v Hn Vng m tin Bi Cng, nay c vic gp b trn i th bt ngha.

Lng bn em tt c nhng li ni ca Hng B ni li vi Bi Cng, Bi Cng hong s ni:

- Lm sao by gi?

Lng hi:

- Bi Cng c mun chng li Hng V khng?

Bi Cng ni:

- Ci thng khn nn kia khuyn ta gi ly Hm Cc Quan, khng cho qun ca ch hu vo,
th c th lm vng trn tt c t Tn, cho nn ta nghe theo!

Lng hi:

- Bi Cng t lng sc xem c th nh lui c Hng V khng?

Bi Cng yn lng mt lt ri ni:

- C nhin l khng c. Lm sao by gi?

Lng bn c mi Hng B vo. Hng B yt kin Bi Cng. Bi Cng mi B ung ru chc
th kt lm thng gia, nh Hng B ni li u ui rng, Bi Cng khng dm phn li Hng
V. Bi Cng s d gi ly ca i l phng b bn o tc khc. Sau ri Bi Cng gp Hng
V mi c gii thot, vic y ni trong truyn Hng V ( Xem Hng V bn k).

Thng ging, nm th nht nh Hn (206). Bi Cng lm Hn Vng, cai tr t Ba, t Thc.
Hn Vng cho Lng hai nghn lng vng, hai hc chu bu, Lng em hin tt c cho Hng
B. Hn Vng cng nhn , sai Lng em nhiu ca qu cho Hng B nh Hng B xin t
Hn Trung cho mnh. Hng Vng ng thun, v vy Bi Cng c t Hn Trung. Hn
Vng vo t Ba, t Thc, Lng tin n t Bao Trung. Hn Vng sai Lng v nc
Hn. Lng nhn ni vi Hn Vng:

- Sao vng khng t quch cc ng sn o (Xem ch thch Cao T bn k) i qua,
ni vi thin h rng mnh khng c mun quay li, lm cho Hng Vng yn lng!

Hn Vng bn sai Trng Lng quay li. Hn Vng i qua t tt c ng sn o.

Lng n nc Hn. V Hn Vng Thnh cho Lng theo Hn Vng, nn Hng
Vngkhng cho Thnh v nc Hn, bt Thnh theo mnh sang ng. Lng ni vi Hng
Vng:

- Hn Vng t ng sn o, tc l khng mun quay li na.

Lng bn ly th ca T Vng l in Vinh lm phn a cho Hng Vng. V vy Hng
Vng khng lo n Hn Vng ang pha tay; tri li, em binh v phng bc nh T. Sau
Hng Vng khng chu cho Hn Vng v, ging xung lm hu, ri git Bnh Thnh.
Lng b trn, ln theo v vi Hn Vng. Hn Vng cng ly c Tam Tn, cho Lng
lm Thnh Tn Hu, i v hng ng nh S.

Qun Hn ti Bnh Thnh, b nh bi quay v. Hn Vng n H p xung nga, ngi xm
trn yn nga (chi tit dng nh khng quan trng nhng rt in hnh) m hi Trng Lng:

- Ta mun b tt c t ai t Hm Cc Quan sang pha ng. By gi giao cho ai th c th
cng ta lo nghip ln.

Lng ni:

- Cu Giang Vng Knh B l vin mnh tng ca S, c him khch vi Hng Vng. Bnh
Vit theo T Vng l in Vinh lm phn t Lng, hai ngi ny nn dng ngay. Trong
s cc tng ca Hn Vng, ch c mt mnh Hn Tn l c th giao c vic ln, chng gi
c mt mt. Nu mun b t ai c giao cho ba ngi y th c th ph c nc S.

Hn Vng bn sai Tu H, ni vi Cu Giang Vng Knh B, li sai s gi kt lin vi Bnh
Vit. n khi Ngu Vng l Bo lm phn, Hn Vng sai Hn Tn em binh nh Bo, nh
vy ly c cc nc Yn, i, T, Triu. Cui cng ph c nc S, l do sc ca ba ngi
ny.

Trng Lng hay m, cha tng lm tng mt mnh, thng lm k by mu k, v lun lun
i theo Hn Vng.

Nm th ba nh Hn (204 trc cng nguyn), Hng V vy Hn Vng Hunh Dng rt
gp. Hn Vng lo lng, cng Lch T C bn cch lm yu lc lng ca S. T C ni:

- Ngy xa, vua Thang nh Kit, phong cho con chu Kit t K. Vua V Vng nh Tr,
phong cho con chu Tr t Tng. Nay nh Tn b iu c ngha, ln nh cc nc ch
hu, tiu dit con chu su nc, khin cho h khng c tc t cm di. Nu b h qu thc
lp li c con chu su nc, h nhn c n ri th vua ti, trm h tt c u mang n
c, khng ai khng n nc hm m o ngha ca b h, tnh nguyn lm thn thip. Nu
thi hnh c ngha, th b h quay mt v hng nam m xng b, nc S nht nh phi khp
o n chu.

Hn Vng ni:

- Phi! Mau mau khc n! Tin sinh nhn tin i mang theo lun.

T C cha i, Trng Lng ngoi vo yt kin.

Hn Vng ang n, ni:

- T Phng li y! C ngi khch bn gip ta cch lm gim quyn lc nc S.

Hn Vng em li Lch Sinh k li u ui, v hi:

- T Phng thy th no?

Trng Lng hi:

- Ai by cho b h k ny? Cng vic ca b h th l hng ri.

Hn Vng ni:

- Ti sao th?

Lng ni:

- Thn xin mn nm a trc mm m tr tnh cho i vng nghe. Xa, vua Thang nh
Kit, nhng phong con chu Kit t K, l bit chc mnh c th nm c ci cht ca Kit.
Nay b h c th nm c tnh mng ca Hng Tch khng?

- Cha nm c.

Lng ni:

- l iu th nht chng t khng th lm th. V Vng nh Tr, phong con chu nh
Thng Tng, l chc ly c u Tr, nay b h c th ly c u Hng Tch khng?

Hn Vng ni:

- Cha th c.

Lng ni:

- l iu th hai chng t khng th lm th. V Vng vo t n, nu t qu hng ca
Thng Dung, tha t cho C T, p m cho T Can (Thng Dung, ngi hin i n ni
Thi Hng. C T can Tr khng c b Tr bt giam. T Can can Tr b Tr git). Nay b h
c th p c m cho thnh nhn, nu lo qu hng ca bc hin nhn, ci u trc ca
ngi tr gi khng?

Hn Vng ni:

- Cha lm c.

Lng ni:

- l iu th ba, chng t khng th lm th. V Vng pht thc kho C Kiu, tung tin
nh Lc i cp cho dn ngho. Nay b h c th ly ca kho ra phn pht cho ngi ngho
c khng?

Hn Vng ni:

- Cha lm c.

Lng ni:

- l iu th t, chng t khng th lm th. Sau khi nh nh n xong, V Vng i xe
trn lm xe thng, t ngc gio mc, ly da h bc bn ngoi, bo vi thin h rng
khng dng binh na. Nay b h c th xp vic v lo vic vn, khng dng binh

na khng?

Hn Vng ni:

- Cha lm c.

Lng ni:

- l iu th nm chng t khng th lm th. V Vng cho nga ngh pha nam ni Hoa
Sn chng t rng khng dng nga chin na. Nay b h c th cho chin m ngh ngi
khng dng n na khng?

Hn Vng ni:

- Cha lm c nh vy.

Lng ni:

- l iu th su chng t khng th lm th. Vua V Vng th tru pha bc cnh ng
o Lm chng t rng khng dng n vo vic chuyn ch na. Nay b h c th th tru
ngh ngi khng dng n vo vic chuyn ch na khng?

Hn Vng ni:

- Cha c th lm c.

Lng ni:

- l iu th by, chng t khng th lm th. Nhng k du s trong thin h b thn thch,
xa la m m ng cha, ri nhng ngi quen thuc i theo b h, ch l ngy m mong c
mt thc, mt tc t ai. Nay b h li khi phc su nc, lp li con chu Hn, Ngu, Yn,
Triu, T, S th nhng k du s trong thin h u tr v th vua ca h, theo thn thch ca
h, quay v vi nhng ngi quen thuc ca h, vi m m ng cha ca h, vy b h cn nh
ai m ly c thin h na? l iu th tm chng t khng th lm th. V chng, nu
nc S m mnh nht th su nc c lp ln s li chu khut m theo S. Nh vy b h
lm sao m bt h thn phc mnh c? Nu b h dng mu ca ngi khch th s nghip
ca b h hng mt (Trng Lng a ra 8 iu, nhng thc ra ch c iu th 8 l quan
trng. Nhng iu kia ch c tnh cht h tr).

Hn Vng lin dng n, nh cm ra m mng:

- Ci thng h nho! Sut na my lm hng c vic ca ng (Miu t Hn Vng rt sinh ng).

Lin sai tiu hu ngay cc n.

Nm th t nh Hn (203), Hn Tn ph qun nc T, mun t lp lm T Vng. Hn Vng
gin. Trng Lng bn vi Hn Vng. Hn Vng sai Lng trao n T Vng cho Tn. Vic
ny chp trong chuyn Hoi m Hu (Xem Truyn Hoi m Hu). Ma thu nm y, Hn
Vng ui theo S n min nam Dng H, nh khng li, phi ng gi C Lng. Ch
hu hn nhng khng n. Lng bn vi Hn Vng. Hn Vng dng mu k ca Lng,
ch hu u n, vic ny chp trong chuyn Hng Tch (Xem Hng V bn k).

Thng ging, nm th su nh Hn (200), Hn Vng phong cho cc cng thn. Lng cha
h c cng v chin trn. Cao ni:

- Bn mu k trong mn, trng, quyt nh s thng li ngoi ngn dm, l cng ca T
Phng! Cho t chn ly ba vn h t T.

Lng ni:

- Xa kia thn khi ngha H B, ti t Lu th gp b h. l tri em thn giao cho b h!
B h dng mu k ca thn, may m c lc trng, thn xin c phong Lu l ri, khng
dm nhn ba vn h.

Cao bn phong Trng Lng lm Lu Hu, cng c phong vi bn Tiu H. Nm th
su, vua phong hn hai mi ngi i cng thn, cn nhng ngi khc th ngy m tranh
cng nhau, khng quyt nh c, cho nn cha lm vic phong tc. Vua cung Nam thnh
Lc Dng, t con ng trn gc nhn cc tng, thy h cng nhau ngi trn bi ct ni
chuyn.

Vua ni:

- H ni g th?

Lu Hu ni:

- B h khng bit sao? l h bn vic lm phn y thi!

Vua ni:

- Thin h gn c yn ri! V c g h li lm phn?

Lng ni:

- B h vn t o vi xut thn, nh bn h m ly c thin h. Nay b h lm thin t, m
ngi c phong li l nhng ngi bn c, hoc ngi thn yu nh l Tiu H, To Tham;
cn nhng ngi b git li l nhng ngi bnh sinh b h th on. Nay qun li (nha mn coi
v vic qun chnh) tnh cng trng cho rng ly c thin h cng khng phong cho khp
c mi ngi, bn ny s b h khng th phong cho tt c, li ng rng mnh s b git v
nhng li lm ngy trc, cho nn hp nhau mu lm phn thi.

Vua lo lng hi:

- By gi lm th no?

- Trong s nhng ngi ngy thng b h vn ght m cc quan u bit th ai l b ght hn
c?

Nh vua ni:

- Ung X vi ta l ch quen bit c, thng lm ta khn kh, nhc nh. Ta mun git hn nhng
v hn lp c nhiu cng cho nn khng n.

Lng ni:

- Nay mau mau phong cho Ung X trc, t cho cc quan bit. Cc quan thy Ung X c
phong th ngi no cng s yn tm.

Vua bn t tic ru, phong Ung X lm Thp Phng Hu, v gic gp tha tng, ng s
phi lo vic nh cng lao, phong t ai. Tic ru tan, cc quan u mng r ni:

- Ung X m cn c phong hu, th bn ta chng phi lo na.

Lu Knh ni vi Cao :

- Nn ng Quan Trung.

Vua ang phn vn. Cc quan i thn xung quanh u l ngi Sn ng (Sn ng y
dng ch tt c cc nc pha ng nc Tn), phn nhiu khuyn nh vua ng Lc
Dng, ni:

- Lc Dng pha ng c Thnh Cao, pha ty c Ho Sn, Dn Tr, sau lng l Hong H,
quay mt sang cc sng Y, sng Lc. C th tin cy vo s him tr ca n.

Lu Hu ni:

- Tuy Lc Dng c nhng him tr y, nhng t hp khng qu vi trm dm, rung t xu
li phi ng u vi k ch c bn mt, khng phi l nc dng v. Tri li, Quan Trung
bn tri c Ho Sn, Hm Cc Quan; bn phi c t Lng, t Thc, ng rung ph nhiu
ngn dm; pha nam c ca ci ca t Ba, t Thc; pha bc c ci li ng c t H, c ba
mt u c thin nhin him tr phng gi, ch dng mt mt ng khng ch ch hu. Khi
ch hu yn n, th sng Hong H, V Thu c th dng chuyn ch ca ci ca thin h
em v cp cho Kinh . Nu ch hu c bin, th c thun dng sng i xung, c th tin
vic chuyn ch. mi l thnh vng ngn dm, mt kho bu tri cho vy. Li ca Lu Knh
l phi y.

Cao lin chun b xe nga ngay hm y sang hng ty ng Quan Trung. Lu Hu
theo vua vo Quan Trung, Lu Hu vn hay m, thng hc php o dn (php tu luyn ca
ngi theo o Lo, mc ch tp th v luyn gn ct sng lu), khng n cm, ng ca
khng ra ngoi hn mt nm (on 2 Trng Lng by mu cho Lu Bang ly thin h).

3. Vua mun b thi t, lp con ca Thch Phu Nhn l Triu Vng Nh ln lm thi t, cc
quan i thn phn nhiu u can ngn, nhng khng thy vua quyt nh hn. L Hu s,
khng bit lm th no. C ngi ni vi L Hu:

- Lu Hu kho by mu tnh k, vua tin dng ng ta!

L Hu bn sai Kin Thnh Hu l L Trch p Lu Hu:

- Ngi thng lm mu thn cho hong thng, nay hong thng mun i thi t, ngi nm
khnh im nhin th sao c.

Lu Hu ni:

- Xa kia hong thng thng trong cnh nguy khn cp bch, nh m c dng mu k
ca ti. Nay thin h yn n ri, hong thng v c yu thng, mun thay i thi t, l
vic trong gia nh, ct nhc, tuy c hn trm ngi nh ti cng khng n thua.

L Trch c ni:

- Vic ny kh lng ly ming li m can ngn. Th nhng trong thin h c bn ngi, hong
thng khng sao mi ni. Bn ngi ny gi, h u cho rng nh vua khinh ngi, nn b
trn vo n trong ni, gi ngha khng lm ti nh Hn, nhng hong thng rt tn trng
bn ngi ny. Nay nu ng khng tic vng, ngc, la l; bo thi t vit th, dng li l nhn
nhn, sp xe m, sai ngi bin s c mi, th h s n. H n, cho h lm khch, thng
cho vo triu cho hong thng trng thy, th th no hong thng cng ly lm l v hi.
Khi hong thng hi, bit bn ngi kia l ngi hin, th chnh l mt cch gip !

L Hu lin sai L Trch cho ngi mang th ca thi t, dng li l khim nhng, ly l, lt
hu, n bn ngi kia. Bn ngi n lm khch nh Kin Thnh Hu.

Nm th mi mt nh Hn (196 trc cng nguyn), Knh B lm phn. Vua m mun sai thi
t cm qun i nh. Bn ngi bn nhau:

- Chng ta n y l ct bo h a v ca thi t. Thi t cm qun th vic nguy mt!

Bn ni vi Kin Thnh Hu:

- Nu thi t cm qun, c cng th a v cng khng thm hn c na, nhng nu khng c
cng quay v th s v m mang v. V chng, cc tng cng i vi thi t, u l nhng
mnh tng thng cng hong thng bnh nh thin h c. Nay cho thi t iu khin h, th
chng khc g sai d iu khin si, chng ai chu ra sc, nht nh s khng c kt qu. Ti
nghe ni, M c yu th con c b, nay Thch Phu Nhn ngy m chu chc, Triu
Vng Nh thng c b trc mt, hong thng ni, Th no cng khng a con
h trn a con yu, nh th th r rng nh thay th thi t. Ti sao ng khng ni vi L
Thn mau mau tm c hi khc m can nh vua rng, Knh B l mt mnh tng trong thin
h, gii v vic dng binh. Nay cc tng u l hng ngang vai v vi hong thng, th m li
sai thi t iu khin bn h th khc no cho d iu khin si, chng ai chu ra sc. V li, nu
Knh B nghe iu , th hn s ging trng ko qun sang hng ty mt! Hong thng tuy
bnh, cng xin gng tr ln xe, nm m iu khin. Nh vy cc tng s khng ai khng
dm ht sc. Hong thng tuy kh, nhng xin v v con m gng gng ( Xem Knh B lit
truyn).

L Trch ngay m y vo yt kin L Hu. L Hu nhn lc rnh khc lc ni vi nh vua
theo nh bn ngi ni. Vua ni:

- ng thy c sai thng b cng chng lm nn g, thi ng phi lm ly thi.

Vua lin thn hnh cm qun i v hng ng, cc quan li u tin n Bi Thng. Lu
Hu m cng gng gng dy i n Khc Bu, ra mt nh vua v ni:

- ng l thn phi theo, nhng thn m nng. Qun S hung tn, xin b h ch c giao chin
vi chng ( Trn y Hn Cao T khng nghe li Trng Lng, b tn bn trng).

Nhn li ni vi nh vua:

- Nn cho thi t lm tng qun coi qun Quan Trung.

Vua ni:

- T Phng tuy m, hy c gng nm m gip thi t.

By gi Thc Tn Thng lm thi ph, Lu Hu lm thiu ph.

Nm th mi hai, nh Hn (195 trc cng nguyn), sau khi nh ph qun Knh B v, vua
m cng nng, mun thay thi t. Lu Hu can, vua khng nghe, mn c m xin ngh vic.
Thc Tn Thng dn chuyn xa nay, c cht bo ton ngi cho thi t, vua gi v nhn li,
nhng vn mun thay thi t. n khi n tic, rt ru thi t ng chu. Bn ngi theo thi
t tui u ngoi tm mi, my ru bc ph, o m rt p. Vua ly lm l hi:

- H lm g th?

Bn ngi tin n tha, k h tn, l ng Vin Cng, Gac L tin sinh, L tin sinh, H
Thch Cng. Nh vua hong kinh:

- Ta tm cc ng my nm nay, cc ng trn trnh ta. Nay ti sao cc ng li t u n chi vi
con ta nh vy?

- B h khinh k s, hay mng ngi, bn thn ngha kh khng chu nhc, cho nn s m trn
trnh. Nay trm nghe thi t l ngi nhn c hiu tho, cung knh, thng yu k s, trong
thin h khng ai khng vn c mun v thi t m cht, v vy chng ti n y.

Vua ni:

- Phin cc ng nh gip thi t cho trt.

Bn ngi chc th xong, ng dy i ra. Vua a mt tin, cho gi Thch Phu Nhn vo, ch
bn ngi kia bo rng:

- Ta mun i n, nhng bn ngi kia gip n. Lng cnh n thnh, kh m lay chuyn
c. L Hu l ch ca ngi ri y!

Thch Phu Nhn khc, vua ni:

- Nng hy ma li S cho ta xem! Ta s ht li S cho nng nghe.

Ri ht:

Chim hng hc by cao

Mt ct cnh ngn dm

Lng cnh y

Bn b bay xa thm

Bn b bay xa thm:

By gi bit lm sao?

Tn dy (i xa rp chim, ly dy t ct vo ci tn ngn m bn) tuy c

Bit t ni nao?

Ht my ln, Thch Phu Nhn nc n chy nc mt. Vua ng dy, quay i, bi tic ru. Cui
cng vua khng thay i thi t, l nh cng Lu Hu mi bn ngi kia.

Lu Hu theo nh vua nh t i, by k l min M p, v lp Tiu H lm tng quc,
Lng thung dung bn vic thin h vi vua rt nhiu, nhng khng lin quan n vic mt cn
ca thin h, cho nn khng chp.

Khi by gi Lu Hu ni:

- Gia nh ti i i lm tng quc nc Hn. n khi Hn mt, ti chng tic s tin vn
lng vng, i ph vi nc Tn mnh, bo th cho nc Hn, lm cho thin h u rung
ng. Nay ti ly ba tc li m lm thy bc vng, c phong vn h, ngi ch hu, k
o vi c th l tt bc, i vi Lng th l ri. Vy xin b vic nhn gian, ch mun i
ngao du vi Xch Tng T (tng truyn l mt v tin i xa) m thi.

Bn hc cch nhn cm, hc li o dn cho nh mnh. Gp lc Cao bng h, L Hu cm
n c ca Lu Hu p ng ta phi n, ni:

- Ngi ta sinh ra trong i nh bng bch cu i qua ca s (on 3 Trng Lng by mu
cho L Hu khin nh vua khng thay i thi t); cn g phi lm kh mnh nh th?

Lu Hu bt c d phi gng nghe m n (Trang T, thin o chch: Tri v t v cng,
ngi ta cht c hn, nm ci c hn m gi vo ci v cng chng khc g nga K, nga K
chy qua ca s).

4. Tm nm sau, Lng cht, tn thu l Vn Thnh Hu. Con l Bt Nghi thay cha lm hu.
Lc u T Phng gp ng gi H B trao cho quyn Thi Cng th. Mi ba nm sau, T
Phng theo Cao qua pha bc sng T, qu thy vin mu vng di chn ni Cc
Thnh, bn ly v m th. Khi Lu Hu cht, ngi ta chn lun vin vng. Mi khi to m
v l lt li cng vin vng. Bt Nghi tp tc Lu Hu, nm th nm i Hiu Vn (175)
phm ti bt knh, nc b tc b.

Thi S Cng ni, Cc hc gi phn nhiu ni rng khng c qu thn. Nhng li ni rng c
tnh qui, n nh c gi cho sch m Lu Hu gp th cng thc l. Cao T nhiu ln b nguy
khn, thng nh cng sc ca Lu Hu, c th ni khng c tri sao! Nh vua ni, By
mu k trong mn trng, quyt nh s thng li ngoi ngn dm, ta khng bng T
Phng.

Ti cho ng ta phi l ngi khi ng, l lng lm!

n khi nhn tranh, thy ng ta mt mi nh mt ngi con gi p! Khng T ni, Xt ngi
bng nt mt th s lm T V (T V hc tr Khng T, dng ngi xu x nhng hin c).
Lu Hu cng th.


Trn Tha Tng Th Gia -

T rn tha tng tn l Bnh, ngi lng H D, huyn Dng V. Lc nh, Bnh nh ngho
ham c sch, c ba mi mu rung, ch mt mnh vi anh l B. B thng cy rung, cho
Bnh tha h i hc xa. Bnh ngi cao ln, p trai. C ngi ni vi Bnh:

- Anh nh ngho n g m bo nh th?

Ngi ch du ght Bnh khng lo lm n, ni:

- n cm thi. C ng ch nh vy chng bng khng c cn hn.

B nghe vy ui v b v.

Bnh ln, mun ly v nhng cc nh giu chng ai chu g con cho, cn ly ngi ngho th
Bnh li cho l xu h. Mi v sau, Trng Ph, mt ngi nh giu H D, c ngi chu
gi, g chng nm ln nhng chng cht ngay, khng ai dm ly. Bnh mun ly c ta. trong
p c l tang. Bnh ngho, n sm v mun, gip vic. Ring Trng Ph thy Bnh ni
m tang, c knh trng Bnh. Bnh cng v th nn v mun. Ph theo Bnh v n nh: nh
Bnh mt xm nh ho lnh gn thnh, ly chiu lm ca, nhng ngoi ca c nhiu du
xe ca nhng bc trng gi, Trng Ph v, bo con l Trng:

- Ta mun g chu gi cho Trn Bnh!

Trng Trng ni:

- Bnh ngho khng lo lm n, ngi trong huyn ai cng ci nhng iu anh ta lm. Ti sao
cha li g chu gi cho anh ta?

Ph ni:

- C ai p trai nh Trn Bnh m ngho mi khng? Ri Ph g chu gi cho Bnh. V Bnh
ngho, nn Ph cho mn tin v la lm l ci, cho ru tht a v v nh.

Ph rn chu:

- Ch thy n ngho m khng phng s cn thn! Phi th anh l B nh th cha, th ch du
nh th m.

Sau khi ly v l con gi h Trng, vic tiu dng ca Bnh cng kh hn, vic giao du mi
ngy mt rng.

Trong lng c l t thn x, Bnh lm ngi chia tht, chia rt cn. Cc b lo ni:

- B con h Trn lm anh chia tht gii y!

Bnh ni:

- Ch ch! Nu cho Bnh ny lm t tng c thin h, th cng lm gii nh chia tht vy! (
on 1 - Trn Bnh thu hn vi. )

2. Trn Thip khi ngha ri lm vng t Trn, sai Chu Th bnh nh t Ngu, lp Ngu
Cu lm Ngu Vng, nh nhau vi qun Tn Lm T. Trn Bnh trc y t bit ngi
anh l B, cng m thanh nin n theo Ngu vng Cu Lm T.

Ngu Vng cho lm thi bc (Quan coi xe, nga). Bnh bn bc vi Ngu Vng nhng Ngu
Vng khng nghe, li c ngi gim pha, nn Bnh b trn. Mi v sau, Hng Vng cp t
n Hong H, Bnh theo Hng Vng, cng Hng Vng vo nh nh Tn, c phong tc
khanh. Hng V v ng lm vua Bnh Thnh. Hn Vng quay li bnh nh c t Tam
Tn ri em qun v hng ng, n Vng phn li nc S (Xem Hng V bn k).

Hng V bn cho Bnh lm Tn V Qun em nhng ngi khch ca Ngu Vng Cu S i
nh n Vng, ri quay v. Hng Vng sai Hng hn phong Bnh lm u, cho hai ngn
lng vng. Khng c bao lu, Hn Vng nh bt c n Vng, Hng Vng gin mun
tra xt cc tng t quan li i nh n Vng ngy trc. Trn Bnh s b git, bn nim
phong vng v n li, sai s a v cho Hng Vng, mt mnh ci trang chng kim chy trn.
Bnh i qua Hong H, ngi cho thuyn thy Bnh ngi p li i mt mnh, ng l mt vin
tng b trn, chc trong ngi th no cng c vng ngc, chu bu, nn tr mt nhn, mun
git Bnh. Bnh s, ci o trn, cho thuyn gip. Ngi cho thuyn thy y khng c g nn
thi. Bnh bn n Tu V u hng Hn, nh Ngu V Tri xin cho c yt kin Hn Vng.
Hn Vng mi vo.

Lc by gi, Vn Thch Qun tn l Phn lm hu cn cho Hn Vng, tip danh thip ca
Bnh, a Bnh vo yt kin. Bn Bnh by ngi u vo. Hn Vng cho n, ni:

- Thi, c v nh tr.

Bnh ni:

- Thn c vic nn mi n y, iu thn s ni ra, khng th qu ngy hm nay.

Hn Vng bn ni chuyn vi Bnh v ly lm thch. Hn Vng ni:

- nc S ngi lm chc quan g?

Bnh ni:

- Lm u.

Trong ngy hm Hn Vng cho Bnh lm u, c ngi cng mt xe vi vua, cai qun
cc tng. Cc tng nhao nhao ln, ni:

- i vng va mi c mt thng lnh o ng ca nc S, khng bit n hay d th no,
m cng ngi ngay mt xe vi n, li cho n cai qun bn chng ta l bc n anh n.

Hn Vng nghe vy li cng thn cn vi Bnh. V cng Bnh i v ng nh Hng Vng.
n Bnh Thnh, Hn Vng b S nh bi, dn qun v, thu thp binh s tan tc n Hunh
Dng, cho Bnh lm tng di quyn ca Hn Vng Tn, ng qun Qung V. Bn
Ging Hu Qun Anh gim pha Trn Bnh, ni:

- Bnh tuy p trai nhng cng nh ht ngc trn m thi, bn trong cha chc c g. Thn
nghe ni Bnh lc nh thng dm vi ch du, th nc Ngu khng c ngi ta dung np,
nn b trn sang S; theo S cng khng hp, nn li trn sang Hn. Nay i vng li cho y
lm quan cao, sai cai qun cc tng. Thn nghe Bnh ly vng cc tng, ai a nhiu vng th
c a v tt, ai a t th phi a v xu. Bnh l hng by ti lt lng, lm lon, xin i vng
xt.

Hn Vng nghi ng Bnh, gi Ngu V Tri n trch, V Tri ni:

- iu thn ni l ni v ti nng, iu b h hi l hi v c hnh. Nay nu c ngi c hnh
nh V Sinh (ngi trung tn thi xa), Hiu K (ngi c hiu thi xa), nhng khng dng c
vic g trong vic quyt nh thng ph, th b h c hi sc no dng n lm g? S, Hn ang
chng nhau, thn tin k s c mu l, ch nn xem mu k ca ng ta thc c li cho quc gia
hay khng m thi. Cn v vic thng dm vi ch du v ly vng th hi u m ng vc!

Hn Vng cho gi Bnh n trch:

- Tin sinh th nc Ngu khng hp, bn qua th nc S, ri li b S m i, nay li cng
giao du vi ta; ngi tn ngha li hay thay lng i d nh th sao?

Bnh ni:

- Thn th Ngu Vng, Ngu Vng khng th dng mu ca thn, cho nn thn b i th
Hng Vng. Hng Vng khng bit tin ngi, nhng ngi ng ta yu dng nu khng phi
ngi h Hng, th l anh em bn v, tuy c k s k ti cng khng th dng c, cho nn
thn b S. Thn nghe Hn Vng bit dng ngi, cho nn v theo i vng. Thn mnh
trn n y, nu khng ly vng th khng c g dng, nu nh mu k ca thn c ci g c
th dng c, th xin i vng dng; nu khng dng c th s vng vn cn y c, thn
xin gi li np vo ca cng, xin c t chc m v.

Hn Vng bn xin li, thng cho nhiu ca, phong lm h qun trung u cai qun tt c cc
tng, cc tng khng dm ni nng g na.

V sau S nh gp, ct t ng ng, vy qun Hn Vng thnh Hunh Dng. Qun S
vy mi, Hn Vng lo s, xin ct t t Hunh Dng v pha ty ging ho. Hng Vng
khng nghe. Hn Vng ni vi Trn Bnh:

- Thin h ri lon, khi no thi nh?

Bnh ni:

- Hng Vng l ngi cung knh, yu ngi, nhng k s thanh lim, kh tit, a l, thng theo
ng ta. Nhng v vic lun bn cng lao, phong tc, cp t, th ng ta tic khng mun cho,
nn k s cng v vy m khng theo. Nay i vng khinh ngi, t n l, nhng k s
thanh lim, kh tit khng n, nhng i vng c th rng ri i vi ngi ta v mt phong
tc v cp t; cho nn nhng k s, v s, ham li phn nhiu theo Hn. Nu nh b hai iu
s on, ly hai iu s trng ca nhau th bnh nh thin h khng kh g. V i vng t th,
khinh ngi, nn khng th thu c nhng k s thanh lim, kh tit, nhng c th gy ri lon
nc S. Ka Hng Vng chng qua ch c my ngi ti ngay thng l bn Ph, Chung
Ly Mui, Long Th, Chu n m thi. Nu i vng c th tung ra my vn cn vng, lm k
phn gin, ly gin vua ti h, cho Hng Vng nghi ng. Hng Vng vn l ngi a nghi,
hay tin li gim pha th bn trong th no h cng s git nhau. Hn nhn em qun nh,
th chc chn ph c S.

Hn Vng cho l phi, bn em ra bn vn cn vng cho Trn Bnh, mc y tu tiu dng,
khng hi n vic phn pht th no.

Sau khi Trn Bnh xut nhiu tin, tung phn gin vo qun S, phao tin rng bn Chung Ly
Mui lm tng ca Hng Vng, tuy lp c nhiu cng, nhng rt cuc vn khng c ct
t, phong vng, cho nn mun hp lm mt vi qun Hn tiu dit h Hng m chia t
ai nc S. Qu nhin Hng Vng khng tin bn Chung Ly Mui. Hng Vng vn a nghi,
sai s n Hn, Hn Vng sai lm c thi lao a ln. Thy s ca S, Hn Vng lin gi v
kinh ngc ni:

- Ta tng l s gi ca Ph, ho ra s gi ca Hng Vng!

Bn sai em ct i, sai ly cm rau a cho s gi nc S. S gi nc S v bo li vi Hng
Vng tt c. Qu nhin Hng Vng rt ng vc Ph. Ph mun nh gp h thnh
Hunh Dng, Hng Vng khng tin, khng chu nghe theo. Ph nghe tin Hng Vng ng
vc mnh, lin ni gin ni:

- Vic thin h xong xui c ri y, qun vng hy t lm ly! Xin cho ti mang nm
xng tn tr v.

Ph tr v, cha n Bnh Thnh, ung pht lng m cht. ang m, Trn Bnh bn cho
hai nghn ngi con gi ra ca ng thnh Hunh Dng, qun S nh vo y. Trn Bnh bn
cng Hn Vng chy ra ca thnh pha ty. Ri vo Quan Trung tp hp binh s b tan trc
y, li ko v hng ng.

Nm sau, Hoi m Hu ph c nc T, t lp lm T Vng, sai s gi tu vi Hn Vng.
Hn Vng. Hn Vng tnh ng, nn hu i s gi nc T, sai Trng T Phng lp Tn lm
T Vng. Hn Vng ly lng H D phong cho Bnh, dng nhng mu k k l ca Bnh.
Cui cng dit c S, Bnh thng lm chc h qun trung u i theo Hn Vng bnh nh
Yn Vng l Tang (Nm 202, Tang phn li nh Hn. Hn Cao T em qun dp).

Nm th su nh Hn (201 trc cng nguyn), c ngi dng th ni S Vng Hn Tn lm
phn. Cao hi. Cc tng ni:

- Hy mau mau em qun chn sng ci thng nhi y i thi!

Cao im lng. Hi Trn Bnh. Bnh c t t ni:

- Cc tng ni th no?

Vua k u ui, Trn Bnh ni:

- C ai bit con ngi dng th ln ni rng Tn lm phn khng?

- Cha.

Trn Bnh hi:

- Tn c bit iu khng?

- Khng bit.

Bnh ni:

- V mt tinh nhu th qun ca b h c hn qun ca S khng?

- Khng th hn.

Bnh ni:

- Trong cc tng cm qun ca b h c ai c th hn Hn Tn khng?

- Khng ai bng.

Bnh ni:

- Nay qun khng tinh nhu bng qun S, tng cng khng bng, m li em binh nh th
tc l thc dc n phi nh. Thn trm ngh l nguy cho b h.

Nh vua ni:

- By gi lm th no?

Bnh ni:

- Thin t ngy xa i tun th (i n cc nc ch hu xt hi chnh s ca cc ch hu), hp
ch hu. Phng nam c m Vn Mng, hp ch hu t Trn. t Trn l gip gii pha
ty ca t S. Tn nghe thin t i chi hi hp thng, th th no cng cho l v s v ra
khi b ci nghnh tip. B h nhn bt ly. Vic ny ch cn n sc ca mt lc s m
thi.

Cao cho l phi, bn sai s gi bo vi ch hu s hp Trn Ta s i chi v phng nam
n m Vn Mng. Ngay lin , vua cng i. n Trn, S Vng Hn Tn qu nhin ra
ngoi ci n dc ng. Cao phng b sn v s. Thy Hn Tn n, v s lin bt tri
ngay li, ch vo xe sau. Tn ku ln:

- Thin h bnh nh ri! Ta b nu l ng lm.

Cao quay li bo Hn Tn:

- My ng c ku! My lm phn r rnh rnh ra y!

V s tri hai tay Tn. Hn Vng hp ch hu Trn, bnh nh tt c t S. Khi quay v n
Lc Dng. Hn Vng tha Tn, cho Tn lm Hoi m Hu v ch ph (Khi phong tc cho ai
th vit cng trng ln mt tm tre gi l ph, sau ch lm hai, mt na nh vua gi, mt
na giao cho ngi cng thn ly lm bng), nh phong tc cho cc cng thn.

Nh vua bn ch ph, phong cho Bnh i i lm H D Hu. Bnh t chi ni:

- khng phi l cng ca thn.

Nh vua ni:

- Ta dng mu k ca tin sinh nn chin thng c qun ch, th khng phi cng tin sinh
l g.

Bnh ni:

- Nu khng c Ngu V Tri th thn lm sao c tin c?

Vua ni:

- Nh ngi c th gi l ngi khng qun gc vy.

Vua bn thng cho Ngu V Tri rt hu.

Nm sau, Bnh lm h qun trung u theo Hn Vng nh Hn Vng Tn lm phn t i.
t nhin n Bnh Thnh b qun Hung N vy, by ngy khng c n. Cao bn dng
k l ca Trn Bnh, cho ngi i s n Yn Chi (Hong hu ca Hung N gi l Yn Chi, vua
Hung N gi l Thin Vu) ca thin vu. Do c gii vy. Cao c ra, k ny b mt
trong i khng ai bit.

Cao i v hng nam qua Khc Nghch, vua ln thnh nhn thy nh ca rt ln, ni:

- Huyn ny hng trng lm sao! Ta i khp thin h ch thy c Lc Dng v ni ny thi.

Vua quay li hi ng s:

- S h khu Khc Nghch l bao nhiu?

- Thi Tn c hn ba vn h, gn y hay xy ra vic chin tranh, nhiu ngi trn trnh, hin
nay ch c nm nghn h.

Vua bn ra lnh cho ng s i Trn Bnh lm Khc Nghch Hu, cp cho tt c huyn, b t
phong c l H D. Sau Bnh thng lm H Qun Trung U theo vua nh Trn Hy v
Knh B, su ln by k l tt c, lin c phong thm t su ln tt c. Nhng k l ca Bnh
c l rt b mt, trong i khng ai nghe ni l nhng k g.

Sau khi nh ph qun ca Knh B v, Cao b thng, i chm ri n Trng An. Yn
Vng l L Qun lm phn, vua sai tng quc Phn Khoi em binh nh. Sau khi i, c
ngi gim pha Phn Khoi. Cao ni gin ni:

- Khoi thy ta mc bnh li mong cho ta cht!

Vua dng mu ca Trn Bnh, gi Ging Hu Chu Bt nhn chiu ch bn ging, ni:

- Trn Bnh phi mau mau i nga trm a Chu Bt n lm tng thay Phn Khoi; khi Bnh
vo trong qun doanh th phi lp tc chm u Phn Khoi.

Hai ngi nhn chiu ch ri rui nga trm i, cha n qun doanh gia ng bn vi nhau:

- Phn Khoi l ngi c ca nh vua, lp c nhiu cng, li ly em gi L Hu l L Tu,
thn li sang, vua gin d nn mun chm, nhng s sau s hi hn. Ta ch nn b t ri a
n cho nh vua, tu nh vua git ly.

Bnh cha n qun doanh, lp n, ly c tit (cy c cn cong, treo nhng chm lng gi l
mao tit, l ph hiu mnh lnh nh vua ), gi Phn Khoi n. Phn Khoi vng theo chiu,
Bnh lin tr mt i i, b vo xe t ch trm a v Trng An, sai Ging Hu Chu Bt cm
qun thay Khoi, v bnh nh nhng huyn lm phn t Yn (Trn Bnh trong thi theo Lu
Bang).

3. Bnh ang i, nghe tin Cao cht. Bnh s L Thi Hu v L Tu gin, bn phi nga trm
i trc. Bnh gp s gi mang chiu ra lnh cho Bnh v Qun Anh ng binh Hunh Dng.
Bnh nhn chiu ch, lp tc li phi nga v cung khc rt thm thit, nhn tu trnh s vic
trc m tang, L Thi Hu thng hi ni:

- ng mt nhc, hy ra ngh !

Bnh s b gim, c xin chu chc trong cung, thi hu bn cho Bnh lm lang trung lnh, ni:

- ng hy gip , dy d Hiu Hu.

V vy, v sau vic gim pha ca L Tu khng c kt qu. Phn Khoi v, c tha v phc tc
p.

Nm th su i Hiu Hu (189), tng quc To Tham cht, An Quc Hu l Vng Lng
c phong lm hu tha tng, Trn Bnh lm t tha tha tng. Vng Lng vn ngi t
Bi. Lc u, Lng lm mt ngi quyn ho trong huyn, khi cn hn vi, Cao T coi Lng nh
anh. Lng t vn hoa, chung kh phch, thch ni thng. n khi Cao T ni dy Bi vo n
Hm Dng, Lng cng t mnh hp b ng my nghn ngi Nam Dng khng chu theo
Bi Cng.

n khi Hn Vng quay v nh Hng Tch, by gi Lng mi em binh theo Hn. Hng V
bt ngi m ca Lng trong qun doanh, s gi ca Lng n, Hng V sai t m Lng
ngi quay mt v hng ng (Ngy xa ngi quay mt v hng ng l tn qu ), mun vi
Lng. Khi m ca Lng tin ring s gi, b khc m ni:

- Xin v m gi ny, ni vi Lng hy chm ch th Hn Vng. Hn Vng l bc trng gi,
ch v gi ny m c hai lng. Ti xin ly ci cht tin s gi.

Ri m kim m cht. Hng V gin, nu m Lng. Lng vn theo Hn Vng bnh nh c
thin h. V Lng chi thn vi Ung X, Ung X l k th ca Cao , v li Lng hi trc
khng c ch theo Cao , nn mi v sau mi c phong l An Quc Hu. An Quc Hu
lm hu tha tng, c hai nm th Hiu Hu cht. Cao Hu mun lp h L lm vng,
hi Vng Lng. Vng Lng ni:

- Khng c.

Hi Trn Bnh. Trn Bnh ni:

- c.

L Thi Hu gin Lng, cho Lng lm thi ph ca vua (Chc thi ph tuy cao nhng khng c
thc quyn ), nhng thc ra th khng dng Lng. Lng gin, mn c co bnh xin t chc,
ng ca khng vo triu, c by nm th cht.


Sau khi Lng khng c lm tha tng. L Thi Hu bn i Bnh lm hu tha tng, cho
Tch Dng Hu Thm T C lm t tha tng. T tha tng khng lm vic, thng lo vic
trong cung ( ni Thm T C vo ng vi L Hu, nhng v vic xu nn ni bng ). T C
cng l ngi t Bi. Khi Hn Vng b hi Bnh Thnh th S bt thi thng hong v L
Hu lm con tin. T C lm ngi x nhn hu h L Hu. Sau , theo Hn Vng nh ph
Hng Tch, lm chc hu c L Thi Hu yu. n khi lm tha tng trong cung, trm
quan mun quyt nh vic g u phi do y. V trc kia Trn Bnh bn mu vi Cao bt
Phn Khoi, cho nn L Tu nhiu ln gim pha Trn Bnh:

- Trn Bnh lm tha tng khng lo cng vic, ngy ung ru ngon, thch chi gi.

Trn Bnh nghe ni, li cng lm qu hn trc. L Thi Hu nghe vy ring ly lm mng, ni
vi Trn Bnh trc mt L Tu:

- Tc ng c cu Ming n b, con tr ni khng dng c. Ch cn ng vi ta thi, ch s
L Tu gim pha.

L Thi Hu lp bn h L lm vng, Trn Bnh gi v nghe theo. n khi L Hu cht, Bnh
v thi u l Chu Bt cng bn mu, cui cng git tt c bn L, lp Hiu Vn hong .
vn l mu ca Trn Bnh. Thm T C b thi khng c lm tha tng.

Hiu Vn c lp, Bnh thy rng thi u Bt thn hnh em qun git h L, lp nhiu
cng nn mun nhng a v tn qu cho Bt, bn co bnh. Hiu Vn mi ln ngi, thy
Bnh co m ly lm l hi, Bnh ni:

- Trong khi Cao , cng ca Bt khng bng cng ca thn, nhng n khi git bn h L th
cng ca thn khng bng Bt. Xin nhng chc hu tha tng cho Bt.

V vy, Hiu Vn bn cho Ging Hu Chu Bt lm hu tha tng, ngi th nht. Bnh di
chc lm t tha tng, ngi th nh. Cho Bnh mt ngn cn vng, li phong thm ba ngn h.
c t lu, Hiu Vn hong sau khi quen vic nc, triu hi hi hu tha tng:

- Trong thin h, mt nm xt x ngc hnh bao nhiu ngi?

Bt t li, ni:

- Thn khng bit.

Nh vua hi:

- Trong thin h mt nm tin v thc xut nhp bao nhiu?

Bt li t li, ni:

- Thn khng bit!

Bt m hi ra t m c lng v thn khng bit tr li nh th no. Vua bn hi t tha tng
Bnh.

Bnh ni:

- c ngi lo vic y.

Vua hi:

- Ai lo vic y?

Bnh ni:

- B h nu hi v vic x ngc hnh, th hi quan nh u, nu hi v tin v thc th hi quan
tr tc ni s.

Vua hi:

- Nu vic g cng c ngi lo th ng cn phi lo vic g?

Bnh t li v ni:

- Mun tu b h! B h khng k thn ti hn sc mn, cho thn lm gi chc tha tng.
Chc v tha tng trn th gip thin t chnh l m dng, lm cho bn ma thun; di th
nui vn vt u c tho thch; bn ngoi th trn p, v v t di, ch hu bn trong th thn
vi trm h, lm cho cc quan khanh v i phu ai cng m nhim tt chc v ca mnh.

Hiu Vn khen phi. Hu tha tng rt thn, i ra trch Trn Bnh:

- Sao ng khng by trc cho ti bit ti tr li!

Trn Bnh ci:

- ng a v ca mnh m li khng bit chc trch ca mnh sao? Nu b h hi s ngi n
trm n cp Trng An th ng nh ni liu sao?

Do , Ging Hu t bit mnh km xa Bnh. Sau mt thi gian, Ging Hu co bnh xin min,
chuyn mt mnh Trn Bnh lm tha tng.

Nm th hai i Hiu Vn (178), tha tng Trn Bnh mt, hiu bt l Hin Hu. Con l
Mi tp tc lm Cung Hu, c hai nm th mt. Con l Khi tp tc lm Gin Hu, c
hai mi ba nm th mt. Con Khi l H tp tc lm Hu, c hai mi ba nm, H phm
ti cp v ngi ta b chm vt ch. Tc b xo b.

Xa, Trn Bnh ni:

- Ta nhiu m mu, l iu o Gia (o Lo) cm, ht i ta l thi, i sau khng th hng
khi c na. l v ta nhiu m bo! Sau ngi cht l Trn Chng nh bn h ngoi
nh vua l h V ( Trn Chng l r ca V Thanh em trai ca V Hong Hu, v Hn V
), mun nh h Trn c phong li, nhng cui cng cng khng c (on 3 Hnh trang
ca Trn Bnh trong thi L Hu v Hn Vn ).

4. Thi S Cng ni: Khi Trn tha tng cn nh, vn ham hc thut ca Hong , Lo T.
Trong khi chia tht trn tht, ng ta cng c ch kh ln! Len li gia ni S, Ngu ri lon,
cui cng v vi Cao . Thng a k l, cu nn ri ren, tr c ci lo ca nc nh. n
thi L Hu, l lc bin c nhiu nhng Bnh rt cuc vn t thot nn, yn nh c tn miu,
khi cht c danh thm, gi l tng hin, h khng phi trc sau ton vn sao? Nu
khng phi l bc c mu tr th lm sao li c nh vy?


Tn T, Ng Khi Lit Truyn -

1. Tn T tn l V, ngi nc T, em sch binh php yt kin vua Ng l Hp L. Hp L
ni:

- Ta c c mi ba thin ca ng ri, nay ng th p dng binh php iu khin qun i
mt cch tiu qui m c c khng?

Tn T p:

- c .

Hp L ni:

- em n b ra th nghim c c khng?

Tn T p:

- c .

Vua bn bng lng cho gi p trong cung ra, tt c mt trm tm mi ngi. Tn T chia ra
lm hai i ly hai ngi qu phi vua nung chiu lm i trng, sai tt c u cm gio.

Tn T ra lnh ni:

- Cc ngi c bit qu tim, tay phi, tay tri v lng khng?

Bn con gi ni:

- C.

Tn T ni:

- Khi ta ni ng trc th cc ngi nhn vo qu tim, ni bn tri th nhn tay tri, ni bn
phi th nhn tay phi, ng sau th nhn ng sau lng.

Bn n b u ni:

- D.

Sau khi a ra k lut, Tn T bn t ph vit (nhng nghi trng trong qun i), ban
lnh ba ln, nhc nh nm lt. Sau nh trng ra lnh nhn v bn phi. Bn con gi ci
r. Tn T ni: - K lut khng r rng, nhc nh hiu lnh khng k cng, l ti ca tng.

Li ra lnh v nhc li ba ln nm lt; ri nh trng ra lnh nhn v bn tri. Bn con gi li
ci r. Tn T ni:

- K lut khng r rng, nhc nh hiu lnh khng k lng l ti ca tng; nay hiu r k
lut ri m li khng theo k lut l ti ca i trng.

Tn T mun chm hai ngi i trng. Ng Vng ng trn i xem, thy ng ta sp chm
hai ngi i c, hong s, vi vng sai s gi truyn lnh ni:

- Qu nhn bit cch dng binh ca tng qun ri! Khng c hai i c y th qu nhn n
khng ngon, xin ng chm!

Tn T ni:

- Thn vng mnh lnh b h lm tng, tng trong qun th c khi khng theo lnh
vua.

Bn sai chm hai ngi i trong th uy, em ngi k tip theo lm i trng. Sau li
nh trng ch huy. Bn con gi nhn bn tri, bn phi, trc, sau, qu, ng dy u nghim
chnh ng n, khng ai dm ho he. Tn T sai s gi bo vi nh vua:

- Binh chnh t, b h c th xung xem. B h c th dng n th no cng c, d c sai
n nhy vo la, nc cng c.

Ng Vng ni:

- Tng qun ra qun tr m ngh, qu nhn khng mun xung xem.

Tn T ni:

- i Vng thch ni sung, m khng th dng trong vic thc.

Do , Hp L bit Tn T c ti dng binh v cho Tn T lm tng. Pha ty qun Ng ph
nc S mnh, i vo t Sinh; pha bc uy hip nc T, nc Tn ni ting ch hu, Tn
T c cng y.

2. Sau khi Tn V mt c hn mt trm nm, c Tn Tn.

Tn sinh gia t A v t Quyn. Tn l con chu ca Tn T. Tn Tn xa cng Bng
Quyn hc binh php. Sau , Bng Quyn lm quan nc Ngu, c lm tng qun ca Hu
Vng, nhng vn t cho rng mnh khng ti gii bng Tn Tn, cho nn ngm sai ngi mi
Tn Tn n. Khi Tn n, Bng Quyn s v ght Tn hn mnh, bn mn php lut m tr
ti cht hai chn v chm vo mt cho ng ta giu mnh khng xut u l din. S gi nc
T n t Lng, Tn Tn mang thn b hnh pht ln gp, thuyt phc s gi. S gi nc
T cho l k l mang trm ln xe cng v nc T. Tng nc T l in K phc ti, i i
nh l khch.

K nhiu ln ua nga nh cuc nhiu tin vi cc cng t nc T. Tn Tn thy chn nga
khng hn nhau lm, nga c ba th gii, va v km. Do , Tn Tn ni vi in K:

- Ngi c t cc tht nhiu tin i, ti c th lm cho ngi thng.

in K tin theo, t cc vi cc cng t nghn vng. n khi ra trng ua, Tn T ni:

- Nay ngi ly con nga km ca ngi thi vi nga gii ca h, ly con nga gii ca ngi thi vi
con nga va ca h, ly con nga va ca ngi thi vi con nga km ca h.

Sau khi ua nga ba ln, in K thua mt, m thng hai, cui cng c nghn vng. V
vy, K tin Tn T vi Uy Vng. Uy Vng hi v binh php, ri tn lm bc thy.

Sau , Ngu nh Triu, Triu b nguy cp, cu cu vi T. T Uy Vng mun phong Tn
Tn lm tng. Tn t t ni:

- Ngi b hnh pht khng th lm tng.

Vua bn cho in K lm tng. Tn Tn lm qun s ch trong xe kn, ngi bn mu k.
in K mun em qun n Triu, Tn T ni:

- Mun g mi ri ren th phi lm t t khng c cng thng, mun cu nhng ngi ang
nh nhau th khng nn xng vo nh gim, trnh ch thc, nh vo ch h; hnh th chng
nhau, th tc khc g c thi. Nay qun Lng (Ngu cng c tn gi l Lng), v qun Triu
nh nhau, ngoi binh kh nh v qun lnh tinh nhu kit sc, trong ngi gi ngi yu
mi mt. Chi bng ngi c em qun i nhanh v i Lng, ct t ng giao thng, nh
vo ni trng ca Ngu, th Ngu nht nh phi b Triu t cu ly mnh. Nh th l nh
mt ni m gii vy cho nc Triu, li ng thi lm cho qun Ngu kit qu.

in K nghe theo. Qu nhin qun Ngu ri b Hm an (Kinh ca Triu), nh nhau vi
qun T Qu Lng. in K ph tan qun Lng.

Mi ba nm sau (353), Ngu v Triu nh Hn, Hn co cp vi T. T sai in K lm
tng qun i thng n i Lng. Tng Ngu l Bng Nguyn nghe vy ri b Hn quay v,
by gi qun T i khi bin gii v pha ty. Tn T ni vi in K:

- Qun ca Tam Tn (Tam Tn l tn chung ch Hn, Triu, Ngu, y ct ch Ngu ), vn
hung tn v khinh qun T, qun T mang ting khip nhc. Ngi thin chin th nhn ci
th ca mnh m li dng ( ni gi b khip nhc nh cho qun Ngu ui theo). Theo
binh php, nu chy i tm li mt ngy trm dm th vin thng tng s qu; nu chy theo
li mt ngy nm mi dm th qun s ch n mt na. Ngi hy sai qun T vo t Ngu lm
mi vn ci bp, ngy hm sau lm nm vn ci, li ngy hm sau na lm ba vn ci.

Bng Quyn i c ba ngy c mng, ni:

- Ta vn bit qun T nht gan, mi vo t ta ba ngy m qun s b trn qu na.

Bng Quyn bn ri b b binh mang khinh binh, cng lnh tinh nhu mt ngy i gp i
ng ui theo.

Tn T tr tnh h i n m th ti M Lng. ng M Lng hp, hai bn him tr, c th
phc binh bn sai cht cy to bi trng v vit: Bng Quyn cht di cy ny! . Li sai mt
vn qun T gii bn tn np bn ng, hn, Ban m thy la t ln th u bn tn ra.

Bng Quyn qu nhin m y n di gc cy b o, thy c ch vit trn g bi trng bn
sai xoi g ly la thp uc. c hng ch cha xong, th mt vn n ca qun T u bn ra,
qun Ngu trn chy tn lon. Bng Quyn t bit mnh tr cng, binh bi, bn t m c cht,
ni:

- Th l ta lm ci thng y ni danh!

Qun T tha thng ph tan tt c qun Ngu, bt Ngu thi t l Thn em v. Do , Tn
Tn ni danh thin h, i truyn binh php ca ng ta.

3. Ng Khi l ngi nc V, thch dng binh. Khi thng hc vi Tng T, th vua L.
Ngi T nh nc L, nc L mun dng Ng Khi lm tng nhng v Ng Khi ly con
gi T lm v nn ngi L ng vc. Ng Khi mun lp danh, bn git v t rng mnh
khng lin h g vi T. V sau nc L cho Ng Khi lm tng, cm qun nh tan qun T.
C ngi nc L ght Ng Khi ni:

- Khi l ngi tnh nghi k v tn nhn. Lc cn nh, nh ca ng ta c hng ngn lng vng,
i du thuyt tm cng danh khng c, Khi bn ph ht ca nh. Ngi lng xm ch ci.
Ng Khi git hn ba mi ngi ch ci mnh, ri i ra ngoi thnh v pha ng, t bit m,
cn vo cnh tay m th, Khi ny khng lm khanh, tng th nht nh khng quay li nc
V na. Khi bn i hc vi Tng T. c t lu, m Khi cht, Khi cng khng v. Tng
T khinh b v tuyt giao vi Khi. Khi bn n nc L, hc binh php th vua L, vua L
nghi ng. Khi git v lm tng. L l nc nh, li mang danh chin thng, th ch hu s
mu nh L mt. V li, nc L v nc V l hai nc anh em, nay vua dng Khi th tc l
b nc V.

Vua L nghi ng, t t Ng Khi khng tin dng.

Ng Khi nghe tin Ngu Vn Hu hin, mun theo.

Vn Hu hi L Khc:

- Ng Khi l ngi nh th no?

L Khc p:

- Khi tham lam v hiu sc, nhng v mt dng binh th T M Nhng Th (Xem T M
Nhng Th lit truyn) cng khng th hn c.

V vy Ngu Vn Hu cho Khi lm tng, nh Tn, ly nm thnh.

Khi Khi lm tng th cng n mc nh ngi lnh bc thp nht, lc ng khng tri chiu, i
khng ngi xe, thn hnh mang lng thc, cng chia kh nhc vi qun s. C ngi lnh mc
bnh ung th, Khi ht m cho anh ta. M ngi lnh nghe vy khc. C ngi hi:

- Con b l lnh, th m tng qun thn hnh ht m cho, b cn khc g na?

B m ni:

- Khng phi th. Nm xa Ng Cng ht m cho cha n; cha n chin u khng c bao lu
ri b ch git. Nay Ng Cng li ht m cho con ti; khng bit lc no hay ni no n s
cht. V vy cho nn khc.

Vn Hu cho Ng Khi gii dng binh, thanh lim, cng bnh, c lng qun s, nn cho Khi
lm quan th Ty H, chng li qun cc nc Tn v Hn.

Sau khi Ngu Vn Hu mt, Khi th con Vn Hu l V Hu. V Hu th thuyn xui dng
sng Ty H, gia dng sng, quay nhn ni vi Ng Khi:

- p thay! Ni sng him tr! Qu l ca qu ca nc Ngu!

Khi tha:

- Gi nc ct c ch khng ch t ai him yu. Ngy xa, Tam Miu bn tri l h
ng nh, bn phi l h Bnh Li, nhng v khng trau di c ngha, nn b vua V dit.
thnh vua Kit nh H, bn tri l Hong H, bn phi l Thi Sn, Ho Sn, ni Y Khuyt
pha nam, ni Dng Trng pha bc, nhng chnh v s bt nhn nn b vua Thang dit.
Nc ca vua Tr nh n, bn tri l ni Mnh Mn, bn phi l ni Thi Hng, ni Thng
Sn pha bc, sng i H chy dc pha nam, nhng v chnh s khng c c cho nn b V
Vng dit. Do m xem, th gi nc c ch khng ch him. Nu nh vua khng lo tu
c, th ngi trong thuyn u l nc ch vy.

V Hu ni:

- Phi!

Lin phong Ng Khi lm Ty H Th, rt ni ting.

Ngu t t tng, cho in Vn lm t tng. Ng Khi khng bng lng, bo in Vn:

- Ti mun so snh cng lao vi ng c c khng?

in Vn ni:

- c.

Ng Khi ni:

- Lm tng ba qun khin s tt vui lng cht, nc ch khng dm dm ng, ng c bng
Khi khng?

in Vn p:

- Ti khng bng ng.

Ng Khi ni:

- Coi trm quan, thn vi vn dn, lm cho kho tng y , ng c bng Khi khng?

in Vn ni:

- Ti khng bng ng.

Ng Khi ni:

- Gi Ty H m qun Tn khng dm xm phm pha ng, Hn, Ngu theo, ng c bng
Khi khng?

in Vn ni:

- Ti khng bng ng.

Ng Khi ni:

- C ba vic ny, ng u thua ti m a v ng li trn ti l ti lm sao?

in Vn ni:

- Khi vua cn nh, nc ri ren, cc quan i thn cha thn, trm h khng tin, trong lc y th
giao nc cho ng hay cho ti? ( in Vn ni mnh ti nng khng bng Ng Khi nhng c
o c c mi ngi tin cy. )

Khi im lng mt hi lu ri ni:

- Giao cho ng.

in Vn ni:

- V th cho nn a v ti trn ng y!

Ng Khi mi t bit mnh khng bng in Vn.

Sau khi in Vn cht, Cng Thc lm t tng, ly Ngu cng cha, mun hi Ng Khi.
Ngi y t ca cng cha ni:

- Lm cho Ng Khi i th d thi!

Cng Thc hi:

- Lm th no?

Ngi kia ni:

- Ng Khi l ngi kh tit, lim khit li thch danh. Ngi hy ni vi V Hu trc, Ng Khi
l ngi hin m nc Ngu nh, li st bin gii nc Tn mnh, thn trm lo rng Khi
khng c bng mun li. Nh th, th no V Hu cng hi, Lm sao by gi? . Ngi
nhn th ni vi V Hu, Hy g cng cha cho Khi xem th, nu bng Khi mun li
th Khi s nhn, nu khng th ng ta nht nh s t chi. Do , m on c. Ngi nhn
mi Ng Khi cng v nh, khin cng cha gin mng ngi, Ng Khi thy cng cha
khinh ngi th th no cng t chi.

Qa nhin, Ng Khi thy cng cha khinh Ngu t tng nn t chi Ngu V Hu. Ngu V
Hu nghi v khng tin Khi. Ng Khi s b ti nn b i, lin sang S.

Vua S l iu Vng vn nghe ting Ng Khi hin, nn Khi n S lin c lm t tng.
Khi nu r php lut, lnh ra th thi hnh b nhng chc quan khng cn thit, b khng chu
cp cho nhng ngi h nh vua xa i, hu i nui dng nhng ngi chin u, ct
lm cho qun mnh, ph tan nhng bn ch i ni sung v vic hp tung hay lin honh.
Kt qu: pha nam bnh nh Bch Vit, pha bc ly t Trn, t Thi, c tuyt Tam Tn, pha
ty nh Tn.

Ch hu lo S mnh, nhng ngi qu tc nc S ngy trc u mun hi Ng Khi. n khi
iu Vng mt, cc i thn, tn tht lm lon nh Ng Khi. Ng Khi chy n np bn
thy vua. Nhng ngi ni lon bn v m cht Ng Khi, nhng cng bn phi thi th iu
Vng. Sau khi iu Vng c chn ct, thi t c lp bn sai lnh don git tt c nhng
ngi bn Ng Khi. Hn by mi ngi v mc vo ti bn Khi m b git c h.

4. Thi S Cng ni: Th tc khi khen ti nng qun s u ni n mi ba thin ca Tn T.
Sch binh php ca Ng Khi th gian nhiu ngi c, nn khng bn, ch bn nhng s vic
cc ng y lm. Tc ng ni, Ngi lm c cha chc ni c; ngi ni c cha chc
lm c. Tn T tr tnh i ph vi Bng Quyn tht r rng. Th nhng vn khng th
sm t lo cu mnh khi b hnh pht. Ng Khi bn vi V Hu rng hnh th khng quan trng
bng c; nhng khi thi hnh S, th li v khc bc, t n c, m b thn mnh. Thng thay!


Truyn Lo T -

L o T, ngi lng Khc Nhn, Hng L, huyn Kh, nc S, h L, tn Nh, tn t l B
Dng, tn thu l am. ng lm quan s gi nh cha sch ca nh Chu. Khng T n Chu,
mun hi Lo T v l, Lo T ni:

- Nhng ngi ng ni u tan xng nt tht c ri, ch cn li ni ca h thi ( Khng T ch
trng theo l nghi ca cc vua i trc. Lo T bc li kin ). V li, ngi qun t gp
thi th xe nga nghnh ngang; khng gp thi th nh c bng xoay chuyn. Ti nghe ni:
Ngi bun gii th bit giu ca bu, khin ngi ta thy dng nh khng c hng, ngi
qun t c c tt th din mo dng nh ngu si (Hai cu ny u trong o c Kinh ). ng
nn b ci kh kiu ngo cng ci lng ham mun nhiu, ci v hm h cng ci ch tham lam
i. Nhng ci y u khng c ch g cho ng. Ti ch bo ng c th thi.

Khng t ra i, bo hc tr:

- Con chim, ta bit n bit bay; con c ta bit n bit li; con th, ta bit n bit chy. i vi
loi chy, th ta c th dng li sn; i vi loi li th ta c th dng cu bt; i vi loi
bay th ta c th dng tn bn; n nh con rng ci my ci gi ln tri, ta khng sao bit
c! Hm nay gp Lo T, ng ta c l l con rng chng?

Lo T trau di o c, hc thuyt ca ng ct ch giu mnh, kn ting. ng nh Chu
lu, thy nh Chu suy bn b i. n ca quan, quan coi ca l Don H ni:

- ng sp i n ri, hy gng v ta m lm sch.

Ri Lo T bn lm sch, gm hai thin: thng, h, ni v ngha ca o v c hn
nm nghn ch. on ra i, khng ai bit cht nh th no.

C ngi ni:

- Lo Lai T cng l ngi nc S, lm mi lm thin sch ni v cng dng ca o gia.
ng ta cng sng mt thi vi Khng T. i khi Lo T sng hn mt trm su mi tui, c
ngi ni ng hn hai trm tui, v ng tu o ko di tui th.

Sau khi Khng T mt 129 nm, s k chp thi t nh Chu tn l m, yt kin Tn Hin
Cng, c ni:

- Lc trc Tn hp vi Chu, ri li tch, tch trm nm ri li hp, hp by mi nm ri ng
b vng s xut hin.

C ngi bo am tc l Lo T, c ngi bo l khng phi. i khng bit l ai ni phi, ai
ni khng phi ( Tc gi a ra c ba thuyt v Lo T: L Nh, Lo Lai T, am, khng khng
nh thuyt no. ng thng thn trng nh vy khi gp nhng vic nghi ng, t r c c
nghim tc ca s gia ).

Lo T l ngi qun t i n. Con ca Lo T tn l Tng lm tng nc Ngu c phong
t on Can. Con ca Tng l Ch, con ca Ch l Cung, cht ca Cung l H, H lm
quan thi Hn Vn , con ca H l Gii lm thi ph ca Giao Ty Vng tn l Ngang,
nhn y c tr T. Ngi i theo thuyt ca Lo T th bi bc Nho hc, theo Nho hc li
bi bc thuyt ca Lo T. Phi chng cu: o khc nhau khng gip cho nhau l ngha nh
vy? L Nh ch trng v vi m dn t cm ho, thanh tnh m dn t quay v ng phi
{Ch trng ca Lo T l thanh tnh (gi tm hn c trong lng) v vi (khng b nhng
ham mun li cun)}.


Truyn Trang T -

T rang T, ngi huyn Mng tn l Chu. Chu c ln lm li thnh Tt Vin thuc huyn
Mng, ng thi vi Lng Hu Vng v T Tuyn Vng (tc l ng thi vi Mnh T,
nhng c iu rt l, l hai ngi ny trong tc phm khng h nhc n nhau mt li).

Hc thuyt ca ng khng c vic g l khng xt n, nhng gc l theo thuyt ca Lo T.
ng lm sch c hn mi vn ch, i u theo li ng ngn. ng lm nhng thin Ng
Ph , o Chch , Kh Kp , ch ci Khng T v lm sng t hc thuyt ca Lo
T. Nhng thin i H H , Canh Tang T u l li ba t, chng c vic thc, nhng
ng kho ghp cc on sch, tch ra tng li nu s vic, xt rnh mch s tnh, nhm
cng kch o Nho, o Mc, du c nhng bc tc hc cng khng ti no bin bch c. Li
ca ng mong lung, phng tng, tho mnh, cho nn t bc vng cng, i nhn tr
xung u khng ai bit qu trng ti nng ca ng. Uy Vng nc S nghe Trang Chu l
ngi hin, sai s mang hu l n ng cho ng lm t tng, Trang Chu ci bo s gi
nc S:

- Nghn vng l li to, khanh tng l ngi qu y. Nhng ng khng thy con b lc t giao
hay sao? N c n my nm, c mc vc thu a vo nh thi miu. Lc by gi,
mun lm con ln nh c c khng? ng i ngay cho, ng lm bn n ta. Ta ch chi a
trong ni ngi vng t vui, khng cho k c nc tri buc, trn i khng ra lm quan
tho ch ta.


Thn Bt Hi, Hn Phi Lit Truyn -

1. Thn Bt Hi l ngi t Kinh, vn l mt vin quan nh nc Trnh, nh c hc thut
nn thnh thn cn vi Hn Chiu Hu, Chiu Hu dng Thn Bt Hi lm tng quc. Thn
Bt Hi bn trong lo sa i chnh s, l gio, bn ngoi lo i ph vi ch hu. Sut trong
mi lm nm, cho n khi Thn T mt, nc c bnh yn, binh mnh, khng nc no
xm ln nc Hn.

Hc thuyt ca Thn T gc Hong , Lo T, nhng ly vic hnh danh (mt chi nhnh
ca phi Php gia) lm ch. Thn Bt Hi c vit quyn sch gm hai thin gi l Thn T.

2. Hn Phi l cng t nc Hn, thch ci hc hnh danh , php thut . Gc ca hc
thuyt ny l Hong , Lo T. Phi l ngi ni ngng, khng th bin lun nhng gii v
mt vit sch. Hn Phi v L T u hc vi Tun Khanh. T t cho mnh km Phi. Phi thy
nc Hn b suy yu, my ln vit th dng ln can vua Hn, nhng vua Hn khng dng. Hn
Phi ght nhng ngi tr nc khng trau di lm cho php ch sng r, m mun dng ci th
ca mnh ch ng by ti, khng lo vic lm cho nc giu, binh mnh bng cch tm ngi
xng ng, dng ngi hin; tri li dng nhng bn tham nhng, dm lon, su mt, t chng
a v cao hn nhng ngi c cng lao v c thc ti. Phi cho rng bn nh Nho dng li vn
lm ri lon lut php, bn du hip dng v lc phm n iu ngn cm, gp lc yn n th
nh vua dng bn ham danh, gp lc nguy cp th li dng k s mang gip tr.

Nh th thnh ra ngy nay ngi nh vua nui li khng phi l nhng ngi nh vua cn dng,
nhng ngi nh vua cn dng u li khng phi nhng ngi nh vua nui. Phi thng xt
nhng ngi thanh lim, chnh trc khng c bn ti gian t dung tha, nhn nhng s bin i
tn vong ca cc nc ngy xa, vit C Phn (s phn n ca con ngi c c , Ng
(nm th su mt). Ni Ngoi Tr Thuyt (su tp nhng li bn v vic trong v vic
ngoi), Thuyt Lm , Thuyt Nan (ci kh trong vic du thuyt), tt c hn mi vn ch.

Hn Phi bit ci kh trong vic du thuyt nn vit chng Thuyt Nan rt y . Cui cng
Phi cht Tn, khng th thot nn.

3. Thuyt Nan ni:

Ci kh trong vic du thuyt khng phi l ch bit nhng iu cn phi a ra ni. N cng
khng phi ch mnh khng bit bin lun. Cng khng phi ch khng trnh by c r
rng ngh ca mnh. Cng khng phi ch khng dm ni ngang ni dc cho ht ci ca
mnh. Phm ci kh trong vic du thuyt chnh l ch lm th no bit c ci tim ca con
ngi mnh mun thuyt phc dng ci thuyt ca mnh m i ph.

Nu con ngi mnh mun du thuyt ch ngh n ci danh cho cao, m mnh li em ci li ln
ra thuyt vi h, th h s cho mnh l bn hn h, v i x nh vi bn ti tin. Th l th no
h cng vt b ta tht xa. Nu con ngi mnh mun du thuyt ch ngh n ci li cho ln, m
mnh li em ci danh cao ra thuyt vi h th h s cho ta khng ch g n th s, ni
chuyn vin vng, v th no h cng khng dng. Nu con ngi mnh mun du thuyt trong
bng ngh n ci li cho ln nhng bn ngoi lm ra v mun ci danh cho cao, m ta em
chuyn danh cao ra thuyt th bn ngoi h lm ra v dung np ci thn ta, nhng thc ra th b
ri ta. Nhng nu ta em chuyn li ln ra ni vi h, th trong bng h dng li ni ca ta,
nhng bn ngoi h s vt b ci thn ca ta (Tr ln, ni n nhng ci kh trong vic du
thuyt, ci kh chnh l lm th no d cho c ca nh vua). l nhng iu khng
bit khng c.

Phm vic lm m thnh l do ch b mt; li ni m tht bi l do ch b tit l. Bn thn mnh
cha chc tit l ra, nhng ch cn ni n ci m ngi ta du th nguy n thn ri. Nh
vua c iu sai m ngi du thuyt li ng nhng li sng t, dng ci ngha l hay suy lun
ra sai lm ca nh vua th nguy n thn.

Nu ta cha c n hu nh vua ti n m li em ht nhng iu ta bit ra ni th hoc l
ci thuyt ca ta s c dng em n kt qu, nhng ta chng c n c; hoc l ci thuyt
khng c dng xy ra tht bi, th l ta b nghi ng. Nh th th nguy n thn.

Phm nh vua c ci k ca ta, nhng mun xem l cng lao ca mnh, m ngi du
thuyt li mun cng bit, th th nguy n thn. Nu nh vua r rng mun lm mt vic g v
cho l cng lao ca mnh m k du thuyt li cng bit iu th nguy n thn (Xem th d
ca Quan K T di). Nu mnh cng p nh vua bt lm nhng iu nh vua quyt khng
lm, bc b nhng iu nh vua quyt khng b, th nguy n thn. ( Ni n nhng ci nguy
trong vic du thuyt. )

Cho nn ni: Nu ta em nhng ngi tn qu trong triu ra ni vi nh vua, th nh vua s cho
l ta ly gin; nu ta em nhng ngi thp hn ra ni vi nh vua, th nh vua s cho ta mun
bn quyn. Ta bn n ci nh vua thch, th nh vua s cho l ta nnh ht; ta bn n ci vua
ght, th nh vua s cho ta thm d nh vua.

Nu ta ni tm tt, t li, th nh vua s cho ta khng c kin thc g v khinh ta. Nu ta ni
mnh mng, li l phu phim, th nh vua s thy l nhiu qu v chn. Nu ta c trnh by s
vic theo mun nh vua, th nh vua s bo ta nht nht khng dm ni ht s l . Nu ta
suy ngh s vic v ni rng, th nh vua s bo ta th l v ngo mn .

Tt c nhng iu kh ny trong vic du thuyt khng th khng bit n.

Phm vic thuyt phc l ct ch bit t im cho ci m nh vua qu trng, t b ci m nh
vua ght. H nh vua t cho ci k mnh l sai, th ta ch nu ch n sai lm m bt b n
cng.

Nu nh vua t cho mnh dng mnh ch quyt on mt vic g, th ta ch a ca ta ra
chng li lm cho nh vua ni gin. Nu nh vua cho sc lc mnh lm mt vic g, th
ta ch em chuyn kh khn ra cn tr. Nu nh vua mun mu vic g cng vi mt ngi
khc, hay khen mt ngi m nh vua cng bn mu vi h, th ta nn t im cho h v ch
ni g c hi cho h. Nu nh vua v ngi y tht bi, th hy c gng t im lm nh h
khng sai lm.

K i trung khng dng li l lm pht nh vua, li can gin cng khng ct kch bi bc
g ai ( ni ngi ti thc trung th bit tm cch ni vi nh vua lm sao cho nh vua nghe theo,
khng chn nn, li can ngn hp l th th no cng c nghe. Ngi lm ti phi bit kin
nhn v la li. ) Sau mi em ci ti bin lun v ci khn ca mnh ra. Nh th cho nn
gn gi vi nh vua, khng b nh vua ng vc.

Bit ht ci o th vua l kh. Phi ch n khi no quen bit lu, c n hu nhiu,
by mu k su m khng b nghi, ci li nh vua m khng b ti, lc by gi mi by r iu
li hi, lp c cng, ni thng iu phi iu tri cho ci thn mnh c sung sng.
Khi no vua v ti i vi nhau c nh vy lc l lc vic du thuyt thnh cng (V nh
cch lm ca Phm Th trong Phm Th Lit Truyn -quyn II).

Y Don lm ngi nu bp. Bch L H lm ngi n l u do con ng hn h m gp nh
vua. Cho nn h u thnh t t ch c nh vua dng. Hai ngi ny u l nhng bc
thnh nhn m cn khng th khng ly thn mnh lm ti t, bc vo ng i mt cch
nhc nh nh vy (Ch ca bn du thuyt l t n cng danh bt chp th on, cho nn
ly Y Don v Bch L H lm chng cho thi v lim s ca h). Nh th bit
khng phi l iu lm cho nhng by ti ti gii phi xu h.

Nc Tng c ngi nh giu. Tri ma, tng h hng. Ngi con ni: Nu khng xy
tng th s b k trm n trm . Cha ca ngi hng xm cng khuyn nh vy. m y, qu
nhin trong nh mt ca. Nh y khen ngi con l khn, m nghi cha ca ngi hng xm.

Ngy xa, Trnh V Cng mun nh H, bn g con gi cho ngi H. Nhn y, nh vua hi
qun thn:

- Ta mun dng binh, nn nh ai?

Quan K T ni:

- Nn nh H.

Nh vua bn git Quan K T, ni:

- H l nc anh em ca ta, ti sao nh ngi li ni nn nh?

Vua nc H nghe tin y, cho nc Trnh l ch thn thit vi mnh nn khng phng. Nc
Trnh nh p v ly H.

Hai iu ni trn chng t l hai ngi u bit ng s thc nhng ngi ri nht th b git,
ngi b thit hi t nht, cng b nghi. Nh th bit ci kh khng phi ch bit, ci kh l
ch dng ci bit ca mnh ( Nhc li ci ni u bi). Ngy xa, Di T H (mt ngi
by ti yu ca vua Linh Cng nc V) c vua nc V yu, theo php lut ca nc V, ai
t tin i xe ca nh vua l b ti cht chn. c t lu m Di T mc bnh. C ngi nghe tin
ang m n bo vi Di T H. Di T H tri lnh, i ra bng xe nga ca vua.

Nh vua nghe tin cho l ngi hin, ni:

- Thc l ngi c hiu! V m m phm ti b cht chn.

Di T H i chi vi nh vua trong vn qu. Di T H n qu o thy ngon, khng n ht,
dng nh vua. Nh vua ni:

- Anh ta tht yu ta! Qun ci ming ca mnh m nh n ta.

n khi Di T nhan sc km, lng vua yu bt i, li phm ti. Nh vua ni:

- N c ln t tin i xe nga ca ta, li c ln bt ta n qu o tha ca n.

Cho nn vic lm ca Di T khng khc, nhng ln trc c khen l hin, ln sau li phm
ti.

l v lng yu ght ht sc thay i. Cho nn c nh vua yu th ci khn ca mnh cng
lm cho mnh c thn, b nh vua ght th ci ti ca mnh cng lm cho mnh b rung b.
Nhng k s i du thuyt khng th khng xt n ch nh vua yu v ght ci g, ri sau
mi thuyt phc (nhc li ci ni u bi).

Rng l mt vt c th a bn, thm ch c th ci. Nhng di ci c ca n c ci vy
ngc di mt thc. Ai ng n th b n git ngay. Cc v vua cha cng c ci vy ngc, k
du thuyt khng s phi ci vy ngc ca vua cha th ng hu mi l ngi gii.

4. C ngi em sch ca Hn Phi n nc Tn. Vua Tn c C phn , Ng , ni:

- Than i! Qa nhn m c chi bi vi con ngi ny th c cht cng khng n nn (Vn
ca Hn Phi cht ch, khc chit, phn tch rt t m v lm ngi ta c cm tng c mt lut
gia La M. Ton b Hn Phi T u vit vi li vn nh vy, vi mt phong cch rt c o
i vi Trung quc c).

L T ni:

- l sch Hn Phi lm y!

Vua Tn lin vi vng nh Hn. Lc u vua Hn khng dng Phi, n khi nguy cp bn sai
Phi i s sang Tn. Vua Tn mng r, nhng cha tin dng. L T v Diu Ga ganh ght Hn
Phi, gim Hn Phi, ni:

- Hn Phi l cng t nc Hn. Nay nh vua mun thn tnh tt c nc ch hu, nhng Phi th
rt cuc ch lo cho Hn ch khng lo cho Tn, thng tnh con ngi ta vn th. Nay nh vua
khng dng, gi li y lu ri cho v, th l gy cho mnh mt mi lo. Khng bng ly c lm
tri php lut m git i.

Vua Tn cho l phi, giao cho quan li tr ti Phi. L T sai ngi a thuc c cho Phi t
st. Phi mun by t trc mt nh vua, nhng khng c nh vua tip. Sau nh vua hi
tic sai ngi tha Phi th Phi cht ri.

5. Thn T, Hn T u lm sch, truyn n i sau, nhng ngi hc gi nhiu ngi c.
Ring ti ch tic cho Hn Phi vit Thuyt Nan m vn khng th thot khi cht.

Thi S Cng ni:

- Lo T ch trng o , th h khng c ngun gc, bin ho t ch v vi , cho nn
lm sch li vi diu, kh hiu. Trang T ni rng v o v c , nhng iu ch yu
trong hc thuyt cng quay v t nhin. Thn T chm ch trnh by v ci danh v ci
thc . Hn T a ra tiu chun xt s vic, phn bit iu phi iu tri. Hc thuyt ng ta
ht sc thm khc, t dng n c. Tt c iu u do hc thuyt v o v c m
ra. Ch c Lo T thc l su sc v xa rng vy! ( T M Thin thng hay ca ngi Lo T.
Nhng iu ni y l theo bi Lc gia yu ch (t tng ch yu ca su nh) ca T M
m trong tc gi phn tch cc hc thuyt ca o gia, Php gia, Mc gia, m Dng gia,
Danh gia, Nho gia, ch yu l cao o gia.


T M Nhng Th Lit Truyn -

1. T M Nhng Th ( Nhng Th h in nhng v lm i t m nn gi l T M), l con
chu in Hon. Trong thi T Cnh Cng, nc Tn nh cc t A, Chn; nc Yn xm
phm t H Thng. Qun T b nh bi. Cnh Cng lo lng. n Anh bn tin c in
Nhng Th, ni:

- Nhng Th tuy l a con v mn (con ca ngi t thip. di li ni Nhng Th l k
thp hn), ca h in nhng ngi ny v mt vn th c th lm cho dn chng theo mnh; v
mt v c th lm cho qun ch s uy. Xin nh vua th dng xem.

Cnh Cng cho mi Nhng Th cng bn vic binh. Cnh Cng rt thch Nhng Th, cho
lm tng qun, cm binh chng li qun Yn v qun Tn. Nhng Th ni:

- Thn vn l k thp hn c nh vua ct nhc t ni lng xm ln gi a v trn cc i
phu. S tt cha theo, trm h khng tin; ngi khng c ting tm, uy quyn t. Xin nh vua
cho mt ngi ti yu ca nh vua, c c nc qu trng lm gim quan (chc quan coi k
lut trong qun i), nh th mi c.

Cnh Cng bn nghe li cho Trang Ga n. Sau khi t gi nh vua, Nhng Th hn vi Trang
Gi:

- Sng ngy mai vo lc mt tri ng bng th hp ca qun doanh.

2. Nhng Th rui nga n qun doanh trc, sai t mt ci ng h nc, v dng di
mt ci ct g lm nu nhn bng mt tri, i Gi. Gi vn l ngi kiu ngo xut thn ni
quyn qu, cho rng mnh cm u qun li lm gim qun cho nn khng vi v. Thn thch
bn b tin a ng ta, gi ng ta li ung ru. Mt tri ng bng m Ga vn cha n.
Nhng Th bn vt ng cy g lm nu, nc trong ng h ra, on vo duyt hng ng
iu khin qun i, nu cao k lut. Sau khi ban b k lut xong, n chiu Trang Ga mi n.
Nhng Th hi:

- Ti sao n mun?

Ga xin li p:

- Thn thch b con tin a ti, cho nn n chm.

Nhng Th ni:

- Lm tng, mt khi nhn mnh lnh l qun nh, khi coi k lut ca qun ng th qun cha
m, khi ting trng nh gp th qun thn mnh. Nay qun ch xm nhp su, trong nc
nhn nho, s tt phi by ni bin gii, nh vua nm khng m chiu, n khng bit ngon,
tnh mnh trm h u trng ng, ti sao li ni chuyn tin a nhau?

Bn gi ngi coi vic php lut trong qun ng, hi:

- Theo php qun, hn m n mun th th no?

Ngi kia ni:

- B ti chm.

Trang Gi hong s, sai ngi rui nga bo vi Cnh Cng, xin nh vua cu cho. Ngi kia ra
i, cha v kp th Trang Ga b chm nu gng cho ba qun. Tng s trong ba qun u
run s.

3. Mi v sau, Cnh Cng sai s gi cm c tit n tha cho Gi. S gi phi nga vo trong
qun doanh. Nhng Th ni:

- Vin tng trong qun ng th c khi khng theo lnh nh vua.

V hi ngi coi vic php lut trong qun ng:

- trong qun doanh khng c phi nga! Nay s gi phi nga th th no?

- ng chm!

S gi hong s. Nhng Th ni:

- S gi ca nh vua khng th git.

Bn chm ci cy g bn tri thnh xe v con nga i bn tri trong s ba con nga nu
gng cho ba qun. Nhng Th bo s gi tr v bo, sau mi cho qun ra i.

Qun s dng li ngh, ly nc, nu cm, n ung. Nhng Th thn hnh thm hi sc kho,
cho thuc, v v thm hi h, em tt c tin lng ca v tng qun chia cho s tt, cng s tt
nhn phn lng thc nh nhau, ht sc gip ngi yu ui mt mi.

Sau ba ngy cm qun ra trn, binh s ngi no m cng xin i, tranh nhau xng ra giao chin.
Qun Tn nghe vy bi binh v. Qun Yn nghe vy vt sng b chy v gii vy. Nhng Th
ui nh ly li c tt c t ai bin gii c b mt. Nhng Th em qun v. Trc
khi v kinh , Nhng Th cho binh s v, b nhng iu rng buc ( ni bi b nhng iu
l, k lut qun s phi theo khi c chin tranh), n th ri mi vo thnh. Cnh Cng cng cc
quan i phu ra ngoi thnh n tip, u lo qun s, lm l xong mi tr v ngh.

T Cnh Cng bn tn Nhng Th lm i t m.

H in ngy cng c tn qu nc T. c t lu cc i phu Bo Th, bn Cao v Quc
nh hi Nhng Th, ni xu Nhng Th vi Cnh Cng. Cnh Cng b Nhng Th. Th
pht bnh m cht. Bn in Khut, in Bo on bn Cao v Quc. V sau in Thng git
Gin Cng, git tt c h ca Cao v Quc. Cht ca in Thng l in Ho bn t lp lm
T Uy Vng, Uy Vng dng binh v ra uy u theo php tc ca Nhng Th. Cc ch hu
triu cng nc T.

T Uy Vng sai cc quan i phu kho st binh php ca T M ngy xa trong c thm
Nhng Th, do gi quyn sch y l T M Nhuung Th binh php.

Thi S Cng ni:

- Ti c T M binh php thy bao la, su sc, tuy vic chinh pht trong thi Tam i cng
cha ni ht ci ngha ca n. Ci vn y kh lng thm c g. Nhng nu Nhng Th cm
u o qun ca mt nc nh b th cn ai cng hi u ni n sch T M binh php na!
Trong i nhiu ngi khen sch binh php ca T M Nhng Th, cho nn ti khng ni n
sch y m vit lit truyn v Nhng Th.


Ng T T Lit Truyn -

1. Ng T T l ngi nc S, tn l Vin. Cha ca Vin l Ng Xa, anh ca Vin l Ng
Thng, t tin l Ng C th vua S Trang Vng, hay can thng, c danh vng cho nn i
sau ni ting S. 2. S Bnh Vng c thi t tn l Kin, Bnh Vng sai Ng Xa lm thi
ph, Ph V K lm thiu ph. Ph V K khng trung vi thi t Kin. Bnh Vng sai V K
ci v cho thi t Tn. Ngi con gi Tn p, V K rui nga v bo vi Bnh Vng.

- Ngi con gi nc Tn rt p, nh vua c th ly cho mnh m ci mt ngi v khc
cho thi t.

Bnh Vng bn ly ngi con gi nc Tn, rt yu qu nng, sinh con l Chn v ci mt
ngi v khc cho thi t. V K sau khi em ngi con gi nc Tn dng vua Bnh Vng
ly lng nh vua, bn b thi t m th Bnh Vng. V K s mt ngy kia Bnh Vng mt
i, thi t ln ngi s git mnh nn gim thi t Kin. M ca Kin l ngi t Thi, khng
c Bnh Vng yu. Bnh Vng cng b xa Kin, sai Kin gi huyn Thnh Ph, phng
b bin gii.

c t lu, V K li ngy m ni xu thi t vi vua:

- Thi t khng th khng on gin v chuyn ngi con gi nc Tn. Xin nh vua cn thn
phng. T khi cm qun Thnh Ph, thi t giao thip vi ch hu xem ra c mun vo lm
lon.

Bnh Vng bn mi thi ph ca thi t l Ng Xa vo xt hi. Ng Xa bit V K gim thi t
vi Bnh Vng, nhn ni:

- Ti sao nh vua li v mt k by ti nh b sim nnh, tn tc m lm hi n tnh ct nhc?

V K ni:

- Nu ngy nay nh vua khng lo ngn cn i th vic s xy ra, nh vua s b bt.

Bnh Vng ni gin b t Ng Xa ri sai T M Phn Dng n Thnh Ph git thi t. i
cha n ni, Phn Dng sai ngi bo trc vi thi t, ni thi t hy trn i ngay, nu
khng s b git. Thi t Kin trn sang nc Tng.

V K ni vi Bnh Vng:

- Ng Xa c hai ngi con, u l nhng ngi ti gii, nu khng git th s l mi lo cho nc
S. Ta c th ly cha h lm con tin m gi h n. Nu khng, h s l mi lo cho nc S.

Nh vua sai s gi ni vi Ng Xa:

- Nu nh ngi c th gi hai ngi con n th s c sng, nu khng gi c th nh
ngi s b git.

Ng Xa ni:


- Thng l ngi nhn hu, nu gi th no cng n. Cn Vin l ngi cng rn, ngang
bng (cu ny nh gi tnh cch ca T T), c th nhn nhc lm c vic ln. N thy n
s b bt, th th no cng khng n.

Nh vua khng nghe, sai ngi gi hai ngi con.

S gi ni:

- Cc ngi n th ta s tha cho cha cc ngi c sng; cc ngi khng n th ta s git
Xa.

Ng Thng mun i, Vin ni:

- Vua S gi hai anh em ta n khng phi l mun cha chng ta sng u. ng ta s c ngi
trn thot sau ny s gy mi lo cho nn ly cha chng ta lm con tin, la gi hai anh em ta
n. Hai anh em ta n th cha con u cht ch chng c ch li g ht. Cha chng ta cht,
chng ta n ch lm cho sau ny khng c ai m tr th m thi. Khng bng trn sang nc
khc, mn sc mnh ca n m ra ci nhc ca cha. Nu tt c u cht tht khng lm c
vic g ht.

Ng Thng ni:

- Ta bit n th cui cng cng khng th bo ton c tnh mng ca cha. Nhng ch tic
mt iu cha gi ta n mong c sng m ta khng n, sau ny khng th ra c iu
nhc, rt cc b thin h ci m thi.

Thng bo Vin:

- Em trn i! Em c th tr th cho cha. Anh s v chu cht.

Thng cho ngi ta bt. S gi bt Ng T T, nhng Ng T T trng thng cung lp tn
vo nhm s gi do bn, s gi khng gim tin. Ng Vin bn b trn.

Nghe ni thi t Kin Tng, Ng Vin n y theo thi t. Xa nghe tin con mnh l T T
trn thot, ni:

- Vua ti nc S ri s kh cc v vic binh ao y!

3. Ng Thng n S, S git c Xa ln Thng. Ng T T n Tng. Tng gp ci lon h
Hoa (Nm 522 trc cng nguyn bn Hoa Hi, Hng Ninh, Hoa nh mun cp ngi S,
sau b trn), T T bn cng thi t Kin trn sang nc Trnh. Ngi Trnh rt qu h. Thi
T Kin li sang Tn. Tn Khonh Cng ni:

- Thi t quen nc Trnh, nc Trnh tin thi t, nu thi t c th lm ni ng cho ta, cn
ta nh bn ngoi th th no cng dit c Trnh. Nu dit c Trnh, ta s phong t cho
thi t.

Thi t bn tr v Trnh. Vic ny cha xy ra th gp lc thi t mun git mt ngi i theo
mnh. Ngi ny bit mu y bn bo vi Trnh. Trnh nh Cng cng T Sn git thi t Kin.

Kin c ngi con tn l Thng. Ng Vin s, bn cng Thng b trn sang Ng. n ca i
Chiu Quan, ngi Chiu Quan mun bt. Ng Vin bn cng Thng i b b chy, sut na th
khng thot c. Ngi ui theo ng sau. Khi qua sng Giang, trn sng c mt ngi
nh c ang cho. ng ta bit Ng T T nguy cp bn ch thuyn cho T T. Sau khi qua
sng, T T ci thanh kim ni:

- Thanh kim ny gi ng trm lng vng, ti xin biu c.

C gi ni:

- Theo php nc S, ai bt c Ng T T th thng nm vn thch la, tc n bc cm
ngc khu, ch c phi ch thng ci kim gi trm lng vng u?

ng c khng nhn. Ng T T cha n t Ng, b bnh, dng li gia ng, n xin.

Khi T T n Ng, vua Ng l Liu va mi dng cng t Quang lm tng. Ng T T bn
nh cng t Quang xin yt kin vua Ng.

Sau t lu, S Bnh Vng v vic ci p bin gii nc S l Chung Ly cng p Ty Lng
bin gii nc Ng u lm ngh nui tm, con gi hai bn tranh nhau t trng du, i n
nh nhau, nn ni gin, n ni hai nc em binh nh nhau. Ng sai cng t Quang nh
S, ly t Chung Ly v C So ca S, ri em qun v. Ng T T ni vi vua Ng l Liu:

- C th nh bi c nc S, xin nh vua sai cng t Quang i nh ln na.

Cng t Quang ni vi vua Ng:

- Anh chng Ng T T kia v c cha v anh u b git S nn khuyn nh vua nh S.
Chng qua anh ta mun bo ci th ring m thi. Nu ta nh S th cng cha th nh bi
c n.

Ng T T bit i vi vic trong, cng t Quang ang m p mt ch ring, cng t Quang
mun git vua t lp lm vua nn khng th em vic ngoi (l nh nhau vi nc ngoi i
lp vi vic trong l vic cp ngi vua Ng) ra thuyt ng ta c. T T bn tin c Chuyn
Ch vi cng t Quang, cn mnh rt lui cng con ca thi t Kin l Thng i cy ng ni.

Sau nm nm, S Bnh Vng mt. Trc kia Bnh Vng cp ngi con gi nc Tn ca
thi t Kin, ly nng v sinh con l Chn. n khi Bnh Vng cht, Chn c lp ni ngi
tc l Chiu Vng. Ng Vng l Liu nhn lc nc S c tang, sai hai cng t em binh
nh p nc S. Nc S em binh chn mt ng v ca qun Ng, qun Ng khng th
v. Nc Ng by gi trong nc trng rng.

Cng t Quang bn sai Chuyn Ch bt ng m cht Ng Vng l Liu v t lp lm vua.
l vua Hp L ca nc Ng. Sau khi c lp, tho c ch nguyn ca mnh, Hp L bn gi
Ng Vin cho lm hnh nhn (chc quan lo tip khch v nhn nhng vt ngi ta dng cho
nh vua), cng mu vic nc. Nc S git quan i thn ca mnh l Khc Uyn v B
Chu L, chu ca B Chu L l Ph chy trn sang Ng. Ng cng cho Ph lm i phu.

4. Trc y, vua Ng sai hai cng t cm qun nh S, b chn ng khng v c. Sau
hai ngi li nghe tin Hp L git vua l Liu m t lp nh vua, bn em qun u hng S.
S phong cho h Th.

Hp L ln ngi c ba nm, bn em qun cng Ng T T v B Ph nh S, ly t Th
bt hai v tng qun ca Ng lm phn. Nhn y Hp L mun nh n Sinh. Tng
qun Tn V can:

- Dn mt nhc, cha c th nh, hy ch.

Hp L bn quay v.

Nm th t, Ng nh S ly hai huyn Lc v Tim.

Nm th nm, Ng nh Vit thua (xem Vit Vng Cu Tin th gia).

Nm th su, S Chiu Vng sai cng t Nang Ngo cm qun nh Ng. Ng sai Ng Vin
n nh, ph tan qun S D Chng, ly t C So ca S.

Nm th chn, vua Ng l Hp L bo T T v Tn V:

- Trc y cc ng ni cha c th vo c thnh Sinh, by gio th th no?

Hai ngi u ni:

- Tng S Nang Ngo tham lam. Dn t ng, t Thi u on gin hn. Nu nh vua
mun nh S mt trn ln th trc tin phi lm cho dn ng v Thi theo mi c.

Hp L nghe li, em tt c qun s cng dn ng v Thi nh S. Qun Ng v qun S
dn trn st sng Hn Thu. Em ca vua Ng l Ph Khi cm qun xin theo, nh vua khng
nghe, Khi bn em b h ca mnh nm nghn ngi nh tng S T Thng (tc Nang
Ngo).

T Thng thua, chy sang t Trnh. Qun Ng bn tha thng tin ln, nh nm trn rt
cuc tin n thnh Sinh. Ngy k mo, S Chiu Vng b chy.

Ngy canh thn Ng Vng vo thnh Sinh. Chiu Vng b trn vo m Vn Mng, bn n
trm nh nh vua, nh vua chy vo nc Vn. Em ca Vn Cng l Hoi ni:

- Bnh Vng git cha ta, ta git con hn cng c ch sao?

Vn Cng s em mnh git nh vua nn cng nh vua trn sang t Tu.

Qun Ng vy thnh Tu, bo ngi Tu:

- Con chu ca h Chu Hn Xuyn u s b qun S git ht.

Ngi Tu mun git nh vua, nhng ngi con ca nh vua l C giu vua i v t xng lm
vua thay th. Dn thnh Tu bi xem c nn np nh vua cho qun Ng khng. Qu bi
khng tt, h bn t chi khng trao nh vua cho qun Ng.

Trc y, Ng Vin chi vi Thn Bao T. Khi trn i, Vin c bo Bao T:

- Ti th no cng lt nc S.

Bao T ni:

- Ti th no cng bo tn c nc S.

n khi qun Ng vo thnh Sinh, Ng T T tm Chiu Vng khng c, bn sai o m S
Bnh Vng ln, em thy ra qut ba trm roi. Thn Bao T lc ny b trn vo trong ni,
sai ngi bo T T:

- Nh ngi bo th sao m qu th? Ta nghe ni ngi m ng th thng tri, tri nh cng
c th ph ngi. Nh ngi l ti ca Bnh Vng, tng quay mt v hng Bc m th nh
vua, nay lm g n ni trng pht c thy ngi cht nh vy? Nh th chng phi l v o
ht sc sao?

Ng T T ni:

- ng xin li Thn Bao T h ti, bo: Ti tri chiu, ng xa, cho nn gp vic tri vi o
l cng c lm ( ni c dp c bo th l lm, k g n o l. Cu ny sau thnh mt thnh
ng. )

Thn Bao T bn chy sang Tn cu cu trong cnh nguy cp. Vua Tn khng nghe. Bao T
ng trc sn vua Tn khc by ngy m khng dt ting. Tn Ai Cng thng ni:

- Nc s tuy v o nhng c by ti nh th l no khng bo tn n!

Bn sai nm trm c xe i cu S, nh Ng. Thng su, nh qun Ng thua Tc. Gp lc
vua Ng lu ti t S tm Chiu Vng, Ph Khi, em ca Hp L bn trn v t lp lm
vua. Hp L nghe tin y lin b S tr v nh Ph Khi ng Kh, lm thnh h ng
Kh. S li giao chin vi Ng, nh bi Ng. Vua Ng bn rt v.

Hai nm sau, Hp L sai thi t Ph Sai cm qun nh S ly t Bn. S s Ng li em
qun n, bn di t Sinh n Nhc. Lc by gi nc Ng nh mu ca Ng T T v
Tn V, pha ty nh bi nc S mnh, pha bc uy hip cc nc T, Tn, pha nam chinh
phc ngi Vit. Sau bn nm, Khng T lm tng quc nc L. Nm nm, Ng nh
Vit. Vua Vit l Cu Tin n, nh bi qun Ng C T, lm Hp L b thng ngn tay.
Qun Ng phi rt lui, Hp L b bnh v vt thng, sp cht bo thi t Ph Sai:

- Con c qun Cu Tin git cha con khng?

Ph Sai p:

- Con khng dm qun.

m y, Hp L cht. Khi c lp lm vua (nm 494 trc cng nguyn) Ph Sai cho B Ph
lm thi t, tp dt vic chin trn v bn tn trong hai nm. Sau qun Ng nh bi qun
Vit Ph Tiu. Vua Vit Cu Tin bn em s qun cn li nm nghn ngi ln ni Ci K,
sai quan i phu l Chng em l vt hu n a cho quan thi t ca Ng l Ph xin ging
ho, np nc xng l thn, Ng Vng toan bng lng. Ng T T ni:

- Vua Vit l con ngi c th chu ng cnh kh cc ng cay, nu ngy nay nh vua khng
dit i th sau ny nht nh s hi hn.

Vua Ng khng nghe, dng k ca thi t l Ph, cng ging ho vi Vit.

Su nm nm, vua Ng nghe tin T Cnh Cng cht, cc quan i thn tranh nhau c
nh vua yu, v vua mi nhu nhc, bn ct qun i v hng bc nh T, Ng T T can:

- Cu Tin n khng hai mn, ving ngi cht thm hi ngi m, mun c lc dng n
dn. Con ngi y khng cht th cn l ci mi lo cho nc Ng. Nay Ng c Vit cng nh
con ngi c ci bnh trong gan trong rut, th m nh vua li khng lo nh Vit trc, m lo
nh T, chng phi l sai lm sao?

Vua Ng khng nghe, nh T, qun T b thua to Ngi Lng, qun Ng th uy vi cc vua
nc Tru v nc L ri tr v, li cng b l mu k ca T T.

Sau bn nm, vua Ng em qun v hng bc nh T. Vua Vit Cu Tin dng mu ca
T Cng em qun gip Ng, li em ca qu a cho thi t l Ph. Quan thi t l Ph my
ln nhn l vt ca Vit, li cng yu qu, v tin nc Vit. Ngy m Ph by t li ni vi vua
Ng. Vua Ng tin dng k ca Ph, Ng T T can:

- Nc Vit l ci bnh trong gan trong rut ca ta. Nay nh vua nghe nhng li ph phim, di
tr ca n m tham t T, em qun nh T. T cng v nh rung khng dng c vo
vic g. V li trong bi co ca Bn Canh (Vua i Thng, cai tr t 1401 n 1374 trc
cng nguyn. Cu ny ly trong canh th) c ni: C bn cung lon lo xc phi git ht i
khin cho chng khng cn c con chu g na, khng cho chng c lm hi ci ging tt
p ny. l iu lm cho nh Thng hng thnh. Xin nh vua b nc T m nh nc
Vit trc. Nu khng lm th th sau ny c hi cng khng kp na.

Nhng vua Ng khng nghe sai T T i s sang T. Lc ra i, T T dn con:

- Ta my ln can nh vua nhng nh vua khng nghe. Ln ny ta s thy nc Ng mt y!
My cng cht vi nc Ng th v ch.

Bn gi ngi con cho Bo Mc T, m tr v bo vi vua Ng. Quan thi t nc Ng l Ph
vn c him khch sn vi T T, nhn y ni dm:

- T T l ngi cng rn, tn bo, t n c, hay nghi ng. ng ta on trch, ti s s xy ra tai
ho ln. Trc y, nh vua mun nh nc T, T T cho l khng th c. Nh vua cui
cng nh T v c cng ln, T T xu h v ch mu k ca mnh khng c dng, nn
quay ra on trch. Ngy nay, nh vua li nh nc T. T T ch chuyn ra sc can ngn,
mng nhic nhng ngi lm quan, ch trng nc Ng thua cho ci mu ca mnh c
thng m thi. Nay nh vua em tt c v lc trong nc nh T, T T can, nh vua
khng nghe bn co bnh khng i theo. Nh vua khng th khng phng b, ci vic gy ho
khng kh u. V li, Ph sai ngi rnh m xem, th khi ng ta i s sang T, ng ta giao con
cho h Bo T. Phm con ngi lm by ti ngi ta m bn trong khng c va lng, bn
ngoi da vo ch hu, t cho mnh l mu thn ca tin vng, nay khng c dng, thng
ut c on trch, vy xin nh vua phi lo liu sm i.

Vua Ng ni:

- Nu khng c li ni ca nh ngi th ta cng nghi hn.

Bn sai s gi trao cho Ng T T thanh kim Chc Lu ni:

- Nh ngi hy cht bng ci ny!

Ng T T ngng ln tri than:

- Than i! Tn sm thn Ph lm lon ri! Nh vua quay li git ta. Ta lm cho cha nh ngi
thnh b. T khi ngi cha c lp lm vua, cc cng t tranh ginh nhau, nu ta khng
liu cht can ngn tin vng th ngi c h khng c lp. Khi c lp lm vua, ngi
mun chia nc Ng cho ta, nhng ta khng dm mong nh vy. Th m nay ngi nghe li
bn ti sim nnh, git bc trng gi.

Bn ni vi ngi x nhn:

- Th no cng phi trng trn m ta mt cy t c th lm quan ti. Hy mc mt ta treo
trn ca pha ng ca nc Ng cho n thy gic Vit vo tiu dit nc Ng.

Bn t m c cht.

Vua Ng nghe tin ni gin bn em thy T T, nht vo ti da nga, th tri trn sng Giang.
Ngi nc Ng thng T T lp n th trn sng Giang, nhn gi n l T Sn.

Sau khi git Ng T T, vua Ng bn nh T. H Bo nc T git vua ca mnh l in
Cng m lp Dng Sinh. Vua Ng mun trng tr nhng ngi git vua T, nhng nh khng
thng, phi quay v.

Sau y hai nm, vua Ng mi cc vua nc L v nc V hp Thc Cao. Nm sau, nhn lc
nh vua i v pha bc hp ccch hu Hong Tr tn nh Chu, vua Vit Cu Tin nh
p, git thi t nc Ng, ph qun Ng. Vua Ng nghe tin quay v sai s gi em l vt rt hu
a cho vua Vit ging ho. Chn nm sau (473 trc cng nguyn) vua Vit l Cu Tin tiu
dit nc Ng, git vua Ph Sai, chm thi t l Ph v ti khng trung vi vua, bn ngoi nhn
ca t, ngm giao kt vi mnh (vi Cu Tin).

Lc u, Ng T T cng trn vi Thng, cho nn Thng, con ca thi t nc S l Kin
Ng. Thi vua Ng Ph Sai, S Hu Vng mun mi Thng v nc S. Dip Cng can:

- Thng l ngi dng mnh li ngm tm nhng ngi liu cht v mnh, phi chng c ring
g?

Hu Vng khng nghe, bn mi Thng v, cho Yn l p bin gii nc S, hiu l Bch
Cng. Bch Cng v S on gin vua Trnh git cha mnh, bn ngm nui nhng ngi dng
s liu cht bo th nc Trnh.

V S c nm nm, Bch Cng xin quan lnh don nc s l T Ty nh Trnh. T Ty
ha s nh. Qun cha i th qun Tn nh Trnh. Trnh xin S cu. Nc S sai T Ty n
cu, n th vi Trnh ri tr v, Bch Cng l Thng gin ni:

- Ngi th ca ta khng phi l nc Trnh m l T Ty.

Thng t mi kim. C ngi hi:

- lm g th?

Thng ni:

- Mun git T Ty.

T Ty nghe vy ci, ni:

- Thng ch nh qu trng thi, lm c g?

Bn nm sau, Bch Cng l Thng v Thch Ngt nh p, git quan lnh don nc S l T
Ty v quan t m nc S l T C i triu.

Thch Ngt ni:

- Khng git vua khng c.

Bn bt nh vua i in Cao Ph. Ngi i theo Thch Ngt l Khut C cng S Hu Vng
trn chy vo cung Chiu phu nhn (M Hu Vng). Dip Cng nghe tin Bch Cng lm lon,
em tt c nhng ngi trong nc ra nh Bch Cng. Bn Bch Cng thua chy trn vo ni,
Bch Cng t st.

Dip Cng bt c Thch Ngt hi:

- Thy ca Bch Cng u? Khng ni th ta s nu.

Thch Ngt ni:

- Vic thnh th lm khanh tng, khng thnh b nu nng, ci vn l phn s ca ti.

Cui cng vn khng chu ni xc Bch Cng u.

Dip Cng bn sai nu Thch Ngt, v tm Hu Vng v, li lp lm vua.

Thi S Cng ni:

- On th i vi ngi ta thc l thm c lm sao. Bc vua cha cn khng th lm iu
i vi by ti, hung g nhng ngi cng hng vi nhau? Gi s trc y Ng T T cng
cht vi Ng Xa th c khc g con su con kin! V b ci ngha nh nn ra c ci nhc ln,
danh ting li i sau. Than i! khi T T b khn qun trn sng, n xin trn ng ci, ci
chi ng ta h phi trong giy pht no qun thnh Sinh u! Nhn nhc lp nn cng danh, nu
khng phi k lit s th ai c th lm c nh vy? (tc gi t ng). Nu Bch Cng khng t
lp lm vua, th ci cng v ci mu ca ca ng ta cng khng th ni ht.


Thng Qun Lit Truyn -

T hng Qun l con ngi hu ca mt qu tc nc V, tn l ng, h l Cng Tn, t tin
vn l h C. ng lc nh thch hc hnh danh, th t tng nc Ngu l Cng Thc Toa lm
trung th t. Cng Thc Toa bit ng hin, nhng cha c dp tin c. Khi Toa mc bnh,
Ngu Hu Vng thn hnh n thm bnh, hi:

- Nu nh bnh ca Cng Thc a n vic chng may th ai lo vic nc nh?

Cng Thc Toa ni:

- Trng Th T ca Toa l Cng Tn ng, tuy tr tui, nhng c ti cao, xin nh vua giao ph
vic nc cho ng ta.

Nh vua im lng. Vua sp i, Toa ui mi ngi ra, ni:

- Nu nh vua khng nghe ti, khng dng ng, th phi git y i ch cho y ra khi bin
gii.

Nh vua nhn li m i ra. Cng Thc Toa gi ng n t t ni:

- Hm nay, nh vua hi ti, ai c th lm t tng, ti ni anh. Sc mt nh vua c v khng tin
li ti. Ti trc tin phi lo n vua sau mi ngh n by ti, cho nn ti ni vi nh vua nu
nh vua khng dng ng th phi git anh ta i. Nh vua ha. Vy anh phi mau mau trn
i, nu khng s b bt y.

ng ni:

- Nh vua chng nghe li ca ng cho ti lm t tng, l no li c th nghe li ni ca ng
m git ti.

Rt cuc ng khng i. Sau khi i ra, Hu Vng ni vi cc quan hu:

- Cng Thc bnh nng, thc ng thng! ng ta mun qu nhn nghe theo Cng Tn ng
tr nc, h chng qu sai lm sao?

Sau khi Cng Thc Toa cht, Cng Tn ng nghe tin Tn Hiu Cng ra lnh trong nc tm
ngi hin ni nghip ca Tn Mc Cng (-659 n 612 - thi Xun Thu ni ting l ng
vua gii, lm cho nc Tn b ch ch hu mt thi gian. ), em qun sang hng ng ly
li t ai b cp, bn i sang hng ty vo t Tn. ng nh mt ngi ti yu ca Hiu
Cng l Cnh Gim xin yt kin Hiu Cng. Khi gp V ng, Hiu Cng ni chuyn
mt hi lu, nhiu khi bun ng, khng nghe. Sau , Hiu Cng gin, qu Cnh Gim:

- Ngi khch ca nh ngi l ngi lo, dng lm sao c!

Cnh Gam trch V ng, V ng ni:

- Ti em o ra ni (em o Ng ra bn mun lm cho vua thnh Nghiu, Thun. )
vi nh vua, nhng chi nh vua khng hiu r thi.

Nm ngy sau, Cnh Gim li xin nh vua cho ng c yt kin. ng li yt kin Hiu
Cng, nh vua t ra vui v hn, nhng vn cha trng nh vua. Sau , Hiu Cng li trch
Cnh Gim, Cnh Gim cng li trch V ng, ng ni:

- Ti em vng o (Vng o ca Tam Vng, mun lm cho vua thnh H V, Thnh
Thang, V Vng) ra ni nhng cha lt vo thi. Xin cho ng c yt kin ln na.

ng li yt kin Hiu Cng, Hiu Cng khen nhng vn cha dng. Sau khi hi kin i ra,
Hiu Cng ni vi Cnh Gim:

- Ngi khch ca nh ngi gii y, c th ni chuyn c!

V ng ni:

- Ti em b o (l o lm b ch ch hu nh T Hon Cng, Tn Mc Cng thi Xun
Thu. ) ra ni vi nh vua, nh vua l mun dng y. Nu nh vua cn gi ti n yt kin th
ti bit phi ni nhng g ri! (Theo php du thuyt trc khi ni phi tm cch d cho ng
mun ca nh vua ri mi ni. )

V ng li yt kin Hiu Cng. Hiu Cng cng y ni chuyn khng bit u gi ca mnh
l n trc chiu ca y. (Miu t vua Tn b li l ca ng thu ht n ni xch li gn lc no
khng bit. ) Ni my ngy khng chn - Cnh Gim ni:

- ng lm sao ni ng nh vua n ni nh vua vui thch nh th?

- Ti em o vng ra ni vi nh vua, mun nh vua snh vi thi Tam i (ba i - H,
Thng, Chu. ), nhng nh vua ni iu vin vng, ta khng th ch c, v chng nhng
v vua hin, u c ni danh trong thin h, ngay trong i mnh, l no ngi bi ngi i
my trm nm mi thnh vng sao? V vy ti em ci thut lm cho nc mnh ni vi
nh vua, nh vua rt thch. Nhng cng kh m snh c vi i Thng, i Chu c!

Sau khi Hiu Cng dng V ng. ng mun thay i php , nhng s thin h bn tn,
V ng ni:

- Hnh ng khng kin quyt th khng ni ting c, s vic khng xc nh th khng nn
cng cn g! V chng, nhng k lm vic cao hn ngi thng b th tc ch bai. Nhng k c
ngh li lc th no cng b dn chng trch mc. Ngi ngu th vic thnh vn cn m m
khng bit; ngi khn th vic cha t mm mng thy ri. Dn chng khng th cng ta lo
liu bui u m ch c th cng ta yn vui khi cng vic xong. Bn ci ch c khng th
ho ng vi th tc; lm nn cng ln khng cn hi dn chng. V vy cho nn bc thnh
nhn nu c th tm cch lm cho nc mnh th khi khng bt chc php c, nu c th lm
cho dn li th khng cu n l thi ngy xa.

Hiu Cng ni:

- Phi.

Cam Long ni:

- Khng phi th! Thnh nhn khng i dn dy, k tr gi khng thay i php tr.
Thun dn tc m dy th khng kh nhc m li thnh cng; theo php m tr th quan li lm
quen m dn cng thch.

V ng ni:

- Li ca ng Long l li ca th tc! Ngi thng th thun theo tc c; k hc gi say m
vo nhng iu mnh nghe, hai hng ngi y lm quan gi php th c, ch khng th
cng bn n vic ngoi php tc. i Tam i u lm vng, nhng l khc nhau, Ng B (
Nm v vua lm b ch ch hu thi Xun Thu: T Hon Cng, Tn Vn Cng, Tng Tng
Cng, Tn Mc Cng, S Trang Vng. ) u lm b, nhng php tc khc nhau. K tr gi lm
ra php ch, ngi ngu li lo ngn cn ngi hin thay i l, k bt tiu li cu n.

Ch ni:

- Nu khng c li gp trm ln th khng thay i php ch, nu khng c cng hiu gp mi
ln th khng thay i dng. Bt chc xa th khng sai lm, theo l th khng lch lc.

V ng ni:

- Tr i khng phi ch c mt cch, tr nc khng bt chc xa. V vy Thnh Thang, V
Vng khng theo xa m lm vng; vua Kit nh H, vua Tr nh n khng thay i l m
nt. Khng nn ch ngi lm tri xa, khng nn khen ngi ch theo l.

Hiu Cng ni:

- Phi!

Bn cho V ng lm t th trng ri ra lnh thay i php ch.

ng sai chia dn thnh tng nhm, nm h, mi h, phi kim sot nhau v b rng buc vo
nhau. Ai khng t co k gian th b chm ngang lng; ai t co k gian th cng c thng
ngang vi ngi chm u qun ch; ngi che giu qun gian b pht ngang vi ngi u
hng qun ch. Gia nh c hai ngi con trai tr ln m khng chia ca ring th bt nh
thu gp i. Ai c qun cng th c theo th bc m c thng, ai nh nhau v vic ring
th u b hnh pht ln hay nh, tu theo nng hay nh m tr. Ai ra sc vo ngh nghip gc,
cy cy, dt vi, cung cp nhiu la th c tha khi su dch; tri li, ai theo ci li trn ngn
( ni bun bn), cng nhng ngi li m ngho th u bt cng vi v con lm n; ngi tn
tht m khng c qun cng, th khng c ghi vo s sch h nh vua. nh cp bc tc trt
cao thp r rng; ghi tn cc rung vn, thn thip, o qun theo s hiu tng nh. Ai c cng
th hin vinh, ai khng c cng th tuy giu c cng khng c vinh hoa (Nhng iu ny biu
hin c th nguyn l c bn ca hc thuyt hnh danh: mi ngi bnh ng trc php lut,
ly thng v pht lm nguyn l tr nc, khng cn gio dc. )

Php lnh , ng vn cha ban b v s dn khng tin mnh. ng bn dng mt cy g
di ba trng ca pha nam ch ca kinh , qung co rng, ai c th mang n n ci ca
pha bc th cho mi lng vng. Dn ly lm l, khng ai dm mang i. ng li ni:

- Ai c th mang i th cho nm mi lng!

C mt ngi mang, ng lin cho nm mi lng, chng t mnh khng la di. Ri ban b
php lnh.

Lnh thi hnh trong dn gian c chn nm. Lc u ngi trong kinh nc Tn ni lnh
khng tin c hng ngn. By gi thi t phm php, V ng ni:

- Php lnh m khng thi hnh c, l do ngi trn phm.

V ng mun ly php lut tr thi t, nhng thi t l ngi s ni ngi cho nn khng th
trng tr. ng trng tr thi ph ca thi t l Cng t Kin, chm vo mt thy thi t l Cng
Tn Gi. Ngy hm sau, ngi Tn u theo lnh. Php lnh thi hnh c mi nm, dn Tn
rt vui mng, ngoi ng khng nht ca ri, trong ni khng c trm cp, nh ngi no,
dn dng cm trong lc chin u v vic cng, khip s khng dm nh nhau v vic ring,
lng xm u c tr an. Trong s nhng ngi xa kia ni lnh khng tin, c ngi n ni
lnh tin.

V ng ni:

- u l bn dn lm cho vic gio ho ri lon.

Bn di tt c nhng ngi y ra bin gii. Sau dn khng ai dm bn bc g v php lnh
na (dn khng nhng khng c ch m cng khng c khen. )

Vua bn cho ng lm i lng to, em binh vy t An p ca nc Ngu, bt p ny phi
u hng.

c ba nm, ng sai xy p cung in v ca khuyt Hm Dng, Tn di Ung n
y. ng ra lnh cm cha, con, anh em cng chung mt nh; phn c v hp cc lng, xm,
nh li thnh huyn, t chc quan lnh v tha. c tt c ba mi mt huyn. B b rung,
ng thin ng mch, nh vic nh thu c tng. Thng nht hc, thng, qu cn,
cn, thc, tc. Lnh thi hnh c bn nm, cng t Kin li phm php b ct mi. c nm
nm, ngi Tn giu mnh. Thin t biu Hiu Cng tht t ( thin t tc vua Hin Vng nh
Chu, biu tht t t lng knh trng), ch hu u n mng. Nm sau, qun T nh bi
qun Ngu M Lng, bt b t thi t Ngu l Thn, git tng qun Bng Quyn.

Nm sau (-340) V ng ni vi Hiu Cng:

- Nc Tn vi nc Ngu cng ging nh con ngi c bnh trong tim gan vy. Nu nc
Ngu khng thn tnh nc Tn, th nc Tn cng phi thn tnh nc Ngu. Ti sao? V nc
Ngu pha ty dy ni him ng An p cch Tn con sng Hong H v mt mnh thu
tt c ngun li min Sn ng. Gp iu kin thun li th Ngu em qun v hng ty nh
Tn. Ngu gp iu kin khng c li th ta c th qua pha ng m t. Nay Tn c lc
nh vua hin thnh, nc nh vy cng thnh; tri li nc Ngu nm ngoi b T nh thua to,
ch hu lm phn. Ta c th nhn lc ny m nh Ngu. Ngu khng chng c ni Tn, th
th no cng phi di v ng. Ngu di v ng, Tn nh s him tr ca ni sng quay mt
v ng khng ch ch hu, l ci nghip vng vy.

Hiu Cng cho l phi, sai V ng lm tng nh Ngu. Nc Ngu sai Cng t Ngang lm
tng n nh. Khi hai qun gn nhau, V ng a th cho tng Ngu l cng t Ngang,
ni:

- Ti trc y chi thn vi Cng t, nay c hai u lm tng ca hai nc, khng n nh
nhau. Ti mun gp mt cng t n th, ung ru mng v bi binh cho Tn v Ngu c
yn.

Cng t Ngang nc Ngu cho l phi. Hi hp n th xong, ung ru. V ng phc v s
bt Cng t Ngang b t, nhn nh qun Ngang, em Ngang v Tn. Binh ca Ngu Hu
Vng my ln b qun T, qun Tn nh ph, trong nc trng rng, ngy cng hao mn nn
lo s. Ngu Hu Vng bn sai s ct t Ty H dng cho Tn ging ho. Ri Ngu phi b
An p, di n i Lng. Lng Hu Vng (sau khi Ngu di n i Lng, i tn
nc l Lng, nn gi l Lng Hu Vng ) ni:

- Qu nhn hi hn khng nghe li ca Cng Thc Toa! ( ni git V ng. )

Sau khi nh ph qun Ngu tr v. Tn phong cho V ng mi lm p t , t Thng
hiu l Thng Qun.

Thng Qun lm t tng nc Tn mi nm, tn tht v gia nh quyn qu nhiu ngi
on. Triu Lng ra mt Thng Qun. Thng Qun hi:

- ng c gp ng l nh Mnh Lan Cao tin c, nay ng mun c kt bn vi ng c
c khng?

Triu Lng ni:

- Ti khng dm mong c th. Khng Khu c ni, Nu tin c ngi hin th nhng ngi
yu dn t tin c mnh; nu t hp bn bt tiu th nhng ngi theo vng o t rt lui. Ti
l k bt tiu, cho nn khng dm vng mnh. Ti nghe ni, khng phi a v ca mnh m li
gi ly l tham a v; khng phi ci danh ting ca mnh m c chim ly l tham danh. Ti
nu chu ci n ca ngi, s l tham a v, tham danh, cho nn khng dm vng mnh.

Thng Qun ni:

- Ngi khng va v vic ta cai tr nc Tn sao?

Triu Lng ni:

- T nghe mnh l thng, nhn vo mnh l minh, thng c mnh l cng. Vua Thun c ni,
K t cho mnh l thp th ng tn qu vy, ngi c l nn lm nh vua Thun khng nn hi
ti.

Thng ng ni:

- Trc kia tp tc Tn bt chc theo bn Nhung, ch: cha con khng phn bit, cng
chung mt nh. Nay ta thay i cch dy d lm cho con trai con gi phn bit, xy dng cung
in to ln cng nh nc L, nc V. Ngi xem ta cai tr nc Tn vi Ng C i phu
(Bch L H t tng i Tn Mc Cng) th ai gii hn?

Triu Lng ni:

- Mt nghn tm da d khng qu bng ci nch ca mt con co, mt nghn ngi vng d,
khng bng mt ngi ni thng. Vua V Vng nh by ti ni thng nn thnh vng, vua
Tr nh n v by ti a dua nn mt. Nu ngi khng cho V Vng l khng phi, th ti xin
ni thng sut ngy m ngi ng tr ti ti. Nh th c c khng?

Thng Qun ni:

- Tc ng c cu, Li ni trau chut l ph hoa, li ni ngay l thnh thc; ni kh nghe l
thuc, ni ngt l bnh tt. Nu ng qu thc chu sut ngy ni iu thng, th thuc cho
ng ny. ng phi th ng lm thy, l no ng li chi t?

Triu Lng ni:

- Ng C i phu l ngi nh qu t Kinh (1), nghe tin Tn Mc Cng hin, c yt kin,
i khng c tin, t bn mnh cho ngi khch Tn, mc o cc chn d. c chn mt
nm, Tn Mc Cng bit n, ct nhc t di ming tru m t trn u trm h, nc Tn
khng ai dm on trch. Lm t tng nh Tn su by nm, pha ng nh Trnh, ba ln lp
vua nc Tn, mt ln cu ho nc S, thi hnh gio ho trong b ci, lm cho ngi t Ba
n np cng, c ban ra cc ch hu v cc r Nhung u theo phc. Do D nghe vy, n
ca khuyt xin yt kin. Ng C i phu lm t tng nc Tn, lc mt khng ngi xe, lc
nng khng che lng, i trong nc khng c xe tu tng, khng c ngi mang gio mc h
v, cng lao ghi s sch, c hnh lu li i sau. Khi Ng C i phu cht, trai gi nc Tn
chy nc mt, tr con khng ca ht, ngi gi go khng h, c ca Ng C i phu l nh
th. Nay ngy yt kin vua Tn nh ngi ti yu l Cnh Gim tin c, khng phi l cch
c danh d (2). Ngi lm t tng khng lo n trm h m li ra sc xy cung khuyt,
khng phi l cch lp cng. V mt hnh pht th chm vo mt s ph ca thi t, dng hnh
pht nng n tn hi nhn dn, nh vy l cch nui on, cht ho.

-----------------------

1. Bch L H ngi nc Ngu. Nc Ngu b Tn dit. Bch L H b trn b ngi nh qu
t Kinh (t S) bt. Tn Mc Cng nghe ni Bch L H l ngi hin, nn ly nm tm da
d m i, v vy Bch L H cng gi l ng i phu nm tm da d (Ng C i phu).

2. Cnh Gim l hon quan. Triu Lng ch Thng ng dng li lun lt c tin c.

----------------------------

T mnh tu c gio ho dn, th su hn mnh lnh, dn bt chc ngi trn, th nhanh
hn php lut. Nay ngi lp uy quyn mt cch tri, bin php mt cch sai tm nm nay;
ngi li git Chc Hoan v chm vo mt Cng Tn Gi. Kinh Thi ni, Ai c nhn tm th
hng thnh, ai mt nhn tm th tan v. My vic trn y khng phi l vic thu c nhn
tm. Khi ngi i ra xe tu tng c hng chc, xe i theo mang o gip, ngi kho mnh xng
sn lin nhau cng ngi tham thng, k cm gio mc chy h v bn xe. Nu thiu mt trong
nhng iu ny l ngi khng i. Kinh Th ni, Ai cy vo c th s hng thnh, ai cy vo sc
th s mt. Ngi ang nguy nh ht mc bui sng, th m li cn mun sng lu sao c?
Ti sao ngi khng tr li mi lm p, vui lm vn ni xa, khuyn vua Tn ct nhc k s
n trong ni su, nui ngi gi, hi thm ngi c (khng anh, khng cha), knh bc cha anh,
sp xp nhng ngi c cng, tn nhng ngi c c, nh th may ra c th an c cht t.
Nu ngi cn tham ci giu c p Thng, p , cht cha iu on gin ca trm h, th mt
khi vua Tn ri b tn khch m khng ra triu, ngi nc Tn bt ngi l s hin nhin, iu
nguy vong c th ng nhn chn m i!

Thng Qun khng nghe theo.

Nm thng sau, Tn Hiu Cng mt, thi t ln ngi. Bn Cng t Kin bo Thng Qun
mun lm phn. Vua sai ngi bt Thng Qun. Thng Qun b trn, n ca quan mun
vo nh tr. Ngi nh tr khng bit l Thng Qun, ni:

- Theo php ca Thng Qun, cho ngi tr khng c giy chng nhn th b lin lu.

Thng Qun th di m rng:

- Than i! Ci t hi ca k lm php lnh n nh th !

Thng Qun trn sang Ngu. Ngi Ngu gin y la Cng t Ngang v nh ph qun Ngu,
nn khng nhn. Thng Qun mun i sang nc khc. Ngi Ngy ni:

- Thng Qun l thng gic ca Tn. Nc Tn mnh, ta khng tng c tn gic vo t
Ngu v th khng c.

Bn ui v Tn. Thng Qun sau khi tr li nc Tn, chy v p Thng cng bn ti t
em binh v hng bc nh t Trnh. Tn em binh nh Thng Qun, git y Dn Tr
thuc t Trnh. Tn Hu Vng ly xe x xc Thng Qun th uy, ni:

- Ch c lm phn nh Thng Qun!

Ri git c nh Thng Qun.

Thi S Cng ni: Thng Qun l ngi thin t khc bc. Xt vic y mun ni thut lm
vng vi Hiu Cng, em l thuyt vin vng ra ni khng phi l thc tm ca ng ta. ng ta
nh ngi ti t vua yu m c tin c, ri khi c dng, li tr Cng t Kin, la tng
Ngu l Ngang, khng nghe theo li Triu Lng, nh th cng thy Thng Qun t lm n
c. Ti thng c sch ni v vic m mang b ci, cy rung, nh trn ca Thng Qun,
thy ging nh vic ng lm. Cui cng ng ta mang ci ting xu Tn cng l ng lm!


Truyn T Tn -

T Tn ngi thnh Lc Dng, nh ng Chu. T sang ng tm thy nc T, theo hc
Qu Cc tin sinh. i du thuyt vi nm b khn cng qu nn tr v. Anh em, ch du, em gi,
th thip u ch ci, ni:

- Ngi t Chu xa nay ch ct lo lm n, chm vic cng thng, ct ly ci li hai phn mi.
Nay ng b vic gc m lo khua mi ma mp, c khn cng l ng lm?

T Tn nghe vy xu h, t cm thng mnh. Bn ngi nh ng ca khng i ra. Tn em
sch ra xem ht v ni:

- K s ci u hc thy, th m vn khng c tn qu vinh hin, c sch nhiu m
lm g?

Tn bn tm c quyn m ph sch ca nh Chu, ci c c mt nm tri tm ra c
thut thm d, ni:

- Chuyn ny c th thuyt phc vua ng thi y.

Tn xin ni chuyn vi Chu Hin Vng. Nhng ngi thn cn ca Hin Vng vn bit T
Tn hc thc km, u khinh v khng tin. T Tn i v hng Ty n nc Tn. Tn Hiu
Cng mt. Tn ni chuyn vi Hu Vng:

- Tn l nc him yu, bn pha c ni bao quanh, c cng V ct ngang nh ci ai. Pha
ng c Hm Cc quan, gng Hong H; pha Ty c t Hn Trung; pha Nam c t Ba, t
Thc; pha Bc c p M, qun i. y l kho tri. Vi mt nc dn ng, k s nhiu nh
nc Tn m dy binh php cho h th c th thn tnh thin h, xng m tr c.

Tn Vng ni:

- Lng cnh cha , khng th bay cao; o l cha r rng khng th thn tnh cc nc
c.

Tn va mi git Thng ng nn ght k bin s, khng dng T Tn. T Tn bn i v
hng ng, n nc Triu. Triu Tc Hu cho con l Thnh lm tng quc, gi l Phng
Dng Qun. Phng Dng Qun khng a T Tn. T Tn i sang nc Yn. Sau hn mt
nm mi c vo ni chuyn vi Yn Vn Hu. T Tn ni:

- Nc Yn pha ng gip vi Triu Tin, Liu ng; pha Bc c cc nc Lm, H, Lu
Phin; pha Ty c cc qun Vn Trung, Cu Nguyn; pha Nam c cc sng H , Dch
Thy. t vung hn hai nghn dm; binh s mc o gip vi mi vn ngi; xe su trm c,
nga su nghn con, thc cha ch dng c vi nm. Pha Nam c ni K Thch, ni Nhn
Mn y sn vt; pha Be c cy to, cy lt lm hoa li, dn du khng cy cy nhng nh cy
to cy lt cng sng. V vy ngi ta gi n l kho tri: K v mt yn vui v s, khng thy
cnh tng qun thua tng cht, th khng nc no hn nc Yn. i vng c bit v sao
th khng? Nc Yn s d khng b gic xm ln, khng phi lo vic binh ao l v c nc
Triu che mt Nam vy. Tn vi Triu nh nhau nm ln, Tn hai ln thng m Triu ba ln
thng. Tn v Triu lm cho nhau cht m nh vua li em tt c ton b nc Yn chng
gi pha sau, cho nn nc Yn khng b xm ln. V li, Tn mun nh Yn th phi vt
qua hai qun Vn Trung v Cu Nguyn, i qua hai qun i v Thng Cc, t di vi nghn
dm, du c ly c thnh nc Yn, tng Tn rt cc cng khng th no gi c. Vic
Tn khng lm hi c Yn, thc l hin nhin vy. Tri li, nu triu nh Yn th ra lnh
khng y mi ngy, c vi mi vn qun ng p ng Vin. Qun Triu vt qua
sng H Dch Thy, khng y bn nm ngy n kinh nc Yn. Cho nn ni Tn
nh Yn th nh ngoi nghn dm; cn Triu nh Yn l nh trong trm dm l nh
vy. Khng lo diu ng s trong trm dm m ch trng ngoi nghn dm, th thc l sai lm!
V th cho nn xin i vng kt thn v hp tung vi nc Triu, hp thin h lm mt th
nc Yn chc chn s chng c g phi lo!

Vn Hu ni:

- ng ni phi y, nhng nc ti nh, pha Ty st nch nc Triu mnh, pha Nam gn
nc T, T v Triu u l nhng nc mnh, nu qu tht ng mun hp tung lm cho
nc Yn c yn n th qu nhn xin em c nc theo.

Vn Hu bn cp cho T Tn xe, nga, vng, la d i n nc Triu.

Lc ny nc Triu, Phng Dng Qun cht. T Tn nh vy c ni chuyn thng vi
Triu Tc Hu:

- Lu nay, trong thin h, t cc khanh tng, cc quan cho n k s o vi u knh phc o
ngha ca i vng, u mun vng theo li dy, by t lng trung thnh trc mt i vng,
nhng v Phng Dng Qun ghen ght li cn tr cng vic nn tn khch du s khng ai dm
by t ht lng thnh trc mt i vng. Nay Phng Dng Qun qua i, i vng mi
li gn gi k s v dn chng. Cho nn thn mi dm dng iu ngh ngu mui ca mnh.
Theo nh thn trm ngh, i vi i vng, khng g bng dn sng yn n v s v khng by
vic bt dn phi lm. Yu dn gc ch chn nc bn m giao hiu. Chn ng th dn c
yn; chn khng ng th dn sut i khng yn. Thn xin ni v mi lo bn ngoi: nu Tn
v T lm hai nc th ch th dn khng c yn; nu da vo T nh Tn th dn cng
khng c yn. Cho nn mu nh cha ngi, chinh pht nc ngi, thng kh ch ni
ra li d ct t tnh giao hiu ca ngi. Mong i vng cn thn, ch ni ra ming. Thn ch
xin phn bit trng en r phi tri m thi. i vng nu qu thc nghe li thn th nc
Yn th no cng phi em dng t ai sn xut ra lng thin, o cu, ch nga; nc T th
no cng phi em dng bin sn xut ra c v mui; nc S th no cng phi em dng
vn sn xut ra qut, bi; C th bt nc Hn, nc Ngy, t Trung Sn np t, cc bc
ph huynh h hng ni ngoi du c th c phong hu. V mun ct t ca ngi ta, chim
ly ngun li ca ngi ta cho nn Ng B nh bi qun ch, bt tng ch; v mun
phong hu cho h hng nn cc vua Thnh Thang, V Vng tranh ginh thin h, ui vua
Kit, git vua Tr. Nay thn xin trnh by ngh khin i vng c th chp tay ngi yn
khng lm g m c c hai iu y. Nu by gi i vng theo Tn th th no Tn cng lm
yu nc Hn, nc Ngy; i vng theo T th th no T cng lm yu nc S, nc Ngy.
Nu Ngy yu th phi ct t H Ngoi; Hn yu th phi dng t Nghi Dng. t Nghi
Dng dng th con ng Thng Qun b chn; t H Ngoi b ct th ng s khng
thng; S b yu th khng c vin binh. V chc y khng th khng suy su ngh . Nay Tn
em qun xung Ch o th Nam Dng b nguy. Tn cp ly Hn, bao bc kinh d ca Chu
th nc Triu phi cm binh, Tn chim gi V, ly c K Quyn th T th no cng phi
vo chu Tn. Tn c Sn ng th th no cng em qun nhm dnh Triu. Qun ca
Tn vt Hong H qua sng Chng gi thnh Ba Ng, th no binh s cng nh nhau gn
Hm an. l ci iu m thn lo cho nh vua y. Trong lc ny cc nc min Sn
ng, khng nc no mnh bng nc Triu. Nc Triu t vung hn hai nghn dm, ngi
mc o gip vi mi vn, xe nghn c, nga vn con, thc dng c vi nm. pha Ty c
ni Thng Sn; pha Nam c sng Chng; pha ng c sng Thanh H; pha Bc c nc
Yn. Nc Yn vn l nc yu khng ng s. Cc nc trong thin h khng nc no Tn
ght bng nc Triu. Th nhng Tn khng dm em binh nh Triu l ti lm sao? L v s
Hn, Ngy nh sau lng. Th th Hn, Ngy l ci phn che pha Nam cho Triu. Tn
nh Hn, Ngy khng c ni to, sng ln ngn cn c ln dn nh tm n l du n st kinh
mi thi. Hn, Ngy khng chng c Tn th no cng phi vo thn phc Tn. Tn mt
khi khng phi bn v Hn v Ngy th Triu th no cng b tai v. l iu thn ly lm lo
cho i vng y. Thn nghe ni phn t vua Nghiu khng n ba phu(l), vua Thun khng
c mt thc t m c c thin h; vua V khng c nhm mt trm ngi m lm vng ch
hu; vua Thang, vua V, k s chng qu ba nghn ngi, xe khng qu ba trm c, qun chng
qu ba vn ngi m lm c thin t. Ch v h gi ng o ngha ca h. Cho nn v vua
sng ngoi th nm vng k ch mnh hay yu; trong th lng xem binh s gii hay km,
khng cn i khi qun hai bn chm trn, m trong bng bit r ai thng ai bi, ai mt ai
cn, ch u b li ca ngi thng lm m ti, quyt on cng vic mt cch h ? Thn
trm xt a thin h, th t ca ch hu rng gp nm ln t ca nc Tn; c tnh qun
ca ch hu th ng gp mi ln qun ca nc Tn. Nu su nc hp lm mt, chung sc
v hng Ty nh Tn, th Tn phi tan v. Nhng nay ch hu li ngonh mt v Ty m
th, xng thn vi Tn. Phm vic nh bi ngi, so vi vic b ngi nh bi; bt ngi phi
thn phc, so vi vic phi thn phc ngi l khc nhau mt vc mt tri. Nhng ngi du
thuyt ch trng hn honh, u mun ct t ca ch hu np cho Tn. Nu Tn c,
th h s c i t cao, cung tht p, tai nghe ting n so, ng trc c cng lu, xe c,
ng sau c gi gii ngi p. Nc nh h b ci nn nc Tn nhng h cng mc k. Th
cho nn nhng k ch trng lin honh ngy m ct ly uy quyn ca Tn hm da ch hu
i ct t. Xin i vng ngh vic cho chn. Thn nghe v vua sng th ct t nghi ng
gt b li gim pha bc b nhng li ru rao khng cn c, bt li gy dng b ng. Cho nn
thn mi c by t trc nh vua ci k lm cho vua c tn, binh c mnh. Thn trm
mu tnh h i vng, khng g bng hp tung vi Hn, Ngy, T, S, Yn, Triu lm mt
chng li Tn. Khin tng qun, t tng trong thin h hp nhau trn sng Hon Thy,
a con tin cho nhau, git nga trng cng n th, c vi nhau rng: H Tn nh S th T,
Ngy u em qun tinh nhu ra gip S, qun Hn ct t ng vn lng ca Tn, qun
Triu vt qua Hong H, Chng Thy, qun Yn gi pha Bc ni Thng Sn. Nu Tn
nh Hn, Ngy th qun S ct t pha sau qun Tn; T em qun tinh nhu ra gip Hn,
Ngy, qun Triu vt sng Chng, qun Yn gi Vn Trung. Nu Tn nh T th qun S
ct t pha sau qun Tn; qun Hn gi Thnh Cao; qun Ngy chn ng ca qun Tn;
qun Triu vt qua Hong H n Bc Khuyt; Yn em qun tinh nhu ra gip T. Nu
Tn nh Yn th qun Triu gi Thng Sn; qun S dng V Quan; qun T vt qua Bt
Hi: Hn, Ngy u em qun ra gip nc Yn. Nu Tn nh Triu th Hn ng qun
Nghi Dng; S ng qun V Quan; Ngy ng qun H Ngoi; T vt qua sng Thanh
H; Yn em qun tinh nhu ra gip Triu. Ch hu c nc no khng theo li c, th qun
nm nc cng nh nc ly. Su nc hp tung, thn thin vi nhau chng Tn th qun
ca Tn chc chn khng dm ra khi ca Hm Cc lm hi vng Sn ng. Nh th th
lm nn c nghip b vng(2).

Triu Vng ni:

- Qu nhn t tui, tr nc cha lu, cha h c nghe mu k lu di ca x tc. Nay thng
khch c mun bo tn thin h, lm ch hu c yn, qu nhn xin em c nc theo.

Triu Vng bn sm xe lch s trm c, vng rng mt ngn dt, ngc bch trng mt trm i,
gm vc mt ngn tm c hn vi ch hu.

Lc by gi, thin t nh Chu cho a phn tht t vua Vn, vua V cho Tn Hu Vng. Hu
Vng sai T Th nh Ngy, bt tng ca Ngy l Long Gi, ly t iu m ca Ngy, li
mun ko qun sang min ng. T Tn s qun ca Tn ko n Triu bn tru tc Trng
Nghi a Nghi vo Tn. Ri T Tn i du thuyt vi Tuyn Hu Vng:

- Nc Hn pha Bc c t Cng Lc, Thnh Cao kin c, pha Ty c Nghi Dng, Thng
Bn him tr, pha ng c cc huyn Uyn, Nhng v sng V; pha Nam c ni Hnh Sn.
t vung hn chn trm dm, tng s mc gip vi mi vn ngi. Nhng cung bn n cng
trong thin h u do Hn sn xut. N ca mn Kh T v hai th n thi lc, c lai ca
thiu ph lm u bn xa ngoi su trm b. Qun nc Hn gi chn p cnh n ri bn,
trm pht khng ngh. Ngi xa th b tn xuyn sut ngc, ngi gn th mi tn bn trng
tim. Kim v kch ca qun Hn u sn xut ni Minh Sn. Cc thanh kim ng Kh,
Mc Dng, hp Pht, ng S, Uyn Phng,! Long Uyn, Thi A u trn cn th
chm t tru nga, di nc th cht phng hc, nhn, chng k ch th chm c o
gip bn, ci che cnh tay bng st. Bao da, dy mt khng thiu th g. Ly qun nc Hn
dng cm, mc gip bn, bn n cng, eo gm sc, th mt ngi ng c trm ngi,
khng cn phi ni. Nay vi mt nc mnh nh nc Hn, mt v vua hin nh i vng m
li chu ngonh mt v pha Ty th nc Tn, khoanh tay chu phc tng, khin x tc xu h
v lm tr ci cho thin h, tht khng g hn th. Cho nn xin i vng ngh cho chn. i
vng th Tn, Tn th no cng i t Nghi Dng, Thnh Cao. Nm nay em dng t
y th sang nm h li i ct t na. Nu cho th khng c t cung cp, khng cho th
cng lao trc kia b b i m chu ly ci ha s n. V li t ca i vng c lc ht m s
i hi ca Tn th khng bao gi thi. Ly ci t c lc ht ng vi s i hi khng
thi, th ngha l mua on chuc v, khng nh nhau m t b ct ri. Thn nghe ngn
ng c cu: Th lm ming g ch khng lm t tr(3). Nay ngonh mt v pha Ty,
khoanh tay m thn phc Tn, c khc g lm t tru khng? Hin nh i vng, li c qun
ca nc Hn vng mnh, th m li mang ci ting t tru, thn trm ly lm thn cho i
vng!

By gi Hn Vng nt mt hm hm, xn tay o, trng i mt, v gm, nga ln tri, th
di ni:

- Qu nhn tuy km ci, nhng khng th no khng th Tn c. Nay ngi em li dy ca
Triu Vng khuyn ta, ta xin knh dng x tc theo.

T Tn li thuyt Ngy Vng:

- t ca i vng pha Nam c ngi Hng Cu, cc huyn Trn, Nh Nam, Ha, Yn, Cn
Dng, Thiu Lng, V Dng, Tn , Tn Th; pha ng c qun Hoi, qun Dnh, t
Ch To, t V T; pha Ty c Trng thnh lm gii hn; pha Bc c t H Ngoi, Quyn
Din, Toan To. t ai vung ngn dm. t ting l nh, nhng rung nng, nh ca chi
cht khng c ch no l ng c bi chn; nhn dn ng, xe nga nhiu, ngy m i khng
ngt, rm rp nh ba qun ra trn. Thn trm c lng nc ca i vng khng km g nc
S. Nhng bn du thuyt ch trng lin honh, c d nh vua giao kt vi nc Tn l loi h
lang xm chim thin h. Nu tnhin nc Tn gy ha nn th h khng oi g n tai
v ca nc. Cy th ca nc Tn mnh bn trong p ch ca mnh(4) l rt nng ti. Nc
Ngy l mt nc mnh trong thin h. Nh vua l v vua hin trong thin h. Nay nh vua li
c ngonh mt v hng Ty th Tn, xng lm ng phin, xy dng cung cho Tn,
nhn ai m ca Tn, ma xun ma thu np l vt cho Tn t. Thn trm ly lm xu h
cho i vng. Thn nghe Vit Vng Cu Tin c ba nghn qun mt mi m bt c Ph Sai
Can Toi; V Vng c ba nghn qun, trm c xe trn m thng c vua Tr Mc D;
binh s ca h c nhiu u? Ch v h bit lm ni uy th ca mnh m thi. Nay trm nghe
qun ca i vng c v s hai mi vn ngi, qun i khn xanh hai mi vn ngi, qun
cm kch hai mi vn ngi, qun nu bp nui nga mi vn, xe su trm c, nga nm
nghn con. Nh th l hn hn Cu Tin, V Vng. Th m i vng li nghe li qun thn,
mun lm ti th nc Tn. Nu th Tn th th no cng phi ct t dng cho n t lng
thnh thc, cho nn binh cha dng m nc hao ht ri. Phm nhng by ti ni th Tn
u l k gian, khng phi trung thn u. Lm ti li ct t ca vua mnh cu bn ngoi,
trm ci cng mt thi m khng oi ngh n ngy sau. Ph nh cng thnh ca t, ngoi
cy th ca nc Tn mnh trong p vua mnh i ct t Xin i vng xt k cho. Chu Th
ni Thy n ko di m khng dt, th n s n lan khp ni, cn lm g c na. Khi cn
nh nh si t khng ct, n sau s phi dng ba ru. Nu khng lo cho xong ci mi lo trc,
th, sau ny khi gp V ln cn bit lm th no. Nu i vng qu thc nghe li thn, su
nc hp tung, ng tm gp sc, mt mt lng, th nht nh khng phi lo v nc Tn
mnh. Cho nn Triu Vng ca t p sai thn dng k ngu di, trnh c minh bch, xin i
vng dy cho.

Ngy Vng ni:

- Qu nhn ngu xun, cha h c nghe li ch gio sng sut, nay ng ly li ca Triu
Vng dy ta, ta xin knh em c nc theo.

T Tn bn sang ng thuyt T Tuyn Vng:

- Nc T pha Nam c ni Thi Sn, pha ng c ni Lng Gia, pha Ty c sng Thanh H,
pha Bc c b Bt Hi; th gi l nc bn mt u him yu. Nc T c t vung hn hai
nghn dm, qun tng mt o gip vi mi vn, thc go cht cao nh g ni, ba qun gii,
lnh ca nm nh tin nhanh nh mi do, mi tn, nh d nh sm chp, thi mau nh ma
gi. Khi c vic qun, cha h phi em qun i theo ni Thi Sn, vt sng Thanh H, qua
b Bt Hi. Trong vng Lm Tri c by vn h, thn trm tnh mi h c khong ba ngi con
giai, th ba ln by l hai mi mt vn, khng cn phi l ngi huyn xa, ch ring qun
Lm Tri cng c hai mi mt vn ri. Vng Lm Tri rt giu li y . Dn y, khng
ai l ngi khng bit thi so, nh dn cm, n st, nh trc, nui g chi, c ch sn,
nh c, nh cu. Trn ng Lm Tri trc xe chm nhau, vai ngi ng nhau, vt o lin
nhau thnh mn, tay o gi ln thnh lu, m hi vy thnh ma. Nh giu, ngi , ch cao,
kh hng. Nay c vua hin nh i Vng, nc mnh nh nc T, thin h khng ai ch ni,
th m li ngonh mt v pha Ty th nc Tn, thn trm thn thay cho i vng. V li,
Hn, Ngy s d thy s Tn l v b ci tip gip nc Tn. em qun ra nh nhau th
khng qu mi ngy m tnh th thng bi, mt cn, quyt nh. Hn, Ngy nh c Tn,
th qun tn mt na, bn ci khng gi c. nh m khng thng th nguy vong theo ngay
ng sau. Cho nn Hn, Ngy coi nng vic nh nhau vi Tn m coi nh vic lm ti nc
Tn. Tri li, Tn nh T th khng th. N phi i theo t nc Hn, nc Ngy, qua ng
Dng Tn ca nc V, i tt li him huyn Cng Ph. Xe khng i hngdi, nga khng i
ngang nhau c, trm ngi gi him, nghn ngi khng dm i qua. Tn mun vo su,
nhng nhn nhc nhn li s Hn, Ngy nh sau lng mnh. Vy cho nn n nm np, ngn
ngi ch lm b da, ch khng dm tin. Nh th r rng l Tn khng lm hi c T. Nay
nh vua khng xt k ch Tn khng lm g c T, li mun ngonh mt hng Ty th Tn,
iu chng t mu k ca qun thn l sai. Nay khng phi mang ci ting th Tn li c
ci thc l nc mnh, l iu thn xin di vng xt k cho.

T Vng ni:

- Qu nhn m m, ci nc v ci ng xa xi ni gc b chn tri, cha h c nghe li
dy bo. Nay tc h em li ca Triu Vng bo cho, qu nhn xin em c nc theo.

T Tn bn i v pha Ty Nam, thuyt S Uy Vng:

- S l nc mnh trong thin h, nh vua l v vua hin trong thin h. pha Ty c qun
Kim Trung, qun Vu; pha ng c t H Chu, Hi Dng; pha Nam c h ng nh,
qun Thng Ng; pha Bc c ca i Hnh, t Tun Dng. t ai rng hn nm nghn dm,
tng s mc o gip trm vn ngi, xe nghn c, nga vn con, thc go chi dng mi
nm. l ci vn lm b lm vng. Nc S mnh nh vy, nh vua li hin nh vy th
thin h khng ai ch ni, th m nh vua li mun ngonh mt v hng Ty d th Tn. Nh
th th nh hu cn ai chng ngonh mt v Ty m chu di i Chng i ca Tn kia
ch! Tn ght nht l S. S mnh th Tn yu. Tn mnh th S yu. Th ca hai nc khng
th cng ng. Cho nn i vi i vng, khng g bng hp tung c lp Tn. i vng
khng hp tung, Tn tt em hai o qun ra ca V Quan, mt o xung Kim Trung. Th
th t Yn, t Snh phi rung ng. Thn nghe ni: tr t lc n cha lon, lm t lc n cha
c. Gp hon nn n ri mi lo th khng kp na. Cho nn i vng sm tnh cho chn di.
Nu i vng nghe thn, thn xin bo cc nc min Sn ng dng thc him bn ma, tun
theo li dy bo sng sut ca i vng, trao tt c x tc, tn. miu theo, rn luyn qun
s, c v khch l binh lnh cho i vng dng. Nu i vng qu dng ngu k ca thn th
ngi p, ging ni hay ca Hn, Ngy, T, Yn, Triu, V s y hu cung; lc , nga tt
ca Yn, i tt s y chung ngoi. Cho nn hp tung th S lm vng, lin honh th Tn
lm . Nay b c nghip b vng m mang ci ting th ngi, thn trm cho i vng lm
th l khng phi. Nay Tn l nc hm si, c nut thin h. Tn l k th ca thin h.
Nhng k theo chc hn honh u mun ct ch hu th Tn, tc l nh ngi ta ni nui
cu ch m th k th vy. H lm ti ngi ta nhng li ct t ca vua mnh eho nc ngoi,
lm eho nc Tn hm si thm mnh, xm ln thin h. Nu bng nhin nc Tn gy lon,
th h khng h oi ngh n tai v ca nc mnh. Bn ngoi, h dng ci th ca nc Tn
mnh bn trong p vua mnh ct t. Tht l khng vic g i nghch bt trung cho bng.
Cho nn hp tung th ch hu ct t th S; lin honh th S ct t th Tn. Hai k y
cch nhau mt vc mt tri. Trong hai k y i vng dng k no V th Triu Vng nc
ti sai ti sang trnh ngu k, by minh c, xin i vng dy cho.

S Vng ni:

- Nc ca qu nhn pha Ty gip gii vi Tn. Tn c ly Ba, Thc, Hn Trung. Tn l nc
hm si khng th thn c, m Hn, Ngy th lo ngay ngy v Tn, ta khng th bn mu k
su xa vi h c. Nu bn mu k su xa vi h ch s h phn li ha vi Tn. Cho nn
mu cha a ra m nc b nguy ri. Qu nhn t liu, nu S nh Tn th khng thng
ni. trong bn mu vi qun thn th khng th nh cy c. Qu nhn n khng ngon, nm
khng yn, bng php phng nh l c treo chi vi, khng bit bm vo u. Nay ng mun
hp nht thin h, tp hp ch hu, bo tn ci nc ang b nguy, qu nhn xin em nc nh
theo...

Kt qu, su nc hp tung v cng chung sc. T Tn l ngi cm u hp tung, kim lm t
tng su nc. Khi v Bc bo co vi Triu Vng, T Tn i qua Li Dng, ch hu
em xe nga a n rm rp ngang bc vng gi.

Chu Hin Vng nghe thy th s hi, sai sa dn ng cho qun ra ngoi thnh y lo T
Tn. Anh em v v ch du ca T Tn, lic trng T Tn khng dm ngng ln nhn, c ci
u, np mnh chu chc dng thc n. T Tn ci bo ch du:

- Sao trc kia ch ngo ngc m by gi li cung knh nh th

Ch du khm nm, p mt xung t, xin li:

- V thy ch c ngi cao, ca nhiu.

T Tn th di than:

- Cng ci thn ny, nhng lc ph qu th h hng s hi, khi bn tin th h hng khinh r,
hung g mi ngi? V li nu ta c vi khonh rung gn thnh Lc Dng th lng sao cn
c eo n t tng ca su nc?

T Tn bn phn tn nghn vng cho h hng b bn. Trc kia khi T Tn sang Yn, c vay
mt trm quan tin lm vn, n khi c ph qu, T Tn bn ly mt trm nn vng n tr.
Tn bo p tt c nhng ngi mnh d mang n. Ring c mt ngi theo T Tn cha c
bo p mi t ni trc mt T Tn. T Tn ni:

- Ta khng phi qun ngi u. Ngi cng ta n nc Yn, hai ba ln ngi mun b ta trn
sng Dch Thy. Lc by gi, ta khn cng, cho nn on ngi nhiu. V th mi bo p ngi
sau.

Ngi ny cng c bo.

T Tn sau khi giao c vi su nc hp tung, bn tr v Triu. Triu Tc Hu phong T Tn
lm V An Qun, v tuyn b c th cho Tn bit. Qun Tn khng dm ra ca Hm Cc
nhm ng trong mi lm nm. Sau Tn sai T Th la di T, Ngy cng Tn nh Triu,
mun ph c hp tung. T, Ngy nh Triu, Triu Vng trch T Tn, T Tn s, xin i
s Yn, quyt lm hi T.

T Tn ri khi Triu, c hp tung tan.

Tn Hu Vng g con gi cho thi t nc Yn. Nm y Vn Hu cht. Thi t ln thay, tc l
Yn Dch Vng. Dch Vng mi ln ngi, T Tuyn Vng nhn nc Yn c tang, nh
nc Yn ly mi thnh. Dch Vng bo T Tn:

- Ngy trc tin sinh n nc Yn, tin vng cp tin cho tin sinh sang yt kin nc Triu,
kt qu hp tung c su nc. Nay T u tin nh Triu, ri n nh Yn. Nc Yn v
tin sinh m b thin h ci. Tin sinh c th ly li c t Yn b cp khng?

T Tn thn qu ni rng:

- Xin ly li h nh vua.

T Tn ra mt T Vng, ly hai ly, ci xung chc mng, nhng ngng u ln(5) li phng
iu.

T Vng ni:

- Sao m chc mng v phng iu theo nhau chng th,

- Thn nghe ngi i khng n ph t non v n n vo th cng y bng m cht, kt qu
cng kh nh cht i Nay Yn tuy nh yu nhng n l con r ca Tn Vng. i vng tuy
c mi thnh ca Yn nhng lm k th mun i vi nc Tn mnh. Vic ny khin cho
nc Yn yu lm hng qun i trc, cn nc Tn mnh ym h sau chiu tp tinh binh
trong thin h, tc l cng mt loi vi vic n ph t non y.

T Vng i sc mt ni:

- Th th lm th no?

T Tn ni:

- Thn nghe ni ngi xa gii ng ph th chuyn tai v thnh phc, nhn tht bi lm cng.
Nu i vng thc nghe k ca thn th hy tr ngay cho Yn mi thnh. Yn v c c
mi thnh th no cng mng. Ngi ta bo b mi th hn, c tnh giao hiu bn vng l
th y. Nay Yn, Tn u th T th i vng ra hiu lnh cho thin h, ai dm khng nghe.
Th l i vng theo nc Tn bng li ni sung, dng mi thnh m ly c thin h, y
l c nghip b vng .

T Vng ni:

- Phi.

Ri tr cho Yn mi thnh.

C ngi ni xu T Tn:

- ng ta l ngi ti tro tr, lo xoay x tm cch bn nc, ch s lm lon.

T Tn s c ti, quay v, nhng Yn li khng cho lm quan na.

T Tn yt kin Yn Vng ni:

- Thn l k qu ma ng Chu, khng c cht cng cn g m nh vua bi thn miu, knh
l thn triu. Nay thn v nh vua lm lui qun nc T, ly c mi thnh, ng l phi
c gn gi nh vua hn trc, ti sao thn v, nh vua li khng cho thn ra lm quan? Chc
l c k ni vi nh vua rng thn bt tn hi thn. Thn m bt tn l phc ca nh vua y.
Thn nghe ni trung tn l d v mnh; tin th l v ngi(6). V li iu thn ni vi T
Vng khng phi l la di u. Thn b m gi ng Chu, c nhin l b chuyn v mnh
m lo chuyn tin th y. Nay c ngi hiu nh Tng Sm, lim nh B Di, tn nh V Sinh,
c c ba ngi y th nh vua th th no.

Yn Vng ni:

- lm ri.

T Tn ni:

- Ngi hiu nh Tng Sm th no cng khng ri cha m mt m ngoi. Nh vua lm sao
c th khin h i b nghn dm th ng vua nguy khn ca nc Yn nh yu? Ngi lim
nh B Di th no cng lm ngi ni ngi ca nc vua C Trc, khng chu lm quan ca V
Vng khng chu phong hu m cht i di ni Th Dng. Ngi lim nh th, nh vua
lm sao sai h i b hng nghn dm mu vic tin th T? Ngi tn nh V Sinh, hn vi
ngi con gi n di cu, ngi con gi khng li, nc ln n ni, anh ta cng khng i,
m ct cu m cht. Ngi c tn nh th, nh vua lm sao sai khin c h i b ngn dm,
lm lui qun mnh ca T? Thn ni v trung tn m c ti vi ngi trn l th y?

Yn Vng ni:

- l khng trung tn m thi, l no c ngi v trung tn m phi ti?

T Tn ni:

- Khng phi th, thn nghe c ngi i lm quan xa, v t thng vi ngi khc. Ngi
chng sp v, k gian phu lo s Ngi v ni: Ch lo, ti lm ru thuc i n ri. c
ba ngy, ngi chng v thc. Ngi v sai ngi thip em ru mi chng ung. Ngi thip
mun ni ru c thuc c th s b ch b ui; khng ni th s ng ch b cht. N bn gi
v ng lm mt ru. ng ch gin lm, nh ngi thip nm chc roi. Cho nn ngi
thip ng mt ru, trn bo ton c ng ch, di bo ton c b ch, nhng vn
khng khi b roi vt.

Yn Vng ni:

- Tin sinh li v chc c.

Vua Yn hu i T Tn. M Dch vng l v Vn Hu t thng vi T Tn. Yn Vng bit
vic , nhng cng hu i T Tn. T Tn s b git bn ni vi Yn Vng:

- Thn Yn, khng th khin cho Yn c trng, nhng nu T th Yn th no cng c
trng.

Yn Vng ni:

- Ty tin sinh.

Ri T Tn v ni c ti vi Yn, nn chy trn sang T. T Tuyn Vng cho T Tn lm
khch khanh. Khi Tuyn Vng cht, Mn Vng ln ngi. T Tn bo Mn Vng chn ct
hu t l hiu, xy nh cao, m vn rng t l c . T Tn mun ph hoi T gip
Yn. Dch Vng nc Yn cht. Yn Khoi Vng ln lm vua. V sau, nhiu i phu nc T
cng T Tn tranh ginh s tin yu ca nh vua, nn sai ngi m T Tn, T Tn khng
cht, b thng nng b chy. T Vng sai ngi tm hung th nhng khng bt c. T Tn
gn cht, ni vi T Vng:

- Thn cht, xin dng xe x xc thn m rao ch: T Tn v Yn lm lon T. Nh th th
th no cng bt c hung th git thn.

T Vng bn lm nh li T Tn, qu nhin k git T Tn t ra nhn. T Vng nhn
git k m cht T Tn.

Vua Yn nghe bit chuyn, ni:

- T bo th cho T Tn n th l cng!

T Tn cht ri, vic v l. T sau nghe tin y, gin Yn, Yn s lm.

Em ca T Tn l i, em ca i l L thy anh c ph qu cng u bt chc hc du
thuyt. Lc T Tn cht, i xin yt kin Yn Vng, mun ni tip vic c. i ni:

- Thn l ngi qu ma ng Chu, trm nghe tn ngha ca i vng, nn mc du ngu dt
cng b cy ba i tm i vng. n Hm an c thy tn mt, khc xa iu tai nghe.
Khi ng Chu, thn trm t ph v ch hng mnh. Nhng lc n triu nh nc Yn, xem
qun thn, h li ca i vng, bit i vng l bc vua sng trong thin h.

Yn Vng ni:

- Ngi ni vua sng l th no?

i ni:

- Thn nghe ng vua sng ct nghe iu li lm khng mun nghe iu hay ca mnh. Thn
xin mch bo iu li lm ca b h. T, Triu l k th ca nc Yn. Nay b h th k th
nh li nc bn ca mnh, khng phi l iu lm li cho nc Yn. B h t ngh xem.
Th l tnh sai. Nu khng bit can ngn th khng phi l k trung thn.

Yn Vng ni:

- T c nhin l k th ca qu nhn m qu nhn mun nh. Ch lo nc mi mt, sc khng
. Nu nh ngi c th ly Yn nh T c th qu nhn xin em nc giao cho ngi.

- Thin h c by nc nh nhau, m Yn vo hng nc yu. Mt mnh nh th khng
c, nu da vo u th c y tn trng. pha Nam da vo S th c S tn trng;
pha Ty da vo Tn th c Tn tn trng; gia da vo Hn, Ngy th c Hn, Ngy
tn trng. V li nu nc mnh da vo nc no m c tn trng, tt nhin i vng cng
c tn trng. Nay vua T ln tui m li t ph. Pha Nam nh S nm nm, qun s mi
mt: pha Bc nh nhau vi Yn, ba qun b thua m bt c hai tng. Th m cn em
nhng binh s cn li, hng v pha Nam nh i Tng c nm nghn c xe, bao gm
mi hai ch hu. Vua th mun c t, nhng kit lc, c g ng khen. V thn nghe ni
nh nhau lun th dn nhc, qun i lu th sc mt.

Yn Vng ni:

- Ta nghe nc T c sng T trong, sng H c c th gi vng, c thnh di, ln
che ch. C thc th khng?

i ni:

- Thin thi khng cho, du c sng T, sng H cng khng gi vng c; sc dn nhc, du
c thnh di ln cng khng che ch c. V li ngy trc, T khng ng qun T Ty
l phng nc Triu y; khng ng qun H Bt l phng b nc Yn. Nay T
Ty, H Bc c binh lnh n th ht, trong nc mt nhc. Phm v vua kiu ngo th
th no cng ham li. By ti vong quc th th no cng tham tin. Nu b h khng ly lm
nhc, a con yu, em rut, ch h lm con tin, ly chu bu, ngc la biu t hu, th h s
cm n nc Yn m khinh b nc Tng mt. Nh vy T c th mt thi.

Yn Vng ni:

- Ta nh phi ph thc con cho tri vy.

Yn Vng bn sai mt ngi con sang lm con tin nc T. Ri T L nh con ca Yn
Vng lm con tin T, xin yt kin T Vng. T Vng on T Tn, toan b t T L. Con
ca Yn Vng lm con tin xin li h T L mi thi. L bn hin thn lm quan nc T.

Tng ca Yn l T Chi thng gia vi T i, mun nm quyn hnh Yn, bn sai i sang
hu con tin ca Yn T. T sai i bo co vi Yn. Yn Vng Khoi hi:

- T Vng c th lm b chng?

i ni:

- Khng th c.

- Sao th

- T Vng khng tin ti ca mnh.

T y Yn Vng chuyn dng T Chi, sau nhng ngi cho ng ta.

Nc Yn lon to. T nh Yn, git Khoi cng T Chi.

Nc Yn lp Chiu Vng lm vua. T i, T L khng dm v Yn, rt cc u v vi T,
c T hu i. T i qua nc Ngy. Ngy v nc Yn bt i. T sai ngi bo vua Ngy:

- T xin ly t ca Tng phong cho Kinh Dng Qun(7). Tn nht nh s khng nhn.
Khng phi Tn khng c li nu giao hiu vi T v nhn c t Tng u; m v Tn
khng tin T Vng v T i. Nay T vi Ngy xch mch nhau n th, th T khng di Tn,
Tn s tin T. T vi Tn hp nhau, Kinh Dng Qun c t ca Tng, khng phi l iu
li cho Ngy. Cho nn chng bng nh vua cho T T sang ng, Tn th no cng nghi T v
khng tin T T. T, Tn khng ha hp, thin h khng bin i, v vic nh T hnh thnh?

Ngy bn th T i ra.

i sang Tng, Tng i i t t. T nh Tng, Tng nguy cp. T i bn a th cho Yn
Chiu Vng ni:

- ng vo hng nc c hng vn c xe m phi gi con tin T th danh hn m quyn
nh(8); gip T nh Tng th nhc dn m tn ca. Ph Tng m lm hi t Hoi Bc to ln
v bo b th k th l T s thm mnh m nc mnh th s b hi. Ba vic y u lm cho
nc nguy to vy. V li b h lm iu d l mun gi tn vi T, nhng T li cng khng
tn b h, cng ght Yn. Th l b h mu tnh sai. Nay nc Tng c thm t Hoi Bc l n
thnh mt nc mnh c vn c xe y; m nc T li kim tnh c, th l thm mt nc T
vy. Bc Di t vung by trm dm m thm nc V, nc L th s thnh mt nc mnh c
vn c xe y; m nc T li kim tnh c, th l thm hai nc T. Vi mt nc T mnh,
Yn cn nhn nhc khng chng c; nay c ba nc T gn Yn th tai v tt ln. Tuy
nhin ngi khn ngoan th bin ha thnh pht, chuyn bi thnh thng. Nc T cng nh
tm la trng xu em nhum mu ta(9) m gi gp mi. Vit Vng Cu Tin nng mnh
Ci K, quay tr li nh tan nc Ng mnh, lm b ch thin h. l u nhn ha thnh
phc, chuyn bi thnh thng. Mun th th khng g bng gi T lm b m tn n, sai s i
tuyn th vi nh Chu, t ph ca Tn m ni: Ci k hay nht l ph Tn; th na l phc
tng theo T. Nu nh nh vua phc tng theo T th vua Tn th no cng lo lng. Nc Tn
nh cc nc ch hu nm i nay th m nay a v ca n di nc T th n s tc.
Ch ca vua Tn l phi lm sao cho nc T cng khn, d c phi em ton lc trong nc ra
lm n cng khng tic. Th th ti sao nh vua khng sai hip s ni vi Tn Vng nh th
ny: Yn, Triu, Tng lm cho nc T c bo b, tn T m lm k di ca T, Yn,
Triu khng c li g iu . Yn, Triu khng c li nhng vn phi lm, v khng tin
Tn Vng. Th th sao b h khng khin ngi ng tin cy tip thu Yn, Triu, khin
Kinh Dng Qun, Cao Lng Qun lm con tin trc khi Yn, Triu, Tn c bin c. Th th
Yn, Triu s tin Tn. Tn lm phng Ty, Yn lm phng Bc, Triu lm gia.
Lp ba ra mnh lnh cho thin h; Hn, Ngy khng nghe th Tn nh; T khng nghe
th Yn, Triu nh; thin h en ai dm khng nghe? Thin h nghe theo th nhn th m
thc Hn, Ngy nh T, bo: Phi tr li t cho Tng, tr t Hoi Bc cho S. T tr t
cho Tng, tr Hoi Bc cho S, th l Yn, Triu li y. Ba ng ngang nhau l iu Yn,
Triu mong mun. V s thc th c hng li; v mt tn qu th c mn nguyn. Yn,
Triu s b T dng nh rt giy vy. Nay nu khng tip thu Yn, Triu th nghip b ca
T tt thnh. Ch hu nghe theo T m h h khng theo th l nc b nh y. Ch hu
nghe theo T m b h theo h, th l mang ting hn y. Nay tip thu Yn, Triu th nc
dc yn m danh c tn; khng tip thu Yn, Triu th nc b nguy m mang ting hn. B
a v yn n tn qu, m mang ly a v nguy vong, hn h, ngi khn ngoan khng lm. Tn
Vng nghe cu ni y tt nh m vo rut. Sao b h khng sai bin s em cu ni kh chu
y ni vi Tn th tt Tn nghe theo, th no cng nh c T. Tn nghe theo th s giao
hiu c gn b, nh T l iu ch li chnh ng. Tn trng s giao hiu gn b, lo iu ch
li chnh ng l vic ca bc thnh vng y.

Yn Vng khen th ca i, ni:

- Tin nhn tng chu n h T. V c lon T Chi nn T Tn b Yn di. Yn mun bo
th T, ngoi h T th khng ai lm c.

Bn sai mi T i, li i i t t, cng i mu nh T. Kt qu ph c T. Mn Vng
phi chy. Sau t lu, Tn mi Yn Vng, Yn Vng mun i. T i ni vi Yn Vng:

- S c t Ch m nc S mt; T c nc Tng m nc T mt. Ti sao T, S khng
th ly t Ch, nc Tng th Tn? l v Tn th k c cng. Tn ly c thin h
khng phi l lm vic ngha m lm vic bo y. Tn lm vic bo v ni thng vi thin h.
H ni vi S rng: Gip binh ca t Thc i thuyn trn sng Vn, theo nc l ma h m
xung sng Giang ch nm ngy l n t Snh. Gip binh ca Hn Trung i thuyn ra sng
Ba, theo nc l ma h m xung sng Hn, th ch bn ngy l n bi Ng Ch. Qu nhn
tp hp gip binh pha ng huyn Uyn ri i xung p Ty. Ngi khn ht ng xoay x
k dng s ht cch tr ti; qu nhn nh S nh bt chim ng, nht nh l c. Nh vua li
cn mun ch thin h nh Hm Cc ? Th th xa xi qu? V th cho nn S Vng mi
by nm nay th Tn. Tn ni thng vi Hn rng: Ta dy qun t Thiu Khc, mt ngy l
chn ngang ni Thi Hng. Ta dy binh Nghi Dng ri nh vo Bnh Dng th ch hai ngy
l tt c u rung chuyn. Ta qua hai Chu(10) ri nh vo trnh, th ch nm ngy l ly c
nc Trnh. Hn cho l phi, cho nn th Tn. Tn ni thng vi Ngy rng: Ta nh ly An
p, chn N Kch, Hn Th, Thi Nguyn, Quyn; ta xung Ch o, Nam Dng, Phong, K,
bao vy thnh ca hai Chu, nhn nc u ma h, i thuyn nh, mang n khe pha trc,
gio sc pha sau. Ta khi chm Hunh Trch th Ngy khng cn i Lng; khi bn Bch
Mai th Ngy khng cn Ngoi Hong, T Dng; Khi bn Tc T th Ngy khng cn Kh,
n Khu; trn ng b th nh H Ni; ng thy th dit i Lng. Ngy cho l phi
cho nn th Tn. Tn mun nh An p, s T cu An p, th giao t Tng cho T v ni:
Tng Vng v o, lm ngi bng g vit tn qu nhn, ri bn vo mt. Qu nhn xa
khng tin nh. Vng nh ly c t Tng cng nh chnh qu nhn nh c t y.
Sau khi nh ly An p, Tn s nhn y bt ti T v vic ph Tng. Tn mun nh Hn,
s thin h cu Hn th giao T cho thin h m ni rng: T Vng bn ln hn vi qu nhn
th bn ln la di qu nhn. ba ln T quyt tm cm u thin h nh qu nhn. C
T th khng c Tn, c Tn th khng c T; phi nh T, phi tiu dit T. Sau khi c
Nghi Dng, Thiu Khc n Lan Trch, Tn s buc thin h v ci ti nh ph T. Tn
mun nh Ngy, nhng lo ngi S, bn ly Nam Dng giao cho S, ni rng: Qu nhn th
no cng s tuyt giao vi Hn. S hy gi ly Qun Lng, chn t Manh ch, nu c li cho
S th cng nh c li cho qu nhn. Khi Ngy b nc thn thin m hp vi Tn, Tn s
nhn ly vic S chn Manh ch m bt ti S. Sau , khi qun Ngy b nguy khn Lm
Trung, v cc nc Yn, Triu mnh ln, th Tn li ha ly tiu ng giao cho Yn, ly T Ty
giao cho Triu v sau , Triu ging ha vi Ngy, a cng t Din l con tin Tn nh c T
Th (tng quc nc Ngy - ND) lin binh vi Ngy nh Triu nhng b qun Triu nh
bi Tiu Thch, b tn tht nng n Dng M. Tn bn lm ra v knh trng Ngy, ha cho
n t Dip, t Thi, nhng bn thn mnh th li gingha vi Triu khi no mnh xm
chim Nglly th khng b Triu cn tr, v gp lc kh khn th sai em ca Thi hu l Nhng
Hu cu ha. Cn nu thng Ngy th s la c m v cu. Tn trch Yn th bo l v Giao
ng, trch Triu th bo l v T Ty, trch Ngy th bo l v Dip Thi, trch S th bo l v
Manh ch, trch T th bo v Tng. Ci li y tc l ni qun ni quanh nh ci vng trn, dng
binh nh m khu thu. M khng ngn c, cu khng gi c. Trong nhng trn nh
Long C, Ngn Mn, Phong Lng, Cao Thng, Triu Trang, Tn git dn ca Tam Tn(11)
n vi trm vn. Nay nhng ngi cn sng u l nhng ngi m ci, cha b qun Tn git.
Nh vua xem nhng trn ngoi Ty H v t Thng Lc, tai v Tam Xuyn, Tn Quc,
lm thit hi mt na Tam Tn! Tai v Tn gy ra to ln l nh th y? Th m k du thuyt
ca Yn, Triu n Tn, u tranh nhau thuyt phc vua mnh th Tn. l iu thn rt lo.

Yn Chiu Vng khng i na. T i li c tn trng Yn. Yn sai i i giao c vi
ch hu, cng hp tung nh thi T Tn. C nc theo, c nc khng theo, nhng thin h t
y vn tn knh c tung ca h T. i v L u c sng lu mi cht, danh ting lng ly
ch hu.

3. Thi s cng ni:

- Ba anh em T Tn u i du thuyt cc nc ch hu, danh ting lng ly. Thut ca nhng
ngi y gii v quyn bin. T Tn b phn gin m cht, thin h u ci T Tn m king
hc thuyt y ca Tn. Song i ni v T Tn nhiu iu qui l, c vic g k quc mt cht l
c gn cho T Tn. T Tn ni dy t chn lng xm, hp tung su nc. iu chng t tr
thc ca ng ta c ch hn ngi. Cho nn ti trnh by vic lm ca ng ta theo th t thi
gian, khng cho ng ta ch mang ting xu thi vy.

...........................................

(1). Phu: 100 mu, ba phu l ba trm mu.

(2). Trong nhng on du thuyt ca T Tn thy r ci thut thm d; nm vng tnh hnh,
xt tt c mi mt, tm ng ch h m thuyt phc.

(3). ni ln trc ci nh, khng nn sau ci ln.

(4). Tc l p nh Chu.

(5). Mt th on lm ngi ta ch . Lc ny T Tn khng cn ngh n vic chng Tn
na.

(6). Li ni tiu biu cho ci tm l trng trn, v lun l ca bn i du thuyt.

(7). Em ca vua Tn.

(8). Chnh T i khuyn vua Yn gi con lm con tin T, ri sau li ni nh vua lm th l
sai.

(9). Vua T thch mu ta, cho nn tc nc T chung mu y. ni T bn ngoi c v mnh
nhng thc ra th khng phi.

(10). Hai Chu l ng Chu v Ty Chu.

(11). Tam Tn: Triu, Hn, Ngy.

o0o


Truyn Trng Nghi -

T rng Nghi l ngi nc Ngy. Trc cng T Tn theo hc Qu Cc tin sinh. T Tn t
cho mnh km Trng Nghi v hc thut. Trng Nghi hc xong i du thuyt cc ch hu. Nghi
c ln theo tng quc nc S ung ru, sau tng quc nc S mt ngc bch. Mn h
ng cho Trng Nghi, ni:

- Nghi ngho khng c ngh ngng g, nht nh hn ly trm ngc bch ca tng qun.

H bt Trng Nghi nh vi trm roi, Nghi khng

nhn ti. H tha cho. V Nghi ni:

- H! Nu chng khng c sch i du thuyt th sao n ni phi ci nhc ny?

Trng Nghi bo v:

- Nhn xem li ta cn khng?

V ci:

- Li cn.

Nghi ni:

- c ri? (1)

T Tn phong bao lu thuyt phc c Triu Vng theo hp tung v cm u vic hp tung
vi cc nc. Song ng ta s nc Tn nh ch hu, s hng mt c tung. Ngh khng ai c
th cm quyn Tn ngoi Trng Nghi, T Tn bn sai ngi gi cho Trng Nghi ni:

- ng trc quen T Tn, nay Tn cm quyn, sao ng khng n chi nh gip t ch
nguyn ca mnh.

Th l Trng Nghi sang Triu, a danh thip xin yt kin T Tn, T Tn bn dn bn mn
h ng thng bo v khng c i u trong vi hm. Sau , Tn tip kin Nghi, Nghi ngi
di thm, cho Nghi n cm ca hng y t nng hu, nhn nhic Nghi:

- Ti nng nh ngi m li khn nhc th ? Ta khng phi l khng th ni ngi c
giu sang, nhng ngi khng ng c dng.

Bn t t ui i.

Trng Nghi t cho mnh l bn c n nh gip , khng ng li b s nhc nn tc gin. Ngh
ch hu khng u c th nh c, ch c nc Tn mi lm kh c Triu, Nghi bn i vo
Tn.

Sau , T Tn bo mn h:

- Trng Nghi l hin s trong thin h, ta khng th bng. Nay ta may c dng trc, m ch
c mt mnh Trng Nghi l c th cm quyn binh Tn. Song anh ta ngho, khng c cch
g tin thn. Ta s anh ta ham ci li nh m khng thnh t, cho nn mi n lm nhc
tru tc. Ngi hy v ta gip ngm ng ta.

on, T Tn ni vi Triu Vng pht cho tin ca xe nga cho ngi ln lt theo Trng
Nghi cng nh tr, dn dn thn mt, a cho Nghi tin bc, xe nga, Nghi mun g th chu
cp cho ngay, nhng khng ni. Trng Nghi nh vy c yt kin Tn Hu Vng. Hu
Vng cho lm khch khanh, cng mu nh ch hu. Ngi mn h ca T Tn bn t gi ra
i. Trng Nghi ni:

- Nh ng mi c hin t, ti sp bo n sao ng li i?

Ngi kia ni:

- Khng phi ti bit ngi u, bit ngi l T Qun. T Qun lo Tn nh Triu, hng mt iu
c hp tung. Li cho rng ngoi ngi ra, khng ai c th nm c quyn bnh nc Tn, cho
nn tru tc ngi ri ngm sai ti theo hu h t cp cho ngi lm trn mu k ca T Qun.
Nay ngi c dng, ti xin v bo.

Trng Nghi ni:

- Than i? Th l ta mc mu T Qun m khng bit, r rng ta khng bng T Qun. Ta li
mi c dng lm sao ngh n vic nh Triu c? ng t n T Qun h ta. Trong thi
cn T Qun, Nghi u dm ni chuyn nh Triu? V li, T Qun cn y, Nghi dm lm
tr g c?

Sau khi lm tha tng nc Tn, Trng Nghi bn vit t hch bo tng quc nc S:
Trc ta theo ngi ung ru, ta khng ly trm ngc bch ca ngi, ngi nh n ta.
Ngi hy lo gi nc cho kho, ta s c ngy ly trm thnh ca ngi y.

t Ba v t Thc nh nhau, u n cu cu Tn. Tn Hu Vng mun em qun nh
Thc, nhng ngi ng s him tr, nh hp kh i. Hn li n xm ln; mun nh Hn
trc, sau s nh Thc, nhng s khng li; mun nh Thc trc nhng li s Hn nh p
Tn. Hu Vng do d cha quyt. T M Thc cng Trng Nghi tranh lun nc mt Hu
Vng. T M Thc(2) mun nh Thc. Trng Nghi ni:

- Chng bng nh Hn.

Hu Vng ni:

- Xin ni ti sao?

Nghi ni:

- Thn vi Ngy, lm bn vi S, em qun xung Tam Xuyn, ngn chn ca Thp Cc, lm
ch ng n Lu. Ngy ct t Nam Dng, S n gn Nam Trnh, Tn nh Tn Thnh,
Nghi Dng n gn ngoi ng ca hai Chua(3), trch ti Chu Vng xm ln t ca S,
Ngy. Chu t bit khng th cu c tt phi em bu v chn vc(4) ra. Gi ly chn vc,
cm ly a , s sch, ly th thin t ra lnh cho thin h, thin h ai dm khng nghe
theo! y l nghip vng y. Nay Thc l nc xa tt v pha Ty, v thuc hng Nhung, ch.
Ta lm lnh mt, dn chng vt v nhng khng ni danh: c t ca n khng
lm li. Thn nghe ni tranh danh triu, tranh li ch. Nay Tam Xuyn, Chu Tht tc l
triu v ch ca thin h, m i vng khng tranh, li tranh Nhung, ch, th l cn cch xa
vng nghip lm.

T M Thc ni:

- Khng phi. Thn nghe ni: v vua mun nc giu th ct c rung t; v vua mun binh
mnh th ct c dn giu; v vua mun lm vng th ct c c rng ln. C ba iu y th
nghip vng s theo sau. Nay nh vua t nh, dn ngho, cho nn thn mun lm vic d
trc. Nay Thc l nc xa tt v pha Ty v l trng cc dn Nhung, ch, ang c lon Kit,
Tr. Ly binh Tn nh nc y khc no khin si lang ui n d? c t nc y
m rng nc, ly ca nc y lm dn giu, nui binh si khng thit n dn chng m
h theo phc. nh mt nc m thin h khng cho l bo; c ht li vng Ty Hi
m thin h khng cho l tham. Th l ta lm mt vic m c c danh ln thc, li cn c ci
ting l tr bo, ngn lon na. Nay ta nh Hn tt s uy bc thin t, l danh khng tt, m v
tt c li, li mang ci ting bt ngha. nh nc thin h khng mun nh, tht l nguy
vy Thn xin by r ti sao. Chu l tn tht trong thin h, T l nc thn thin vi Hn. Chu
t bit mt chn vc, Hn t bit mt t Tam Xuyn. Hai nc y chung sc hp mu, da
vo T, Triu m cu ha vi S, Ngy. B h khng th ngn h ly chn vc cho S, ly t
cho Ngy. Thn bo nguy l th y. Khng bng nh Thc l k vn ton.

Hu Vng ni:

- Phi, qu nhn xin nghe nh ngi.

Ri em binh nh Thc. n thng mi ly c Thc. Bn bnh nh nc Thc, trut Thc
Vng i hiu lm hu, ri khin Trn Trang lm tha tng nc Thc.

Thc thuc Tn, Tn v th cng giu mnh khinh ch hu. Nm th 10 thi Tn Hu
Vng, vua Tn sai cng t Hoa cng Trng Nghi vy B Dng, B Dng phi hng. Nghi
nhn ni vi Tn li thn thin vi Ngy, ri sai cng t Do lm con tin Ngy.

Nghi nhn ni vi Ngy Vng:

- Tn Vng i Ngy rt hu, Ngy khng th v l c.

Ngy nhn np t Thng Qun, t Thiu Dng t Tn Hu Vng. Tn Vng bn cho
Trng Nghi lm tha tng, i tn Thiu Dng gi l H Dng. Nghi lm tha tng nc
Tn c bn nm, lp Hu Vng lm vng. Mt nm sau khi Nghi lm tha tng, nc
Tn nh ly t Thim, p i Thng Qun; hai nm sau Tn sai Nghi i hi vi tng cc
nc T, S ti Khit Tang. Khi t phng ng tr v, Nghi thi khng lm tha tng.

Nghi sang lm tng quc nc Ngy, bo Ngy Vng: Tn mun Ngy th Tn trc ch
hu bt chc. Ngy Vng khng chu nghe Nghi. Tn Vng gin, nh ly t Khc c,
Bnh Chu ca Ngy li ngm iTrng Nghi cng hu. Trng Nghi thn khng c g v
bo p Tn lu li Ngy bn nm. Ngy Tng Vng cht. Ai Vng ln ngi, Trng Nghi
li ni vi Ai Vng, Ai vng khng nghe. Trng Nghi ngm bo Tn nh Ngy. Ngy nh
nhau vi Tn b thua. Nm sau T li nh bi Ngy bn Qun Tn. Tn li mun nh Ngy,
trc tin nh bi qun ca Thn Sai nc Hn, chm tm vn th cp. Ch hu khip s.
Trng Nghi li bo vi Ngy Vng:

- t ca nc Ngy vung khng y nghn dm, qun khng qu ba mi vn ngi, bn b
bng phng, cc pha thng vi ch hu, khng c ni cao sng ln ngn tr. i t Trnh n
Lng(5) hn hai trm dm xe chy ngi i khng phi vt v m n c. Nc Lng
pha Nam, gip gii nc S; pha Ty gip gii nc Hn; pha Bc gip gii nc Triu; pha
ng gip gii nc T; binh s i th gi ni n ly bn pha khng n mi vn. a th
nc Lng r rng l bi chin trng. Nc Lng pha Nam thn vi S, khng thn vi T,
th T nh mt ng; pha ng thn vi T khng thn vi Triu, th Triu nh mt Bc
khng ha hp vi Hn th Hn nh mt Ty; khng thn vi S th S nh mt Nam.
Ni ci cnh chia nm x by l nh th. V li ch hu hp tung l yn x tc, lm cho
vua c tn qu, qun c mnh v ni ting vy. Nay nhng k hp tung ch trng thng
nht thin h c lm anh em, git nga trng n th trn sng Hon Thy gi vng cho
nhau. Nhng anh em thn cng mt cha m cn tranh nhau tin ti, mun dng li la di
lt nhau. R rng ci mu tha ca T Tn khng th thnh c. Nu i vng khng chu
theo Tn, Tn s em qun xung nh min H Ngoi, chim c Quyn Din, Toan To, uy
bc nc V, ly Dng Tn th Triu s khng i xung pha Nam c; Triu khng i xung
pha Nam th Lng khng ln Bc c; Lng khng i ln min Bc th con ng hp tung
t; con ng hp tung t th khng th no nc ca i vng khng nguy. Tn da Hn
nh Lng. Hn b Tn p, Hn vi Tn lm mt, Lng c th ng i mt nc c,
thn thy lo cho i vng v ch y. i vi i vng chng c k g bng th Tn. Th Tn
th S, Hn khng dm ca quy. i vng khng lo v S, Hn th c vic nm khnh, nc
chc chn khng phi lo ngi g. V li nc m Tn mun lm yu nht l S; m nc lm S
yu th khng nc no bng Lng, S tuy c danh l giu ln, nhng thc ra th trng rng.
Qun nc y tuy nhiu, nhng d chy hay trn. khng chin u bn b c. Nay em tt c
qun ca Lng quay v pha Nam nh S th nht nh thng S. Ct nc S m rng
Lng, bt xn S va lng Tn; gy ha cho nc khc nc mnh c yn, l vic
hay. Nu i vng khng nghe thn, Tn cho binh s mc o gip i nh min ng, by gi
du mun th Tn cng khng th c. V li, k theo chc hp tung ch ni hng, nhng t
ng tin. Thuyt phc c mt ch hu l c phong hu, cho nn k s du thuyt trong thin
h khng ai khng ngy m nm tay trn mt nghin rng thuyt phc cc v vua v s tin
li ca hp tung; cc v vua khen li bn lun l hay, ri c bm rit ly li ni ca h, lm sao
khi lm c. Thn nghe ni cht lng chim s lm chm thuyn; ch nhiu vt nh s lm
gy trc xe, ming ngi ta lm chy loi kim, nhiu li gim pha lm tan ct nhc! . Xin i
vng xt k k bn v cho xin hi ct(6) ri khi nc Ngy.

Ai Vng bn b hp tung ri nh Nghi, xin ha vi Tn.

Trng Nghi v li lm tha tng nc Tn. c ba nm, Ngy li chng Tn, lo hp tung.
Tn nh Ngy ly t Khc c. Nm sau Ngy li th Tn. Tn mun nh T. T, S hp
tung vi nhau. V th, Trng Nghi sang lm tha tng nc S. S Hoi Vng nghe Trng
Nghi n, dnh ci nh to cho Nghi , ni:

- Nc ti l nc xa xi h lu, ng c g dy bo khng?

Nghi ni vi S Vng:

- i vng nu nghe thn, ng ca quan tuyt giao c vi T th thn xin dng t Thng
su trm dm, khin con gi Tn c lm thip hu h qut tc cho i vng. Hai nc Tn,
S ly v g chng vi nhau thnh nc anh em mi mi. Th l pha Bc th lm yu nc T
m pha Ty lm ch nc Tn y. Khng k g tin bng th.

S Vng thch lm nn nghe theo. Qun thn u chc mng, ch mt mnh Trn Chn chia
bun vi nh vua. S Vng gin ni:

- Qu nhn khng phi c binh xut qun m c su trm dm t, qun thn u mng, mt
mnh ngi chia bun l ti lm sao?

Trn Chn tha:

- Khng phi. Theo iu thn thy th khng th ly c t Thng m tri li T vi Tn
s ha hp. Tn vi T ha hp th iu lo ngi nht nh s n.

S Vng ni:

- ng ly g lm cn c ni th.

Trn Chn tha:

- Tn trng S chng qua l v c T. Nay S ng ca quan, tuyt giao vi T th S li b c
lp. Tn mong ch g ci nc b c lp m cho su trm dm t Thng ? Trng Nghi v
Tn, th no cng ph b h, th l pha Bc ta tuyt giao vi T; pha Ty phi lo lng vi Tn
vy. Ri qun lai nc y th no cng u n. i vi b h, khng k g bng b trong ngm
hp vi T m b ngoi thtuyt giao vi T. Sai ngi theo Trng Nghi. H cho ta t, ta s
tuyt giao vi T cng cha mun. H khng cho ta t th ta c ngm hp vi T mu tnh.

S Vng ni:

- Xin ng Chn cm ming ng ni na i qu nhn c t .

Bn trao n tng quc cho Trng Nghi v cho Nghi nhiu ca. Ri ng ca tuyt giao vi
T. Li sai mt vin tng qun i theo Trng Nghi. Trng Nghi n Tn, gi v lm b t
dy vn ng xe, ba thng khng vo chu. S Vng nghe tin ni:

- Nghi cho qu nhn cha kin quyt tuyt giao vi T ?

Bn sai dng s sang Tng, mn ph tit ca Tng, sang Bc mng T Vng, T Vng gin
lm, nn lng chu phc tng Tn. Tnh giao hiu ca Tn vi T li ni li, Trng Nghi mi
vo chu, bo s gi ca S:

- Thn c su dm t n lc xin hin dng t hu ca i vng(7).

S gi ca S ni:

- Thn c lnh ca vng l ly su trm dm t ca Thng , ch khng thy ni su
dm.

S gi v bo vi S Vng, S Vng gin lm, em qun nh Tn. Trn Chn ni:

- Chn c th m ming ni c chng? nh Tn chng bng ct t cho Tn, cng Tn
hp qun nh T. Th l ta b t ra cho Tn m c b li T vy. Nh th nc ca
vng ng hu c th cn.

S Vng khng nghe. Cui cng em qun i v sai tng qun Khut Ci nh Tn. Tn, T
cng nh S, chm tm vn th cp, git Khut Ci, ly t an Dng, Hn Trung. S li
em thm qun nh p Tn. n Lam in nh nhau . S thua to. S bn ct hai
thnh ha vi Tn. Tn i S cho t Kim Trung, mun ly t ngoi V Quan i. S
Vng ni:

- Khng mun i t, mun c Trng Nghi ri s dng t Kim Trung.

Tn Vng mun cho Nghi i, nhng ming khng n ni. Trng Nghi bn xin i. Hu Vng
ni:

- S Vng gin ng ni di v vic hin t Thng , tc l s git ng cho h gin.

Trng Nghi ni:

- Tn mnh, S yu. Thn quen Cn Thng. Thng c hu h S phu nhn l Trnh T.
T ni g S Vng cng nghe. V li, thn mang ph tit ca vng sang s nc S, S sao
dm git? D cho h git thn m Tn c t Kim Trung th l iu thn mong mun
nht.

Nghi bn i s sang S. S Hoi Vng c Nghi, lin b t, toan git i. Cn Thng bo
Trnh T:

- Phu nhn c bit phu nhn s khng c nh vua yu qu khng?

Trnh T ni:

- Sao vy?.

Cn thn ni:

- Tn Vng yu Trng Nghi lm, nht nh s lm cho ng ta thot nn. Nay Tn s ly su
huyn t Thng Dung biu S, ly m nhn dng S, ly ngi ht hay trong cung a sang
S. Vng trng t, tn Tn, con gi nc Tn th no cng c yu qu, phu nhn s b
ui. Chi bng phu nhn ni tha Nghi ra.

Trnh T ngy m ni vi Hoi Vng:

- By ti ai cng lm vic cho vua ca mnh. Nay t ca S cha nhp vo Tn, Tn sai
Trng Nghi n, l trng b h. B h cha c l p li m li git Trng Nghi, Tn tt gin
m nh S. Thip xin cho m con di i Giang Nam, khng b Tn git cht.

Hoi Vng sau hi ri tha Trng Nghi, hu i Nghi nh trc, Trng Nghi dc ra,
cha i th nghe thy tin T Tn cht. Bn ni vi S Vng:

- t Tn chim mt na thin h, binh nh li c bn nc(8) Qun dng s mnh nh h
c hn trm vn ngi, xe nghn c, nga vn con, thc cht nh g ni. Php lnh r rng,
s tt u khng s kh khn, vui vi ci cht. Vua sng v nghim, tng qun nhiu mu tr li
v dng. Tuy khng xut qun, nhng nu thu ly ni him vng ni Thng Sn nh cun
chiu th th no cng lm gy xng sng ca thin h. Thin h nc no thn phc sau th
s mt trc, v li theo k hp tung, khng khc g xua n d nh mnh h; d khng
ch li h, iu r rng lm. Nay i vng khng theo mnh h m li theo n d, thn
trm cho k ca i vng l nhm. Tm li nc mnh trong thin h khng Tn th S, khng
S th Tn. Hai nc tranh ginh nhau, ta khng th cng ng c i vng khng theo
Tn, Tn em qun xung gi Nghi Dng, t pha trn ca Hn khng giao thng c, em
qun xung H ng ly Thnh Cao, Hn th no cng phi vo thn phc Tn; Lng cng
ci rp theo gi. Tn nh pha Ty ca S, Hn, Lng nh pha Bc ca S, x tc ca S
lm sao khi nguy c? V li nhng k theo k hp tung hp cc nc yu nh nc ht
sc mnh, khng lng k ch m nh liu; nc ngho m dy binh lun, y l con ng
nguy vong y. Thn nghe ni qun khng bng ngi ta th ch khiu chin vi h, thc
khng bng ngi ta th ch cm c lu vi h. Nay bn theo k hp tung, dng l lun sung,
dng li trng rng, tn dng tit hnh ca cc v vua, ni ci li m khng ni ci hi, nu t
nhin b Tn gy ha th khng kp lo n mnh. Th cho nn thn mun di vng tnh vic
cho chn. Tn pha Ty c t Ba, t Thc, thuyn to cha thc, i ng sng t Vn Sn,
xung n S hn ba nghn dm, dng thuyn i ch qun, mi thuyn tr c nm mi
ngi vi lng n ba thng, thuyn i mt ngy hn ba trm dm. S dm du nhiu, nhng
khng ph sc tru nga. Khng n mi ngy m n Hn Quan, Hn Quan hong kinh, th
t bin gii v pha ng, u gi ly thnh tt c. Th l Kim Trung, Vu Qun khng phi l
t ca i vng na. Tn c binh ra ca V Quan, hng v pha Nam nh, th t min
Bc ca S b ct t. Qun Tn nh S, iu nguy nan xy ra ch trong vng ba thng, m S
eh cu vin ca ch hu phi hn na nm, y l th khng kp nhau vy. i nc yu cu,
qun ci v ca Tn mnh, l iu thn lo cho i vng y. i vng cng qun Ng
nh nhau, nh nm trn thng ba. Qun i chin trn ht c, ch ring vic gi thnh mi ly
c, gi gn dn c, l kh s ri. Thn nghe ni: Cng to th d nguy, dn kh th on
ngi trn. Nay gi ly ci cng d nguy lm hi lng nc Tn mnh, thn trm cho th l
nguy cho i vng. V li Tn s d khng em qun ra ca Hm Cc trong mi lm nm nay
nh T, Triu l v c m mu thn tnh c thin h. S gy hn vi Tn, nh nhau
Hn Trung, ngi S b thua, hng tc hu cm khu(9), cht hn by mi ngi, kt qu mt
Hn Trung. S Vng c gin, c binh dnh p Tn Lam in. Th ngha l nh ngi ta ni
hai h nh nhau y. Nay Tn, S nh nhau mi mt m Hn, Ngy cn nguyn vn li
khng ch pha sau, tht khng c k no nguy hn th na? Xin i vng tnh k cho. Tn
em qun nh V v Dng Tn, tc l mtoang lng ngc ca thin h. i vng em tt c
qun nh Tng, khng y vi thng c th ly c Tng. Tng b ly, bn i v pha
ng, th mi hai nc ch hu trn sng T s l ca i vng ht. Ngi trong thin h
ch trng hp tung cc nc bo v cho nhau c bn vng l T Tn. Tn c phong
lm V An Qun ri lm tng quc nc Yn. T Tn ngm mu vi Yn Vng, nh ph T
m chia t T. Ri v lm c ti, chy sang nc T. T Vng nhn y nhn m cho lm
tng quc. T Tn T hai nm T Vng mi hiu, gin lm, dng xe nga x xc T Tn
ch, anh chng T Tn mun dng li di tr kinh doanh thin h, thng nht ch hu, r
rng khng th thnh cng c. Nay Tn vi S b ci tip nhau, c nhin l nc hnh th
gn gi. i vng nu qu nghe thn, thn xin bo thi t ca Tn vo lm con tin S, thi
t ca S lm con tin Tn. Xin em con gi ca Tn lm ngi thip qut dn cho i
vng, dng th mun nh lm p ca i vng. Hai nc lm anh em mi mi, sut i
khng nh nhau. Thn cho khng g tin bng k y.

By gi S Vng c Trng Nghi, nhng li khng mun em t Kim Trung cho Tn.
S Vng nh nghe theo Trng Nghi, Khut Nguyn ni:

- Trc i vng b Trng Nghi la di. Trng Nghi n, thn tng i vng git hn.
Nay khng n git m li nghe cc t thuyt ca hn l khng nn.

Hoi Vng ni:

- Nghe Trng Nghi m vn gi t Kim Trung l li to y Ta s c li gp i.

S Vng rt cc vn nghe theo Trng Nghi thn thin vi Tn.

Trng Nghi S ra i, nhn tin sang Hn, ni viHn Vng:

- t nc Hn him tr, ni di ni. Ng cc y chng qua ch c v la mch. Thc
n ca dn chng qua i ch c v canh rau hoc. H mt nm mt ma khng thu
hoch c l dn n tm, cm khng no. t chng qua c chn trm dm, khng thc n
trong hai nm. Tt c qun ca i vng, chng qu ba mi vn ngi, k c nhng ngi sai
phi, khun vc, tr s qun canh bin cng, gi ni him yu, th s qun chng qu hai
mi vn m thi. Nc Tn qun mc o gip hn trm vn ngi, xe nghn c, nga vn con.
Hng ngi dng mnh nh h, u khng i m tr, hai tay m m, cm gio hng hi xng
vo gia qun ch ng khng th k xit. Nga ca Tn hay, qun lnh ng. Nga chy chn
trc cuc, chn sau p, khong chn trc chn sau cch nhau n ba tm. S nga chy
nhanh khng bit bao m k. Qun s ca Sn ng, mc o gip, i m tr nh. Qun
ca Tn, b o gip, xn tay o xng vo gia qun ch ng, tay tri xch u gic, tay phi
cp t binh. Qun s ca Tn so vi qun s ng Sn cng nh Mnh Bn so vi k nht; ly
sc mnh p nhau, cng nh Hoch vi a con th. em qun s nh Mnh bn,
Hoch i nh nc yu khng phc, th c khc g bung sc nng nghn qun(10) ln trn qu
trng chim, tt nhin l khng th sng st vy. Nay qun thn cc nc ch hu khng hiu
t nc mnh nh v t, li theo li ngon ngt, kho lo ca k theo hp tung, a dua t v
cho nhau. H u hm h ni rng: Nghe k ca ta, c th lm cho nc mnh, lm b thin
h. i? H khng ngh n ci li lu di ca x tc m li nghe theo li ni trong chc lt,
khng c g la di nh vua hn th. i vng khng th Tn, Tn em qun xung chim gi
Nghi Dng, ct t t min trn ca Hn. pha ng, Tn ly Thnh Cao, Hunh Dng
th cung Hng i, vn Tang Lm khng phi l t i vngc na. Nu h chn Thnh
Cao, ct t Thng a th nc ca i vng s b chia x. Th Tn trc th c yn,
khng th Tn th b nguy; nu gy ra ha cn c bo phc, tnh k nng ni kt on
su, t. i Tn thun S, th d mun khng mt nc cng khng th c. Cho nn i vi
i vng khng c g bng th Tn. Tn chng mun g hn l lm cho S yu. Khng nc
no lm cho S yu bng nc Hn. khng phi l v Hn mnh hn S u; m v a th
khin nh vy. Nay i vng v Ty m th Tn nh S th Tn Vng chc chn s
mng. nh S ly li cho t mnh, chuyn ha lm vui lng Tn, khng k g tin hn th!

Hn Vng nghe theo k ca Trng Nghi.

Trng Nghi v bo vi Tn Hu Vng. Tn Hu Vng phong cho Nghi nm p gi l V
Tn Qun. Ri sai Trng Nghi i sang ng, ni v T Mn Vng:

- Trong thin h khng nc no mnh hn T. i thn ph huynh giu thnh dng vui. Th
m nhng ngi by k cho i vng u ni chuyn nht thi, khng ngh ci li trm i.
Nhng k theo hp tung chc chn ni vi i vng: Nc T pha Ty c nc Triu
mnh, pha Nam c nc Hn, nc Lng. T l nc nh cy c b. t rng dn nhiu,
qun mnh, tng dng cm. Du c trm nc Tn cng khng lm g c T i vng cho
li ni ca h l hay, m khng tnh n s thc. Nhng k theo hp tung b ng a dua, ai
cng cho hp tung l phi. Thn nghe T vi L ba ln nh nhau. L ba ln thng, ri sau
nc dit vong. Tuy c ci ting l thng, nhng thc ra l mt nc, th l c lm sao? V T
ln m L nh. Nay Tn vi T cng nh T vi L vy. Tn v Triu nh nhau sng
Chng, hai ln nh th hai ln Triu thng Tn; nh nhau gn Bn Ng, hai ln nh th
hai ln Triu thng Tn: Sau bn trn nh nhau, Triu mt vi chc vnqun. Hm an mi
cn, tuy c ci ting thng Tn, nhng nc b tan nt. V sao th V Tn mnh m Triu
yu. Nay nc Tn, nc S g con cho nhau, lm nc anh em. Hn dng t Nghi Dng,
Ngy hin t H Ngoi, Triu vo chu Dn Tr, ct t H Gian th Tn. i vng
khng th Tn, Tn s xui Hn, Lng nh

t pha Nam ca T, em tt c qun ca Triu vt sng Thanh H, hng ti Bc Quan th
Lm Tri, Tc Mc s khng phi l t ca i vng na. Mt khi nc b nh, du i
vng mun th Tn cng khng th c. Th cho nn xin i vng tnh vic cho k.

T Vng ni:

- Nc T xa xi ho lnh trn b ng Hi, cha h c nghe iu li lu di ca x tc.

Bn nghe li Trng Nghi.

Trng Nghi i sang pha Ty, ni vi Triu Vng:

- Tn Vng ca t p sai thn dng k ngu mui ln i vng. i vng cm u thin h
bi xch Tn. Qun ca Tn khng dm ra ca Hm Cc mi nm nay. Uy thanh ca i
vng lan ra vng Sn ng. T p s hi th o gip, mi binh kh, sm xe nga, tp rui
nga bn tn, ra sc lm rung, tch tr thc, gi b ci bn b, bun su lo s khng dm ho
he, l v i vng c trch li t p su sc Nay vi lc lng ca i vng li mun ly
t Ba; t Thc, chim Hn Trung thn tnh hai Chu, di chn vc gi bn Bch M; Tn tuy
xa xi, nhng trong lng tc gin nung nu lu. Nay Tn c binh s mc o gip mi yu
ng Dn Tr, vt sng H, qua sng Chng chim gi Bn Ng, hi di Hm an, xin
nh ngy gip t hp chiu sa li ci vic ca cha Tr nh n(11). Knh sai thn n ni
trc t hu ca i vng bit. i vng tin nhng k theo chc hp tung l cy c T
Tn. T Tn nh la ch hu ly phi lm tri, ly tri lm phi. Mun phn nc T, li sai x
xc mnh ch. R rng l thin h khng th thng nht c. Nay S vi Tn l nc anh
em, m Hn, Lng xng thn lm hng ro pha ng; T dng t sn xut ra c mui, th l
cht mt cnh tay phi ca Triu. Mt cnh tay phi m cng ngi chin u mt b cnh, b
c lp, lm sao khi nguy c? Nay Tn em ba o qun: mt o chn Ng o, bo T c
qun sang sng Thanh H, ng pha ng Hm an; mt o ng Thnh Cao, xua
qun ca Hn, Lng ra H Thy; mt o ng Dn Tr, c vi bn nc cng nhau hp
nht nh Triu. Triu hng phc th t ca Triu s b chia t. V th cho nn thn khng
m giu , n tnh, xin ni trc t hu ca i vng bit. Thn trm ngh i vi i
vng chng g bng gp Tn Vng Dn Tr, mt trng thy nhau v ming giao kt vi
nhau, xin ng qun li, khng nh nhau. Mong i vng quyt nh k cho.

Triu Vng ni:

- Thi tin vng, Phng Dng Qun chuyn quyn cy th, che giu tin vng, mt mnh cai
qun cng vic. Qu nhn trong cung, da vo cc quan S, Ph, khng d bn vic nc.
Tin vng mt i, qu nhn tui cn t, ngy phng t cn mi, trong lng vn trm nghi ng
v vic y cho l theo phe hp tung khng th Tn khng phi l ci li lu di cho nc, nn
mun thay lng i , ct t t li trc th Tn. ang nh rui xe i mau, cht c nghe
li bo sng r ca s gi.

Triu Vng nghe theo Trng Nghi.

Trng Nghi bn i v pha Bc, n nc Yn, ni vi Yn Chiu Vng:

- Nc m i vng thn thin, khng u bng Triu. Xa Triu Tng T g ch cho vua
nc i. Triu Tng T thn tnh nc i bn hn vi vua nc i gp nhau i Cu Ch.
Tng T sai th lm ci mi mc bng kim kh c cn di, c th dng nh ngi. Tng
T cng vua nc i ung ru ngm dn ngi nh bp: Khi chn vui say th bng ngay
canh nng ln, quay mi mc nh n. By gi ung ru vui say, n lc dng canh nng,
nh bp bng canh ln, nhn quay mi nh vua nc i cht. c u vua nc i thy
nhy nha ra t. Ch ca Tng T nghe tin y, bn mi trm t m mnh, cho nn n
nay c ni tn l Ma Trm (mi trm). Chuyn vua nc i b bi vong, thin h ai cng nghe.
Nay Triu Vng tham lam, tn bo, i vng thy r iu V li i vng cho Triu
Vng l ng thn chng? Triu c qun nh Yn hai ln vy quc nc Yn uy hip,
i vng ct mi thnh t Triu. Nay Triu Vng vo chu Dn Tr, dng t H
Gian th Tn. Nu i vng khng th Tn, Tn s em qun xung Vn Trung, Cu
Nguyn, xua qun Triu nh Yn, th Dch Thy, Trng Thnh khng phi l t ca i
vng na. V li ngy nay, Triu i vi Tn cng nh l qun, huyn ca Tn vy, khng dm
c qun cn by nh. Nay i vng th Tn, Tn Vng tt mng, Triu khng dm hnh
ng by. Th l pha Ty di vng c nc Tn mnh gip , m pha Nam khng c tai
v T, Triu. V th, nn mong i vng tnh ton k iu cho.

Yn Vng ni:

- Qu nhn l man di xa, tuy l ngi ln, nhng ch nh a tr con, khng c tr khn
theo mt mu k g Nay may c thng khch ch bo cho xin hng v pha Ty th Tn,
dng cho Tn nm thnh cui ni Hng Sn.

Yn Vng nghe Nghi. Nghi v bo, cha n HmDng th Tn Hu Vng cht. V
Vng ln ngi. V Vng t khi cn l thi t khng a Trng Nghi. n khi ln ngi,
qun thn phn nhiu gim pha Trng Nghi,

noi:

- Ch tin hn, hn ch xoay x bn nc c ngi a. Nu Tn cn dng hn na e lm
thin h ci.

Ch hu bit Trng Nghi thi khng c V Vng dng, u b lin honh, li hp tung.

Nm u thi Tn V Vng, qun thn ngy m ght Trng Nghi cha thi, th nhng li
trch mc ca T li dn n. Trng Nghi s b git, bn ni vi Tn V Vng:

- Nghi c ci k vng v, xin hin i vng.

V Vng ni:

- Th no?

Nghi ni:

- Mun mu tnh cho x tc nc Tn, th phng ng phi c bin c to, i vng mi c
th ct ly c nhiu dt. Nay nghe ni T Vng rt ght Nghi, Nghi u, T tt c qun
nh y. Cho nn Nghi xin i vng cho mang ci thn ngu n ny i sang Lng. T th
no cng em qun nh Lng. Qun ca Lng, T cm c mi di thnh khng dm ri
nhau, i vng nhn dp y nh Hn, vo Tam Xuyn, em qun ra ca Hm Cc, ko n
kinh Chu, khng nh chc g m t t ca Chu tt phi em ra. Mn uy th thin t,
cm nhng tch. y l vng nghip y.

Tn Vng ly lm phi, mi sp ba mi c binh xa a Trng Nghi vo Lng. T qu
nhin a qun nh Lng. Lng Ai Vng s lm. Trng Nghi ni:

- i vng ch lo. Ti xin bt T bi binh.

Nghi bn sai mn h l Phng H sang S, nhn tin sai ng ta sang T, bo T Vng:

- i vng rt ght Trng Nghi. Tuy nhin i vng gi Nghi Tn cng l hu y.

T Vng ni:

- Qu nhn ght Nghi, Nghi u ta tt c binh nh y. Sao li cho l gi hn?

S gi tha:

- Th l vng gi Nghi y. Khi Nghi ra i, vn dn Tn Vng: Mun mu tnh cho nh
vua th phng ng phi c bin ln, nh vua mi c th ct ly c nhiu t Nay T Vng
rt ght Nghi, Nghi u tt. c binh nh y. Cho nn Nghi xin cho li ci thn ngu n i
sang Lng. T tt c qun nh Lng. Qun ca T, Lng cm c nhau mi di thnh
khng dm ri nhau. Nhn dp y i vng nh Hn, vo Tam Xuyn, ko qun ra ca Hm
Cc, ri ko n kinh nh Chu, khng nh chc g m t t ca Chu tt phi em ra, ri
mn th thin t, cm nhng tch ca Chu. y l vng nghip y, Tn Vng ly lm
phi, mi sp ba mi c binh xa a Nghi vo Lng. Th l Lng trong, t lm mi
mt nc mnh; m ngoi i nh nc giao hiu vi mnh. M rng k cu ch, bn lng
ging t lm nguy mnh, v lm cho Nghi c Tn Vng tin cy. Thn bo gi Nghi.

l th y.

T Vng ni:

- Phi.

Bn sai bi binh. Trng Nghi lm tng nc Ngy mt nm, cht nc Ngy.


2. Trn Chn l k s du thuyt, cng vi Trng Nghi th Tn Hu Vng u c qu trng
v tranh nhau c nh vua yu. Trng Nghi ni xu Trn Chn vi Tn Vng:

- Chn trng ca, khinh s gi. Tn, S s l hai nc giao hiu vi nhau. Nay S khng thn
thm vi Tn m li thn vi Chn, th m Chn lo cho mnh nhiu m lo cho i vng th t
y. V li Chn mun b Tn sang S, sao i vng khng cho i?

Nh vua bo Trn Chn:

- Ta nghe ni ngi mun b Tn sang S, vic y c khng?

Trn Chn ni:

- C

Tn Vng ni:

- Li ca Nghi qu ng tht.

Trn Chn ni:

- Khng nhng mt Nghi bit m nhng k s thi th hc thuyt ca mnh u bit vic y. Ngy
xa T T trung vi vua m thin h tranh nhau mi ng ta ra lm quan; Tng Sm hiu vi cha
m m thin h xin lm con. Cho nn bn con hu m khng phi a ra khi lng xm,
chng t l con hu tt. B chng b m li ly c chng trong lng xm l ngi n b
gii. Nay nu Chn bt trung vi vua sao S li cho l trung c? Trung m li b b ri Chn
khng i S th i u?

Nh vua cho l phi, bn i Chn t t. Chn Tnc mt nm, Tn Hu Vng vn dng
Trng Nghi lm tha tng. Cui cng Trn Chn chy sang S, S cha trng dng Chn,
nhng sai Chn i s sang Tn. Khi i qua Lng, Chn mun vo yt kin T Th. T Th t
t khng tip. Chn ni:

- Ti n l v c vic mun hi ng. ng khng tip Chn. Chn sp i, khng i c.

Ngy khc T Th tip Chn, Chn ni:

- Sao ng thch ung ru th?

T Th ni:

- V khng c vic.

Trn Chn ni:

- Ti xin lm cho ng c nhiu vic c khng?

T Th ni:

- Th no?

Trn Chn ni:

- in Nhu (tng quc nc Ngy) c vi ch hu hp tung, S Vng nghi ng cha tin. ng
hy ni vi nh vua: Thn vi Yn Vng, Triu Vng l ch quen bit c, h my ln sai
ngi n ni, khng c vic g sao khng gp nhau? ng ni vi S Vng xin i, S Vng
cho ng i, ng ng xin nhiu xe, ch ly ba cht c by ra trc sn, ri ni r l i sang
Yn, Triu.

Thuyt khch ca Yn, Triu nghe bit, rui xe v bo vi vua h. Yn, Triu sai ngi n T
Th. S Vng nghe vy gin lm, ni:

- in Nhu cng qu nhn giao c, m T Th i sang Yn, Triu; th l in Nhu la di ta.
Vua S khng nghe theo vic hp tung ca Nhu. T nghe tin T Th i sang min Bc, sai
ngi em cng vic y thc cho T Th, T Th lm tng c ba nc. Cng vic u do T
Th quyt nh.

Chn bn n Tn. Hn, Ngy nh nhau mt nm tri khng xong. Tn Hu Vng mun cu
h, hi cc quan hu. C ngi ni cu l hn, c ngi ni ng cu. Hu Vng cha quyt
nh c vic y. Cht Trn Chn n Tn, Tn Hu Vng ni:

- Ngi b qu nhn i sang S, vy c nh qu nhn khng?

Trn Chn ni:

- i vng nghe chuyn Trang Tch nc Vit ri ch?

Vua ni:

- Cha nghe.

Trn Chn ni:

- Trang Tch l ngi Vit lm quan nc S n tc cm ngc khu. c t lu b bnh. S
Vng ni: Tch l k hn mn nc Vit, nay lm quan nc S n tc cm ngc khu,
tht l ph qu, vy cn nh Vit chng? . Quan Trung t tha rng: Phm ngi ta nh
nhung th tt lc c bnh au m. Hn nh Vit th ni ting Vit, khng nh Vit th ni
ting S. Sai ngi n nghe th ng ta vn cn chung ting Vit. Nay thn tuy b b ui
sang S, h khng ni c ting Tn sao?

Hu Vng bo:

- Phi. Nay Hn, Ngy nh nhau mt nm khng xong, c ngi bo qu nhn cu h l hn,
c ngi bo ng cu h. Qu nhn khng quyt nh c, mong ngingoi vic v vua ca
ngi, cn v qu nhn mu tnh vic y.

Trn Chn ni:

- c ai em chuyn Bin Trang T m h ni vi i vng cha? Bin Trang mun dm
h, a tr qun tr ngn ni rng: Hai con h sp n tht con tru, n ngon ming th no
chng cng tranh nhau, tranh nhau th phi nh nhau. Khi nh nhau th con h ln b thng,
con h nh cht. Nhm con b thng m m th lm mt vic m c c hai. Bin Trang T
cho l phi, ng ch. c mt lt hai con h qu nh nhau tht, con ln b thng, con nh
cht, Bin Trang T nhm con b thng m m, lm mt vic m qu c c hai con h.
Nay Hn, Ngy nh nhau mt nm tri khng xong, th no nc ln cng b thng, nc
nh cng b mt. Nhm nc b thng m nh, lm mt m c hai, cng nh chuyn Bin
Trang T m h vy. Vua ca thn cng nh i vng chng lo vic g khc.

Hu Vng ni:

- Phi

Ri khng cu ai, nc ln qu b thng, nc nh b mt. Tn dy qun nh c nc ln.
l mu k ca Trn Chn.

3. T Th (tn quan nc Ngy) l ngi t m Tn nc Ngy, tn l Din, h l Cng Tn,
T Th khng chi vi Trng Nghi. Trng Nghi v Tn sang Ngy, Ngy Vng dng Trng
Nghi lm tng quc. T Th bc bi sai ngi bo Hn Cng Thc:

- Trng Nghi lm cho Tn, Ngy giao hiu vi nhau. Hn ni rng: Ngy nh Nam
Dng, Tn nh Tam Xuyn. Ngy Vng s d qu Trng Nghi l v mun c t ca
Hn v mun ly Nam Dng. Ti sao ng khng mi ng Cng Tn Din n cho ng ta lm
quan to? Nu lm th th c th cn tr c s giao hiu ca Tn v Ngy. Ngy tt lo nh
Tn m b Nghi, thu np Hn m dng Din lm tng quc.

Cng Thc cho l tin, nhn giao t ca Hn cho T Th lm cng. Qu nhin Din lm
tng quc nc Ngy.

Trng Nghi i. Vua nc Ngha C sang triu nc Ngy. T Th nghe tin Trng Nghi li lm
tha tng nc Tn, ght Nghi, bn ni vi vua nc Ngha C:

- ng xa sau ny li khng c gp nhau na. Xin by t s tnh.

Ri ni:

- Cc nc Sn ng khng lm g th Tn c dp t ph, cp bc t nc ngi. Nu
cc nc nh Tn, Tn s nh phn s gi, nng phn l vt phng s nc ngi.

n sau, nm trc nh Tn, Trn Chn bo Tn Vng:

- Vua nc Ngha C l vua hin trong cc nc Man Di. Chng bng t lt h lm yn tm
h.

Tn Vng ni:

- Phi.

Bn ly nghn tm gm thu, trm ngi n b a cho vua nc Ngha C. Vua nc Ngha
C mi qun thn n bn:

- Cng Tn Din ni l th chng(12)?

Bn c qun nh p Tn, qun Tn b thua to gn p L B. sau khi Trng Nghi cht, T
Th vo lm tng nc Tn, c ln mang n tng quc nm nc lm c trng.

4. Thi s cng ni: t Tam Tn c nhiu k s quyn bin. Nhng k ch trng hp tung,
lin honh lm cho Tn mnh, ni chung u l ngi ca Tam Tn. Vic lm ca Trng
Nghi t hi hn vic lm ca T Tn. Song ngi i ght T Tn, v T Tn cht trc, Nghi
li nu by ch km ca T Tn bnh vc ci thuyt ca mnh, lm cho thuyt lin honh
ca mnh thnh cng. Tm li, c hai ngi y u l nhng k gian tr nguy him lm sao!

................................................

(1). Mt chi tit ht sc in hnh.

(2). T ca T M Thin.

(3). Nh Chu: ng Chu v Ty Chu.

(4). Chn vc: Vua H V c chn ci vc tng trng cho chn chu trong thin h. Thi
tam i coi chn vc y l bo vt kh truyn nc. Thnh Thang thin chn vc y ra Thng
p. Chu V Vng li thin ra Lc p.

(5). Lng: i Lng l ni Ngy Hu Vng ng .

(6). Xin hi ct: xin t chc, ni cho hi ct c em v chn qu hng.

(7). T hu ca i vng ngha en l cc qun hu, y l ch nh vua.

(8). t him tr, sng Hong H vt ngang, bn b bin gii che ngn lm cho nc vng
chc.

(9). Khu l th ngc m vng hu c cm khi triu hi t t, thi phong kin dng ngc lm
con tin. Ngc khu ty theo tc v c khc nhau.

(10). Qun: qu cn nng 30 cn.

(11). ni nh Triu. Ngy gip t l ngy V Vng nh v tiu dit Tr.

(12). Din ni Tn chng thng g vua nc Ngha C mun c yn n th ch c mt cch
l nh Tn thi.


Mnh T, Tun Khanh Lit Truyn -

T hi S Cng ni:

- Ti c sch Mnh T n ch Hu Vng nc Lng hi, Ly g lm li cho nc ti,
khng lc no khng b sch m than: Than i! Li qu thc l u mi lon vy! Khng T t
ni li l thng phng ci gc ca lon. Cho nn ni theo li m lm th nhiu s
on. T thin t n ngi thng, ci t tham li c khc g nhau!

2. Mnh Kha, ngi huyn Tru, th nghip hc tr ca T T. Khi thng o l, Mnh
Kha sang th T Tuyn Vng. T Tuyn Vng khng bit dng, ng i sang Lng. Lng
Hu Vng cng do d, thy nhng li Mnh Kha ni, cho l vin vng khng st s tnh. Lc
by gi Tn dng Thng Qun m nc giu binh mnh; S, Ngu dng Ng Khi m nh
thng lm yu ch; T Uy Vng, T Tuyn Vng dng bn Tn T, in K m ch hu
hng v ng chu T. Thin h ang lo hp tung, lin honh, ly vic nh nhau lm gii.
Th m Mnh Kha li ni o c ca cc i ng, Ngu, Tam i. V th, ng i n u
cng khng c va . ng lui v cng bn Vn Chng xp t th t trong Kinh Thi, Kinh
Th, thut ci ca Trng Ni, lm ra by thin sch Mnh T.

Sau Mnh Kha c bn Tru T, T c ba Tru T. Trc tin c Tru K ly vic nh n cm
can Uy Vng, nhn y c d chnh s, phong lm Thnh Hu m nhn n tng quc.
ng ta sng trc Mnh T. Th n Tru Din, sng sau Mnh T. Tru Din thy nhng v
vua cc nc cng hoang dm, xa x, khng hay chung c nh cc bc i hin, trc sa c
thn mnh, ri sau ban b c y n k dn hn. Tru Din bn xem xt k s tiu dit, sinh
trng ca m dng m vit ra vic bin chuyn l lng, vin vng. u ui thin i Thnh
hn mi vn ch, li l mng mnh rng ln khng ging li thng thy. Phi trc nghim
vt nh ri c suy rng ra n ch v b bn. Trc k t i ny ri i ngc ln n thi
Hong . Cc hc gi cng theo i th v i thnh suy, ri nhn th chp nhng iu lnh
iu g, v cc ch , suy xa ra n khi tri t cha sinh, m mt khng th kho cu m xt
n cng c. Trc tin ng ta k nhng danh sn, rng ln, hang hc, cm th, cc sn vt
qu do cc thu th sinh ra Trung quc. Nhn th, ng ta suy ra n nhng ci ngoi b, m
ngi ta khng trng thy c. Tru Din ni, t khi khai thin lp a n gi, nm c
chuyn vn, vic chnh tr mi thi mi khc nhng u ph hp vi s chuyn vn y. Ci m
bn nh nho gi la Trung quc, ch chim mt phn tm mi mt ca thin h. Trung quc
tn l Xch Huyn Thn Chu. Bn thn Xch Huyn thn chu c chn chu. Nhng chn chu
ca vua V khng c k vo s chu ny. Ngoi Trung quc c chn ch nh Xch Huyn
Thn Chu, tc l Cu Chu. Ri ngoi Cu Chu y li c b nh bao quanh, nhn dn cm
th khng th giao thng vi nhau nh trong mt khu, th mi l mt chu. C chn chu nh
th li c b c bao bc ngoi l ch tri t gip nhau. Hc thut ca ng u i loi nh
th. Song tm li, u ct nhn, ngha, tit kim, nhng iu thi hnh gia vua ti trn di,
su bc thn, y mi l bt u thi. Cc bc Vng cng, i nhn, thot tin thy thuyt ca
ng ta u knh s lo lng mun thay i theo, nhng sau khng th lm c. V th Tru T
c trng nc T. Tru T n nc Lng, Lng Hu Vng ra tn ngoi ng n, gi
l khch ch. Tru T n nc Triu, Bnh Nguyn Qun i nghing ngi, o qut chiu.
Tru T sang nc Yn, Chiu Vng cm chi qut t i trc, xin ngi vo ch cc t
th nghip, dng cung K Thch, thn hnh th Tru T lm thy. Tru T lm ra thin Ch
Vn. Tru T i chi cc nc ch hu c tn knh nh th, u ging nh Trng Ni b i
nc Trn, nc Thi; Mnh Kha b khn nc T, nc Lng? Cho nn V Vng ly nhn
ngha nh Tr m nn nghip vng; B Di i khng n thc nh Chu; V Linh Cng hi
vic chin trn m Khng T khng p; Lng Hu Vng mu nh Triu, Mnh Kha ni
vic Thi Vng b t Mn. H u phi ch bit a dua theo i. Cm ci ct vung mun tra
vo ci l trn, th lt sao c? C ngi ni Y Don i vc m gip vua Thang, lp c
nghip vng; Bch L H cho tru n di xe m gip Mc Cng nn nghip b. Trc
c hp ri sau mi a cc vua y n o ln. Tru Din ni tuy khng theo khun php,
nhng nu em dng cng c ci nh em vc nu tru m nu g chng?

Tru Din cng cc thy di ni Tc Mn nc T nh bn Thun Vu Khn, Thn o,
Hon Uyn, Tip T, in Bin, Tru Thch u lm sch ni vic tr lon cu hp cc vua
ng thi, no c th k ht c!

3. Thun Vu Khn, ngi nc T, nghe rng, nh nhiu, hc khng chuyn ch vo ci g. V
vic can gin v du thuyt, Khn hm m t cch ca n Anh, nhng li ct ch n nh
vua, nhn xem sc mt. C ngi khch a Khn vo yt kin Lng Hu Vng. Hu Vng
ui cc ngi t hu ra, ngi mt mnh tip kin Khn. Ln th hai, Khn vn khng ni g.
Hu Vng ly lm l, trch ngi khch:

- Ngi khen Qun Trng, n Anh khng bng Thun Vu tin sinh. Nhng lc yt kin qu
nhn, qu nhn vn khng c nghe g. C l no qu nhn khng ng ng ta ni chuyn
? Ti sao th?

Ngi khch ni li vi Khn. Khn ni:

- ng th! Ti ln trc yt kin nh vua, thy nh vua ang ngh n vic rong rui; ln sau li
yt kin, thy nh vua n thanh m. V th, ti im lng khng ni g.

Ngi khch v bo li u ui vi Hu Vng. Nh vua c s, ni:

- i! Thun Vu tin sinh tht l thnh nhn vy! Ln trc Thun Vu tin sinh n th c ngi
dng ta con nga hay, ta cha kp coi th gp tin sinh n. Ln sau, c ngi dng ta ngi ht
hay, ta cha kp th cng li gp tin sinh n. Qu nhn tuy ui ngi chung quanh ra
ngoi, song lng ring qu thc ang ngh n nhng ci .

Sau Thun Vu Khn li n yt kin, ni chuyn sut ba ngy ba m khng mi. Hu
Vng mun cho Khn lm a v khanh tng, Khn bn t t i. By gi Hu Vng ly xe
m, thng bn nga, b la, thm ngc bch v mt trm nn vng tin Khn. Khn sut i
khng ra lm quan.

4. Thn o l ngi nc Triu. in Bin, Tip T l ngi nc T. Hon Uyn l ngi
nc S, u theo hc thuyt v o c ca hong , Lo T, nhn m rng ra, xp t
ngha c th t. Cho nn Thn o lm Thp Nh Lun, Hon Uyn lm Thng H Thin,
cn in Bin, Tip T u c li bn lun.

5. Tru Thch l ngi trong bn mn Tru Din nc T, cng chn lc ly nhiu iu
trong hc thut ca Tru Din chp thnh vn. V th, T Vng khen ngi Thch. T hng
Thun Vu Khn tr xung u c gi l Lit i phu. Nh vua sai lm cho to nh ch
ng ng nm ng su c ca cao nh ln, t s tn trng yu qu, n tip cc tn khch ca
ch hu trong thin h ni rng nc T mi c cc hin s trong thin h.

6. Tun Khanh ngi nc Triu, nm mi tui mi i hc nc T. Hc thuyt ca Tru
Din th vu khot, hunh hoang, ch ni sung. Tru Thch th vn hoa y nhng kh thi
hnh. Thun Vu Khn th lu mi c c iu hay. Cho nn ngi T c cu ca, Ni tri
ni t l Din; v rng v phng l Thch, h bu du xe (1) l Khn. Bn in Bin u
cht trong thi T Tuyn Vng. Tun Khanh l bc thy gi nht. Nc T tn knh l Lit
i phu, v Khanh ba ln lm t tu. C ngi T gim Tun Khanh. Tun Khanh bn sang
S. Xun Thn Qun cho Tun Khanh lm huyn lnh Lan Lng. Xun Thn Qun cht ri,
Tun Khanh lui v, nhn lm nh Lan Lng. L T c ln n theo hc v sau lm tha tng
nc Tn.

Tun Khanh ght chnh s thi d c, nc mt, vua hng lun lun ni nhau. Cc vua khng
theo c o ln m lo cng t, bi ton, tin iu may, iu ri. Bn nho b lu, cu n, nh
nhen nh bn Trang Chu li dng li khi hi lm ri lon phong tc. Tun Khanh bn xt
nhng hnh vi o c ca o Nho, o Mc, xt ngun gc ca vic hng thnh, bi vong, lit
thnh th t, lm ra sch vi vn ch, ri cht, chn huyn Lan Lng.

7. nc Triu cng c Cng Tn Long ch trng thuyt cng v trng ging nhau v
khc nhau v c li ni ca Kch T.

8. nc Ngu c thuyt ca L Khi v vic dng ht ci sc ca t. nc S c sch Thi
T, Trng L. Chu A nc T c sch Hu T. T Mnh T n Hu T, i c nhiu sch,
cho nn khng bn chuyn ca nhng ngi y.

9. Mc ch l i phu nc Tng, gii vic chng gi, ch trng tit kim trong vic dng. C
ngi bo Mc ch ng thi vi Khng T. C ngi bo sng sau Khng T (T M Thin
rt ch trng n nhng nh t tng gia. Khng nhng ng dnh mt thin cho Khng T, m
cn ni n tt c cc nh t tng ca Trung quc c. Ngoi nhng thin ni v Khng T,
Lo T, v...v..., tc gi cn vit thin Trng Ni t truyn, ni v cc hc tr ca Khng T
nh T Du, T H, Nhan Hi, v...v... v thin Nho Lm lit truyn ni v cc nh Nho i Tn
v i Hn ).

................................................

(1). Bu ng du ca xe tuy ht du, nhng h nng th cn c du chy ra. ni Thun Vu
Khn c nhiu tr thc kh m ht c.

o0o


Bnh Nguyn Qun, Ngu Khanh Lit Truyn -

B nh Nguyn Qun Triu Thng l cng t nc Triu. Trong hng cng t, Thng l ngi
hin hn c. Thng thch tn khch, tn khch n my nghn ngi. Bnh Nguyn Qun lm
t tng cho Triu, Hu Vn Vng v Hiu Thnh Vng, ba ln thi khng lm t tng, ba
ln tr li a v, c phong ng V Thnh.

Lu nh Bnh Nguyn Qun nhn xung nh dn. Nh dn c ngi qu khp khing ra mc
nc. M nhn ca Bnh Nguyn Qun trn lu trng thy th ci r. Hm sau, ngi qu
n ca nh Bnh Nguyn Qun, ni:

- Ti nghe ni ngi yu k s, s d k s khng ngi xa ngn dm m n l v ngi bit qu k s
m khinh thng bn t thip. Ti khng may b tn tt, th m hu cung ca ngi li ci. Ti
xin ci u con ngi ci ch nho ti.

Bnh Nguyn Qun ci p:

- Vng.

Ngi qu ra i. Bnh Nguyn Qun ci m rng:

- Thng kia li mun ly c mt n ci m i git m nhn ca ta. Tht l qu ng!

Rt cuc, Bnh Nguyn Qun khng git.

c hn mt nm, tn khch, mn h, x nhn dn dn b i qu na. Bnh Nguyn Qun ly
lm l, ni:

- Thng i i cc v cha h dm tht l. Ti sao nhiu ngi li b i nh th?

Mt ngi mn h bc ra, ni:

- V ngi khng git m nhn ci ch nho con ngi qu kia, v ngi yu sc p m khinh
thng k s cho nn k s b i thi.

Bnh Nguyn Qun bn chm u m nhn ci ch nho ngi qu, on thn hnh n
nh ngi qu t li. Sau , cc mn h dn dn tr li.

Thi by gi nc T c Mnh Thng Qun, nc Ngy c Tn Lng Qun, nc S c
Xun Thn Qun u ra sc ua nhau v mt tip i k s.

2. Qun Tn vy Hm an (Nm - 260 - tng Tn Bch Khi nh thng qun Triu Trng
Bnh. Nm - 258, vy hm th ca Triu l Hm an. ) Vua Triu sai Bnh Nguyn Qun i
cu cu, tn S lm minh ch, hp tung nh Tn. Bnh Nguyn Qun nh em hai mi
ngi thc khch, mn h c dng lc v ti vn v cng i. Bnh Nguyn Qun ni:

- Nu dng vn m xong xui th tt. Dng vn khng xong th bt lun th no, cng phi ung
mu n th ni miu ng, phi nh xong hp tung ri mi v (1). Khng tm k s ngoi,
ch ly trong s thc khch, mn h cng .

Bnh Nguyn Qun ch chn c mi chn ngi, cn ra khng ng ly, nn khng lm sao
con s hai mi. C ngi mn h l Mao Toi bc ra, t tin c mnh vi Bnh Nguyn
Qun:

- Toi nghe ni ngi sp hp tung vi S, nh cng i vi hai chc ngi thc khch mn h
m khng tm ngoi. Nay cn thiu mt ngi, vy xin ngi ly ngay Toi ny cho s m
i.

Bnh Nguyn Qun ni:

- Tin sinh lm mn h nh Thng n nay my nm ri?

Mao Toi p:

- n nay ba nm.

Bnh Nguyn Qun ni:

- Phm k s ti gii trn i, cng nh ci di trong ti, mi di phi li ngay ra ch! Tin
sinh nh Thng n nay ba nm, xung quanh khng thy ai khen ngi, tin c. Thng vn
cha nghe g, th tc l tin sinh khng c ti nng, tin sinh khng i c u, tin sinh li
thi (2). Mao Toi ni:

- Ti mi hm nay mi xin vo trong ti y thi (3). Nu Toi ti sm trong ti th tt c ci
di u l ra ngoi, ch thm l ci mi di m thi u.

Bnh Nguyn Qun bn cng Toi ra i. Mi chn ngi kia a mt nhn t ci Toi, nhng
khng ni ra.

Khi n nc S, Mao Toi cng mi chn ngi kia bn bc. C mi chn ngi u phc.

Bnh Nguyn Qun bn vi nc S v vic hp tung, ni s li hi nh th no, sut t khi mt
tri mc cho n lc ng bng vn cha vo u. Mi chn ngi bo Mao Toi:

- ng ln i.

Mao Toi chng kim thon thot bc ln cc bc thm, bo Bnh Nguyn Qun:

- Vic hp tung li hay hi th ch hai ting l quyt nh. Nay ngi bn vic hp tung t lc
mt tri mc, n khi mt tri ng bng cn cha xong l c lm sao?

Vua S hi Bnh Nguyn Qun:

- Khch lm g th?

Bnh Nguyn Qun ni:

- l x nhn ca Thng y.

Vua S qut:

- Xung ngay i! Ta ni chuyn vi ch nh ngi, nh ngi lm ci tr g th?

Mao Toi chng kim tin ln:

- Nh vua s d qut mng Toi l v nh vua cho rng nc S ng ngi! Nay trong vng
mi bc th nh vua khng th cy vo ch nc S ng ngi c! Tnh mng ca nh vua
ang nm trong tay Toi. Ch ti ngi y, ti sao li nhic mng ti? V chng Toi nghe: vua
Thang ch c by mi dm t m lm vng thin h, vua Vn Vng ch c mt trm dm
t m ch hu thn phc. H c nh vy u phi v binh s h ng? Tri li chng qua
v h kho gi ly th, nh , tr ci oai ca h m thi. Nay nc S, t vung nm ngn
dm, k cm kch mt trm vn ngi; l ch da dng ln c nghip b vng. Nc S
mnh nh vy, thin h ai ch ni. Bch Khi chng qua ch l mt thng nhi m thi! Nhng
hn em my vn qun gy chin vi S, nh mt trn th ly c t Yn, t Snh, nh hai
trn t chy Di Lng, nh ba trn lm nhc n tin nhn nh vua (4). l ci on trm i,
nc Triu ly th lm xu h, th m nh vua khng bit xu. K hp tung l v li ch ca
nc S ch u phi v li ch ca nc Triu! Ch ti ngi y m qut mng ti l li lm
sao?

Vua S ni:

- Vng, vng! Qu tht ng nh li tin sinh dy. Ti xin em nc nh theo k hp tung.

Mao Toi ni:

- Vic hp tung quyt nh cha?

Vua S ni:

- Quyt nh ri.

Mao Toi bo nhng ngi hu cn vua S:

- Ly mu g, ch, nga em li y!

Mao Toi bng chic mm ng, qu dng vua S, ni:

- Xin nh vua ung mu nh vic hp tung; ri n ch ti, sau na n Toi!

Bn nh vic hp tung ngay trn in (5). Mao Toi tay tri bng mm huyt, tay phi vy
mi chn ngi kia, ni:

- Cc anh em huyt ny ung vi nhau di thm, cc anh xong lm, tht l nh ngi ta
m nn vic vy.

Khi nh hp tung xong, v n nc Triu, Bnh Nguyn Qun ni:

- Thng t nay khng dm xem xt k s na. Thng xem xt k s, nhiu k c nghn ngi, t
ra cng c vi trm, t cho l mnh khng b xt nhn ti trong thin h, th m nay b st
Mao tin sinh y. Mao tin sinh n S mt phen, lm cho thanh th nc Triu c tn
trng hn chn vc, hn chung i L (6). Ba tc li ca Mao tin sinh mnh hn o qun
trm vn. Thng ny khng dm xem xt k s na!

Bn tn Toi lm thng khch.

3. Sau khi Bnh Nguyn Qun v Triu, vua S sai Xun Thn Qun n cu Triu. Tn Lng
Qun cng gi mnh vua Ngy dnh ly qun ca Tn B n cu Triu (7). Nhng u cha
n. Qun Tn vy Hm an gp. Hm an nguy ngp sp u hng. Bnh Nguyn Qun rt lo
lng.

Con ngi coi trm Hm an l L ng ni vi Bnh Nguyn Qun:

- Ngi khng lo nc Triu mt hay sao?

Bnh Nguyn Qun ni:

- Nc Triu mt th Thng b bt lm t, khng lo sao c?

L ng ni:

- Dn thnh Hm an ly xng ngi cht m nu ci, i con cho nhau n, tnh th nguy
ngp lm ri, th m hu cung ca ngi c n hng trm ngi, t thip th mc la l, go tht
th tha ma. Tri li, dn o ngn khng c lnh, tm cm khng c m n. Dn nguy
khn, binh kh ht: c ngi o g lm do, lm tn. Tri li, dng chung khnh ca ngi
vn nh xa. Nu Tn ph nc Triu th ngi lm sao c c nhng y? Nu nc Triu
cn, ngi lo g khng c? Nay ngi c th khin t phu nhn tr xung u ghi tn vo hng
ng s tt, chia vic m lm, em tt c ca ci trong nh ra phn tn nui qun s. Qun s
ang trong lc nguy khn th h d cm thy n c ca ngi.

Bnh Nguyn Qun nghe theo, kt qu c ba nghn ngi cm t. L ng bn cng ba nghn
ngi xng vo nh qun Tn. Qun Tn v vy phi lui ba mi dm. Li gp lc cu binh ca
nc S, nc Ngy n, qun Tn bn rt lui. Hm an c bo ton, L ng cht trn,
ngi cha c phong lm L Hu.

4. Ngu Khanh mun xin vua Triu phong thm t cho Bnh Nguyn Qun, v Bnh Nguyn
Qun cu c Tn Lng Qun n cu thnh Hm an (8).

Cng Tn Long nghe vy ang m i xe nga n yt kin Bnh Nguyn Qun, ni:

- Long ti nghe ni Ngu Khanh mun xin phong thm t cho ngi, v c Tn Lng Qun cu
c thnh Hm an, iu c hay khng?

Bnh Nguyn Qun ni:

- C.

Long ni:

- Vic ny rt khng nn. Nh vua cho ngi lm t tng nc Triu, khng phi v trong nc
Triu khng c ai ti nng v mu tr nh ngi. Nh vua ct t ng V Thnh phong cho
ngi, khng phi v ngi c cng, cn ngi trong nc th khng c cng, m ch v ngi l thn
thch thi. Ngi s d nhn n t tng khng t chi v c mnh bt ti, c ct t khng
t chi v c mnh khng c cng, cng v ngi t cho mnh l thn thch. Nay nu nhn vic
cu c Tn Lng Qun cu Hm an m xin t phong, th tc l ngi mt mt c phong
p v c l thn thch, li mt mt k cng c phong nh mi ngi thng trong nc,
thc l khng hp l cht no. V chng Ngu Khanh nm c hai mt. Nu vic thnh thi ng ta
nm ci kh i n y i ngi bo n; nu vic khng thnh th ng ta vn c ci h danh
khin ngi phi chu n ng ta. Ngi nht nh ng nghe.

Bnh Nguyn Qun bn khng nghe li Ngu Khanh.

Bnh Nguyn Qun cht nm th mi lm i Hiu Thnh Vng nc Triu (-251 trc cng
nguyn). Con chu ni di i i, mi n khi nc Triu mt mi ht. Bnh Nguyn Qun hu
i Cng Tn Long. Cng Tn Long gii li bn kin, bch (cng, trng) (9) n khi Tru Din
(10) sang Triu ni o ln, Bnh Nguyn Qun bn trut Cng Tn Long.

1. Ngu Khanh l mt k s du thuyt. Ngu Khanh mang dp mo, o ti n du thuyt Hiu
Thnh Vng nc Triu. Ngu Khanh yt kin ln th nht c nh vua cho trm dt vng
(11), mt i ngc bch bch. Ngu Khanh yt kin ln th hai c lm thng khanh (12) nc
Triu, cho nn hiu l Ngu Khanh. Nc Tn v nc Triu nh nhau Trng Bnh (13),
nc Triu khng thng, mt mt u. Vua Triu cho mi Lu Xng v Ngu Khanh vo ni:

- Qun nh khng thng, u li cht, by gi qu nhn c nn sai qun cun gip xng vo
qun ch (14) khng?

Lu Xng ni:

- V ch, khng bng sai i s i cu ho.

Ngu Khanh ni:

- ng Xng s d ni cu ho, v cho rng nu khng cu ho th no qun cng thua to.
Nhng vic mun ho hay khng l tu nc Tn. By gi nh vua hy nhn tnh th nc
Tn xem n c mun nh bi qun Triu khng?

Nh vua ni:

- Nc Tn dc ton lc, nht nh n ch mun nh bi qun Triu m thi.

Ngu Khanh ni:

- Xin nh vua nghe ti, sai s em ca qu cu thn vi nc S, nc Ngy; nc S, nc
Ngy mun nhn ca qu ca nh vua th th no cng phi nhn s ca ta. Mt khi s ca
Triu vo nc S, nc Ngy th Tn cho rng thin h hp tung, v th no cng lo s.
C nh th mi c th cu hn c.

Triu Vng khng nghe, cng vi Bnh Nguyn qun quyt nh cu ho, sai Trnh Chu vo
Tn. Tn nhn Trnh Chu. Triu Vng gi Ngu Khanh n ni:

- Qa nhn khin Bnh Dng Qun cu ho vi Tn, Tn nhn Trnh Chu ri, ng thy
th no?

Ngu Khanh p:

- Nh vua khng cu ho c u, qun nht nh b nh bi. Thin h mng chin thng u
n Tn c ri. Trnh Chu l ngi sang vo Tn, Tn Vng v ng Hu (15), th no cng
tn trng ng ta lo vi thin h. Nc S v nc Ngy cho rng nc Triu cu ho ri,
nn khng n cu nh vua, Tn bit thin h khng n cu nh vua th th no vic ging
ho cng khng th thnh.

Qu nhin ng hu tn trng Trnh Chu khoe vi nhng ngi thin h n mng chin
thng, v cui cng khng chu ging ho. Qun Triu thua to Trng Bnh. Qun Tn bn
vy Hm an, nc Triu b thin h ci.

2. Sau khi Tn gii vy Hm an, Triu Vng cho ngi vo chu nc Tn, sai Triu Hch
phng mnh i s Tn, ct su huyn ging ho.

Ngu Khanh ni vi Triu Vng:

- Qun Tn tn cng nh vua mi mt ri tr v, hay l theo nh vua, h cn sc tin
nh, nhng v thng nh vua cho nn khng nh (16)?

Nh vua ni:

- Qun Tn tn cng ta l dc ton lc ra m nh, chc chn v mt mi cho nn mi v.

Ngu Khanh ni:

- Qun Tn khng dc ton lc ra nh ci m h khng ly c, mt mi tr v. Nay nh
vua li cho h ci m sc h khng ly c, nh th l gip nc Tn t nh mnh. Sang
nm qun Tn li nh nh vua, nh vua s khng cn cch no cu c mnh na.

Nh vua em li ca Ngu Khanh ni li vi Triu Hch. Triu Hch ni:

- Ngu Khanh c th bit ht c tnh hnh binh lc Tn khng? D rng qun Tn khng
sc tin nh i na, nu ta khng cho h ming t nh nh hn n kia, nhng nu sang
nm Tn li n nh, liu nh vua c khi phi ct t ca mnh trong su thnh ging ha
khng?

Nh vua hi:

- Nu ta nghe li ngi m ct t th ngi lm th no cho sang nm Tn khng n nh ta
na khng?

Triu Hch p:

- Vic y qu thc thn khng dm chc. Ngy xa, Tam Tn giao kt vi Tn rt l thn thit.
Nay s d Tn ho hiu vi Hn, Ngy m nh nh vua, l v nh vua th Tn khng bng
Hn, Ngy. Thn xin v nh vua tr b ci vic b nh v bi bc vi ngi thn, m ca i em
l vt cng ho thn nh nc Hn, nc Ngy. Nu lm nh vy ri m sang nm li ch mt
mnh vua b nc Tn nh th l v nh vua th Tn khng bng Hn, Ngy. Vic qu
thc thn khng dm chc.

Nh vua em iu y ni li vi Ngu Khanh. Ngu Khanh p:

- Hch ni nh vua khng cu ho nu sang nm Tn li nh nh vua, nh vua c khi ct t
trong su thnh kia cu ho c khng? Tri li, nu nh vua cu ho th Hch li khng
dm chc th no Tn cng khng nh na. th th nay tuy nh vua c ct su thnh cng
khng c ch g. Sang nm Tn li nh, ta li ct ci t m n khng c sc nh ly, np
cho n cu ho, l ci thut t tiu dit vy. Chi bng ng cu ho. Tn c gii tn cng
i na cng khng th ly c su huyn; Triu c chng gi km i na, cng khng mt su
thnh. Tn nh chn tr v, th no qun cng mi mt, ta ly su thnh gi thin h cng
nh qun Tn mi mt, tc l ta mt thnh cho thin h, nhng c b li Tn. Nh th
nc ta vn cn c li, chng hn c ngi m chu ct t, t lm yu mnh cho Tn mnh
ln hay sao? Nay Hch ni Tn thn vi Hn, Ngy, m li nh Triu, l cho rng Hn, Ngy
khng cu Triu m qun ca nh vua th no cng b c lp. l do nh vua th Tn khng
bng Hn, Ngy. Nh vy khin nh vua mi nm ct su thnh th Tn. Lm th tc l ngi
y m nhn ngita ly ht c thnh. Sang nm Tn li i ct t th nh vua c cho h
khng? Nu khng cho th th l b tt c ci cng ct t ngy trc, li gy nn ci tai ho b
Tn nh, nu cho th khng cn t na m cho. Tc ng c cu, K mnh gii tn cng,
k yu khng th chng . Nu nh vua c ngi yn m nghe theo Tn th qun nc Tn
khng kh nhc g li ly c nhiu t. l cch lm cho Tn mnh thm v Triu yu i
vy. Ly nc Tn cng ngy cng mnh, m ct x nc Triu cng ngy cng yu, k chc
chn cn ko di mi khng thi. V chng t ca nh vua c hn, m i hi ca Tn th
khng cng. C lm theo li ly ci t c hn cung phng cho s i hi khng cng, theo
tnh th y chc s i ti ch khng cn nc Triu na.

Vua Triu bn bc cha quyt nh, th Lu Hon t Tn n.

Triu Vng bn mu k vi Lu Hon, ni:

- Cho Tn t vi khng cho Tn t, ng no hn?

Hon thoi thc ni:

- iu , thn khng bit c.

Nh vua ni:

- Tuy vy, ng c th ni ring ca ng xem.

Lu Hon ni:

- Nh vua c nghe chuyn b m ca Cng Ph Vn B khng? Cng Ph Vn B lm quan
L, mc bnh m cht, c hai ngi n b v ng ta m t st trong phng. Ngi m nghe
vy khng khc. Ngi bo mu hi, Sao con b cht m b khng khc? . Ngi m p,
Khng T l ngi hin, b ui t L m n khng i theo, nay n cht, n b li v n
m t st n hai ngi, th bit n t bc vi bc trng gi m hu vi n b. ng v
ngi m m ni nh vy, th l b m hin, nhng ng v ngi v m ni th th khng
khi b xem l ngi v ghen; cho nn li ni th vn l mt, nhng tu a v ngi ni ra;
cch hiu ca ngi nghe s thay i. Nay thn mi Tn v, thn ni l khng cho, th khng
phi l mu k; thn ni l cho, th s nh vua cho rng thn v nc Tn cho nn khng dm
p. Gi thn c by mu k cho i vng th khng bng cho l hn (17).

Nh vua ni:

- Vng.

Ngu Khanh nghe tin vo yt kin nh vua, ni:

- l li trau chut bn ngoi, xin nh vua ch nghe.

Lu Hon nghe vy li vo yt kin nh vua.

Nh vua li em li ni ca Ngu Khanh ni li vi Lu Hon. Lu Hon p:

- Khng phi th! Ngu Khanh ch bit mt m khng bit hai. Ti sao Tn, Triu nh ln nhau
m thin h u mng? L v h ngh rng, Ta hy da vo ci th ca k mnh m li dng
ci th ca k yu vy. Nay qun Triu b qun Tn lm nguy khn, nhng ngi thin h
mng chin thng, chc chn u Tn. Cho nn khng g bng ct t ngay m cu ho
cho thin h nghi v lm tho lng Tn. Nu khng, thin h s nhn lc nc Tn ang ni
gin, li dng lc nc Triu ang mt mi chia x Triu. Nc Triu s mt, cn g m i
ph vi Tn na. Cho nn thn ni Ngu Khanh ch bit mt mt khng bit hai, xin nh vua
quyt nh ngay i, ch ng bn bc na.

Ngu Khanh nghe tin vo yt kin nh vua, ni:

- Nguy qu! ng Lu lm cho Tn, nh th ch khin thin h thm nghi, ch c lm nc Tn
c va lng u! Ti sao ng ta li khng ni cch lm ca ng l ch cho thin h thy
ch yu ca mnh. V chng thn ni ng cho, khng phi l nht quyt ng cho. Tn i
nh vua su thnh, m nh vua li em su thnh t cho nc T. Nc T vn l k th su
sc ca Tn (18), nu c su thnh ca nh vua th s em tt c qun lc v hng ty nh
Tn. Nc T s nghe nh vua, chc khng i ni ht li. Nh th, tc l nh vua mt t cho
T, nhng s c b li Tn. Th l c th tr ci th su sc ca T v Triu i vi Tn, v
t cho thin h thy ta c sc mnh dm lm. Nu nh vua ban b iu y ra th binh cha ra
ti bin gii, thn cng thy Tn em ca ci qu bu n Triu v tri li, chnh Tn phi
cu ho vi nh vua. Hn, Ngy, nghe nh vua ho vi Tn, th no cng trng nh vua. H
trng nh vua tt s mang vt tin n cu thn vi nh vua. Nh vy nh vua lm mt vic m
kt c tnh ho ho ca ba nc, ng thi a v ca mnh i vi Tn cng do m thay
i (19).

Triu Vng ni:

- Phi.

Bn sai Ngu Khanh sang ng yt kin T Vng, cng bn v vic Tn. Ngu Khanh cha tr
v th s ca Tn n Triu (20). Lu Hon nghe vy b trn. Do , Triu ly mt thnh
phong cho Ngu Khanh.

3. c t lu, Ngy xin hp tung, Hiu Thnh Vng nc Triu cho mi Ngu Khanh n bn.

Ngu Khanh qua nh Bnh Nguyn Qun, Bnh Nguyn Qun ni.

- Ti mun ng theo k hp tung!

Ngu Khanh vo yt kin nh vua, nh vua ni:

- Nc Ngy xin hp tung.

Ngu Khanh p:

- Ngy sai ri!

Nh vua ni:

- V vy m qu nhn vn cha thun.

Ngu Khanh p:

- Sai ri.

Nh vua hi:

- Ngy xin hp tung, ngi ni Ngy sai, qu nhn cha nhn, ngi li ni qu nhn sai, nh
th th vic hp tung khng lm c hay sao?

Ngu Khanh p:

- Thn nghe ni nu nc nh hp tung vi nc ln, th khi gp iu li, nc ln s hng ci
phc, khi gp vic tht bi th nc nh chu ly ci v. Nay Ngy l nc nh xin ly ci v, m
nh vua l nc ln li t chi ly ci phc, cho nn thn ni nh vua sai, nc Ngy cng sai,
thn trm ngh vic hp tung l c li.

Vua ni:

- Phi.

Bn bn hp tung vi Ngy.

4. Ngu Khanh v vic Ngy T (21) khng coi trng chc vn h hu v n khanh tng, cng
b trn vi Ngy T. Rt cuc Ngu Khanh ri khi nc Triu, b khn Lng. Sau khi Ngy
T cht, Ngu Khanh bt c , bn lm sch, trn gp nht s vic i Xun Thu, di xem i
gn y. Sch gm tt c tm thin, l cc thin kt ngha, xng hiu, su ma, chnh
mu, v...v... bnh phm nhng iu hay d ca nc nh lc by gi, i truyn gi l sch
Ngu Th Xun Thu.

5. Thi S Cng ni:

- Bnh Nguyn Qun l mt trang cng t tuyt vi trong i trc. Nhng ng ta cha bit
ci o ln. Tc ng ni, Li lm cho tr m. Bnh Nguyn Qun tham nghe li t thuyt ca
Phng inh (22), khin cho qun Triu b vy hm Trng Bnh, b chn sng mt hn bn
mi vn, sut na mt Hm an. Ngu Khanh xt tnh th, liu s vic, by mu cho nc
Triu sao m kho th! n nh vic Ngu Khanh khng n cho Ngy T phi cht, rt cuc
b khn t i Lng, ngi tm thng cng bit l khng nn, hung bc hin ti! Th
nhng Ngu Khanh nu khng gp ci cnh bun b cng cc th khng th vit sch cho i
sau bit n mnh vy (23).

----------------------

(1). ni dng cch thng thuyt m m m xong xui th tt nht; nu khng, phi dng v
lc m p buc i phng, chnh v vy nn Bnh Nguyn Qun mi mang theo ngi gii c
vn ln v.

(2). Lp li my ln ch tin sinh t ma mai v kin quyt c tuyt.

(3). ni t trc n nay cha mun tr ti.

(4). Mao Toi nhc li chuyn c, vic th nht xy ra nm 279 trc cng nguyn. Nm 279,
tng Tn Bch Khi nh ly hai qun Yn, Snh ca S; nm 278 trc cng nguyn, Bch
Khi t Di Lng l ni c lng tm ca cc vua nc S. Nc S phi di n t Trn.
on ny ni Mao Toi gii c vn ln v.

(5). on ny p ng cu ni ca Bnh Nguyn Qun, nu dng vn khng c th phi
dng v lc. Nht thit phi hp tung ngay trn in mi nghe.

(6). Chn vc ca vua H V c. i L l ci chung ln i nh Chu, hai vt ny u l nhng
vt qu.

(7). Xem Tn Lng Qun lit truyn.

(8). Xem Tn Lng Qun lit truyn.

(9). Cng Tn Long l mt nh danh gia, ct phn tch r danh ngha. Trong thin Kin
Bch sch Cng Tn Long t c ni: Kin (cng), bch (trng), thch (), cho l ba c c
khng? - Khng c. Cho l hai c c khng? - c. Ngha l: mt xem thy trng m
thi, khng bit n cng th gi l trng; tay s th bit l n cng m khng bit l n
trng nn bo l cng vy. Kin (cng), bch (trng), khng th hp lm mt c. L lun
ca ng nhm mc ch rt ra nhng khi nim tru tng t thc t v chng minh nhng khi
nim ny c lp i vi nhau, con nga trng v con nga ni chung l hai khi nim khc
nhau, cho nn con nga trng khng phi l con nga. Cng vy, khi nim ngi thn thch
ca nh vua v khi nim ngi dng thng khc nhau, cho nn khng th dng cch khen
thng nh nhau. Lp lun ca ng rt gn lp lun phi Ngu bin Hy Lp.

(10). Tru Din ngi nc T ni vi Bnh Nguyn Qun cho rng ci thuyt ca Cng Tn
Long l ngu bin, ch khin ngi ta m hoc, v ch li hi n o ln.

(11). Mt dt l 20 lng, 100 dt l 2000 lng.

(12). Mt a v tng ng vi t tng.

(13). Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.

(14). ni quyt liu cht nh ch.

(15). Tc Phm Th xem Phm Th lit truyn.

(16). Ch phng php ngh lun ca Ngu Khanh. l mt cch p dng phng php
thm d (xem ch thch T Tn lit truyn), tm cho ra ch h m ni. Mc ch ca n
l khng ni thng kin ca mnh, v c th lm nh vua t i khng chp nhn, m dng
nhng cu hi hay nhng ga thuyt tri ngc vi iu mnh ni a ra trc v lm sao cho
nh vua t thy n mu thun vi l phi, ri cui cng a nh vua n ca mnh v tn cng
vo y.

(17). Cch ni ny cng l cch thm d. Th d Cng Ph Vn B a ra chng qua ch l
mt cch ro trc. Lu Hon a ra c hai c v khch quan, khin nh vua c th nhn thy
tnh trng kh x ca Hon m tm c cch gii quyt. Phng php dng ng ngn m
u kin ca mnh l mt phng php thng thng thi Chin quc, Trang T v Mnh
Tu rt hay dng.

(18). Lc by gi hai nc T v Tn ang tranh nhau lm b ch ch hu. Mnh Thng Qun
nc T tp hp qun ca Hn, Ngu nh bi qun Tn Hm Cc quan, Tn phi ct ba
thnh ging ho.

(19). l then cht ca cu c b p li Tn.

(20). ng vi cu binh cha xut hin ... Tn em ca ci qu bu n.

(21). Ngy T l t tng nc Ngy lm nhc Phm Th. Khi Phm Th lm tha tng Tn,
Ngy T s chy sang Triu, nh Bnh Nguyn Qun. Qun Tn bc bch, Triu Vng cho
qun vy, Ngy T yt kin t tng nc Triu l Ngu Khanh. Ngu Khanh lin b n t tng,
cng Ngy T trn n i Lng, mun nh Tn Lng Qun gip chy v pha nam vo
nc S. Tn Lng Qun do d, Ngy T t st.

(22). Nm 262 trc cng nguyn, qun Tn nh Hn, tng Hn l Phng inh em t
Thng dng Triu. Bnh Nguyn Qun khuyn nh vua nhn t y. Tn em qun n
Trng Bnh nh Triu, thua to, bn mi vn qun b chn sng. Th Triu l Hm an
sut b mt.

(23). Nhn chuyn Ngu Khanh, tc gi bc l tm s ca mnh.

o0o


Ngy Cng T Lit Truyn -

C ng t nc Ngy, V K l con t ca Ngy Chiu Vng, v l em cng cha khc m vi
An Ly Vng nc Ngy. Chiu Vng cht, An Ly Vng ln ngi phong cng t lm Tn
Lng Qun. By gi phm Th b nc Ngy trn sang Tn lm tha tng, v th on Ngy
T(l) nn qun Tn vy thnh i Lng, ph qun Ngy gn ni Hoa Dng, nh Mang
Mo(2) b chy. Vua Ngy v cng t lo s.

Cng t l ngi nhn hu, bit khim tn i vi k s. K s khng k ngi hin hay ngi
d, cng t u khim tn, ly l i i, khng dm cy mnh giu sang m kiu ngo i vi
h. V vy k s trong vng my ngn dm u tranh nhau theo. Khch n n ba nghn ngi.
Lc by gi ch hu cho cng t l ngi hin, c nhiu khch, hn mi nm khng dm
em binh nh Ngy.

Cng t ang cng vua Ngy nh c, bng bin gii pha Bc khi t ln(3) bo hiu,
vua ni:

- Gic Triu n, sp vo b ci.

Vua Ngy thi nh c, mun triu tp cc quan i thn bn cng vic. Cng t can nh
vua, ni:

- Khng phi c gic u. l vua Triu i sn y thi.

Ri li nh c nh c. Vua lo s khng cn bng d no ngh n vic nh c. Lt sau, c
ngi t phng Bc em tin v ni:

- l vua Triu i sn y thi ch khng phi c gic cp.

Vua Ngy c kinh, hi:

- Ti sao cng t li bit iu ?

Cng t ni:

- Khch ca thn c ngi d bit c nhng vic b mt ca vua Triu. Vua Triu lm g th
ngi khch y bo ngay vi thn, cho nn thn bit.

Sau vua Ngy s cng t hin v c ti nn khng dm giao vic chnh s trong nc cho
cng t.

Nc Ngy c ngi n s tn l Hu Doanh, by mi tui nh ngho, lm ngi gi ca thnh
Di Mn i Lng. Cng t nghe tin n mi, mun em hu l biu.

Hu Doanh khng chiu nhn ni:

- Thn tu thn, gi nt trong sch my mi nm nay, quyt khng v lm chc gi ca thnh
kh s m nhn tin bc ca cng t.

Cng t bn t tic ru, hi hp tn khch ng . Khch ngi xong u vo y, cng t
mang xe nga i theo, ch ngi bn tri b trng(4), thn hnh i n ngi gi ca Di Mn
l Hu Sinh. Hu Sinh sa qua o m bc thng ln xe, ngi ch ngi pha trn, khng t
chi, mun d cng t. Cng t li cng cm dy cng mt cch cung knh. Hu Sinh li
ni vi cng t:

- Ti c ngi khch lm ngh hng tht ngoi ch, xin ngi chu kh cho xe nga n gh
thm ng ta.

Cng t nh xe vo ch. Hu Sinh xung xe, thm ngi khch Chu Hi, nhn ngang nhn
nga, c dng dng, ni chuyn vi ngi khch mt hi lu, trong khi ni chuyn li lic nhn
cng t.

V mt cng t li cng n ha(5). Lc by gi tng quc, tng qun, tn tht, khch kha
nc Ngy y c nh, ch i cng t nng cc. Ngi ngoi ch u xem cng t cm dy
cng, cc qun k i theo u chi thm Hu Sinh. Hu Sinh thy sc mt cng t trc sau
khng thay i, bn t t ngi khch m ln xe. Khi n th, cng t dn Hu Sinh ln ngi
gh trn, gii thiu v khen ngi Hu Sinh vi cc tn khch. Tn khch u knh s. Ung
ru say, cng t n trc mt Hu Sinh chc th. Hu Sinh bn ni vi cng t:

- Hm nay Doanh ny lm cho cng t thc kh nhc! Doanh l ngi gi ca thnh Di Mn
m c cng t thn hnh chiu kh em xe n n Doanh trc ng o mi ngi. ng
l ti khng nn gh vo nh ngi ta. Nay cng t li chu kh a ti n. Doanh ny mun
cng t c ting; c gi xe v qun k ca cng t gia ch, cng t li cng cung knh,
ngi ngoi ch u cho Doanh l a tiu nhn, cng t l bc trng gi, bit nhn mnh
trc k s.

Cng t bn i tic, Hu Sinh c lm thng khch. Hu Sinh ni vi cng t:

- Ngi hng tht Chu Hi m ti n nh l mt ngi hin trong i khng ai bit n, cho
nn n cng vi nhng ngi hng tht thi.

Cng t my ln n thm, Chu Hi c khng p l. Cng t ly lm l(6).

2. Nm th hai mi, i vua An Ly Vng nc Ngy (nm 237 trc Cng nguyn), Tn
Chiu Vng sau khi ph qun Triu Trng nh, li tin binh vy Hm an. Ch ca cng
t l v Bnh Nguyn Qun, em trai vua Hu Vn Vng nc Triu, my ln a th cho
Ngy Vng v cng t xin nc Ngy cu vin. Vua Ngy sai tng qun Tn B cm mi vn
qun i cu Triu. Vua Tn sai s gi ni vi vua Ngy:

- Ta nh Triu, sm chiu th no cng ph Triu, ch hu ai dm cu th sau khi ph Triu,
th no ta cng em binh n nh trc.

Vua Ngy sai ngi ngn Tn B, gi qun li ng dinh t Nghip, ting l cu Triu, nhng
thc ra l i nc i ch xem hnh th. S gi ca Bnh Nguyn Qun lin tip ko sang
Ngy, trch Ngy cng t:

- Thng s d t ph v ch kt ngha hn nhn l v cho rng cng t l ng c ngha kh cao,
c th gii cu ngi ta lc nguy khn. Nay Hm an sm chiu s phi u hng nc Tn m
cu binh ca Ngy khng n, th th cng t cu nguy khn cho ngi khc ch no? V
chng, nu cng t khinh Thng ny, b Thng phi u hng nc Tn, th th cng t khng
thng hi ch ca cng t sao?

Cng t lo lng, my ln xin Ngy Vng, v gic cc tn khch bin s tm mi cch ni vi
Ngy Vng. Nhng Ngy Vng s Tn, rt cuc khng nghe li cng t. Cng t t ngh
mnh khng th no thuyt phc c nh vua, th khng nn sng mt mnh nc Triu
mt, nh t tp cc tn khch, qun k v hn mt trm c xe, mun cng nhng ngi khch
qua nh qun Tn, ri cng cht vi nc Triu.

Cng t i qua ca Di Mn gh thm Hu Sinh, k li u ui ti sao mnh liu cht vi qun
Tn v t bit ra i. Hu Sinh ni:

- Cng t c gng i nh? Ti gi yu ri, khng th i theo c.

Cng t i c my dm, trong lng khng vui ni:

- Ta i i Hu Sinh chu tt, thin h khng ai khng bit. Nay ta sp cht, th m Hu Sinh
khng c na li tin ta, phi chng ta c iu g khng phi?

Bn quay xe v, hi Hu Sinh. Hu Sinh ci v ni:

- Ti bit th no cng t cng quay li(8).

Li ni:

- Cng t yu k s ni ting khp thin h, nay gp nn khng c phng k no khc m li
mun lao vo qun Tn, th cng nh l nm tht cho h i ch c ch g u! Nh th th
dng tn khch lm ci g? Nhng cng t i i vi ti rt hu, cng t ra i m ti khng
tin, v vy bit cng t s hi hn m tr li.

Cng t ly hai ly v hi. Hu Sinh bn ui ngi ra ri ni ring:

- Doanh ny nghe ni Binh ph(9) ca Tn B thng trong phng ng ca nh vua m
nng Nh C c nh vua rt yu, ra vo ni phng ng ca nh vua, c th n trm c.
Doanh nghe ni cha ca Nh C b ngi ta git. Nh C cha gin ba nm, mun tm ngi
bo th cho cha, nhng t nh vua tr xung, khng c mt ngi no. Nh C khc vi
cng t. Cng t sai ngi khch chm u k th knh dng ln Nh C. Nh C mun bo n
cng t, cht cng khng t chi, nhng vn cha c dp y thi. Nay nu cng t m ming
ni vi Nh C mt li th th no Nh C cng bng lng. Mt khi c c h ph, ginh
ly qun i ca Tn B, em qun v pha Bc, cu nc Triu, ui nc Tn v pha Ty,
l cng lao ca Ng b i xa.

Cng t nghe theo k ca Hu Sinh, ni vi Nh C. Nh C qu nhin trm c binh ph
ca Tn B da cho cng t.

Cng t ra i, Hu Sinh ni:

- Tng qun ngoi bin gii th c nhng lc khng nghe theo lnh ca nh vua, tin
li cho vic quc gia(10). Cng t n ghp ph, nu nh Tn B khng trao qun cho cng t
m li mun hi li nh vua th cng vic th no cng hng mt. Ngi khch ca ti l anh
hng tht Chu Hi c th cng i vi cng t, anh ta l mt lc s. Nu nh Tn B nghe theo th
tt lm. Nu khng th s sai m cht.

Cng t lin khc. Hu Sinh ni:

- Cng t s cht hay sao? Ti sao li khc?

Cng t ni:

- Tn B l mt v lo tng oai v. Ti n s ng ta khng nghe, phi git ng ta cho nn
khc thi(11).

Cng t bn mi Chu Hi, Chu Hi ci m rng:

- Ti l anh hng tht, ma ao ni ch ba, m cng t li thn hnh my ln n thm hi.
Ti s d khng p l l v ngh rng khng cn g ci tr l nghi lt vt y. Nay cng t c vic
nguy cp, l lc ti hin tnh mng cho cng t.

Bn cng cng t ra i.

Cng t i qua t n Hu Sinh, Hu Sinh ni:

- Ti ng l phi i theo, nhng gi i khng c, xin tnh ngy cng t n qun i Tn
B, ti s quay u v hng Bc, t m vo c tin cng t.

Cng t bn ra i.

n t Nghip cng t gi lnh ca vua Ngy thay Tn B, Tn B ghp ph ly lm ng, gi
tay, nhn cng t ni:

- Nay ti cm binh mi vn, ng n ni bin gii l mt cng vic nng n ca nc. ng
i mt chic xe n y thay ti, l ngha th no?

Tn B khng chu nghe theo. Chu Hi giu trong ng o ci chy st bn mi cn, nh
Tn B cht, cng t bn ch huy qun ca Tn B, chnh n li i ng, ra lnh trong qun:

- Nu c cha v con u trong qun, th cha tr v; nu c anh v em trong qun th anh tr
v; nu l con mt khng c anh em th tr v m nui cha m(12).

Chn c tm vn qun, tin nh qun Tn. Qun Tn gii vy rt lui, cng t bn cu c
Hm an, bo tn nc Triu.

Vua Triu v Bnh Nguyn Qun thn hnh n cng t bin gii. Bnh Nguyn Qun mang
cung, ti tn i trc dn ng. Vua Triu ly hai ly ni:

- Ngi hin t xa n nay, cha c ai bng cng t.

Lc by gi Bnh Nguyn Qun khng dm so snh vi cng t. K t khi cng t cng Hu
Sinh t bit, n khi n qun doanh th qu nhin Hu Sinh quay mt v pha Bc m t
m c cht(13).

3. Vua Ngy gin cng t n trm binh ph ca mnh, la git Tn B, cng t cng t bit iu
. Sau khi ui qun Tn, cu c nc Triu, cng t sai cc tng em qun tr v nc
Ngy, cn mnh cng vi nhng ngi khch li nc Triu.

Hiu Thnh Vng nc Triu cho cng t c n vi mnh, gi lnh ca nh vua ginh binh
ca Tn B m cn cu c nc Triu nn bn vi Bnh Nguyn Qun phong cho cng t
nm thnh. Cng t nghe vy sc mt c kiu cng, t v t khoe cng trng ca mnh. C
ngi khch ni vi cng t:

- C vic khng c th qun, li c vic khng th khng qun. H ngi ta c n c i vi
cng t th cng t ch qun; h cng t c n c i vi ngi ta, xin cng t hy qun i. V
chng, gi lnh vua Ngy, ginh ly qun ca Tn B cu Triu, i vi Triu th c cng y
nhng i vi Ngy th vn cha phi l k trung thn. Cng t li t kiu ly lm cng lao
ca mnh, ti trm ngh cng t lm nh th l khng phi.

Cng t lp tc t trch mnh nh l con ngi khng c ch dung thn. Vua Triu ti nc
qut ng i thn hnh n tip, gi l ca ngi ch, a cng t ln ci thm pha Ty.
Cng t khp np t t, bc i theo ci thm pha ng m ln, t ni rng mnh l ngi c
ti, ph bc vi nc Ngy, khng c cng lao g vi nc Triu. Vua Triu tip ru mi n
chiu ming vn khng n ni vic biu nm thnh v bit cng t s t chi. Cng t vn c
Triu. Vua Triu cho cng t t Hoc lm p tm gi. Nc Ngy cng li cho cng t
hng lc t Tn Lng, nhng cng t vn li nc Triu.

Cng t nghe ni nc Triu c Mao Cng n mnh gia nhng ngi nh bc, Tit Cng n
mnh gia nhng ngi bn tng. Cng t mun gp hai ngi y. Hai ngi y trn trnh
khng chu ra tip cng t. Cng t bit ch h bn i b mt mnh n nh, t hai ngi
kia chi vi cng t rt l tng c. Bnh Nguyn Qun nghe vy ni vi v:

- Lc u ta nghe ni ngi em ca phu nhn l ngi c mt khng hai trong thin h; nay ta
xem ra th ng ta li chi bi vi bn nh bc v bn bn tng, cng t ch l ngi gn thi.

Phu nhn ni vi cng t. Cng t bn t t phu nhn ra i m rng:

- Lc u ti nghe ni Bnh Nguyn Qun l ngi hin, cho nn ti ph bc vua Ngy m cu
nc Triu xng ng vi Bnh Nguyn Qun. Cch giao du ca Bnh Nguyn Qun ch ct
tn khch cho nhiu t khoe khoang m thi, ch khng tm k hin s. V K t khi i
Lng vn thng nghe ni hai ngi ny l ngi hin, khi n Triu, s khng gp mt. V
K chi vi h, cn s h khng mun chi vi mnh na kia. Nay Bnh Nguyn Qun li thy
th lm thn, nh vy Bnh Nguyn Qun khng phi l ngi ng cng giao du. C l khng
hi u m giao du vi ng ta na.

Bn chun b hnh l i. Phu nhn em tt c ni li vi Binh Nguyn Qun. Bnh Nguyn
Qun bn ct m xin li, c gi cng t li. Mn h ca Bnh Nguyn qun nghe vy, mt
na b Bnh Nguyn Qun m theo cng t. K s trong thin h li n theo cng t. Cng t
lm cho khch ca Bnh Nguyn Qun v cng t.

Cng t li Triu mi nm khng v, nc Tn nghe tin cng t Triu, ngy m em binh
v hng ng nh Ngy. Vua Ngy lo lng, sai s n mi cng t v. Cng t s vua gin
mnh nn ngn cm cc mn h:

- Ai dm lm ngi truyn t cho s gi vua Ngy th s b git.

Cc tn khch u b Ngy sang Triu, khng ai dm khuyn cng t tr v. Mao Cng v
Tit Cng n yt kin cng t, ni:

- S d cng t c trng Triu, ni danh khp ch hu, l v c nc Ngy. Nay Tn nh
Ngy, Ngy nguy cp m cng t khng lo n. Nu nc Tn ph thnh i Lng, san phng
tn miu ca tin vng th cng t cn mt mi no m ng trong thin h?

Ni cha dt li, cng t lin thay i sc mt, gic ngi nh xe v cu Ngy.

Vua Ngy thy cng t, hai ngi cng khc, trao cho cng t n thng tng qun. Cng t
bn lm tng. Nm ba mi i vua An Ly Vng nc Ngy (nm 247 trc Cng nguyn)
cng t sai s bo khp cc ch hu, ch hu nghe cng t lm tng, u sai tng em qun
cu Ngy. Cng t cm qun c nm nc nh tan qun Tn H Ngoi. Mng Ngao b
chy. Cng t bn tha thng ui qun Tn n i Hm Cc, chn ng qun Tn, qun Tn
khng dm ra. Lc by gi uy th ca cng t lm rung ng c thin h. Khch cc nc ch
hu dng binh php, cng t u chim ly lm ca mnh, cho nn th tc gi l Ngy cng t
binh php? Vua Tn lo lng bn cho ngi em mt vn cn vng sang gy, tm ngi khch
ca Tn B, khin y gim cng t vi Ngy Vng rng: Cng t trn ra nc ngoi mi
nm nay lm tng nc Ngy, ch hu u theo. Ch hu ch nghe ni Ngy cng t khng
nghe ni n vua Ngy. Cng t nhn lc ny mun quay mt v hng Nam lm vua. Ch hu
s uy cng t cng mun cng nhau lp cng t.

Nc Tn my ln sai phn gin, gi v mng cng t c lp lm Ngy Vng. Ngy Vng
ngy no cng nghe li gim pha khng th khng tin, v sau qu nhin sai ngi thay cng t
lm tng.

Cng t t bit mnh li v gim pha m b ph trut bn co bnh khng ra chu, cng tn
khch ung ru sut m, li gn n b. Ngy m vui chi, bn nm sau mc bnh v ru
m cht. Nm y An Ly Vng nc Ngy cng

mt. Tn nghe tin cng t cht, bn sai Mng Ngao nh Ngy ly hai mi thnh, bt u
t ng Qun. Sau Tn dn dn nut Ngy nh tm n l du, c mi tm nm th bt
Ngy Vng, lm c dn thnh i Lng.

Lc Hn Cao T cn nh, thng nghe ni cng t l ngi hin, n khi ln ngi vua, mi ln
i qua thnh i Lng, Cao T thng t cng t. Nm th mi hai i Cao T (nm 195
trc Cng nguyn), sau khi nh Knh B tr v, nh vua cho t nm nh gi m m t
cng t, i i hng nm bn ma t t cng t(14).

4. Thi s cng ni:

- Ti qua thnh i Lng c, tm hi ni m ngi ta gi l Di mn. Di Mn l ca pha ng
thnh. Cc cng t trong thin h cng c ngi yu k s, nhng Tn Lng Qun tip ngi n
s ni ni khut hang cng, khng thn trong vic giao thip vi ngi di, iu cng t
c. Danh ting nht ch hu, khng phi l h danh vy. Cao T mi ln qua y, khin dn
phng th khng dt.

............................

(1). Ngy T xem Phm Th, Thi Trch lit truyn.

(2). Mang Mo: tng Ngy.

(3). Ngy xa bin gii khi no c gic th t la, khi bc ln. l mt cch bo hiu.

(4). Ngy xa khi ngi trn xe th ch ngi bn tri ch ngi tn qu

(5). on ny gii thch Ngy V K khim tn i vi k s.

(6). on l: thi cung knh khim tn i vi k s ca Ngy V K.

(7). Xem Bnh Nguyn Qun lit truyn.

(8). Ch cn hai cu, nhn vt Hu Sinh hin ra rt r nt.

(9). Ngy xa, tng ra i cm qun c nh vua giao cho ci h ph, cn gi l binh ph.
Binh ph lm bng ng, khc hnh con h, chia lm hai, vua gi mt na tng qun gi mt
na. Khi no vua sai ngi n thay th cm qun th cm na kia i, n ni ng qun.
Nu ghp ph thy khp, tc nh vua sai n thay th.

(10). y l mt cu trong binh php ca Tn T. Hu Sinh on trc Tn B c th vin theo
m khng nghe theo Ngy cng t.

(11). Chi tit rt nh nht nhng nu r lng yu qu k s ca Ngy cng t.

(12). kin quyt nh Tn n cng.

(13). on 2: Ngy V K dng k ca Hu Doanh cu c nc Triu.

(14). on 3: Hnh trng ca Ngy cng t khi Triu v vic cng t cu Ngy.

o0o


Phm Th, Thi Trch Lit Truyn -

P hm Th l ngi nc Ngy, tn t l Thc. Phm Th i du thuyt cc nc ch hu,
mun gip vic cho vua Ngy, nhng v nh ngho, khng c g lm vn, trc tin phi gip
vic cho trung i phu nc Ngy. Tu Gi vng lnh Ngy Chiu Vng i s sang T. Phm
Th i theo. Hai ngi li my thng khng c kt qu. Vua T Tng Vng nghe ni Th
c ti bin lun, bn sai ngi biu Th mi cn vng cng vi tht b v ru, Th t chi
khng dm nhn. Tu Gi bit iu gin lm, cho rng Th c nhng tng phm y l v
em nhng iu b mt ca nc Ngy ra ni vi nc T nn sai Th nhn tht b v ru, cn
tr vng li. Sau khi tr v nc, Gi gin Th cho nn ni vi tng quc nc Ngy l Ngy
T, mt trong nhng cng t ca nc Ngy. Ngy T c gin, sai mn h ly roi nh Th.
nh gy xng sn, rng rng, Th gi v cht, b ngi ta ly chiu b li vt vo trong nh
x. Khch kha ung ru say thi nhau i ln ngi Th, ct lm nhc Th rn nhng ngi
sau ng ni ba bi. Th nm trong chiu ni vi ngi gi nh x:

- Nu ng c th a ti ra th th no ti cng xin hu t.

Ngi gi nh x mi xin em con ngi cht trong chiu vt ra ngoi.

Ngy T ang say ni:

- c.

Phm Th nh vy c thot. V sau Ngy T hi hn, li sai ngi tm bt. Ngi nc Ngy
l Trnh An Bnh nghe tin y bn mang Phm Th i trn. Th n np, i tn h l Trng
Lc.

Lc by gi, Tn Chiu Vng sai ngi yt gi l Vng K sang Ngy, Trnh An Bnh gi lm
lnh, hu h Vng K.

Vng K hi:

- Nc Ngy c ngi no gii c th cng ta i v pha Ty c khng?

Trnh An Bnh ni:

- Trong lng ca ti c ng Trng Lc mun yt kin ngi bn vic thin h. ng ta b
ngi ta th khng dm gp mt ngi ban ngy.

Vng K ni:

- n m ngi cng ng ta n.

ang m, Trnh An Bnh cng Trng Lc n yt kin Vng K. Ni cha ht bui, Vng
K bit ngay Phm Th l ngi gii, bn bo:

- Tin sinh i ti pha Nam g Tam nh.

Hai ngi cng hn h ring vi nhau ri chia tay.

Vng K t gi nc Ngy ra i, qua ni hn, mang Phm Th ln xe ch vo nc Tn.
Khi i n H Quan, nhn xa thy xe v qun k pha Ty i li.

Phm Th hi:

- Ngi n l ai th?

Vng K ni:

- l Nhng Hu, tha tng nc Tn ang i pha ng kinh l cc huyn cc p.

Phm Th ni:

- Ti nghe ni Nhng Hu chuyn quyn nc Tn, ght vic a nhng ngi khch cc
nc ch hu vo Tn, ti s ng ta lm nhc ti, ti hy tm trn trong xe.

Mt lt sau Nhng Hu qu nhin n y lo Vng K, nhn tin dng xe hi:

- Quan ng c tin g mi khng?

Vng K ni:.

- Khng c tin g.

Nhng Hu li ni vi Vng K:

- ng yt gi c em ngi khch no ch hu cng v khng? em v v ch, ch t lm
cho nc nh ri lon m thi.

Vng K ni:

- Khng dm .

Ri t bit ra i.

Phm Th ni:

- Ti nghe ni Nhng Hu l ngi lm mu tr, nhng thy vic th chm. Lc ny ng ta nghi
trong xe c ngi nhng qun lc sot.

V vy Phm Th xin xung xe d chy, ni:

- Th no ng ta cng s hi hn v vic ny(l).

i c hn mi dm, qu nhin Nhng Hu sai qun k quay li lc trong xe. Khi khng
thy c khch h mi thi. Vng K cng Phm Th vo Hm Dng.

Sau khi bo cng vic i s xong, Vng K nhn tin ni:

- Nc Ngy c ng Trng Lc l mt tay bin s trong thin h.

ng ta ni:

- Nc Tn nguy nh trng u ng(2). Nu c ng ta th s yn n. Nhng iu
khng th truyn t bng th t". Cho nn thn ch ng ta ln xe v.

Vua Tn khng tin, sai cho ti nh khch, n cm rau, ch i hn mt nm.

Lc by gi vua Chiu Vng lm vua c ba mi su nm. Pha Nam, nc Tn ly t
Yn, t Snh ca nc S. S Hoi Vng b gi li v cht t Tn. Qun Tn pha ng
nh ph nc T, Dn Vng c ln xng sau li thi(3). Tn my ln lm cho t
Tam Tn nguy khn, chn ght nhng k bin s trong thin h, khng tin dng ai.

2. Hoa Dng Qun Nhng Hu l em trai ca Tuyn thi hu, m ca Chiu Vng, Kinh
Dng Qun v Cao Lng Qun u l em cng m ca Chiu Vng. Nhng Hu lm tha
tng, ba ngi thay nhau lm tng qun u c t phong. Nh th lc ca thi hu, nn nh
ring ca h giu c hn c nh vua. n khi Nhng Hu lm tng qun nc Tn, ng ta li
mun vt qua nc Hn v nc Ngy nh p Cng Th ca nc T, ng ta mun m
rng t phong ca mnh l t o. Phm Th bn dng th ln nh vua ni (4):

- Thn nghe ni khi no vua sng tr v th ngi c cng c thng, ngi c ti c lm
quan; ngi kh nhc nhiu c hng lc hu, ngi c cng nhiu c tc cao, ngi no
bit cai tr dn chng th chc quan ln. Cho nn nhng k khng c ti khng dm gi chc,
nhng k c ti nng cng khng dm trn trnh n. Nu nh vua cho li ni ca thn l ng
th xin nh vua em ra thi hnh cng lm sng t ci o y. Nu nh vua cho li ni ca
thn l khng ng th gi thn mi y cng khng c ch g. Tc ng c cu: "V vua tm
thng th thng ngi mnh yu m pht ngi mnh ght. V vua sng th khng th. Khi
thng thi nht nh thng cho ngi c cng; khi pht th nht nh pht k c ti. Nay bng
ca thn khng ng chu ao kim, lng ca thn khng ng chu ba ru, thn dm u em
nhng vic khng chc chn chu hnh pht ca b h(5)? D cho thn l ngi thp hn nn
b b h coi thng lm nhc i na, l no b h li khng trng con ngi dung np thn
ni i ni li vi b h hay sao? V chng thn nghe ni nh Chu c ngc "Ch ch, nc Tng
c ngc "Kt lc", nc S c ngc "Bin ha", nc Lng c ngc "Huyn l". Bn vt qu y
do t ai sinh ra, b ngi th kho b ri nhng vn l vt qu gi ca thin h; nhng con
ngi b vua thnh vt b, l no li khng gip ch cho nc nh hay sao (6)? Thn nghe
ni k kho lm li cho nh th thu ly c ci li nc (7), ngi kho lm li cho nc th ly
ci li ch hu (8). Thin h c v vua sng th ch hu khng th chim c ci li. Ti sao?
V nh vua tc mt ci vinh ca h em v cho mnh. Ngi thy thuc gii bit c ngi
bnh sng hay cht, v vua thnh thy r vic thnh hay bi: c li th lm, c hi th b, nghi
ng th th mt t xem sao? Tuy vua V, vua Thun sng li cng khng th thay i c ci
php tc y. Li ni su xa th thn khng dm vit vo giy (9) li ni nng cn th nh vua
khng cn phi nghe. Phi chng l v thn ngu khng hp vi mun nh vua, hay l con
ngi tin c thn a v thp hn nn li ni khng ng dng? Nu nh khng phi nh vy,
th thn xin nh vua cho php c lc no rnh c ngc nhn nhan sc, ni mt li khng c
cng hiu, thn xin chu ti ba ru.

Vua Tn Chiu Vng c mng, xin li Vng K, sai ngi ly xe a Phm Th vo. Phm
Th by gi mi c vo yt kin nh vua Ly cung. Phm Th gi v khng bit cung nh
vua c bc vo trong. Nh vua n, bn hon quan gin ui Th, ni:

- Nh vua n y!


Phm Th gi v khng bit, ni:

- Nc Tn lm g c vua! Nc Tn ch c thi hu v Nhng Hu m thi (10).

Phm Th mun khch cho nh vua gin. Chiu Vng n, nghe Li ca Phm Th ci nhau
vi vin hon quan, lin n n tip, xin li m ni:

- ng l qu nhn phi thn hnh lnh gio ngi lu. Nhng v c vic Ngha C (11), gp
qu nhn ngy m thn hnh thnh gio thi hu. Nay vic Ngha C xong, qu nhn mi
c thnh gio, thc qu nhn trm bit mnh h m ti.

Nh vua cung knh theo l khch ch, Phm Th nhn nhng. Hm y thy Phm Th yt
kin nh vua tt c cc quan khng ai khng rng mnh bin sc mt, thay i thi . Vua Tn
ui t hu ra ngoi. Trong cung khng c ai.

Vua Tn qu xung, cu khn:.

- Tin sinh c iu g dy bo qu nhn?

Phm Th ni:

- D, d.

Mt lt sau, vua Tn li qu xung ni:

- Tin sinh c iu g dy bo qu nhn?

Phm Th ni:

- D, d (12).

Nh th ba ln. Vua Tn qu xung ni:

- Th l tin sinh cui cng vn khng lm n dy bo qu nhn sao?

Phm Th ni:

- Thn u dm th. Thn nghe ni ngy xa khi L Thng (13) gp Vn Vng, th L
Thng ch l ngi cu c bn sng V m thi. Nh th tc l quen bit s. Sau khi ni
xong, Vn Vng lp L Thng lm thi s, ch ln xe cng v: l v li ni ca ng ta su
sc (14), cho nn Vn Vng nh c L Thng m lp c cng, cui cng lm vng c
thin h. Trc y gi s Vn Vng coi L Thng l ngi xa l, khng cng ni nhng li
su sc, th nh Chu khng c ci c lm thin t, v Vn Vng, V Vng khng nh ai
lp nn nghip vng. Ngy nay thn l mt ngi ti tr (15), vi nh vua l k s giao,
nhng vic thn mun trnh by li l nhng vic gip nh vua, ng chm n ni ct nhc
ca ngi ta (16), thn mun em tm lng trung ngu di ca mnh tu ln nhng cha bit
lng vua nh th no. V vy cho nn nh vua hi ba ln m thn vn khng dm p. Khng
phi thn c iu lo s nn khng dm ni u. Thn bit rng hm nay c ni trc mt nh
vua, ri ngy mai s b cht, nhng thn cng khng dm t chi (17). Nu i vng qu thc
tin dng li ni ca thn th i vi thn, ci cht khng phi l iu ng lo, vic trn trnh
khng ng lm cho thn s, vic sn mnh lm ngi hi, bn tc lm ngi din, cng khng
lm cho thn xu h (18). v chng Ng l nhng ngi thnh m cht; Tam vng l
nhn, ngi nhn m cht; Ng b l nhng ngi hin m cht; O Hoch, Nhim B l nhng
ngi khe m cht; Thnh Kinh, Mnh Bn Vng Khnh Ky, H Dc l nhng ngi dng
cm m cht. Ci cht l iu ngi ta khng ai trnh khi. Gp ci th tt nhin, nu c lm
c iu g c th b ch cho nc Tn mt cht th l iu thn rt mong mun vy, thn
c s g u? Ng T T b b vo y em ra khi ca Chiu Quan, ban m i, ban ngy th
np, n t Lng Thy khng c g nui ming, bn qu bng u gi, b lt, ci u ly
trn, v bng, thi so, n xin ch Ng, cui cng lm cho nc Ng hng khi. Thp L
thnh b.

Nu nh thn c trnh by tt c mu k ca mnh nh Ng T T, th d phi sut i khng
c gp li nh vua, nhng ci thuyt ca thn c thi hnh, th thn c g l lo s? C T,
Tip D sn mnh lm ngi hi, bn tc lm ngi in, nhng v ch i vi nh vua. Nu
nh thn c xp cng mt hng vi C T nhng li c iu b ch cho v vua mnh cho l
ngi hin, th thc l mt vinh d ln ca thn. Thn c xu h g u? iu thn s ch l
s rng sau khi thn cht thin h thy thn tn trung m cht, v vy cho nn kha ming, b
chn khng ai dm hng v nc Tn m thi. B h trn th s thi hu nghim khc,
di b bn gian thn la di, ngi trong thm cung cha h ri khi tay ngi nng niu, sut
i b m hoc, khng c ai nu r gian t. Tai ha ny nu ln th tn miu b tiu dit, nu
nh th bn thn mnh c c him nguy, l iu thn s (19). Cn nh vic cng kh, s
nhc, cht chc th thn u dm s. Nu thn cht m nc Tn c thnh tr th cn hn l
sng.

Vua Tn qu xung ni:

- Sao tin sinh ni th. Nc Tn ni xa xi ho lnh, qu nhn ngu di, tin sinh h c
n y, l tri kia a qu nhn n lm phin tin sinh bo tn tn miu ca tin vng
vy. Qu nhn c nghe li ch gio ca tin sinh, l tri thng n tin vng m khng
vt b a con ci ct. Tin Sinh c vic g m ni nh vy? Bt k vic ln vic nh, trn t
thi hu, di n cc quan i thn, xin tin sinh ch gio ht cho qu nhn, ch ng nghi ng
qu nhn (20).

Phm Th ly m vua Tn cng ly. Phm Th ni:

- Nc ca i vng bn pha c bin gii vng vng: pha Bc c ni Cam Tuyn, ca i Cc
Khu, pha Nam c dy sng Kinh, sng V, bn phi c t Lng Ty, t Thc, bn tri c ca
i Hm Cc, ni Ho, qun i thin chin c trm vn, xe trn c ngn c, gp li th xng ra
nh, bt li th rt vo c th. l t ca bc vng gi vy? Dn khip s vic nh nhau
ring, nhng dng cm trong vic chin u cho nc nh, l dn ca bc vng gi. Nh
vua nm c c hai ci ( 21). Cn vic ly qun i Tn dng mnh, xe nga ng c
khng ch ch hu th cng d nh xua ch L ca nc Hn (22) ui nh con th qu vy.
C nghip b vng c th lm c nhng v cc quan khng ai xng chc v ca mnh, cho
nn ng ca i n nay mi lm nm, khng dm em binh lc nh cc nc Sn
ng. S d nh vy l v Nhng Hu khng trung thnh vi vic mu li ch cho nc Tn v
k ca i vng c ch sai lm vy.

Vua Tn qu xung ni:

- Qu nhn xin nghe xem k ca qu nhn sai lm nh th no?

Thy xung quanh c nhiu ngi nghe trm, Phm Th s khng dm ni vic trong nh, ch
ni vic ngoi trc d xem ca nh vua nh th no (23). Phm Th bn ni:

- Nhng Hu mun vt qua nc Hn, nc Ngy nh t Cng Th ca nc T,
khng phi l k hay. Nu em t qun th khng lm tn thng nc T, em nhiu
qun th hi n nc Tn. Theo nh ca thn th k ca nh vua l mnh em t qun, nhng
li bt nc Hn, nc Ngy dc ht binh lc ca h nh T. iu tht v l. Nay nu ta
thy nc theo mnh khng thn vi mnh m li vt qua nc ngi ta nh nc khc,
th hi c c hay khng? Mu k nh vy l s h y. V chng ngy xa vua Dn Vng
nc T, pha Nam nh S, ph qun dit tng, hai ln m mang t ai ngn dm, nhng
rt cuc nc T vn khng ly c mt tc t no. iu u phi l v vua T khng
mun ly t, nhng ch v tnh th khng cho php lm nh vy. Ch hu thy nc T mi
mt, vua ti khng ha, em qun nh tan qun T. Tng s b nhc, binh lnh b khn n,
u li cho nh vua, ni: - Ai by ra k ny y? ". Nh vua ni: "Vn T (24) y". i thn
lm lon, Vn T chy ra nc ngoi. Cho nn nc T s d thua to l v n nh S, lm cho
nc Hn, nc Ngy c bo. Cch gi l "trao binh kh cho gic, em lng thc cho k
cp vy". Chi bng nh vua c giao hiu vi nc xa l nh nc gn; c tc t no l
tc t ca nh vua, c thc t no l thc t ca nh vua. Nay nh vua li b k m
nh nc xa, th chng phi l sai hay sao! y, xa kia nc Trung Sn t vung nm
trm dm m b mt mnh nc Triu nut ht. Nc Triu cng thnh danh toi, li c thm
ci li na, th m thin h khng ai lm hi c n (25). Nay cc nc Hn, Ngy l nhng
nc gia, l ni then cht ca thin h. Nu nh vua mun lm nghip b th th no cng
phi ha thn vi cc nc gia lm ni then cht cho thin h uy hip nc S, nc
Triu. Nu nc S mnh th ta bnh vc nc Triu; nc Triu mnh th ta bnh vc nc
S. C hai nc Triu, S cng theo ta th th no nc T cng hong s. Nc T hong s
th th no cng dng li l khim tn, em nhiu ca ci n th nc Tn. Mt khi nc
T theo ta th c th cm t c nc Hn, nc Ngy (26).

Chiu Vng ni:

- Ta mun thn vi nc Ngy lu, nhng nc Ngy l nc hay thay i lun, qu nhn
khng th ha thn c, xin cho bit lm th no ha thn vi Ngy.

Phm Th p:

- Nh vua dng li l nhn nhng, em nhiu ca ci n phng s h; nu khng c th
ct t mnh m t lt cho h nu lm th cng khng c th phi em binh m nh.

Nh vua ni:

- Qu nhn xin vng theo li ch gio.

Bn cho Phm Th lm khch khanh (27) lo vic binh, cui cng nh vua nghe theo mu k ca
Phm Th, sai ng i phu v Uyn nh Ngy, ly t Hoi, hai nm sau nh ly t Hnh
Khu.

Khch khanh Phm Th ll ni vi Chiu Vng:

- a hnh ca nc Tn v nc Ngy ci vo nhau nh bc gm thu. Nc Tn c nc Hn
cng nh cy g c mt, nh con ngi c bnh trong tim trong rut vy. Trong thin h
khng c bin th thi, ch c bin th chng nc no lm cho Tn phi lo s bng nc
Hn u! Nh vua thu phc Hn l hn c.

Chiu Vng ni:

- Ta t lu mun thu phc nc Hn, nhng nc Hn khng nghe, vy phi lm th no?

Phm Th p:

- Nc Hn khng nghe sao c? Nh vua em binh xung nh Hunh Dng th con ng
giao thng ca t Cng v t Thnh Cao b tt. Sau , quay v pha Bc chn ng Thi
Hng th qun Thng ng (28) khng xung c. Mt khi nh vua em binh nh Hunh
Dng th nc Hn s b chia ct thnh ba khc, nc Hn thy mnh th no cng mt, khng
nghe theo sao c? Nu nh nc Hn nghe theo th c th lo n c nghip b.

Nh vua ni:

- Phi y.

Bn sai s sang nc Hn.

Phm Th ngy cng thn vi nh vua, c nh vua tin dng trong my nm. Phm Th bn
ni ring vi nh vua (29):

- Khi thn Sn ng, thn nghe nc T c in Vn ch khng c vua T, nghe Tn c
thi hu, c Nhng Hu, Hoa Dng, Cao Lng, Kinh. Dng ch khng nghe ni c vua
(30). Phm c nm c ton quyn trong nc mi gi l vua, c nm c quyn sinh st mi
gi l vua. Nay thi hu t tin chuyn quyn khng m xa n nh vua, Nhng Hu cho s
ra i khng bo vi nh vua, Hoa Dng, Kinh Dng xt x ngi ta khng n nang ai ht,
Cao Lng mun lm hay mun thi, khng cn hi nh vua. Nc c bn hng ngi cao qu
y m khng nguy th xa nay cha h c vy. Nu ngi ta theo bn hng ngi qu y th c
th gi khng c nh vua. Nh th th uy quyn lm sao cho khi b ph hoi, nh vua lm sao
cn c th ban hnh mnh lnh c na? Thn nghe ni v vua gii tr nc th trong nc
nm chc ly ci uy th ca mnh, ngoi nc coi trng ci quyn lc ca mnh. S gi ca
Nhng Hu nm ly quyn lc ca nh vua, uy hip ch hu, cht ph vi thin h, em qun
nh nc ngi, ai cng phi nghe theo. Nu Nhng Hu nh thng, ly c t th ci li
li quay v t o, cn ch hu th chu thit hi; nu Nhng Hu nh thua th nh vua kt
on vi trm h, m nc nh li phi chu tai ha. Th c cu: "Cy m nhiu qu th lm gy
cnh, cnh b gy th hi n gc. Lm thnh ln th nguy cho nc, cao by ti th h
thp nh vua"(31). Thi Tr, Trc X cai tr nc T, bn vo i nh vua, rt gn nh vua, treo
nh vua ln x miu, mt ngy sau th cht. L oi cai tr nc Triu, giam Ch Ph (32)
Sa Khu c mt trm ngy th Ch Ph cht i. Nay thn nghe ni Tn thi hu, Nhng
Hu chuyn quyn, Cao Lng, Hoa Dng, Kinh Dng gip cho h, nh th kt qu l s
khng cn vua Tn na, cng l ci loi Trc X, L oi vy. V chng, i Tam i, s d
nc mt l v nh vua c giao vic nc cho by ti, tha h ung ru, sn bn, khng lo vic
chnh s. Nhng k m vua trao quyn binh l nhng k ghen ngi hin, ght ngi c ti, n
p k di, che mt ngi trn lm vic ring ca mnh. H khng lo n vic nh vua,
nhng nh vua khng tnh ng, v vy cho nn mt nc. Nay t ngi quan nh nht tr ln,
cho n nhng v quan ln, thm ch c nhng ngi hu h xung quanh nh vua, khng ai
khng phi l ngi ca tha tng. Thn thy nh vua ng mt mnh triu, thn trm lo cho
nh vua, vn th sau ny ngi lm vua nc Tn, s khng phi l con chu nh vua na (33).

Chiu Vng nghe vy, hong s, ni:

- Phi y.

Bn ph trut thi hu, ui Nhng Hu, Cao Lng, Hoa Dng, Kinh Dng ra ngoi ca i.
Vua Tn bn cho Phm Th lm tha tng. Vua Tn thu n ca Nhng Hu, sai Nhng Hu
tr v t o, nhn sai cc quan cp cho xe b chuyn ch c. c ch hn mt
ngn c xe. Khi n ca i, ngi gi ca i xt li nhng qu bu th thy nhng ca ci
qu bu nhiu hn c cung vua. Vua Tn phong cho Phm Th t ng, hiu l ng Hu. By
gi l nm th 41 i Tn Chiu Vng (34).

3. Sau khi Phm Th lm tha tng nc Tn, nc Tn gi ng ta l Trng Lc. Nc Ngy
khng bit, cho l Phm Th cht lu. Nc Ngy nghe ni nc Tn sp em qun sang
ng nh cc nc Hn, Ngy, nn sai Tu Gi n nc Tn. Phm Th nghe vy ci trang,
mc o qun lam l, i b ln n nh khch, yt kin Tu Gi. Tu Gi thy Th lin kinh ngc
hi:

- Phm Thc vn khng can g sao?

Phm Th p:

- Phi.

Tu Gi ci ni:

- Phm Thc n lm thuyt khch nc Tn phi khng?

- Tha khng . Trc y, Th c ti vi tng quc nc Ngy, cho nn b trn n y, u
dm lm thuyt khch.

- Nay ng Thc lm vic g?

Phm Th ni:

- Ti lm thu cho ngi ta.

Tu Gi trong bng thng hi, gi li cng ngi n cm, ni:

- Phm Thc ngho kh n th sao?

Bn ly mt ci o bo thu cho Phm Th. Nhn y, Tu Gi hi:

- Anh c bit tha tng nc Tn l Trng Qun khng? Ti nghe ni ng ta c nh vua
yu qu, vic trong thin h u do tha tng quyt nh. Cng vic ca ti by gi thnh cng
hay tht bi u ty Trng Qun c. Ny anh? Anh c ai bn b quen bit quan tha tng
khng?

Phm Th ni:

- ng ch ca ti quen bit ng ta, nn ti cng c th vo bi yt. Th ny xin gip ng cho
ng yt kin Trng Qun.

Tu Gi ni:

- Con nga ca ta mc bnh, trc xe gy, khng c xe t m ln, nn ta khng i ra.

Phm Th ni:

- Ti s ni ng ch ca ti mn cho ng ci xe t m ln.

Phm Th v ly xe t m a cho Tu Gi v nh xe cho Tu Gi vo ph tha tng nc
Tn. Ngi trong ph nhn ra Phm Th, ai ny u n np trn trnh. Tu Gi ly lm l. Khi
n ca nh tha tng, Phm Th ni vi Tu Gi:

- ng hy i ti mt lt, ti xin vo trc bo vi tha tng.

Tu Gi i ngoi ca, dng xe hi lu, hi ngi mn h:

- ng Phm Thc khng ra l ti lm sao?

Ngi mn h ni:

- Khng c ai l Phm Thc c.

Tu Gi ni:

- Lc ny ng ta cng ti i vo y m.

- l quan tha tng ca chng ti y.

Tu Gi c kinh bit rng mnh b la, bn ci trn i bng u gi ri nh ngi mn h vo xin
tha ti. By gi Phm Th by mn trng nghim chnh, k hu ngi h rt ng tip
kin.

Tu Gi ci u ni:

- Ti ti ng cht, gi ti khng ng ngi c th t mnh ln n tn my xanh. T nay Gi
khng dm c sch thin h, bn vic thin h na. Gi c ci ti phi b vo vc nc si, ci
xin ngi ui n ni man r, ngi cho sng th c sng, ngi bt cht th xin chu cht (35).

Phm Th ni:

- Nh ngi c my ti?.

- Nh ht tc ca Gi tnh ti ca Gi cng cn cha .

Phm Th ni:

- Nh ngi ch c ba ti m thi. Trc y thi S Chiu Vng, Thn Bao T v nc S m
ui qun Ng, vua S phong cho ng ta t Kinh nm nghn h, Bao T t chi khng nhn v
m m ca ng cha u t Kinh (36). Nay m m cha ng ca Th ny cng u t Ngy,
nh ngi trc y cho rng Th ny c ngoi tm i vi T, gim pha Th vi Ngy T,
l mt ti. Lc Ngy T lm nhc ta trong nh x, nh ngi khng ngn cn, l hai ti.
n khi ung ru say li i vo ta, sao m nh ngi nhn tm n th! l ba ti. Nhng
s d nh ngi c khi cht, l v cn thng hi ta, tng ci o bo, tc l cn c tnh ngha
vi ngi c, cho nn ta tha cho nh ngi.

Phm Th bn tha ti v ui Tu Gi ra, vo ni vi Chiu Vng tha cho Tu Gi tr v.

Tu Gi t ga Phm Th, Phm Th m tic ln, mi tt c s thn cc nc ch hu ngi trn
nh n ung rt sang, rt hu. Tri li, Tu Gi phi ngi di thm. Phm Th sai t mt ci
mng cho nga n trc mt, sai hai ngi ti nhn b chm vo mt, cho y n nh ngi ta cho
nga n vy.

Phm Th mng:

- Nh ngi ni vi vua Ngy h ta rng kh mau mau xch u Ngy T n y! Nu khng,
ta s lm c thnh i Lng.

Tu Gi v bo vi Ngy T. Ngy T s chy trn n nc Triu nh Bnh Nguyn Qun..

Sau khi Phm Th lm tha tng. Vng K ni vi Phm Th:

- C ba vic khng th bit, c ba vic khng bit lm th no. Xe cung mt sm ra mun,
l iu th nht khng th bit (37). Ngi bng nhin b qun x i l iu th hai khng th
bit (38), ti bng nhin b vt ra ngoi ngi rnh (39), l iu th ba khng th bit. Nu xe
vua mt sm ra mun th ngi tuy gin ti, cng khng bit lm th no. Nu ngi t nhin ri
khi qun x, th ngi tuy gin ti (40), cng khng bit lm th no. Nu ti t nhin b nm
ra ngoi ngi rnh th ngi tuy c gin ti, cng khng bit lm th no.

Phm Th khng vui vo ni vi nh vua:

- Nu khng c Vng K trung thnh th khng ai c th a thn vo ca i Hm Cc, nu
nh vua khng phi bc hin thnh th khng c ai c th lm cho thn c vinh hin. Nay
thn lm quan n tha tng, tc n bc hu, m Vng K ch n chc yt gi khng
phi l ca ng ta khi a thn vo ca i.

Chiu Vng gi Vng K n, cho lm thi th H ng, ba nm khng bo ln nh vua v
vic cai tr y (41).

Th li tin c Trnh An Bnh. Chiu Vng cho Trnh An Bnh lm tng qun. Phm Th bn
phn tn ti sn trong nh em tt c ra bo n nhng ngi gip mnh trong cnh khn
kh. Ngi mnh chu n mt ba n cng bo; ngi ta trn mt vi mnh mt ci cng tr th.
Phm Th lm tha tng nc Tn c hai nm.

Nm th 42 i Tn Chiu Vng (nm 265 trc Cng nguyn), Phm Th sang ng nh
Hn, ly t Thiu Khc, Cao Bnh, Tn Chiu Vng nghe ni Ngy T Bnh Nguyn Qun,
mun bo th cho Phm Th, bn gi v vit mt bc th dng li l khn kho a cho Bnh
Nguyn Qun, ni:

- "Qu nhn nghe ni ngi cao ngha mun cng ngi lm bn o vi, nu may mn c ngi
n vi qu nhn th qu nhn xin cng ngi ung ru mi ngy.

Bnh Nguyn Qun s Tn, v li cng cho l phi nn vo nc Tn yt kin Chiu Vng.
Chiu Vng cng Bnh Nguyn Qun ung ru my ngy. Chiu Vng ni vi Bnh Nguyn
Qun:

- Xa Chu Vn Vng c L Thng cho lm thi cng, T Hon Cng c Qun Di Ng
cho lm trng ph. Nay Phm Qun cng l bc thc ph ca qu nhn, k th ca Phm Qun
nh ng. Xin ng cho ngi v ly u ca hn em li y, nu khng ta khng cho ng ra
khi ca i u.

Bnh Nguyn Qun ni:

- Tuy mnh sang, nhng kt bn vi ngi ta l v khng qun ci ngha lc mnh cn thp hn.
Tuy mnh giu, nhng chi vi ngi ta l v khng qun ci ngha lc mnh cn ngho tng.
Ngy T l bn ca Thng, nu nh ti, c nhin ti khng em ra np, phng chi ng ta li
khng nh ti.

Chiu Vng bn a th cho vua Triu, ni:

- Em trai ca nh vua Tn, k th ca Phm Qun l Ngy T hin ang nh Bnh Nguyn
Qun. Nh vua mau mau sai ngi em u hn li y, nu khng, ta s em binh nh Triu,
li khng cho em nh vua ra khi ca i u.

Vua Triu l Hiu Thnh Vng bn em binh lnh vy nh Bnh Nguyn Qun rt gp, ang
m Ngy T trn ra, ra mt tng quc nc Triu l Ngu Khanh. Ngu Khanh xem chng
khng th can ni nh vua, bn ci n tng quc, cng Ngy T b trn, ln ra i. Ngh khng
th trn trnh nc ch hu no trong lc nguy cp cho nn li chy v i Lng, mun nh
Tn Lng Qun chy sang nc S. Tn Lng Qun nghe tin, s Tn, ang do d cha dm
tip kin, ni:

- Ngu Khanh l ngi nh th no?

Lc by gi Hu Doanh bn cnh ni:

- Con ngi ta tht l khng d bit ht, bit ngi cng khng phi d. Ngu Khanh (42) i giy
rm, mang d yt kin vua Triu, ln th nht c thng mt i bch bch, mt trm cn
vng, yt kin ln th hai c phong lm thng khanh, yt kin ln th ba c trao n tng
quc, phong vn h hu. Trong lc by gi thin h tranh nhau mun bit ng ta. Th m khi
Ngy T cng khn n nh Ngu Khanh, Ngu Khanh khng dm cho tc lc l tn qu, ci n
tng quc, b tc vn h hu m ln ra i. Nay k s nguy cp khn cng chy v vi cng t,
cng t li ni "ngi nh th no", thc l con ngi khng d bit, bit ngi cng khng d
vy.

Tn Lng Qun c thn, ln xe ra ngoi ng n.

Ngy T nghe ni Tn Lng Qun lc u ngi tip kin mnh nn ni gin t m c cht. Vua
Triu nghe tin ly u ca T a cho nc Tn. Tn Chiu Vng bn cho Bnh Nguyn Qun
v nc Triu (43).

4. Nm th 43 i Tn Chiu Vng (nm 264 trcCng nguyn), qun Tn nh ly t
Phn Hnh ca nc Hn, nhn xy thnh Qung V trn sng Hong H. Nm nm sau,
Chiu Vng ng k ca ng Hu tung phn gin vo mua chuc nc Triu. Vua Triu v vy
cho con M Phc thay Lim Pha lm tng (44). Qun Tn ph tan qun Triu Trng Bnh,
ri vy Hm an. t lu sau, V An Qun l Bch Khi c him khch vi ng Hu, ng Hu
gim vi nh vua v git Bch Khi, sai Trnh An Bnh nh Triu. Trnh An Bnh b qun Triu
vy rt gp cho nn em hai vn qun u hng nc Triu. ng Hu ngi trn chiu c xin
chu ti. Theo php lut nh Tn, ngi tin c v ngi c tin c khng tt u c ti nh
nhau, V vy, ng Hu ng l b ti git c ba h. Vua Tn Chiu Vng s phm n ng
Hu bn ra lnh trong nc: Ai dm ni n vic Trnh An Bnh th s tr theo ti ca Trnh An
Bnh", tri li, li thng cho ng Hu n hu hn trc, ht sc lm cho ng Hu an tm.
Hai nm sau, Vng K lm thi th H ng, t thng vi ch hu (45) b ti git (46), v vy
ng Hu ngy cng khng vui.

Chiu Vng ra triu th di, ng Hu tu:

- Thn nghe ni: vua lo th ti nhc, vua nhc th ti cht". Nay i vng ra triu lo lng, thn
xin hi thn c ti.

Chiu Vng ni:

- Ta nghe ni kim st ca nc S sc m vic ca ma li km. Phm kim st m sc th qun
s dng cm, ca ma m km th suy ngh xa. H suy xa ngh rng, c nhiu dng s, ta s nc
S s mu ly nc Tn. Phm vt m khng chun b sn th khng th ng ph c trong
lc bt ng. Nay V An Qun cht, bn Trnh An Bnh lm phn, trong nc khng c tng
gii, bn ngoi li nhiu nc th, ta lo lng l v th.

Nh vua mun khch l ng Hu, ng Hu lo s khng bit by mu k g. Thi Trch nghe
vy, vo nc Tn (47).

1. Thi Trch l ngi nc Yn, i du hc, xin lm quan cc nc ln, li n nc nh
chng c ai dng, bn n nh ng C xem tng. Thi Trch ni:

- Ti nghe tin sinh xem tng cho L oi, ni: "Ni trong nm ngy s cm quyn c nc",
iu c khng?

- C

- Nh ti th no?

ng C nhn chm ch ri ci m ni:

- Tin sinh mi hch, vai li, mt to, sng mi tt, u gi cong (48). Ti nghe ni "thnh nhn
khng th ly chuyn tng mo m ni c", c l tin sinh l ngi nh th chng?

Thi Trch bit ng C tru mnh, bn ni:

- Vic giu sang th ti c sn ri, ch cha bit c sng lu hay khng. Ti mun bit iu
.

ng C ni:


- Tin sinh th t gi tr i l 43 nm.

Thi Trch ci t gi ra i, bo ngi nh xe:

- Ta n go ngon, tht bo, rui nga i nhanh, mang n vng, lng buc dy n mu ta, vi
cho trc mt nh vua, giu sang th bn mi ba nm cng .

Thi Trch sang Triu b Triu ui, sang Hn, Ngy trn ng i b ngi ta cp mt ni,
cho. Nghe ni ng Hu dng Trnh An Bnh, Vng K, u phm ti nng vi nc Tn,
trong bng ng Hu c thn, Thi Trch bn i sang pha Ty vo Tn (49).

2. Khi sp ra mt Chiu Vng, Thi Trch sai ngi phao tin khch cho ng Hu gin (50):

- C ngi khch nc Yn tn l Thi Trch l ngi bin s kin thc siu vit, bin lun ti
gii, khn ngoan khc thng, anh ta nu vo yt kin vua Tn th th no cng lm ngi nguy
khn v git mt a v ca ngi.

ng Hu ni:

- Vic Ng , Tam i, hc thuyt ca bch gia, ta u bit c, li bin lun ca mi ngi ta
u b gy c. N lm khn th no c ta m ot c ia v ca ta.

Phm Th cho ngi gi Thi Trch n (51). Thi Trch vo vi cho ng Hu. ng Hu vn
khng bng lng, n khi tip kin li thy y ngo mn, ng Hu bn trch y rng:

- ng thng phao tin rng mun thay ta lm tha tng nc Tn c phi khng?

Thi Trch p:

- Phi.

ng Hu ni:

- Xin cho nghe thuyt ca ng nh th no?

Thi Trch ni:

- (53), sao m ngi thy mun th. i phm trt t bn ma thay nhau i, thnh cng ri
th rt lui. Thn th mnh m, chn tay lanh ln, tai mt t tng, tr khn sng sut iu
chng phi mi k s u mun hay sao?

ng Hu ni:

- Phi.

Thi Trch ni:

- Nm ly iu nhn, gi ly iu ngha, lm vic hp o thi hnh n c, c ch trong thin
h, thin h vui v, tn knh hm m u mun tn lm vua, chng phi l ch hng ca k
s c ti bin thuyt hay sao?

ng Hu ni:

- ng.

Thi Trch li ni:

- Giu sang vinh hin, x l vn vt, khin cho vn vt u m p, tnh mng lu di, sng trn
tui tri, khng phi cht yu. Thin h ni c ci quy m ca mnh, gi c c nghip ca
mnh, truyn mi n v cng, c danh ln thc u p , n c trn khp ngn dm, i i
khen ngi khng bao gi dt, cng vi tri t khng bao gi cng, chng phi l du hiu
ca o c, thnh nhn gi l im lnh, vic tt d sao?

ng Hu ni:

- ng.

Thi Trch ni:

- Xem vic nh Tn i vi Thng Qun, nc S i vi Ng Khi, nc Vit i vi i phu
Chng th kt cc ca h c lm ta va khng? (54)

ng Hu bit Thi Trch mun dng cch bin thuyt bt b mnh, nn dng li ngy bin
ni:

- Ti sao li khng c. Cng Tn phng th Hiu Cng sut i khng hi lng, ch lo vic
cng m khng ngh n vic ring, t ra dao ca cm bn gian t, vic thng pht u r
rng, lm cho nc c thnh tr, phi gan rut, by t ni lng, chu ngi ta on gin, la bn
c, ginh bt cng t Ngang nc Ngy, lm cho x tc nh Tn c yn, lm li cho trm h,
cui cng v nc Tn bt sng tng ch, cp t ngn dm (55). Ng Khi th iu Vng,
khin cho vic ring khng c hi n vic cng, gii gim pha khng che c ngi trung
thc, khi nghe li ni, khng ct nghe k a dua theo mnh, khng v vic nguy m thay i hnh
ng, lm vic ngha khng trnh hon nn, ch lo lm sao cho nh vua xng b, lm cho nc
c mnh, khng t tai ha gian nguy (56) i phu Chng th Vit Vng, vua tuy b khn, b
nhc, nhng mnh vn em ht lng trung thnh khng cht li bing, vua tuy trong cnh
nguy vong, vn em ht lng m khng ri cng thnh m khng khoe khoang, giu sang m
khng, kiu ngo nhc nhn. Ba ngi kia t n mc cao nht ca iu trung, cho nn
ngi qun t v gi ngha m cht, trong lc hon nn, coi cht nh v. Sng m nhc chng
bng cht m vinh. K s vn c ci ngha chu hy sinh thn mnh, cho ci danh c thnh.
Ch ct l o ngha th d c cht cng khng on hn, c g l khng c u?

Thi Trch ni:

- Vua thnh, ti hin l ci phc ln trong thin h; vua sng ti ngay l ci phc ca nc; cha
nhn t, con hiu, chng tn v trinh, l ci phc ca nh. V vy cho nn T Can (57) trung
m khng th bo tn c nh vua n; T T khn m khng th bo ton c nc Ng;
Thn Sinh (58) c hiu m nc Tn ni lon. H u l nhng ti trung, con hiu, nhng nc
nh vn lon lc, vn b tiu dit l ti lm sao? V khng c vua sng, cha hin nghe h, cho
nn thin h u cm ght, mng nhic vua v cha m thng cho k lm ti v lm con. Nay
Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng lm ngi ti th phi, nhng vua ca h th tri. Cho
nn i khen ba ngi ny lp c cng, nhng vn khng c bo p, ch c phi thch
vic h khng gp thi m cht u. Nu c i cht ri sau mi c gi l trung, mi lp
c danh ting th Vi T (60) khng ng gi l nhn, Khng T khng ng gi l thnh,
Qun Trng khng ng gi l ln. Ngi ta lp cng, ai li khng mun c thnh t ton
vn? Thn v danh c ton vn l tt nht. Danh c th nu gng m thn th cht l
hng th hai. Danh b nhc m thn c ton vn th l hng bt. Lc , ng Hu mi
khen l gii (61).

Thi Trch dn dn tm ra ch h (62), bn ni:

- Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng lm ti tn trung lp nn cng, l iu ng mong
mi. Honh Yu th Vn Vng, Chu Cng gip Thnh Vng, h khng phi l bc thnh
trung hay sao (53). Theo nh ngi lm Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng vi lm
Honh Yu, Chu Cng th nn lm ngi no hn?

ng Hu ni:

- Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng khng th bng c.

Thi Trch ni:

- Th th vua ca ngi v mt nhn t, tin dng k trung thn, nh n tnh xa ngha c, tn
trng k s c ti v c o gn b vi h, khng b st ngi cng thn, so vi Tn Hiu Cng,
S iu Vng, Vit Vng th ai hn?

ng Hu ni:

- Cha bit nh th no.

Thi Trch ni:

- Nay nh vua thn vi k trung thn nhiu lm l nh Tn Hiu Cng, S iu Vng, Vit
Vng. V mt tr ti tr lc, gip cho nh vua bnh nh c vic nguy, sa sang chnh tr, dp
lon, lm cho qun mnh, tr b iu lo lng, tiu dit iu tai nn, m mang t ai, trng trt
ng cc, lm cho nc giu, nh no , nh vua mnh, x tc c tn trng, tn miu c
hin vinh, thin h khng ai dm phm n nh vua, uy th ca nh vua vang di khp bn b,
cng lao vang lng ngoi vn dm, thanh danh sng ngi n ngn i, th ngi so vi Thng
Qun, Ng Khi, i phu Chng ai hn?

ng Hu ni:

- Ta khng bng.

Thi Trch ni:

- Nay nh vua v mt thn vi k trung thn, khng qun tnh xa ngha c khng bng Hiu
Cng, iu Vng, Cu Tin, m v mt cng lao c tin yu, thn cn ngi li khng bng
Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng. th, tc lc, chc v ca ngi li sang trng hn,
nh ca ca ngi li giu c hn c ba ngi kia, th m ngi cn cha rt lui th ti s cn ng
lo hn c ba ngi kia. Ti xin lo thay cho ngi. Tc ng c cu: "Mt tri ln n nh u th
s x, trng y th khuyt, s vt thnh th suy. l ci l thng ca tri t. Khi tin khi li,
khi y khi vi theo thi tin ho, l ci o thng ca thnh nhn. Cho nn "nc c o
th lm quan, nc khng c o th i n" (84). Thnh nhn ni: "Rng bay ln tri, li thy
k i nhn" (65). Bt ngha m giu sang th ta xem nh dm my ni" (66). Nay on th ngi
tr, n c ngi bo, iu s nguyn t, th m khng thay i ci k ca mnh, th ti
trm cho ngi nh th l khng nn. V chng con chim tr, chim hc, con t ngu, con viu,
ch khng phi l khng xa ch cht, m s d cht l v ham mi. T Tn, Tr B khng phi
l khng tr khn trnh iu nhc, trnh xa ci cht, nhng s d u cht, l v tham
li khng chu dng li (67), cho nn bc thnh nhn t ra l hn ch ci lng dc, ly dn
c chng mc, sai dn ng thi v, dng ca ci ca dn c mc . Cho nn tr h khng t
mn, hnh ng ca h khng kiu, lun lun theo o m khng b. V vy gi mi c thin
h m khng mt. Ngy xa T Hon Cng nhm hp ch hu, chnh n thin h, n khi
hp Qu Khu th c kiu cng, chn nc phn li; vua Ng l Ph Sai, qun i v ch
trong thin h, dng mnh coi khinh ch hu, ln t nc T, nc Tn cho nn rt cc thn b
git, nc b mt. H Dc, Thi S Hiu (68) h ht lm ba qun s hi, nhng thn b cht bi
mt ngi tm thng. Nhng ngi ny thanh th n cc thnh, nhng khng quay v vi
o l, khng khim tn rt lui an tm chu ngho hn cho nn mi xy ra tai ho nh th!
Thng Qun lm php lnh cho Tn Hiu Cng, cm ngun gc ca ti c, c cng nht nh
thng, c ti nht nh pht, lm cho cn ngang nhau, chnh l vic o lng, iu chnh nng
nh, ph v cc ng thin, ng mch (59) cho dn n nh c ngh nghip. Do
thng nht c tc l, khuyn khch ngi cy lm ht ci li ca t, mt nh khng lo hai
vic, ra sc cy rung, sc tch lng thc, tp ngh chin trn; kt qu, khi dm binh dnh th
m t rng, khi ngh binh th nc c giu, cho nn trong thin h khng u ch ni, c uy
th i vi ch hu, lp thnh c nghip nc Tn. Cng ng ta thnh, rt cc ng ta li b
xe x xc. t S vung my ngn dm, ngi cm kch mt trm vn, Bch Khi ch huy my
vn qun, nh nhau vi S, nh mt trn ly t Yn, t Snh, t Di Lng; nh hai trn
pha Nam ly t Thc, t Hn, ri vt qua nc Hn, nc Ngy nh nc Triu mnh;
pha Bc chn sng M Phc, lm c hn bn mi vn ngi, h b chn gn Trng Bnh,
mu chy thnh sng, sng si ln nh sm (70). Sau , vo vy Hm an, khin cho nc
Tn c c c nghip vng. Nc S, nc Triu l nc mnh trong thin h v l k th
ca nc Tn. Nhng t v sau, S, Triu u nem np s khng dm nh Tn na. l
ci th ca Bch Khi. Bch Khi thn hnh nh ly by mi thnh, nhng khi cng
thnh, li b nh vua trao kim chu cht Bu. Ng Khi lp php tc cho vua S iu
Vng, gim bt uy ln ca cc quan i thn, bi nhng ngi khng c nng lc, nhng ngi
v dng, b nhng chc quan khng cn kp, tr vic xin x ca nh t, thng nht phong tc
nc S, cm nhng ngi i du thuyt, biu dng nhng k s gii cy v chin u, pha
Nam ly t Dng Vit, pha Bc thu tm t Trn, t Thi, ph k lin honh, gii tn k
hp tung, khin cho nhng k s i du thuyt u khng c cch no m ming, cm b ng
khuyn khch trm h, n nh chnh tr nc S, binh lc ni ting trong thin h, uy th
lm ch hu phi phc. Nhng khi cng thnh, cui cng li b x c tay chn. i phu
Chng v Vit Vng ngh mu su by k xa, chuyn mt thnh cn, nhn iu s nhc m i
thnh vinh quang; khai khn t ai y c di lp thnh p tri, v t trng ng cc; cm u
k s bn phng, trn di u ht lng gip cho ci hin ca Cu Tin, tr c ci th vi
Ph Sai; cui cng ph c nc Ng mnh khin cho nc Vit lm nn nghip b. Cng
nh th r rng l rc r vy. Kt cc Cu Tin ph bc m git ng ta. Bn ngi ny cng
thnh m khng b i cho nn tai v n thn mnh. l bit dui m khng bit co, bit i
m khng bit v vy (71). Phm Li bit iu vt ra khi rng buc ca th li, trn i,
sut i lm o Chu Cng (72). Ngi khng thy ngi ta nh bc hay sao? C k mun t
nhiu, c k mun t t, ri tin ln dn dn, l iu ngi bit r. Nay ngi lm tng
nc Tn, bn k khng ri khi chiu, bn mu khng ra khi ni lng miu, ngi m khng
ch ch hu, ly ht Tam Xuyn bi p cho t Nghi Dng (73) ph c ci him
Dng Trng, chn c con ng Thi Hng, su nc khng dm hp tung, ng sn o
ngn dm thng n t Thc, t Hn, khin cho thin h u s Tn. Nh th l iu mong
mun ca Tn d t c ri v cng ca ngi cng t tt ri . Nay cng l lc nc
Tn chia cng. Nu ngi nh th m khng rt lui th s nh Thng Qun, Bch Cng, Ng
Khi, i phu Chng vy. Ti nghe ni: "Nhn xung nc th thy mt mnh; nhn vo ngi th
bit d lnh. Kinh th c cu: "Sau khi thnh cng, khng th lu, Ngi chu tai ha ca bn
ngi kia lm g? Ti sao ngi khng nhn lc ny tr n tha tng, trao n nhng cho ngi
hin, rt lui v n ni rng ni xa, xa lnh th s. Nh th th th no cng c ci lim ca
B Di, sut i lm ng Hu, i i xng cng, li c ci ting nhn nhng ca Ha Do,
Din Lng Qu T, c ci th ca Kiu, Tng (74), th chng hn cui cng mc tai ho sao?
Nu ngi c tic m khng n ri, nghi ng m khng dm quyt nh, th th no cng mc ci
ha ca bn ngi kia. Kinh dch c cu: "Cng Long hu hi" (75). l ni ch bit tin ln
m khng bit li, ch bit dui m khng bit co, ch bit i m khng bit v vy. Xin ngi
ngh k cho.

ng Hu ni:

- Hay lm! Ta nghe ni: "Ch mun m khng bit dng th s mt iu mnh mun; c m
khng bit cho l th s mt iu mnh c". May mn c tin sinh ch gio, Th ny xin
knh cn vng li.

Bn mi vo ngi, tn lm thng khch. My ngy sau, Phm Th vo triu, ni vi Tn Chiu
Vng:

- Va c mt ngi khch Sn ng n tn l Thi Trch. ng ta l ngi bin s, bit vic
Tam Vng, hiu s nghip Ng B, bit s bin i ca th tc, c th giao chnh s nc Tn
cho ng ta. Thn thy ngi rt nhiu, nhng khng ai bng, thn cng khng bng. Thn xin
tu nh vua bit.

Tn Chiu Vng mi vo tip kin, cng ni chuyn rt ly lm thch, cho lm khch khanh.
ng Hu nhn y co bnh rt lui, tr li n tha tng. Chiu Vng cng p ng Hu dy,
ng Hu bn co bnh nng. Phm Th thi lm tha tng. Chiu Vng thch k hoch ca
Thi Trch bn phong Thi Trch lm tha tng nc Tn, sang ng thn tnh nh Chu.

Thi Trch lm tha tng my thng, c ngi gim, Thi Trch s b git, bn co bnh tr
n tha tng, hiu l Cng Thnh Qun, Thi Trch Tn hn mi nm, th Chiu Vng,
Hu Vn Vng, Trang Tng Vng, cui cng th Thy Hong , i s cho nc Tn sang
nc Yn, c ba nm th nc Yn sai thi t an vo lm con tin nc Tn (76).

3. Thi s cng ni:

- Hn T ni: "ng o di kho ma, lm tin kho bun". Li ni y ng lm sao! Phm Th,
Thi Trch l nhng ngi bin s gii nht mt thi, th m i du thuyt ch hu, n lc u
bc cng khng c c hi thnh t. khng phi l k hoch ca h d m ch v nhng
nc h n du thuyt u yu (77). n khi hai ngi lm khch nc Tn, ni gt nhau lm
khanh tng, cng li trong thin h. l v ci th mnh v yu khc nhau vy. Nhng k
s cng c lc ngu nhin m gp c hi. Nhng ngi hin hn hai ngi kia, nhng th tr ht
ti nhiu khng k xit. Th nhng hai ngi, nu khng b khn cng th lm sao m khch l
h c (78)?

-------------------------

(1). Cu ny chun b cho nhng vic sau ny Phm Th s lm i vi Nhng Hu.

(2). Cu ny cng l mt ci thut "thm d", mc ch kch thch s ch ca nh vua.

(3). Nm 246 trc Cng nguyn, vua Tn t lp lm Ty , sai s khuyn T Dn Vng t
lp lm ng . Vua T t xng lm ng c hai thng ri thi. Sau vua Tn li
xng vng nh c.

(4). on ny nu mt cch in hnh nhng mnh kho ca mt ngi du thuyt lm cho
nh vua nghe theo ca mnh.

(5). ni iu ti ni ra l iu chc chn ng, ti u dm em ci tr du thuyt vu v ra
chu hnh pht.

(6). Phm Th m ch mnh, t cho mnh nh vin ngc qu nhng cha c ngi th gii bit
n.

(7). m ch Nhng Hu v vt ca ci trong nc lm giu cho mnh.

(8). m ch Nhng Hu khng ngh n quyn li ca nc nn khng dung np nhng ngi
du thuyt cc nc ch hu nh Phm Th.

(9). c im li ni ca hng du thuyt l khng i ngay vo m bt u bng nhng cu ni
bng gi.

(10). Thin ny rt thnh cng trong vic miu t nhng mnh kho ca bn du thuyt. Sau khi
lm vua ch n mnh, Phm Th dng li ni khch bt nh vua thy xu h.

(12) Vua ca b lc Ngha C v Tuyn thi hu gian du vi nhau sinh hai con. Tuyn thi hu
la git vua Ngha C Cam Tuyn ri sau em binh tiu dit Ngha C. Cu ni ny chng t
nh vua cng cho li ni ca Phm Th l ng.

(12) Lm cho nh vua 1o lng chc vic sp ni s quan trng. C ch ny ca Phm Th cng
xng ng vi li khen ca T M Thin: "Bin s gii nht mt thi.

(13). L Thng cn gi l L Vng. Trong nhng hn non b ta thng c ng L Vng
ngi cu c.

(14). Then cht ca on ny l my ch "quen bit th s nhng li ni th su cho nn nh
phi d dt. y ng thi ng t cho mnh l L Vng, li hy vng nh vua s l Vn
Vng, tc l c .

(15). ni mnh khng gn b vi nh vua.

(16). Ni bng gi vic Nhng Hu v Tuyn thi hu.

(17). on ny di, hon ton khng lin quan n iu trnh by nhng rt quan trng
chun b trc cho nh vua nghe theo ca mnh. Ch Phm Th nhc n ch "cht" mi
mt ln, ch "khng s" bn ln, ct lm cho nh vua nng rut, b thuyt phc hon ton trc
khi nghe. (Xem bi "Thuyt nan" trong Thn Hn).

(18). Li a ra mt trng hp cc oan, tri vi trng hp Vn Vng kch thch nh vua.
Vua Tr hn m, T Can b git.

(19). e do v khch vua Tn tc gin.

(20). Mnh khe ny lm cho vua Tn t a v mt ng vua chuyn sang a v mt ngi cu
khn. Tri li, Phm Th t a v mt ngi cu khn sang a v mt n nhn. Vic chun b
tm l m thut du thuyt i hi t c bc u.

(21). Hai ci l a li, nhn ho.

(22). Tn mt con ch kho.

(23). chng minh mu k em qun Tn vt qua Hn, Ngy nh T l sai, Phm Th
dn trng hp ca T. Nm 285 trc Cng nguyn, T em qun i xa nh S. Vua sai
Nhc Ngh thng lnh qun cc nc Yn, Triu, Ngy nh T thua to (xemNhc Ngh lit
truyn). Phm Th kt lun bng mt cu tc ng.

(24). Vn T tc Mnh Thng Qun.

(25). a ra mt dn chng khc bnh vc hc thuyt "giao hiu vi cc nc xa m nh
nhng nc gn. Nc Triu mt mnh qut ht nc Trung Sn to ln m chng ai lm
c g, v Triu gn Trung Sn.

(26). Then cht ca mu k Phm Th l ly Hn, Ngy gn m giao hiu vi T xa. Nhng
mun ly Hn, Ngy th trc ht phi c lp n, cho nn u tin phi giao hiu vi n n
thot ly nh hng ca cc nc ln T, S, Triu. Sau phi lm sao cho S, Triu phi
phc tng theo mnh khng can thip vo vic nh Hn, Ngy. Mun vy th xui hai nc nh
nhau, gip nc yu nh nc mnh, lm c hai nc u kit qu m phi thn phc tng
mnh. Mt khi Hn, Nly, Triu, S thun phc ri th nc T lc by gi t mnh, hng
vo th c, nn th no cng ph giao hiu vi Tn khi y giao hiu vi cc nc xa xi ri, vic
ly Hn, Ngy d nh tr bn tay.

(27). Chc quan trn cp i phu.

(28). Thng ng pha Bc t Hn. Chn ng Thi Hng th qun Hn pha Bc khng
xung min Nam m tip vin c.

(29). Sau my nm mi a ch ra bn. Lc by gi Phm Th ang chun b y d cho nh
vua d nh vua nghe theo mnh.

(30). a ra mt nhn xt k quc nhn gii thch nh ngha ca khi nim vua.

(31). ni nu ch trng n ci ngn th hi ci. gc.

(32). Ch Ph tc l V Linh Vng nc Triu. Phm Th a ra hai th d chng minh ci
nguy ca nh vua, v tm nhng th d ni bt lm nh vua phi s.

(33). Cu ny ct ngha li ni ca Phm Th: "Nc Tn nguy nht trng u ng", v thi
d dt ca Th khi gp Chiu Vng.

(34). Nm 266 trc Cng Nguyn. on 2: Phm Th du thuyt vua Tn lm n chc tha
tng.

(35). Qua li ni ny ta thy r uy lc ca Tn i vi ch hu lc by gi nh th no.

(36). Bao T t chi cho rng s d mnh cu nc S l v m m ca mnh Kinh thuc t
S, nh vy l v mnh m lm ch khng phi v nc S (Xem Ng T T lit truyn).

(3l). ni mt ngy kia nh vua cht.

(38). ni Phm Th cht.

(39). ni ti b ti cht.

(40). Dng li ni phn ng, ni yu ti.

(41). Theo l ca Tn, thi th sau mt nm phi bo co v tnh hnh cai tr qun mt ln.

(42). Xem Bnh Nguyn Qun, Ngu Khanh lit truyn.

(43). on 3: Phm Th bo n, bo on.

(44). Tc Triu Qut. Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.

(45). iu ny ct ngha cu "ba nm khng bo ln nh vua v vic cai tr" ng nh tha.

(46). Phm Th theo lut Tn ng b git ba h hai ln.

(47). on 4: Nhng ngi Phm Th tin c lm phn, Th khng c mu k g na.

(48). Ton l nhng nt tm thng, chng c ci g ng ch , th m mun t v mnh l L
oi, cho nn ng C gi a l thnh nhn.

(49). on 1: Thi Trch i du thuyt cc nc khng thnh cng bn sang Tn.

(50). Cch thuyt phc ca Thi Trch chng km cch thuyt phc ca Phm Th.

(51). on ny rt hay, n l s gp g ca hai tay thuyt khch tm mi cch thuyt phc
nhau.

(52). ng l phi ly.

(53). Ton l ging xc.

(54). Thuyt khch tr ti vi nhau cng dng ton ll vn chm ngn, so snh, nhng Phm
Th l ngi quen ci li ni y nn bit i ph ngay.

(55). Xem Thng Qun lit truyn.

(56). Xem Tn V T, Ng Khi littruyn.

(57). T Can can vua Tr m b git, nh n sau cng mt.

(58). Ng T T bit nc Vit th no cng tiu dit nc Ng khuyn vua Ng nh Vit,
nhng vua Ng khng nghe. T T b git, sau nc Ng cng b tiu dit.

(59). Tn Hiu Cng yu Ly C. Ly C vu thi s Thn Sinh mu k git cha. Thn Sinh s
mnh trnh by oan ung th s lm cho cha au lng nn t st. Sau cc cng t tranh nhau
ngi, nc Tn lon.

(60). Vi T can Tr, Tr khng nghe. Vi T b sang Chu.

(61). Tr ln Phm Th ch ni "ng" v cch lp lun cng tm thng, lc ny thy Thi
Trch qu c ti thc. Phm Th mi khen gii.

(62). Ch h ca Phm Th l khng bit mnh s b git lc no, Phm Th mun lm theo
Thng ng, Ng Khi cho nn sn sng ch cht m khng bit lm th no.

(68). Chu Cng v Honh Yu u lp cng to, li thnh t ton vn cho nn gi l thnh
trung.

(64). Cu ca Khng T trong Lun Ng.

(65). Cu trong Kinh dch, ni c a v tn qu th phi phng.

(66). Cu ca Khng T trong LunNg.

(67). T Tn i du thuyt, lm t tng su nc, sau b ngi m cht T. Tr B em
qun ca Hn, Ngy nh Triu. Hn, Ngy s Tr B nn mu vi Triu git Tr B.

(68). Tn nhng dng s thi c.

(69). ng nh rung, ng t Bc n Nam gi l thin, t ng n Ty gi l mch.

(70). Cc thuyt khch mun cho li l hng hn nn hay dng li ngoa d.

(71). Tr ln k bn trng hp st thn thnh nhn.

( 72). Xem Vit Vng Cu Tin th gia.

(73). Sau khi Tn dit Hn th t qun Tam Xuyn. Nghi Dng l mt p ca Hn, Tn ly
t trc.

74). Ha Do l mt ngi hin i trc, vua Nghiu mun nhng ngi cho ng, nhng ng
khng bng lng. Din Lng Qu T, con th t vua Ng, nh vua mun nhng ngi, nhng
ng khng nhn. Vng Kiu, con Chu Linh Vng v Xch Tng T ngi i Thn Nng l
nhng ngi sng lu.

(75). Kinh Dch qu "cn ho "thng cu- con rng bay trn cao mun h cng khng kp,
th no cng hi hn. ni ch bit tin khng bit thoi th s hi hn.

(76). on 2: Thi Trch tr ti, thuyt phc c Phm Th v lm tha tng nc Tn.

(77). ni gip nc yu th kh thnh cng, gip k mnh th d c kt qu.


(78). on 3- Tc gi tic mnh khng gp thi nhng li ly cnh khn cng ca h t khch
l mnh.

o0o


Nhc Ngh Lit Truyn -

T tin ca Nhc Ngh l Nhc Dng. Nhc Dng lm tng ca Ngy Vn Hu nh ly
c nc Trung Sn. Ngy Vn Hu em t Linh Th phong cho Nhc Dng. Nhc Dng
cht chn Linh Th. Con chu v sau sng y. Trung Sn v sau li c lp thnh mt
nc. n i V Linh Vng (325-299 trc Cng nguyn) nc Triu, V Linh Vng li dit
Trung Sn.

Nhc Ngh l con chu h Nhc. Nhc Ngh l ngi hin, thch vic binh. Ngi Triu qu
trng Ngh. n khi V Linh Vng gp nn Sa Khu, Ngh bn ri khi nc Triu n nc
Ngy.

Ngh nghe ni Yn Chiu Vng v lon T Chi, nn qun T nh qun Yn thua to. Yn
Chiu Vng on gin, khng ngy no qun bo th nc T. Yn l nc nh ni xa xi
ho lnh, sc khng chng c, cho nn nh vua nhn mnh, qu trng k s. Trc tin ly l
i x vi Quch Ngi (l) vi nhng ngi hin. Nhc Ngh bn lm s gi cho Ngy Chiu
Vng sang nc Yn. Vua Yn ly l i i vi khch tip i Nhc Ngh. Ngh trc t
chi vinh d y ri sau chu lm ti. Yn Chiu Vng cho lm khanh. Nh th trong mt thi
gian di.

2. Lc by gi T Dn Vng mnh, pha Nam, nh bi tng nc S l ng Mui
Trng Khu; pha Ty, nh li qun Tam Tn Quan Tn ri cng Tam Tn nh Tn, gip
nc Triu dit nc Trung Sn, ph nc Tng, m rng t ai hn ngn dm, tranh nhau
vi Tn Chiu Vng lm , c t lu T Dn Vng li tr v nc. Ch hu u mun
phn li nc Tn theo T.

Dn Vng kiu ngo, trm h khng chu khng ni. Yn Chiu Vng hi v vic nh T,
Nhc Ngh tha:

- Nc T k tha c nghip li ca mt nc lm b (2), t rng, ngi ng, kh lng
mt mnh nh c. Nu nh vua qu thc mun nh T th khng g bng lin minh vi
Triu, S v Ngy.

Yn Chiu Vng bn sai Nhc Ngh giao c vi Hu Vn Vng nc Triu. Li sai nhng
ngi khc i lin kt vi S, Ngy v nh Triu thuyt phc Tn v ci li trong vic nh T.
Ch hu ght T Dn Vng kiu ngo, tn bo, u tranh nhau hp tung cng nc Yn nh
T. Nhc Ngh quay v bo, Yn Chiu Vng em tt c qun, sai Nhc Ngh lm thng
tng qun, Hu Vn Vng nc Triu trao n tng quc cho Nhc Ngh. Nhc Ngh bn
cm u tt c qun cc nc Triu, S, Hn, Ngy, Yn hp nht nh bi qun t T Ty.
Qun ch hu bi binh rt v nhng qun ca Yn di quyn Nhc Ngh vn mt mnh ui
theo n Lm Tri (3).

Sau khi b thua trn T Ty, T Dn Vng chy vo thnh C. Nhc Ngh mt mnh li i
khp nc T. Cc thnh ca T u lo chng gi. Nhc Ngh nh vo thnh Lm Tri ly tt
c nhng qu bu, ca ci, cng t ca T, sai ch v Yn.

Yn Chiu Vng c mng thn hnh n sng T y lo, khao thng qun s, phong cho
Nhc Ngh huyn Xng Quc, hiu l Xng Quc Qun.

Yn Chiu Vng sau khi thu ca ci ly c ca T th quay v, sai Nhc Ngh li em binh
nh ly nhng thnh ca T cha ly c. Nhc Ngh li T trong nm nm, nh ly hn
by mi thnh ca T, bin tt c nhng thnh ny thnh qun huyn nc Yn, ch cn thnh
C v Tc Mc l cha chu hng.

3. Va lc y Yn Chiu Vng cht, ngi con c lp lm Yn Hu Vng. Hu Vng t
khi cn lm thi t thng khng thch Nhc Ngh. n khi Hu Vng ln ngi, in an
nc T nghe tin y bn tung phn gin sang nc Yn ni:

- Nc T ch cn hai thnh khng b ly na m thi. S d nhng thnh ny khng b ly l v
nghe ni Nhc Ngh c him khch vi v vua mi Yn, mun gi tt c binh lu li T, quay
mt v hng Nam m lm vua nc T. iu nc T lo ngi ch l s c vin tng khc n.

Yn Hu Vng vn nghi ng Nhc Ngh, nghe nhng li phn gin ca T bn sai K
Khip lm tng thay Ngh v mi Nhc Ngh v. Nhc Ngh bit Yn Hu Vng khng thch
mnh nn cho ngi thay th, s b git, bn di v hng Ty theo nc Triu.

Triu phong Nhc Ngh Quan Tn, hiu l Vng Th Qun, tn trng v yu qu Nhc Ngh
lm cho cc nc Yn, T lo s. Sau in an nc T nh nhau vi K Khip. in an
by mu la qun Yn nh bi K Khip di thnh Tc Mc, ui theo qun Yn n tn
H Thng, thu li tt c nhng thnh ca T v n Tng Vng thnh C vo Lm Tri.

Sau Yn Hu Vng li hi hn v ch mnh sai K Khip thay th Nhc Ngh cho nn qun
b bi, tng b git, b mt nc T. Li on Nhc Ngh u hng Triu, s Triu dng Nhc
Ngh dnh Yn nhn lc nc Yn gp cnh kh khn. Hu Vng bn sai ngi trch Nhc
Ngh v ng thi xin li. Bc th vit:

4. Tin vng em c nc giao cho tng qun, tng qun v nc Yn nh ph qun T
tr ci th ca tin vng, thin h u rung ng. Qu nhn u dm mt ngy qun ci cng
ca tng qun! Gp lc tin vng b by ti, qu nhn mi ln ngi, cc quan t hu la qu
nhn, qu nhn sai K Khip lm tng thay tng qun. V thy tng qun lu phi dm
sng gii nng ngoi nn qu nhn c mun triu tng qun v ngh.

Tng qun qu nghe li khng hay, cho rng qu nhn c iu him khch vi tng qun bn
b nc Yn theo nc Triu. Vic tng qun t lo cho mnh th cng c nhng lm th
no bo p ci lng tt ca tin vng i vi tng qun? .

Nhc Ngh vit th tr li Yn Hu Vng nh sau:

Thn l ngi bt ti, khng th vng theo mnh lnh ca nh vua v lm va lng nhng
ngi xung quanh nh vua. Thn s. lm tn thng n s sng sut ca tin vng, hi n
ci ngha ca nh vua, cho nn chy trn sang Triu.

Nay nh vua sai ngi trch ti thn, thn s cc quan hu cn khng xt nguyn do v sao tin
vng li nui v yu qu thn; li khng by t ci lng thn th tin vng, cho nn nh bo
vit th tr li.

Thn nghe v vua hin thnh khng ly lc cho ring nhng ngi thn. Ai c nhiu cng th
c thng, ai c nng lc th cho lm a v xng dng. Cho nn, xt nng lc m giao quan
chc, l vic lm ca v vua lp nn cng trng; bn vic lm ri mi kt giao l vic lm
ca k s lp nn danh ting. Thn trm xem vic lm ca tin vng, thy tin vng c ci
lng ca v vua cao qu nht trn i, cho nn mc du l s thn ca Ngy, thn mn c
tit ca nc Ngy qua nc Yn v c nc Yn xt n. Tin Vng ct nhc thn vt
bc cho vo hng tn khch, cho ng trn qun thn, khng bn vi cha, anh, cho thn
lm khanh. Thn trm t bit mnh vng lnh trn, nghe theo li dy, c th may m c v
ti (4). Cho nn nhn c mnh m khng dm t chi. Tin vng dy Ta c on th su
sc, chng cht i vi nc T . Thn ni: Nc T, k tha ci c nghip li ca mt
nc b, li l nc trc kia nh thng tt c, gii v vic binh, quen vic chin u, tn cng.
Nu nh vua mun nh T th th no cng phi cng thin h mu vic y. Mun cng thin
h mu vic y th khng g bng lin kt vi nc Triu. V li, t Hoi Bc v t Tng l
nhng t m cc nc S v Ngy u mun (5). Nu Triu bng lng m ta li giao c vi
bn nc nh T, th c th nh bi c T . Tin vng cho l phi, trao cho thn ph, c
tit, pha Nam sai i s thn Triu. Khi thn v phng mnh th lin em binh nh T.

Nh o tri, nh uy linh ca tin vng, t H Bc theo tin vng. Sau em qun n
sng T. Qun T c lnh bn nh qun T thua to. em qun tinh nhu ui theo mi
n nc T. Vua T b trn chy vo thnh C ch thot c thn. Cn chu ngc, ca ci,
xe c, binh kh, qu bu ht thy u b a v Yn. t l ca T by in Ninh i,
chung i L by cung Nguyn Anh, vc c (6) li v cung Ma Tht, trc sng Vn em v
trng K Khu (7).

T thi Ng B n nay khng c ai cng ln bng tin vng.

Tin vng cho l thc hin c ci ch ca mnh nn ct t phong, khin cho thn c th
c snh vi nc ch hu nh b (8). Thn trm khng bit t mnh, cho rng mnh vng
lnh, nghe li dy c th may m c v ti, cho nn nhn mnh trn m khng t. Thn
nghe ni v vua thnh hin lp c cng m cng khng b b, cho nn c php vo Xun
thu, k s bit nhn trc lm nn danh m ci danh khng b mt, cho nn c i sau khen.
Nh tin vng bo on, ra ci s nhc ca mnh, san phng c ci nc mnh c vn c xe,
thu ca ci tch lu tm trm nm n ngy ri b qun thn, li gio hun st li vn cn cha
phai. K by ti cm quyn gi chc v trau di php lnh, cn thn i vi dn chng, uy c
lan n c nhng ngi ti t Nhng iu u c th dy i sau.

Thn nghe k m u tt cha chc c kt qu tt. Ngy xa Ng T T ni c Hp L
nghe nn du chn vua Ng i xa n tn thnh Snh. Ph Sai th khng th, cho xc ng ta
vo ci ti da nga v th tri trn sng Giang. Vua Ng khng hiu theo li bn ca T T c
th lp c cng, nn dm xc T T m khng hi hn. T T khng bit nhn trc nh vua
khng cng bn bc vi mnh n ni vo sng Giang m khng c gii thot (9).

Thn khi ti, lp nn cng trng lm sng ci du vt ca tin vng, l ci k cao nht
ca thn. Mc phi vic gim pha, nhc nh lm hng mt ci danh ca tin vng iu thn
rt s. chu ci ti khng th lng c, may c li m thot khi, nhng thn mang
nng n ngha ca tin vng, thn tuy nc ngoi m lng vn khng ri b nc Yn.

Thn nghe ni Ngi qun t ngy xa tuy khng i li vi nhau na nhng cng khng ni
xu nhau, k trung thn b nc ra i khng nn ch bai vua sch ci danh . Thn tuy bt
ti cng tng c hc vi ngi qun t. Thn s nhng ngi hu h thn cn vi nh vua,
nhng ngi xung quanh ni, khng xt ci cch c x ca thn ni xa xi, nn mo mui
dng th cho nh vua bit. Xin nh vua lu cho .

Yn Vng bn cho con ca Nhc Ngh l Nhc Can li lm Xng Quc Qun. Cn Nhc Ngh
li i li vi nc Yn. Nc Yn v nc Triu u cho Ngh lm khch khanh.

Nhc Ngh cht Triu.

5. Nhc Can sng Yn hn ba mi nm. Yn Vng l H dng k ca tng quc l Lt
Phc mun nh Triu, hi Xng Quc Qun Nhc Can. Nhc Can ni:

- Triu l nc phi nh vi ch c bn mt (10). Dn y quen vic binh. Khng th nh.

Yn Vng khng nghe, nh Triu. Triu sai Lim Pha nh, ph tan qun ca Lt Phc
Hao, bt sng Lt Phc, Nhc Tha. Nhc Tha li h hng vi Nhc Can.

Nhc Can bn b trn sang nc Triu. Nc Triu vy nc Yn. Nc Yn li phi ct t
cho Triu ging ho, Triu mi rt qun v. Vua Yn hi hn khng dng Nhc Can. V
Nhc Can Triu, nh vua bn gi cho Nhc Can, bc th ni:

Trong thi ca Tr, C T khng c dng, nhng vn can gin mi khng thi, hy vng nh
vua s nghe mnh. Thng Dung khng c vua nghe, thn mnh b nhc, mong ch nh vua
thay i. n khi nc lon, lng dn ly tn hng v nc ngoi, cc quan cm quyn chnh b
php lut, hai ngi mi rt lui v n. Cho nn mc du chu ci nn ca vua Kit bo ngc,
hai ngi vn khng mt ci ting l trung l thnh. Ti sao? V h ht lng lo lng vy. Nay qu
nhn tuy ngu nhng khng tn bo nh vua Tr, dn nc Yn tuy lon nhng khng n ni t
hi qu nh dn nh n. Trong nh c li qua ting li khng nn ni ht vi lng bn cnh. V
hai iu trn, qu nhn khng cho ng lm l ng .

Nhc Can v Nhc Tha on vua Yn khng nghe theo k ca mnh, rt cuc li nc Triu.
Triu phong Nhc Tha lm V tng qun. Nm sau Nhc Tha, Lim Pha v Triu vy Yn.
Yn em l hu n xin ging ho, sau qun Triu mi v. Nm nm sau, Hiu Thnh
Vng nc Triu mt, Tng Vng sai Nhc Tha thay Lim Pha, Lim Pha nh Nhc
Tha, Nhc Tha b chy. Lim Pha b trn sang nc Ngy. Sau mi su nm, nc Tn
dit Triu (nm 228 trc Cng nguyn). Hai mi nm sau, Cao i qua Triu hi Nhc
Ngh c con chu g khng? Ngi ta tr li:

- C Nhc Thc.

Cao phong cho Thc huyn Nhc Hng, hiu l Hoa Thnh Qun. Hoa Thnh Qun l
chu Nhc Ngh. Dng h Nhc c Nhc H Cng, Nhc Thn Cng. Khi nc Triu b nc
Tn dit, h trn sang T vo thnh Cao Mt. Nhc Thn Cng thch theo o Hong , Lo
T, ni ting T, c gi l hin s .

Thi S Cng ni:

- K t Khoi Thng cho n Ch Ph Yn nc T c bc th Nhc Ngh gi vua Yn u
khng ln no khng gp th li m khc. Nhc Thn Cng hc o Hong , Lo T, ng
thy chnh ca ng ta gi l H thng trng nhn . Ngun gc ca ngi ny khng r
u.

H thng trng nhn dy An K Sinh; An K Sinh dy Mao Hp Cng; Mao Hp Cng
dy Nhc H Cng; Nhc H Cng dy Nhc Thn Cng; Nhc Thn Cng dy Ci Cng; Ci
Cng dy t Cao Mt v Giao Ty ti nc T, lm thy hc ca tng quc To Tham.

..............................................

(1). Yn Chiu Vng hi Quch Ngi: Qu nhn nc hp, dn t, qun T ly tm thnh
k, qun Hung N rui nga di thnh Lu Phin, qu nhn l ngi km ci c th tn
miu, s x tc b nguy, c cch g bo tn x tc khng? . Ngi ni: By ti ca cc b
ngoi l ti, nhng thc l bn, by ti ca cc b tn l ti nhng thc l ti t, by ti ca mt
ngi b nguy khn tn l ti nhng thc ra l t. Nh vua nghe theo cho Ngi lm thng
khch.

(2). ni Dn Vng l con chu T Hon Cng. Hon Cng lm b ch hu, u tin trong s
Ng B.

(8). Kinh ca T.

(4). Nhc Ngh khi ni n mnh ch dng ch v ti cn quy tt c cng lao cho nh vua.

(5). S mun ly t Hoi Bc, Ngy mun ly t Tng. C hai min ny u thuc T.

(6). Trc kia vc ca Yn b T ly.

(7). ni bin gii ca Yn m rng. K Khu l kinh ca Yn. Vn Thy l sng ca nc
T.

(8). Nhc Ngh c phong lm Xng Quc Qun.

(9). ni T T on gin vua Ng nn tuy cht ri nhng vn vng vt trn sng Giang. Cc
nh ph bnh i sau khen li th trung hu, khng khoe cng trng, khng on trch vua. Ch
ni v th bc m phi trn, lun lun nhn ti ca mnh.

(10). Triu l nc khng c bin gii him tr, pha ng l Yn, pha Ty l Tn v Lu
Phin, pha Nam l Hn, Ngy, pha Bc l Hung N.

o0o


Lim Pha, Ln Tng Nh Lit Truyn -

L im Pha l vin tng gii nc Triu. Nm th mi su i Hu Vn Vng nc Triu
(283 trc Cng nguyn), Lim Pha lm tng nc Triu, nh T, ph tan qun T ly p
Dng Tn, c lm thng khanh, ni ting dng kh cc nc ch hu. Ln Tng Nh l
ngi nc Triu, lm mn h ca ngi cm u cc hon quan nc Triu l Mc Hin.

2. i vua Hu Vn Vng, nc Triu c vin ngc bch ca h Ho(l) nc S, vua Chiu
Vng nc Tn nghe tin, sai ngi a th cho vua Triu, xin em mi lm thnh i ly
vin ngc bch. Vua Triu cng i tng qun Lim Pha v cc v i thn bn: Nu cho Tn
ngc bch th s khng c thnh ca Tn, ch b la thi, nu khng cho th li lo binh Tn
n nh. K cha quyt nh, tm ngi c th sang tr li Tn, tm mi cha c.

Vin hon quan Mc Hin ni:

- Mn h ca thn l Ln Tng Nh c th i c.

Nh vua hi:

- Ti sao nh ngi li bit?

Mc Hin p:

-Thn tng c ti, trm ngh mun chy trn sang t Yn, mn h ca thn l Tng Nh
cn li m rng: Ngi lm sao m bit vua Yn? . Thn ni: Ti tng theo i vng hp vi
vua Yn bin gii, vua Yn nm tay ti m ni: Xin kt lm bn! V vy ti bit, nn mun
trn sang. Tng Nh bo thn: V nc Triu mnh, nc Yn yu, cho nn vua Yn mun
kt bn vi ngi. Nay ngi bTriu trn sang Yn th Yn s Triu, nht nh khng dmgi
ngi m s tri ngi np cho Triu. Chi bng ngi hy citrn, phc bn li ru m xin tha ti,
may ra c thot thn! ". Thn nghe theo k y, may sao i vng tha ti. Thn trm ngh
ngi y l bc dng s, c mu tr, c th sai i c.

Nh vua lin cho mi n, hi Ln Tng Nh:

- Vua Tn dem mi lm thnh i ly vin ngc ca qu nhn, nn cho hay khng?

Tng Nh ni:

- Tn mnh, Triu yu, khng cho khng c.

Vua Triu ni:

-H ly ngc ta m khng cho ta thnh th lm th no?

Ln Tng Nh ni:

- Tn em thnh i ly ngc m Triu khng cho, thiu tri l Triu. Triu cho ngc m
Tn chng cho thnh th iu tri l Tn. Xt li k th th cho ngc Tn chu phn tri.

Nh vua hi:

- Ai c th sai i s?

Ln Tng Nh ni:

- Nu nh vua thiu ngi, thn xin mang ngc bch i s. Thnh c v tay nc Triu th ngc
mi li t Tn. Nu thnh khng v, thn xin gi nguyn vn vin ngc em v Triu. Triu
Vng bn sai Tng Nh mang ngc sang hng Ty vo t Tn.

3. Vua Tn ngi Chng i tip kin Tng Nh. Tng Nh mang ngc bch dng vua
Tn. Vua Tn mng r trao cho cc m nhn v cc quan hu xem, cc quan hu u h:

- Vn tu!

Tng Nh thy vua Tn khng c tr thnh cho Triu, bn tin ln ni:

- Ngc bch c vt, ti xin ch cho b h xem.

Vua trao ngc bch, Tng Nh nhn cm y ngc, ng li ta vo ct, ni gin, tc dng
ngc, ni vi vua Tn:

- i vng mun c ngc, sai ngi em th n vua Triu. Vua Triu cho mi qun thn
bn bc, tt c u ni: nc Tn tham, cy mnh mnh, em li ni sung cu ly ngc,
cha chc tr thnh cho ta". H bn khng mun a ngc bch cho Tn. Thn cho rng k
o vi chi vi nhau cn khng di nhau, hung na l nc ln. V chng v mt vin ngc m
lm nc Tn mt vui th khng nn. V vy nn vua Triu trai gii nm ngy, sai thn mang
ngc bch i, vi m a gia triu nh. Ti sao th. V trng ci uy ca nc ln t lng
tn knh vy. Nay thn n i vng tip thn mt ni tm thng, l tit rt khinh mn.
c ngc, i vng a cho cc m nhn a bn thn. Thn xem i vng khng c
tr thnh p cho vua Triu, cho nn thn ly ngc v. Nu i vng c mun bc bch thn,
th u thn v vin ngc u v ci ct ny.

Tng Nh cm vin ngc, lm ci ct, mun p u vo ct. Vua Tn s ng ta p v vin
ngc nn t t c xin, gi quan ng s cm a n ch ct mi lm thnh t ch ny tr
i cho Triu. Tng Nh on vua Tn ch la di m thi, tuy gi v cho Triu thnh,
nhng thc ra th khng th c thnh, bn bo vua Tn:

- Ngc bch h Ho thin h u nhn l ca bu, vua Triu s khng dm khng dng. Khi a
ngc, vua Triu trai gii nm ngy, nay i vng cng nn trai gii nm ngy, t l cu tn(2)
sn th thn mi dm dng ngc.

Vua Tn xem chng khng c cch g p c, bn ha trai gii nm ngy, cho Tng Nh
li qun tn khnh Qung Thnh. Tng Nh xem chng vua Tn tuy trai gii, nhng th no
cng bi c khng tr thnh, nn sai k i theo mnh mc o ngn, mang vin ngc i theo
ng tt, trn v np tr ngc bch cho Triu. Vua Tn sau khi trai gii nm ngy bn t l
cu tn triu nh tip s nc Triu l Ln Tng Nh. Tng Nh n, ni vi vua Tn:

- Nc Tn t i Mc Cng n nay, hn hai mi i vua, cha tng c ai gi trn li ha.
Qu thc, thn s b nh vua la, li ph lng nc Triu, nn sai ngi cm ngc ln v n
nc Triu ri. V li, Tn mnh m Triu yu, i vng sai mt ngi s gi n Triu th
Triu lp tc em ngc sang dng. Nay mnh nh nc Tn m li ct trc mi lm thnh
cho Triu th Triu u dm gi ngc bch mc ti vi i vng Thn bit rng la di i
vng ti ng cht. Thn xin vo vc nc si. Xin i vng v qun thn bn bc k cho.

Vua Tn v qun thn nhn nhau cng hm hc. Cc qun thn mun ko c Tng Nh i.
Vua Tn nhn ni:

-By gi git Tng Nh cng khng ly c ngc, m ch lm tuyt tnh giao ho gia Tn v
Triu. Chi bng nhn vic ny m hu i ng ta, cho ng ta v Triu. Vua Triu h v mt vin
ngc bch m la di Tn sao?

Do , vua Tn vn tip Tng Nh triu nh, l xong cho v. Sau khi Tng Nh v, vua
Triu khen Tng Nh l mt quan i phu gii, i s khng khut nhc vi ch hu, bn
phong Tng Nh lm thng i phu. Kt qu Tn cng khng i thnh cho Triu. Triu
cng khng em ngc bch cho Tn.

4. V sau, Tn nh Triu, ly Thch Thnh (nm 282 trc Cng nguyn). Nm sau li nh
Triu, git hai vn ngi. Vua Tn sai s gi ni vi Triu Vng mun hp nhau Dn Tr,
ngoi Ty H ging ho. Vua Triu s

Tn, nh khng i. Lim Pha, Ln Tng Nh bn mu:

- Nh vua khng i th t ra nc Triu yu v nht.

Vua Triu bn i, Tng Nh i theo, Lim Pha tin n bin gii, t bit nh vua ni:

- Nh vua i, tnh ng i v cng hi hp, chng qu ba mi ngy, nu ba mi ngy khng
v, xin lp thi t lm vua cho Tn ht hy vng(3).

Nh vua nghe theo. Bn hp vi vua Tn Dn Tr. Vua Tn ung ru say, ni:

- Qu nhn trm ngh Triu Vng gii nhc, xin gy n st cho nghe.

Vua Triu gy n st. Ng s nc Tn tin ln chp:

- Ngy... thng... nm... vua Tn cng vua Triu hi hp ung ru, khin vua Triu gy n
st.

Tng Nh tin ln ni:

- Vua Triu trm nghe ni vua Tn gii v m nhc nc Tn, xin bng ci va snh n vua
Tn g cng vuivi nhau(4). Vua Tn gin khng chu. Nhng Tng Nh c tin ln dng
ci va. Nhn qu xung mi vua Tn, vua Tn khng chu g, Tng Nh ni:

- trong nm bc, thn xin c php ly mu c lm bn ngi i vng.

T hu mun chm Tng Nh. Tng Nh trn mt qut t hu u dt ra. Vua Tn khng
vui, nh g va mt ci. Tng Nh quay li gi ng s nc Triu vit:

- Nm... thng... ngy... vua Tn g va cho vua Triu nghe.

Qun thn nc Tn ni:

- Xin em mi lm thnh nc Triu chc th vua Tn.

Ln Tng Nh cng ni:

- Xin ly Hm Dng ca Tn chc th vua Triu.

Vua Tn xong tic ru, chng tranh hn c vi vua Triu. Nc Triu cng t sn nhiu
qun lnh i Tn. Tn khng dm ng. Tan hi v nc, vua Triu cho rng Tng Nh c
cng to, phong lm thng khanh, a v trn Lim Pha.

Lim Pha ni:

- Ta l tng nc Triu, ph thnh nh trn c cng to, tri li Tng Nh ch nh ming li
lp cng m a v trn ta. Hn na, Tng Nh vn ngi thp hn, ta xu h khng mt
mi no ngi di ng ta.

V ru rao:

- Ta gp Tng Nh, quyt lm nhc ng ta.

Tng Nh nghe vy, khng chu hi hp vi Lim Pha. Mi ln c bui chu, Tng Nh
thng co bnh khng mun tranh ngi th vi Lim Pha. Mt hm, Tng Nh i ra trng
thy Lim Pha, Tng Nh quay xe trn trnh. Nhng ngi mn h bn cng nhau can:

- Chng ti s d b thn thch n th ngi ch v mn cao ngha ca ngi. Nay ngi v Lim
Pha cng ngang hng. Lim Pha ru rao ni xu m ngi li s trn trnh ng ta, s st qu
ng, ngi thng cn ly lm xu h, hung h l bc tng quc, tng qun! Bn thn bt
ti, xin t gi v.

Tng Nh c cn li, ni:

- Cc ng xem Lim tng qun c bng vua Tn khng?

- Khng bng.

Tng Nh ni:

- Oai nh vua Tn m Tng Nh dm go tht gia triu nh, lm nhc c qun thn.
Tng Nh tuy hn nht h si Lim tng qun sao. Nhng ta ngh rng nc Tn s d mnh,
khng em binh lnh nh Triu v c ta cng Lim tng qun. Nay hai con h nh nhau, th
no cng khng sng c c, cho nn ta phi lm nh th, v ngh n vic cp bch ca nc
nh trc m gc vic th ring thi.

Lim Pha nghe vy, ci trn mang roi nh tn khch a n ca nh Ln Tng Nh t ti,
ni:

- K hn mn ny khng bit tng qun rng lng n th!

Ri cng nhau vui v lm bn sng cht c nhau!

5. Nm y Lim Pha em qun v ng nh T, ph mt o qun ca T. Hai nm sau
(276), Lim Pha li nh thnh K ca T, ly c thnh. Ba nm sau, Lim Pha nh t
Phng Lng, An Dng ca Ngy, ly c. Bnnm sau, Ln Tng Nh lm tng nh T
n Bnh p ri v. Nm sau na, Triu Xa ph qun Tn vng D.

1. Triu Xa l mt vin li thu thu rung Triu. Xa thu t thu, nhng nh Bnh Nguyn
Qun khng chu np. Xa ly php tr, git ngi qun l ca Bnh Nguyn Qun. Bnh Nguyn
Qun gin toan git Xa. Xa nhn ni vi Bnh Nguyn Qun:

- Ngi l v qu cng t Triu, nay ngi li dung tng ngi nh khng theo php cng, th
php lut mt hiu lc, php lut mt hiu lc th nc yu, nc yu th ch hu em qun n
nh, th l khng cn nc Triu na. Ngi lm sao gi c giu c ny, ngi l ngi qu m
theo l cng, tun php lut th trn di c cng bnh. Trn di cng bnh th nc mnh.
Nc mnh th nc Triu vng, ngi li l qu thch, c phi k tm thng trong thin h u?

Bnh Nguyn Qun cho l ngi hin, ni vi nh vua, dng Xa coi vic thu m trong nc.
Thu m rt cng bnh, dn giu v kho tng y .

2. Tn nh Hn, ng qun D. Vua cho mi Lim Pha n hi:

- C th cu khng?

Lim Pha ni:

- ng xa him tr v hp, kh cu.

Vua li cho gi Nhc Tha n hi. Nhc Tha cng p nh Lim Pha. Li cho gi Triu Xa,
Xa p:

- ng xa him tr v hp, cng nh hai con chut nh nhau trong hang, bn no dng cm
s thng.

Vua bn sai Triu Xa lm tng cu Hn. Binh i cch Hm an ba mi dm. Xa ra lnh trong
qun:

- K no dm ly vic qun s can ngn th x t.

Quan Tn ng pha Ty V An. Quan Tn reo h tin, tt c cc ngi nh thnh V An
u rung ng. Trong qun c mt ngi ni phi cu gp V An. Triu Xa lin chm ngay. C
c th gi thnh ng li hai mi tm ngy khng i. Li xy thm thnh ly. Mt tn thm
thnh ca Tn tr trn vo, Triu Xa cho n ngon v th cho v. Y ln v bo vi tng Tn,
tng Tn mng r ni:

- Ri khi nc ba mi dm m qun li khng i, cn xy thm thnh ly th D khng phi
l t ca Triu ri.

Sau khi cho tn thm thnh ca Tn i, Triu Xa bn em qun cp gip ro chy, hai ngy
mt m n ni, sai nhng ngi bn gii i cch D nm mi dm m ng qun. Thnh
ly ca qun p xong, qun Tn nghe tin em c ton qun n. Binh s l Ha Lch xin can
v vic qun s. Triu Xa ni:

- Cho vo.

Ha Lch ni:

- Qun Tn khng ng qun Triu n y. N n y kh th hng mnh, tng qun phi
tp trung i ng li m i, nu khng th chc s thua.

Triu Xa ni:

- Xin vng lnh!

Ha Lch ni:

- Xin chu ti cht.

Triu Xa ni:

- Hy i lnh sau xem.

Khi lm trn, Ha Lch li ni:

- Ai chim c nh ni pha Bc s thng, ai n sau s thua.

Triu Xa cho l phi, lin cho mt vn ngi ro bc ln trn ni. Qun Tn n sau, tranh
ngn ni nhng khng ln c. Triu Xa th qun nh, ph tan qun Tn.

Qun Tn b nh tan b chy, bn gii vy D m tr v. Hu Vn Vng nc Triu phong
cho Xa hiu l M Phc Qun, cho Ha Lch lm quc y(5). Do , Triu Xa cng ngang hng
vi Lim Pha, Ln Tng Nh.

1. Bn nm sau, Hu Vn Vng nc Triu cht. Con l Hiu Thnh Vng ln ngi (270
trc Cng nguyn). By nm sau, qun Tn v qun Triu chng nhau Trng Bnh. By gi
Triu Xa cht. Ln Tng Nh li mc bnh nng, Triu sai Lim Pha cm qun nh Tn,
qun Tn my ln nh bi qun Triu, qun Triu c th gi thnh khng nh. Qun Tn my
ln khiu chin, Lim Pha vn khng chu nh. Vua Triu nghe li bn tay chn ca Tn ni:
"Tn ch s mt mnh Triu Qut, con M Phc Qun Triu Xa m thi". Vua Triu bn cho
Qut lm tng thay Lim Pha, Ln Tng Nh ni:

- Nh vua dng Qut cng ch v nghe danh ng ta cng nh gn trc n m gy n thi. Qut
ch bit c sch ca cha li, khng bit ng bin.

Vua Triu khng nghe, bn cho Qut lm tng.

2. Triu Qut t lc nh hc binh php, ni vic binh cho thin h khng ai bng mnh. Y
thng cng cha l Xa bn vic binh, Xa khng th bt b c, nhng vn khng cho l phi.
M Qut hi Xa ti sao th, Xa ni:

- Vic binh l ni cht ngi m Qut ni mt cch khinh thng qu, nc Triu khng cho
Qut lm tng th thi, ch nu cho n lm tng, th ngi ph v qun Triu nht nh l
Qut.

Khi Qut sp i, ngi m dng th ni vi nh vua:

- Khng cho Qut lm tng c.

Vua hi:

- Ti sao?

Ngi m tha:

- Xa kia thip th cha n. Trong thi cha n lm tng, hng ngi ng ta thn hnh bng
cm nc, cho n c n hng chc, hng ng ta xem l bn c n hng trm. i vng v
tn tht thng cho ci g th a tt c cho cc qun li v s phu. Ngy c nhn mnh lnh
lm tng, khng hi n vic nh. Nay Qut mi lm tng m ngi ngonh mt v hng
ng tip khch(6), qun li khng ai dm ngng ln nhn, vng la nh vua cho u em v
ct nh, hng ngy xem c nh ca rung vn g c li, nn mua th mua. Nh vua xem n
c bng cha n khng? Cha con bng d khc nhau, xin nh vua ch sai i.

Nh vua ni:

- B ng ni na, ta quyt nh ri.

M Triu Qut ni:

- Nu nh vua vn sai n i, nhng lm khng ni vic, thip c th khi ti khng?

Nh vua ni:

- c.

3. Sau khi Triu Qut thay th Lim Pha, bn thay i tt c nhng lut lnh, thay i nhiu
ngi qun li. Tng Tn l Bch Khi nghe vy, th k binh, gi v thua chy ct t ng
vn lng ca Triu, chia ct qun Qut lm hai, qun s ri rc. c hn bn mi ngy, qun
s i kh, Triu Qut em qun tinh nhu ra nh qun ch. Qun Tn bn cht Triu Qut.
Binh ca Qut b bi, my chc vn ngi u hng Tn, Tn u chn sng ht. Triu trc
sau mt bn mi lm vn qun. Nm sau qun Tn vy Hm an hn mt nm, sut na th
nc Triu khng khi b tiu dit. Nh c cc ch hu S, Ngy n cu nn mi gii c vy
Hm an. Vua Triu cng v m Qut trc kia ni nn khng git.

4. Sau khi gii vy Hm an c nm nm, nc Yn dng mu ca Lt Phc, ni:

- Nhng ngi trai trng ca Triu u cht Trng Bnh, bn con m ci cha ln...

Bn em qun nh Triu. Triu sai Lim Pha lm tng nh tan qun Yn Ho, git Lt
Phc, bn vy Yn. Yn ct nm thnh cu ho, Triu mi nghe. Triu ly t y Vn,
phong cho Lim Pha lm Tr Bnh Qun, lm quyn tng quc(7).

Sau khi Lim Pha khng c cm qun Trng Bnh phi v, vo lc tht th, khch kha
u b i ht. n khi li lm tng qun th khch kha li n, Lim Pha ni:

- Cc v hy rt lui cho!

Khch ni:

- ! Sao ngi thy vic mun th, o bn b trong thin h, kt bn vi nhau nh li con
bun, tr giao dch ngoi ch. Khi ngi c th th chng ti theo, ngi khng c th th chng
ti i, ci l l d nhin ch c g ng gin!

c su nm (nm 245 trc Cng Nguyn), Triu sai Lim Pha nh t Phn Dng ca
Ngy, ly c Phn Dng.

Vua Hiu Thnh Vng nc Triu mt, con l iu Tng Vng ln ngi (nm 244 n nm
236 trc Cng nguyn), sai Nhc Tha thay Lim Pha, Lim Pha gin nh Nhc Tha. Nhc
Tha b chy. Lim Pha bn chy sang t i Lng ca Ngy. Sang nm sau, Triu bn sai
L Mc lm tng nh Yn, ly c V Toi, Phng Thnh. Lim Pha Lng mt thi
gian lu, Ngy khng tin dng. Nc Triu thng b khn v qun Tn. Vua Triu li ngh n
vic dng Lim Pha. Lim Pha cng mun li c dng Triu. Vua Triu sai s gi xem Lim
Pha cn dng c na hay khng. K th ca Lim Pha l Quch Khai cho s gi nhiu vng
bo ni xu ng ta. S gi ca Triu ra mt Lim Pha. Lim Pha v vy n mt u go, mi
cn tht trong mt ba cm, mc o gip ln nga t rng mnh cn dng c. S gi nc
Triu v bo vi nh vua:

- Lim tng qun tuy gi, n cn kho, nhng khi cng thn ngi trong khonh khc th ba ln
i i tin.

Vua Triu cho rng ng ta gi cho nn khng triu v. Nc S nghe tin Lim Pha Ngy,
ngm cho s n v. Lim Pha lm tng nc S khng lp c cng lao, ni:

- Ta c c dng ngi Triu? (8).

Lim Pha cht Th Xun(9).

5. L Mc l vin tng gii bin gii pha Bc nc Triu. Mc thng Nhn Mn, t i,
phng b Hung N. Mc c php tin nghi t quan li, tt c t thu thnh th u a vo
trong dinh, chi tiu qun ph. Mi ngy git my con b nui qun tp bn cung, ci
nga, canh gc cn thn, dng nhiu ngi thm thnh, hu i chin s. Ra hiu lnh:

- Hung N m vo cp th phi lp tc thu thp, bo v ai dm bt qun gic th chm?

Hung N mi ln vo, canh gc cn thn, mi ngi lp tc thu thp gn gi khng dm chin
u. Nh vy my nm cng khng mt mt g, nhng Hung N cho L Mc l nht, n c
binh s bin gii cng cho v tng ca mnh l nht. Vua Triu trch L Mc, L Mc vn th.
Vua Triu gin, i v, sai ngi khc lm tng thay.

c hn mt nm, Hung N mi ln n l ra nh. nh nhiu ln khng li, tn tht nhiu,
bin gii khng th lm rung chn nui. Vua li mi L Mc, L Mc ng ca khng ra, c
xng bnh, vua Triu bn p ni ng ta dy cm qun, Mc ni:

- Nu nh vua nht nh dng thn, th thn c c lm nh trc mi dm vng lnh.

Nh vua bng lng.

6. L mc vn theo li lm nh c. Hung N my nm khng c g, kt qu cho ng ta nht
gan. Qun s bin gii c thng nhiu m khng c dng, mun nh mt trn. By gi
L Mc mi chn mt nghn ba trm c xe, chn c ba ngn con na, nm vn trng s
ng thng mi ngi l nm lng vng(10), mi vn ngi thin x, tt c u hc tp chin
u, cho sc vt n c khp ni, nhn dn y ng. Hung N vo t, gi chy khng nh
thng, vt cho n my ngn ngi. Thin Vu nghe thy vy em tt c qun n. L Mc by ra
nhiu trn nh p, em hai cnh t hu nh vo, ph, git hn mi vn k binh ca Hung
N; dit an Lam(11), ph ng H(12), bt Lm H u hng(13), Thin Vu b chy. Sau
hn mi nm, Hung N khng dm n gn bin gii nc Triu.

7. Nm th nht thi iu Tng Vng nc Triu (nm 244 trc Cng nguyn) sau khi
Lim Pha trn vo Ngy, Triu sai L Mc nh Yn, ly V Toi, Phng Thnh. c hai
nm, Bng Non ph qun Yn, git Kch Tn(14). By nm sau, Tn ph Triu, git tng H
Thip V Toi, chm mi vn ngi. Triu bn cho L Mc lm i tng qun, nh qun
Tn Nghi An, ph tan qun Tn, tng Tn l Hoi Ngh phi b chy. Vua Triu phong cho
L Mc lm V An Qun. c ba nm, Tn nh Bn Ng. L Mc nh ph qun Tn, pha
Nam chng li Hn, Ngy.

Nm th by, i vua Triu tn l Thin (Nm 235 n nm 238 trc Cng nguyn) Tn sai
Vng Tin nh Triu, Triu sai L Mc, T M Thng chng li, Tn cho ngi ti yu ca
vua Triu l Quch Khai nhiu tin lm phn gin, ni L Mc, T M Thng mun lm phn.
Vua Triu bn sai Triu Thng v tng T l Nhan T thay L Mc. L Mc khng vng mnh.
Vua Triu sai ngi tm bt c L Mc, git ng ta, b T M Thng. Ba thng sau, Vng
Tin nhn nh Triu gp, ph tan qun Triu, git Triu Thng, bt Triu Vng l Thin
cng vi tng ca vua Triu l Nhan Tu, bn dit nc Triu.

Thi s cng ni:

- Bit chu cht tt phi l dng cm, ci cht khng phi l kh, ci kh l ch x tr ci cht.
Khi Ln Tng Nh gi ngc bch mt lic nhn ct tr, tnh th chng qua ch b git l cng.
Nhng k s hoc v nht gan m khng dm lm. Tng Nh ch mt ln biu l dng kh ca
mnh m nc ch s uy, sau , rt lui, nhng Lim Pha m danh ting trng nh thi sn,
c th gi l ngi kho s dng c tr ln dng vy.

.......................................................

(1). Bin Ha nc S c hn c ngc trong ni, em dng L Vng. Vua sai th ngc
xem, th ngc ni: l . Vua cho Bin Ho ni di, cht mt chn Ha. V Vng ln,
h Ha li dng, kt qu b cht thm mt chn na. Bin Ho m hn m khc. Vua sai
xem li, bit hn c vin ngc bch rt qu. V vy vin ngc ny c gi l ngc bch h
Ha.

(2). Cu tn l ci l ngoi giao rt long trng, trong bui l c n chn ngi chiu i, k tip
nhau phc dch.

(3). phng nh Tn gi Triu Vng li d hng yu sch ny n.

(4). Nguyn l ch bn phu, mt th snh ng ru.

(5). Chc quan v di chc tng qun.

(6). Ngy xa vua ngi hng Bc quay mt hng Nam, tng qun v t tng ngi hng
Ty quay mt v hng ng.

(7). By gi tng quc Ln Tng Nh cht. Lim Pha lm tm thay Tng Nh.

(8). ni khng lp c cng v qun S khng theo.

(9). Thuc t S.

(10). Qun Trng c cu K no c th ph qun ch, bt tng ch th thng mt trm lng
vng.

(11). Tn nc H pha Bc t i.

(12). Tn nc cn gi l Tin T.

(13). Mt chi nhnh ca Hung N.

(14). Tng Yn.


in an Lit Truyn -

in an l h hng xa h in tn tht nc T. Thi T Dn Vng, in an lm ngi
coi ch Lm Tri, khng c ai bit n.

Nc Yn sai Nhc Ngh (l) nh ph nc T (nm 285 trc Cng nguyn). Vua T Dn
Vng trn chy, rt v gi thnh C. Qun Yn tha th rui di ui nh, bnh nh nc
T. in an b chy vo thnh An Bnh, sai h hng ca tt c hai du trc xe, ly st lp vo
lm trc. Qun Yn tn cng An Bnh. Thnh v, ngi T b chy, tranh nhau ng, u
trc xe gy, xe nn b qun Yn bt lm t binh. Ch c h hng in an nh c u trc
xe bt st cho nn trn thot, i v hng ng gi t Tc Mc. Qun Yn chiu hng tt c
cc thnh ca nc T, ch cn C v Tc Mc l cha b h.

Qun Yn nghe tin vua T thnh C nn dn tt c binh lc nh thnh C. Sau khi git
Dn Vng thnh C, Trc X c gi thnh chng li qun Yn. Qun Yn nh mt nm
khng ly c, bn em qun v hng ng vy Tc Mc. Quan i phu Tc Mc ra giao
chin b thua v cht. Ngi trong thnh cng nhau tin c in an lm quan gi thnh. H
ni:

- Trong lc nh nhau An Bnh, h hng in an nh c trc xe bng st nn c sng c.
ng ta thng tho binh php.

Cho nn h lp in an lm tng qun, coi thnh Tc Mc chng li qun Yn.

2. t lu sau, Yn Chiu Vng cht (nm 279 trc Cng nguyn), Hu Vng ln ngi, c
him khch vi Nhc Ngh. in an nghe tin y bn tung phn gin vo nc Yn, phao ln:
Vua T cht, nc T ch cn hai thnh na khng ly c m thi. Nhc Ngh s b git
nn khng dm v, ng ta mn ting nh T, nhng thc ra l mun kt hp binh lc,
ngonh mt v hng Nam lm vua t T. Ngi T cha theo, v vy, ng ta nh Tc Mc
khng ro rit cho h theo mnh. Ngi T ch s vin tng khc n th thnh Tc Mc s
b tiu dit mt .

Vua Yn cho l phi, sai K Nhip thay Nhc Ngh.

Nhc Ngh v vy tr v Triu (2). S tt nc Yn phn ut. in an bn sai ngi trong
thnh, khi n th phi cng t tin ngoi sn. Chim chc ngoi u bay vo thnh ln
xung n. Nc Yn cho l qui l. Nhn , in an phao tin rng: C thn n dy bo ta
. Bn ni vi ngi dn trong thnh:

- S c thn nhn lm thy cho ta.

C mt tn lnh ni:

- Ti lm thy c c khng?

Ni xong, lin b chy, in an ng dy ko anh ta li, t ngi hng v ng, th lm
thy. Ngi lnh ni:


- Ti ni di ng y, ti tht khng c ti cn g!

in an ni:

- ng ch ni th.

Bn th ng ta lm thy, mi khi ra hiu lnh u gi l thn s . Nhn , in an phao
ln:

- Ta ch s qun Yn xo mi lnh T, t h ra hng u cng ta giao chin, nu h lm th
th Tc Mc s b thua.

Qun Yn nghe vy lm ng li in an ni. Ngi trong thnh thy tt c nhng ngi T
u hng u b xo mi nn ni gin kin quyt gi thnh, ch s b qun Yn tm c. in
an li tung bn phn gin ni:

- Ta s ngi Yn o m m t tin ca ta ngoi thnh lm nhc t tin ta, nu h lm th
th tht ng s.

Qun Yn o tt c m m ca ngi T ln, thiu xc cht. Ngi Tc Mc trn thnh nhn
ra thy th u khc, mun ra nh, gin gp mi ln trc.

in an bit qun s dng c, bn thn hnh mang bai, thung, cng s tt phn cng,
bin tn v v nng hu vo qun i, phn tn tt c thc n thc ung nui qun s. in
an sai tt c qun s mang o gip np mt ni, cn ngi gi yu, n b con gi u ln
thnh cho s thn giao c s u hng Yn, qun Yn u h vn tu ! in an li sai thu
vng ca dn c mt ngn dt, bo nhng ngi giu c Tc Mc a cho tng s Yn m
ni:

- Thnh Tc Mc sp u hng, xin cc ng ch bt b, cp bc v con ca gia nh h hng
chng ti cho h c sng yn n nh trc.

Tng Yn c mng, bng lng. Qun Yn v th li cng tr ni.

3. in an bn thu trong thnh c hn mt nghn con tru, ly vi quyn mc cho n, v
vn rng ng sc, buc mi nhn u sng, buc lau vo ui m vo y ri t nhng b
lau. Li sai c my mi hang thnh, ban m tung tru ra, nm ngn trng s tip theo sau.
ui tru nng, tru ni gin, xng vo qun Yn, qun Yn ang m c s. ui tru bc la,
nh sng chi la. Qun Yn nhn vo th thy ton l vn rng, tru hc vo ai th ngi y u
b thng v cht. Nm ngn ngi theo ngm tm xng vo nh, trong thnh li nh
trng reo h tr lc, ngi gi c, yu ui u nh ng, ting vang ng tri t. Qun
Yn hong s thua chy. Ngi T ui theo git tng Yn l K Khip, qun Yn chy ton
lon, ngi T ui theo qun Yn. Qun T i qua thnh p no th thnh y u phn li
nc Yn m tr v vi T.

Qun ca in an mi ngy mt nhiu, tha thng ui theo. Qun Yn ngy cng thua trn,
b chy. Cui cng, qun Yn rt v trn sng Hong H, hn by mi thnh ca T u tr
v nc T nh c. in an bn n Tng Vng thnh C vo thnh Lm Tri cai tr.
Tng Vng phong in an lm An Bnh Qun.

4. Thi s cng ni:

- Theo php dng binh th ct ly chnh binh (3) nh ch, ly k binh thng ch, ngi
kho dng binh th c nhiu cch dng k binh, ni khng th ht c. K binh v chnh binh
sinh ra nhau nh ci vng, khng c u l u mi. Lc mi dng binh, phi t v s st nh
c gi trinh khin k ch khinh thng m ca khng phng, sau th phi hng hi nh
con th thot li lm cho qun ch khng kp chng c (4). in an c th ni l ngi nh
th.

Lc u Trc X git Dn Vng, ngi thnh C i tm ngi con ca Dn Vng l Php
Chng, bt gp ng ta ang lm ngi ti vn ti nh thi s tn l Hiu. Con gi ca
Hiu thng hi nn i i vi ng ta mt cch t t V sau Php Chng ni tht tnh cnh
ca mnh vi ngi con gi. Ngi con gi bn i li vi ng ta. n khi ngi thnh C cng
nhau lp Php Chng lm vua T, ly thnh C chng li nc Yn th ngi con gi ca
thi s c lm vng hu, ngi ta gi l qun vng hu .

Lc mi vo t T, qun Yn nghe ni Vng Xc ngi t Hoch l ngi hin bn ra
lnh trong qun: Xung quanh t Hoch ba mi dm khng ai c vo . Lm th l v c
Vng Xc. Sau h sai ngi ni vi Xc:

- Ngi T phn ln qu trng phm hnh ca ng, ta cho ng lm tng, phong cho p vn
nh.

Xc c t. Ngi Yn ni:

- ng khng nghe, ta x em qun git sch c p Hoch.

Vng Xc ni:

- Trung thn khng th hai vua, gi trinh khng ly hai chng . Vua T khng nghe li can
ngn ca ta, cho nn ta rt lui m cy ni ng ni. Nay nc mt, ta khng th cn. Cc
ngi li ly binh lc p ta lm tng, th l gip Kit lm vic bo ngc. Sng m khng c
ngha, khng bng cht b nu.

Bn buc c vo cy, ra sc ko c m cht.

Cc quan i phu nc T nghe tin y, ni:

- Vng Xc l k o vi m cn theo ngha khng quay mt v hng Bc th Yn, hung
nhng ngi lm quan n lc sao!

Bn hp li n thnh C tm ngi con ca vua lp lm Tng Vng.

.......................................................

(1). Xem Nhc Ngh lit truyn.

(2). Nhc Ngh b ot binh quyn khng dm tr v Yn, nn u hng nc Triu. Nhc Ngh
l ngi Triu nn tc gi ni v .

(3). Chnh binh: cnh qun chnh thc giao chin.

(4). Tc gi ly li ca binh php Tn V T (thin Cu a) nh gi ti nng ca in an.

o0o


Khut Nguyn Lit Truyn -

K hut Nguyn tn l Bnh cng h vi vua nc S. Bnh lm chc t i S Hoi Vng,
hc rng, nh lu, thy r l tr lon, tho vic giy t. Vo cung th cng vua bn tnh vic
nc, ban b cc mnh lnh, ra th tip i khch kha, ng i vi ch hu. Nh vua rt tin
dng. i phu Thng Quan (l) cng ng ngang hng, tranh c vua yu trong bng ghen ght
ti nng.

Hoi Vng sai Khut Nguyn lm php lnh, Khut Nguyn nhp bn tho cha xong, i phu
Thng Quan trng thy mun cp ly, Khut Nguyn khng cho, ng ta bn gim vi vua:

- B h sai Khut Bnh lm php lnh, khng ai l khng bit. Mi khi lnh ban ra, Bnh li
khoe cng ca mnh, ni: Ngoi ta ra, chng ai lm ni .

Nh vua gin, b ri Khut Bnh.

2. Khut Bnh gin v ni nh vua nghe khng phn bit phi tri, li gim pha che mt c
sng sut, k gian c lm hi ngi trung thnh, khin cho ngi ngay khng c ch dung
thn, cho nn lo bun ngh ngi m lm ra Ly Tao .

Ly Tao cng nh l bun trong chia ly. Tri l khi thy ca loi ngi. Cha, m l gc ca
con ngi. Ngi ta gp lc khn cng th quay v gc. Cho nn h kh khc mi mt, m au,
khng ai khng ku tri! Khi au xt, thng cm, khng ai khng ku cha m. Khut Bnh
theo o ngay i ng thng, dc ht lng trung, a ht tr khn ra th vua, nhng li b k
gim pha ly gin, c th gi l vo cnh khn cng vy! Mnh tn m b ng vc, mnh trung
m b ch trch, lm sao khi on thn! Khut Bnh vit Ly Tao l do on thn m ra vy! Th
Quc Phong m sc m khng dm, th Tiu Nh on trch m khng lon. Nh Ly Tao thc
l gm c c hai. Trn k t Cc, di ni n T Hon, gia thut truyn vua Thang v
V, ch trch vic i. N nu r tm quan trng ca o c, nguyn nhn lm nc nh tr hay
lon, khng c chuyn g l khng ni n. Vn ng ngn gn, kn o, ch ng trong sch, nt
ng thanh cao; tuy ni nhng iu vn vt, nhng ngha rt rng; vic nhc n tuy gn,
nhng ngha th xa. Ch ng trong sch nn hay ni n ci hoa thm. Nt ng cao cho nn d
cht cng khng c dung np. ng thot khi ci th gii bn ly nh con ve b lt ni d
c, ct mnh ra khi m bi trn chng cho i lm d bn. Tht l bn m trong
trng chng ly en. Suy ci ch y th ng c th thi sng vi mt trng, mt tri vy! (3).

3. Sau khi Khut Nguyn b trut, nc Tn mun nh T, nhng T hp tung vi S. Tn
Hu Vng lo ngi bn sai Trng Nghi gi v b Tn, mang nhiu tin ca tnh nguyn th
nc S. Trng Nghi ni:

- Tn ght T, nhng T li hp tung, thn vi S. Nu S tuyt giao vi T th Tn s xin dng
su trm dm t Thng .

S Hoi Vng tham t, li tin li Trng Nghi, bn tuyt giao vi T, sai s sang Tn nhn
t. Trng Nghi ni di s gi:

- Nghi hn cho nh vua su dm, ch c phi lm su trm dm u.

S thn S gin, ra v, ni li vi Hoi Vng. Hoi Vng gin, em i qun nh Tn. Tn
em qun nh li ph tan qun S sng an, sng Tnh, cm tm vn u bt tng S l
Khut Ci, ly t Hn Trung ca S. Hoi Vng bn em tt c qun trong nc S nh su
vo nc Tn. Hai bn nh nhau Lam in. Nc Ngy nghe tin, nh p S, em qun
n t ng. Qun S lo s t nc Tn tr v, cn qun T th gin khng cu S. S khn
to.

Nm sau. Tn ct t Hn Trung ging ho vi S. Vua S ni:

- Khng cn c t! Xin c Trng Nghi l h d.

Trng Nghi nghe vy lin ni:

- Ly mt mnh Nghi m i c t Hn Trung vy thn xin i sang S.

Khi sang S, Nghi li dng nhiu ca t lt cho vin quan cm quyn l Cn Thng by cch
ni vi ngi v yu ca Hoi Vng l Trnh T. Kt qu, Hoi Vng nghe li Trnh T li tha
cho Trng Nghi v.

Khi y Bnh b nh vua b ri khng cn li a v c. Bnh i s T, quay v can Hoi
Vng:

- Sao khng git Trng Nghi i?

Hoi Vng hi hn cho ngi ui theo Trng Nghi, nhng khng kp na.

V sau, ch hu cng nhau nh S, ph tan qun S, git tng S l ng Mui. By gi
Chiu Vng nc Tn thng gia vi S, mun hp mt vi Hoi Vng. Hoi Vng toan i,
Khut Bnh can:

- Tn l nc hm si, khng th tin? ng i l hn.

Con nh ca Hoi Vng l T Lan, khuyn nh vua nn i:

- Sao li mt lng vua Tn?

Hoi Vng bn ra i. Khi vo t V Quan, Tn sai phc binh ct t ng v, nhn gi Hoi
Vng li i ct t. Hoi Vng gin, khng chu, b trn sang Triu, Triu khng cha,
Hoi Vng li v Tn, rt cc cht Tn, ri a v chn S.

Con c ca Hoi Vng ln ngi tc l Khonh Tng Vng. Khonh Tng Vng cho em l
T Lan lm lnh don. Ngi nc S vn cho vic khuyn Hoi Vng sang Tn khng v l
tha ti ca T Lan (4).

4. Khut Bnh cng ght chuyn y. Tuy b rung b, xua ui, ng vn lo toan nc S, lng
vn ngh n Hoi Vng, c mong tr v, mong c mt ngy no nh vua tnh ng, tp tc s
thay i. Lng ng ch mong sao cho nh vua c cn, nc c mnh, trong mt bi, ng
nhc i nhc li iu y n ba ln. Nhng rt cc vn khng lm sao c! iu , chng t
Hoi Vng sut i khng tnh ng.

Ngi lm vua, khng k di hay khn, hin hay d u mun tm k trung thn tr nc, ct
nhc k gii gip mnh. Vy m chuyn nc mt nh tan th c k tip nhau din ra, tri li
ci cnh vua thnh nc tr th my i cng khng thy c. l v ci bn gi l trung kia
khng phi l trung, v ci bn gii kia khng phi l gii vy. Hoi Vng v khng bit phn
bit k trung thn cho nn trong th b Trnh T lm m hoc, ngoi b Trng Nghi la di,
rt cc rung b Khut Bnh m tin i phu Thng Quan, lnh don T Lan. Rt cc qun
thua, t b ct, mt t su qun, cht b xc t Tn, lm tr ci cho thin h. u do
khng bit ngi m mc v, Kinh Dch ni: Ging sch chng n, lng ta bn khon! o ta
c th em ra dng, vua sng dng o ta, mi ngi u nh phc . Vua khng sng th thc
l v phc vy!

Lnh don T Lan bit chuyn c gin, kt qu sai i phu Thng Quan gim Khut Nguyn
vi Khonh Tng Vng. Khonh Tng Vng gin y ng (5).

5. Khut Nguyn n b sng, xa tc i, ngm nga trn b m, sc mt tiu ty, hnh dung
kh ho. Mt ng c nh c, thy hi ng ta:

- ng l quan tam l i phu (6) y phi khng? V sao ng n ni ny.

Khut Nguyn ni:

- Tt c i u nh c, ch mt mnh ta trong, tt c mi ngi u say, ring mt mnh ta
tnh, cho nn b ui.

C nh c ni:

- Ngi thnh nhn khng kh kh mt vt, m bit thay i theo i. Tt c u nh c sao
ng khng xui theo dng lm cho sng ln cao? Tt c mi ngi u say, sao ng khng nhai
b ru v hp ru? V c g li m ngc cn, gi ngc du trong ngi n ni b ui!

Khut Nguyn ni:

- Ti nghe ni, khi vua gi u xong th ngi ta phi m, khi vua tm xong th ngi ta gi o,
l no ci thn trong trng b vt lm nh bn i. Ta th gieo mnh xung sng Tng, chn
mnh trong bng c, l no ci bn cht trng ngn ca ta chu bi bm ca i?

Bn lm bi ph Hoi sa, on m gieo mnh xung sng Mch La m cht (7).

6. Sau khi Khut Nguyn cht, nc S c bn Tng Ngc, ng Lc, Cnh sai u thch
vn chng v ni ting v li ph. Song h ch bit bt chc Khut Nguyn v ch li l du
dng ch khng ai dm ni thng. Nc S ngy cng hao mn, sau my chc nm cui cng b
nc Tn tiu dit.

Sau khi Khut Nguyn cht ui Mch La hn trm nm, n i Hn, c Gi Ngh (8) lm
thi th ca Trng Sa Vng, qua sng Tng nm th xung sng iu Khut Nguyn (9).

7. Thi s cng ni:

- Ti c Ly Tao, Thin Vn, Chiu Hn, Ai Sinh thng ch ng. Ti sang Trng Sa xem
qung sng Khut Nguyn trm mnh, khng ln no khng khc. Khi thy Gi Sinh ving ng,
ti ly lm l v ch ti gii nh Khut Nguyn nu i sang ch hu th nc no m chng
dng, ti sao li lm kh mnh nh th? n khi c bi ph Phc iu thy ni n vic coi
sng cht nh nhau, coi thng vic i hay , by gi lng lung bng khung t bit l lm!

................................................................

(l). C sch ch Thng Quan l h, c sch ch Thng Quan i phu l chc quan.

(2). on l: Khut Nguyn b nh vua b ri.

(3) on 2: Gi tr ca Ly Tao. Bi ny c mt ngha rt ln. u chu, trong lch s, ngi ta
khng ni n cc nh vn. Mi n th k XVIII, Vnte trong Lch s th k Lu-i XIV mi
c mt chng dnh cho vn hc. T M Thin dnh c mt chng cho Khut Nguyn vi
nhng li l anh thp, quyt nh. Ngoi Khut Nguyn, T M Thin cn ni n nhng nh
lm ph nh Gi Ngh, T M Tng Nh v. v..., cng vi tt c cc nh t tng gia. Trc
ng khng ai nhc n Khut Nguyn, sau ng khng ai nh gi Khut Nguyn ng bng.
Trung Quc c cha c ph bnh vn hc, ch c s ph bnh qua ngha chnh tr ch khng
ni n s thng nht gia ni dung v hnh thc. on ny l mt th ngoi l.

(4). Tnh hnh nc S sau khi Khut Nguyn b ui.

(5). Tm s u ut ca Khut Nguyn.

(6). Chc quan coi ba h tn tht ca S.

(7). on 5: Trch bi Ng Ph T ca Khut Nguyn. Bi ny tc gi dng li vn p by t
lng mnh. Nhn vt ng lo nh c l mt nhn vt tng trng.

(8). Gi Ngh, mt nh chnh tr, nh vn c ting i Hn Vn cht nm 33 tui c T
M Thin chp chung vo mt thin vi Khut Nguyn. y khng dch phn ni v Gi
Ngh. Gi Ngh c ti nhng khng c nh vua dng cho i lm thi ph ca Trng Sa
Vng, n Trng Sa cm thng cnh ng ca Khut Nguyn lm bi iu Khut Nguyn
trong c cu Nhn chn chu m tm vua ch! C g m phi nh mong kinh y? . hi
ti sao Khut Nguyn khng sang nc khc. Nhng bi Phc iu Ph (bi ph con c) th
Gi Ngh ni Sng kia nh tri ch, cht kia nh ngh . ni mnh lm cha hiu ni Khut
Nguyn. Khut nguyn khng phi l hng T Tn lo mu li cho mnh m l ngi yu nc
cho nn coi thng sng cht.

(9). on 6: Nc L sau khi Khut Nguyn cht.

o0o


Truyn L Bt VI -

L Bt Vi l mt nh bun ln Dng ch, i li mua r, bn t, trong nh c hng nghn
cn vng. Nm th bn mi i Chiu Vng nc Tn, thi t mt. Nm th bn mi hai,
nh vua cho con th l An Quc Qun lm thi t.

An Quc Qun c hn hai mi ngi con; li c ngi yu nht c lp lm chnh phu nhn,
gi l Hoa Dng phu nhn. Phu nhn khng c con. T S l con gia ca An Quc Qun.
M T S l H C khng c vua yu nn T S phi lm con tin ca Tn nc Triu. Tn
my ln nh Triu, nn Triu bc i T S. T S l chu ca vua Tn, lm con tin ch
hu, xe nga, vt tiu dng chng c sn, cnh cng khn c v bc bi. L Bt Vi Hm
an trng thy T S thng hi, ni:

- Mn hng ny l, c th bun c y? (1)

Bt Vi bn n ni vi T S:

- Ti c th lm ca nh ngi ln ln.

T S ci:

- ng hy t lm cho ca nh ng ln ln ri hy lm n ca nh ti.

L Bt Vi ni:

- Th th ngi khng bit: ca nh ti phi i ca nh ngi mi ln c.

T S hiu , bn ngi ni chuyn. L Bt Vi ni:

- Vua Tn gi ri m An Quc Qun li l thi t. Ti trm nghe An Quc Qun rt yu Hoa
Dng phu nhn. Phu nhn khng c con, nhng ch c phu nhn mi lp ni con tha t m
thi! Nay anh em ngi hn hai mi ngi, ngi li hng gia khng c yu lm, c lm con
tin mi nc ngoi th d nh vua mt i, An Quc Qun ln ngi ngi cng ng hng lm
thi t.

T S ni:

- Phi! Nhng lm th no c?

Bt Vi ni:

- Ngi ngho, lm ngi khch y chng c g m dng biu cha m cng giao kt vi bn
b! Bt Vi tuy ngho xin b nghn vng sang Ty ni vi An Quc Qun cng Hoa Dng phu
nhn, lp ngi lm con tha t.

T S dp u ly m ni:

- Nu c nh mu ca ng th xin cng ng hng nc Tn?

Bt Vi lin cho T S nm trm cn vng tiu dng v i tn khch; li ly nm trm cn vng
mua ca bu vt l, thn hnh em sang Tn, xin ra mt ngi ch Hoa Dng phu nhn
dng nhng vt y cho Hoa Dng Phu nhn. Nhn , Bt Vi k T S ti gii, khn ngoan,
chi bi vi ngi cc nc, bn hu khp thin h. Bt Vi ni:

- T S cho phu nhn l tri. Ngy m khc nh thi t v phu nhn.

Phu nhn mng lm.

Bt Vi xui ngi ch phu nhn ni vi phu nhn:

- Ti nghe: Nu ly nhan sc th ngi th khi nhan sc suy l tnh yu phai nht . Nay phu
nhn th thi t rt c yu nhng cha c con. Sao chng nhn lc ny la mt ngi hin v
c hiu trong cc con cho lm tha t v nhn lm con. Nh th chng cn, mnh c tn
qu, n khi chng trm tui, con mnh lm vua, mnh vn khng tht th. Tht l ni mt cu
li n mun i. Nay lc ang thnh m khng chm n gc, th khi nhan sc suy, yu thng
nht, d mun m ming ni mt li cng kh lng ni c. T S l ngi hin li t bit
mnh l con hng gia, k th t khng sao lm c con tha t. M ng ta li khng c thi
t yu nn em mnh nng nh phu nhn. Nu lc ny phu nhn cho anh ta lm con tha t,
th sut i phu nhn s c quyn th Tn.

Hoa Dng phu nhn cho l phi. Nhn dp thong th, phu nhn ni vi thi t:

- T S hin lm con tin nc Triu l ngi rt gii, k qua li u khen...

on st si khc, m ni:

- Thip i n c sung vo hu cung nhng khng may khng c con. Vy xin cho nhn T
S lm con, lp tha t gi thn thip.

An Quc Qun ha cho, bn cng phu nhn khc con du bng ngc hn s lp T S lm con
tha t. An Quc Qun cng phu nhn bn cho T S nhiu ca v xin Bt Vi gip cho.

2. Danh ting T S t cng ni vi ch hu. L Bt Vi kn trong s v mnh Hm an
mt ngi tuyt p v ma kho, li bit ngi ny c mang. T S sang nh Bt Vi, trng
thy, em lng m, nhn ng dy chc th m xin. Bt Vi ngh gin mnh v T S ph ht
nh ca, mun dng mn l cu, bn dng v. Ngi v giu chuyn mnh c mang, n
thng sinh con l Chnh. T S bn lp nng lm phu nhn. Nm th nm mi, i vua
Chiu Vng nc Tn, Tn sai Vng vy Hm an rt gp. Nc Triu mun git T S.
T S cng L Bt Vi mu a su trm cn vng cho k coi gi nn trn thot v vi qun
Tn... Triu mun git v con T S, nhng v ca T S l con nh tai mt Triu, ln trn
c v th m con u sng.

Nm th nm mi su, Tn Chiu Vng mt, thi t An Quc Qun ln lm vua, lp Hoa
Dng phu nhn lm hong hu. T S lm thi t. Vua Triu cng cho a v ca T S cng
con l Chnh v Tn. Vua Tn ln ngi c mt nm th mt, hiu bt l Hiu Vn Vng.
Thi t T S ln thay, tc l Trang Tng Vng, tn m nui l Hoa Dng hu lm Hoa
Dng thi hu, m l H C l H thi hu.

3. Nm u, Trang Tng Vng cho Bt Vi lm tha tng, phong l Vn Tn Hu, c n
thu mi vn h H Nam, Lc Dng. Trang Tng Vng lm vua c ba nm th mt,
thi t tn l Chnh ln ngi tn L Bt Vi lm tng quc, gi l trng ph. Vua Tn tui nh,
thi hu thng ln lt t thng vi L Bt Vi. Trong nh L Bt Vi c n vn ngi. By gi
Ngy c Tn Lng Qun, S c Xun Thn Qun, Triu c Bnh Nguyn Qun, T c
Mnh Thng Qun, u ua nhau qu k s, chiu tn khch. Bt Vi thy Tn mnh m mnh
khng bng h nn xu h cng n mi cc k s i rt hu, khch n trong nh c n ba
nghn. Khi y ch hu c nhiu bin s, nh bn Tun Khanh lm sch truyn b ra thin h.
Bt Vi bn sai cc khch son ra nhng iu mnh bit, hp li lm tm Lm, su Lun, mi
K gm hn hai mi vn ch, cho l ht nhng vic tri, t, mun vt, xa nay; t tn
sch l L Th Xun Thu by ca ch Hm Dng, t nghn lng vng ln trn, mi cc du s
ca ch hu ai c th thm bt mt ch th xin biu mt nghn lng vng (2).

Khi y Thy Hong ln m thi hu c dm lon mi. Bt Vi s l, mang v, bn ngm
tm k dng vt ln l Giao i, dng lm ngi nh. Thng lm tr vui, sai i ly vt ca mnh
tra vo bnh xe g ng m i, khin thi hu nghe bit chuyn nh thi hu. Qu nhin
thi hu nghe chuyn ri, mun c ring Giao i. L Bt Vi bn dng Giao i. Bt Vi v sai
ngi t co y phm ti ng thin. Bt Vi li bo vi thi hu: Nn c k gi b thin ny lm
chc Cp S Trung. Thi hu bn ngm cho k coi vic thin nhiu tin. Vin quan coi n li
lun ti v, nh ru my lm cho hon quan Giao i nh vy c vo hu thi hu. Thi hu
cng y gian dm, rt yu ri cha, s ngi ta bit chuyn, bn v xem bi ni nn trnh ma
di cung sang t Ung. Giao i thng i theo c thng rt hu, vic g cng do Giao i
quyt nh. Nh Giao i ti t vi nghn ngi, cc khch cu lm quan, lm mn h cho y n
hn nghn ngi.

Nm th by i Thy Hong, m Trang Tng Vng l H thi hu mt. V Hiu Vn l Hoa
Dng thi hu c chn mt ni vi Hiu Vn Th ng. Con H thi hu l Trang Tng
Vng chn Chi Dng. Cho nn H thi hu bo chn ring mnh ng, ni rng:
ngonh sang ng nhn c con ta, ngonh sang Ty nhn c chng ta, trm nm sau
chc y c p vn nh.

Nm th chn i Thy Hong, c k pht gic Giao i thc khng phi l hon quan, thng
t thng vi thi hu, sinh hai con u du i, hn mu vi thi hu: h vua cht th dng con
hn lm vua. Vua Tn lin giao cho php nh xt, bit r s tnh. Vic lin quan n tng
quc l L Bt Vi. Thng chn git ba h nh Giao i, li git hai con do thi hu ra v y
thi hu sang t Ung. Nh ca cc mn h ca Giao i u b tch thu v h b y sang t
Thc. Nh vua mun git c tng quc, nhng v Bt Vi th vua trc c cng. ln, li c
cc tn khch, bin s ni gip kh ng nn khng n lm ti.

Thng mi nm th mi, cch chc tng quc ca L Bt Vi. n khi ngi T l Mao Tiu
thuyt vua Tn, vua Tn mi sang Ung n thi hu v Hm Dng nh c v phong p cho
Vn Tn Hu H Nam. c hn mt nm, cc tn khch cng s gi ca ch hu n thm
Vn Tn Hu l lt trn ng. Vua Tn s Vn Tn Hu lm lon, bn vit th ni:

ng c cng g vi Tn, m Tn phong ng H Nam, n thu ca mi vn h. ng thn
thch g vi Tn m hiu l Trng Ph?

Ri bt em c nh di sang Thc. L Bt Vi t liu s b git bn ung thuc c t t. Nhng
ngi vua Tn gin l L Bt Vi v Giao i u cht. Nh vua bn cho nhng ngi nh ca
Giao i b y vo Thc c tr v. Nm th mi chn i Thy Hong, thi hu mt, tn
thy l thi hu; chn mt ch vi Trang Tng Vng Ch Dng.

4. Thi s cng ni:

L Bt Vi v Giao i u thnh nhng ngi sang, c phong lm Vn Tn Hu, Trng Tn
Hu. C k t gic Giao i. Giao i nghe tin vua Tn sai tm chng c. Trong khi cc quan hu
cha tm ra chng c th nh vua ra ngoi thnh Ung. Giao i s mang v bn cng ng by
mu ly n ca thi hu, em qun lm phn cung K Nin. Nh vua sai qun nh Giao i.
Giao i b chy. Binh s ui theo chm y Ho Chi, sau git c h i. L Bt Vi v th m
b trut. H L phi chng l ngi c ting nh Khng T ni (3)?

...............................................................

(1). Miu t tm l thng nhn rt sinh ng.

(2). Mt cch qung co c bit ca thng nhn.

(3). Lun ng thin Nhan Uyn . Khng T ni ... Con ngi (m ngi ta gi l) c ting
bn ngoi c v theo nhn, nhng vic lm th tri... . ni l k nnh ht.

o0o


Thch Khch Lit Truyn -

T o Mt l ngi nc L, ly sc mnh c th L Trang Cng (nm 693 - nm 662 trc
Cng nguyn). L Trang Cng chung sc mnh, To Mt lm tng nc L nh nc T ba
ln u b thua. L Trang Cng s, bn hin t Toi p cu ho, sau li cho lm tng
nh c.

T Hon Cng ha cng hp vi vua L p Kha n th. Hon Cng v Trang Cng th
trn n. To Mt cm chy th e da(l) th uy vi T Hon Cng. Cc quan hu cn ca
Hon Cng khng ai dm ng. Hon Cng hi:

- Nh ngi mun g?

To Mt ni:

- T mnh, L yu, nc ln xm phm nc L qu lm. Nay thnh nc L nu sp th
c t T(2), nh vua liu y?

Hon Cng bn ha tr tt c t ai chim ot trc cho L. Ni xong, To Mt nm chy
th xung n, ngonh mt v hng Bc n ch ng ca by ti, sc mt khng thay i,
ni nng vn n ho nh thng.

Hon Cng gin, mun b iu ha. Qun Trng ni:

- Khng nn, nu tham ci li nh cho tha thch mnh, b tn ngha i vi ch hu, th mt
s gip ca thin h. Chi bng c cho l hn.

Hon Cng bn tr li nhng t L b T xm chim, cc t ai mt sau ba ln To Mt
nh thua u c trao li cho nc L.

Sau mt trm su mi by nm th nc Ng xy ra vic ca Chuyn Ch.

2. Chuyn Ch l ngi t ng p, thuc nc Ng, Ng T T trn khi nc S chy
sang Ng, bit ti nng ca Chuyn Ch. Sau khi ra mt Ng Vng tn l Liu, Ng T T bn
vic nh S li nh th no. Cng t Quang nc Ng ni:

- G Ng Vin ny cha anh u b S git, nay Vin ni vic nh S, l mun bo th ring
ca mnh, ch khng phi v nc Ng.

Vua Ng bn thi. Ng T T bit cng t Quang mun git Ng Vng Liu bn ni:

- ng Quang ny sp ngh n vic bn trong cho nn cha th ni vic bn ngoi(3).

Bn tin c Chuyn Ch cho cng t Quang. Cha ca Quang l Ch Phn lm vua nc Ng,
Ch Phn c ba ngi em. Th hai l D Thi, n Di Mt, ri n Qu T Trt. Ch Phn bit
Qu T Trt l ngi hin nn khng lp thi t lm vua, c theo th t truyn cho ba ngi
em, ch cui cng mun truyn nc cho Qu T Trt. Sau khi Ch Phn cht, truyn ngi
cho D Thi. D Thi cht truyn ngi cho Di Mt. Di Mt cht ng l phi truyn ngi cho
Qu T Trt, nhng Qu T Trt b trn khng chu lm vua. Ngi nc Ng bn lp con ca
Di Mt l Liu lm vua. Cng t Quang ni:

- Nu nh c truyn theo th t anh em th Qu T ng c lp lm vua, cn nu truyn cho
con th Quang ny mi thc l ngi con c chn chnh ng lp lm vua.

V vy, Quang thng nui ngm cc mu thn tm cch t lp lm vua.

Sau khi c Chuyn Ch, Quang i Chuyn Ch nh bc thng khch. c chn nm vua
Bnh Vng nc S cht. Ma xun, vua Ng l Liu mun nhn lc nc S c tang phi
cng t Cp D, Chc Dung em qun vy t Tim ca nc S, sai Din Lng Qu T sang
nc Tn xem ch hu ng tnh nh th no.

Nc S em binh chn ng ca tng Ng l Cp D, Chc Dung; qun Ng khng v
c.

Cng t Quang bn ni vi Chuyn Ch:

- C hi ny khng th b l, nu mnh khng tm th lm sao m gp c? V chng, Quang
ny thc l ngi ni di nh vua ng c lp, Qu T c v cng khng ph trut ta u.

Chuyn Ch ni:

-Vng Liu ng cht? M th gi, con th di, hai em em binh nh S b qun S ct t
ng v. Ngy nay nc Ng bn ngoi b khn v nc S, bn trong khng ngi ti chnh
trc, tc l khng lm g c ta.

Cng t Quang ci u ni:

- Thn ca Quang ny l thn ca ng(4).

Thng t, ngy Bnh T, Quang cho binh s mc o gip np trong nh hm, lm tic ru
mi Vng Liu n. Vng Liu sai dn binh t cung n nh ca Quang, ngoi ca v hai
bn thm u l thn thch ca Vng Liu. Nhng ngi ng hai bn ng chu u cm
gio di. Sau khi ung ru say, cng t Quang gi au chn vo trong nh hm, sai Chuyn
Ch nht chy th vo trong bng con c rn ri em ln dng. Khi n trc mt vua, Chuyn
Ch m bng c, nhn ly chy th m Vng Liu. Vng Liu cht ngay. T hu cng
git Chuyn Ch, ngi ca nh vua ri lon... Cng t Quang cho qun s phc sn xng ra
nh b h ca Vng Liu, git cht tt c, ri t lp lm vua, tc l Thp L, Thp L bn
phong con ca Chuyn Ch lm thng khanh.

Sau hn by mi nm Tn xy ra vic ca D Nhng(5).

3. D Nhng l ngi nc Tn, trc kia th h Phm v h Trung Hng, nhng khng ai
bit n. D Nhng b sang th Tr B: Tr B rt yu qu v tn trng. n khi Tr B. nh
Triu Tng T, Triu Tng T cng mu vi cc nc Hn, Ngy, git Tr B. Sau khi git
Tr B, h chia t Tr B lm ba phn. Triu Tng T rt on Tr B, nn sn u lu ca B
lm ng ru.

D Nhng trn vo trong ni ni:

- Than i! K s cht v ngi tri k! Ngi con gi lm dng v k yu mnh. Nay Tr B bit ta,
ta phi liu cht bo th n n, c th hn phch ca ta mi khi xu h!

D Nhng bn i h tn lm ngi b kh dch ln vo cung dn nh x, trong ngi giu ci
chy th mun m Tng T. Tng T vo nh x thy cht d, bt hi ngi kh dch
ang dn nh x, th ra l D Nhng, khm trong ngi c binh kh. D Nhng ni:

- Ta mun bo th cho Tr B.

T hu mun git, Tng T ni:

- Hn l ngi c ngha, ta ch cn thn trch hn l . V chng, Tr B cht khng c con ci
g, m ngi lm ti ca n li mun bo th, vy ngi ny l mt ngi hin trong thin h.

Cui cng tha cho i t lu sau, D Nhng li sn mnh lm ngi hi, nut than lm ngi
cm, khin khng ai nhn ra hnh dng. Nhng i hnh kht ngoi ch, ngi v khng
nhn ra. i gp ngi bn, ngi bn nhn c ni:

- Anh c phi D Nhng y khng?

- Chnh ti.

Ngi bn khc v ni:

- C ti nh anh nu gi mnh lm ti th Tng T, th Tng T th no cng yu mn gn
gi anh. Khi Tng T yu mn gn gi anh th anh lm iu anh mun, th chng d hn
sao? By gi lm hy hoi thn th th ny mun bo th Tng T, chng phi kh khn
sao?

D Nhng ni:

- Mnh i mnh lm ti ngi ta, ri li tm cch git h, nh th l mang hai lng th vua.
V chng iu ti mun lm l ht sc kh nhng ti mun lm th ny l cho hng ti th
vua mang hai lng trong thin h sau ny phi h thn?

Sau khi i ri, c t lu Tng T sp ra i, D Nhng np ch cu Tng T phi i qua.
Tng T n cu con nga s hi, Tng T ni:

- y chc l D Nhng ri?

Sai ngi hi th qu l D Nhng. Tng T bn trch D Nhng:

- Nh ngi chng phi tng th h Phm v h Trung Hng sao? Tr B dit h, th m
ngi chng bo th cho h li cn gi mnh lm ti Tr B. Nay Tn B cht ri sao nh
ngi li mt mnh v hn bo th su sc nh vy?

D Nhng p:

- Ti th h Phm v h Trung Hng, h Phm v h Trung Hng u xem ti l hng ngi
thng, cho nn ti bo p theo li hng ngi thng. Cn nh Tr B i i vi ti xem
nh ngi quc s, cho nn ti phi bo th theo li ngi quc s.

Tng T th di, ngm ngi khc m rng:

- Than i D Nhng! Nh ngi v Tr B bo th, nay danh cng thnh ri. Qu nhn tha
cho nh ngi th cng ri? Nh ngi hy t liu ly; qu nhn khng tha cho nh ngi
na.

Bn sai lnh vy bt. D Nhng ni:

- Ti nghe bc vua sng khng che ci tt p ca ngi, k trung thn c ci ngha phi cht
theo danh. Trc y nh vua tha cho ti, thin h khng ai khng khen nh vua hin. Vic
ngy hm nay ti c nhin xin chu cht; nhng xin nh vua cho ti ci o ca ngi ti c
tha nh bo th, tuy cht cng khng n hn. khng phi l iu ti dm mong mi,
nhng cng xin by gan rut nh vy.

Tng T bn khen l ngi c ngha v sai ngi cm o a cho D Nhng. D Nhng tut
kim nhy ln m ba ln v ni:

- Ta c th cht bo n Tr B c ri?

Ri phc gm m t st. Hm D Nhng cht, cc ch s nc Triu nghe tin u st si.

Sau hn bn mi nm t Ch c vic ca Nhip Chnh.

4. Nhip Chnh l ngi lng Thm Tnh, p Ch. Chnh git ngi, trn k th, cng m v ch
sang nc T lm ngh hng tht. c t lu, Nghim Trng T ngi t Bc Dng th Ai
Hu nc Hn, c him khch vi tng quc nc Hn l Hip Ly. Nghim Trng T s b
git, b trn tm ngi c th git Hip Ly tr th. ng ta n nc T, c ngi nc T
ni Nhip Chnh l ngi dng cm, v trn k th nn nng nu trong bn bn tht.

Nghim Trng T n ca mi, i v my ln. Sau em ru n dng cho m ca Nhip
Chnh. Ung ru say, Nghim Trng T bng ra mt trm dt vng dng cho m Nhip Chnh
chc th. Nhip Chnh ly lm qui l v qu nhiu, c ht sc t t Nghim Trng T.
Nghim Trng T c dng. Nhip Chnh t t m rng:

- Ti may c m gi, nh ngho n ni t khch lm ngh bn tht hm mai kim c
cht ngt bi phng dng m. Vic phng dng m y ri, khng dm nhn ca
Trng T cho.

Nghim Trng T bo ngi xung quanh i ra, nhn y ni vi Nhip Chnh:

- Ti c ngi th nn i khp ch hu. n nc T trm nghe tc h ngha kh rt cao, cho
nn dng mt trm dt vng mun dng lm tin chi dng qua loa cho b c, c cng vui
chi vi tc h, ch no c dm mong mi g...

Nhip Chnh ni:

- Ti s d chu khut thn ln lt ni ch ba lm ngh hng tht, ch l mun nui m gi.
M ti cn sng. Chnh ny khng dm ly thn giao cho ai.

Nghim Trng T c ht sc van ni, rt cuc Nhip Chnh vn khng chu nhn. Nhng
Nghim Trng T vn lm nghi l khch i vi ch ri ra i.

c mt thi gian lu, m Nhip Chnh cht. Sau khi chn ct xong, ht tang ba nm,
Nhip Chnh ni:

-Than i! Chnh ny ngi ni ch ba, ma dao lm ngh hng tht, th m Nghim Trng
T l bc khanh tng ca ch hu, li khng ngi ng xa nghn dm, h c n kt giao. Ta
i ng nh th, qu l m bc. Ta cha c cng g ln ng c tn knh nh th, nhng
Nghim Trng T li dng trm lng vng lm l chc th m ta. Ta tuy khng nhn nhng
ring iu cng chng t ng nh gi Chnh cao nh th no. Ngi hin v mun bo
th, n chi thn vi mt k khn cng xa l, Chnh ny l no li im lng mi hay sao? V
chng, ngy trc ng ta c ni Chnh, Chnh cn ly c m gi; nay m gi trn tui tri,
Chnh ny s hy sinh v ngi tri k.

Nhip Chnh bn i sang hng Ty n Bc Dng ra mt Nghim Trng T ni:

- Ngy trc s d ti khng dm nhn li Trng T, ch v m ti cn sng: nay khng may m
ti hng trn tui tri, vy ngi Trng T mun bo th l ai? Xin cho ti i lm vic !

Nghim Trng T bn k r u ui:

- K th ca ti l Hip Ly lm tng quc nc Hn. Hip Ly li l ch ca vua Hn, h
hng ng v thnh, ni canh phng rt nghim mt. Ti mun sai ngi i m st nhiu ln,
nhng khng ai lm c. Nay tc h may m khng b ti, vy xin em nhiu xe nga v trng
s c th tr lc cho tc h.

Nhip Chnh ni:

- Nc Hn v nc V cch nhau khng xa lm. Nay mun git tng quc ca ngi ta, tng
quc li l thn thch ca nh vua, th tnh th ny khng th dng nhiu ngi c. Nu dng
nhiu ngi th khng th khng bn trc chuyn li hi, bn chuyn li hi th li tit l. Li
tit l th nc Hn s em tt c nc ra i ph vi Trng T, nh th chng ha nguy sao!

Nhip Chnh bn t t khng nhn xe nga, ngi ty tng, chng kim i mt mnh n t
Hn. Tng quc nc Hn l Hip Ly ngi trong ph, nhng ngi cm kch bo v rt
ng. Nhip Chnh xng thng vo, ln thm m cht Hip Ly. T hu ri lon? Nhip
Chnh h ln m git my chc ngi ri tt bc da mt, mc mt, t ko rut ra m cht.

Nc Hn phi thy Nhip Chnh ngoi ch, treo gii thng hi, nhng khng ngi no
bit. Nc Hn bn treo trng thng tm hung th: "Ai bit c ngi git tng quc
Hip Ly th thng ngn vng". Mi v sau cng khng ai bit. Ch ca Nhip Chnh l Vinh
nghe tin c ngi git tng quc nc Hn nhng khng bit hung th, trong nc khng bit
h tn anh ta l g, phi thy treo gii nghn vng bn nghn ngo ni:

- l em ca ta chng? Than i! Nghim Trng T git em ta?.

Lin ng dy i n nc Hn, th ngi cht qu l Chnh. Nng nm bn thy khc rt thm
thit ni:

- y l Nhip Chnh. Ngi lng Thm Tnh, p Ch.

Nhng ngi trong ch u ni:

- Ngi ny hnh hung git tng quc nc ta, nh vua treo gii ai bit c tn h n th
thng nghn vng, b khng nghe hay sao, li dm n y nhn mt n?

Vinh p li rng:

-Ti c nghe. Nhng s d Chnh chu nhc, mai mt ni ch ba l v m gi cn kho,
thip cha ly chng. Nay m gi hng trn tui tri, thip i ly chng. Nghim Trng
T li bit tm thy em ti trong ni khn cng, hn h, m kt bn, i i rt hu. By gi lm
th no? K s vn cht v ngi tri k, nay ch v thip vn cn sng cho nn Nhip Chnh mi
c t hy hoi thn th lm mt tung tch. L no thip li s thn mnh phi cht cho
hy dit mt danh ting ca ngi em hin hay sao?

iu lm cho ngi ch nc Hn c s. Ngi ch bn ku tri ba ln ri st si thm
thit, cht bn cnh Nhip Chnh. Cc nc Tn, S, T, V nghe vy u ni:

- Khng phi ch mt mnh Nhip Chnh l gii m c ngi ch anh ta cng l lit n. Gi trc
y Nhip Chnh bit rng ngi ch ca mnh khng c tnh nhn nhc, khng s ci nguy b
phi thy, quyt vt qua nghn dm lm ni bt ci danh ca em, c ch cng em u cht
ch nc Hn, th v tt Nhip Chnh dm trao thn cho Nghim Trng T. Nghim Trng
T cng c th gi l k bit ngi vy.

Sau hn hai trm hai mi nm, nc Tn c vic ca Kinh Kha.

5. Kinh Kha l ngi nc V, t tin l ngi nc T. Kinh Kha di c sang V, ngi V gi
l Khnh Khanh(6). Sau sang nc Yn, ngi nc Yn gi l Kinh Khanh. Kinh Khanh
thch c sch, nh gm, em kim thut ni vi V Nguyn Qun. V Nguyn Qun khng
dng.

Sau Tn nh Ngy (nm 242 trc Cng nguyn) t ng Qun, di h hng V Nguyn
Qun n t D Vng. Kinh Kha c ln qua chi t Du Th, bn kim thut vi Cp Nhip.
Cp Nhip gin, trn mt nhn Kinh Kha i ra. C ngi ni mun mi Kinh Kha, Cp Nhip
ni:

- Lc ny ta bn kim thut vi hn. C ch khng va ta trn mt nhn hn. Th i m xem,
chc hn i ri khng dm li na.

Sai ngi n nh tr th Kinh Khanh i xe nga ri khi t Du Th ri. Ngi ny v bo,
Cp Nhip ni:

- C nhin l hn i? Lc ny ta va ly mt da hn.

Kinh Kha i chi n Hm an. L Cu Tin cng Kinh Kha nh c, tranh nhau nc c. L
Cu Tin gin mng, Kinh Kha im lng trn i, sau khng gp nhau na (7)

Sau khi Kinh Kha n Yn, lm bn vi ngi bn tht ch v ngi gii gy n trc(8) tn l
Cao Tim Ly. Kinh Kha thch ung ru, ngy ngy cng anh bn tht ch v Cao Tim Ly
ung ru ch nc Yn. Sau khi chn ru d say, Cao Tim Ly gy n trc, Kinh Kha ha
theo m ht vui vi nhau gia ch. Sau li cng nhau khc, xem nh bn cnh khng c
ngi(9), Kinh Kha tuy trong bn bm ru, nhng tnh tnh thm trm, thch c sch, khi du
lch cc nc ch hu, n u cng kt bn vi tt c nhng ngi hin, trng gi y. Khi
sang nc Yn, x s nc Yn l in Quang tin sinh cng trng i v bit rng Kha khng
phi l ngi tm thng. c t lu gp lc thi t nc Yn l an lm con tin Tn trn v.
Thi t an nc Yn c ln lm con tin Triu m vua Tn tn l Chnh li sinh Triu,
lc nh vn chi thn vi an. n khi Chnh c lp lm vua, an lm con tin Tn, v vua
Tn i i vi thi t an khng t t cho nn an gin trn v. an v tm cch bo th vua
Tn, nhng nc nh, sc khng lm ni. Sau ngy ngy Tn em binh ra min Sn ng
nh cc nc T, S, Tam Tn, dn dn tiu dit ch hu nh tm n l du, sp n nc
Yn. Vua ti nc Yn u s ha sp n ni. Thi t an lo lng hi thy hc l Cc V. Cc
V ni:

- t nc Tn bao khp thin h, uy hip cc nc Hn, Ngy, Triu, pha Bc c Cam
Tuyn, Cc Khu l ni him tr, pha Nam c t bn sng Kinh, sng V l ni mu m,
chim ngun li t Ba, t Hn, bn phi c dy ni t Lng, t Thc, bn tri c ni him
tr nh Hm Cc quan, Ho Sn. Dn ng, qun li mnh, kh gii c tha. Nu h mun
em qun ra th t Trng Thnh xung pha Nam, t Dch Thy ln pha Bc (lo) cha bit ra
sao! Ti sao ch v ci on b khinh r m thi t li mun ng chm n ci vy ngc ca con
rng(11) nh th?

an ni:

- Vy th lm sao?

- Vic y xin suy ngh cho su.

c t lu tng Tn l Phn K c ti vi vua Tn, chy trn sang Yn, thi t dung np
cho . Cc V can:

- Khng c! Nc Tn mnh li cm gin nc Yn, nh th cng ng s lm ri.
Hung chi n li nghe Phn tng qun y. Nh th tc l Nm tht ra gia li i ca hm
i, ci tai v y khng th cu c u! Tuy c Qun Trng, n Anh(12) cng khng th by
mu cho ta. Thi t phi mau mau cho Phn tng qun vo t Hung N khi tai ting, xin
pha Ty c hn vi Tam Tn, pha Nam lin kt vi nc T, nc S, pha Bc ha vi
Thin Vu sau mi c th lo toan c..

Thi t ni:

- K ca thi ph tn mt nhiu ngy gi qu. Lng ti lo lng u phin, s khng i c giy
lt. V chng, khng phi nh th m thi, Phn tng qun l ngi cng khn, thin h
khng ai dung, gi thn an, d sao an cng khng th v b nc Tn mnh bc bch m
b ri ngi bn ng thng, a ng ta sang Hung N, nh th th an cht mt. Xin thi
ph ngh cho cch khc.

Cc V ni:

- Lm vic nguy m mun cu c yn, gy ha m mun cu c phc; mu k th cn m
kt on th su; hn kt vi mt ngi m khng ngh n ci hi ln ca nc nh, tc l nh
ngi ta ni, thm on m gieo ha vy. iu cng nh ly nm lng chim hng m t trn
l than, nht nh chng cn g na. Nc Tn hung c li mun lm h cn gin d th cha
bit n th no m ni? Nc Yn c in Quang tin sinh l ngi tr su m dng cm thm
trm, c th bn vi ng ta c(14)

Thi t ni:

- Mun xin thi ph cho ti c lm quen vi in tin sinh, c c khng?

Cc V ni:

- Xin vng.

Cc V bn i tm in Quang ni:

-Thi t mun mu vic nc vi tin sinh y.

in Quang ni:

-Xin vng li dy.

Bn n, thi t ra n, i git li dn ng, qu xung tri chiu.

in Quang ngi yn, xung quanh khng c ai, thi t di khi chiu ni:

- Nc Yn v nc Tn khng cng sng, xin tin sinh lu cho.

in Quang ni:

- Ti nghe ni nga k, nga k lc ang mnh th ngy rui ngn dm, n khi gi ri nga
hn vt ln trc. Nay thi t ch nghe thi Quang cn trai tr ch khng bit rng tinh lc ti
hao mn ht ri. Nhng mc d Quang khng dm bn vic nc, ngi bn ca ti l Kinh
Khanh c th dng c.

Thi t ni:

-Ti mun nh tin sinh cho ti kt bn vi Kinh Khanh c c khng?.

-Tha vng.

in Quang lin ng dy bc ro ra ngoi. Thi t tin n ca cn dn:

- in an trnh by, tin sinh ch gio, u l vic ln ca nc, xin tin sinh ch tit l.

in Quang ci u mm ci ni:

- Vng

in Quang lom khom n gp Kinh Khanh(15) ni:

- Quang v ng quen nhau, nc Yn ai cng bit. Thi t ch nghe Quang lc cn khe mnh
khng bit Quang ny km ci ri. Thi t li dy ti rng: Nc Yn v nc Tn khng
cng chung sng, xin tin sinh lu cho. Quang trm ngh rng mnh khng nn ng ra
ngoi, nn tin c tc h vi thi t. Xin tc h qu b n cung thi t.

Kinh Kha ni:

- Xin vng li dy.

in Quang ni:

- Ti nghe ni k trng gi lm vic khng cho ngi ta ng mnh. Nay thi t ni vi
Quang rng: iu ni l vic ln ca nc, xin tin sinh ch tit l, nh vy l thi t ng
Quang. Phm lm ngi cho ngi ta ng mnh, th khng phi l ngi ngha hip.

in Quang mun t st khch l Kinh Kha, ni:.

- Xin tc h n gp thi t ngay, ni rng Quang cht chng t quang khng ni vi ai.

Bn t m c m cht.

Kinh Kha vo yt kin thi t ni vic in Quang cht v k li li ca Quang. Thi t ly
hai ly, i bng u gi, nc mt rng rng. Mt lc sau mi ni:

-an ny s d n in tin sinh ng ni l mun mu vic ln thnh cng. Nay in tin
sinh li ly ci cht chng t rng mnh khng ni, thc c phi l bng ca an ny u.

Kinh Kha ngi yn, thi t ng dy ci u ni:

- in tin sinh khng bit rng an ny ngu di choan c n trc mt tc h m by t.
l tri thng nc Yn m khng vt b a con m ci ca n. Nay nc

Tn c bng tham li, lng tham khng va, nu khng ly tt c t ai trong thin h np cho
n, bt tt c cc vua trong thin h lm ti n, th n cha tho mn. Nay Tn bt vua
Hn, ly ht t Hn, li em binh v pha Nam nh S, pha Bc nh Triu. Vng Tin
em qun my mi vn chn ly t Chng, t Nghip, L Tn li em qun ra Thi Nguyn,
Vn Trung. Nc Triu khng th chng ni Tn, th no cng phi vo xng thn; vo xng
thn th tai ha n nc Yn. Nc Yn nh yu, nhiu ln kh v chin tranh, tnh dc c sc
trong nc cng khng chng c vi Tn, ch hu s nc Tn, khng ai dm hp tung.
Theo k ring ca an, th ngu ny cho rng nu c mt k dng s trong thin h i s sang
Tn, dng li to nh n. Tn Vng tham lam, th no ta cng lm c iu mong mun.
Nu c th bt tip c vua Tn buc n phi tr cho ch hu nhng t m n xm chim,
nh To Mt lm i vi T Hon Cng th thc l hay lm, khng c th th nhn m
cht hn i. i tng ca nc Tn cm qun ngoi m trong nc li c lon th vua ti ng
vc nhau, nhn thi c y ch hu c th hp tung, th no cng ph c nc Tn. l
iu mong mi nht ca an nhng khng bit y thc cho ai, xin Kinh Khanh lu cho.

Mt hi lu, Kinh Kha p:

- l vic ca nc ln, thn hn km s khng ng sai khin.

Thi t bc n trc ci u, khn khon xin ng t chi, sau Kinh Kha mi nhn li.

Thi t bn tn Kinh Kha lm thng khanh nh sang nht. Thi t ngy ngy n trc ca
dng c thi lao, cc vt l xe nga, gi p tha h Kinh Kha mun g c ny lm chng
va lng.

Sau mt thi gian, Kinh Kha vn cha c i. Tng Tn l Vng Tin ph nc Triu,
cm t vua Triu, ly tt c t Triu tin qun v pha Bc, cp t n bin gii pha Nam
nc Yn. Thi t an lo s, cu khn Kinh Kha:

- Qun Tn nay mai s vt qua sng Dch Thy th d ti mun hu tc h mi cng chng d
m c u?

Kinh Kha ni:

-Thi t khng ni, th ti cng mun yt kin bn vic y. Nay i m khng c g lm tin th
kh lng n gn vua Tn. Vua Tn treo gii nghn cn vng, p mun nh bt Phn tng
qun. Nu qu c ci u ca Phn tng qun v a t c Cng ca nc Yn
dng ln vua Tn, th vua Tn th no cng vui lng cho ti yt kin, by gi ti mi c cch
bo p thi t.

Thi t ni:

- Phn tng qun cng khn v vi an, an ny khng n v vic ring ca mnh lm hi n
ngi trng gi, xin tc h ngh cho cch khc.

Kinh Kha bit thi t khng n, bn thn hnh n gp Phn K ni:

- Nc Tn i i vi tng qun c th gi l qu thm c. Cha m h hng u b git, nay
nghe ni h mua ci u ca tng qun nghn cn vng, p vn nh, tng qun ngh sao?

K nga mt ln tri th di, sa nc mt m rng:

- K mi khi ngh n iu , thng au n tn xng tu, nhng khng ngh ra k g.
Kinh Kha ni:

-Nay c mt li, c th cu nguy cho nc Yn, bo th cho tng qun. Tng qun ngh th
no?

K bn tin ln ni:

- Lm th no by gi?

Kinh Kha ni:

- Ti mun xin ci du ca tng qun hin vua Tn, vua Tn th no cng mng r tip
kin ti. Ti tay tri nm ly tay o n, tay phi m vo bng n nh th th tr c th cho
tng qun li ra c ci nhc b khinh r ca nc Yn. Tng qun c ngh nh th khng?

Phn K xn ng tay o tin ln ni:

- l iu ngy m ti nghin rng nt rut, n nay mi c nghe ch gio.

Bn t m c cht(15).

Thi t bit vy rui nga n, np bn thy m khc ht sc thm thng. Nhng vic
khng lm sao c, nn b u Phn K vo hm v nim phong li.

Thi t sai tm trong thin h c ci chu th sc ca T phu nhn nc Triu, mua mt trm
lng vng, sai th tm thuc c th m vo ngi h mu chy ra nh si t l ngi cht
ngay.

Bn chun b hnh l cho Kinh Kha i. Nc Yn c ngi dng s l Tn V Dng, mi
ba tui, git ngi khng ai dm trng mt nhn. Bn sai Tn V Dng lm ph. Kinh Kha
mun i mt ngi cng i. Ngi y xa cha ti, sp sn hnh l cho anh ta. i mt
thi gian cha ln ng. Thi t cho rng qu chm, ng Kinh Kha c i d chng, bn li
gic:

- Ngy ht ri. Kinh Kha c bng lng i khng, an xin cho Tn V Dng i trc.

Kinh Kha gin mng thi t:

-Ti sao thi t li lm th? i m khng nn vic l phng con tr(17). cm mt cy chu
th, lt vo nc Tn mnh bt trc, ti s d li l v cn i ngi khch ca ti cng i. Nay
thi t cho l tr, vy xin chia tay ngay.

Bn ra i.

Thi t v tn khch bit chuyn y u mc o m trng tin. n trn sng Dch Thy, sau
khi lm l tin hnh, ln ng, Cao Tim Ly gy n trc, Kinh Kha theo nhp m ht theo
iu bin chy(18), k s u st si nc n.

Kinh Kha li tin ln ht:

Gi hiu ht, ch, Dch Thy lnh gh!

Trng s ra i ch khng bao gi v!

Li ht theo iu v khng khi, mi ngi trn mt, tc u dng ng xin ln m.

Sau Kinh Kha ln xe i, khng h nhn ngoi li(19).

Kinh Kha n Tn, em l vt gi nghn vng t cho vin quan trung th s l Mng Gia by
ti yu ca vua Tn.

Gia ni trc vi vua Tn:

- Vua Yn thc s s hi uy th ca i vng, khng dm em binh n nh cc tng,
mun xin em c nc lm ti nc Tn, ng hng ch hu, chu np cng, chu nhn chc
nh mt qun mt huyn c gi tn miu ca tin vng. H s hi khng dm t by t,
chm u Phn K mm phong b vo hm v dng a x c Cng. Vua Yn ly
trc sn sai s sang tu vi i vng, xin i vng phn cho nh th no!

Vua Tn nghe ni c mng bn mc o chu, t l cu tn(20), tip kin s gi nc Yn
cung Hm Dng. Kinh Kha bng u Phn K, cn Tn V Dng bng trp ng a ,
ln lt dng ln. n b, Tn V Dng run s bin sc mt, cc quan ly lm l. Kinh Kha
quay li ci. Tn V Dng, tin ln xin li, ni:

- N l k mi r phng Bc, cha h trng thy thin t, cho nn run s. Xin i vng tha
th cho, cho n c lm trn phn s mt s thn trc mt thin t.

Vua Tn bo Kinh Kha:


- a a V Dng cm ln y.

Kinh Kha lin cm a dng ln. Vua Tn m a . Gi ht a th ci chu th hin ra.
Kinh Kha lin tay tri nm ly tay o vua Tn, tay phi cm chu th cha vo ngi. ao cha
n ngi, vua Tn s hi vng ng dy. ng o t, Vua Tn tut kim, kim di, vua nm
ly bao kim. Lc by gi hong ht, kim li cht nn khng tut c ngay. Kinh Kha ui
theo vua Tn, vua Tn chy quanh ct tr, cc quan lung cung, gp lc hong ht, u mt c
v mt lc bnh thng. Theo php ca nc Tn cc quan chu chc trn in khng c
cm mt tc binh kh. Cc lang trung cm binh kh u ng sp hng di in, nu khng
c chiu ch gi th khng c ln. By gi ang lc gp, khng kp gi nhng ngi cm binh
kh di. V vy Kinh Kha ui vua Tn, cc quan vn cung qut khng c g nh tr li
ch ly tay m nh Kinh Kha. Lc by gi vin thy thuc ng hu tn l H V Th ly ti
thuc cm trong tay nm Kinh Kha. Vua Tn ang chy quanh ct vn cung qut cha bit lm
th no. T hu ku ln:

- Nh vua mang kim sau lng.

Vua Tn a tay ra sau lng, tut kim nh Kinh Kha, cht t bp v bn tri. Kinh Kha qu
bn cm chu th nm vua Tn. Nm khng trng, trng ci ct ng. Vua Tn li nh Kinh
Kha, Kinh Kha b tm vt thng t bit cng vic khng xong bn ta vo ct m ci, ngi
xm m mng:

- Vic ny khng xong ch v ta mun cho n sng m uy hip n ly cho c giy cam kt
a cho thi t(21).

Lc by gi t hu tin ln git Kinh Kha. Vua Tn hong ht mt hi lu, sau bn cng lao
thng cc quan v tr ti theo th bc, cp cho H V Th hai trm cn vng, ni:

- V Th yu ta nn cm ti thuc nm Kinh Kha.

Vua Tn bn c gin cho thm qun sang Triu, ra lnh cho Vng Tin em qun nh Yn.
Thng mi, ly c thnh K, vua Yn l H, thi t an u em tt c tinh binh sang pha
ng cm c Liu ng. Tng Tn l L Tn ui nh vua Yn gp, vua nc i l Gia
bn a cho vua Yn l H bc th ni:

Nc Tn s d ui nh nc Yn ro rit hn c l v thi t an. Nu nh vua git an
dng cho vua Tn th vua Tn c th gii ha, cn c hy vng nn x tc c cng t lu di .

Sau L Tn ui an. an np vng sng Din Thy. Vua Yn bn sai ngi chm thi t
an, dng u cho vua Tn. Tn li em binh nh. Nm nm sau (nm 222 trc Cng
nguyn) nc Tn dit nc Yn, bt vua Yn l H. Sang nm sau, Tn ly tt c thin h
xng hiu l hong .

Tn bn lng bt bn b ca thi t an v Kinh Kha. H u b trn. Cao Tim Ly i h tn
lm thu cho ngi ta, nng nu huyn Tng T. c t lu, lm vic kh nhc, nghe
trn thm c khch chi n trc, bng hong khng sao b i c. Thng ni: ngi ny gy
kh, ngi kia gy km. Bn y t ni vi ch:.

- Ngi lm thu kia bit m nhc, bn trm ngi hay k d.

Ch nh gi n gy n trc, mi ngi u khen hay, cho ru ung. Cao Tim Ly ngh mnh
c ln lt rt r mi bao gi cho cng, bn tr lui, ly ci n trc v qun o p trong hm ra
thay i dung mo bc ln. Tt c khch ngi y u kinh ngc bc xung lm l, tn lm
thng khch bo gy n trc v ht. Mi ngi u sa nc mt m b v. Trong vng Tng
T, cc nh ln lt mi Cao Tim Ly n lm khch. Vic n tai Tn Thy Hong. Thy
Hong gi vo chu. C ngi bit, ni:

- l Cao Tim Ly.

Tn Thy Hong tic chng gii gy n trc, nn c cch tha cht, lm cho ui c hai con
mt ca Ly. Sai gy n trc: ln no cng khen hay. Dn dn vua Tn li ngi gn, Cao Tim
Ly ch vo ng n trc, vua li gn hn, Cao Tim Ly gi n nh Tn Thy Hong. nh
khng trng, nh vua bn git Cao Tim Ly, sut i khng gn gi ngi cc nc ch hu
na.

L Cu Tin sau khi nghe tin Kinh Kha m vua Tn, ni ring mt mnh:

- Than i! Tic thay hn khng tho v php nh gm! Ta tht khng bit ngi qu ni! Xa
kia ta qu thn, chc hn khng cho ta l ngi cng ch(22).

6. Thi s cng ni:.

- Ngi i ni n chuyn Kinh Kha, li khen thi t an c thin mng "tri ma la, nga
mc sng(23), nh th l qu ng!. Li ni Kinh Kha m vua Tn b thng, cng u sai.
Trc y Cng Tn Qu Cng, ng sinh giao du vi H V Th bit k vic li ni vi ti
nh th(24)?

T To Mt n Kinh Kha, nm ngi, ch nguyn ca h hoc thnh, hoc khng thnh,
nhng lp r rng, khng tri vi ch mnh, danh ting li i sau c phi l v vn u!

........................................................

(1). Chu th: th kim ngn u mi nh ci chu (ci tha).

(2). Cu ny ng da Hon Cng, ni s liu mnh m hi n thn th Hon Cng.

(3). ni: ngh n vic tranh ngi vua trong nc nn khng ngh n vic nh nc ngoi.

(4). ni mnh s lo n con ca Chuyn Ch sau khi Chuyn Ch cht.

(5). Cui mi on nhc li: "Sau ... mi nm... ". nu cao tm quan trng ca s kin
nn dng li vn ca bin nin s.

(6). Khnh c l l h ca Kinh Kha. Khanh danh t dng gi nhng ngi mnh tn trng.

(7). Tc gi dng php c dng: trc khi ni n s dng cm ca Kinh Kha th k mt
chuyn lm ngi c tng rng Kinh Kha ln u hn nht, ri ln th hai cng li hn nht.

(8). n trc cng ging n cm, nhng ly trc m gy.

(9). Chi tit ny chng t Kinh Kha v Cao Tim Ly c tm s u ut khng th th l cng ai.
T M Thin c mt phng php t s c o lm thnh mt phong cch ring: khi k
chuyn v mt nhn vt thng a ra nhng giai thoi rt ngn ch 4, 5 cu c th vn vt,
nhng nhng chi tit y li rt in hnh lm cho nhn vt rt sng.

(10). y ch a phn nc Yn.

(11). Hn Phi ni, di c con rng c ci vy ngc ai ng n th n git ngay.

(12). Nhng nh chnh tr gii thi Xun Thu.

(13). mun hp tung chng Tn.

(14). Cc V mun ni n k dng thch khch cho nn ni n ch dng cm thm trm.

(15). Hai ch lom khom lt t in Quang l nga k v gi.

(16). Phn K li l mt hip s. Ngi th hai cht mong gic Kinh Kha bo th.

(17). Kinh Kha mun i ngi cng i cho chc chn. Ch c bn tr con ngu ngc mi lm
vic xc ni khng xem xt trc sau sao cho nn vic.

(18). Nhc c theo m lut cao thp chia ra cung, thng, gic, chu, v gi l nm cung.

(19). Ch thm my ch "Khng h nhn ngoi li" m kh phch anh hng ca Kinh Kha ni
bt.

(20). Xem ch thch Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.

(21). Tt c on ny khng nhc mt ch n Tn V Dng cng lm ngi ta nh n
ngi bn Kinh Kha ch cng i.

(22). Kt lun sinh ng. L Cu Tin hi tic khng dy cho Kinh Kha cch nh gm n
ni vic ln tht bi v t thn v ch Kinh Kha b mnh ra i: Cu ny ct ngha Kinh Kha
mun chi vi ngi cng ch hng, thy ai khng cng ch nguyn th b i ch khng phi
hn nht. Nhn vt Kinh Kha li cun ngi ta khng ch v l hip s m l mt ngi c tm s
kn o, khng my ngi hiu. Trong nhng con ngi khng hiu c c thi t an.

(23). Sch Yn an t ni: Thi t an xin v, vua Tn khng cho, hn khi no u qu trng,
nga mc sng mi cho v. an nga mt ln tri than vn, tri lm cho u qu bc, nga mc
sng ngay. Vua Tn bt c d phi cho an v. Sch Phong tc thng ni: Tri v thi t an
ma la xung, u qu bc, nga mc sng. y Thi s cng dn nhng li trong truyn
ngn .

(24). Bc li nhng truyn ngn vu v v nu phng php vit s ca mnh l cn c vo li ni
nhng ngi bit r s thc.


L T Lit Truyn -

L T ngi t Thng Si thuc nc S. Lc cn t tui, T lm vin li nh qun, thy
con chut trong nh x ni mnh lm vic n bn thu, lun lun lo s gp ngi v ch. n
khi T vo trong kho, nhn con chut y, thy n n la no n, di mi nh ln, khng h
lo gp phi ngi hay ch g ht. L T bn than:

- Ngi ta hin ti hay km ci chng qua cng nh con chut kia, u l nh hon cnh y
thi!

Bn theo Tun Khanh hc thut lm vng(l).

Khi hc thnh ti. T nhn thy mnh c theo vua S cng khng lm nn s nghip g, m su
nc u yu khng c nc no c th gip lp cng danh, nn mun sang ty vo nc
Tn. T n t bit Tun Khanh, ni:

- T nghe ni gp thi c khng th b ph. Lc ny cc nc ch hu ang tranh ginh nhau,
thc quyn trong tay nhng ngi du thuyt. Nay vua Tn mun nut thin h, ln ngi hong
cai tr, l thi bay nhy ca k o vi thi tr ti ca k du thuyt. Nu a v thp
hn, ai b l c hi, khng lm th cng nh cm th nhn thy tht l n, mang ci mt ngi
tr trn i ngoi ng thi(2). Cho nn khng c g nhc bng a v hn h, khng c g
bun hn gp cnh khn cng. Nu mi a v hn h, chu mi cnh khn kh li cn ch
ci th tc, cm ght danh li ri t ph mnh c nhng iu khng thm lm th khng
phi l ch nguyn ca k du thuyt. V vy T i v hng Ty du thuyt vua Tn. Khi n
nc Tn, gp lc Trang Tng Vng cht, L T bn cu xin lm mn h ca Vn Tn Hu
L Bt Vi lm tha tng nc Tn. Bt Vi cho l ngi hin dng lm lang. L T nh vy c
c hi du thuyt. T ni vi vua Tn nh sau:

- C ngi ch i nay ln mai la th s b mt thi c. Lm nn cng ln l ch bit li dng
ch s h ri mnh dn lm. Ngy xa Tn Mc Cng lm b nhng cui cng cng khng i
v ng thu tm c su nc l ti lm sao?. Bi v lc by gi ch hu cn ng, c ca nh
Chu cha suy; cho nn Ng b k tip nhau ni ln nhng cng u tn nh Chu. T thi Tn
Hiu Cng tr i nh Chu suy n, ch hu thn tnh ln nhau, pha ng Hm Cc quan l
su nc; nc Tn tha thng n dch ch hu su i nay. Nay ch hu phc tng cng
nh qun huyn nc Tn vy Nc Tn mnh, nh vua ti gii th vic tiu dit ch hu, dng
nn nghip , thng bt thin h cng d nh qut bi trong bp. l thi c mun i mi
c! Nay nu nh vua b qua thi c ny khng vi tm ly n th ch hu s mnh ln, hp tung
vi nhau, lc by gi d c gii nh vua Hong cng khng sao thn tnh c na.

Vua Tn bn cho T lm trng s, nghe theo k ca T, ngm sai mu s mang vng bc chu
ngc, i du thuyt ch hu. Xem cc danh s ch hu ngi no c th mua chuc bng tin
th cho tin lin kt vi h, cn ngi no khng nghe th dng kim sc m cht, ct ly
gin vua ti ca h. Sau vua Tn mi phi tng gii em qun n nh.

Vua Tn cho T lm khch khanh(3).

2. Gp lc Trnh Quc ngi nc Hn n can vua Tn ng o sng ti rung(4), sau d
vic v l ra, cc tn tht v cc quan i thn u ni vi vua Tn: - Ngi cc nc ch hu
n th Tn ni chung u v vua ca h m du thuyt, ct lm cho Tn ly gin, xin ui tt c
nhng ngi khch i.

L T cng trong s khch b ui, bn dng th ni:

Thn nghe ni quan li bn n vic ui khch, thn trm cho l sai.

Ngy xa Mc Cng tm k s, pha Ty ly Do D t Nhung, pha ng ly Bch L H
t Uyn, n Kin Thc t Tng, Cu Phi Bo, Cng Tn Chi t Tn. Nm ngi ny
u khng sinh t Tn nhng Mc Cng vn dng nn thn tnh dc hai mi nc, rt cc
lm b Ty Nhung. Hiu Cng dng php tr nc ca Thng ng, thay i phong tc, nh
n ng, nc giu, trm h vui v vng theo, ch hu v hng phc, bt c tng ca
cc nc S, Ngy, cp t ngn dm, n nay nc yn v mnh, Hu Vng dng k ca
Trng Nghi, cp t Tam Xuyn; pha Ty thn tnh t Ba, t Thc, pha Bc thu t
Thng Qun, pha Nam thu t Hn Trung, ly c chn Di, khng ch cc t Yn, Snh,
pha ng da vo a th him yu ca Thnh Cao, ct cc t mu m; cho nn ph tan c
k hp tung ca su nc, khin h ngonh mt v hng Ty m th nc Tn, cng lao cn
mi n ngy nay. Chiu Vng c Phm Th, ph trut Nhng Hu, ui Hoa Dng lm
cho cng tht c mnh, quyn mn b lp, xm chim ch hu nh tm n l du, khin cho
nc Tn lp nn nghip . Bn v vua kia u nh cng lao ca nhng ngi khch. Xem th
bit nhng ngi khch c ph bc g vi nc Tn u?

Gi s bn v vua kia u ui nhng ngi khch i m khng nhn, xa la k s m khng
dng, th th l khin cho nc nh thc ra khng c giu c, m nc Tn li khng c
ci danh l ln, v mnh. Nay b h ly ngc Cn Sn, c ca bu Ty Hu, Bin Ha(5) c
chu Minh Nguyt, eo kim Thi A, ci nga Tim Ly, cm c Thy Phng, dng trng Linh
. Nhng ca bu ny nc Tn khng sn sinh ra mt th no. Nhng b h li thch l ti
lm sao?

Nu nh ci g cng phi sinh ra nc Tn mi c th ngc bch d quang s khng trang
sc triu nh, sng t ng voi s khng lm tr chi, v con gi nc Triu s khng a vo
hu cung. Nga tun m, nga quyt s khng li chung nga; khng dng vng, thic
Giang Nam, khng nhum bng mu mu xanh Ty Thc. Nu nhng trang sc hu cung,
nhng t thip ng ng sau lm vui lng p , thch mt khoi tai, u phi ca nc Tn
mi c, th trm Uyn Chu, hoa tai Ph C, o la ng A, cc th gm vc s khng c
dng trc mt nh vua m nhng ngi con gi nc Triu hnh dung yu iu theo tc tr ln
trang nh, s khng ng bn cnh nh vua. G vi, khua v, nh n tranh, v i m ca h
vui tai sng mt, chnh l nhc ca nc Tn. Cn cc nhc Tang Gian ca Trnh, V,
nhc Thiu Ngu, nhc V Tng u l nhc ca nc ngoi. Nay b vic g vi, khua v m
theo li nhc Trnh, V; b vic nh n tranh m theo nhc Thiu Ngu l ti lm sao? Chng
qua l m thanh ny lm va ngu nhin xem n th thch, th thi?

Nay ly ngi th li khng nh th, khng hi nn chng, khng k ngay gian; nu khng phi
l ngi Tn th b, nu ai l khch th ui. Nh vy tc l nh vua qy trng sc p, m
nhc, chu bu, ngc ng cn khinh r ngi. Lm nh th khng phi l ci thut ci c
thin h, khng ch ch hu vy.


Thn nghe ni: t rng th la nhiu, nc ln th ngi ng, qun mnh th tng s dng
cm. Ni Thi Sn khng t mt hn t cho nn mi ln nh vy; sng HongH v bin
ng khng t nhng dng nc nh cho nn mi su nh vy. Bc vng gi khng ui dn
chng thp hn mi c th lm sng ci c ca mnh. Cho nn t khng c bn phng,
ngi khng ai l ngi nc ngoi(6), bn ma u p qu thn a phc n. Ng , Tam
vng s d v ch l v vy.

Nay nh vua li b bn u den gip cho nc ch, ui tn khch gip ch hu lp nn
c nghip, khin k s trong thin h khng dm quay mt v hng Ty, dng chn khng vo
nc Tn. Nh th tc l, nh ngi ta ni, gip binh kh cho gic v em lng thc cho bn
n trm vy: Nhng vt khng sn xut nc Tn m dng qu trng cng nhiu; k s khng
sinh nc Tn nhng mun trung vi nc Tn cng lm. Nay nh vua ui khch i gip
cho nc ch, b dn i thm cho k th; nh th l bn trong t lm cho mnh yu v
bn ngoi gy on vi ch hu, mun cho nc khi nguy cng khng th no c.

Vua Tn bn b lnh ui khch, cho L T lm quan nh c.

3. Cui cng nh vua dng k ca T. T lm quan n nh y. c hn 20 nm, nc Tn
rt cc thn tnh thin h. Vua lm hong , cho T lm tha tng. Nh Tn san phng
thnh quch, cc qun cc huyn nu chy binh kh biu l khng ng n n na. T
khin nc Tn khng phong cho ai mt thc, mt tc t no, khng lp con em lm vng,
cc cng thn lm ch hu i sau khi lo vic cc nc nh nhau.

Nm th ba mi t i Thy Hong (nm 213 trc Cng nguyn), nh vua sai t tic ru
cung Hm Dng. Bn bc s Chu Thanh Thn lm bc x ca tng uy thanh v cng c ca
Thy Hong. Thun Vu Vit ngi nc T tin ln can:

- Thn nghe: nh n, nh Chu lm vua hn nghn nm, phong cc con em, cc cng thn
cho h lm phn du gip mnh. Nay b h giu c bn bin nhng con em vn l k tht
phu; nu t nhin xy ra vic nh bn in Thng hay bn lc khanh(7) th khng ai gip ,
lm sao c th cu nhau c. Trong cng vic khng bt chc i xa m c th lu di l
iu cha h nghe ni. Nay bn Thanh Thn li xim nnh b h lm cho iu sai lm ca b
h thm nng, nh vy khng phi l k trung thn. Thy Hong a li bn ca ng ta xung
tha tng. Tha tng cho thuyt y l sai, loi b kin ca ng ta. Bn dng th ni:

Ngy xa thin h ri lon v phn tn, khng ai thng nht c. Do ch hu tranh nhau;
khi ni, mi ngi u em huyn i xa lm hi vic nay by t ni nhng li ni sung
lm lon vic thc. Mi ngi u ly ci hc ring ca mnh ch bai nhng iu nh vua
lm. Nhng nay hong thu tm c thin h, phn bit trng en m nh ra iu duy
nht c tn trng. Tri li, nhng k hc theo ci hc ring ca mnh cng nhau ch ci
php lut ri em dy cho ngi ta. Khi nghe lnh ban xung tc th h u ly ci hc ring
ca mnh bn tn. Khi vo triu th trong bng ch bai. Ra ngoi ng th xm bn trong
ng, ch vua ly ting, lm khc ngi t l cao, by cho k di ph bng. Nu c nh
th m khng cm th trn uy th ca nh vua s b gim st; di cc b ng s ni ln.
Nn cm l hn. Thn xin tu: ai c sch vn hc, Kinh thi, Kinh th sch v ca trm nh th
u hy b i. Lnh ny ban ra ba mi ngy m ai khng hy b th khc vo mt y i gi
thnh. Nhng sch khng hy b l sch thuc, sch bi, sch trng cy. Ngi no mun hc
th phi ly k li lm thy. Vua Tn Thy Hong chun y li tu y, thu cc sch Kinh thi,
Kinh th, bch gia lm trm h ngu ti khin cho thin h khng c ly iu xa m ch
ngy nay. Vic nh ra php r rng, t lut l bt u t Thy Hong. Thng nht vn t,
xy cc ly cung v cc bit qun khp trong thin h. Nm sau li i tun th, bn ngoi th
nh dp t di. Trong nhng vic ny u c cng ca T. Con trai u ca T l Do lm thi
th Tam Xuyn. My ngi con trai u ly cng cha nc Tn, con gi th ly cng t cc
nc Tn. Thi th Tam Xuyn L Do xin ngh v Hm Dng, L T t tic ru nh, trm
quan u n trc mt chc th; ngoi sn, ngoi ca, xe nga k c hng nghn. L T th
di than rng:

- Than i! Ta nghe Tn Khanh ni: S vt khng nn i n ch qu thnh. T ny l k o vi
t Thng Si, mt tn u en ni lng xm, nh vua khng bit ta hn km, ct nhc ln
n th ny. Nay ta a v by ti khng thua km ai, c th ni l giu sang cng cc ri vy.
Phm s vt n cng cc ri th s suy, ta cha bit sau ny kt cc ra sao(8).

3. Thng 10 nm th ba mi by i Thy Hong (nm 210 trc Cng nguyn) nh vua i
chi Ci K, v dc b b, pha Bc n Lang Gia. Tha tng L T, trung xa ph lnh kim
chc gi ph, n nh vua l Triu Cao cng i theo. Thy Hong c hn hai mi ngi con.
Con c l Ph T v my ln can thng nn nh vua sai coi binh Thng Qun, Mng im
lm tng y. Con nh l H Hi c nh vua yu, xin i theo. Nh vua bng lng. Nhng
ngi con khc khng ai c theo.

Thng 7 nm y, Thy Hong n Sa Khu b bnh nng, sai Triu Cao vit th gi cho cng
t Ph T ni:

Giao binh cho Mng im, mau v lo vic tang a v Hm Dng chn. Bc th dn
ri nhng cha trao cho s gi th Thy Hong mt. Th v n u ch Triu Cao. Ch c con
l H Hi, tha tng l L T, Triu Cao v nm su vin hon quan c nh vua yu bit l
Thy Hong cht; cn qun thn khng ai bit. L T cho l vua mt ngoi, khng c thi
t chn chnh, nn giu kn vic y. Sai t Thy Hong trong ci xe mt, trm quan vn tu
trnh, vic dng n nh mi ngy. Mt vin hon quan ngi trong xe chun y li tu. Triu
Cao(9) nhn y gi li bc th gi cho Ph T v ni vi cng t H Hi:

- Nh vua mt, khng c chiu phong cc con lm vng m ch gi th cho con c: nu con c
n th lp tc c lp lm hong . Cn ng khng c mt tc t, by gi lm th no?

H Hi dp:

- Ci d nh! Ta nghe ni v vua sng sut bit by ti, ngi cha sng sut bit con mnh.
Cha mt khng phong cc con, cn ni g c na?

Triu Cao ni:

- Khng phi. Lc ny quyn th trong thin h, vic mt hay cn l ng, Cao v tha tng
m thi: Xin ng ngh cho! V li, vic bt ngi ta lm by ti vi vic lm by ti ngi ta; ch
ng ngi ta vi vic b ngi ta ch ng l khc nhau mt vc mt tri.

H Hi ni:

- B anh lp em l bt ngha; khng theo li chiu ca cha m s cht l bt hiu; sc km, ti
mng, nh sc ngi khc l khng ti nng. C ba ci ny u tri vi c th thin h khng
phc; lm th thn mnh s gp tai nn, x tc khng c cng t.

Triu Cao ni:

- Ti nghe vua Thang, vua V git vua ca mnh m thin h khen h l ngha, khng cho h l
khng trung, vua V git cha m nc V khen ng ta l c c, Khng T chp vic y, khng
cho l khng hiu. Phm lm vic ln th khng k n nhng iu vt vnh; c dy th khng
nhng nhn. Vic vt ni xm lng th xm lng bn, trm quan cng vic mi ngi mt
khc. Cho nn, nu n vic nh m b qun vic ln th th no sau ny cng gp hi, c
dng dng nghi ng mi th th no sau ny cng hi hn, ngi quyt on v dm lm, qu
thn phi trnh, th v sau s thnh cng. Xin ng nghe theo li ti.

H Hi th di than:

- Nay vic vua mt cn giu, vic tang l cha xong, l no li em vic ny bn vi tha tng
sao?

Triu Cao ni:

- Thi c, thi c gp rt, nu tr hon th khng tr tnh g c. Phi mang lng kh rui
nga cn s l c hi(10)

Sau khi H Hi nghe li Cao, Cao ni:

- Nu chng ta khng bn mu vi tha tng th s cng vic khng thnh. Thn xin v ngi
bn mu y vi tha tng.

Cao bn ni vi tha tng L T(11):

- Nh vua bng h, a th cho con u bo lm l an tng Hm Dng v lp thi t ni
ngi. Th vn cha gi i. Nay nh vua mt cha ai bit c. Bc th gi cho ngi con u v
ph, n u ch H Hi. Vic lp thi t l do ming ngi v Cao thi. By gi nn lm th
no(12)?

L T ni:

- Sao li ni li mt nc nh vy? Vic khng phi vic bn by ti bn(13).

Triu Cao ni:

- Ngi hy t liu xem, ti nng ca ngi so vi Mng im ai gii hn? Cng lao ca ngi so
vi Mng im ai hn? V mt khng gy on vi thin h th ngi vi Mng im ai ln hn?
V mt ngi con u ca nh vua quen bit lu v tin dng ngi so vi Mng im ai hn
(14)?

L T ni:

- nm mt y ti u khng bng Mng im. Nhng sao ng li i hi ti nhiu nh th?

Triu Cao ni:

- Cao vn ch l bn ti t phc dch trong cung m thi; may mn nh quen vic giy t, vn
n nn c a vo cung vua Tn, coi sc cng vic hn hai mi nm, cha h thy nh Tn
cho tha tng thi vic(15), cha h thycng thn c phong t n hai i. Ngi no rt
cc cng b git cht. Hong c hn hai mi ngi con, u l nhng ngi ngi quen bit
c. Ngi con u cng ngh li c v dng, tin ngi v ct nhc k s, mt khi ln ngi th
no cng dng Mng im lm tha tng, ngi quyt khng th no mang n thng hu m
v lng, ci th r lm. Cao nhn chiu dy d H Hi, gip ng ta hc php lut my
nm, cha h thy ng ta c sai st g. Ngi nhn t, trng hu, khinh ca ci, qu trng ks,
lng rt sng sut, tuy n ni vng v, nhng rt mc l php. Cc con vua Tn khng ai bng
ng ta. C th lp ng ta lm vua! ng hy tm k lp ng ta i!

L T ni:

- ng nn tr li chc v ca mnh(16). T ny phng chiu nh vua, vng theo mnh tri, cn
c iu g phi quyt nh na?

Triu Cao ni:

- An c th thnh nguy, nguy c th thnh an(17). Lm ngi khng nm c vn mnh an
nguy ca mnh, lm sao c th gi l ngi thnh hin li lc?

L T ni:

-T ny l k o vi ni lng xm t Thng Si. Nh vua yu cho lm tha tng, phong tc
thng hu, con chu u c chc v cao, c bng lc hu, cho nn em vic nc cn hay
mt, an hay nguy ph thc cho ti? Ti h ph bc hay sao K trung thn khng trn ci cht
m cu may; ngi con hiu khng nn lm thn th kh nhc qu nguy n tnh mng, k
by ti ch lo gi trn chc v ca mnh m thi. ng ng ni na, ko khin T mang ti(18).

Triu Cao ni:

-Ti nghe thnh nhn bin i lun lun ch khng c chp. Nm ly s bin i, theo thi c,
thy ngn m bit c gc, thy s vt pht trin m bit kt cc n s ra sao. Tnh hnh s vt
n bin i nh th y, sao c th gi mt php tc nht nh c! Hin nay uy quyn v vn
mnh ca thin h l treo trong tay H Hi. Cao c th nh y m lm c iu mnh
mun. V chng t ngoi m khng ch trong th gi l lm lon, di m khng ch k trn
th gi l gic(19). cho nn ma thu sng xung th c hoa rng; ma xun nc dng th vn
vt sinh trng: l ci kt qu tt nhin. Ti sao ngi thy mun th (20)?

L T ni:

- Ti nghe ni vua Tn thay thi t m ba i khng yn; T Hon Cng anh em tranh ginh
nhau, thn b git cht. Vua Tr git ngi thn thch, khng nghe li can ngn nn nc thnh
g ng, nguy n quc gia: ba ngi ny tri vi tri nn tn miu khng cn ai t t(21). T
vn cn l ngi, sao li mu vic nh vy?

Triu Cao ni:

- Trn, di mt lng th s nghip mi c th lu di. Trong ngoi nht tr th vic xong xui.
Nu ngi theo k ca ti th mi mi c phong hu, i i xng c, s sng lu nh Vng
T Kin, Xch Tng T, c ci tr khn ca Khng Khu, Me ch. Nu ngi b iu y m
khng theo, th tai ha n c con chu, lm ngi ta lnh gy(22). Ngi kho x s nhn
lc ha m c phc, ngi nh x th no?

T bn nga u ln tri than, chy nc mt th di m ni:

- Than i! Mt mnh gp phi thi lon, khng th cht, cn bit gi tnh mnh vo ai?

T bn nghe li Triu Cao.

Cao bo vi H Hi:

-Thn em mnh lnh ca thi t bo cho tha tng, tha tng T u dm tri lnh.

By gi my ngi bn bn mu vi nhau, gi lm tha tng nhn di chiu ca Thy
Hong, lp con l H Hi lm thi t. Li lp mt bc th gi cho con u Ph T ni:

- Trm i tun thin h, t l ci thn cc danh sn ko di tui th. Nay Ph T cng
tng qun Mng im cm qun my mi vn n th bin gii hn mi nm. Khng
th tin qun v pha trc, qun s tn tht nhiu, khng lp c cht cng cn g. Th m li
my ln dng th ni bng, ph bng vic ta lm. V c khng Nh Th cho l phi, bn thay
i php lut. Cc quan v cc cng t c ti, Nh Th lin giao cho Cao, bo Cao tra tn xt
hi. Git bn i thn Mng Ngh, mi hai cng t b git cht phi thy ch Hm Dng;
mi cng cha b x xc t ; ca ci ca h b a vo kho vua, nhng ngi lin can b
ti khng k xit.

Cng t Cao mun b trn, s c h b ti, bn dng th ni: Khi tin cn sng, thn vo
th c cho n, thn ra th c i xe, thn c cho o qun trong kho ca hong , c
cho nga qu trong chung ca hong . Thn ng l phi cht theo m khng lm c.
Lm con bt hiu, lm ti bt trung. K bt trung th khng cn danh ting, khng ng trn
i. Thn xin c cht theo v c chn chn ni Ly Sn. Ch xin b h oi thng? .

Th dng ln, H Hi c mng cho gi Triu Cao v a th cho Cao xem, ni:

- Lm by ti lo gi tnh mng cn cha c quyt khng dm ngh n vic lm phn.

H Hi chp nhn li thnh cu trong th. Cho tin mi vn chn ct. Php lnh trng
pht, git thc ngy cng thm khc, cc quan ai cng thy mnh nguy n ni, nhiu ngi
mun lm phn. Nh vua li sai lm cung A Phng, p cc ng ln v ng cho vua i,
thu m ng gp ngy cng nng, vic i n th lm xu khng lc no ngt. Do , bn lnh
th nc S l Trn Thng, Ng Qung lm lon ni ln Sn ng, nhng ngi anh hng
ho kit ni dy, t lp lm vng lm hu chng li Tn nh n Hng Mn ri rt lui(2)
T my ln mun can ngn nhng Nh Th khng nghe.

Nh Th trch L T, ni: Ta c cch nhn ring ca ta. Ta li nghe Hn Phi ni:

- Vua Nghiu c c thin h, nh cao ba thc, ko nh bng g thi, o m khng bo,
tranh lp mi nh khng ct Tuy con ngi l khch ti qun tr cng khng phi kh nhc
n th. Ma ng mc o cu, ma h mc o ct, n cm , canh rau, cm trong ci lin
bng snh, ung nc ci chum bng t, tuy ngi canh ca cng khng n ni n km nh
vy. Vua H V c ni Long Mn cho nc thng vi i H, khi dng cho chn con sng,
p ni chn khc sng H b qut, tho nc ng ra n bin, n ni v v i khng
c lng, tay chn y chai, mt my en i, rt cuc cht ngoi, chn Ci K. Nay n
bn ti mi cng khng kh nhc n th. Ci ng qu ca ngi lm ch thin h, u phi
ch mun lm cho th xc v tinh thn u cc kh, nhc nhn sng trong cnh ca ngi l
khch tr, ming n thc n ca ngi canh ca, tay lm cng vic ca bn ti mi? l
vic nhng ngi hn mn phi gng gng lm, ch khng phi vic ngi hin lo n. Ngi
hin m lm ch thin h th ch dng thin h lm cho sung sng mnh m thi, s d lm
ch thin h ng qu l y. Phm gi l ngi hin tc l ngi c th lm cho thin h yn
n, cai tr c mun dn. Nay cha lm cho bn thn mnh c sung sng th lm sao m tr
thin h dc? Cho nn ta mun thch g lm ny, cho tha thch iu ham mun ca ta, hng
thin h mi mi m khng gp tai ho g. Mun th th phi lm th no? Con ca L T l Do
lm thi th Tam Xuyn, bn gic Ng Qung pha Ty cp t, i li, nhng Do cng
khng cm c. Chng Hm nh ui qun ca bn Ng Qung, cc s gi lin tip nhau
n Tam Xuyn tra xt, trch T a v tam cng lm th no n ni trm cp nhiu n
th, L T lo s nhng li luyn tic tc lc, khng bit lm th no(29).

5. T bn a dua theo ca Nh Th, mun c lng nh vua, vit th dng ln ni:

V vua hin l ngi bit gi o trn vn v thc hnh thut c trch(30). Nu c trch th
by ti khng th khng em ht nng lc phc dch nh vua. Nh th a v gia vua v ti
c quy nh r rt, ci ngha gia ngi trn k di sng r. Do , tt c nhng ngi hay
k d trong thin h khng ai khng ht lng lm trn nhim v phc dch nh vua. Kt qu
nh vua mt mnh ch ng c thin h m khng b

Cho nn Thng Qun lm php lut khc vo mt ngi b gio ngoi ng(32). B gio l ti
nh m b hnh pht nng. Ch c v vua sng mi c th pht nng nhng ti nh. Ti nh cn
pht nng hung na k b ti nng th pht n th no? V th dn khng dm phm ti.

Hn Phi ni: La, vi mt thc, ngi thng khng b; vng rng trm cn, o Chch(33)
khng ly. khng phi v lng ngi thng xem trng ci li mt thc mt tc cn o
Chch th t tham mun u. cng khng phi v o Chch coi thng mt trm cn vng,
nhng v nu ly th b tr ti ngay cho nn o Chch khng dm. Tri li ly mt thc vi
cha chc b pht, cho nn ngi thng khng bung tha. V th thnh cao nm trng m
Lu T khng dm phm mt cch khinh sut, tri li ni Thi Sn cao mt trm nhn m con
d ci qu n trn. Lu T cn cho nm trng cao cn tr l kh vt, con d ci qu u
dm cho trm nhn cao l d tro. Ch v ci th dc thng kh ln, bng phng d i khc
nhau thi.

V cha sng, v vua thnh s d c th lu a v tn qu, mi mi gi uy quyn to ln, mt
mnh nm ly tt c ci li ca thin h cng chng v c con ng no khc, ngoi con ng
bit mt mnh quyt nh v xt on, khi c trch th pht nng, cho nn thin h khng ai
dm phm. Nay nu khng ch n ci ngi ta khng phm m li theo ci cch ngi m
hin lm h con th tc l khng. xt n li bn ca thnh nhn vy. Khng thi hnh c
ci thut ca thnh nhn lm ti t thin h lm g? Chng phi ti nghip lm sao? V li,
ngi kim c, nhn ngha ng triu nh, th vic vui chi ba bi phng tng chm dt.
By ti bit can ngn, bn bc c ni bn cnh, th ci ch bung th ht. Hnh ng k lit
s chu cht gi kh tit c cao trn i th ci vui dm dt b b. Cho nn v vua sng
c th khng dng ba ci m ch dng ci thut ca ngi ch bt by ti phi nghe theo
v trau di ci php lut sng r ca mnh. Cho nn thn mnh c tn qu v ci th ca mnh
c trng. Phm v vua hin th th no cng c th lm tri th tnh, sa i phong tc bt
phi theo mnh, b nhng ci mnh ght v lp nhng ci mnh mun.

Cho nn khi sng th c tn trng, khi cht th c tn thy l ti gii sng sut. V vua sng
mt mnh nh ot cho nn uy quyn khng by ti. Sau , mi c th tiu dit con ng
nhn ngha, bt ci ming du thuyt, lm khn hnh vi k lit s, chn s khn ngoan che s
sng sut ch mt mnh trong nhn v nghe. Cho nn ngoi khng th ly hnh vi nhn,
ngha, lit s ln t; trong khng th ly li can gin, du thuyt, tranh ci thng. Nh vy
nh vua c th mt mnh tha h lm theo s thch ca mnh chng ai dm tri. C nh th mi
c th lm sng r c ci thut ca Thn Bt Hi, Hn Phi(34) v sa sang ci php tc ca
Thng Qun. Cha bao gi php lut c trau di, thut c trch c sng r m thin h
lon. Cho nn ni Vng o gn v d lm, nhng ch c v vua sng mi lm c.

Nh vy bit nu thnh tm lo vic c trch th by ti khng th gian t; by ti khng th
gian t th thin h c yn; thin h yn th nh vua uy nghim v c tn qu; nh vua uy
nghim v c tn qu th c trch kin quyt; c trch kin quyt th cu g c ny; cu g
c ny th nc nh giu; nc nh giu th sung sng phn thnh(35). cho nn nu t ra
thut c trch th mun g cng c. Qun thn trm h lo b cu nhng sai lm ca mnh
cn cha kp dm u ngh n vic lm lon. Nh vyl lm trn o vng. C th ni l
ci thut lm sng r a v vua ti vy. Tuy nhin Thn Bt Hi, Hn Phi sng li cngkhng
th lm hn c.

Th tu ln, Nh Th vui lng. T cng thi hnh vic c trch nghim hn trc. Ai nh
thu dn nng th c xem l quan li sng sut. Nh th ni:

- Nh th c th gi l bit c trch vy? ngoi ng s ngi b hnh pht chim mt
na, ngoi ch ngi cht ngy cng chng cht. Ai git nhiu ngi l ti trung.

Nh Th ni:

- Nh th c th gi l bit c trch vy(36).

6. Lc u Triu Cao lm lang trung lnh, git v bo on ring rt nhiu, s co quan i thn
vo chu, tu, gim pha, ch bai mnh, bn ni vi Nh Th.

- Ngi ta qu thin t v ch c nghe ting thi, ch by ti khng ai c thy mt. Cho nn
nh vua mi gi ltrm. V li, b h tui cn tr, cha chc thng tho cc vic Nay nu
b h ngi triu nh, thng pht c iu g khng ng th s b co quan i thn coi
thng. khng phi l cch biu th s thn minh vi thin h. Nu b h chp tay ngi
trong cung cm, cng thn v nhng ngi chu chc tho php lnh, ch c vic g a n s
cn nhc xt i xt li, nh vy th cc quan i thn khng dm tu vic nghi ng, thin h s
ca ngi l v vua thnh.

Nh Th dng k ca Cao, khng ngi triu nh tip kin i thn m trong cung cm.
Triu Cao thng chu chc, c tin dng, vic g cng do Triu Cao quyt nh(37).

Triu Cao nghe ni tha tng mun can iu bn n gp tha tng ni:

- Quan ng bn trm cp nhiu, nay nh vua cng xc tin vic sai ngi lao dch lm
cung A Phng, t tp ch, nga, nhng vt v dng, ti mun can nhng a v hn. chnh
l vic ca ngi, sao ngi khng can?

L T ni:

- Phi y, ti cng mun ni iu lu. Nhng hin nay nh vua khng ngi triu nh
m trong cung cm. Ti c iu mun ni cng khng th ni n tai nh vua, mun yt kin
cng khng c c hi no.

Triu Cao bo:

- Nu ngi qu thc mun can ngn, ti xin rnh xem c lc no nh vua rnh bo cho ngi
bit.

Triu Cao bn i khi Nh Th ang an nhn vui chi trc mt l con gi, mi sai ngi ni
vi tha tng:

- Nh vua hin nay ang rnh, ngi c th tu vic.

Tha tng n ca cung xin yt kin. Nh th ba ln.

Nh Th gin, ni:

- Ta thng c nhiu ngy rnh, tha tng li khng n. Nay ta an nhn vui chi mt mnh
y th tha tng n ngay xin yt kin, c phi tha tng ch v khinh ta khng?

Triu Cao nhn c hi ny ni:

- Nh th th nguy? Tha tng c d vo v m mu Sa Khu. Nay b h c lp lm
cn tha tng vn khng c qu hn, ng ta cng mun ct t lm vng. V li b h
khng hi nn thn khng dm ni y thi. Ch con trai u ca tha tng l L Do lm thi
th Tam Xuyn, bn trm cp Trn Thng u l nhng dn huyn bn cnh ca tha
tng. V vy cho nn bn trm cp t S honh hnh cng khai. Chng i qua Tam Xuyn,
quan th Tam Xuyn khng chu nh. Thn nghe h th t qua li nhng khng bit r rng
nn tha dm tu. Khng nhng th, tha tng ngoi, uy quyn ln hn b h. Nh Th cho
l phi, mun tr ti tha tng nhng s khng xc thc. Bn sai ngi xt tnh hnh thi th
Tam Xuyn t thng vi bn trm cp. L T nghe tin y. By gi Nh Th ang Cam
Tuyn xem ht xng, xem tr u sng(38). L T khng cn yt kin c, bn dng th ni
v nhng khuyt im ca Triu Cao. Th nh sau:

Thn nghe: Ti m snh ngang vua th khng th no khng lm cho nc nguy; thip m
snh ngang chng khng th no khng lm cho nh nguy. Nay c v i thn cnh b h
nm tt c vic li v vic hi, chng khc g b h.

iu thc l bt tin! Ngy xa, T Thnh T Hn lm tng quc nc Tng, chuyn quyn
hnh pht ly uy lc ca mnh m thi hnh, c mt nm th cp ngi vua.

in Thng lm ti Gin Cng, tc v cao nht trong nc, nh ring giu ngang nh vua,
lm iu n c ring, di c lng trm h, trn c lng cc quan ly nc T mt
cnh kn o(39), git T D Sn git Gin Cng Triu, kt qu ly nc T iu thin
h u r ht. Nay Cao c ch gian t, c ci hnh ng phn nghch nh T Hn lm tng
quc Tng. Nh ring ca y giu c nh h in nc T. Y kim c ci li phn nghch
ca in Thng, T Hn m cp ly uy tn ca b h. Ch ca y nh Hn Khi lm tng
quc ca vua Hn l An vy. Nu b h khng lo n th s y s sinh bin.

Nh Th ni:

- Sao th Cao vn l hon quan, khng v c mnh c ni yn n m ngng nghnh, khng
v c mnh ni nguy him m thay i lng trung. ng ta phm hnh lim khit, kho trau di
ci hay nn mi ln dn a v y. ng ta nh trung m c ct nhc, nh tin m c gi a
v, trm thc cho ng ta l ngi hin, sao ng li nghi? V chng, khi tin mt, trm cn t
tui, khng bit g, khng quen cch tr dn, ng li gi, nu khng c ng ta s s cng thin
h tiu dit. Trm nu khng nh cy Triu Cao th bit dng ai? Triu Cao l ngi sng sut,
lim khit, c sc lm vic, di bit dn tnh, trn bit lm va trm. ng ng c nghi.

L T ni:

- Khng phi th Cao vn l ngi hn, khng hiu o l, tham lam, i hi khng bit chn,
cu li khng thi. a v v quyn th gn ngang vi nh vua; i hi, tham mun khng cng.
Cho nn thn mi ni l nguy. Nh Th trc y vn tin Triu Cao, s L T git y bn
ni ring vi Triu Cao. Triu Cao ni:

- Tha tng ch lo ngi mt mnh Cao m thi. Sau khi Cao cht, tha tng s lm ngay
vic in Thng lm y.

Nh Th bn ni:

- Giao L T cho lang trung lnh(40).

Triu Cao tra xt L T. L T b giam, b tri trong nh t, ngng u ln tri ni:

- Than i! Thng thay? Lm sao c th bn mu vi ng vua v o. Ngy xa Kit git quan
Long Bng, Tr git T Can, vua Ng l Ph Sai git Ng T T, ba ngiti kia u phi
khng trung? Nhng h du khng khi cht. Thn cht, nhng k m mnh trung vi h li v
o. Nay tr khn ca ta khng bng ba ngi kia m Nh Th cn v o hn c Kit, Tr, Ph
Sai. Ta v trung m cht l ng lm. V chng cch cai tr ca Nh Th h chng gylon lc
sao? Gn y ng ta git sch cc anh em m t lp, git ti trung m tn qu bn hn h, lm
cung A Phng bt thin h phi np thu nng. Ta khng phi khng can ngn, nhng ng ta
khng nghe. Phm cc vua thnh ngy xa n ung c chng mc, xe c, dng c s nht
nh, cung tht c hn , ra mnh lnh lm vic g khng ch li cho dn li tn km nhiu th
u cm. Cho nn c th tr an lu di(41). Nay Nh Th lm vic tri o l vi anh em, khng
oi ngh g n mi lo v sau, git oan trung thn, khng ngh n tai ho, ra sc lm cung tht
cho ln, v vt thin h, khng tic tn ph. Mt khi lm ba iu y(42) th thin h khng
nghe theo. Nay nhng ngi lm phn ly c mt na thin h ri. Th m vn cn cha
tnh ng, vn ly Triu Cao lm ngi gip vic. Nht nh ta s thy gic n Hm Dng,
hu nai chi triu!

Nh Th bn sai Cao xt n tha tng, tr ti, kt ti T v con l Do lm phn. Bt tt c h
hng tn khch.

Triu Cao tr ti T, dng roi nh hn mt nghn ci, T au n v cng ngh mnh chu ti
oan c. T khng t vn v t ph mnh c ti bin lun, c cng lao, thc tnh khng c lng
lm phn, nn hy vng c dp dng th by t, mong Nh Th s tnh ng m tha cho. L T
bn trong ngc dng th ln. Th nh sau:

Thn lm tha tng tr dn ba mi nm. Lc thn n, t Tn cht hp. Trong thi tin
vng, t Tn chng qu nghn dm, qun vi mi vn. Thn em ht ti mn, cn thn chp
hnh php lut, mnh lnh. Ngm sai cc mu thn a cho vng bc, chu bu, h i du
thuyt ch hu. Ngm chun b v lc, qun i, trau di chnh gio, cho nhng ngi chin u
dng cm lm quan, tn trng nhng by ti c cng, cho h tc lc di do. Cho nn rt cc
uy hip nc Hn, lm yn nc Ngy, ph tan cc nc Yn, Triu, san phng cc nc T,
S, cui cng ly tt c su nc, cm t vua h, lp Tn lm thin t, l mt ti? t khng
phi rng th m pha Bc li ui cc r H, Mch, pha Nam bnh nh Bch Vit(43) nu
r ci mnh ca Tn, l hai ti! Tn trng cc quan i thn cho h tc v cao lm cho s
thn thit vi nh vua cng thm bn vng; l ba ti! Lp x tc, sa sang tn miu, lm
sng t ci hin ca nh vua, l bn ti? Thay i cc hoa vn khc v trn cc vt, thng
nht cc u, cc hc, o lng, quy nh cc vn chng, ban b vi thin h, lp nn
danh ting ca nh Tn, l nm ti? Lm ng vua i, xy dng nhng ni danh thng
nh vua i xem chi, nu r iu c ca nh vua, l su ti: Ni hnh pht, gim nh
ng gp lm tha mn mong mun ca nh vua thu c lng dn chng, vn dn tn
qu nh vua, n cht cng khng qun, l by ti? T ny lm ti, ti ng cht t lu.
May c trn cho thn em ht ti ht sc ra lm nn mi c sng n nay. Xin b h xt
cho(44).

Th dng ln, Triu Cao sai vin li vt i, khng tu ln, ni:

- b t cn dng th sao c?

Triu Cao sai hn mi ngi khch ca mnh gi lm ng s, yt gi, th trung(45) thay nhau
n xt hi T, T li em thc tnh ra ni vi h, Cao li sai ngi nh T. V sau Nh Th
sai ngi n hi L T, T cho rng ln xt hi ny cng nh my ln xt hi trc, rt cc
khng dm thay i li khai, nhn l mnh phm ti. Triu Cao tu ln rng T nhn ti.

Nh Th mng ni:

- Nu khng c Triu Cao th sut na ta b tha tng lm hi ri!

Khi Nh Th phi ngi n xt ti trng ca thi th Tam Xuyn th Hng Lng git cht
L Do. S gi v th L T b bt giao quan coi ngc, Triu Cao i tt c nhng li ca s
gi, ni rng L Do lm phn. Thng 7 nm th hai i Nh Th. T b ng hnh, b x chm
ngang lng ch Hm Dng. T trong ngc ira cng b p gii vi a con gia. T quay
li bo con:

- Ta mun cng ngi li dt con ch vng, ra khi ca ng p Thng Si ui con th
khn, nhng lm sao c na?

Cha con khc vi nhau. T b git c ba h(46).

8. Sau khi L T cht, Nh Th cho Triu Cao lm trung tha tng(47), mi vic bt k ln nh
u do Cao quyt nh.

Cao t bit quyn mnh to ln, bn dng vua con nai li ni l con nga. Nh Th hi nhng
ngi chung quanh:

- l con nai ch?

Nhng ngi chung quanh ni:

- Con nga y .

Nh Th c kinh, t cho mnh lon c, bn gi quan thi bc sai bi xem(48). Quan thi bc ni:

- B h ma xun ma thu lm l t giao, th phng tn miu, qu thn, trai gii khng nghim,
cho nn n th. Nn theo c ln ca cc v vua hin ngy xa v cn thn trong vic trai gii.

Nh Th bn vo vn Thng Lm trai gii, ban ngy i chi, sn bn. C ngi vo vn
Thng Lm, Nh Th t tay bn cht. Triu Cao by cho con r l Dim Nhc khng bit c
ngi no git ngi, em xc n vt Thng Lm. Triu Cao bn ni vi Nh Th.

- Nh vua v c git ngi v ti, l iu tri cm, qu thn khng nhn d t l, tri sinh tai
ha. Nn i xa cung nh vua gii tr tai ha.

Nh Th bn di n Vng di cung.

Nh Th y ba ngy, Triu Cao lm chiu nh vua gi v binh n, sai h u mc d trng
cm binh kh quay mt vo trong. Triu Cao vo cung ni vi Nh Th:

- Qun trm cp Sn ng n rt ng.

Nh Th ln lu xem thy th hong s: Cao bn nhn y bt p Nh Th phi t st(49). Triu
Cao mang n nh vua, t hu, trm quan khng ai theo Cao. Cao ln in, in ba ln mun
sp. Cao t bit tri khng cho mnh lm vua, qun thn khng chu, bn cho mi ngi em ca
Thy Hong trao n cho ng ta.

T Anh ln ngi, lo s bn co m khng ra triu nghe qun thn tu by cc cng vic. T
Anh cng vin hon quan Hn m v con mu git Cao. Cao n yt kin T Anh hi
thm bnh. T Anh nhn y gi vo, Hm m m cht ri git c ba h ca Cao. T Anh
lm vua c ba thng, Bi Cng em qun t V Quan vo, n Hm Dng, cc quan u
lm phn khng n. T Anh t buc dy n c cng v con u hng Ch o. Bi Cng
nhn y giao T Anh cho quan ng s Hng Vng n v chm T Anh. Nh Tn rt cuc
mt thin h(50).

9. Thi s cng ni: L T xut thn l k o vi ni lng xm, i khp cc nc ch hu, vo
th Tn, nhn c hi cc nc c ch h c th li dng, nn gip Thy Hong lm nn nghip
. T lm tam cng, c th gi l da v cao v c trng dng. T bit o ca lc kinh
nhng khng lo lm cho chnh s c sng sut b cu nhng thiu st ca nh vua; tri li
lo gi tc cao, lc hu, a dua cu hp, lm cho uy thm nghim, hnh pht thm tn khc,
nghe theo li t thuyt ca Cao, b con trng lp con th. n khi ch hu lm phn ri T
mi mun cn ngn th chng phi mun ri sao? Ngi ta u cho T tn trung m b ng hnh
cht, nhng xt cho cng th khng phi nh li th tc thng bn. Nu khng th ho ra cng
ca T c th snh ngang vi Chu Cng, Thiu Cng vy(51).

............................................................

(1). Thut lm d vng tc l ch trng chnh tr ca Nho gio.

(2). Tm l trng trn ca mt k mun thnh t bt k th on, ni con ngi ta b l c
hi th cng nh con vt mang ci mt ngi m thi.

(3). on 1: L T sang Tn bt u c tin dng.

(4). Ni rng vic lm tn km. K thc vic d rt c li cho Tn.

(5). Ty hu i gp con rn b chm gn dt. Ty hu cu n sng, n cho hn ngc gi l Ty
chu. Bin Ho xem ch thch Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.

(6). ni: t no cng l t ca vua, ngi no cng l ti ca vua.

(7). Xem ch thch Tn Thy Hong bn k.

(8). on 3: Nhng vic ca T khi lm tha tng ca Tn Thy Hong. Cu cui chun b cho
c gi n trc nhng iu bt hnh m L T s gp.

(9). Nhn vt Triu Cao c miu t thnh mt hng ngi tn nhn nhng qu quyt, khn
ngoan.

(l0). ni phi lm ngay.

(11). on i thoi gia Triu Cao v L T sinh ng nh mt v bi kch.

(12). D la ca T.

(13). T bit Cao nn chn ngay. Vic quyt inh ai lm vua l vua, bn by ti ni th l
by, vic ny xy ra khi nc sp mt mun da Cao.

(14). Bit khng th em chuyn o l ra m thuyt L T nh l thuyt H Hi. Cao bt L
T phi nghe theo mnh v li ca bn thn L T.

(15). Da L T, mun ni th no L T cng cht.

(16). L T da li. ni anh ng c lo vic lp vua ny b vua kia. Ta nht nh khng theo.

(17). Cao e da: hin nay cn an y nhng ti c th lm cho an nguy, vn mnh ca anh l
nm trong tay ti. Vic ti lm tuy nguy him, nhng ri s an.

(18). Cao da git T. T ni mnh sn sng cht bo li.

(19). ni H Hi trong, Ph T ngoi, Thy Hong trn, Ph T di, cho nn by
gi tn H Hi ln ngi m git Ph T l vic hp o.

(20). ni T phi bit theo thi m lm.

(21). T mun a nhng vic xa chng li: Tn Hin Cng b thi t Thn Sinh, lp H
T lm thi t. Khi H T ln ngi b L Khc git Tun Tc lp em H T l cng t Trc ln
ngi, Trc cng b L Khc git. Di Ng t nc Tn v git L Khc, ln ngi vua. Lon nh
vy ko di ba i.

(22). e do.

(23). Cu ny nhm ch trch L T.

(24). on 3: Triu Cao, L T mu lp H Hi lm vua.

(25). H Hi bit mun hng lc li mun nc yn, dn sng l hai iu mu thun nhau.
Vy c cch no lm c c hai iu y khng?

(26). H Hi l con th mi tm ca Thy Hong.

(27). ni cng t Cao mun lm phn nhng gp tnh cnh nguy cp qu nh phi lm th.

(28). Qun khi ngha ca Trn Thng n gn Hng Mn b qun ca Tn do Chng Hm
cm u nh thua to.

(29). on 4: Triu Cao xi gic Nh Th thi hnh chnh sch bo ngc c ti.

(30). c l tra xt ti, trch l dng hnh pht. Thut c trch l cch dng hnh pht nghim
bt ngi ta s php lut.

(31). Tc Thn Bt Hi.

(82). Xem Thng Qun lit truyn.

(33). Chch l tn ngi n trm thi c.

(34). L T l bn c ca Hn Phi, bit Hn Phi gii hn mnh, nn gim vi vua Tn git cht
Hn Phi. Nhng y li cc lc tn dng Hn Phi mt cch tr trn qu thc khng bit
thn.

(35). Hnh thc l lun gn ging nh hnh lc l lun trong i hc.

(36). on 5: Lun c trch ca L T. Thc ra T chng ni g mi. Nh Tn t thi Thng
ng theo thuyt php gia, n i Thy Hong, Nh Th php lut li cng nghim khc.
y ch l mt cch Ngy bin lm va lng nh vua.

(37). Kt qu uy quyn ca Nh Th chuyn sang (triu cao.

(38). Gic lc: tr chi thi c, tng cp hai ba ngi, u mang

sng hc nhau.

(39). V c lng mi ngi nn trong thc t trm c nc.

(40). Tc giao cho Triu Cao.

(41). Lc ny T b hn ci thuyt c trch.

(42). Lm tri o anh em, git ti trung, xy cung tht.

(43). H v Mch ch Hung N phng Bc Trung Quc. Bch Vit l tn chung ch cc dn
tc min Lng Qung pha Nam n Giao Ch (Vit Nam) pha Bc n b bin Chit Giang,
pha ng n b bin Phc Kin, pha Ty n Qung Ty. Nhng b lc ni ting l: ng
Vit, u Vit, Ty Vit, Tng Kha, Lc Vit.

(44). Tt c on ny u dng hnh thc phn ng nn c sc thuyt phc mnh.

(45). Ng s coi giy t trong cung, kim vic can ngn nh vua. Yt gi lm chc tip khch
kha. Th trung coi vic giy t tu ln nh vua.

(46). on 7: Mu thun gay gt trong tp on thng tr Triu Cao git L T.

(47). Tha tng trong cung cm.

(48). Xem Tn Thy Hong bn k on 7. hai ni c nhng chi tit khng ging nhau.

(49). Vic chp y v on 7 ca Tn Thy Hong bn k c ch khng ging nhau.

(50). on 8: Triu Cao git Nh Th, nh Tn b dit vong.

(51). on 9: Li bn ca T M Thin. tc gi ni T khng phi l ngi trung m l ngi
c ti. Nu nh li ni ca ngi thng m ng chng ho ra cng ca T snh ngang vi
Chu Cng, Thiu Cng sao? Cu ny nhiu ngi gii thch sai cho l T M Thin ca ngi L
T qu ng, nhng thc ra th tc gi trch L T ch khng khen.

o0o


Trng Nh, Trn D Lit Truyn -

T rng Nh, ngi thnh i Lng, lc nh lm tn khch nh cng t nc Ngy l V K.
Trng Nh c ln trn i chi Ngoi Hong. Ngoi Hong c ngi con gi nh giu rt p,
ly mt ngi chng y t tm thng. Lin trn chng v nh ngi khch ca cha. Ngi
khch ca cha c vn bit Trng Nh, bn ni vi ngi con gi:

- Nu c mun tm ngi chng ti gii th hy theo Trng Nh!

Ngi con gi nghe theo. Sau ngi khch ca chac ta bn gip c ta b t chng v ly
Trng Nh. Trng Nh by gi thot khi cnh ngho, i chi. Nh ngi con gi i i chu
cp cho Trng Nh rt hu. Trng Nh nh th c th lm cho khch xa ngn dm n nh.
ng bn lm quan lnh Ngoi Hong danh ting t cng ni.

Trn D cng l ngi i Lng, thch Nho thut, hay i chi t Kh Hnh Triu. C ngi
giu l h Cng Tha g con gi cho. ng ta cng bit Trn D khng phi l con ngi tm
thng. D t tui, xem Trng Nh nh cha, hai ngi lm bn sng cht c nhau.

Khi nh Tn dit i Lng th nh Trng Nh Ngoi Hong. Cao T lc cn l k o vi
thng hay n lm du khch nh Trng Nh, y my thng. Khi nh Tn dit c
nc Ngy my nm, nghe tin hai ngi ny l hai danh s Ngy, bn trao gii thng ngi
no bt c Trng Nh th thng ngn lng vng, bt c Trn D th thng nm trm
lng. Trng Nh, Trn D i tn h cng n Trn lm ngi gi cng lng kim n. Hai
ngi ci nhau, vin li trong lng i qua, lin ly roi nh Trn D. Trn D mun ng dy.
Trng Nh dm vo gt chn bo D c chu n i. Vin li ra i, Trng Nh bn ko Trn
D xung gc cy du m trch, ni:

- Lc u ti ni vi anh nh th no? Nay mi b mt ci nhc m mun git vin li sao?

Trn D cho l phi.

Tn ban chiu tm hai ngi. Hai ngi tri li dng chc gi cng ra lnh trong lng.

Trn Thip ni ln t K, khi vo t Tn th s qun vi vn. Trng Nh, Trn D n
yt kin Trn Thip. Trn Thip v cc quan hu ngy thng nhiu ln nghe ni Trng
Nh, Trn D l ngi hin nhng cha gp mt. Nay c gp, h rt mng. Cc bc ho kit
v nhng ngi gi c t Trn bo vi Trn Thip:

- Tng qun thn hnh mang o gip, cm binh kh, dn u binh s nh nh Tn bo
ngc, dng li x tc nc S, dng li ci nc mt, ni li dng di b t, cng c
ng lm vua. V chng, cai qun cc tng trong thin h, nu khng lm vua th khng c.
Xin tng qun t lp lm vua nc S.

Trn Thip hi hai ngi. Hai ngi p:

- Nh Tn lm vic v o, ph nc nh ngi ta, dit x tc ca ngi ta, ct t dng di
ngi ta, lm cho trm h mt sc ht ca. Tng qun trn mt, c gan xng vo ni mun
cht khng n mt sng, v thin h tr bn tn bo. Nay tng qun mi n t Trn
m t xng lm vua, tc l nu r vi thin h rng mnh ngh n iu ring. Xin tng
qun ch c lm vua, mau mau em binh i v hng Ty sai ngi lp con chu su nc
dng b ng cho mnh. Nh th nh Tn cng thm nhiu k ch. Qun ch ca Tn ng
th sc ca n b chia. Cng mu vi nhiu ngi th binh lc mnh. Nh vy ngoi ng
khng gp cnh binh s nh nhau, trong cc huyn th khng ai gi thnh, tng qun dit nh
Tn bo ngc, chim ly Hm Dng v ra lnh cho ch hu. Ch hu trc y mt nay
li c lp ln. Tng qun dng c lm cho h phc, nh th c th lm nn c nghip
vng. Nay tng qun mt mnh xng vng Trn, ti s thin h tan r mt.

Trn Thip khng nghe theo bn t lp lm vua. Trn D li thuyt phc Trn Vng ni:

- i vng em binh ca Lng S i v hng Ty, ct vo Quan Trung nhng cha kp ly
H Bc. Ti thng i chi t Triu, bit nhng ngi ho kit v a th y Xin nh vua
cho ti mt o k binh(1), i v pha Bc ly t Triu.

Trn Vng bn cho ngi bn thn ca mnh l V Thn, ngi t Trn, lm tng qun,
Thiu Tao lm h qun, Trng Nh v Trn D l t hiu y v hu hiu y cng ba nghn qun
i v pha Bc ly t Triu. Bn V thn i t bn Bch M, vt qua sng H, n cc
huyn thuyt phc nhng ngi ho kit y, ni:

- Nh Tn theo li chnh s bo ngc, hnh pht tn khc git hi thin h my mi
nm nay; pha Bc phi i Trng thnh, pha Nam phi i n th Ng Lnh, trong ngoi
nho nhc, trm h mi mt r ri, c theo u ngi m np thc, v vt cung cp qun
ph. Tin ca ht, sc dn kit khng sng ni. th li cn thm php lut h khc, hnh
pht nng, lm cho cha con trong thin h khng th sng yn. Trn Vng hng hi ni ln v
thin h m u, lm vng t S, t vung hai ngn dm, khng ai khng hng ng. Nh
no cng v mnh m ni dy, ngi no cng v mnh m nh, bo on cho mnh, v tn cng
qun th ca mnh. Cc huyn git quan lnh, cc qun git quan th v quan y. Nay nn
danh hiu i S, lm vng Trn(2), sai Ng Qung, Chu Vn cm trm vn qun i v
hng Ty nh Tn. Gp thi c ny m khng lm nn s nghip phong hu th khng phi
l con ngi ho kit. Xin cc v th bn tnh xem: thin h ng tm v kh s v nh Tn
lu ri. Dng sc mnh ca thin h m nh ng vua v o, tr th cho cha anh lp nn
ci s nghip c ct t phong hu, chnh l thi c ca k s ngy nay.

Cc ho kit u cho l phi. Bn V Thn bn tp hp binh s c vi vn ngi, gi V
Thn l v Tn Qun ly c hn mi thnh ca t Triu. Nhng thnh cn li u c gi
khng chu u hng. Bn V Thn bn em qun i v pha ng Bc nh Phm Dng.
Khoi Thng ngi t Phm Dng n du thuyt vin lnh Phm Dng nh sau:

- Ti trm nghe ngi sp cht cho nn n iu. Tuy vy ti mng ngi gp c Thng nn
sng.

Vin lnh Phm Dng hi:

- Ti sao li iu?

Khoi Thng p:.

- Php lut nh Tn rt nng, tc h lm quan lnh Phm Dng mi nm nay, ngi git
cha ngi ta, lm cho con ngi ta thnh m ci, cht chn ngi ta, khc ch vo mt ngi ta
khng k xit. Nhng ngi cha nhn t, nhng ngi con hiu vn khng ai dm m mi
nhn vo gia bng ngi, ch v h s php lut nh Tn m thi. Nay thin h gp lon ln,
php lut nh Tn khng c thi hnh. Nh vy th nhng ngi cha nhn t, nhng ngicon
c hiu s m mi nhn vo bng ngi lp nn ci danh ting ca mnh, v th cho nn ti
n iu ngi. Nay ch hu phn li nh Tn, binh ca V Tn Qun sp n m ngi li c gi
thnh Phm Dng, nhng ngi trai trng u tranh nhau git ngi u hng V Tn Qun.

Ngi hy mau mau sai ti n gp V Tn Qun th dp ny c th chuyn v thnh phc y.

Vin lnh Phm Dng bn sai Khoi Thng n yt kin V Tn Qun. Khoi Thng ni:

- Nu tc h i phi nh cho thng ri sau mi cp t, phi ph c thnh ri sau
mi ly thnh th ti cho l sai. Nu ngi bit nghe mu k ca ti th c th khng tn cng m
lm cho thnh phi u hng, khng nh m cp c t, ch truyn hch cng s bnh nh
c ngn dm. Nh th c khng?

V Tn Qun ni:

- Nh th ngha l th no?

Khoi Thng ni:

- Hin nay vin lnh Phm Dng th no cng phi chnh n binh s gi thnh v chin
u. ng ta nht nht s cht, nhng li xem trng vic giu sang, cho nn mun u hng
trc mi ngi nhng li s ngi cho ng ta l vin quan li do nh Tn t ra nn s git ng
ta nh ngi git quan li mi thnh trc y. Ngy nay, nhng ngi trai Phm Dng
cng ang mun git vin lnh ca mnh ly thnh m chng li ngi. Ti sao ngi li khng
trao cho ti n tc hu phong cho vin lnh Phm Dng? Nu lm th th vin lnh
Phm Dng s em thnh u hng ngi, nhng ngi trai trng cng khng dm git vin
lnh ca mnh. Th ri ngi ra lnh cho vin lnh Phm Dng i ci xe bnh c trc xe
phm, bo ng ta rui nga ngoi thnh t Yn, t Triu. Nhng ngi ngoi thnh t
Yn, t Triu thy ng ta u s ni: l vin huyn lnh Phm Dng u hng trc
y. Th th h s mng, ngi c th khng nh m khin cc thnh Yn v Triu u
hng. Ti ni truyn hch m bnh nh c ngn dm l nh th y.

V Tn Qun nghe theo k ca Khoi Thng, bn sai Khoi Thng a cho vin lnh Phm
Dng n tc hu. t Triu nghe vy c hn ba mi thnh khng nh m u hng.

Khi qun n Hm an, Trng Nh, Trn D nghe tin qun ca Chu Chng vo ca i,
nn n t H ri rt lui, li nghe nhiu vin tng gip Trn Vng ly t b gim pha m
phi ti cht, on Trn Vng khng dng mu k ca mnh, khng cho mnh lm tng li cho
lm hiu y, bn ni vi V Thn:

- Trn Vng ni ln t K, n t Trn th xng vng; khng mun lp con chu su
nc. Nay tng qun vi ba nghn qun h c hn my chc thnh ca nc Triu, li ch
cn ln lt pha Bc sng H, nu tng qun khng xng vng th cn ai lm. V chng
Trn. Vng nghe nhng li gim pha, nu tng. Qun quay v bo, ti s tng qun s
khng thot khi ha, khng bng lp mt nc anh em vi S, nhng khng lp ngay con
chu nc Triu. Tng qun ch c b thi c, thi c qua nhanh khng ch i c.

V Thn bn nghe theo, t xng l Triu Vng, cho Trn D lm i tng qun. Trng Nh
lm hu tha tng, Thiu Tao lm t tha tng v sai ngi bo vi Trn Vng. Trn Vng
c gin, mun git tt c nh ca bn V Thn v em binh nh Triu. Tng quc ca Trn
Vng l Phng Qun can:

- Nh Tn cha mt m nh vua li git c nh bn V Thn, nh th tc l gy ra mt nc
Tn th hai. Khng bng nhn y m chc mng ng ta, sai ng ta mau mau em binh v
hng Ty nh Tn.

Trn Vng cho l phi, theo k ca Phng Qun, di gia nh ca bn V Thn vo trong
cung, phong cho con Trng Nh l Ngao lm Thnh Qun. Trn Vng sai s gi n chc
mng Triu, gic Triu mau mau em binh i v hng Ty vo Quan Trung. Trng Nh, Trn
D ni vi V Thn:

- Nh vua lm vua Triu khng phi l nc S mun th, m ch dng mu k chc
mng nh vua y thi. Mt khi S dit xong nh Tn th th no n cng em binh n
nh nc Triu. Xin nh vua ch em binh i v hng Ty. Hy em binh i v hng Bc
ly cc nc Yn, i; i v hng Nam ly H Ni m rng t ai ca mnh. Nc Triu
pha Nam c sng H rng, pha Bc c t Yn, t i, th nc S d c thng c nc
Tn i na cng khng dm khng ch nc Triu.

Triu Vng cho l phi bn khng em binh s v hng Ty, m sai Hn Qung cp ly t
Yn, L Lng cp ly t Thng ng. Hn Qung n t Yn, ngi Yn nhn y lp
Qung lm Yn Vng. Triu Vng bn cng Trng Nh, Trn D i v pha Bc cp t
bin gii nc Yn. Triu Vng bt ng i ra b qun Yn bt c Tng Yn b t Triu
Vng, mun cng Triu Vng chia i t Triu mi tr Triu Vng v. S gi Triu n,
vin tng quc nc Yn lin git cht i dt.

Trng Nh, Trn D lo lng. C ngi lnh lm vic nu n ni vi nhng ngi trong nh:

- Ti xin v nh vua thuyt phc tng Yn ri s cng Triu Vng ln xe v nh.

Nhng ngi trong nh u ci ni:

- S gi n hn mi ngi u b git. My lm th no c th a nh vua v c?

Anh ta lin b chy sang thnh nc Yn. Vin tng nc Yn tip anh ta. Anh ta hi vin
tng:

- ng c bit ti mun iu g khng?

Vin tng nc Yn ni:

- My mun a vua Triu v m thi.

- ng cho Trng Nh, Trn D l ngi nh th no?

- L ngi hin.

- ng bit ch h mun iu g khng?

- H mun nh vua v ch g?

Ngi lnh lm bp bn ci m rng:

- Th th ng vn cha bit hai ngi y mun g? V Thn, Trng Nh, Trn D vy roi nga
ly c my mi thnh ca Triu. H ngi no cng mun ngonh mt v hng Nam m
lm vua, h ch mun lm khanh, tng cho trn i mnh u! Phm vic lm ti ngi ta vi
lm vua ngi ta l khc nhau mt vc mt tri. Chng qua v tnh th mi n nh nn cha
dm chia ba lm vng, cho nn theo th t ln nh trc tin lp V Thn lm vng gi
lng dn Triu. By gi t Triu theo, hai ngi ny cng mun chia t Triu lm
vng, nhng thi c cha lm c y thi. Nay ngi li b t Triu Vng, hai ngi kia v
mt danh ngha th xin Triu vng, nhng thc ra mun nc Yn git ng ta i. Hai ngi ny
s do chia nc Triu, t lp lm vua. Mi ch c mt nc Triu m n coi thng nc
Yn, lng g c hai v vua hin, gip nhau li bt ti ngi v ci ti git vua th vic tiu dit
nc Yn l rt d.

Vin tng nc Yn cho l phi, bn th Triu Vng.

Ngi lnh lm bp nh xe cho vua Triu tr v.

Sau khi L Lng bnh nh c Thng Sn tr v bo tin, Triu Vng li sai Lng i ly
Thi Nguyn, Lng n Thch p, qun Tn chn Tnh Hnh, Lng cha tin ln c.
Tng Tn gi v ni Nh Th sai ngi a cho L Lng bc th khng dn, ni Lng trc
kia tng th ta rt c yu qu, nu Lng c th phn li nc Triu, theo Tn, th s tha
ti v tn qu Lng. Lng nhn c th nghi ng khng tin, bn quay v Hm an xin thm
binh s. Lng cha n Hm an, i gia ng, gp ngi ch ca Triu Vng i ra ung
ru, c hn mt trm qun y i theo. L Lng ng xa nhn thy, cho l Triu Vng, bn
nm rp bn ng yt kin. Ngi ch ca Triu Vng say khng bit l vin tng ca
Triu Vng, bn sai qun k t t L Lng. L Lng vn l ngi sang, ng dy, mng
nhng vin quan theo hu.

Trong s ny c mt ngi ni:

- Thin h lm phn nh Tn, ai c ti th c lp trc. V li, Triu Vng vn l ngi
di quyn tung qun, nay mt ngi n b m li khng xung xe cho tng qun. Xin
tng qun ui theo git i.

L Lng nhn c th ca Tn, mun phn li nc Triu nhng cha quyt nh. Nhn
vic , L Lng ni gin sai ngi ui theo git ngi ch ca Triu Vng gia ng, ri
cm qun nh p, Hm an khng kp phng b. L Lng git V Thn, Thiu Tao. Nhiu
ngi nc Triu l tai mt ca Trng Nh, Trn D, cho nn hai ngi trn thot, tp hp
binh s c vi vn ngi. C ngi khch ni vi Trng Nh:

- Hai ng l nhng ngi l khch mun gip Triu th kh m ng mt mnh c. Cc ng
hy tp hp con chu vua Triu, ly ngha ph h th c th thnh cng.

Hai ngi bn tm c Triu Yt, lp lm Triu Vng ng Tn . L Lng tin qun
nh Trn D. Trn D nh L Lng thua to. L Lng b chy v vi Chng Hm.
Chng Hm em binh n Hm an. Hai ngi sai di dn y i H Ni, san phng thnh
quch. Trng Nh v Triu Vng Yt chy vo thnh C Lc. Vng Ly vy thnh, Trn D
i v pha Bc tp hp binh s Thng Sn c vi vn ngi, ng qun pha Bc C Lc.

Chng Hm ng qun pha Nam C Lc, trn cnh ng Nam Cc, xy ng ng n
sng H vn chuyn lng thc cho Vng Ly. Vng Ly binh s v lng thc u nhiu,
nh C Lc rt gp. trong thnh C Lc binh t, lng ht, Trng Nh my ln sai ngi
n bo Trn D tin qun. Trn D t ngh qun ca mnh t, khng nh li c qun Tn
nn khng dm tin. Tnh hnh ko di my thng. Trng Nh c gin on Trn D, sai Trng
Ym, Trn Thch n trch Trn D:

- Trc kia ta cng ng lm bn sng cht cng c nhau. Nay nh vua v Nh sm chiu s cht,
th m ng cm qun my vn m khng chu cu. Nh th lm sao c th tin rng cng cht
vi nhau c? Ti sao ng khng xng vo qun Tn, cng nhau chu cht, nh th ng hu
cn c hy vng cng sng trong mun mt.

Trn D ni:

- Ti tnh tin qun th cng khng th cu c Triu, m ch mt ht qun. V li; s d D
ny khng cng cht l v mun bo th cho Triu Vng v Trng Qun. Nay nu chng ta
cng cht th cng nh nm tht cho h i, phng c ch g?

Trng Yn, Trn Thch ni:

- Tnh hnh gp lm ri, xin ly vic cng cht nu r tn ngha, cn bit vic tnh ton sau
ny ra sao na!

Trn D ni:

- Ti cht th ch v ch m thi, nhng cng xin theo nh li ng.

Bn cho nm nghn qun, sai Trng Ym, Trn Thch th qun Tn trc. Nhng ngi ny
u b dit. Lc by gi cc nc Yn, T, S nghe tin Triu nguy cp u n cu Trng
Ngao cng tp hp binh s t i pha Bc c hn vn ngi n. Tt c u xy ly
cnh Trn D nhng vn cha dm nh Tn. Qun ca Hng V my ln ct t ng ng
ca Chng Hm. Qun ca Vng Ly thiu n. Hng V em tt c binh s vt Hong H v
ph tan qun Chng Hm. Chng Hm bn em binh chy. Qun cc nc ch hu mi dm
nh qun Tn ang vy C Lc, rt cc cm t c Vng Ly. Thip Nhn t st, cui cng
bo tn c C Lc l do sc ca nc S. Nh vy Triu Vng Yt v Trng Nh mi ra
khi thnh C Lc, cm t ch hu.

Trng Nh gp Trn D, trch Trn D khng chu cu Triu. n khi hi Trng Ym, Trn
Thch u, Trn D ni gin ni:

- Trng Ym, Trn Thch bo ti th no cng phi cht, nn ti sai h cm nm nghn qun
th sc qun Tn trc. H u cht khng th ra c.

Trng Nh khng tin cho l Trn D git h. Hi Trn D my ln. Trn D ni gin ni:

- Ti khng ng ng on gin ti su sc n th. C phi v ti tic khng dm b chc tng
qun u?

Trn D bn ci n trao cho Trng Nh. Trng Nh cng kinh ngc khng dm nhn. Trn
D ng dy i ra nh x, c ngi khch ni vi Trng Nh:

- Ti nghe ni: Tri cho m khng nhn th s mang vi nay Trn tng qun trao n cho
ngi m ngi khng nhn th tri s bt mang v y. Xin ngi nhn ngay i.

Trng Nh bn mang n, thu b h ca D, nhng Trn D vn on Trng Nh khng chu
nhng. Sau Trn D ro bc i ra. Trng Nh bn thu qun ca Trn D. Trn D mt
mnh cng vi vi trm ngi trc y di c vn quen thn, i sn v nh c trong ci
m trn sng Hong H. T gia Trn D v Trng Nh c s him khch.

Triu Vng Yt li Tn , Trng Nh theo Hng V v ch hu vo Quan Trung.

Nm th nht, thng hai nh Hn, Hng V lp ch hu, Trng Nh vn giao du rng, nhiu
ngi ni Trng Nh vi Hng V. Hng V cng nhiu ln nghe Trng Nh l ngi ti gii
bn chia t Triu, phong Trng Nh lm Thng Sn Vng, cai tr Tn , i tn Tin
l Trng Quc. Nhiu ngi khch ca Trng Nh ni vi Hng V:

- Trn D v Trng Nh hai ngi nh mt, u c cng t Triu.

Hng V thy Trn D khng theo Hng V vo Quan Trung, nghe tin Trn D huyn Nam
B, lin phong cho Trn D ba huyn gn Nam B v a Triu Vng l Yt i lm Vua t
i.:

Trng Nh v nc ca mnh, Trn D cng ni gin ni:

- Trng Nh v ta cng lao nh nhau, nay Trng Nh lm vua, m mt mnh ta lm hu, nh
th l Hng V khng cng bnh! n khi vua T l in Vinh phn li nc S, Trn D bn
sai H Duyt n ni vi in Vinh:

- Hng V l ngi cm u thin h nhng khng cng bnh, phong cc tng ca mnh
nhng ni tt, cn di vua c th i lm vua ni t xu. Nay vua Triu li t i, xin nh
vua cho ti qun, ti xin ly huyn Nam B lm hng ro che ch cho nh vua.

in Vinh mun lp b ng Triu phn li S bn sai em binh cho Trn D. Trn D
nhn y em tt c qun ba huyn nh p Thng Sn Vng Trng Nh.

Trng Nh b thua b chy nhn thy trong s ch hu khng th theo ai, ni:

- Hn Vng v ta l ch quen bit c, cn Hng V th mnh v lp ta(3), ta mun theo S.

Cam Cng ni:

- Hn Vng vo Quan Trung, nm ngi sao t tp ng Tnh, ng Tnh l phn ca Tn(4)
ai n trc th lm b. S tuy mnh nhng n sau th th no cng phi thuc v Hn!

V vy Trng Nh chy v vi Hn Vng, Hn Vng cng quay v bnh nh Tam Tn, ang
vy Chng Hm Ph Khu. Trng Nh yt kin Hn Vng, Hn Vng hu i Trng
Nh. Sau khi nh bi Trng Nh, Trn D bn thu li t Triu, n Triu Vng i v
lm Triu Vng nh c. t lng bit n Trn D, Triu Vng lp D lm vng t i:
Trn D cho Triu Vng yu, nc Triu li mi bnh nh nn khng v nc ca mnh li
gip Triu Vng, v sai H Duyt lm tng quc gi t i. Nm th hai nh Hn, Hn
Vng i v hng ng nh S, sai s gi ni vi Triu, mun cng Triu i v

ng, Trn D ni:

- Hn Vng c git Trng Nh th ti mi theo.

Hn Vng bn tm ngi ging Trng Nh, chm v mang u a n cho Trn D. Trn D
bn em binh gip Hn. Qun Hn b thua to pha Ty Bnh Thnh, Trn D li bit tin
Trng Nh cha cht nn phn li nh Hn.

Nm th ba, sau khi Hn Tn bnh nh t Ngy, Hn Vng sai Trng Nh v Hn Tn
nh ph t Tnh Hnh ca Triu, chm Trn D trn sng Chi Thy, ui git Triu Vng
Yt Tng Quc. Hn Vng lp Trng Nh lm Triu Vng.

Nm th nm nh Hn, Trng Nh cht, c tng tn thy l Cnh Vng. Con l Trng
Ngao ni nghip, c lp lm Triu Vng. Ngi con gi u ca Cao T l cng cha L
Nguyn lm hong hu ca Triu Vng Trng Ngao.

Nm th by nh Hn, Cao T t Bnh Thnh i qua Triu. Triu Vng sng chiu cun bao
tay ln, t a n cho nh vua, rt cung knh, theo l ca hng con r. Cao T ngi xm
mng nhic, ht sc ngo mn khinh thng

Triu Vng. Bn tng quc nc Triu l Qun Cao, Triu Ng, hn su mi ngi l khch
ca Trng Nh, vn bnh sinh l ngi chung kh tit bn ni gin, ni:

- Vua chng ta l ng vua nhu nhc!

H ni vi nh vua:

- Nhng k ho kit trong thin h u cng ni ln, ai c ti th c lp trc, nay nh vua
th Cao T rt cung knh m Cao T li rt v l, chng ti xin v nh vua m git Cao T?
Trng Ngao cn ngn tay chy mu, ni:

- Ti sao cc ng li ni iu cn r nh vy? Cha ti trc mt nc, nh Cao T nn c tr
v nc ca mnh; n c cn li n con chu, tt c chn t k tc u nh sc ca Cao T.
Xin cc ng ng c m ming na.

Bn Qun Cao, Triu Ng hn mi ngi u bo nhau:

- Th l chng ta tri! Vua chng ta l ngi trung hu khng phn bi n c. Nhng bn
chng ta ngha khng chu nhc, nay chng ta gin Cao T lm nhc vua chng ta, cho nn mi
git ng ta, ti sao chng ta li lm nh bn n nh vua? Nu nh vic thnh, chng ta s v
vi nh vua, cn vic bi th s mt mmh chng ta chu m thi.

Nm th nm nh Hn, Cao T i t ng Vin v, gh qua nc Triu. Bn Qun Cao t
ngi huyn Bch Nhn tng nh x mun rnh git. Cao T i qua mun ngh li,
nhng cht d hi:

- Huyn ny tn g?.

- Huyn Bch Nhn.

Cao T ni:

- Bch Nhn tc l b ngi ta bc bch.

V vy Cao T khng li m i ngay.

Nm th chn, mt nh c th on vi Qun Cao bit mu y bn tu ln. Nh vua bt tt c
bn Triu Vng, Qun Cao.

Hn mi ngi u tranh nhau t m c cht. Qun Cao mt mnh ni gin mng h:

- Ai bo cc ng lm iu ? Nay nh vua tht khng c lin quan g, nhng vn b bt; nu cc
ng u cht th ly ai ni rng nh vua khng lm phn. Bn ln xe c vn che kn bn pha
cng nh vua n Trng An. Cao T tr ti Trng Ngao. Chiu ca nh vua a ra ni:

- By ti tn khch nc Triu, ai dm theo nh vua u b git c h.

Bn Qun Cao cng ngi khch Mnh Th hn mi ngi u t gt u, xing c, lm n l
ca nh Triu Vng, i theo n kinh . Qun Cao n, khai rng:

- Ch mt mnh ti lm iu , nh vua thc khng bit g.

Vin li qut my nghn roi, nung st di vo tht, thn hnh Qun Cao khng c ch no lnh,
nhng Qun Cao vn khng ni khc. L Hu my ln ni Trng Vng ly L Nguyn cng
cha chc khng lm vic .

Nh vua ni gin ni:

- Nu Trng Ngao ly c thin h th n ch con gi ca b sao?

Nh vua khng nghe. Quan nh y em vic Qun Cao tu ln. Nh vua ni:

- l trng s? C ai bit hn th ly tnh ring m hi xem.

Tit Cng lm trung i phu ni:

- N l ngi cng p vi ti, ti vn bit n, l ngi trng danh ting v tit ngha ca nc
Triu, khng lm tri iu ha.

Nh vua sai Tit Cng cm c tit n hi Qun Cao trc ci xe bng tre. Qun Cao ngng
u ln ni:

- Tit Cng y ?

Tit Cng an i Qun Cao vui v nh lc bnh sinh. Tit Cng ni chuyn vi Qun Cao, hi
Trng Vng qu thc c d vo v y khng. Qun Cao ni:

- Nhn tnh ai li khng yu cha m v con ca mnh? Nay ba h ca ti u b khp vo ti
cht, ti h v nh vua m coi thng cha m ca ti sao! Nhng nh vua tht khng lm phn,
ch c mt mnh bn chng ti lm m thi.

Qun Cao k li u ui l ca mnh, nh vua khng bit g v vic y. Tit Cng vo bo
li tt c. Cao T bn tha Triu Vng, Cao T khen Qun Cao l ngi hin bit trng li
mnh ha, sai Tit Cng ni du ui vi

Qun Cao:

- Trng Vng c th ra, nhn y tha cho Qun Cao.

Qun Cao mng r ni:

- Vua ti c ra ?

Tit Cng ni:

- Phi.

Tit Cng ni:

- Hong khen tc h cho nn tha tc h!

Qun Cao ni:

- Ti s d khng liu cht ci thn tn ny l ch v mun chng t Trng Vng khng lm
phn. Nay nh vua c ra, chc trch ca ti trn, ti cht khng on hn. V chng, lm
ti m mang ly ci ting git vua th cn mt mi no m th hong na. D cho hong
khng git ti th ti chng thn trong lng mnh hay sao?

Bn ngng du ln tht c m cht. Trong thi by gi, danh ting Qun Cao vang di khp
thin h.

Trng Ngao sau khi c ra, nh ly L Nguyn nn c phong lm Tuyn Bnh Hu. Cao
T khen nhng ngi khch t xing c lm n l theo Trng Vng vo Quan Trung l
nhng ngi hin, nn u cho lm tng quc ca ch hu, hay quan th cc qun. n thi
Hiu Hu, Cao Hu, Vn , Hiu Cnh con chu nhng ngi khch ca Trng Vng u
c lm quan lng hai nghn thch. Trng Ngao cht nm th su thi Cao Hu. Ngi con
l Yn nh m l con gi L Hu cho nn c L Hu phong lm L Nguyn Vng. Nguyn
Vng yu ui, anh em t. L Hu li phong hai ngi anh em cng cha khc m ca Trng
Ngao l Trng Th lm Nhc Xng Hu. Trng X lm Tn Hu. Khi Cao Hu mt, h
L v o, cc quan i thn git h L, ph trut L Nguyn Vng, cng Nhc Xng Hu v
Tn Hu. Khi Hiu Vn ln ngi li phong Trng Yn trc l L Nguyn Vng, lm
Nam Cung Hu ni di h Trng.

Thi s cng ni:

- Ngi i khen Trng Nh, Trn D l ngi hin.

Tn khch ti t ca h u l nhng bc tun kit trong thin h, n nc no cng u
lm khanh tng. Tuy vy, Trng Nh, Trn D khi cn ngho hn th tin nhau, khng coi ci
cht vo u. n khi gi nc tranh quyn, rt cc li git ln nhau. Ti sao trc kia yu nhau
thnh tht m sau y li phn nhau c lit nh vy? H chng phi v li sao? Danh d tu cao,
tn khch tuy ng, nhng con ng h i th sai, so vi Thi B v Qu T Din Lng(5) th
khc hn.

...........................................................

(1). o binh nh qun ch lc h khng phng.

(2). Xem Trn Thip thgia.

(3). Trng Nh lng l khng bit nn theo Hn Vng l ni quan bit c, hay theo Hng
V.

(4). Theo chim tinh c, bu tri chia ra nhng khu vc khc nhau, mi khu ng vi mt nc.

(5). Thi B v Ngu Trng l con vua Thi Vng. Thi Vng mun lp Qu Lch lm vua. Thi
B bit sang Kinh Man nhng ngi cho em, Ngu Trng cng theo anh n y. Thi
Vng lp ngi con th ba l Qu Lch lm vua. Ngi Kinh Man lp Thi B lm vua tc Ng
Thi B. Qu Lch l cha ca Vn Vng nh Chu. Qu T tc Qu Trt thi Xun Thu. Qu
Trt l con t ca vua Ng Th Mng. Th Mng thy Qu Trt l ngi hin, mun lp lm
thi t. Qu Trt khng nghe.

o0o


Knh B Lit Truyn -

K nh B (1) ngi huyn Lc, h Anh. Thi Tn, B lm ngi o vi. Lc cn nh, c ngi
khch xem tng B, ni:

- Anh s b hnh pht ri lm vng.

n khi ln b ti. Knh B hn h ci v ni:

- C ngi xem tng ti bo ti b hnh pht, ri lm vng, c l th chng?

Nhng ngi nghe ni vy u ci B.

B b ti y i Ly Sn. Nhng ngi i y Ly Sn c my chc vn. B giao kt vi nhng
ngi cm u trong m t b y v nhng ngi ho kit. Sau B cm u b l trn trn
sng Dng T lm thnh mt ton cp.

2. Khi Trn Thng ni ln, B yt kin Phin Qun (2) cng ng ca mnh phn li nh
Tn, s binh s t tp ln n my nghn. Phin Qun bn g con gi cho B. Khi Chng Hm
dit Trn Thng, ph tan qun ca L Thn th B em binh v pha Bc quy ri hai cnh qun
t v hu ca qun Tn, ph qun Tn Thanh Ba ri em qun i v hng ng.

Nghe ni Hng Lng bnh nh c Giang ng, Ci K, B bn vt qua Trng Giang
i v hng Ty. Trn Anh cho h Hng i i lm tng nc S, lin em binh ca mnh
thuc vo Hng Lng, em qun vt pha Nam sng Hoi. Anh B, B tng qun cng em
qun ca mnh theo Hng Lng. Hng Lng vt qua sng Hoi i v hng Ty, nh bn
Cnh Cu, Tn Gia. B thng cm nhng ton qun i trc.

Hng Lng n t Tit nghe tin Trn Vng cht, bn lp S Hoi Vng. Hng Lng
hiu l V Tn Qun, Anh B lm ng Dng Qun. Hng Lng bi trn cht nh o,
Hoi Vng di n Bnh Thnh. Anh B v cc tng u gi Bnh Thnh. Lc by gi,
Tn vy Triu rt gp. Triu my ln sai ngi n xin cu vin. Hoi Vng sai Tng Ngha
lm thng tng qun, Phm Tng lm mt tng, Hng Tch lm th tng, Anh B v B
tng qun u lm tng qun, tt c u di quyn Tng Ngha, em qun v hng Bc
cu Triu. n khi Hng Tch git Tng Ngha trn sng Hong H, Hoi Vng nhn y
cho Tch lm thng tng qun. Cc tng u di quyn Hng Tch. Hng Tch sai B
vt Hong H nh qun Tn. B nh thng my ln, Tch bn em tt c binh s qua
Hong H. Sau Tch ph qun Tn, bt bn Chng Hm phi u hng. Binh S nh
thng lun, cng cao nht trong ch hu. Qun ca ch hu u phc v theo S, l nh B
my ln vi mt s qun t nh bi mt k ch ng. Hng Tch em binh v hng Ty, n
Ty An, li sai bn B ang m nh v chn sng hai mi vn binh ca Chng Hm. Tch
n ca Hm Cc khng vo c, li sai bn B i trc theo con ng tt nh ph qun
ca i. Tch bn vo i i n Hm Dng. B thng lm tin phong.

3. Hng Vng phong cc tng, cho B lm Cu Giang Vng, ng Lc. Nm th nht
nh Hn thng t, ch hu u bi binh, ai ny v nc ca mnh. H Hng lp Hoi Vng
lm Ngha , di n Trng Sa, li ngm ra lnh cho Cu Giang Vng l B nh Ngha
trn ng i. Thng tm nm y, B sai tng nh Ngha , ui theo Ngha v git
Sm Huyn. Nm th hai nh Hn, vua T l in Vinh lm phn, S Hng Vng n nh
nc T, i Cu Giang Vng em binh n gip. Cu Giang Vng B co bnh khng n,
sai vin tng em my ngn qun i. Khi qun Hn b thua Bnh Thnh, B li co bnh
khng gip S. V vy Hng Vng gin B. My ln sai s gi trch B, mi B n, B cng
s khng dm n.

Hng Vng by gi pha Bc ang lo v cc nc T, Triu; pha Ty lo v Hn, ngi theo
ch c mt mnh Cu Giang Vng. Hng Vng li qu ci ti ca B, nn mun hu i B, v
vy cha nh. Nm th ba nh Hn, Hn Vng nh S, i chin Bnh Thnh. nh
thua, Hn Vng ra khi t Lng, n thnh Ngu ni vi cc quan hu:

- Khng th bn k thin h vi bn bay c.

Ty H lm yt gi tin ln ni:

- Khng hiu b h mun ni g?

Hn Vng ni:

- Ai c th v ta i s Hoi Nam khin cho Hoi Nam em binh phn li S, gi Hng Vng
T vi thng, th chc chn th no ta cng ly c thin h.

Ty H ni:

- Ti xin i.

Ty H bn cng hai mi ngi i s Hoi Nam. Khi n y, quan thi t cho trong nh,
nhng i ba ngy vn khng c yt kin. Ty H nhn ni vi quan thi t:

- Nh vua khng tip ti, chc hn v cho S mnh m Hn yu. Ti s d phi i s chnh l v
vic y y. ng hy cho H ny c yt kin. Nu li ni m phi, th l iu i vng
mun nghe, cn li ni khng phi th c bt bn H hai mi ngi chu ti ba ru ch Hoi
Nam chng t i vng chng li Hn m theo S.

Thi t bn ni vi Hoi Nam Vng. Vng tip Ty H.

Ty H ni:

- Hn Vng sai ti knh dng th cho i vng. Ti trm ly lm l ti sao i vng vn thn
thit vi S nh th

Hoi Nam Vng ni:

- Qu nhn quay mt v hng Bc th Hng Vng nh ti th vua.

Ty H ni:

- i vng vi Hng Vng a v u l ch hu nh nhau. i vng quay mt v hng Bc
th ng ta th chc hn v cho rng nc S mnh c th gi nc ca mnh. Hng Vng nh
T, thn hnh mang vn mang chy lm gng cho binh s, ng l i vng phi em tt
c dn chng Hoi Nam, thn hnh lm tng cm u h lm i tin phong cho qun S,
th m i vng li ch phi bn ngn ngi gip S. Ngonh mt v hng Bc th ngi ta
m li lm nh th ? Khi Hn Vng nh Bnh Thnh, Hng Vng cha ra khi nc T,
ng l i vng phi vt tt c binh Hoi Nam vt qua sng Hoi, ngy m cng chin u
gn Bnh Thnh mi phi, th m i vng li gi o qun mt vn ngi khng cho mt
ngi no vt qua sng Hoi, ngi yn khoanh tay i xem ai thng. Gi nc mnh vo ngi
ta m li lm nh th ? i vng ch c ci ting sung l theo S m li mun c hu i.
Ti trm cho lm nh th l khng phi. Nhng s d i vng khng phn li S l v i
vng cho rng Hn yu. K ra binh S mnh y, nhng b thin h cho ci ting l bt
ngha, v S phn li iu giao c v git Ngha . S Vng cy mnh nh thng cho l
mnh mnh. Hn Vng tp hp ch hu, quay v gi Thnh Cao, Hunh Dng, em thc la
t t Thc, t Hn xung, o ho su, p thnh chc, chia binh s gi cc ni, canh phng
bin gii. Qun S mun v th phi i qua t Lng, i su vo nc ch tm, chn trm
dm, mun nh khng c, mun ly thnh th khng sc. Ngi gi, k yu phi lo
chuyn ch lng thc ngoi ngn dm. Qun S n Hunh Dng, Thnh Cao, qun Hn
gi vng thnh khng lm g. Qun S tin khng dc, rt lui th khng th ra khi. Cho nn
ni qun S khng ng s. Nu nh S thng Hn th ch hu s cm thy nguy n mnh, h
u s m cu nhau. Ci mnh ca S ch t lm cho qun ca thin h n nh m thi; cho
nn S khng bng Hn, ci th rt d thy. Nay i vng li khng theo Hn vn ton m t
gi thn vo S trong cnh b nguy vong, ti trm cho i vng lm nh vy l lm. Khng
phi ti ni qun ca Hoi Nam c th tiu dit c S u! Nu i vng c qun nh li
S th Hn Vng c th ly thin h mt cch chc chn. Ti xin cng i vng cm kim v
vi Hn. Hn Vng th no cng ct t phong cho i vng, ch khng phi ch c t Hoi
Nam. t Hoi Nam d nhin l ca i vng ri. Hn Vng knh sai ti em ngu k di ni
vi i vng, xin i vng lu .

Hoi Nam Vng ni:

- Xin vng mnh.

Hoi Nam Vng ngm theo Hn, phn li S nhng cha dm tit l. By gi s gi ca S
y gic Anh B em binh gip S, cn ngh ti trm x. Ty H i thng vo ngi trn gh
s gi nc S v ni:

- Cu Giang Vng theo Hn? S cn mun bo ng ta em qun i th no c?

B hong s, s gi nc S ng dy. H nhn ni vi B:

- Vic d n th ny, nn git s gi nc S ch cho v, v phi mau mau hp lc vi
Hn.

B ni:

- Xin vng theo li dy ca s gi em binh nh S.

B bn git s gi ri em binh nh S. S sai Hng Thanh, Long Th nh Hoi Nam. Hng
Vng li T nh H p. Sau my thng, Long Th nh Hoi Nam, nh bi qun ca B.
B mun em qun b chy v vi Hn Vng, nhng s vua S git, nn ln i cng vi Ty
H v Hn. Hoi Nam Vng n, nh vua ang ngi xm trn ging ra chn, gi B vo yt
kin. B c gin, hi hn, mun t st. B i ra, v n nh mnh th mn trng, n ung,
cc quan hu n nh ch Hn Vng . B li c mng v c qu iu mnh mong c.

4. B bn sai ngi vo Cu Giang. By gi S sai Hng B thu binh s Cu Giang, git tt
c v con B. Tuy vy s gi ca B vn thu thp c nhng ngi quen bit c v nhng by
ti trc kia c yu qu, em my nghn ngi quay v vi Hn. Hn Vng cho B thm
qun v cng B i v hng Bc n Thnh Cao. Thng by, nm th t, Hn Vng lp B
lm Hoi Nam Vng cng B nh Hng Tch. Nm th nm, B sai ngi vo Cu Giang ly
c my huyn. Nm th su, B v Lu Gi vo Cu Giang d i t m ca S l Chu n.
Chu n phn li S, em qun ca Cu Giang cng Hn nh qun S thua to Cai H.

Hng Tch cht, thin h bnh nh xong, nh vua t tic ru, coi thng cng lao ca Ty
H, gi Ty H l h nho bn h nho khng c ch g cho thin h. Ty H qu xung ni:

- Khi b h em qun nh Bnh Thnh, vua S cha ri khi T, b h em nm vn b binh,
nm nghn qun k i c ly dc Hoi Nam khng?

Nh vua ni:

- Khng ly c.

Ty H ni:

- B h sai H cng hai mi ngi i s Hoi Nam, n lm c ng mun ca b h, nh
th tc l cng ca H hn nm vn b binh, nm nghn qun k. Ti sao b h li bo H l
h nho khng c ch li g cho thin h.

Nh vua ni:

- Ta ang tnh n cng lao ca nh ngi y.

Bn cho Ty H lm h qun trung y v B c cp ph lm Hoi Nam Vng, ng
Lc. Cc qun Cu Giang, L Giang, Hnh Sn, D Chng u thuc B.

Nm th by, B vo chu vua Hn. Nm th tm chu Lc Dng. Nm th chn chu
Trng An. Nm th mi mt, Cao Hu git Hoi m Hu. B do trong lng lo s. Ma
h, nh Hn git Lng Vng l Bnh Vit, mui tht ng ta ri phn pht cho tt c ch hu.
Khi ngi em tht mun n Hoi Nam th Hoi Nam Vng ang i sn. Hoi Nam Vng
thy tht mui th s qu, sai b h tp hp binh s ch khi cc qun bn cnh c vic nguy cp.

Ngi thip B yu qu mc bnh, xin n nh thy thuc iu tr. Nh thy thuc i din vi
nh quan trung i phu Bn Hch. Ngi thip my ln n nh thy thuc, Bn Hch thn
hnh theo hu. Bn Hch tng nhiu l vt v cng ngi thip n ung nh thy thuc. Khi
v nh, ngi thip nhn lc nhn ri thng c khen ngi Bn Hch l ngi trung hu. Vng
gin ni:

- My lm sao m bit c?

Ngi thip k li tt c tnh hnh. Vng nghi ng ngi thip ca mnh t thng vi Hch.
Hch s co bnh. Vng cng gin, mun bt Hch. Hch ni c vic bin c ln xe trm i
Trng An. B sai ngi ui theo nhng khng kp. Hch n Trng An bo vi nh vua
rng B c mm mng mu phn v phi git trc khi B khi s.

Nh vua c th ca Hch, bn vi tng quc Tiu H. Tng quc ni:

- B cha chc lm iu . Ti s l do th on vu cn, xin tri Hch li v sai s gi d
xt Hoi Nam Vng.

Hoi Nam Vng Knh B thy Hch c ti b trn i bo c vic nguy bin, cho nn ng
sn sng Hch bo nhng vic b mt quc gia. Li thy s gi ca Hn n c v d xt mnh,
bn git c nh Hch, em binh lm phn. Khi th bo c tin B lm phn a ln, nh vua
bn tha Bn Hch, cho lm tng qun. Nh vua triu cc tng ni:

- B lm phn, by gi nn lm nh th no?

Mi ngi u ni:

- Ch c cch em binh nh hn, chn sng thng nhi y i m thi. Hn lm nn tr trng
g?

Nh m Hu l ng Cng mi vin lnh don trc kia ca S n hi. Vin lnh don ni:

- C nhin l phi lm phn.

ng Cng ni:

- Nh vua ct t phong ng ta lm vng, chia tc lm cho ng ta sang, ng ta ngonh mt v
hng Nam m ng, lm v vua c vn c xe, ti sao li lm phn?

Lnh don ni:

- Nm va ri git Bnh Vit, nm ngoi git Hn Tn. Ba ngi ny l mt, cng lao nh nhau,
ng ta nghi tai ha s n thn, cho nn lm phn y thi.

ng Cng ni vi nh vua:

- Ngi khch ca ti l Tit Cng trc y lm lnh don nc S c ngh ra mt k. Xin b
h hi ng ta.

Nh vua bn mi vo yt kin, hi Tit Cng. Tit Cng p:

- Vic B lm phn khng c g ng l, nhng nu B theo ci k hay nht th t Sn ng
s khng phi l ca nh Hn; nu hn theo ci k va th vic thng hay bi cha c th bit;
cn hn theo ci k km th b h c th gi u ln gi m nm.

Nh vua hi:

- Th no gi l k hay nht?

Tit Cng p:

- Pha ng ly t Ng, pha Ty ly t S, thn tnh t T, ly t L, truyn hch cho cc
nc Yn, Triu, c th ch ca mnh. Nh th th t Sn ng s khng phi l ca nh
Hn.


- Th no l k hay va?

- Pha ng ly Ng, pha Ty ly S, thn tnh Hn ly Ngy, gi la Ngao Thng, chn ca
Thnh Cao, nh th th ai thng ai bi cha c th bit c.

- Th no gi l k km?

- Pha ng ly Ng, pha Ty ly H Thi, ch trng v pha Vit, t mnh v Trng Sa. Nh
th b h c th gi u m nm. Nh Hn v s!

Nh vua ni:

- Hn s theo k no?

Lnh don p:

- S theo ci k km.

- Ti sao li bo hn b ci k hay nht v k va m li theo ci k km?

Lnh don ni:

- B vn l mt ngi b y Ly Sn, t mnh lm nn ng vua c vn c xe. iu u do
ch hn ch ngh n thn hn m khng ngh n trm h v vn i sau ny. V vy cho nn
hn s theo ci k km.

Nh vua ni:

- Phi lm?

Bn cp cho Tit Cng mt ngn h lm t phong v lp hong t Trng lm Hoi Nam
Vng. Nh vua bn em qun, t mnh lm tng i v hng ng nh B. Lc u, B lm
phn, ni vi vin tng ca mnh:

- Nh vua gi ri, chn vic binh, th no cng khng th n m sai cc tng. Trong cc
tng ta ch ngi c Hoi m Hu v Bnh Vit m thi, nay hai ngi ny cht, ngoi ra
khng ai ng s.

Cho nn B lm phn. ng nh Tit Cng tr tnh. B pha ng nh Kinh. Kinh Vng
Lu Gi b chy, cht Ph Lng. B cp tt c binh ca t Kinh, vt qua sng Hoi nh
S, S em binh nh nhau vi B, nh gia huyn T v huyn ng, S chia lm ba o
qun, mun cu ln nhau, cho l hay. C ngi ni vi tng S:

- B tho v vic dng binh, dn vn s B. V li, theo Binh php ni: Khi no ch hu nh
t mnh th c nguy c b nh tan(3). Nay ng li tch ra lm ba cnh qun, nu n nh
bi mt cnh qun ca ta, th hai cnh qun kia u b chy, lm sao c th cu nhau c?

Vin tng S khng nghe. Qu nhin thy B nh tan mt cnh qun, hai cnh qun kia u
b chy ton lon. B bn i v hng Ty gp qun ca nh vua Ty pha Ty thnh K.
Qun B rt tinh nhu. Nh vua bn xy thnh ly ti Dung Thnh, trng thy qun ca B dn
trn nh qun ca Hng Tch. Nh vua cm ght, nh vua v B nhn thy nhau, nh vua t xa
gi:

- Nh ngi kh cc g m li lm phn?

B ni:

- Ta mun lm hong thi.

Nh vua ni gin mng B. Trn chin u ln din ra. Qun B thua, b chy, vt qua sng
Hoi. My ln qun B dng li nh nhng khng li. B cng hn trm ngi chy n Giang
Nam. B vn l b con bn v vi Phin Qun cho nn Ai Vng lm Trng Sa Vng sai
ngi gi v cng chy trn vi B v d B chy vo t Vit. B tin theo, vo Phin Dng.
Ngi Phin Dng git B ci nh trong ng qu.

Nh vua bn dit Knh B lp hong t Trng lm Hoi Nam Vng, phong Bn Hch lm K
T Hu, cc tng phn ln c phong ty theo cng lao ca mnh.

5. Thi s cng ni:

T tin ca Anh B phi chng l ngi h Anh nc Lt, con chu ca Cao Giao b qun
S dit t thi Xun Thu? Thn mnh b hnh pht nhng ti sao li ni ln nhanh nh vy? H
Hng chn sng v git ngi hng ngn, hng vn v B thng l ngi by u nhng vic
bo ngc y. Cng B cao nht trong ch hu. Nh cch , B c lm vng, nhng cng
khng khi cht, b i mng nhic. Tt c tai ha sinh ra t ngi thip yu. Ci ghen gy nn
tai ha, cui cng a n ch nc b tiu dit.

............................................

(1). Tn l Anh B, nhng b chm (Knh) vo mt cho nn gi l Knh B. Li ni ny ng
ch bai.

(2). Xem Hng V bn k

(3). Binh s d tan v nh nh.

o0o


Hoi m Hu Lit Truyn -

H oi m Hu Hn Tn l ngi huyn Hoi m. Khi cn hn vi, nh ngho, ti nng c hnh
khng c g c c lm quan, li khng bit lo cng vic lm n bun bn. Thng theo
ngi ta n bm, nhiu ngi chn ght. Tn thng n bm nh nh trng nh Nam
Xng lng H Hng. c my thng, ngi v ca nh trng lo phin, bn nu cm t
sng ngi trn ging m n. ang lc n th Tn n, h khng Tn cng n. Tn cng bit
h, ni gin tuyt giao ra i. Tn cu c di thnh, trong s nhng ngi n b p vi, c
mt b thy Tn i, cho Tn n cm sut my mi ngy, cho n khi p vi xong. Tn mng
ni vi b:

- Th no ti cng n n b xng ng.

B ta gin ni:

- K i trng phu khng c th nui ni thn mnh, ti thng cu nn mi n, ch c phi
mong cu bo p u?

Trong s nhng ngi hng tht Hoi m, c mt ngi tr tui tru Tn ni:

- My tuy cao ln li thch mang ao kim, nhng trong lng th nht thi.

Y lm nhc Tn trc mt mi ngi:

- Tn? My dm cht th hy m tao, nu khng dm cht th lun di hng tao y.

Th l (l) Tn nhn ngi kia m m, ci xung b qua hng. C ch u ci Tn l nht gan.

n khi Hng Lng qua sng Hoi, Tin chng gm i theo, di c chng c ting tm g.
Hng Vng bi trn, Tn li theo Hng V. Hng V cho lm trung. Tn nhiu ln by mu cho
Hng V, nhng V khng dng. Khi Hn Vng vo t Thc, Tn b S theo v Hn. Cng
khng c ting tm g (2), c lm chc lin ngao (3)! Tn phm ti b x chm, c b l mi
ba ngi u chm ht; n lt Tn, Tn ngng u ln nhn, cht thy ng Cng lin ni:

- Nh vua khng mun ly thin h hay sao? Ti sao chm trng s?

ng Cng thy li ni k l, dung mo hin ngang nn tha m khng chm.

ng Cng cng ni chuyn, rt hi lng. ng Cng ni vi nh vua, c cho lm y, coi
v thc, nhng vn cha thy c ti g l (4).

2. Tn thng ni chuyn vi Tiu H. Tiu H rt phc. Khi vua Hn n t Nam Trnh, trn
ng i, cc tng b trn n my chc ngi. Tn xem chng bn H my ln tu vi nh
vua, nhng nh vua khng dng mnh, cho nn b trn. H nghe tin Tn b trn lin thn hnh
theo tm, khng kp bo cho vua bit. C ngi ni vi nh vua:

- Tha tng Tiu H b trn ri!

Nh vua c gin nh ngi mt tay phi, tay tri. c hai ngy, Tiu H n ra mt nh vua.
Nh vua vui mng va mng va gin mng (5) H:

- Ti sao nh ngi li b trn?

H p:

- Tha thn khng dm b trn, thn theo bt ngi b trn y .

Nh vua hi:

- Nh ngi theo bt ai?

H p:

- Theo Hn Tn!

Nh vua li mng:

- Cc tng b trn n hng chc, nh ngi khng ui theo ai, li ui theo Hn Tn, ni
lo!

H p:

- Cc tng u d kim thi, cn nh Tn l k quc s (6) c mt khng hai. Nh vua nu c
mun lm vng mi Hn Trung, th chng cn Tn lm g ch nu mun tranh ly thin h
th ngoi Tn ra chng c th bn cng vic vi ai (7). Chng hiu nh vua nh i theo ng
no?

Vua ni:

- Ta cng mun sang ng ch l no li bc bi ngi y mi c ?

H ni:

- Nh vua nht nh mun sang ng, dng c Hn Tn, Tn s li, nu khng dng c
th Tn th no cng b trn y (8).

Nh vua ni:

- Ta s v ng, cho hn lm tng.

H ni:

- Tuy c lm tng, Tn cng khng li u.

Nh vua ni:

- Th cho lm i tng.

H ni:

- May lm?

Vua bn mun mi Hn Tn vo phong. Tiu H ni:

- Tnh nh vua vn ngo mn, v l, phong mt i tng nh gi mt a tr con n, chnh v
th m Tn b i y. Nu nh vua qu tht mun phong cho ng ta th phi chn ngy tt, trai
gii, lp n, by l mi c.

Nh vua bng lng. Cc tng u mng, ai cng cho rng mnh s c lm i tng. n khi
phong i tng li l Hn Tn, c ba qun u ng nc (9).

Tn ly xong, ln ngi trn n, nh vua ni:

- Tha tng nhiu ln ni n tng qun, tng qun c k g dy bo qu nhn?

Tn t t, nhn y hi nh vua:

- Nay nh vua sang ng tranh quyn thin h, c phi l tranh vi Hng Vng khng?

Hn Vng ni:

- Phi.

Hn Tn ni:

- i vng th xem mnh vi Hng Vng, ai dng cm, d tn, nhn t v hng mnh hn
(10)?

Hn Vng im lng hi lu, ni:

- Ti khng bng.

Tn ly hai ly (l1) v ni:

- Tn cng ngh rng i vng khng bng, nhng thn tng th y, vy xin ni Hng Vng
l ngi nh th no. Hng Vng khi h ht, qut tho, nghn ngi u khip va, nhng ng
ta khng bit tin dng tng ti, th chng qua l ci dng ca k tht phu m thi. Hng
Vng tip ngi th cung knh, thng yu, ni nng du dng; ngi ta au m th chy nc
mt khc, cng chia thc n, thc ung. Nhng khi ngi ta c cng ng c phong tc th
cho n khc b h mn, tic m khng em cho. Nh th th gi l lng nhn ca n b vy.
Hng Vng tuy lm b trong thin h, cc ch hu thn phc, nhng khng t Quan Trung,
li ng Bnh Thnh. Hng Vng tri li giao c ca Ngha phong nhng ngi thn
tn ca mnh lm vng. Ch hu bt bnh, thy Hng Vng di ui Ngha n Giang Nam
nn cng tr v ui ch ca mnh m t lp lm vng ni a th tt. H i qua u Hng
Vng cng tn st ngi ta, thin h u on, trm h khng gn gi ch s uy m min cng
theo y thi. Ting tuy l ln nhng thc ra th mt lng thin h. Cho nn ni rng ci mnh
ca ng ta d lm yu i. Nay nu nh i vng c th lm tri hn iu ng ta lm, dng
nhng ngi v dng trong thin h th nh u m chng c? Ly thnh p trong thin h,
phong cho cc cng thn th ai m chng theo? Ly ngha binh i theo nhng quan s mun v
ng th ph ch no m chng tan (12)? V chng nhng ngi lm vng Tam Tn (l2)
nguyn l cc tng Tn cai qun con em ngi Tn my nm, git hi con em khng k
xit, li la di qun s, u hng ch hu. Khi n Tn An, Hng Vng la chn sng hai
mi vn qun Tn u hng, ch c Hm, Hn v l c thot, bn cha anh Tn on
ba ngi ny n tn xng ty. Nay nc S dng uy lc p nhn dn em ba ngi y lm
vng, dn Tn chng ai a c. Tri li i vng vo Quan Trung t ho khng phm n, tr
b nhng th lut php h khc ca Tn, cng vi nhn dn Tn giao c. Php lut theo ba
khon (14), dn Tn ai cng mun c i vng lm vua t Tn. Theo li giao c ca ch
hu th i vng ng lm vng Quan Trung, dn Quan Trung u bit nh th. i vng
mt chc vng Quang Trung phi vo Hn Trung, dn Tn ai cng tic (15). Nay i vng
em qun sang ng, c th truyn hch m bnh ch c Tam Tn.

Hn Vng c mng, t cho l gp Hn Tn qu mun, bn nghe theo li Hn Tn, sp t cc
tng nhm tn cng.

3. Thng tm, Hn Vng em binh sang ng, i ra khi huyn Trn Thng, bnh nh t
Tam Tn. Nm th hai nh Hn (nm 205 trc Cng nguyn), em qun ra ca i thu t H
Nam ca Ngy. Hn Vng v n Vng u u hng. Hn Vng hp vi T v Triu cng
nh S. Thng t n Bnh Thnh, qun ca Hn b nh bi, tan tc tr v. Tn thu binh hp
vi Hn Vng Hunh Dng, li nh ph qun S min gia t Kinh v t Sch. Qun
S v vy vn khng th i ra hng Ty.

Sau khi qun Hn b thua trn Bnh Thnh, Tc Vng l Hn v ch Vng l b Hn
u hng S. Nc T, nc Triu cng phn li Hn m ha vi S. Thng su Ngy Vng l
Bo xin ngh v thm cha b bnh. V n nc, Ngy Vng lin ct ng giao thng
H Quan, phn li Hn, giao hiu vi S. Vua Hn sai Lch Sinh thuyt phc Bo, nhng Bo
khng nghe. Thng tm nm y nh vua phong Tn lm t tha tng nh Ngy. Vua Ngy
em nhiu binh n B Bn chn ca sng Lm Tn, Tn dn thm nghi binh, by thuyn b
nh mun vt qua sng Lm Tn; nhng tri li dng phc binh i ng t H Dng, ly
thng g cho qun vt qua sng, nh p t An p. Ngy Vng Bo c kinh, em binh
n nh Tn. Tn lin bt Bo cm t, bnh nh t Ngy, lm thnh qun H ng, Hn
Vng sai Trng Nh cng vi Hn Tn em binh sang ng i v hng Bc, dnh nc
Triu, nc i. Thng chn nhun nm y, Tn ph qun i, bt c H Duyt t D.
Sau khi Tn ly c nc Ngu ph c nc i, Hn Vng lin sai ngi thu tinh binh ca
Tn em n Hunh Dng chng S.

Tn v Trng Nh cm qun my vn, mun i v pha ng xung Tnh Hnh nh Triu.
Vua Triu v Thnh An Qun l Trn D nghe tin qun Hn sp nh p, bn t tp qun i
Tnh Hnh, phao l hai mi vn. Qung V Qun l L T Xa ni vi Thnh An Qun:

- Nghe ni tng Hn l Hn Tn vt Ty H bt Ngy Vng, bt sng H Duyt, va mi
mu D, nay li thm Trng Nh gip sc, mun ly nc Triu. l h tha thng v
i xa nc m nh, tnh th kh ng u vi n. Ti nghe ni: vn lng nghn dm, qun s
c dng i; i hi ci ct c m nu n, lnh trng khng c no. Nay ng Tnh Hnh
khng th cng i hai xe mt ln. Qun k khng th sp thnh hng, i vi trm dm th th
no lng thc cng tt li sau. Xin tc h cho ti ba vn k binh, i theo ng tt chn
ng vn ti; cn tc h th o ho cho su, p thnh cho cao, gi cht ly thnh, ng nh
vi h. Qun ca h tin ln trc khng c nh, m rt lui li khng c v, ti dng k
binh chn ng sau, khin cho h khng th cp c g ngoi ng. Nh th khng y
mi ngy, u hai tng s np di c. Xin ngi lu n k ca ti. Nu khng th no
cng b hai tn y bt.

Thnh An Qun vn l nh nho, thng ni rng: Ngha binh th khng dng mo la di, mu
k l, ni:

- Ti nghe ni theo binh php mnh gp mi th vy, gp i th nh (16). Nay Hn Tn
binh phao l my vn ngi nhng thc ra chng qua ch my nghn. H vt nghn dm nh
p chng ta th cng mi mt lm ri. Nu nh chng ta trn trnh khng nh, v sau c
qun ch ng hn, ta lm sao thng c? Nh th ch hu s bo ta l nht v coi thng
vic nh ta.

V vy khng nghe mu k ca Qung V Qun. Hn Tn sai ngi sang thm thnh, bit mu
ca Qung V Qun khng c dng, c mng, bn em qun thng xung. Cha n ca
Tnh Hnh, cch ba mi dm, dng li cm tri. Na m truyn lnh xut pht. Chn hai
nghn qun k trang b nh, mi ngi cm mt l c i theo ng tt ln lt sang ni theo
di qun Triu. Tn ra lnh: Triu thy ta chy, th no cng b trng thnh m ui ra.
Chng my tin vo ngay trong thnh, nh c ca Triu dng c ca Hn. Khin bn t
tng truyn bo n cm lt lng thi, v ni:

- Hm nay ph qun Triu xong s hp nhau n tic.

Cc tng khng ai tin, gi v p:

- D.

Li ni vi tng s:

- Qun Triu gi a th tin li trc xy n ly, chng li cha thy c trng, i tng
ca ta nn cha chu tin ln nh i tin phong v chng s ta n ni ng hp, him tr
th quay li.

Tn bn sai mt vn ngi i trc by trn quay lng ra sng.

Qun Triu xa nhn thy, ci vang.

Lc bnh minh, Tn dng c i tng, nh trng ln, ko qun ra ca Tnh Hnh. Qun Triu
m ca ly, nh nhau to mt hi lu. By gi Hn Tn, Trng Nh v b c trng chy n
o qun gn sng. o qun gn sng r ra, n ly h, ri li chin u d di. Qun Triu
qu nhin b thnh ra tranh ly c trng ca Hn, ui theo Hn Tn, Trng Nh. Sau khi Hn
Tn, Trng Nh nhp vo o qun gn sng th qun i u liu cht chin u khng
th no nh bi c. Hai nghn qun k m Tn cho i t trc ch n khi qun Triu b
ly trng ui theo ly c trng ca Hn, lin rui nhanh vo trong thnh, nh tt c c x
ca Triu dng hai nghn l c ca Hn. Qun Triu khng thng khng bt c bn
Tn, mun quay tr v n, nhng trong thnh ton l c ca Hn th c s, cho rng qun
Hn bt c tng ca Triu Vng ri. Qun s hn lon b chy. Tng Triu chm cng
khng ngn c. Qun Hn hai bn p li, ph tan qun Triu, chm Thnh An Qun trn
sng Chi Thy, bt Triu Vng l Yt.

Tn ra lnh cho qun i khng c git Qung V Qun, ai bt sng c ng ta th thng
ngn vng. C ngi tri Qung V Qun np di c, Tn bn ci tri cho ng ta v cho ngi
quay mt v hng ng(17), cn mnh ngi quay mt v hng Ty, th lm thy.

Cc tng em th cp v t binh n np u y v chc mng. Cc tng nhn dp hi Tn:

- Binh php ni Bn phi sau lng th ni g, trc mt bn tri th sng m (18) nay tng
qun li sai bn chng ti quay lng ra sng m by trn, ni rng ph xong qun Triu s n
cm. Bn chng ti khng phc nhng kt qu li thng, khng bit l thut g?

Tn ni:

- iu trong binh php, ch c iu cc anh khng xt n n thi. Chng phi binh php
c ni: Hm vo t cht th sau n mi sng, dt vo ch mt th sau n mi cn (19)
sao? V chng Tn khng phi c nhng tng s tng c hun luyn. y cng nh ngi
ta ni l ko nhng ngi ngoi ch bt h i nh. Tnh th ny nu khng t h vo ni t
cht khin cho ngi no cng v mnh m chin u th khng c. Nu nh ta cho h vo
ni t sng th h u b chy, ta cn lm sao dng h c na.

Cc tng u phc m rng:

-Hay lm, qu chng ti khng ngh n c.

Tn bn bi Qung V Qun:

- Ti mun pha Bc nh nc Yn, pha ng nh nc T, lm th no th thnh cng?

Qung V Qun t t m rng:

- Ti nghe ni lm tng m qun thua trn th khng th ni l dng cm, quan i phu
ca nc mt th khng th bn n vic bo tn nc (20). Nay ti l tn t bi trn u c
xng ng bn n vic i s.

Tn ni:

- Ti nghe ni Bch L H nc Ngu th nc Ngu mt, nc Tn th nc Tn lm b,
khng phi ng ta nc Ngu th ngu m v nc Tn th khn, ch v ng ta c dng hay
khng, c nghe hay khng thi. Gi s Thnh An Qun nghe theo k ca tc h th bn
Tn cng b bt ri. Ch v ng ta khng ng mu ca tc h cho nn Tn mi c hu
chuyn thi.

Tn bn van ni mi:

- Ti ht lng nguyn theo k ca tc h xin tc hch t chi.

Qung Vu Qun ni:

- Ti nghe ni ngi khn ngh mt nghn iu, th no cng c mt iu sai; ngi ngu ngh
mt nghn iu, th no cng c mt iu ng (21), cho nn c cu li ni ca ngi cung
cng c thnh nhn xt n ch s mu k ca ti cha chc dng c, nhng cng xin
by cht trung thnh di dt. Thnh An Qun c k bch chin bch thng, khng may pht
chc tht bi, qun i b thua gn t Co Thnh, thn cht trn sng Chi Thy. Nay tng
qun vt Ty H, cm t vua Ngy, bt sng H Duyt D; nh mt trn ly Tnh Hnh;
cha trn bui sng ph c hai mi vn qun Triu, git Thnh An Qun. Danh ting ni
trong nc, uy th rung ng thin h. Ngi nng phu khng ai khng ngh vic, bung cy,
mc o p, em thc n ngon, nghing tai ch quyt nh vn mnh (22). l ci s
trng ca tng qun. Nhng nay qun mt, lnh mi, ng lu di chn thnh kin c ca
nc Yn. Mun nh th s nh lu m sc khng th ly c. Thc tnh s l ra uy th b
gim, lu ngy ht lng m nc Yn yu th kia vn khng phc, nc T th no cng gi
bin gii t cng. Nc Yn, nc T u chng c khng chu u hng, th cha bit h
Lu hay h Hng s nm phn thng li. l s on ca tng qun. Ti l ngi ngu, trm
cho k ca ngi l sai. V vy k gii dng binh khng ly ci s on nh ci s trng m
ly ci s trng nh ci s on

Hn Tn ni:.

- Nh vy th lm th no?

Qung V Qun p:

- Nay tnh mu k cho tng qun, khng g bng xp gip cho qun ngh ngi, bnh nh nc
Triu, v v nhng ngi con mt cha, trong vng trm dm, v ru ngy no cng em n
tht s phu, khao qun lnh, hng v nc Yn pha Bc m ng qun. Sau sai ngi
bin s mang mt bc th, ni r ci s trng ca mnh vi nc Yn, chc chn nc Yn
khng dm khng nghe theo. NcYn nghe theo, sai ngi bin s i v hng ng ni
vi T, nc T th no cng nghe theo nh c lt trc ngn gi du c ngi mu tr cng
khng bit by cch g cho T. Nh th th c th ly c thin h. Vic binh vn c ci thut
trc h trng thanh th ri sau mi dng thc lc, tc l nh th (23).

Hn Tn ni:

- Phi (24).

Tn theo theo mu k y, cho s sang nc Yn, nc Yn nh ngn c lt trc ngn gi.
Tn li sai s bo vi Hn, nhn tin xin lp Trng Nh lm Triu Vng cai tr v v v
nc ny. Vua Hn ng thun, bn lp Trng Nh lm Triu Vng (25).

4. Nc S my ln sai k binh vt qua sng H nh Triu. Triu Vng l Nh v Hn Tn i
i li li cu Triu, nhn lc i li bnh nh cc thnh p Triu, em binh n gip Hn
Vng. Nc S ang bn vo vic vy Hn Vng Hunh Dng, Hn Vng i ra v pha
Nam, n gia min Uyn v Dip, gp c Knh B, chy vo Thnh Cao. Qun S li bao
vy rt gp. Thng su, Hn Vng ra khi Thnh Cao, i v hng ng, vt qua sng
Hong H, ch c mt mnh ng Cng cng i. Hn Vng theo qun ca Trng Nh n Tu
V. n ni, Hn Vng ngh ngoi qun tr. Sng sm, Hn Vng t xng l s thn nh
Hn, phi nga vo trong thnh Triu. Trng Nh, Hn Tn cha dy, Hn Vng vo trong
phng ng (26), cp n tn v binh ph, dng c mao (27) triu tp ci tng, thay i chc
v cc tng. Tn v Nh thc dy, mi bit l Hn Vng n, c s. Hn Vng sau khi ot
qun ca hai ngi lin ra lnh cho Trng Nh gi ly t Triu, phong Hn Tn lm tng
quc, thu qun i ca Triu cha phi n Hunh Dng nh T (28).

Tn em qun sang ng, cha vt qua bn sng Bnh Nguyn th nghe tin s thn ca Hn
Vng l Lch T C thuyt phc c nc T u hng. Hn Tn mun dng li. Ngi
bin s t Phm Dng l Khoi Thng (29) bn vi Hn Tn:

- Tng qun nhn chiu nh nc T, nay Hn Vng ch sai mt ngi ly gin m khin
nc T u hng, nhng c chiu ch bo tng qun dng li u? Ti sao tng qun li
khng i? V chng Lch Sinh l mt k s knh cn ma ba tc li m h c hn by mi
thnh ca nc T, tng qun cm my vn qun hn mt nm mi h c hn nm mi
thnh ca Triu. Lm tng qun my nm m cng khng bng mt anh nh nho hay sao?

Tn cho l phi, theo k ca Thng, vt qua sng H, nc T nghe li Lch Sinh nn gi
Lch Sinh li ung ru, trit b cc qun i phng ng qun Hn.

Tn nhn nh p qun T Lch H, i n Lm Tri. Vua T l in Qung cho rng Lch
Sinh la mnh nn nu Lch Sinh v trn n t Cao Mt, sai s n nc S cu cu. Sau
khi bnh nh Lm Tri, Hn Tn i v hng ng, ui Qung n pha Ty t Cao Mt.
S cng sai Long Th lm tng, phao l hai mi vn qun, em qun n cu T.

Vua T l Qung cng Long Th dn qun nh nhau vi Tn. Lc cha giao chin, c ngi
bn vi Long Th:

- Qun Hn tha thng i nh xa, xut ton lc chin u t mnh th qun d thua v ri
lon. Chi bng o ho su, p ly cao, bo vua T cho ngi ti tin cn ku gi v v nhng
thnh mt. Cc thnh mt, nghe tin vua mnh vn cn, qun S li n cu th th no
cng phn li qun Hn. Qun Hn ni t khch, cch qu nh hai nghn dm, cc thnh ca
T li lm phn, th th no cng khng c g n, c th khng nh m bt h u hng.

Long Th ni:

- Ta bnh sinh bit Hn Tn l ngi nh th no ri. N cng xong thi! V chng, cu T m
khng nh n, khin n hng th khng c cng cn g? Nay ta nh thng n th c th c
mt na nc T, ti sao li khng nh?

Ri by trn hai bn sng Tuy Thy. Hn Tn ang m sai ngi lm hn mt vn ci dy
y ct chn ly thng lu dng sng ri em qun qua na chng nh Long Th, gi v
khng thng, quay lng b chy v. Long Th qu nhin mng r ni:

- Ta bit Hn Tn nht gan m?

Bn ui theo, qua sng. Tn cho ngi ph cc bao ng ct, nc sng chy o o, i qun
ca Long Th qu na khng qua c, qun Tn lin nh gp, git Long Th. B phn qun
ca Long Th pha ng dng sng b chy ton lon. Vua T l Qung chy trn. Tn lin
ui theo n t Thnh Dng, bt b t tt c lnh S.

Nm th t nh Hn (nm 203 trc Cng nguyn) tt c u u hng. Hn Tn bnh nh
nc T, sai ngi ni vi vua Hn:

- Nc T l nc gian di, hay gy bin, tro tr. Bin gii pha Nam l nc S, nu khng
lp gi vng (30) gi th khng th bnh nh c. Xin cho lm gi vng.

Lc by gi qun S ang vy Hn Vng rt gp thnh Hunh Dng. S gi ca Hn Tn
n, Hn Vng m phong th ra, c gin mng:

- Tao ang nguy khn y, sm chiu trng my n gip th m my li mun t lp lm
vng ?

Trng Lng, Trn Bnh gim vo chn Hn Vng, nhn y gh vo tai Hn Vng ni:

- Nh Hn hin nay bt li, c th cm khng cho Tn lm vng c khng? Chi bng nhn
y m lp, i x vi ng ta cho t t, khin ng ta v mnh m gi. Nu khng s sinh bin.

Hn vng tnh ng, nhn y li mng (31):

- i trng phu bnh nh c ch hu tc l vua tht ri, ch lm vua gi g na?

Hn Vng lin sai Trng Lng i lp Tn lm T Vng, trng dng binh ca Tn n nh
S (32).

5. Sau khi S mt Long Th, Hng Vng s sai V Thip, ngi Vu Thai n ni vi T
Vng Tn:

- Thin h u kh v nh Tn lu ri, nn cng nhau chung sc nh Tn. Tn b ph,
nh cng, ct t lm vng, cho s tt ngh ngi. Nay Hn Vng li dy binh, em qun
sang ng, ly phn t ca ngi khc, cp t ai ca ngi ta. Hn ph Tam Tn, em
binh ra ca i, thu qun i ca ch hu sang ng nh S. ca ng ta l cha nut ht
c thin h th cha chu thi, khng bit th no l va, thc l qu ng. V chng, s mnh
ca Hn Vng cha c g l chc chn. my ln chnh ng ta nm trong tay Hng Vng.
Hng Vng thng hi tha cho sng; nhng va thot ra bi c ngay, li nh Hng
Vng. ng ta l ngi khng th thn tn nh vy, nay tc h tuy t cho rng Hn Vng i
i vi mnh rt hu, nn em ht sc ra cm qun, nhng rt cc th no tc h cng b ng ta
bt m thi. Tc h s d cn c sng st n nay l v Hng Vng hy cn. Hin nay Hn
Vng, Hng Vng ai thng, ai bi l tc h. Tc h theo v pha bn phi th Hn Vng
thng, theo v pha bn tri th Hng Vng thng. Hm nay Hng Vng mt th hm sau n
lt tc h y. Tc h sao li khng phn li Hn m ha vi S, chia thin h lm ba m lm
vng mt phn? Nay tc h c c hi ny, em ht tm lc theo Hn nh S. Lm ngi
mu tr li nh th .

Hn Tn t chi m rng:

- Ti th Hng Vng, quan chng qua l lang trung, a v chng qua l cm kch ng hu
in, li ni ra khng c nghe, mu k a ra khng c dng, cho nn ti b S m theo
Hn. Hn Vng trao cho ti n thng tng qun, giao cho ti my vn binh, ci o ca mnh
cho ti c dng. Cho nn ti mi c nh th ny. Phm ngi ta ht sc tin cy mnh
thnh thc nh th m mnh phn li l iu chng lnh. Ti d cht cng khng thay lng i
d. Nh ng tha li vi Hng Vng rng Tn t chi.

Sau khi V Thip i ri, ngi nc T l Khoi Thng bit rng thin h ai thng ai bi l
Hn Tn, mun dng k l lm Tn cm ng nn dng thut xem tng thuyt phc Hn
Tn. Khoi Thng ni:

- Ti tng hc thut xem tng.

Hn Tn ni:

- Php xem tng ca tin sinh nh th no?

Thng p:

- Sang hay hn l ct cch. Vui hay bun l nt mt, c hay thua l quyt on. Gp c
ba iu y m xem th vn ngi khng sai mt (33).

Hn Tn ni:

- Hay y? Tin sinh xem qu nhn nh th no?

Thng p:

- Xin cho vn ngi cht .

Tn ni:

- T hu lui ra ri.

Thng ni:

- Mt ca tng qun chng qua ch c phong hu, li cn nguy him khng yn. Lng (34)
ca tng qun th sang khng th ni ht.

Hn Tn ni:

- Ti sao li ni nh vy?

Khoi Thng ni:

- Lc thin h mi khi s, cc anh hng ho kit u xng vng, hiu triu k s trong thin
h nh my hp, sng m t li, nhan nhn nh vy c, tp np nh la bc, nh gi thi...
Lc by gi, h ch lo ngh n vic tiu dit nh Tn ang suy vong m thi. Nay S v Hn
tranh ginh nhau khin cho gan mt ca nhng ngi trong thin h phi dy t, cha con b
xng ngoi ng ni, k khng sao xit. Ngi S ni ln Bnh Thnh, va nh va ui
mi n thnh Hunh Dng, tha tnh th thun li, cun nh cun chiu, uy th vang lng
trong thin h. Tuy vy, qun ca h b khn gia min t Kinh, t Sch, b ni Ty cn tr
khng sao tin ln c (35), ba nm nay ri. Vua Hn cm my chc vn qun, gi t
Cng, t Lc, da vo ni sng him tr, nhng mt ngy nh my ln vn khng c cht
cng lao g, thua chy khng sao t cu, b nh bi Hunh Dng, b thng Thnh Cao,
sau chy sang gia min t Uyn t Dip, c th ni l ngi khn hay ngi mnh cng
u b khn (36). Nay nhu kh b nht trc ca i him tr, lng thc trong kho li ht,
trm h mi mt, ht sc on gin, nho nhc khng ni nng ta. Theo ti, tnh th ny nu
khng c k hin thnh trong thin h th khng sao dp ni tai ha trong thin h. Hin nay
tnh mng ca hai vua u treo tay tc h. Tc h theo Hn th Hn thng, theo S th S
thng. Ti xin phi by gan rut, ni r lng thnh, trnh by ci k ngu mui ca ti, ch s tc
h khng bit dng. Nu qu tc h nghe theo mu k ca ti, th khng g bng lm li cho c
i bn khin h u sng chia ba thin h, ng theo th vc ba chn. Trong tnh th y th c
hai bn khng ai dm ng binh trc. Tc h l ngi hin thnh, qun s ng, gi ly nc
T hng mnh, bt nc Yn, nc Triu theo mnh, xut qun ra min t trng ng sau
lng h m kim ch hu phng h (37), thun theo dn mong mun quay u v hng Ty
cho trm h c sng (38) th thin h th no cng chy theo nh gi thi, nh ting
vang, cn ai dm khng nghe! Tc h ct t nc ln, lm yu nc mnh, lp ch hu.
Sau khi ch hu c lp, thin h li nghe theo m cm t n c ca nc T. Tc h c
gi ly nc T c, nm ly t Giao, t T, ly c ca mnh v v ch hu, kn o nhn
nhng (39) th cc vua trong thin h th no cng ko nhau n chu vua T vy. Ti c
nghe: Tri cho m khng ly, th s mang ly ti, thi c n m khng theo th s mang ly
ha, xin tc h suy ngh cho k.

Hn Tn ni:

- Vua Hn i i ti rt hu, ly xe ca mnh cho ti i, ly o ca mnh cho ti mc, ly
cm ca mnh cho ti n. Ti nghe ni i xe ngi ta th lo iu lo ca ngi ta, mc o ca
ngi ta th mang iu lo ngh ca ngi ta, n cm ngi ta th cht cho cng vic ca ngi
ta (40). Ti l no li chy theo li m qun ngha?

Khoi Thng ni:

- Tc h t cho l mnh thn vi vua Hn, mun xy dng ci cng nghip mun i. Ti trm
cho th l lm (41). Xa kia, lc Thng Sn Vng v Thnh An Qun (42) cn l k o vi th
cng kt ngha, lm bn sng cht c nhau. Sau , v cu chuyn ci nhau v Trng Ym,
Trn Trch m hai ngi th on nhau. Thng Sn Vng phn li Hng Vng, mang u
Hng Anh b trn v vi Hn Vng. Hn Vng phi Thng Sn Vng em qun xung
min ng, git Thnh An Qun pha Nam sng K, u mt ni, chn mt no. Rt cc lm
tr ci cho thin h. Hai ngi y chi vi nhau thn thit nht trong thin h, rt cc li git
ln nhau. Ti sao th? l v ham mun nhiu th sinh lo ngh v lng ngi kh lng. Nay
tc h mun lm vic trung tn kt giao vi Hn Vng th th no tnh bn cng khng vng
chc hn tnh bn ca hai ngi kia. th, cng vic li nhiu v ln hn vic Trng Ym,
Trn Trch, cho nn ti cho rng nu tc h tin rng Hn Vng th no cng khng lm hi
mnh l lm to? Ngy xa, Phm Li, i phu Chng lm cho nc Vit sp mt c tn ti,
lm cho Cu Tin dng ln nghip b, lp nn cng, thnh c danh, th m ngi th cht,
k th b trn. Th trong ng ni ht th ch sn b nu. Ni v mt bn b thn thit th tc
h vi Hn Vng khng bng Trng Nh i vi Thnh An Qun. Ni v mt trung tn th
chng qua nh i phu Chng, Phm Li i vi Cu Tin l cng, Tc h c xem hai ngi
l r. Xin tc h suy ngh cho su (43) v chng, ti nghe ni (44) dng cm mu lc t c
ch th nguy n thn, cng ln bao trm c thin h th s khng c thng. Ti xin ni v
cng lao v mu lc ca tc h. Tc h vt Ty H, cm t Ngy vng, bt H Duyt, em
qun xung Tnh Hnh, git Thnh An Qun, chiu hng t Triu, uy hip t Yn, bnh nh
t T, sang t Nam nh gy hai mi vn qun S, sang ng git Long Th, quay v Ty
bo cng. Nh th c th ni cng y khng c hai trong thin h m mu lc y khng
phi i no cng c. By gi tc h mang ci uy ln t c ch, m ci cng khng c cch no
thng, theo S th ngi S khng tin, v Hn th ngi Hn hong s. Tc h mun mang ci
cng lao, ci mu lc y v u? Mnh a v by ti m c ci uy ln t c ch, c ci danh
cao nht trong thin h, ti trm thy lm nguy cho tc h.

Hn Tn cm n ni:

- Tin sinh hy v ngh, ti s ngh li xem.

Vi ngy sau Khoi Thng li n, ni:

- Nghe l chun b m lm (45), k l then cht ca vic. Nghe sai, k hng m vn yn
c lu l vic t c vy. Ngi nghe m phn bit c vic nn chng, th khng th dng li
ni lm ri lon. Bn mu m khng b qun iu gc v iu ngn th khng th ly li l
vn hoa lm ri lon. Cam tm lm phn s ca bn ti t th s mt ci quyn ca ngi
mun c xe; c bo bo ly ci lc t i th b l ia v khanh tng. Cho nn kin quyt l ci
quyt nh ngi khn. Ng vc lm hi cng vic; c xt ci k nh tn mn th s b st vic
ln trong thin h. Mt khi tr bit r m khng dm lm th l iu gy nn mi th tai
ha. Cho nn c cu ni con mnh h do d khng bng con ong, con b cp liu t. Nga
k dng dng khng bng nga hn bc chc chn. Mnh Bn h nghi khng bng con ngi
tm thng kin quyt i n mc ch. Khn nh Nghiu, Thun m ngm ming khng ni
th khng bng k cm ngi ic ly ngn tay ch tr. Nhng iu trn y, ni rng ci qu l
ch bit hnh ng. i phm cng lao th kh thnh m d bi; thi c th kh c m d
mt. i! Thi c khng tr li. Xin tc h xt r cho.

Hn Tn do d khng n phn li nh Hn. Li t cho rng mnh lp c nhiu chin cng,
nh Hn du sao cng khng ly mt nc T ca mnh. Bn t t Khoi Thng.

Khoi Thng ni khng c, bn gi in, lm ngi thy cng.

Hn Vng b nguy khn C Lng, dng k ca Trng Lng, triu T Vng l Tn, ri
em binh hp nhau Cai H. Sau khi Hng V b ph, Cao T cp mt (46) qun ca T
Vng. Nm th nm thng ging i Hn (nm 202 trc Cng nguyn) Cao T di T Vng
Tn lm S Vng, ng H B (47).

6. Tn v nc, cho gi b git vi cho mnh n thng ngn vng. Li gi nh trng
Nam Xng H Hng thng mt trm quan tin ni:

- ng l k tiu nhn, lm n khng trt.

Sai gi ngi thanh nin bt Tn lun qua hng cho lm trung y nc S. Tn ni vi cc
tng vn v:

- Hn l trng s y, lc hn lm nhc ta, ta c phi khng git c hn u? Nhng git hn
th khng c danh ngha g (48).

Vin tng b trn ca Hng Vng l Chung Ly Mui nh ni Y L, Chung Ly Mui vn
chi thn vi Tn. Sau khi Hng Vng cht, Ly Mui b trn v vi Tn. Hn Vng gin Mui,
nghe ni Mui S, ra chiu cho S Vng bt Mui. Tn mi v n nc, i tun hnh cc
huyn cc p ni ra vo u dn binh s h v. Nm th su i nh Hn (nm 201 trc Cng
nguyn) c ngi a th ln bo S Vng Tn lm phn. Cao dng mu k ca Trn Bnh,
thin t i tun th hi hp ch hu. phng Nam c t Vn Mng, Hn Vng sai s bo
cho ch hu s hp t Trn: Ta s i chi Vn Mng. K thc nh vua mun bt Tn,
nhng Tn khng bit.

Cao T sp n S, Tn mun khi binh lm phn, t ngh mnh v ti (49), mun yt kin nh
vua, nhng s b bt.

C ngi ni vi Tn:

- Chm Mui ra mt nh vua, nh vua th no cng mng, khng c g phi lo.

Tn n. gp Mui bn vic y, Mui ni:

- Nh Hn s d khng dm nh ly S l v Mui nh ng. Nay ng mun bt ta nnh nh
Hn, th ta hm nay cht nhng ng cng cht theo nh tr tay m thi.

Bn mng Tn:

- Nh ngi khng phi bc trng gi.

Sau m c cht.

Tn m u Mui ra mt Cao T t Trn. Nh vua sai v s tri Tn li ch xe sau. Tn ni:

- ng nh ngi ta ni: Th khn ht th ch gii b nu, chim cao ht th cung tt b ct,
nc ch b ph th mu thn ht i. Thin h bnh nh ri, ta b nu l ng lm.

Nh vua ni:

- Ngi ta bo nh ngi lm phn.

Bn tri Tn. n Lc Dng th tha ti (50) cho Tn lm Hoi m Hu. Tn bit Hn Vng s
v ght ti nng mnh, cho nn thng co bnh khng i chu. Tn v vy ngy m on gin,
vn thng bc bi, thn thng v thy mnh ng ngang hng bn Ging, Qun (51). Tn
thng qua chi nh tng qun Phn Khoi. Khoi qu ly n v tin ra ca, xng l thn,
ni:

- i vng li chu qu b n nh thn sao?

Tn bc ra ca, ci m rng:

- Ta nay ha ra ngang hng vi bn Khoi.

Nh vua c lc thung dung ni chuyn vi Tn v ti nng ca cc tng, xem ti nng h nh
th no. Nh vua hi:

- Nh ta th c th cm c bao nhiu qun?

Tn ni:

- B h chng qua ch cm c mi van.

Nh vua hi:

- Th cn nh ngi th cm c bao nhiu?

- Thn th cng nhiu cng tt?

Nh vua ci ni:

- Cng nhiu cng tt th sao li b ta bt.

Tn ni:

- B h khng th cm qun, nhng gii ch huy cc tng, v vy cho nn Tn mi b b h bt.
V chng c th ni l tri trao cho b h, ch khng phi sc ngi c th lm c.

Trn Hy c b lm thi th C Lc. Hy t gi Hoi m Hu. Hoi m Hu nm ly tay Hy,
ui nhng ngi xung quanh, cng Hy do bc ngoi sn. Tn ngng u ln tri th di m
rng:

- Ta c th ni vi nh ngi c khng? Ta mun ni vi nh ngi mt li.

Hy p:

- Xin tng qun ch gio.

Hoi m Hu ni:.

- Ch nh ngi l ni tinh binh trong thin h y. Nh ngi li l ngi ti c b h tin
yu. Nu ngi ta ni nh ngi lm phn th th no b h cng khng tin. Ni ln th hai th
b h s nghi. Ni ln th ba th th no b h cng ni gin, m thn hnh cm qun. Ta v
nh ngi t bn trong ni dy, th c th ly c thin h.

Trn Hy vn bit ti nng Hn Tn cho nn tin theo, ni:

- Xin vng li ch gio (52).

Nm th mi mt nh Hn (nm 116 trc Cng nguyn). Trn Hy qu nhin lm phn. Nh
vua thn hnh lm tng, em qun i. Tn co bnh khng i theo, ngm sai ngi n ni vi
Trn Hy:

- ng c c binh, ti y s gip ng.

Tn bn bn mu vi cc gia thn ang m gi lm chiu nh vua tha nhng ngi phm ti v
lm n l ca nh nc, mun dng h nh p L Hu v thi t. B tr xong xui, i
Hy bo tin. Ngi mn h c ti vi Tn b Tn b t, mun git i. Em ca ngi ny ra u th
bo tin, t co Tn mun lm phn. L Hu mun gi Tn vo, nhng s ng ca Tn ng, Tn
khng n, nn bn vi tng quc Tiu H, gi v sai ngi t ch vua v ni rng Hy
cht, cc ch hu, cc quan u n mng. Tng quc la Tn:

- Tuy ngi m, cng xin c gng vo mng.

Tn vo, L Hu sai v s tri Tn, chm nh treo chung trong cung Trng Lc. Lc sp b
chm, Tn ni:

- Ta hi hn khng dng mu k ca Khoi Thng, cho nn mi b bn n b con nt la di.
H chng phi l v tri mun th hay sao?

L Hu bn git c ba h nh Tn. Sau khi Cao T dp xong qun ca Trn Hy tr v kinh
, thy Tn cht nh vua va mng va thng hi:

- Lc cht, Tn c ni g?

L Hu ni:

- Tn ni tic khng dng mu k ca Khoi Thng.

Cao T ni:

- Khoi Thng l ngi bin s ca nc T.

Bn ra chiu cho nc T bt Khoi Thng. Khoi Thng n, nh vua ni:

- Nh ngi dy cho Hoi m Hu lm phn phi khng?

- Vng, ti c dy cho hn, thng tr ranh kia khng dng k ca ti cho nn n nng ni ny.
Gi n dng k ca ti th b h lm sao dit n c.

Nh vua ni gin ni:

- em nu n i.

Thng ni:

- Tri i! B nu tht l oan.

Nh vua ni:

- Nh ngi dy cho Hn Tn lm phn cn oan ung ni g na?

Thng ni:

- K cng nh Tn b t, min Sn ng ni lon, cc min khc u ni ln. Cc anh hng
tun kit hp li nhiu nh qu. Nh Tn mt con hu, thin h cng nhau ui bt (53). Lc
by gi ai ti cao, chn nhanh th bt c trc. Ch ca Chch (54) cn vua Nghiu khng
phi v vua Nghiu bt nhn, nhng l ch th bt k ai khng phi ch ca n l n cn. Lc
by gi thn ch bit c Hn Tn, khng bit c b h. V chng nhng k mi gio, cm mi
nhn, mun lm iu b h lm cng rt nhiu, nhng ch v h khng d sc y thi. B h
c th nu tt c dc khng?

Cao ni:

- Tha cho hn?

Bn tha ti cho Thng (55).

7. Thi s cng ni:

- Ti sang t Hoi m, ngi Hoi m ni vi ti: lc Hn Tn cn l k o vi, ch kh ng ta
khc ngi thng. M ng mt, nh ngho khng c g chn, nhng ng vn sang sa ct vo
ch cao ro bn cnh m c th cha ni vn nh.

Ti xem m ngi m ng ta, qu c th thc. C g Hn Tn bit hc o (56) nhn nhng,
khng khoe cng lao ca mnh khng t ph ti nng ca mnh, th ng hu cng ng ta i vi
nh Hn c th snh ngang vi Chu Cng, Thi Cng, Thiu Cng v n i sau vn c
cng t. Nhng ng khng lo lm th. Thin h nh ri, li mu vic phn nghch kia ch!
Dng h b git, chng phi ng i sao! (57).

...........................................................

(1). ni vi vng.

(2). Dng phn phc php, trong mt trang nhc nm ln khng c ting tm g, khin ngi
c cng yn ch rng Hn bt ti.

(3). Lin ngao: chc coi vic tip tn.

(4). on 1: Thi hn vi ca Hn Tn sng cc kh, b khinh r, khng c ting tm.

(5). Mt nt in hnh ca tnh cch Lu Bang: hay mng ngi, n ni sung s.

(6). Quc s: ngi kit xut nht nc.

(7). Tt c then cht ca bi l cu ny.

(8). Cu ni k l. Trong mt Tiu H phi l ngi c ch nguyn phi thng mi dng c
con ngi phi thng nh Hn Tn. Ci kh l Lu Bang.

(9). Bi Hoi m Hu lit truyn l mt bi rt thnh cng xt v mt bin ha ca cu chuyn.
T s kin ny sang s kin kia thc l t ngt, hp dn, l thng, nh o m li l s thc
nhng ti kh tin. Ngi i sau gi vn ca T Trng trng trng nh ni, lun lun mi, lun
lun l l v vy.

(10). Tn dng phng php thuyt phc ca cc thuyt khch i Chin Quc, t cu hi
nh vua tm thy s tht.

(11). Ngy xa cc vua cu hin khi nghe li ni hay th phi ly. Tn ly l ly li ni Ti
khng bng. Tn cho l li ni ca bc vng. Hng V trong con mt ca Hn Tn cng
nh ca T M Thin hn hn Lu Bang v ci ti cng nh v o c c nhn, nhng km
mt nhn thc v tnh th v khng bit dng ngi.

(12). Trong my cu tm tt tt c ch mnh v ch yu ca Hng V. Tt c ng li ca Hn
Tn gip Lu Bang l ch ny.

(13). Xem Hng V bn k: y ni Chng Hm lm Ung Vng, T M Hn lm Tc Vng.
ng lm ch Vng. Ba nc Ung, Tc, ch ni gp li l Tam Tn.

(14). Xem Cao T bn k.

(15). on 2: Hn Tn c phong lm thng tng qun v trnh by ng li ca mnh.

(16). Cu trch trong Tn T binh php.

(17). Khi tip khch khch quay mt v hng ng l t tn knh.

(18). Trong thin Tn T hnh qun ni: khi ng qun th trc mt l sng m, sau lng v
bn phi gn ni g. ni nh th th trnh c vic bt trc.

(19). Thin Ca a cng ca Tn T binh php. ni cho qun i vo a th bt li
th n s chin u hng.

(20). Mt cu thnh ng ng thi.

(21). l nhng cu tc ng ng thi.

(22). ni dn khng bit sng cht th no nn dng lm vic, em p ra mc, thc n
ngon ra n, ch quyt nh s phn ca mnh.

(23). ni trc ht phi lm cho ngi ta s uy lc ca mnh, sau mi nh.

(24). on ny vn li bin ha mt tng na. Sau khi k nhng chin cng oanh lit v ti
dng binh ca Hn Tn ni ngay n vic Qung V Qun dy binh php cho Hn Tn.

(25). on 3: Hn Tn nh ly cc nc Ngy, Triu, Yn lp chin cng lng ly v phng
php dng binh k diu ca Tn.

(26). Lu Bang phi cp n, v s cc tng thy mnh trong cnh khn n s khng
nghe theo. Tc gi nu ln mt cch kn o thi s Hn Tn ca Lu Bang.

(27). C dng triu tp cc tng.

(28). Hn Vng sau khi thu qun i ca Triu th trao qun cho Hn Tn em i nh T.

(29). Khoi Thng tn l Trit, nhng v sau ny V tn l Trit nn tc gi hy ch Trit m
i l Thng.

(30). Gi vng: Ngi tm lm vng.

(31). Ch : Cch n ni ca Lu Bang, T M Thin khng v c Lu Bang l vua ca mnh m
che giu tnh tnh l mng ca ng, thi can m y gip ng in hnh ha Lu Bang
mt cch cao . H Lu Bang m ming l mng.

(32). on 4: Hn Tn nh ly T, nh bi qun S lm T Vng. Mu thun gia Hn Tn
v Lu Bang dn dn hnh thnh.

(33). Theo php du thuyt iu quan trng l phi c k l bt ngi nghe n mnh
ngay. Cch t li ca Thng v thut xem tng c th xem l k l. on xem tng ny ht
sc sinh ng, qu kh sng li nh hin ra trc mt.

(34). Lng l bi c th c l bi. ni phn l Hn Vng y dng li chi ch.

(35). ni b chn ngn ni pha Ty Thnh Cao.

(36). ni c hai u nguy khn, ngi khn l ch Lu Bang, ngi mnh ch Hng V.

(37). y l ni em qun t Yn, Triu xung pha Nam uy hip hu phng ca Lu Bang v
Hng V. l ni t trng v khng c qun i ca hai bn.

(38). ni em binh v hng Ty khin cho qun Hn v qun S phi thi khng nh nhau
na do cu sng c trm h.

(39). Bn ngoi t v khim nhng bo v thc lc bn trong.


(40). Li dng mt thnh ng p li thnh ng ca Khoi Thng.

(41). V Hn Tn ni n chuyn trung thnh, nn Khoi Thng em nhng th d v s trung
thnh v thn tn ra b li.

(42). Thng Sn Vng tc l Trng Nh, Thnh An Qun l Trn D (xem Hng V bn k
v Trng Nh, Trn D lit truyn).

(43). Cu ny nhc i nhc li nhiu ln c ch .

(44). Mt bin php khc ca cc thuyt khch khng ni thng l ca mnh m gi ghm
ni di hnh thc chm ngn, tc ng cho n c ci v d tin.

(45). Tc gi lt t ht sc cng phu ngn ng ca hng thuyt khch. H thng gi ghm
ca h trong hnh thc chm ngn, nhn bn ngoi ci v khch quan vnh vin bnh thn nh
mt quyn sch o l, nhng c sc thuyt phc rt mnh. Ch thy bn l cch ngn tc ng,
so snh vu v, khng nhc mt ch n i tng. Mnh T nhiu lc cng vit nh th. Ch
phn ln l cu khng ch ng.

(46). Nguyn vn: Tp ot T Vng qun theo ngha en l nh p cp mt qun ca T
Vng. tc l nhn lc Hn Tn khng phng b, Lu Bang cp mt binh quyn. Cu ny m
ch Lu Bang xem Tn l i th ca mnh.

(47). on 5: Hn Tn khng chu nghe theo li V Thip, Khoi Thng khuyn phn li nh
Hn. on ny gp hai nuc du thuyt, ni dung v ngha nh nhau, nhng cch trnh by
khc hn nhau, mt ci l khch, mt ci l ch.

(48). Cng nh ni khng c l do xc ng.

(49). Hai cu ny lin nhau, tri hn nhau, chng t Tn khng nhng khng c ti m li
khng c lm phn. Tt c bi ny u c nhng cu biu l tc gi khng tin rng Tn lm
phn.

(50). V khng c ti nn mi tha.

(51). Ging tc l Ging Hu Chu Bt, Qun l Qun Anh.

(52). V ci ti ca Tn l mt nghi n. Sch S k ch nghi ca Lng Ngc Thng ni: Tn
cht oan vy! Nhng ngi hin ngy trc u thy ng khng c ti trng g t ra lm phn
ch c my li t gic vu v y thi... Qua S k, da vo giy t lm n m vit ra cng thy
r l sai. Ba cm ngn vng, ci o nhng cm, l no ph bc Cao . Khng nghe Thip,
Thng, khng gi qun lm vua t T th th no cng khng lm liu khi nh Hoi m.
Khng ngh n vic lin kt cc vua ln nh Kinh B, Bnh Vit th t khng giao c d dng
vi vin tng ngoi bin gii xa xi... Ai nghe li ni khi nm tay ui ngi xung quanh
ra, vic mu phn cha chc li s xut nh vy? S ngi v nng lc bn ti t bao lm, Tn
tt khng dng h mt cch liu lnh. Mi hay Cao T s Tn khng phi mt sm mt chiu,
Trng Lng gim vo gt chn, gh tai m ni Vu Thai, Cao T cp binh ph, ot qun
di, bt tri cng cha cho l va, git c h mi mng. Xt cu: Dp xong qun Trn Hy tr
v va mng va thng, r Tn khng c ti m cht.

(53). Lc: Con hu ch a v vng, v n ng m vi lc l tc lc li c ngha l a v.

(54). Chch: Tn ngi n trm hung c trong truyn thuyt c.

(55). on 6: Hn Tn hai ln b vu lm phn, b ging chc ri b git v Khoi Thng c tha.

(56). o: y ch o ca Lo T: o c kinh: Khng khoe nnh nn c cng, khng t
ph nn sng lu. trch Hn Tn sao khng lm nh Trng Lng.

(57). on 7: kin tc gi v Hn Tn.

Vn ca T M Thin bt chc vn Xun Thu. Li ni kn o, nu c qua th hiu lch ngay.
y l vn ma mai, cm thng cho ci ti, ci cng v song ca Hn Tn v ut c cho cnh
ng ca v anh hng. Cho nn ni: nh ri li mu phn nghch kia ch, thc ra Hn Tn
u n ni ngu nh vy. V vy ni ng i. l ging ni ut c trch Lu Bang, t bc
khng i x vi Tn nh V Vng i x vi Chu Cng. Thi cho Hn Tn ngang vi Chu
Cng xng ng xp T M Thin vo hng du hip!

o0o


Lch Sinh, Lc Gi Lit Truyn -

Lch Sinh tn l T C ngi lng Cao Dng, huyn Trn Lu. Thch c sch, nh ngho
khng c ngh g kim n, lm ngi coi cng lng. Nhng nhng ngi tai mt v hin ti
trong huyn khng ai dm sai bo nh y t. Ngi trong huyn u gi l ngi cung.

2. n khi Trn Thng, Hng Lng ni ln, cc tng i cp t qua lng Cao Dng my
chc ngi. Lch Sinh hi cc vin tng thy h u l nhng ngi cu n, thch ci l vn
vt, t ph, t c, khng th nghe nhng li rng lng, Lch Sinh bn giu mnh tht kn. V
sau, nghe tin Bi cng cm qun cp t ngoi thnh Trn lu. K s di c Bi Cng trn
l Thch l ngi trong lng Lch Sinh. Bi Cng thng hi nhng ngi ho kit v k s
hin ti trong lng xm. K s v, Lch Sinh gp, ni:

- Ti nghe ni Bi Cng ngo mn, khinh ngi, c nhiu mu ln, chnh l ngi ti mun
theo, nhng khng c ai tin c cho. Khi ng v gp Bi Cng, nh ng ni gip Trong lng
ca ti c Lch Sinh, tui hn su mi, cao tm thc. Ngi i ai cng bo ng ta l anh
cung. ng ta t ni: Ta khng phi ngi cung.

K s ni:

- Bi Cng khng thch o Nho. Thy nhng ngi khch no i mi nh Nho n Bi Cng
lin git m ai vo trong. Khi ni vi ngi ta thng mng nhic, khng th ly t cch nh
nho m thuyt phc ng ta c.

Lch Sinh ni:

- ng c ni.

K s lc ri ri ni li ng nh li Lch Sinh dn.

Bi Cng n Cao Dng dng li nh trm, sai ngi mi Lch Sinh. Lch Sinh n, vo yt
kin. Lc by gi, Bi Cng ang ngi xm trn ging, sai hai ngi con gi ra chn tip
Lch Sinh. Lch Sinh vo ch vi di m khng ly, ni:

- Tc h mun gip Tn nh ch hu sao? Hay l mun cm u ch hu nh bi Tn?

Bi Cng mng:

- Thng khn nn! Thin h u kh cc v nh Tn lu ri, cho nn ch hu mi ko nhau
i nh Tn. Sao my li bo tao gip Tn nh ch hu?

Lch Sinh ni:

- Nu tht tnh mun hp b ng, tp hp ngha binh git nh Tn v o th khng nn ngi
xm m tip bc trng gi.

Bi Cng bn thi khng ra chn, ng dy, sa o, mi Lch Sinh ngi gh trn, xin li. Lch
Sinh nhn y ni thi lin honh, hp tung ca su nc. Bi Cng mng r, cho Lch Sinh
n, hi:

- By gi k phi lm nh th no?

Lch Sinh ni:

- Tc h cm ton qun hp thu mt o binh tn lon khng y mt vn ngi m mun
nh thng vo nc Tn mnh, l ci ngi ta ni S vo ming h y. Trn Lu l ni
then cht ca thin h, giao thng vi bn pha, khng c g him tr, trong lc ny trong thnh
li cha nhiu thc. Thn quen quan lnh y, xin c php bo ng ta u hng tc h.
Nu ng ta khng nghe, tc h em binh nh, thn s lm ni ng.

Bi Cng bn sai Lch Sinh i. Bi Cng em qun theo. Bn ly c Trn Lu, phong Lch
T C lm Qung D Qun. Lch Sinh ni vi em l Lch Thng sai cm u my ngn ngi
theo Bi Cng i v hng Ty Nam cp t. Lch Sinh thng lm thuyt khch rui nga i
s cc nc ch hu.

3. Nm th ba nh Hn, ma thu, Hng V nh Hn ly Hunh Dng. Qun Hn b chy
trn, gi t Cng, t Lc. Qun S nghe tin Hoi m Hu ph Triu, Bnh Vit my ln lm
phn t Lng, nn chia binh n cu. Hoi m Hu lc by gi ang i v hng ng
nh T, Hn Vng thng b nguy khn Hunh Dng, Thnh Cao, mun b Thnh
Cao, i v pha ng, ng t Cng t Lc chng qun S. Lch Sinh bn ni:

- Ti nghe: Bit ci tri ca tri thc th lm nn c nghip vng, khng bit ci tri ca tri
th khng th lm nn c nghip vng. Nh vua ly dn chng lm tri, cn dn chng th ly
ci n lm tri. Ngao Thng l ni lu nay chuyn ch thc ca thin h n. Ti nghe ni
di t ct giu thc la rt nhiu. Qun S ly Hunh Dng, khng lo gi Ngao Thng m
li em qun i v hng ng, sai nhng qun lnh b y chia nhau gi Thnh Cao. l tri
cho nh Hn vy. Nay S d ly m Hn li t vt ci ch tin li ca mnh i, ti trm cho l
sai. V li hai sc mnh khng th cng sng. S, Hn ging co vi nhau lu cha bit ai
c ai thua, trm h nhn nho, thin h ri lon, k i cy b cy, n b dt vi b khung
ci, lng thin h cha nh v u, xin tc h mau mau tin qun nh Hunh Dng, gi thc
la Ngao Thng, chn ly ci him ca Thnh Cao, chn con ng Thi Hng, chim ca i
Ph H, gi bn Bch M t cho ch hu thy ci th mnh v a hnh th thin h bit h
v vi ai. Trong lc ny cc nc Yn v Triu bnh nh ri, ch cn nc T l cha ly
c. in Qung chim c mt nc T rng ngn dm, in Gian cm hai mi vn qun
ng Lch Thnh, dng di h in hng mnh, li da vo bin, c cc sng H, sng T
che ch, pha Nam gn nc S. Ngi T hay thay i di tr, tc h tuy phi o qun my
chc vn, nhng cha th trong vng mt nm vi thng m ph c. Ti xin phng chiu,
thuyt phc vua T, khin nc T theo Hn lm ci ro giu pha ng ca Hn.

Nh vua ni:

- Hay lm!

Bn theo k ca Lch Sinh, li gi Ngao Thng, sai Lch Sinh du thuyt vua T. Lch Sinh ni
vi vua T:

- Nh vua c bit thin h s v u khng?

- Khng bit!

- Nu nh vua bit thin h s v u th c th c c nc T, nu khng bit thin h s v
u th s khng gi c nc T.

Vua T hi:

- Thin h s v u?

- V Hn.

- Ti sao ng li ni th?

- Hn Vng cng Hng Vng ra sc quay mt v hng Ty nh Tn. Theo giao c, ai
vo Hm Dng trc th ngi y c lm vng. Hn Vng vo Hm Dng trc, Hng
Vng bi c khng cho Hn Vng lm vng y m cho lm vng Hn Trung. Hng
Vng di Ngha i ri git. Hn Vng nghe tin y, c qun t Thc v t Hn; nh
Tam Tn, ra ca quan trch ti Hng V v vic i x vi Ngha , thu binh thin h, lp con
chu ca ch hu. Tng no nh c thnh bt ch u hng th c phong hu thnh ,
c ca l chia cho binh s, cng hng li chung vi thin h. Nhng ngi anh hng ho kit,
nhn ti t bn pha ko n, thc ca Thc Hn kt thuyn t thng lu a xung. Hng
Vng mang ci ting bi c, git Ngha , ngi ta lp c cng th Hng Vng khng h
nh, ngi ta phm ti th Hng Vng khng h qun. Cc tng nh thng nhng vn
khng c thng, ly c thnh nhng khng c phong, nu khng phi l h hng th
khng c tin dng. Hng Vng khc n xong li tic c mn m s m m khng cho ngi
ta. Khi nh thnh c ca ci c cht ng m khng thng cho binh s. Thin h lm phn.
Nhng ngi hin ti on gin m khng ai theo. Cho nn k s trong thin h s theo v Hn
Vng, ci , c th ngi m tnh c, Hn Vng em qun t t Thc v t Hn, bnh
nh Tam Tn, vt qua Ty H, cm binh Thng ng, xung Tnh Hnh git Thnh An
Qun, pha Bc Ngy(l) ly ba mi hai thnh. l binh ca Xuy Vu(2), khng phi sc con
ngi lm c m l ci phc ca tri. Nay Hn Vng gi c la ca Ngao Thng, chn
li Thnh Cao him tr, gi bn Bch M, chn sn ni Thi Hng, nm ly ca i Ph H.
Thin h ai theo sau th s b mt trc. Nh vua nn mau mau theo hng Hn Vng trc i!
Nh th th x tc nc T c th gi c, nu khng hng Hn Vng th ci cnh nguy vong
c th ng m i n n.

in Qung cho l phi. Bn nghe li Lch Sinh, rt qun phng gi Lch H, cng Lch Sinh
sut ngy m ung ru say.

4. Hoi m Hu nghe tin Lch Sinh dng cch thuyt phc m ly c hn by mi thnh
ca T, bn ang m a binh vo bnh nguyn, nh p nc T. Vua T l in Qung
nghe tin qun Hn n, cho rng Lch Sinh la mnh bn ni:

- Nu nh ngi c th lm cho qun Hn dng li th ta s cho nh ngi sng. Nu ngi lm
khng c th ta s nu nh ngi.

Lch Sinh ni:

- Lm vic ln th khng xt vic nh, gp ci c ln th khng nhng v t chi, sao ng
khng lm li cn ni th? (3).

Vua T bn nu Lch Sinh, em binh chy v hng ng. Nm th mi hai nh Hn, Khc
Chu Hu Lch Thng lm tha tng em qun nh Knh B c cng. Khi phong cc hu v
cc cng thn, Cao T ngh n Lch T C, cho nn con ca Lch T C l Lch Gii my ln
cm binh, tuy cng cha ng phong hu nhng v cha c cng nn nh vua phong Gii lm
Cao Lng Hu, v sau li i lm V Toi Hu. K tip ba i n gia nm u nin hiu
Nguyn Th, V Toi Hu tn l Bnh phm ti gi lm chiu ca Hnh Sn Vng ly mt
trm cn vng, ti ng chm ch, Bnh mc bnh m cht, tn nc b xa b.

1. Lc Gi l ngi nc S lm mn khch theo Cao T, bnh nh thin h ni ting l ngi
c ti bin lun. Gi gn nh vua, thng i s sang cc ch hu.

2. Trong thi Cao T, Trung Quc mi c bnh nh, vin y Triu bnh nh c nc
Nam Vit, nhn lm vua y. Cao T sai Lc Gi phong cho Triu lm Nam Vit Vng.
Lc Gi n. Vin y Triu bi tc, ngi xm tip Lc Gi. Lc Gi nhn tin ln ni vi :

- Tc h l ngi Trung Quc, b con thn thch, anh em, m m Chn nh(4). Nay tc h
lm tri thin tnh, b ai m, mun ly ci nc Vit c c chng c vi thin t lm thnh
mt nc ch th tai ha s n thn y. V li, nh Tn b mt chnh s, ch hu ho kit
u ni ln, nhng ch c Hn Vng u tin vo ca quan chim c Hm Dng, Hng V
bi c t lp lm Ty S B Vng, ch hu u theo ng ta, nh th c th gi l hng mnh
v cng. Th m Hn Vng ni ln t t Ba t Thc, roi qut thin h, cp ch hu rt cc
dit c Hng V. Trong vng nm nm bnh nh c thin h, khng phi sc ngi
lm c m do tri. Thin t nghe ni nh vua lm vua Nam Vit, khng gip thin t git
bn bo nghch; cc quan vn v mun em binh n trng tr nh vua. Nhng thin t thng
trm h mi kh nhc kh s, cho nn hy cho h ngh ngi, sai ti trao n qun vng, cht
ph, cho s thn i li. Nh vua nn ra n t xa(5), quay mt v hng Bc xng thn mi
phi, th m li mun ly nc Vit mi lp, cha bnh nh xong, xng hng xng b y.
Nu vua Hn qu bit iu th s sai o n t m ca cha ng nh vua, dit dng h, sai
mt vin tng cm mi vn qun n Vit. Th th nc Vit s git nh vua m u hng
Hn nh tr bn tay thi.

Triu bn hong ht, ngi thng, xin li. Lc Sinh:

- Ti Man Di lu b mt l ngha.

Nhn hi Lc Sinh:

: - Ti so vi Tiu H, To Thrn Hn Tn ai gii hn.

- Nh vua c v gii hn?

Li hi:

- Ti so vi Hong ai gia hn?

Lc Sinh p:

- Hong ni ln t p Phong, qun Bi, tr nh Tn bo ngc, git nc S mnh, v thin
h hng li tr hi, ni c nghip ca Tam Hong, Ng , thng tr Trung Quc. Ngi Trung
Quc ng k hng c, t xung vn dm, ni giu c nht trong thin h, ngi ng, xe
c, vn vt giu c, phong ph quyn chnh do mt nh cai qun, t khi tri t tch ri nhau
cho n nay cha h c ai c nh vy. Nay dn ca nh vua chng qua vi chc vn, u l
man di, c c, gia ni ni non, bin c, cng v nh mt qun ca Hn, nh vua lm sao li
so snh mnh vi Hn c!

y ci vang ni:

- Ta khng ni ln Trung Quc cho nn lm vua y thi. Nu ta Trung Quc th vic g
li khng c nh Hn!

Bn rt thch Lc Sinh, gi li ung ru my thng, noi:

- Trong nc Vit khng c ai ng ni chuyn vi ti, khi ng n y, ti ngy ngy c
nghe nhng iu cha c nghe.

Triu cho Lc Sinh mt ci ti ngc ng gi ngn vng, li cho mt mn qu khc cng
ng gi ngn vng. Lc Sinh cho y lm vua Vit, bo ng ta xng thn, th nh Hn.

3. Giao c xong, Lc Sinh v, Cao T c mng, cho lm thi trung i phu. Lc Sinh thng
hay n trc nh vua ni chuyn Kinh Thi, Kinh Th. Cao mng Lc Sinh:

- ng my ngi trn mnh nga m ly c thin h, cn g Kinh Thi vi Kinh Th?

Lc Sinh ni:

- Nh vua ngi trn mnh nga ly c thin h, nhng c th ngi trn lng nga m cai tr
thin h khng? V chng, cc vua Thnh Thang, V Vng ly c thin h mt cch nghch,
nhng li gi thin h mt cch thun. Dng c vn ln v l ci thun lu di. Ngy xa, vua
Ng ph Sai, Tr B u ht sc mnh m vn b dit vong, nh Tn dng hnh php khng
thay i nn cui cng h Triu b dit(6). Gi s trc y sau khi nh Tn thn tnh thin
h, li thi hnh nhn ngha, theo php tc ca cc v thnh ngy xa th b h lm sao m c
c thin h?

Cao khng vui, c v hi thn, bn bo Lc Sinh:

- ng th v ta vit ti sao Tn mt thin h, ti sao ta li c thin h v nhng nc xa ti
sao li thnh, ti sao li bi?

Lc Gi bn thut qua nhng bng chng v s tn ti hay s dit vng ca mt nc, tt c
mi hai thin. Mi khi mt thin a ln, bao gi Cao T cng khen, cc quan hu u ku
Vn tu Gi sch l Tn Th.

4. Trong thi Hiu Hu hong , L thi hu cm quyn chnh mun phong h L lm vng,
s cc quan i thn c ti bin lun. Lc Gi t xt khng th no can c, bn co bnh xin
thi, v nh, cho l t rung Ho Chi tt c th lm nh y. Gi c nm ngi con trai. Gi
bn em s ngc trong ti c c khi i s Vit ra bn c nghn cn vng, chia cho mi
ngi con trai ba trm cn sai con lo lm n. Gi thng i xe bn nga, ngi i theo ca ma
gy t cm n st c n mi ngi, cm thanh bo kim gi ngn vng bo ngi con:

- Ta giao c vi my, khi gh qua nh my th my cung cp cho ngi v nga ca ta n ung
tha h, mun g cng c, sau mi ngy li qua nh khc. Ta cht nh ai, nh y s c
bo kim, xe c v nhng ngi ty tng. Trong mt nm ta i li cc nh chng qua hai ba ln.
Thng thng ta n nh my, ng c nhng thc n khng ti, ng ngi ta lu.

Trong thi k L thi hu, thi hu phong nhng ngi h L lm vng, bn h L chuyn
quyn mun uy hip v vua cn nh tui, lm nguy h Lu. Hu tha tng l Trn Bnh s sc
mnh khng th can ngn, b nguy n thn, thng ngi mt mnh suy ngh su xa. Lc Gi
n thm, vo thng ch ngi. By gi Trn tha tng ang suy ngh m chiu, ng thy Lc
Sinh, Lc Sinh ni:

- Suy ngh g m m chiu th?

Trn Bnh ni:

- ng on th ti ngh g?

Lc Sinh ci:

- Tc h lm hu tha tng, l bc hu, t phong ba vn nh, c th gi l giu sang cng cc
khng g hn na. Nhng c iu lo ngh chng qua lo v h L v v vua cn nh m thi.

Trn Bnh ni:

- ng! Nn lm th no?

Lc Sinh ni:

- Khi thin h yn th ngi ta ch n ng tha tng, khi thin h nguy th ngi ta ch
n ng tng qun. Tha tng v tng qun ha hp vi nhau th cc k s theo, cc k s
theo th thin h tuy c bin nhng ci quyn vn khng b chia x. Cho nn mun lo vic x
tc l trong tay hai v m thi. Ti thng ni vi quan thi th Ging Hu, nhng Ging Hu
vi ti l ch bn chi, xem thng li ni ca ti. Ti sao ng khng i li vui v vi thi y v
lin kt thn mt vi nhau?

Lc Gi gip Trn Bnh by my k v vic h L. Trn Bnh dng k ca Gi, bn em nm
trm cn vng biu Ging Hu lm l chc th c tic ru v m nhc. Thi y cng p li
nh vy. Hai ngi ny lin kt vi nhau chtch, mu ca h L cng km i. Trn Bnh bn
em mt trm n v t, nm mi c xe, nm trm vn ng tin tng cho Lc Sinh lm ph
tn trong vic n ung. Lc Sinh ly nhng th ny i chi vi cc cng khanh triu nh nh
Hn, ting tm lng ly.

n khi git h L lp Hiu Vn , Lc Sinh cng c cng. Hiu Vn ln ngi mun sai
ngi i Nam Vit, bn Trn tha tng bn c Lc Sinh lm thi trungi phu qua i s Triu
, bo y b xe hong c, ng gi mnh lnh ca mnh l ch cho ng ta theo ng
nghi l ca ch hu. Nhng vic y Lc Gi u lm c nh mun ca nh vua. Vic ny
chp trong phn v Nam Vit.

Lc Sinh rt cc cht trn tui tri.

Thi s cng ni:

i truyn sch ca Lch Sinh thng ni sau khi Hn Vng ly Tam Tn, pha ng nh
Hng Tch, em qun vo min t gia t Cng v t Lc, Lch Sinh mc o nh nho n
thuyt Hn Vng. Ni th l khng ng. Ngay t khi Bi Cng cha vo Quan Trung, chia tay
vi Hng V, n Cao Dng gp anh em Lch Sinh. Ti c sch Tn ng ca Lc Sinh
gm mi hai thin, thc l ngi c ti bin lun trong i.

.......................................

(1) y ch Ngy Bo v Bo lm Ngy Vng pha Bc Hong H.

(2) Xuy Vu c xem l thn chin tranh. on ny k nhng chin cng ca Hn Tn (Xem
Hoi m Hu lit truyn).

(3) ni Lch Sinh sn sng chu cht, sao vua T li khng hng Hn m ni chuyn nh
Hn.

(4) Thuc nc Triu

(5) Nguyn vn: giao nghinh. Theo ngha en l n cch nc mt trm dm.

(6) Vua Tn h Triu.

o0o


Qu B, Loan B Lit Truyn -

Q u B l ngi nc S, tnh kh khi, thch lm vic ngha hip, ni ting nc S. Hng
Tch cho cm qun, nhiu ln lm Hn Vng nguy khn. n khi Hng V b dit, Cao T
thng ngn vng cho ai tm c B, ai dm giu trong nh th tr ti git ba h. Qu B trn
nh h Chu t Bc Dng. H Chu ni:

- Hn tm tng qun gp, sp tm n nh ti. Nu tng qun nghe li th ti xin hin k, nu
khng th xin tng qun t st trc.

Qu B bng lng. H Chu bn co u, ly vng st buc vo c, cho mc o ngn t trong
xe tang cng vi mi ngi y t trong nh em Qu B n bn cho nh Chu Gia(l). Chu Gia
bit l Qu B, bn mua, cho ra ng cy v dn con trai:

- Vic cy rung th nghe li tn n ny, phi cng n

vi n.

Chu Gia bn ln xe mt nga i Lc Dng, yt kin Nh m Hu l ng Cng. ng Cng
gi Chu Gia li ung ru my ngy. Chu Gia nhn y ni vi ng Cng.

- Qu B c ti g ln m hong thng tm gp nh th?

ng Cng ni:

- B nhiu ln lm hong thng nguy khn, hong thng on ng ta cho nn nht nh mun
bt ng ta cho k c.

- ng xem Qu B l ngi nh th no?

ng Cng ni:

- L ngi hin.

Chu Gia ni:

- L ti th ai th ch ngi y, Qu B theo Hng Tch ch l lm theo chc v m thi. Nh
vua c th git tt c by ti h Hng khng? Nay hong thng mi c thin h, li ch v ci
on ring ca mnh m tm bt mt ngi; sao li t lng hp hi vi thin h nh th? V
chng, Qu B hin m Hn li tm bt ng ta gp, th ng ta khng chy v hng Bc theo
H cng chy v hng Nam theo Vit m thi. Ci li ght ngi trng s n ni buc h
phi gip cho nc ch l iu khin Ng T T qut roi trn m Bnh Vng nc S
y(2). Ti sao ng khng nhn lc rnh ni vi hong thng?

Nh m Hu ng Cng vn bit Chu Gia l ngi rt ngha hip, ngh chc Qu B lnh
nh ng ta, bn ha:

- Vng.

Nhn lc rnh, ng Cng qu nhin ni li nh ca Chu Gia. Nh vua bn tha ti cho Qu
B.

Lc by gi mi ngi khen Qu B bit b cng thnh mm(3), Chu Gia cung v vic y m ni
ting i. Qu B c mi ra yt kin, B t ti, nh vua cho lm lang trung.

Trong thi Hiu Vn, B lm lang trung tng. Thin Vu c ln a th lm nhc L Hu, li l
th tc. L Hu c gin, cho mi cc tng bn. Thng tng qun Phn Khoi ni:

- Thn xin c mi vn qun, tung honh t Hung N.

Cc tng u ph ha theo ca L Hu, ni:

- Phi.

Qu B ni:

- Phn Khoi ng chm! Cao cm qun hn bn mi vn, cn b nguy khn Bnh Hnh;
nay vi mi vn qun, Khoi lm sao c th tung honh t Hung N c? Th l ni di
trc mt thi hu. V chng, Tn gy s vi qun H th bn Trn Thng ni ln, n nay vt
thng vn cha lnh. Khoi li xu nnh trc mt thi hu mun lm thin h rung ng.

Nhng ngi trn in lc by gi u s. Thi hu bi triu. Sau khng bn n vic nh
Hung N na.

Qu B lm thi th H ng. Thi Hiu Vn, c ngi ni ng l ngi hin. Hiu Vn cho
mi vo mun cho lm Ng s i phu. Li c ngi ni ng ta mnh m, khi say th bng
bnh kh gn. Qu B n, ti nh khch x mt thng, b bi chc. Qu B nhn y tin
ln ni:

- Thn khng c cng lao. Trm c b h thng n, ch ti H ng, b h v c gi
thn, chc l c ngi la di b h v thn. Nay thn n, khng c lm vic g li bi min
m v. iu ny chc l c ngi gian thn. B h v mt ngi khe m gi thn n, li v mt
ngi ch m cho thn i, thn s nhng ngi c kin thc trong thin h nghe th c th d
bit b h l ngi nh th no.

Nh vua im lng, thn. Mt hi lu, ni:

- H ng l qun gn kinh ca trm, cho nn ring triu nh ngi v thi.

B t gi v ni lm quan c.

To Khu Sinh ngi nc S l bin s, my ln mn quyn th ca nhng ngi sang
kim tin, th bn qu nhn Triu ng(4) chi thn vi u Trng Qun. Qu B nghe thy
th gi th can u Trng Qun:

- Ti nghe ni To Khu Sinh khng phi l bc trng gi, ng ch chi vi hn.

n khi To Khu Sinh v, mun c th tin c ca u Trng Qun ra mt Qu B.
u Trng Qun ni:

- Qu tng qun khng thch tc h, tc h ch c n!


To Khu c mt mc xin cho c th ri i. To Khu cho ngi mang th n trc. Qu
nhin Qu B c gin, i To Khu. To Khu n lin vi cho Qu B, ni:

- Ngn ng nc S ni: c trm cn vng khng bng mt li ca Qu B. Tc h lm
sao c ci ting y gia min Lng, S? V chng ti l ngi S, tc h cng l ngi S,
ti nu cao ci danh ca tc h trong thin h, chng l khng c cng lao g sao? Ti sao tc
h c tuyt ti gay gt n th?

Qu B bn v vy rt vui lng, gi li my thng lm thng khch, dng hu l tin. S d
danh ting Qu B cng ni l do To Khu Sinh truyn b vy.

Em trai Qu B l Qu Tm ni ting dng cm nht Quan Trung, i i vi ngi ta rt cung
knh, cn thn, tnh ngha hip, trong vng my ngn dm, k s u tranh nhau cht cho ng
ta. C ln git ngi, trn n t Ng n nu ti nh Vin T, xem Vin T nh bc anh, xem
bn Qun Phu, Tch Phc(5) nh em. C ln lm trung t m, trung y Cht khng dm
khng ly l i x. Nhng ngi tr tui thng li dng ci tn ca Tm hnh s. Lc by
gi Qu Tm v B ni ting Quan Trung, mt ngi v dng cm, mt ngi v tn cn trong
ngn ng(6).

Cu ca Qu B l nh Cng lm tng S. nh Cng theo Hng V ui nh v lm khn
qun Cao T pha Ty Bnh Thnh. Binh kh ngn chm nhau, Cao T nguy cp quay li ni
vi nh Cng:

- Hai ngi hin sao li lm khn nhc nhau?

nh Cng bn dn qun v. Hn Vng nh vy c thot. n khi Hng Vng b dit,
nh Cng yt kin Cao T. Cao T em nh Cng ra rn trong qun, ni:

- nh Cng lm ti Hng Vng m bt trung, ngi lm cho Hng Vng mt thin h l
nh Cng!

Bn chm nh Cng, ni:

- Khin ch k lm ti i sau ch bt chc nh Cng.

2. Loan B l ngi Lng. Khi Lng Vng l Bnh Vit cn lm ngi dn; thng chi vi
B cng khn qua T lm thu nh bn ru. c my nm, Bnh Vit b i n m C
D lm cp, cn B th b ngi ta cp bn lm n t Yn. B tr th cho ch nh mnh,
tng Yn l Tang cho lm y. V sau, Tang lm Yn Vng, cho B lm tng.
n khi Tang lm phn, Hn nh Yn bt B lm t binh. Lng Vng l Bnh Vit nghe
vy, ni vi nh vua, xin chuc B lm i phu Lng.

Bnh Vit sai B i s T. B cha v th Hn cho gi Bnh Vit buc ti mu phn git ba
h. Sau bu u Bnh Vit di thnh Lc Dng: Li chiu ni: Ai c gan thu lim hay
xem th bt ngay

B T v bo cng vic di u Bnh Vit, cng v khc. Bn th li bt B bo ln. Nh
vua gi B n mng:

- My theo Bnh Vit lm phn phi khng? Ta cm khng ai c khm lim, my mt mnh
cng hn m khc, r rng l my theo Vit lm phn.

Gic dem nu. Lc ang a B n vc nc si. B quay li ni:

- Cho ni mt li ri s cht.

Nh vua ni:

- Ngi ni g?

B ni:

- Khi vua ang bi nguy khn Bnh Thnh, b bi trn gia min Hunh Dng, Thnh Cao,
nhng Hng Vng vn khng sao i v hng Ty ch l c Bnh Vit t Lng cng hp
tung vi Hn lm kh cho S. Trong lc by gi Bnh Vng ch cn nghing v mt bn theo
S th Hn b dit, theo Hn th S b dit. V chng khi gp nhau Cai H, nu khng c
Bnh Vit th h Hng cha n ni mt. Thin h nh, Bnh Vng c cht ph, nhn
t phong cng l mun truyn n vn i. Nay b h mi mt ln bo Lng em binh n,
Bnh Vng b bnh khng i c th m b h nghi cho l phn. Ti phn cha thy, ly
iu vn vt git, s cng thn ai cng t cho mnh s nguy. Nay Bnh Vng cht thn
sng cng khng bng cht, xin chu nu.

Nh vua bn tha ti cho B, cho lm y.

Trong thi Hiu Vn, B lm tng quc Yn, lm n tng qun. B bn ni:

- Khn cng m khng nhc n thn, nht mt ch th khng phi l ngi; ph qu m khng
lm c tha thch mun th khng phi l hin.

Do , ai c n c vi mnh th B bo n hu; ai c on vi mnh th B ly lut php git hi.
Khi qun Ng lm phn. B c qun cng nn c phong l D Hu, sau li lm tng quc
nc Yn. Gia t Yn v T u lm sinh t thi Loan B, gi l n Loan Cng. B cht
nm th nm i Cnh (nm 145 trc Cng nguyn). Con l Bn tp tc cha lm thi
thng. V lc t t tn miu khng dng sc vt ng nghi thc nn nc b mt.

3. Thi s cng ni:

Trc ci kh khi anh hng ca Hng V m Qu B vn ni ting dng mnh S, thn
nhiu ln dit ch, ginh ly c dch, c th gi l trng s. Th nhng b hnh, chu lm n l
cho ngi ta m khng cht. Sao m hn vy? Ngi y chc t ph ti mnh cho nn chu nhc
m khng xu h, mun tr ci ti ca mnh cha dng ht vy. Cho nn rt cuc lm danh
tng ca Hn. Ngi hin thc bit trng ci cht(7). Hng nng hu, v l hn h cm khi t
st khng phi c can m u. H khng ngh c k g khc thi! Loan B khc Bnh
Vit, nhy vo vc nc si nh v nh. Ngi y thc bit ch phi cht khng xem trng ci
cht. D ngi lit s thi xa cng lm sao hn c.

............................................................................

(l) Xem Du hip lit truyn.

(2) Cha v anh Ng T T b S Bnh Vng git. T T b trn sang Ng em qun nh tan
qun S ly roi qut thy Bnh Vng cho h cn gin. y ni qut trn m l ni bng.

(3) ni: chu khut phc, co trc u lm n l.

(4) Triu ng l hon quan tn l m; nhn v tc gi king tn cha nn tc gi vit ng.

(5) Xem Ngy K Hu, V An Hu lit truyn.

(6) Nguyn vn: Mt ngi v dng, mt ngi v . ni Qu B l lm.

(7) Tc gi mn Qu B m by t tm s ca mnh: Qu B ni ting trng s nhng chu lm
n l khng t st, khng phi l hn nht. C nhiu ci cht khc nhau. C ci cht ca lit s
nh Loan B nhy vo vc nc si nh v nh, c ci cht, v khng c ng thot ca bn
nng hu, v l.

o0o


Trng Thch Chi, Phng ng Lit Truyn -

nh y (l) Trng Thch Chi l ngi Dng, tn t l Qu. Thch Chi c ngi anh l
Trng cng mt nh. Thch Chi nh giu c c lm k lang (2) th Hiu Vn . Mi nm
khng c thng, khng ai bit ting. Thch Chi ni:

- Lm quan lu, gim bt s nghip ca anh Trng khng thch.

mun xin t quan v nh. Trung lang tng l Vin ng bit ng hin, tic ng b quan, bn
xin i Thch Chi i lm chc yt gi (3). Sau khi vo chu xong, Thch Chi nhn y trnh by
nhng vic nn lm trc mt nh vua. Vn ni:

- Ni thp thi ch ni chuyn cao xa, ni vic ngy nay c th lm c.

Thch Chi bn ni vic gia thi Tn, Hn ti sao Tn li mt m Hn li ni ln. Ni mt hi
lu, Vn khen hay, bn cho Thch Chi lm yt gi bc xa (4).

Thch Chi theo vua i n ni nui h trong vn nh vua. Nh vua hi vin y coi vn
Thng Lm v s chim chc th vt ghi vo s l bao nhiu. Hi hn mi cu, vin y nhn
quanh nhn qun khng tr li c. Ngi coi chung h bn cnh thay vin y tr li nh
vua rt y v s chim chc, th vt; nh vua hi l tr li ngay, thao thao bt tuyt. Vn
ni:

- Lm quan h li khng nn nh th sao! Vin y khng nh cy c.

Bn ra lnh Thch Chi cho ngi gi chung h lm quan coi vn Thng Lm. Mt hi lu
sau Thch Chi tin ln ni:

- B h cho Ging Hu Chu Bt l ngi nh th no?

Nh vua ni:

- ng ta l ngi trng gi.

Thch Chi li hi:

- ng Dng Hu Trng Tng Nh l ngi nh th no?

Nh vua li ni:

- L ngi trng gi.

Thch Chi ni:

- Ging Hu v ng Dng Hu c khen l trng gi, nhng hai ngi ny bn cng vic
th thng khng ni ra li, h c phi hc anh gi chung h khua mi ma mp u! V
chng, nh Tn v tin dng bn th li, bn th li ua nhau v mt nghim ngt, gt gao cho l
gii. Nhng ci t l ch ch lo n cu vn sung ch khng c lng thng xt thc s ca
con ngi. V vy, nh Tn khng nghe ni n sai lm ca mnh, dn d cho n i Nh Th,
thin h suy sp. Nay b h cho rng ngi gi chung h n ni lu lot m cho thng vt
bc, thn s thin h ua nhau bt chc, tranh nhau v ch n ni lu lot m khng c thc
cht. V chng, di m b trn cm ha cn nhanh hn bng v ting vang, vic thng pht
khng th khng cn thn.

Vn ni:

- Phi.

Bn thi khng cho ngi coi chung h lm quan. Nh vua ln xe gi Thch Chi cng ngi. Xe
i chm ri, nh vua hi nhng vic t i Tn. Thch Chi ni thc tt c. n cung, nh vua
cho Thch Chi lm cng xa lnh (5).

c t lu, thi t v Lng Vng cng i xe vo triu, khng xung xe ca T m. Thch
Chi bn ui theo ngn thi t v Lng Vng khng cho vo ca in. Sau , tu ln hc h
v ti bt knh, khng xung xe ca cng. Bc thi hu (6) nghe tin y, Vn ct m t li,
ni:

- Ta khng cn thn trong vic dy con.

Bc thi hu bn sai s mang chiu tha li cho thi t v Lng Vng, sau h mi c vo.
Vn v vy cho Thch Chi l ngi k l, cho lm trung i phu.

t lu sau, Thch Chi lm n trung lang tng, theo vua n B Lng. Nh vua ln m sng
pha Bc.

By gi Thn phu nhn i theo, nh vua ch ng Tn Phong cho Thn phu nhn ni:

- ng ny i Hm an y (7)!

Vua sai Thn phu nhn gy n st, nh vua ht theo ting n, su thm khin ngi bun
nh. Nh vua quay li ni vi cc quan:

- Than i! Ly ni Bc Sn lm quch, ly t lt trong, ly sn pht gn li th cn ai ng
n c (8)!

Cc quan hu u ni:

- Phi.

Thch Chi tin ln ni:

- Nu trong y c ci m ngi ta thch th d l linh cu hn bng c hn ni Nam Sn cng
b ngi ta soi; nu trong khng c g ngi ta thch th d khng c quch bng cng
khng c g phi lo!

Vn khen phi. Sau phong Thch Chi lm nh y

t lu sau, nh vua i ra khi cu Trung V. C mt ngi di cu chy ra, nga, xe loan ca
nh vua hong s. Vua lin sai qun k bt giao cho nh y.

Thch Chi tra hi bit ngi kia huyn n, nghe xe nga nh vua li nn np di cu. Mt
hi lu cho rng vua i qua, ngi y lin ra th thy xe nga nh vua, cho nn b chy
thi. nh y tu ln: mt ngi phm vo li i nh vua nh pht tin. Vn gin ni:

- Ngi ny t mnh lm cho con nga ca ta hong s. Cng may nga ta hin lnh, ch nu
gp con nga khc th chng lm xe, khin ta b thng sao y th m nh y li x pht
tin !

Thch Chi ni:

- Php lut l chung cho nh vua cng nh mi ngi. Nay php lut nh vy m li thay i
lm cho nng th khng c dn tin. V chng, lc by gi, nu nh vua git ngay hn th thi.
Ch giao cho nh y, nh y l ngi cm cn ny mc cho thin h. Nu nghing v mt
bn th nhng ngi thi hnh php lut trong thin h u theo m ty thm bt, dn cn
bit t tay chn vo u? Ci xin b h xt cho?

Mt hi lu, vua ni:

- nh y th phi nh th.

Sau , c ngi n trm ci vng ngc trc ch ngi miu Cao , b bt. Vn gin
giao cho nh y tr ti. Thch Chi cn c theo php lut tu, ngi n trm nhng vt dng
trong tng miu ca vua phi chm ngoi ch.

Nh vua c gin, ni:

- Hn v o, n trm miu tin , ta giao cho nh y l mun nh y git c h hn,
nay nh ngi theo lut tu th khng phi l ci mun tn knh ni tng miu ca ta.

Thch Chi ct m, u trn t li ni:

- Php lut nh th l . V li, cng l ti ht c nhng phi theo ch s l nghch hay thun
phn bit nng nh. Nay hn n trm tng miu m git c h hn i th nu nh trong
mun mt c mt tn ngu dn ly mt nm t Trng Lng (9), lc by gi b h bit ly g
m tr ti thm na?

Mt hi lu, Vn ni vi thi hu v cho nh y l phi. Lc by gi in Hu Chu A Phu
lm trung y v Sn Hu Vng im Khai lm tng quc nc Lng thy Thch Chi xt
x cng bnh nn kt lm bn thn. V vy Trng nh y c thin h khen ngi.

V sau Vn mt, Cnh ln ngi. Thch Chi s co bnh, mun t quan v v s b git
n ni. ng ta mun yt kin nh vua t li nhng cha bit lm sao. Thch Chi dng
mu k ca Vng Sinh, rt cc yt kin nh vua, t ti. Cnh khng bt li.

Vng Sinh l mt ngi n s thch ni v Hong , Lo T. C ln c triu vo triu nh,
cc tam cng v cu khanh u ng dy. Vng Sinh l ngi gi, ni:

- Ti tt giy.

Quay li bo Trng nh y:

- Buc giy cho ti.

Thch Chi qu xung buc giy. Sau y, c ngi bo Vng Sinh:

- Ti sao ring ng li lm nhc Trng nh y triu nh bt ng ta buc giy?

Vng Sinh ni:

- Ti gi v hn, t ngh rng sut i chng gip c g cho Trng nh y. Trng nh y
hin nay l v quan c danh trong thin h. Ti c nhn y lm nhc nh y, bt ng ta qu
xung buc giy l mun cao ng ta.

Cc quan nghe vy, cho Vng Sinh l ngi hin v knh trng Trng nh y. Trng nh
y th Cnh hn mt nm lm tng quc ca Hoi Nam Vng, v ch trc kia c li lm.
Mi v sau, Thch Chi cht, con l Trng Chi, t l Trng Cng lm quan n i phu xin
thi, cho rng mnh khng th a dua sng theo th tc nn sut i khng lm quan.

2. ng ca Phng ng l ngi nc Triu, n i cha di n t i. Khi nh Hn ni
ln, di n An Lng. ng ni ting v c hiu, c c lm ngi cm u cc trung lang
th. ng th Vn , Vn i xe qua hi ng:

- Ti sao c li lm trung lang? Nh u?

ng c theo thc m tu. Vn ni:

- Khi t i, ta thng n cm ca ngi quan coi vic n ung l Cao Kh, ng ta my ln
ni vi ta rng L T, tng nc Triu (10), l ngi hin, nh gn C Lc. Nay mi khi n
cm ta vn thng nh n C Lc. C c bit ng ta khng?

- Cng khng bng Lim Pha, L Mc lm tng.

- Ti sao bit?

- ng ca thn khi Triu coi mt i qun, chi thn vi L Mc. Cha ca thn vn lm tng
quc nc i chi thn vi tng nc Triu l L T nn bit ng ta l ngi nh th no.

Nh vua nghe ni n Lim Pha, L Mc ly lm cao hng v i m ni:

- Than i? Ta khng c Lim Pha, L Mc dng lm tng. Nu c th ta lo g qun Hung
N?

ng ni:

- Thn s b h tuy c Lim Pha, L Mc cng khng dng c.

Nh vua ni gin, ng dy i vo cung cm.

Mt hi lu sau, nh vua cho gi ng vo trch:

- Ti sao ng li lm nhc ta trc mt mi ngi, ng khng c dp no khc na ?

ng tu:

- K hn mn ny vn khng bit king d.

Lc by gi qun Hung N mi em i qun xm nhp huyn Chiu Na, git y t Bc a
l Ngang. Nh vua ang lo lng v gic H nn cui cng li hi ng:

- Ti sao ng bit ta khng th dng Lim Pha, L Mc c?

ng tu:

- Thn nghe ni cc vua thi thng c khi no sai tng th qu xung y trc bnh xe ni:
Vic trong kinh th qu nhn quyt nh; vic ngoi kinh th tng qun quyt nh.
Vic cng qun, khen thng ban tc, u do tng qun quyt nh ngoi, khi no v mi
tu li. iu khng phi li ni sung (11). Ngi ng ca thn ni L Mc khi lm tng
nc Triu, bin gii, thu ch u t tin dng nui qun s; vic khen thng u
quyt nh ngoi, trong triu khng cn tr. Nh vua ch giao vic chnh ct sao lm trn trch
nhim, cho nn L Mc mi c th tr ht ti nng, tr tu ca mnh chn mt nghn ba trm c
xe, mt vn ba nghn qun k bn tn, mi vn dng s (12). V vy cho nn pha Bc nh
ui c Thin Vu, ph c ng H, dit c an Lm (13); pha Ty chng li nc Tn
mnh, pha Nam gip nc Hn, nc Ngy. Trong thi by gi, nc Triu gn nh xng
b. Sau , gp lc vua Triu l Thin ln ngi, ngi m l con ht. Thin nghe li Quch Khai
gim pha, cui cng git L Mc. Sai Nhn T thay th. V vy cho nn binh b ph tan, qun s
b chy, vua nc Triu b nc Tn bt v nc b tiu dit. Nay thn trm nghe Ngy Thng
lm thi th Vn Trung, tt c thu ch u dng i tn khch, thuc h v tng s, cho
nn qun Hung N trnh xa khng n gn bin gii Vn Trung. Qun ch c mt ln vo,
Thng em xe v qun k nh, git rt nhiu ch (14). S tt u l con em ca dn, di b
vic cy cy ra lm lnh, lm sao bit c giy t s sch! Sut ngy h ra sc chin u chm
u hoc bt sng qun ch. Nhng khi bo cng ln cho qun doanh h ni mt li khng hp
th bn quan vn li ly lut php bt b nn khng c thng. Cn bn quan vn dng php
tc bt b ngi ta th li c tin dng. Thn ngu dt cho rng lut php ca b h qu sng
sut, thng qu nh, pht qu nng. V chng, s d thi th Vn Trung Ngy Thng phm
ti l v s th cp bo cng ln so vi s thc thiu su ci (15). B h giao ng ta cho quan li
xt, trut quan tc bt ng ta chu kh dch mt nm. C th m xt th b h tuy c Lim
Pha, L Mc cng khng dng c. Thn qu tht l ngu, xc phm n iu phi king phi
trnh, ti ng cht, ti ng cht!

Vn vui lng. Hm y sai Phng ng cm c tit tha Ngy Thng, li cho lm quan th
Vn Trung. Nh vua li cho ng lm xa k y coi cc trung y v qun lnh nh bng xe
cc ni.

Nm th by, Cnh ln ngi, cho ng lm tng quc nc S. ng xin thi, V
ln ngi cu ngi hin ti, ngi ta c Phng ng. Lc by gi ng hn chn mi tui,
khng th lm quan c na, nh vua bn cho con ca ng l Phng Toi lm quan lang.

Toi tn t l Vng Tn, cng l mt k s t c chi thn vi ti (16).

3. Thi s cng ni:

Trng Cng ni v bc trng gi, gi php lut khng a dua theo nh vua (17). Phng Cng
bn v tng sy tht th v lm sao! Tht th v lm sao (18)! Ngn ng ni: Khng bit ngi
y th hy nhn bn ngi y. Vic hai ngi bn lun tn tng c th ghi vo s sch triu
nh.

Kinh Th ni: Khng thin khng ng, o vua rng ri, cng ng khng thin, o vua
cng bnh(19).

Trng Cng, Phng Cng cng gn c nh vy (20).

....................................................................

(1). nh y l chc quan cao nht v t php.

(2). Chc coi cng.

(3). Chc quan lo vic tip khch.

(4). Cm u cc yt gi.

(5). Chc quan coi ca T m.

(6). M ca Vn .

(7). Thn phu nhn ngi Hm an.

(8). ni ng n linh cu.

(9). M ca Hn Cao T.

(10). V Phng ng ni mnh l ngi nc Triu nn Vn ni chuyn v tng nc
Triu.

(11). Tr xung gii thch ti sao khng phi l li ni sung.

(12). Nguyn vn: dng s ng thng trm cn vng.

(13). Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.

(14). Vic lm ging nh L Mc.

(15). Thng pht khc vua Triu xa i vi L Mc.

(16). Vi tc gi.

(17). Cu ny ni v vic Trng Thch Chi bn lun v bc trng gi nh Chu Bt.

(18). Nhc hai ln v tc gi rt tn thng.

(19). Kinh Th, thin Hng Phm. ni nu khng thin lch v khng b phi th o nh vua
rng ri khoan dung li cng bnh. Tc gi ca ngi Trng Thch Chi v Phng ng chnh
trc.

(20). Ghp Trng Thch Chi v Phng ng vo mt truyn, tc gi mun ca ngi nhng con
ngi mun ni cho nh vua bit s thc d s thc y khng lm nh vua p lng. y tc
gi cng c t ng.

o0o


Ngy K, V An Hu Lit Truyn -

N gy K Hu u Anh l con ngi anh ch bc ca Hiu Vn hong hu. Cha ng i i
t Quan Tm, thch tn khch. Trong thi Hiu Vn, u Anh lm tha tng nc Ng, b
bnh nn thi. Khi Hiu Cnh mi ln ngi, Anh lm thim s (1), Lng Hiu Vng l em
ca Hiu Cnh, c m l u thi hu yu. Lng Hiu Vng vo chu, n tic ung ru
theo l anh em. Lc by gi nh vua cha lp thi t. Ung ru say, nh vua ung dung ni:

- Sau khi mt, ta s truyn ngi cho Lng Vng.

Thi hu mng r, u Anh gi chn ru tin v pha trc dng ln nh vua ni:

- Thin h l thin h ca Cao T, cha truyn con ni l iu nh Hn giao c. Ti sao
b h li c th t tin truyn cho Lng Vng

Thi hu v vy ght u Anh, u Anh cng cho chc quan ca mnh l nh, nhn c bnh xin
thi. Thi hu gch s tn u Anh trong s ra vo ca cung khng cho vo triu yt.

Nm th ba i Hiu Cnh (nm 154 trc Cng nguyn), nc Ng, nc S lm phn (2),
nh vua xt trong tn tht v nhng ngi h u (3) khng ai gii bng u Anh nn mun
mi Anh. Anh vo yt kin, mn c bnh hon t chi ni mnh khng sc. Thi hu cng
thn. By gi nh vua ni:

- Ngy nay thin h ang gp chuyn nguy cp, l no Vng Tn (4) li nhng chc y hay
sao?

Bn cho Anh lm i tng qun cho mt ngn cn vng. anh bn ni:

- Vin ng, Loan B (5) l nhng vin tng c danh v nhng k s c ti hin nay v nh, nn
dng h.

c nh vua cho bao nhiu vng, Anh u by ngoi hnh lang, di mi ca, thy cc tng
s i qua lin bo h ly m dng, khng cho vng vo nh.

u Anh gi t Hunh Dng, cai qun qun T v Triu. Sau khi qun by nc b tiu
dit, Anh c phong lm, Ngy K Hu. Bn du s, tn khch tranh nhau theo Ngy K Hu.
Trong thi Hiu Cnh mi khi ra triu bn vic ln, nhng ngi c phong hu khng ai dm
xem mnh ngang hng vi iu Hu (6) v Ngy K Hu.

Nm th t i Hiu Cnh (153 trc Cng nguyn) lp thi t Lt, sai Ngy K Hu lm thi
ph ca thi t.

Nm th by i Hiu Cnh. Lt thi t b trut, Ngy K my ln can ngn khng c. Ngy
K co bnh rt lui v n chn ni pha Nam Lam in my thng. Cc tn khch, bin s
khuyn ng, nhng khng ai lm cho ng tr v triu. Cao Toi ngi nc Lng bn ni vi
Ngy K:

- Ngi c th lm cho tng qun giu sang l nh vua, ngi c th lm tng qun thnh
ngi thn tn ca triu nh l thi hu. Nay tng qun lm thi ph thi t, thi t b ph
trut, tng qun khng can ngn c; can ngn khng c, li khng dm cht, rt lui
co bnh m gi nc Triu lui v ni nhn dt khng chu vo triu. Nu cn c vo s vic m
xem th l tng qun mun nu ln ci sai lm ca nh vua, nh c hai cung u gin tng
qun th v con s chng cn sng st c u.

Ngy K Hu cho l phi, bn ng dy vo triu nh c.

o Hu (7) thi lm tha tng. u thi hu my ln tin c Ngy K Hu. Hiu Cnh
ni:

- Thi hu cho ti tic r diu g, m khng cho Ngy K lm tha tng hay sao? Ngy K l
ngi t ph t c, d khinh sut trong cng vic, kh lng lm tha tng, mt chc v cn
con ngi thn trng.

V vy nh vua khng dng u Anh, m dng Kin Lng Hu l V Uyn lm tha tng.

2. V An Hu in Phn l ngi em cng m vi hong hu vua Hiu Cnh, sinh Trng
Lng. Lc Ngy K Hu lm i tng qun, thnh t th Phn lm quan lang cha c qu
trng, thng qua li hu ru nh Ngy K, qu xung ng ln nh bn con chu vy.

n cui i Hiu Cnh, Phn cng c vua yu qu, lm thi trung i phu. Phn c ti ni
nng, bin lun, hc vn t c. Vng thi hu l ngi hin. Khi Hiu Cnh mt, lin trong
ngy y thi t c lp ln ni ngi. Hong thi hu thay vua tr v, thng dng k ca bn tn
khch ca in Phn trn p v v v dn chng. Em ca Phn l in Thng, v l em thi
hu, cho nn Hiu Cnh lm vua c ba nm th Phn c phong lm V An Hu, Thng
c phong lm Chu Dng Hu.

Lc u V An Hu tng rng mnh s c lm tha tng nn khim tn vi cc tn khch,
tin c cc danh s, ngi no nh th mi ra lm quan mun p o cc quan vn v theo
Ngy K. Nm th nht nin hiu Kin Nguyn (nm 140 trc Cng nguyn) (8) tha tng
Uyn b bnh nn thi khng lm na, nh vua bn vic c ngi lm tha tng v thi y.
Tch Phc ni vi V An Hu:

- Ngy K lu nay c tn qu, k s trong thin h vn theo ng ta. Nay tng qun mi ni
ln cha bng Ngy K. Nu nh hong thng cho tng qun lm tha tng th c nhng
cho Ngy K. Ngy K lm tha tng th tng qun th no cng lm thi y, Thi y v tha
tng cng tn qu nh nhau thi. Ngi li c ting nhng cho ngi hin.

V An Hu em iu ni bng ni gi vi thi hu thi hu ni li vi nh vua. Kt qu
Ngy K Hu c lm tha tng v V An Hu lm thi y. Tch Phc mng Ngy K Hu,
nhn y c li khuyn:

- Ngi tnh yu ngi thin, ght ngi c. Nay ngi thin khen ngi cho nn ngi lm n
tha tng nhng ngi li ght ngi c m ngi c li ng, th no h cng gim pha ngi.
Nu c th bao dung c c hai hng ngi th ngi s c lm lu; nu khng ngi s b
ngi ta gim pha m ri b a v tha tng.

Ngy K khng nghe.

Ngy K v V An u thch o Nho (9), tin c Triu Qun lm ng s i phu, Vng Tang
lm lang trung lnh, n L Thn Cng. Mun t nh minh ng (10), khin ch hu v nc
ca mnh (11), b vic cm ra vo ca i, lm cc l phc theo php tc, nu r thin h thi
bnh. Ngy K xt nhng ngi h u v h tn tht, ai phm hnh km th gch tn trong
s. Lc by gi nhng ngi h ngoi u lm tc hu, cc v hu u ly cng cha, khng ai
mun v nc. V vy ngi ta ngy ngy gim pha vi u thi hu. Thi hu thch thuyt ca
Hong , Lo T, tri li bn Ngy K, V An, Triu Qun, Vng Tang li mun suy tn
Nho gio dm o gio. V vy u thi hu cng khng thch bn Ngy K.

Nm th hai nin hiu Kin Nguyn (nm 139 trc Cng nguyn) ng s i phu l Triu
Qun xin ng tu cng vic vi ng cung (12). u thi hu gin lm, bn ph trut bn Triu
Qun, Vng Tang v bi tha tng, thi y cho Bch Ch Hu l Ha Xng lm tha tng.
V Cng Hu l Trang Thanh ch lm ng s i phu. Ngy K, V An v vy vn gi tc
hu m v nh.

V An Hu tuy khng lm quan, nhng nh Vng thi hu (13) nn c tin yu, my ln bn
cng vic u c kt qu.

Cc qun li v k s ham th li u b Ngy K theo V An. V An ngy cng kiu cng.

Nm th su nin hiu Kin Nguyn (nm 135 trc Cng nguyn). u thi hu cht, tha
tng l Xng, ng s i phu l Thanh ch b bi v khng lo vic tang. Nh vua cho V An
Hu in Phn lm tha tng, cho quan i t nng Hn An Quc lm ng s i phu. K s
trong thin h, cc quan cc nc v ch hu li cng xu ph V An. V An mt my xu x
nhng li c tn qu. ng ta cho rng ch hu nhiu ngi ln tui, nh vua th mi ln ngi,
tui cn nh (14), mnh nh l ngi thn thch nn c lm tha tng kinh, nu khng
dng nghi l bt h phi nht nht phc tng mnh th thin h khng s.

Lc by gi tha tng vo tu, ngi ni chuyn sut bui, ni g cng c nh vua nghe theo.
C ln tin c ngi ta t ch cha lm g ln n lm chc quan hai nghn thch, quyn ln t
c nh vua. Nh vua ni:

- ng b nhim quan li xong cha? Ti cng mun b nhim quan li y.

C ln Phn xin t ca nha mn m rng thm nh ca ca mnh, nh vua ni gin ni:.

- Sao ng khng ly lun c kho v kh cho ri.

Sau , ng ta mi bt xin x.

C ln in Phn mi tn khch ung ru ngi anh l Ci Hu ngi ngonh mt v hng
Nam cn mnh ngi ngonh mt v hng ng (15). ng ta cho rng mnh lm tha tng
nh Hn l gi a v cao, khng th v ch anh em m gim bt s tn qu. V vy An V cng
kiu ngo, sa sang nh ca p hn tt c cc ch hu. Rung vn u ht sc mu m cn
nhng ngi i cc ch cc qun huyn mua cc sn vt v th gp nhau tng on ngoi
ng. Trc nh by chung trng, t c khc chin (16). phng sau, n b k n hng
trm. Ch hu mang vng, ngc, ch, nga chi n biu khng k xit.

Ngy K khng cn u thi hu (17) nn cng khng c dng, khng c th lc. Tn khch
dn dn i thi , t ra kiu ngo. Ch c mt mnh Qun tng qun vn i x nh c.
Ngy K thng ngy lm l khng vui, ch chi thn vi mt mnh Qun tng qun.

3. Qun tng qun tn l Phu ngi huyn Dnh m. Cha Phu l Trng Mnh c ln lm
mn h ca Dnh m Hu Qun Anh. Mnh c yu qu, do c tin c lm n chc
quan hai nghn thch. Mnh ly h Qun, gi l Qun Mnh.

Trong thi Ng, S lm phn, Dnh m Hu Qun H lm tng qun di quyn ca thi
y, mi Qun Mnh lm hiu y. Phu em mt ngn ngi theo cha. Qun Mnh tui gi, Dnh
m Hu c ni mi Mnh mi c dng. V th Mnh bc bi khng bng lng. Lc chin u
Mnh thng xng vo ni qun ch mnh (18) v cui cng cht gia qun Ng.

Theo php lnh trong qun, nu cha con cng tng qun c ngi cht th ngi cn sng c
th mang hi ct v. Qun Phu khng chu v lo vic chn ct, khng khi ni:

- Xin ly u ca Ng Vng hay u ca tng qun nc Ng tr th cho cha.

Qun Phu bn mang o gip, cm gio, chn nhng trng s trong qun i m mnh quen bit,
ngi tnh nguyn i theo c my chc. Nhng khi ra khi ca thnh khng ai dm tin ln.
Ch c hai ngi v mi my ngi tng n (19) phi nga vo trong qun ca Ng, n di c
i tng ca Ng, git v lm b thng my chc ngi, khng tin ln c na, h li phi
nga v, khi vo thnh ca Hn th nhng ngi tng n u cht ht ch cn mt qun k i
theo. Phu b hn mi vt thng nng, may c th thuc qu gi ngn vng mi khi cht.

Thng tch mi hi bt. Phu li xin vi tng qun:

- Ti bit thm ng ngch trong thnh ca qun Ng, xin cho ti i ln na.

Tng qun khen ngi lng can m ngha kh ca Phu, nhng s Phu cht mt nn ni vi thi
y. Thi y bn c sc can ngn. Sau khi qun Ng b ph, Qun Phu v vy ni ting trong
thin h.

Dnh m Hu ni vi nh vua, nh vua cho Phu lm trung lang tng. c my thng, phm
sai lm thi khng lm quan.

Sau nh Trng An, nhng ngi giu sang Trng An khng ai khng khen ngi Phu.

Thi Hiu Cnh, Phu lm n tha tng nc i. Khi Hiu Cnh mt, Kim thng (20) mi
ln ngi cho rng Hoi Dng l ni then cht trong thin h; qun mnh t tp y nn cho
Qun Phu n lm thi th Hoi Dng. Nm th nht mn hiu Kin Nguyn, Phu v kinh lm
thi bc. Nm th hai Phu ung ru cung Trng Lc vi v y l u Ph, hai ngi ci
nhau khng ai chu ai. Phu say, nh Ph, Ph l hng em ca u thi hu. Nh vua s u
thi hu git Phu nn di Phu i lm tha tng nc Yn. c my nm, phm li, b quan
v, nh Trng An.

Qun Phu l ngi cng trc, ung ru say th hung hng, khng thch ngi ta nnh trc
mt. i vi nhng ngi bn ngoi nh vua, c th lc hn mnh, khng mun dng l i x
vi mnh th th no Phu cng tranh hn vi h; tri li i vi nhng k s km mnh th cng
ngho hn th Phu cng knh trng, coi ngang hng. ni t tp ng ngi, Phu tin c
nhng ngi hu bi. K s cng v vy khen ngi ng ta.

Tnh Phu khng thch vn hc, thch ngha hip. Mt khi vi ai th nht nh lm. Nhng
ngi Phu i li ton l hng ho kit hay nhng bn i gian, i c. Nh Phu giu c n my
ngn lng vng, khch n mi ngy ngt trm ngi. H hng khch kha cp ot rung
vn, ao h, p tranh quyn ginh li cho mnh, honh hnh Dnh Xuyn. Tr con Dnh
Xuyn c bi ht: Nc Dnh Xuyn trong h Qun c vinh; nc Dnh Xuyn c, h Qun
b git c gia tc.

Tuy Qun Phu nh giu nhng v mt th lc nn cc quan khanh, tng, th trung, khch kha
ngy cng t n chi. n khi tht th, Ngy K Hu cng mun da vo Qun Phu che ch
cho nhau v gt b nhng ngi trc kia hm m nhng sau b mnh. Qun Phu cng da vo
Ngy K c i li vi cc lit hu, tn tht, ng cao danh ting ca mnh. Hai ngi
nng nhau, tn trng nhau, chi vi nhau nh cha vi con rt l vui v, khng lc no chn,
ch tic bit nhau qu mun.

Qun Phu c tang, qua nh tha tng. Tha tng ung dung ni:

- Ta mun cng Trng Nh (21) sang nh Ngy K Hu nhng Trng Nh li c tang.

Qun Phu ni:

- Tng qun h c n thm Ngy K Hu, th Phu ny u dm v chuyn c tang m t chi.
Ti xin ni li vi Ngy K Hu chun b ru tht, tng qun sng mai s n.

V An bng lng. Qun Phu ni li vi Ngy K Hu tt c nhng iu V An Hu ni. Ngy
K cng v mua thm ru tht ban m qut tc, dy sm sp t cho n sng. T tng sng
sai y t ng chc ngoi ca. Mi n tra tha tng vn khng n. Ngy K ni vi
Qun Phu:

- Tha tng qun hay sao?

Qun Phu bc mnh ni:

- Phu xin khng ngi c tang phc n mi, th no ng ta cng n.

Phu bn ln xe nga, thn hnh i n tha tng. Trc y tha tng ch ni a vi Qun
Phu thi ch thc ra khng c n. Khi Qun Phu n ca, tha tng cn ang nm trn
ging. Qun Phu bn vo gp mt, ni:

- Hm qua tng qun c ha n nh Ngy K, v chun b thc n i t sng n gi cha
dm n.

V An kinh ngc xin li:

- Hm qua ti say qun mt nhng iu ni vi Trng Nh.

Bn ln xe i, nhng li i chm ri, Qun Phu li cng ni gin. n khi ung ru say. Qun
Phu ng dy ma, mi tha tng ma. Tha tng khng ng dy, Qun Phu ngi ni xc
phm tha tng. Ngy K bn Qun Phu a i ni khc xin li vi tha tng. Tha tng
ung mi n m rt vui ri tr v (22).

C ln tha tng sai Tch Phc xin Ngy K rung, pha Nam thnh, Ngy K c gin ni:

- Gi ny tuy b b ri, tng qun c tn qu nhng lm sao c th ly th lc cp ca
ti.

Ngy K khng cho. Qun Phu nghe ni ni gin mng Tch Phc. Tch Phc khng mun hai
ngi sinh him khch, nn dng li l khn kho xin li tha tng, ni:

- Ngy K gi sp cht xin chu kh i mt cht.

Sau V An nghe ni Ngy K v Qun Phu gin, khng a rung cho mnh, cng ni gin,
ni:

- Con Ngy K c ln git ngi. Phn ny cu cho n sng. Xa Phn nh Ngy K, Ngy K
mun g cng c, ng ta cn tic my m rung sao? Cn Qun Phu th can d g vo vic
ny! Thi ta chng dm xin rung na u (23).

V vy V An rt on Ngy K, Qun Phu.

Ma xun, nm th t, nin hiu Nguyn Quang (nm 131 trc Cng nguyn) tha tng ni:

- Qun Phu nh Dnh Xuyn honh hnh d qu, dn kh v ng ta, xin lm n.

Nh vua ni:

- l vic ca tha tng, cn xin lm g?

Qun Phu cng lm lt nhng vic kn ca tha tng dng th on gian xo mu li, ly
vng ca Hoi Nam Vng (24) v nhng li ni b mt ca ng ta. Tn khch hai nh can ngn
hai ngi mi thi, on th mi c ci.

Ma h, tha tng ly con gi ca Yn Vng lm phu nhn, c chiu ca thi hu mi lit hu
tn tht n mng. Ngy K Hu gh qua nh Qun Phu, mun r ng ta cng i mng. Qun
Phu t chi ni:

- Phu my ln say ru c li vi tha tng. Tha tng by gi li c him khch vi Phu.

Ngy K ni:

- Vic xong ri.

Bn p Phu cng i. n khi ung ru say, V An ng dy lm l chc th, tt c c ta u
ri khi chiu sp xung ly. n khi Ngy K chc th th ch c nhng ngi quen c ri khi
chiu m thi, cn th ch qu mt chn trn chiu. Qun Phu khng bng lng, ng dy mi
ru n trc mt V An. V An qu trn chiu ni:

- Ti khng ung ht c chn ru.

Phu ni gin ci lt m rng:

- - Tng qun l bc tn qu, xin ung cn chn.

By gi V An khng chu, Phu cm ru n trc mt Lm Nh Hu, lc ny Lm Nh Hu
ang gh tai ni chuyn vi Trnh Bt Thc, li khng ri khi chiu, Phu khng bit trt gin
d ca mnh ln u ai, bn mng Lm Nh Hu:

- ng thng ngy gim Trnh Bt Thc, cho ng ta khng ng mt ng tin, th m hm
nay c ngi trng gi chc th, ng li bt chc bn nhi n, ni th thm bn tai nh vy ?

V An bo Qun Phu:

- ng Trnh v ng L (25) ngi lm v y ca ng cung, ngi lm v y ca ty cung. Nay
ng Trng Nh lm nhc Trnh tng qun trc mt mi ngi, th ng Trng Nh khng n
mt L tng qun hay sao?

Qun Phu ni:

- Hm nay chm u, m vo bng cn bit g Trnh vi L na (26).

Khch kha ng dy gi v i ng dn dn i ra. Ngy K Hu vy tay bo Qun Phu ra. V
An ni gin, ni:

- l ti ca ta lm cho Qun Phu cng kiu ngo.

Bn ra lnh cho qun k gi Qun Phu li. Qun Phu mun ra khng c. Tch Phc ng dy
xin li, c Qun Phu, bo t li. Qun Phu cng ni gin, khng chu xin li. V An bn vy
qun k tri Phu nh khch x, gi ngi trng s vo m bo:

- Hm nay c chiu triu tp nhng ngi tn tht n, Qun Phu mng nhic tn khch, phm
ti bt knh (27) tri nh c tht.

V An bn xt nhng vic lm t trc, sai quan li chia nhau ui bt, h hng h Qun, u
b ti chm ch. Ngy K Hu xu h, xut tin ca, nh tn khch xin h, nhng khng ai
lm sao c. Cc quan li ca V An u l tay chn ca ng ta, h Qun u trn trnh.
Qun Phu b tri cho nn khng lm sao t gic nhng iu m m ca V An.

Ngy K liu mnh tm cch cu Qun Phu, v can Ngy K:

- Qun tng qun c ti vi tha tng, chng li gia nh ca thi hu cn cu lm sao c.

Ngy K Hu ni:

- Tc hu l do ta m c c, nn t ta b n i th cng khng tic g. V chng ta quyt
khng th no cho Qun Trng Nh cht mt mnh cn anh ny sng st.

Bn giu ngi nh, ngm vit th dng ln nh vua. Nh vua lin gi vo, Ngy K k li u
ui vic Qun Phu say ru c li, ti khng ng cht. Nh vua cho l phi, cho Ngy K n
v ni:

- n ng cung bin lun trc nh thn.

Ngy K n ng cung ht sc ca ngi Qun Phu l ngi tt, ni ng ta say ru c li,
nhng tha tng li ly nhng vic khc vu co bt ti ng ta. V An li ra sc gim pha Qun
Phu lm nhng diu ngang ngc, phm ti phn nghch v o, Ngy K xem chng khng
bit lm sao bn ni nhng khuyt im ca tha tng.

V An ni:

- Thin h may mn c an ninh v s. Phn nh l ch thn thch lm tha tng, diu ti
thch ch l m nhc, ch nga, rung vn, nh ca m thi. iu ti yu ch l nhng ngi
ht xng v bn th kho, ch khng phi nh Ngy K, Qun Phu, ngy m chiu tp bn
ho kit, trng s trong thin h cng nhau bn bc, trong lng m thm ph bng triu nh,
khng nhn ln tri m ci u vch di t, ch chc ch hai cung c him khch, mong mi
thin h c bin ng lp cng ln. Thn khng hiu bn Ngy K lm ci g (28).

Nh vua bn hi triu thn:

- Trong hai ngi ai phi?

Ng s i phu Hn An Quc, ni:

- Ngy K ni: Cha Qun Phu cht, Qun Phu thn mang gip phi vo ch qun Ng bt trc,
mnh b my mi vt thng, ni ting trong ba qun l bc trng s trong thin h, khng
phm iu gian c ln, vic tranh nhau chn ru khng khin ngi ta dn ra nhng sai lm
khc git. iu Ngu K ni l ng. Tha tng ni: Qun Phu i li vi bn gian c, xm
phm dn lnh, nh giu hng trm triu, honh hnh ngang ngc Dnh Xuyn, ln t tn
tht, xm phm nhng ngi trong ct nhc, tc nh ngi ta ni cnh ln hn gc; bp chn
ln hn v, khng cht th s sinh ha. Li ni y ca tha tng cng ng. Xin hong thng
xt.

Cp m (29) lm ch tc y cho Ngy K l phi, song khng dm mnh bo ni iu mnh
ch trng. Cn nhng ngi khc khng ai dm ni. Nh vua gin ni s (30) ni:

- Nh ngi hng ngy thng ni vic hay d ca Ngy K, V An, th m hm nay triu nh
bn bc th c lng ta lng tng nh con nga b buc vo c xe, ta chm lun tt c bn ngi
by gi.

Nh vua bn bi triu ng dy i vo hu cm bn cnh thi hu. Thi hu cng sai ngi i
rnh, ri v k li tt c cho thi hu bit. Thi hu ni gin khng n, ni:

- Nay ta cn sng th m ngi ta u ln t em ca ta, khi ta trm tui ri th h n tht n
mt. Nh vua h phi l g hay sao? Hin nay nh vua ang cn y th bn kia ch bit
ph ha, nhng mt khi trm tui ri th hi c nh c bn h khng?

Nh vua xin li, ni:

- H u l ngi bn ngoi cho nn mi bn bc triu nh. Nu khng th l vic ca mt
vin li coi ngc quyt nh thi.

By gi Thch Kin lm lang trung lnh trnh by cho nh vua bit nguyn nhn sinh xch mch
gia hai ngi.

Sau khi bi triu, V An dng li ca Ch Xa (31) gi Hn ng s i phu ln cng ngi, gin
d ni:

- Trng Nh i ph vi mt thng trc gi (32) lm g m phi rt r nht nht ni nc i
nh vy?

Hn ng s th di hi lu bo tha tng.


- Sao ngi khng t trng? Ngy K ch trch ngi, th ng l ngi phi ct m, ci di n, xin
v ni: Ti l ch thn thch may c gi chc v ny, ch thc ra khng nng lc. iu
Ngy K ni u ng c. Nh vy th no nh vua cng khen ngi khim nhng, m khng
trut ngi. Ngy K trong lng th no cng xu h v nh ng ca cn li m t st. By gi
ngi ta ch trch ngi, ngi cng ch trch ngi ta nh bn n b con nt bun bn ci c
nhau, sao m ngi khng bit i th n th

V An xin li ni:

- Lc ci nhau gp qu khng ngh n iu .

Nh vua bn sai ng s cn c vo s sch chp ti trng i chiu vi nhng li Ngy K khen
Qun Phu, thy c nhiu ch khng ph hp, cho l Ngy K la di nh vua nn b t trong
ngc t khng. Thi Hiu Cnh, Ngy K tng c di chiu (33) ni: Nu c vic g
khng li th c th ty tin tu ln nh vua. n khi mc vo v Qun Phu, ti n b git c
h, vic ngy cng gp, cc quan khng ai dm ni vi nh vua na. Ngy K bn sai ngi
chu dng th ni may g c yt kin ln na. Th tu ln nhng trong cung khng c di
chiu, chiu th ch ct ring nh Ngy K, li nim phong bng n ca Ngy K l bc gia
thn. Cc quan bn khp Ngy K vo ti gi mo chiu ca tin , ti ny b chm gia ch.
Thng mi, nm th nm (nm 132 trc Cng nguyn) xt tt c Qun Phu v ngi nh.
Ngy K mi v sau mi nghe tin. Khi nghe tin ni gin. Mc bnh trng phong khng n,
mun cht. Nghe ni nh vua khng c mun git Ngy K, Ngy K li n khi bnh. Qu
nhin lnh ban xung khng khp Ngy K vo ti cht. Nhng c li n i ni xu n tai
nh vua (34) cho nn ngy cui thng thng mi hai b khp vo ti chm gia ch V Thnh.

Ma xun nm y V An Hu mc bnh c mt mc go xin tha ti. Sau thy bi nhn qu xem
qu l ai th thy Ngy K cng Qun Phu gi ly ng ta mun git ng ta. V An cht, con l
in tp tc. Nm th ba nin hiu Nguyn Sc (nm 126 trc Cng nguyn). V An Hu
phm ti mc o ct vo cung b khp vo ti bt knh.

Vic Hoi Nam Vng l An mu phn tit l b trng tr. Trong triu trc, Hoi Nam Vng
vo chu, V An Hu lm thi y n Hoi Nam Vng Bi Thng bo Hoi Nam Vng:

- Nh vua cha c thi t, i vng l ngi hin nht li l chu ca Cao T; nu nh nh vua
bng h, i vng khng c lp th cn ai c lp na?

Hoi Nam Vng c mng a cho V An Hu vng v l vt. Sau v Ngy K, nh vua khng
cho V An Hu l phi, ch v c thi hu m thi. n khi. nghe vic Hoi Nam Vng t
vng, nh vua ni:

- Nu V An Hu cn sng th git c h.

4. Thi s cng ni:

Ngy K, V An u l ngi bn ngoi nh vua m c trng vng, Qun Phu nh quyt tm
nht thi m c ni danh. Ngy K nh vic trn p Ng, S m c ni ln. V An c
qu trng trong phm vi ngy thng. Nhng Ngy K thc khng bit thay i theo thi th.
Qun Phu v hc li bng bnh ngang ngc, hai ngi nng cho nhau, gy nn tai ha. V
An th, mun cy quyn ch v chn ru m on gin hm hi hai ngi hin. h! Thng
thay! Lm hi ngi khc th mng ca mnh khng c di (35). Mi ngi khng yu (36) kt
qu mang ting c. h! Thng thay!

..............................................

(1). Chc quan coi vic trong cung hong hu, thi t.

(2). Tt c by nc lm phn, quan trng nht l Ng Vng, S Vng.

(3). Tt c nhng ngi trong h ni (h Lu) v h ngoi bn m (h u).

(4). Vng Tn l tn t ca u Anh.

(5). Xem Qu B, Loan B lit truyn.

(6). iu Hu l Chu Phu - Xem L tng qun lit truyn.

(7). Tc Lu X. Lu X c phong l o Hu.

(8). Trung Quc bt u c nin hiu t y.

(9). V thch o Nho nn tin c nhng ngi theo o Nho. L Thn Cng tn Bi ni ting
v Nho hc L chuyn tr Kinh Thi, L Thi cn li ngy nay l do ng ta son. Triu Qun,
Vng Tang l hc tr ca Bi.

(10). Nh minh ng: nh lp nn triu ch hu, pht huy chnh gio ca thin t.

(11). i Hn nhng ngi c phong hu tuy c t phong nhng c kinh khng v t
phong ca mnh.

(12). By gi u thi hu Trng Lc cung pha ng gi l ng cung. ni ng tu vi
thi hu m tu thng vi nh vua.

(13). Vng thi hu v Hiu Cnh, m V trn ni l ch cng m khoe cha vi in
Phn.

(14). V ln ngi 16 tui.

(15). i Hn hng ng l tn qu hn hng Nam.

(16). C cn cong, c ny ch vua dng khi n mi cc n s. iu chng t in Phn
mun ln t nh vua.

(17). By gi u thi hu cht.

(18). t rng mnh cha gi.

(19). N l lm b h Qun Phu.

(20). Ch V . Khi tc gi vit V vn cn sng nn gi l kim thng.

(21). Tn t Qun Phu.

(22). K li mt trng hp hai ngi tng bc nhau.


(28). Ni di.

(24). Hoi Nam Vng tn Lu An, tc gi b Hoi Nam t mu phn b l, t st.

(25). L Qung, xem L tng qun lit truyn.

(26). ni: hm nay ai phm vo ta th ta liu cht nh li, c g Trnh vi L. Cu ny m ch
tha tng.

(27). C chiu thi hu triu tp nhng ngi tn tht. Qun Phu mng khch tc l phm ti
bt knh. Phm ti y l b chm.

(28). m ch lp phe ng, coi thng thi hu v hong ch c hi lm phn.

(29). Xem Cp m lit truyn.

(30). Ch Trnh ng Thi.

(31). Ca ngoi cung cm.

(32). Trng Nhu l tn t ca Hn An Quc, thng trc gi ch u Anh.

(33). Chiu ca Cnh trao cho trc khi cht.

(34). in Phn phao rng Ngy K ph bng nh vua.

(35). Ch in Phn.

(36). Ch Qun Phu.

o0o


L Tng Qun Lit Truyn -

T ng qun L Qung l ngi huyn Thnh K t Lng Ty. T tin l L Tn i Tn lm
tng ui bt c thi t an nc Yn. Trc y He L, sau di n huyn Thnh K.
Nh Qung i i hc bn cung.

Nm th mi bn i Hiu Vn (nm 166 trc Cng nguyn) ngi Hung N em i
qun vo nh Tiu Quan, Qung ly t cch con nh lng thin tng qun nh qun H,
nh gii ci nga bn cung, chm c nhiu u gic, bt c nhiu gic nn c lm chc
trung lang i Hn (l). Em h ca Qung l L Thi cung lm quan lang. Hai ngi u c
thng t chc trung lang ln lm v k thng th (2), lng tm trm hc. Qung thng theo
nh vua i chi, nhiu ln xung phong hm trn b c ca quan bt c th d. Vua Hiu
Vn ni:

- Tic thay, ngi khng gp thi! Nu ngi sinh thi Cao th lm chc Vn h hu chng
cn phi ni.

n khi Hiu Cnh mi ln ngi, Qung lm y (3) qun Lng Ty, di lm k lang tng.
Lc Ng, S (4) em binh ni dy, Qung lm phiu k y, theo thi y l Phu nh qun
Ng, qun S, git c c, ni danh gn Xng p. V Lng Vng trao cho Qung n (5)
tng qun, nn lc Qung tr v khng c thng, i sang lm thi th qun Thng Cc.
Hng ngy Hung N n giao chin, Cng Tn Hn Da lm n thuc quc (6) khc tu ln
vua:

- Ti nng v dng kh ca L Qung, trong thin h khng c hai, nhng t ph mnh gii,
nh nhau nhiu ln vi gic s cht mt.

Vua bn i Qung lm thi th Thng Qun. Sau Qung sang lm thi th cc qun
thuc bin gii ri chuyn n Thng Qun. Qung tng lm thi th Lng Ty, Bc a,
Nhn Mn, i Qun, Vn Trung (7) u ni ting nh hng.

Hung N em i binh vo Thng Qun, nh vua sai trung qu nhn (8) theo Qung tp dt
binh lnh nh Hung N. Trung qu nhn em my chc qun k xng vo qun ch, thy
ba ngi Hung N, giao chin. Ba ngi kia quay li bn trung qu nhn b thng, git gn ht
cc qun k. Trung qu nhn chy v gp Qung, Qung ni:

- chc l bn sn chim iu.

Qung bn em mt trm qun k ui theo ba ngi. Ba ngi b nga i b, i c my
mi dm, Qung sai qun k ca mnh dn ra hai cnh t hu cn Qung thn hnh bn ba
ngi kia, git cht hai ngi, bt sng mt ngi th ng l bn Hung N sn chim iu. Sau
khi tri y em ln nga, nhn xa thy c my nghn qun Hung N. H thy Qung cho l
qun k ra d qun ch nh, nn ln ni by trn (9). Mt trm qun k ca Qung u c
s mun rui chy v. Qung ni:

- Chng ta cch i qun my mi dm, nay nu mt trm qun k ny b chy, bn Hung N
ui theo bn th ta cht ht. Nu ta li, bn Hung N th no cng cho rng ta ra d ch
cho i qun, chng s khng dm nh chng ta.

Qung ra lnh cho qun k:

- Tin!

Tin n cch trn a ca Hung N hai dm, bn dng li, ra lnh:

- Tt c xung nga ci yn!

Qun k ni:

- Qun gic ng li gn, nu c vic gp th lm th no?

Qung ni:

- Gic kia cho rng chng ta b chy. Nay chng ta u ci yn t rng khng chy cho
chng cng tin chng ta khiu khch.

V th qun H khng dm nh.

C vin tng ci nga trng ra ch huy qun s. L Qung ln nga cng hn mi qun k,
xng ra bn cht vin tng H ci nga trng ri li tr v, vo gia m qun k. Qung ci
yn, ra lnh cho qun lnh u th nga m nm. Khi y tri chiu, qun H vn ly lm l
khng dm nh. Lc na m, qun H cng cho l Hn c phc binh bn cnh, mun ang
m sang nh h, nn tng H rt qun i. Sng r, L Qung v vi i qun ca mnh v
i qun khng bit Qung i u nn khng theo tip ng (10).

2. Mi v sau, Hiu Cnh mt, V ln ngi. Nhng ngi xung quanh nh vua cho Qung l
bc danh tng, nn Qung c lm thi th Thng Qun, c ct lm v y cung V ng,
cn Trnh Bt Thc th lm v y cung Trng Lc.

Trnh Bt Thc cng L Qung u l thi th ngoi bin, kim vic cai qun qun n tr.
Khi ra nh qun H, qun ca Qung khng chia ra b, ng (11), khng by thnh th trn;
ng n gn nhng ni sn nc, sn c, ai ny u cho l tin; m khng nh cng t
v; trong qun doanh gim giy t, s sch. Qung c khi i xa cch qun canh gc nhng cng
cha h b hi. Trnh Bt Thc th trong qun chia ra b, khoe, hng ng; ng dinh, by trn
phn minh; m nh cng; cc vin li coi s sch qun lnh rt r rng. Lnh khng c ngh
ngi. Th nhng cng cha h b hi. Bt Thc ni:

- Cch ch huy qun ca L Qung rt gin d, nhng nu qun ch t nhin phm vo, th
khng ly g chng li. C iu qun lnh h sung sng, thoi mi u vui lng cht cho tng.
Qun ca ta tuy phin nhiu, nhng qun ch khng phm ni ta.

By gi L Qung, Trnh Bt Thc u l nhng danh tng ngoi bin qun nh Hn. Nhng
Hung N s mu lc ca L Qung, qun lnh cng phn nhiu vui lng theo Qung m kh
s vi Trnh Bt Thc.

Trong thi vua Hiu Cnh, Trnh Bt Thc hay em li thng can gin, c lm thi trung i
phu. Trnh l ngi thanh lim cn thn v mt giy t v php lnh.

V sau, Hn em thnh M p d Thin Vu, sai i qun np cc hang bn huyn M p cn
Qung th lm Phiu k tng qun di quyn H qun tng qun (12). Nhng khi y Thin
Vu bit mu, b i, qun Hn n, khng lp nn cng cn g.

Sau bn nm, Qung t chc v y c phong lm tng, ra i Nhn mn nh Hung N.
Qun Hung N nhiu qu nh v qun Qung, bt sng c Qung, Thin Vu vn nghe ting
Qung gii, ra lnh rng:

- Bt L Qung phi bt sng m np!

Qun k ca H bt c Qung. Qung by gi b thng. Chng t Qung vo gia hai con
nga, rng dy t Qung nm. i hn mi dm, Qung gi v cht, lic coi bn cnh c
mt tn H ci con nga hay. Qung lin nhy tt ln nga ca tn H, y n xung, ly
cung ca n, qut nga dng v phng Nam vi mi dm, li tm c m qun cn st ca
mnh, nhn em qun vo trong ca i. bn qun k Hung N bt Qung gm c vi trm cng
ui theo Qung. Qung va chy va ly cung ca tn H bn cc qun k ui theo, v th
c thot.

n khi v kinh thnh, nh Hn giao Qung cho cc quan xt ti. Cc quan cho rng s ngi
v nga ca Qung cht v lc mt nhiu, Qung b gic bt sng (14) kt n chm. Nh
em tin chuc nn c lm dn thng.

Sau , Qung nh my nm. Nh Qung gn nh chu Dnh m Hu (15) xa. Hai ngi
u rt lui v nh qu, trong ni Nam Sn huyn Lam in, thng cng nhau vo trong ni
sn bn. Thng m em theo mt ngi, ci nga, ung ru vi ngi ta gia ng. Khi
v n nh B Lng, vin y B Lng say, qut Qung dng li. Ngi ci nga theo Qung
ni:

- L tng qun hi trc y m?

Vin y ni:

- Tng qun hi ny cng cn khng c php i m na l tng qun hi trc.

Y gi Qung ng li di nh.

c t lu, Hung N ko vo git quan thi th Liu Ty, nh bi Hn tng qun. Hn tng
qun i i Hu Bc Ninh. V th nh vua gi Qung cho lm thi th Hu Bc Bnh. Qung
lin xin cho vin y B Lng cng di, khi y ti qun Qung sai chm cht?

Qung Hu Bc Bnh, Hung N nghe tin gi l vin tng bay ca Hn lnh mt my nm
khng dm n. Qung ra i sn, thy tng trong c, cho l con h, lin bn trng ngp
hn mi tn? Nhn li th l tng . Nhn li bn, nhng khng sao cm vo c na?

Qun Qung , nghe ni c h, Qung thng thn hnh bn h. n khi Hu Bc Bnh bn
h, h v Qung b thng. Nhng cui cng Qung cng bn cht c h. Tnh Qung thanh
lim, c tin thng l chia ngay cho ngi di, n ung chung vi qun lnh. Trn i
Qung lm chc quan n hai nghn hc lng hn bn mi nm nhng nh khng c ca ci
tha, Qung cng khng ngh n chuyn gia sn.

Qung l ngi cao ln, tay di nh tay vn, kho bn cng l tnh tri. Con chu ca Qung
hay ngi khc tp bn cng khng ai bng Qung.

Qung ni nng vng, t ni. vi ai th v t lm trn, thi bn rng, hp, pht ngi thua
ung ru. Cho n lc cht, ch c tiu khin bng cch bn cung.

Khi em qun i, n nhng ni thiu thn, trng thy nc, qun lnh cha ung ht lt th
Qung khng gn nc; qun lnh cha n ht lt th Qung khng bao gi n. Qung rng ri
khng h khc, v th qun lnh u yu mn, vui lng theo.

Li bn ca Qung nh sau: thy gic n gp, nhng nu khng trong tm vi mi bc,
liu khng trng th khng bn. bn th ch phi cht ln ngay di ting dy cung! V cch
bn y (16) nn khi em qun thng b bao vy, lm nguy khn; khi bn th d cng b chng
v b thng (17).

3. t lu sau, Thch Kin mt, nh vua bn triu Qung lm lang trung lnh thay Kin.

Nm th su nin hiu Nguyn Sc (nm 122 trc Cng nguyn), Qung li lm hu tng
qun theo i tng qun ra nh Tng nh Hung N. Cc tng phn nhiu chm c u
gic s quy nh theo cng lao c phong hu, ring qun ca Qung l khng lp c
cng.

Sau bn nm, Qung lnh chc lang trung lnh em bn nghn qun k ra Hu Bc Bnh.
Bc Vng Hu l Trng Khin em mt vn qun k cng i vi Qung nhng khc ng. i
c vi trm dm, T hin vng (18) ca Hung N em bn vn qun ky vy Qung. Qun
lnh Qung u hong s. Qung bn sai con l Cm ci nga xng ra nh. Cm ch em
theo vi chc qun k xng thng qua vng qun k ca H bao vy theo pha t, pha hu m
v, tha vi Qung rng:

- Gic H d i ph thi?

Qun s mi yn lng. Qung by trn thnh vng trn quay ra pha ngoi. Qun H nh gp,
tn bn nh ma, qun Hn cht qu na, m tn bn Hn th gn ht. Qung bn ra lnh cho
qun c ging cung ch ng bn. Ri Qung thn cm n i hong bn cc t tng ca
gic, git c vi ngi, qun H cng nn. Gp tri chiu tng s khng cn mu mt, m
Qung kh vn nh thng, nh cng hng. Trong qun t phc Qung l ngi can m.

Hm sau, li ra sc nh, ri qun ca Bc Vng Hu cng n. Qun Hung N bn gii vy rt
lui. Qun Hn mt khng sao ui c. Khi y, qun ca Qung mt gn ht phi bi binh tr
v. Theo php nh Hn, Bc Vng Hu dng dng n sau ngy hn, ti ng chm, nhng
cho chuc ti lm dn. Cn qun ca Qung cng v ti ngang nhau cng khng c thng.

Trc y, Qung cng em h l L Thi th vua Hiu Vn. i Cnh , Thi lp nhiu cng,
lng thc c n hai nghn hc. i Hiu V , Thi lm tng quc nc i. Nm th
nm nin hiu Nguyn Sc (nm 124 trc Cng nguyn), Thi lm Khinh xa tng qun, theo
i tng qun nh Hu hin vng, c cng (19) c phong lm Lc An Hu. Nm Nguyn
Th th hai, Thi thay Cng Tn Hong lm tha tng. Thi l ngi vo bc km (20), danh
ting km Qung xa. Vy m Qung khng c tc, phong p, lm quan chng qua n bc
cu khanh. Cn Thi th c phong hu, a v ln n tam cng! Ngay n cc quan li lnh
trng di quyn Qung, cng c ngi c phong hu. Mt hm Qung ni a vi ngi
xem thin vn l Vng Sc (21) rng:

- T khi Hn nh Hung N, khng lc no Qung khng trong qun ng. Trong cc b, ng,
bn hiu y tr xung ti nng khng n bc trung nhng nh qun cng trong vic nh H
c phong hu c n vi chc ngi. Qung th chng h km ai, vy m chng c ly cht
cng lao g c phong p l c lm sao? Hay tng ti khng ng phong hu? Hay l
s mng y?

Sc ni:

- Tng qun th t ngh xem, hoc gi c iu g cn n hn chng?

Qung ni:

- Ti c ln lm thi th Lng Ty. Ngi khng lm phn, ti d h hng. H hng hn tm
trm ngi. Ti la h git c trong mt ngy. Ti nay ch c vic l rt n hn m thi!

Sc ni:

- Tai ha khng g to bng vic git ngi hng. Tng qun s d khng c phong hu l
v th.

Sau hai nm, i tng qun v Phiu k tng qun em i qun i nh Hung N. Qung
my ln t xin i. Nh vua thy Qung gi khng cho mi sau mi bng lng cho lm tin tng
qun. Nm y l nm th t nin hiu Nguyn Th (nm 118 trc Cng nguyn).

Qung theo i tng qun l V Thanh i nh Hung N. Khi ra ngoi i, Thanh bt c
gic, hi bit ni Thin Vu ng, bn thn hnh em tinh binh i nh, tri li sai Qung hip
vi hu tng qun em qun i ng pha ng. Li pha ng hi quanh co v xa m trn
ng i qun i li thiu c v nc, nn khng th dng li c (22).

Qung bn thn hnh xin:

- Chc ti l tin tng qun. Sao nay i tng qun li i ti i ng pha ng. V chng
ti t khi kt tc nh vi Hung N nhng n trn ny mi c i ch vi Thin Vu. Ti
xin i tin phong quyt liu cht vi Thin Vu.

i tng qun V Thanh ngm nghe li vua cn dn, cho L Qung tui gi, s xu, ch
i ch vi Thin Vu, s khng t c iu mnh mun. th by gi Cng Tn Ngao (23)
li va mt tc hu, lm trung tng qun, i theo i tng qun. i tng qun cng mun
cng Ngao sang nh Thin Vu cho nn mi i tin tng qun Qung vo vic khc. Khi
Qung bit vic ny, c xin vi i tng qun. i tng qun khng nghe, sai vin trng s
cm phong th a sang trng ca Qung ni: Mau mau em qun bn b i, theo nh lnh
trong th. Qung khng t gi i tng qun, lp tc i ngay n b, ng xem rt tc gin,
em qun hp vi hu tng qun l T C, ko ra li pha ng. Qun Qung khng ngi
dn ng c khi lc c li, nn n sau i tng qun. i tng qun nh nhau vi Thin
Vu. Thin Vu trn chy. i tng qun khng bt c, tr v. Quay v pha Nam vt qua sa
mc, gp tin tung qun v hu tng qun. Qung trng thy i tng qun vi lui vo trong
qun. i tng qun sai vin trng s em ru v lng kh cho Qung (24) nhn hi Qung
v T C v vic lc li - Thanh mun dng th bo vi nh vua v vic qun phi i ng
vng (25) - Qung cha kp trnh, i tng qun li sai trng s i ngay bn di trng ca
Qung sang ly cung.

Qung ni:

- Bn hiu y khng c ti. Lc li l t ta? Ta s sang cho m ly cung.

Qung bo nhng ngi di quyn mnh:

- Qung ny t khi kt tc nh nhau vi Hung N, ln, nh hn by mi trn. Nay c may
mn theo i tng qun i, gip chin vi qun ca Thin Vu, m i tng qun li bt Qung
phi em qun i li vng xa, ri lc mt ng? h chng phi ti tri sao? V chng
Qung ngoi su mi ri, d sao cng khng th mt mi no nhn bn th li ln na!

Bn rt dao t m c! Tng s v ton qun ca Qung u khc! Trm h nghe chuyn y,
ngi quen hay khng quen, gi, tr, u v Qung m sa nc mt. Cn hu tng qun th
giao cho cc quan xt n, ng ti cht, cho chuc lm thng dn (26).

4. Con Qung, ba ngi l ng H, Tiu v Cm u lm quan lang.

Nh vua a vi Hn Yn, Yn hi hn (27). ng H nh Yn, Yn chy. V th nh vua
cho l dng cm. ng H cht sm, nn cho Tiu lm thi th i Qun. Hai ngi u cht
trc Qung. Khi ng H cht c ngi con di phc (28) tn l Lng.

Khi Qung cht trong qun, Cm ang theo Phiu k tng qun.

Qung cht ri, nm sau; L Thi ang lm tha tng mc ti xm ln khu t lng ca vua
Hiu Cnh, b giao th li xt x. Thi cng t st chng cho ngi hi cung! t phong b
xa!

L Cm lm hiu y theo Phiu k tng qun nh T hin vng ca qun H. Cm c sc
nh, cp c trng ca T hin vng, chm nhiu u c phong tc l Quan ni hu, t
phong l hai trm h, thay Qung lm lang trung lnh. c t lu, Cm on i tng qun V
Thanh lm cho cha mnh t st, bn nh i tng qun b thng, i tng qun giu kn
chuyn y. Khng bao lu, Cm theo vua em qun ln t Ung, ti cung Cam Tuyn, i sn.
Phiu k tng qun l Kh Bnh thn thch ca nh Thanh (29) bn bn cht Cm. Kh Bnh
khi y ng c vua yu nn vua ni di rng Cm b nai hc cht!

Hn nm sau Kh Bnh cht m Cm th c con gi hu thi t c thi t yu. Con trai Cm
l V cng c lng thi t nhng ham li. H L dn dn sa st.

L Lng ln (30), c kn lm quan coi qun canh cung Kin Chng, coi cc qun k; gii
bn cung, yu qun s. Nh vua ngh h L i i lm tng, bn cho coi tm trm qun k. C
ln Lng vo su t Hung N hn hai nghn dm, qua t C Duyn, trng a th chng thy
gic, nn tr v, c thng lm y qun k, em hn nm nghn ngi S, an Dng,
dy bn Tu Tuyn, Trng Dch ng n phng b gic H.

Vi nm sau, ti ma thu nm th hai nin hiu Thin Hn (nm 99 trc Cng nguyn). Nh s
tng qun l L Qung Li (31) em ba vn qun k nh Hu hin vng ca Hung N K
Lin Sn. Sai Lng em qun b cng nm nghn ngi thin x qua pha Bc C Duyn chng
hn nghn dm. nh vua mun chia sc qun Hung N, khng chng tp trung vo nh
Nh S.

Khi Lng n ngy tr v, th Thin Vu em tm vn qun vy nh qun ca Lng. Qun
Lng c nm nghn ngi, tn bn ht, lnh cht qu na, nhng git hi qun Hung N cng
hn vn ngi. Lng va rt lui va nh tm ngy lin. Khi v cn cch C Duyn chng hn
trm dm, Hung N chn t li ng hm. Qun Lng thiu n m cu binh khng ti. Gic
nh gp v d Lng hng. Lng ni:

- Ch cn mt mi no m nhn cha thng na.

Bn u hng Hung N. m qun y mt ht. Cn tha tan tc hn bn trm trn c v
Hn.

Thin Vu bt c Lng, vn nghe danh ting gia nh Lng, n khi nh trn gii, bn
em con gi g cho Lng v cho a v cao. Vua Hn nghe tin, git m v v con Lng.

T v sau, h L mt ting. Nhng ngi Lng Ty tng lm mn h h L u ly th lm
xu h (32).

5. Thi s cng ni:

Sch (33) dy rng: Thn mnh m chnh, khng ra lnh ngi ta cng lm. Thn mnh m
khng chnh, d ra lnh cng khng ai theo! .

phi chng l chuyn L tng qun! (34). Ti xem L tng qun cht phc nh ngi nh
qu, ming ni chng nn li. n khi cht trong thin h quen hay khng quen, u ht sc
thng xt. l v lng trung thc ca ng lm cho tng s tin yu. Tc ng c cu: o
mn khng ni, di gc t nhin thnh ng! . Cu y tuy ni vic nh, c th hiu ra l ln
vy... (35).

............................................................

(1). Chc quan nh lng 600 thch lo vic canh phng trong cung cm.

(2). Chc quan i theo nh vua h v.

(3). Chc quan lng 2000 thch cai qun binh s mt qun.

(4). Ng v S lm phn.

(5). Qung l ngi tng Hn v c cng khi nh trn Lng nn Lng Hiu Vng trao
cho n tng qun v th l vi phm php lnh ca Hn.

(6). Cng Tn l h Hn Da l tn, in thuc quc l chc quan ngoi giao trng coi cc b lc
u hng nh Hn.

(7). Gii thch cu: cc qun bin gii. Nhng qun ny u bin gii.

(8). Trung qu nhn chc hon quan khng r tn h.

(9). phng vic bt trc.

(10). on I: Nhng chin cng ca L Qung khi cn tr.

(11). Cc n v t ln n nh.

(12). Nm 133 Nhip Nht by mu cho V . Nht trn sang Hung N ni vi Thin Vu:
Ti c th khin quan huyn, m p, em c thnh u hng. Vua Hung N em mi vn
qun vo bin gii.

(13). Lc by gi Hn An Quc lm H quc tng qun ch huy Qung.

(14). Cch xt x l i.

(15). Dnh m Hu l Qun Anh.

(16). V bn t.

(17). on 2: Miu t t m tnh cch, li sng v ci ti bn cung ca Qung.

(18). Chc quan thng lnh qun i Hung N.

(19). Nguyn vn trng sut tc l git s th cp theo quy nh. i V khng c qun
cng th khng c phong hu.

(20). Nguyn vn ti h trung bc h trung. Ngi chia theo gi tr lm 9 hng t thng
thng n h h. H trung l bc 8.

(21). Vng Sc lm chc vng kh, xem thin vn on vic hay d. T M Thin c ni
n Sc trong Thin quan th.

(22). ng l chc tin tng qun th phi i trc dn ng cho i qun. ng i qun
gn li thiu c v nc nn bt buc phi i nhanh v th no cng n trc.

(28). Cng Tn Ngao trc l bn V Thanh. V Thanh gp nn nh Ngao cu cho khi cht.
Sau c Cng c phong hu li v ti s Hung N b x trm, chuc lm thng dn.

(24). Cu c v tha nhng t r V Thanh khng mun git Qung.

(25). V Thanh v L Qung u c qun doanh. Trng s lo vic giy t trong qun doanh
ca i tng qun, hiu y lo vic giy t trong qun doanh ca Qung.

(26). on 8: Qung sut i khng t c mun, cui cng phi t st.

(27 ). Hn Yn l con chu Hn Vng Tn, sng thn ca nh vua.

(28). M ci cha khi cha ra i.

(29). Hoc Kh Bnh gi V Thanh l cu.

(30). Nguyn vn: k trng. Ngy xa ba mi tui gi l trng.

(31). L Qung Li l sng thn ca V . Nguyn vn K lin Thin Sn. Ngi H gi tri l
k lin, y tc l K Lin Sn hay Thin Sn.

(32). on 4: Con chu L Qung.

(33). Lun ng, thin T L.

(34). ni L Qung ch huy qun s, qun s vui v theo.

(35). on 5: Tn dng L Qung.

o0o


Nam Vit y Lit Truyn -

V ua Nam Vit h Triu tn l ngi huyn Chn nh, trc lm quan y. By gi nh Tn
chim c thin h, cp ly t Dng Vit, t ra cc qun Qu Lm, Nam Hi v Tng
Qun a nhng ngi b y n ln vi ngi Vit. Nh th mi ba nm. Thi Tn,
c lm lnh huyn Long Xuyn, thuc qun Nam Hi. n i Nh Th, quan y Nam
Hi l Nhm Ngao, m sp cht, mi huyn lnh Long Xuyn l Triu n ni;

- Ti nghe bn Trn Thng lm lon. Nh Tn lm iu v o, thin h kh cc. Bn Hng
V, Lu Qu, Trn Thng, Ng Qung u dy binh t tp qun s, tranh ginh thin h. Trung
Quc lon lc cha bit lc nao yn. Nhng ngi ho kit phn Tn u ng ln c. Nam Hi
ni xa lnh, ti s qun gic xm ln n y, nn nh dy binh chn t con ng mi (l)
t phng b, i ch hu c s thay i. Nay gp lc m nng. t Phin Ngang nhn th
ni him tr, t Nam Hi ng Ty rng vi ngn dm, li c ngi Trung Quc gip, cng l
ni ch cht ca mt chu c th lp thnh nc c. Cc trng li trong qun khng ai c
th cng bn vic y nn ti mi ng n ni.

Ngao lin lm chiu gi cho lm cng vic ca quan y qun Nam Hi. Ngao cht, lp
tc truyn hch bo cc ca quan Honh Ph, Dng Sn, Hon Kh rng:

- Qun gic sp n, phi chn ngay ng, t tp qun s t bo v.

Ri dn dn ng dng hnh php git cc trng li do nh Tn t ra, dng nhng ngi ng
ng thay th. Khi nh Tn b tiu dit, lp tc nh chim ly c Qu Lm, Tng
Qun, t lp lm Nam Vit V Vng.

Sau khi Hn Cao bnh nh c thin h, thy Trung Quc mi kh nhc, cc nhc, nn
tha khng tr ti. Nm th 11 (nm 196 trc Cng nguyn), Hn sai Lc Gi sang, nhn
tin phong cho lm Nam Vit Vng, cht ph lm tin, cho php phi s gi i li vi
Trung Quc, bo phi ha hp vi Bch Vit, khng c gy vic lo ngi bin gii pha
Nam.

Nam Vit gip gii vi qun Trng Sa. Thi Cao Hu, quan ng s xin cm khng cho ngi
Nam Vit vo mua st. ni:

- Cao lp ta lm vng, cho s gi cng hng ha c i li. Nay Cao Hu nghe li bn by
ti gim pha, cch bit man di, cm t kh vt,. chc l mu k ca Trng Sa Vng. ng
ta mun tm cch da vo Trung Quc, tiu dit Nam Vit lm vua c t ca ta. bn t
tn l Nam Vit V ; em qun nh cc p bin gii qun Trng Sa, nh bi my
huyn ri i. Cao Hu sai tng qun Lm Hi Hu tn l To n nh. Gp lc tri nng kh
m, qun lnh b bnh dch rt nhiu, nn qun Hn khng qua c ni Dng Sn. c hn
mt nm, Cao Hu mt, lin bi binh.

nhn , dng uy lc uy hip ni bin gii, em c ca ci t lt cc nc Mn Vit,
Ty u Lc bt h l thuc theo mnh. t ai ca chiu ngang c hn vn dm. bn
i xe mui la mu vng cm c t o, mnh gi l ch(2), chng km g Trung Quc.


Nm u thi Hiu Vn , thin h mi yn. Nh vua sai s i b co ch hu, t di bit rng
nh vua t i (3) v ln ngi, mun nu cao o c ca nh vua. Nhn c m m cha
m huyn Chn nh, nh vua bn t ngi gi p hng nm n ngy gi th cng. i
vi anh em h ca , nh vua ban n cho h lm quan to v thng cho nhiu ca. Nh vua
xung chiu cho bn tha tng l Trn Bnh c ngi c th i s sang Nam Vit. Bnh ni:

- C Lc Gi ngi huyn Ho Ch, thi tin quen i s Nam Vit.

Vua Hn bn triu Gi phong lm thi trung i phu i s, nhn y trch t lp lm
m khng h phi s gi sang bo tin.

Lc Gi n ni, Nam Vit Vng s hi, lm giy t ti rng: Thn tn l , l mt k gi
man di. Ngy trc Cao Hu gt b Nam Vit, thn trm ng Trng Sa Vng gim pha
thn. Li nghe n Cao Hu git ht h hng , o m m, t hi ct cha ng . V th
nn liu mng xm phm bin cnh qun Trng Sa. V li phng Nam t thp, m, dn
man di vo gia. pha ng t Mn Vit ch vn vn nghn ngi, cng xng hiu l
vng; pha Ty, nc u Lc l nc trn trung, cng xng l vng. Lo thn trm
dng by danh hiu ch t vui (4), ch u dm ni n tai b h? .

bn dp u xung t ti, xin mi mi lm phin thn dng l cng. Ri ra lnh trong nc:

- Ta nghe ni hai anh hng khng cng sng, hai ngi hin khng cng mt i, c
hong l bc thin t hin ti. T nay v sau mnh lnh khng gi l ch, b xe mui la
vng v c t o.

Lc Gi v bo tin, Hiu Vn bng lng lm.

n thi Hiu Cnh, vn xng thn, sai ngi vo chu. Nhng trong nc Nam Vit th
vn trm dng danh hiu nh c; cn khi sai s sang thin t, th xng vng, triu kin
thnh mnh nh cc ch hu.

n nm th t nin hiu Kin Nguyn (nm 137 trc Cng nguyn), mt, chu l H
lm Nam Vit Vng. Lc by gi vua Mn Vit l Dnh em binh nh cc p ngoi bin ca
nc Nam Vit. H sai ngi dng th ln vua Hn, ni:

- Hai nc Vit u l phin thn, khng c em binh nh nhau. Nay nc Mn Vit em
binh xm ln t ca thn, thn khng dm nh li, xin i thin t chiu truyn cho vic y.

Thin t bn khen Nam Vit bit gi chc phn mnh, ha s a qun n gip, bn sai hai
tng qun i nh Mn Vit (5). Qun ca Hn cha vt ni Ng Lnh th em ca Mn Vit
Vng l D Thin git Dnh hng. V th bi binh.

Thin t sai Trang Tr sang Nam Vit hiu d ca nh vua. Nam Vit Vng l H dp u
xung, ni:

- Thin t v thn m em qun nh Mn Vit, thn cht khng bo n c y.

Bn sai thi t l Anh T vo tc trc ni cung cm. H bo Tr rng:

- Nc mi b cp, s gi i thi.

H ang ngy m sm sa hnh trang vo triu kin thin t. Sau khi Tr i ri, i thn
can H rng:

- Nh Hn dy qun nh Dnh cng l lm cho Nam Vit hong s. V li tin vng trc c
ni: Phng s thin t ct khng tht l, khng nn nghe li d ngon d ngt m vo chu.
Nu vo chu th khng c v, l ci th mt nc y.

V vy H mn c b bnh nng, thi t Anh T xin v nc. H mt, thy l Vn Vng, Anh
T ln ngi thay, lp tc giu ngay n V ca Triu .

Khi Anh T vo lm tc v Trng An, c ly ngi con gi h C, ngi huyn Ham an,
sinh ngi con l Hng. n lc Anh T ln lm vua, bn dng th ln vua Hn, xin lp C th
lm hu, Hng lm con ni nghip. Hn lun lun sai s gi sang d dnh Anh T. Anh T
thnh hng lc, t git ngi, s vo chu phi theo php lut ca nh Hn cng nh ch hu
Trung Quc. Anh T bn c xng c bnh, khng vo triu, sai con l Th Cng vo lm
tc v.

Anh T mt, thy l Minh Vng. Thi t l Hng ln thay, m lm thi hu.

Thi hu t khi cha lm v ca Anh T, dan du vi ngi huyn B Lng l An Quc Thiu
Qu. Sau khi Anh T mt, nm th t nin hiu Nguyn nh (nm 113 trc Cng nguyn),
vua Hn sai An Quc Thiu Qu sang d vng v vng thi hu vo chu nh cc nc ch
hu. Vua Hn li sai bn bin s l Chung Qun lm gim i phu i theo trnh by, bn dng
s l Ngy Thn i theo gip khi cn thit, v y la L Bc c em qun ng n qun
Qu Dng i s gi.

Vng tui cn nh, thi hu trc dan du vi An Quc Thiu Qu. Thiu Qu sang s, li
t thng vi thi hu. Ngi trong nc bit, phn nhiu khng theo thi hu. Thi hu s c
lon, cng mun da vo uy th nh Hn my ln khuyn vua cng cc quan xin ni thuc.
Nhn c s gi nh vua dng th, xin c lm ch hu Trung Quc, c ba nm. mt ln vo
chu, hy b cc ca i ni bin gii. Thin t ng thun. Thin t cp cho tha tng ca
vng l L Gia n bng bc cng cc n ni s, trung y thi ph. Cn cc chc khc th t t
ly. B hnh pht c chm vo trn, ct mi, dng php lut ca nh Hn, coi nh ch hu
Trung Quc. Cc s gi u li v v nc Nam Vit. Vng v vng thi hu sm sa
hnh l, qu biu, mang vo triu cng.

Tha tng ca vng l L Gia tui nhiu, lm tha tng ba i vua. H hng lm quan
trng li n hn by mi ngi. Con giai ly con gi vua, con gi ly con giai, anh em, tn
tht ca vua, li thng gia vi Tn Vng qun Thng Ng. ng trong nc rt c tn
trng, ngi Vit tin ng, nhiu ngi lm tai mt cho ng. ng c lng dn hn vng. Khi
vng dng th, L Gia my ln can ngn, nhng vng khng nghe. ng c lm phn, lun
lun ni l b bnh, khng tip kin s gi nh Hn. Cc s gi u n Gia, nhng cha
th git c. Vng v vng thi hu cng s L Gia gy vic trc, bn t tic ru, nh uy
quyn cc s gi mu git bn Gia. Cc s gi u ngi quay mt v hng ng, thi hu
ngi quay mt v hng Nam, vng ngi quay mt v hng Bc, tha tng Gia v cc i
thn u ngi quay mt v hng Ty hu, ung ru. Em ca Gia lm tng v, cai qun qun
lnh ngoi cung. Khi mi ru, thi hu bo Gia:

- Nc Nam Vit ni thuc l li cho nc, ti sao tng qun li cho l bt tin?

Thi hu mun khch cc s gi gin, nhng cc s gi do d nhn nhau, khng ai dm ra oai.
Gia thy dng mt c khc, lp tc ng dy ra i. Thi hu gin mun ly gio m Gia, vng
ngn thi hu li. Gia bn i ra, chia qun ca em, em qun v nh. on Gia ni l c bnh
khng chu yt kin vng v cc s gi, ngm bn mu cng cc quan i thn ni lon.

Vng vn khng c git Gia. Gia bit th nn my thng vic khng xy ra. Thi hu dm ,
ngi trong nc khng theo. Thi hu mun git bn Gia nhng sc li khng lm ni. Thin
t nghe tin, bit Gia khng chu, vng v thi hu th c n, nhu nhc khng ch ng c,
cc s gi li nht nht khng qu quyt. Thin t li cho l vng v thi hu theo Hn ri,
mt mnh L Gia lm lon, khng ng em binh nh, mun sai Trang Sm em hai nghn
ngi i sang s. Sm ni:

- Nu dng ha hon m i, th vi ngi cng , mun dng v lc m i th hai nghn ngi
khng lm g.

Trang Sm t chi l khng th c. Thin t bi chc quan ca Sm. Hn Thin Thu, trng s
huyn Gip, nguyn l tng quc T Bc, hng hi ni:

- Ly nc Vit cn con, li c vng thi hu lm ni ng, ch c mt mnh tha tng L Gia
cn tr th kh g! Nh vua cho ti hai trm ngi dng s, th no ti cng chm c Gia v
bo.

Thin t bn sai Thin Thu cng em ca vng thi hu l C Li em hai nghn ngi i vo
nc Vit. Bn L Gia bn lm phn, ra lnh trong nc: Vng tui cn tr, thi hu l ngi
Trung Quc, li dan du vi s gi, ch mun ni thuc, em ht qu bu ca tin vng vo
dng thin t c yn. em nhiu ngi i theo, n Trng An, bn cho ngi ta lm
ng bc. Thi hu ch ngh n ci li thot thn mt thi, khng ngh g n mu k lu di
cho x tc h Triu c.

L Gia bn cng em em qun nh git vng, thi hu, cng cc s gia ca nh Hn. L gia
sai ngi bo vi Tn Vng qun Thng Ng v cc qun huyn; lp V Dng Hu Kin
c ngi con trai u ca Minh Vng, v l ngi Vit, lm vua.

Sau , qun ca Hn Thin Thu vo ph my p nh. Sau qun Vit m thng ng, mang
lng thc ngi Vit em qun nh bn Thin Thu, dit c h cch Phin Ngung bn mi
dm, Gia sai ngi phong gi c tit ca s gi nh Hn em ca i, kho ni di t ti,
ri em qun ng gi nhng ni him yu. Thin t bn ni:

- Hn Thin Thu tuy khng thnh cng, cng l ngi tin phong gii nht. Phong cho con l
Din Nin lm An Thnh Hu. C Lc c ch l vng: thi hu xin ph thuc nh Hn, phong
cho con l Qung c lm Long Cung Hu.

Bn h lnh tha ti cho cc ti nhn, ni:

- Thin t suy yu, ch hu nh nhau, l ch nhn thn khng nh gic. Nay bn L Gia,
Kin c, li t lp mt cch yn n, trm h lnh em cc ti nhn cng mi vn qun lu
thuyn min Giang, Hoi tr v Nam i nh

Nm th nm nin hiu Nguyn nh (nm 112 trc Cng nguyn), ma thu, v y l L Bc
c lm Phc Ba tng qun em qun t qun Qu Dng xung ng sng Hi Thy, ch
tc y l Dng Bc lm Lu thuyn tng qun em qun t qun D Chng xung
ng Honh Ph, Quy Ngha. Kit Hu l ngi Vit trc hng lm qu thuyn, H L
tng qun, em qun t huyn Linh Lng, xung ng sng Ly Thy, hoc qun Thng
Ng; sai Tr Ngha Hu, em thm ti nhn nc Ba Thc, a qun t t D Lang xung
ng sng Tng Kha. Cc qun y u gp nhau Phin Ngung.

Nm th su nin hiu Nguyn nh (nm 111 trc Cng nguyn), ma ng. Lu thuyn
tng qun em qun tinh nhu n trc nh hm Tm Hip, ph c Thch Mn, ly c
thuyn thc ca ngi Vit. Nhn y, ng ta tin ln, nh gy qun tin phong ca Vit, v
em vi vn ngi i Phc Ba. Phc Ba tng qun em theo ti nhn, i ng xa n sau k
hi. Phc Ba cng qun ca Lu thuyn hp li mi c c hn nghn ngi, bn cng tin.
Qun ca Lu thuyn i trc n Phin Ngung, Kin c cng Gia u gi thnh. Lu thuyn
t chn ni tin li ng mt ng Nam. Phc Ba ng mt Ty Bc. Gp lc chiu ti,
Lu thuyn nh bi ngi Vit, tung la t thnh. Ngi Vit vn nghe bit ting Phc Ba,
nhng tri ti qun khng bit s qun nhiu t th no. Phc Ba bn lp doanh tri, sai s
chiu hng, cho h ly n quan, li th cho v chiu d nhau. Lu thuyn ra sc nh v t,
qun ch li chy vo trong tri ca Phc Ba. n m sng, ngi trong thnh u hng Phc
Ba. L Gia v Kin c t m cng gia thuc vi trm ngi, chy trn ra bin, ly thuyn
i v pha Ty.

Phc Ba nhn tin hi nhng ngi chc v cao hng bit li L Gia chy v cho ngi
ui theo. Hiu y T M T Hong l ngi Vit hng Hn bt c Kin c, c phong
lm Hi Thng Hu, quan lang ngi Vit l K bt c Gia, c phong lm Lm Thi
Hu. Thng Ng Vng l Triu Quang l ngi cng h vi Vit Vng, nghe qun nh Hn
n, cng quan huyn lnh K Dng ca Vit tn l nh t quyt nh i theo nh Hn; quan
gim qun Qu Lm ca Vit tn l C ng d dn u Lc i theo nh Hn. Nhng ngi ny
u c phong tc hu.

Qun ca qua thuyn, H L tng qun cng qun D Lang m Tri Ngha Hu em i, cha
xung n ni, th Nam Vit dp yn ri. Bn ly t t lm chn qun. Phc Ba tng qun
phong thm cho Lu thuyn tng qun lm Tng Lng Hu v h c ni kin c.

T lc y mi lm vng n sau l nm i, cng chn mi ba nm ri mt nc.

Thi s cng ni:

y lm vng vn do Ngm Ngao, gp lc nh Hn mi bnh nh thin h, ng c lit
vo hng ch hu. Lm L Hu ngi kh thp, bnh dch, khng i nh, cng c th kiu
cng. u Lc nh nhau lm rung ng nc Nam Vit. Qun nh Hn ti ci. Anh T vo
chu, sau mt nc, ngun gc u do C th. L Gia gi lng trung nh mn, khin cho
khng c ngi ni di. Lu thuyn tng qun lm theo mun khng bit tit ch, li bing,
kiu ngo, thnh b nhm nh. Phc Ba tng qun gp khn cng, cng ny tr mu, nhn ha
thnh ra phc. S vic xoay vn thnh v bi, v nh ci thng, ci si, xon xut ly nhau.

...........................................................

(1). ng Tn lm i thng n Vit.

(2). Xem Tn Thy Hong bn k ch thch.

(3). Vn trc y l vua t i.

(4). Li ni rt xc.

(5). Vng Khi v Hn An Quc.

o0o


Cp m Lit Truyn -

Cp m t l Trng Nhu, ngi t Bc Dng. T tin ngy xa c vua nc V yu qu.
n m l i th by, i i vn lm khanh, i phu. m nh cha c lm quan (l). Thi vua
Hiu Cnh, m lm thi t ty m (2). m ngi trang trng c mi ngi knh s. Vua Hiu
Cnh mt, thi t ln ngi, m lm chc yt gi. Cc nc ng Vit nh ln nhau, nh vua
sai m n xem. m khng i n ni ch i n t Ng ri tr v bo:

- Ngi Vit nh nhau, l ci tc ca h xa nay vn th, khng ng lm nhc n s thn
ca thin t.

H Ni pht ha, chy lan hn mt ngn nc nh, vua sai m n xem. m tr v bo:

- Ngi nh la chy, nh lin nhau nn cng chy. iu khng ng lo. Thn qua H
Nam, H Nam ngi ngho, hn mt vn ngi b lt li hn hn, c ngi cha con n tht
nhau. Thn nhn ty tin ly c tit (3), bo m kho la H Nam pht chn cho dn ngho.
Thn xin em c tit v chu ti gi chiu ch ca hong thng.

Nh vua cho m l ngi hin, tha ti, i lm huyn lnh Hunh Dng. m xu h v vic
i lm huyn lnh, co bnh xin v vn. Nh vua nghe vy mi vo cho lm trung i phu. V
m hay can thng nn khng c lu trong triu, b i i lm thi th ng Hi.

m theo o Hong , Lo T; lc lm quan tr dn thch thanh tnh, chn nhng ngi tha,
s, ri giao cho h lm. Trong vic cai tr ch xem xt i th m thi khng ch n nhng
chi tit vn vt. m lm bnh, nm trong nh khng ra. c hn mt nm qun ng Hi
rt yn. Mi ngi khen ngi. Nh vua nghe tin, gi vo cho lm ch tc y, ng vo hng
cu khanh. m cai tr ch mun bt vic m thi ct i th, khng cu n v vn t php
lnh. m tnh kiu ngo, t l , ch trch trc mt, khng chu tha th nhng sai lm ca
ngi ta. Ai hp vi mnh th chi, ai khng hp th khng bun nhn. K s cng v vy m
khng theo. Nhng m thch chi vi ngi ngha hip, ch trng v kh tit, t mnh c x
lim khit, thch can thng, nhiu ln xc phm n sc mt nh vua. m thng khen Ph
Bch, Vin ng (4), chi thn vi Qun Phu (5), Trnh Dng Thi v Lu Kh lm chc tng
chnh (6). Nhng ngi ny cng v hay can thng nn khng chc v c lu.

Lc by gi em trai thi hu l V An Hu tn l in Phn lm tha tng. Cc quan t hai
ngn thch lng tr ln u n bi yt. Phn khng p l. Nhng m thy in Phn,
thng khng ly m chi vi. Nh vua mi nhm hp cc nh vn, nh nho. Nh vua ni:

- Ta mun th ny, th ny...

m tu:

- B h trong lng c nhiu ham mun, bn ngoi li lm ra v nhn ngha mun bt chc
cch cai tr i ng, i Ngu lm sao c?

Nh vua im lng, ni gin, bin sc mt v bi triu. Cc cng khanh u lo h cho Cp m.
Nh vua lui vo cung bo cc quan hu:

- Tht l qu lm Cp m tht l bng!

Cc quan c ngi trch m. m ni:

- Nh vua t ra cc quan cng khanh u phi bo h a dua nnh ht, dn vua n ch bt
ngha? V chng a v cng khanh m cn luyn tic thn mnh lm nhc triu nh sao?

m lm bnh, au ba thng lin. Nh vua my ln cho ng ta c lm quan nhng nh cha
bnh, tuy vy cui cng cng khng bt. Sau cng mc bnh nng. Trang Tr xin cho m c
thi lm quan.

Nh vua hi:

- Cp m l ngi nh th no?

Tr ni:

- Nu cho m gi chc lm quan th cng chng c g hn ngi. Nhng ng ta gip u cha
th ng ta gi vng nh: gi khng n, ui khng i, d c ngi t chomnh l Mnh Bn,
H Dc cng khng th thng c.

Nh vua ni:

- Phi y? Ngy xa c by ti cng chung hon nn vi quc gia. m cng gn c nh vy.

i tng qun V Thanh vo chu trong cung, nh vua ngi xm bn cnh ging m tip.
Tha tng Hong nhn vic vo yt kin, nh vua c khi khng i m. Cn m vo yt kin
nh vua khng i m th khng tip. Nh vua thng ngi trong trng v, m tin tu cng
vic nh vua khng i m, nhn ng xa thy m th trnh vo trong trng, sai ngi chun y
li tu. ng c nh vua knh n nh vy.

Trng Thang va mi c lm nh y v thay i hnh lut, php lnh. Cp m my ln
cht vn, trch ng ta trc mt nh vua, ni:

- ng lm cu khanh nhng trn khng th nu cao cng nghip ca tin , di khng
th ngn cn lng t ca thin h, khin cho nc yn, dn giu, t ngc khng c ngi. C
hai iu ng khng c ly mt. Khng k vic sai tri, lm kh ngi khc, c vic lm;
khng k vic hng ch ct c vic cho mnh. Ti sao ng li thay i php lut Cao Hong
nh lm cho ri lon? ng lm th s mt ni y!

m c lc tranh ci vi Thang. Khi tranh lun Thang thng ch n li vn cho su v bi
lng tm vt cn m th ngay thng, nghim tc, gi ng khun php khng chu thua. m
gin mng:

- Thin h ni bn th li khng th lm cng khanh, iu qu tht l ng? C theo Thang
th s khin thin h chng chn ln nhau m ng lic mt nhn trm vy (7).

Lc by gi, nh Hn ang nh Hung N, ku gi v v t di (8). m ct sao t sinh s, nhn
lc nh vua rnh thng ni nn ha thn vi H ch ng gy binh. Nh vua ang thin v o
Nho, tn qu Cng Tn Hong (9). n khi cng vic cng nhiu, quan li lo dng php lut
rng buc, dn lo tm cch trn trnh. Nh vua dng php lut xt x, bn Thang thng gy
nhng ngc ln, em ti trng tu ln c lng nh vua. Tri li m thng ch bai nh
Nho, trc mt bn Hong, trch h trong lng gi di, bn ngoi kho lo khn ngoan ha
theo nh vua gi a v, bn th li (10) ch lo b cong php lut kho tm cch lm hi ngi
ta, hm ngi ta vo ti khin khng c thn oan, ly vic thng c dn lm cng lao. Nh
vua cng qu bn Hong, Thang. Hong v Thang trong lng rt ght m. Tuy thin t khng
thch nhng h mun tm vic git m. Hong lm tha tng ni vi nh vua:

- trong hu ni s c nhiu qu nhn, tn tht, kh tr. Nu khng c mt v quan tng ni
danh th khng lm c trch nhim y. Xin cho i m lm hu ni s.

m lm hu ni s my nm, vic quan khng b tr.

i tng qun V Thanh cng c tn trng, ch l hong hu, nhng m vn i x ngang
hng. C ngi ni vi m:

- Thin t mun qun thn knh trng i tng qun. i tng qun c tn trng li cng
qu, ng nn ly l phi.

m ni:

- i tng qun c ngi khch vi di, th l khng c tn trng hay sao?

i tng qun nghe vy li cng cho m l ngi hin, thng mi hi nhng vic quc gia
triu nh cha quyt nh, i x vi m hn hn ngy trc.

Hoi Nam Vng mu phn, s m, ni:

- m thch can thng, gi kh tit, chu cht theo chnh ngha, kh ly iu phn bi m d d
ng ta c. Cn nh thuyt phc tha tng Hong th cng d nh m y, chc l sp
rng m thi.

Sau khi nh vua nhiu ln nh Hung N thnh cng, li ni ca m li cng khng c nghe.
Trc kia m vo hng cu khanh, tri li Cng Tn Hong, Trng Thang l quan li nh.
n khi Hong v Thang cng ngy c thng ln ngang hng vi m. m li mng nhic ch
trch Hong v Thang. t lu sau, Hong lm n tha tng c phong lm hu, Trng
Thang lm n ng s i phu. V vy trong thi ca m, tha tng, ng s u cng ngang
hng vi m li c phn c tn trng, tin dng hn. m l ngi hp hi khng khi on
thn. Khi yt kin nh vua, m ni:

- B h dng by ti nh cht ci m thi, ai n sau th trn.

Nh vua im lng. Mt lc sau m rt lui. Nh vua ni:

- Ngi ta qu l khng th khng c hc, xem m ni th ngy cng qu lm.

c t lu, vua Hn Gia ca Hung N em dn chng n hng. Nh Hn a ra hai vn c
xe. Nh vua khng c tin, mua chu nga ca dn. Dn c ngi giu nga i, s nga khng
. Nh vua gin, mun chm quan huyn lnh Trng An. m ni:

- Quan huyn lnh Trng An khng c ti, xin chm mt mnh m, th dn s chu a nga
ra. V chng Hung N phn li ch ca h, u hng nh Hn; Hn c thng thng t cc
trm cc huyn a n, sao li lm cho thin h no ng, Trung Quc mt mi hu
h Di, ch

Nh vua im lng. n khi Hn Gia n, nhng ngi bun bn v nhng ngi ngoi ch
phm ti cht n hn nm trm ngi. m xin c dp yt kin nh vua in Cao Mn. m
ni:

- Hung N vo xm ln ng s bin gii, ct t ha thn. Trung Quc em binh trng pht,
ngi cht v b thng khng k xit, hao ph tin ca hng vn triu. Thn ngu dt cho rng
b h c ngi H th u cho lm n t cp cho nhng gia nh c ngi tng qun m cht.
Ti sn cp c th u cp cho h ci kh cho thin h, an i lng trm h. Nay li
khng lm nh vy, Hn Gia em my vn ngi n hng, b h sai vt rng kho thng,
bt dn lnh hu h nui nng, nh nui a con cng? Dn ngu bit u rng l lnh cm,
nn ty tin n mua nhng vt ch Trng An. Th m quan li theo php lut buc ti
h l em ca ci vt phm a ra bin gii! Nu nh b h khng th c c ca ci ca
Hung N t li vi thin h, th l no dng li l kh hiu m git hn nm trm ngi di
dt. Lm nh vy tc l nh ngi ta ni: Che ch cho l lm thng tn n cnh cy vy.
Thn trm cho b h lm nh th l khng phi.

Nh vua im lng, khng nghe theo, ni:

- Ta lu khng nghe Cp m ni, n nay ng ta li ni by.

My thng sau, Cp m phm sai lm nh, b ti. Gp lc i x b bi chc, m bn n chn
in vin.

Cp m nh c my nm, gp lc nh vua thay bng th tin nm th, dn nhiu ngi c
tin trm, nc S li cng nhiu nht (11). Nh vua cho rng Hoi Dng l ni gip gii
nc S, bn gi Cp m vo cho lm thi th Hoi Dng: m ly t t khng nhn n.
Chiu my ln p giao n, sau m mi vng li. Chiu cho m n yt kin, m khc v
ni vi nh vua:

- Thn t cho rng mnh cht ni ngi rnh khng cn c lc thy li b h, khng ng b h
li dng. Thn thng c ci tt ca loi ch nga, khng sc lm vic cc qun. Thn xin
nguyn lm trung lang (12) ra vo ni cung cm, v nhng iu sai, lt nhng iu st, l
nguyn c ca thn.

Nh vua ni:

- Nh ngi coi thng Hoi Dng hay sao t lu na ta s gi nh ngi v. Hin nay Hoi
Dng dn v quan khng tng c, ta ch nh ci uy sn c ca nh ngi, nh ngi c nm
m cai tr (13).

Sau khi m t gi ra i. m qua nh L Tc lm i hnh (14), ni:

- m b vt ra ngoi qun khng th bn vic triu nh c na. Nhng Trng Thang lm
ng s i phu l ngi c ci tr khn chng li nhng li can ngn, c ci ti gian tr
t v cho iu sai tri, ch ct kho ton ht b trn, bt b ngi di, khng chu theo iu
chnh ngha lo vic thin h. ng ta ch lo a dua theo vua. Nh vua khng a ai th ng ta
nhn gim pha thm, nh vua a ai th ng ta nhn khen ngi thm. Thch sinh s, ma
may trong vn n, trong lng ngh n vic di tr chiu theo vua. Bn ngoi da vo bn
tc li (15) lm cho uy mnh thm ln. ng hng cu khanh m khng sm ni iu th
ng v hn u s b ti c y.

Tc s Thang, cui cng khng dm ni. m qun vn cai tr nh trc, chnh tr Hoi Dng
c sng sut. Sau qu nhin Trng Thang b tht bi. Nh vua nghe li m ni vi Tc,
tr ti Tc, cho m Hoi Dng c hng lng bng ca tng quc ch hu (16). c
by nm th mt.

Sau khi mt, nh vua v m nn cho ngi em l Cp Nhn lm n cu khanh. Con m l Cp
Yn lm n tng quc ca ch hu. Ngi em con c l T M An lc nh cng lm thi t
ty m vi m. An li vn su sc, kho lm quan, bn ln n chc cu khanh, khi cht lm
thi th H Nam. Bn anh em nh An nn ng thi c n mi ngi lng hai nghn hc.
on Hong ngi Bc Dng lc u th H Hu tn l Tn. Tn dng Hong. Hong cng hai
ln lm n cu khanh. Nhng ngi nc V lm quan ai cng kinh s m, coi m l trn
mnh.

1. Trnh ng Thi t l Trang, ngi t Trn. Cha l Trnh Qun tng lm tng ca
Hnh Tch. Tch cht, t lu sau theo v Hn. Cao T sai cc quan c ca Hng Tch gi tn
Tch (17). Ring mt mnh Trnh Qun khng nghe theo li chiu. Chiu cho tt c nhng ngi
gi tn Tch lm i phu m ui Trnh Qun. Trnh Qun cht thi Hiu Vn .

Trnh Trang thch lm ngha hip. Khi cu Trng V khi ch th ni ting min Lng,
S. Thi Hiu Cnh , Trang lm thi t x nhn (18). C nm ngy li tm ra, thng t
nga trm ngoi thnh Trng An, thm hi nhng ngi bn c, n chi nh cc tn khch,
sut m cho n sng hm sau, thng vn s khng chu o, Trang thch hc theo li Hong
, Lo T, hm m nhng ngi trng gi nh l s khng c gp mt (19). Tuy tui tr,
quan thp, nhng cc bn b giao du, u l hng cng la vi hng cha, ng, l nhng k s c
danh ting trong thin h. V ln ngi, Trang dn dn lm trung y t L, lm thi th
T Nam, lm tng quc Giang T, lm n hu ni s thuc hng cu khanh. V vic V An
Hu v Ngy K tranh ci nhau, An b ging chc lm thim s, i lm i nng lnh (20).

Khi lm thi s, Trang cn dn nhng ngi mn h nh sau:

- C khch n th khng k cao qu hay hn mn u khng c gi ngoi ca.

Trang gi l i vi khch, mc du mnh cao qu nhng i vi ngi th khim tn. Trang
thanh lim li khng lo n sn nghip em tt c lng bng cho tn khch, nhng thc n
a cho khch u t trong nhng ci qu bng tre (21). Mi lc i chu, c dp tu ln, Trang
lun lun ni ln nhng ngi trng gi trong thin h. Khi tin c cc k s v nhng ngi
thuc li th trnh by thn thit th v thng cao ti c ca h, cho h hn mnh, khng
bao gi gi h bng tn. Khi ni vi nhng quan di quyn mnh th cn thn nh s lm tn
thng n h. Nghe ngi ta c li ni hay th vi vng lo tin ln nh vua. K s v nhng
ngi trng gi Sn ng v vy u khen ngi Trnh Trang.

Vua sai Trnh Trang i xem ca sng Hong H. Trang xin nm ngy chun b hnh l, Nh
vua ni:

- Ta nghe ni Trnh Trang i nghn dm khng mang lng, ti sao li xin chun b hnh l?


Nhng Trnh Trang trong triu thng a dua ph ha theo mun nh vua khng dm trnh
by r rng l ng hay sai. n khi gi, nh Hn nh Hung N, chiu hng t di, thin h hao
ph nhiu, ca ci dng cng thiu. Trang tin c ngi v tn khch lm vic vn chuyn di
quyn i nng lnh, nhiu ngi n bt ca cng. T M An lm thi th Hoi Dng t gic
vic y. Trang v vy b ti, chuc ti lm thng dn. t lu sau tm quyn chc trng s ca
tha tng. Nh vua thy Trang gi nn cho lm thi th Nh Nam. c my nm th cht
trong lc lm quan.

Trnh Trang, Cp m lc u vo hng cu khanh, ngi thanh lim bn thn lo gn gi trong
sch. Hai ngi ny gia chng b b, nh ngho khch kha cng t. Khi lm vic qun cht
i nh khng c ca tha. Anh em con chu Trang nh c Trang nn su by ngi lng n
hai nghn thch.

2. Thi s cng ni:

Ngi hin nh m v Trang th m khi c th lc th khch kha ng gp mi ln, khi
khng c th lc th chng c mt ai, na l ngi thng! ch Cng H Qu ni: Lc u
ch Cng lm nh y th khch kha cht ca. n khi bi quan th ngoi ca c th t li
bt chim s. Khi ch Cng li lm nh y, khch kha mun n. ch Cng vit my ch ln
ngoi ca: Mt sng mt cht, tnh bn mi bit; mt ngho mt giu, mi r lng nhau;
mt hn mt sang, tnh bn r rng. Cu cng ng vi Cp m, Trnh Trang. Thng
thay!

........................................................

(1). Theo quan ch nh Hn nu a v t 2. 000 thch tr ln th sau ba nm c c mt
ngi trong s anh em rut hay cn lm lang.

(2). Chc quan lng 600 thch, khi no thi t i ra th ci nga i trc.

(3). Nh vua sai ngi i thay mnh lm vic g th cm c tit.

(4). Xem Qu B, Loan B lit truyn.

(5). Xem Ngy K, V An Hu lit truyn.

(6). Chc a v cu khanh.

(7). ng hai chn t ln nhau, ni khng cn li no m i, lic mt nhn trm ni khng
dm nhn thng. Nu theo php lut h khc th thy ci g cng s phm php, c chn khng
dm i, c mt khng dm nhn.

(8). Hn V tham lam mun nh Hung N, bnh nh ng Vit Nam Vit, Ty Nam Di v.
v... gy nn chin tranh, nhn dn iu ng.

(9). By gi Hong lm tha tng. Hong theo o Nho, ngi gi di, tn nhn.

(10). Ch Trng Trang.

(11). Xem Bnh chun th.

(12). Chc quan thp lo vic canh phng. m mun cung c can ngn nh vua d l
chc quan thp ch khng mun i ra cc qun.

(13). V rt bit ti ca m cho nn ni nm m cai tr, nhng rt ght m nn cho i ra
cc qun khi can gin li thi.

(14). Chc quan ngoi giao cp cu khanh coi vic i x vi cc nc ngoi.

(15). Quan li n cp.

(16). Nhng vn khng cho v kinh . V ght m nhng khng git c v s d lun d
bit m l trung thn cng khng dng. ng nh nhn xt trong lng nhiu ham mun, bn
ngoi ra v nhn ngha.

(17). Gi vua bng tn l phm ti bt knh.

(18). Chc rt thp di chc thi t ty m.

(19). ni vi vng.

(20). Thim s coi cng vic trong cung Hong v cung thi t. i nng lnh thuc hng
cu khanh coi thc la v hng ha c nc.

(21). ni khng sm sa g.

o0o


Du Hip Lit Truyn -

Hn Phi(l) ni: Bn nho ly li vn lm ri php lut, bn du hip ly v lc phm vo vic
ngn cm. Hai hng ny u b ch bai. Tuy vy cc nho s thng vn c i khen(2). Cn
i vi nhng k dng thut(3) chim ly chc t tng, cng khanh, i phu, gip cha
ng thi th cng danh ghi chp s sch, iu chng phi ni. Ka xem Qu Th,
Nguyn Hin l nhng ngi ni qu ma, c sch, mun mt mnh gi ly o c ca
ngi qun t, v ngha l khng chu a dua theo thi, th m ngi ng thi cng ci h.
Cho nn Qu Th, Nguyn Hin trn i nh trng, ly dy buc ca, mc o vi, n rau
khng bit chn. H cht hn bn trm nm m hc tr cn nh mi khng qun. Nay bn
du hip, tuy nt khng hp vi chnh ngha nhng li h ni ra th chc chn, vic h lm th
qu quyt, ha th nht nh lm, khng tic tnh mng cu ngi ta khi ni nguy khn.
Sau khi xng pha vo ni nguy him cu ngi, h li khng khoe ti, ly vic k n lm
thn, nh vy th xem ra cng c nhiu iu ng khen. V chng, vic hon nn ngi ta
thng khi vn gp.

Thi s cng ni:

Ngy xa vua Thun b khn kho, ging(4), Y Don mang vc tht(5), Ph Duyt n nu
t ph Nham(6), L Thng b khn kh Cc Tn(7), Di Ng, mang gng(8), Bch L H
chn tru(9), Trng Ni s hi t Khung, i, mt xanh nh l rau t Tn, t Thi(10).
Nhng ngi y u l ngi m k hc gi gi l o c nhn ngha, vy cn gp nhng tai
nn y; hung g nhng k ti nng bc trung m v cui thi lon lc th vic gp tai ha cn
ni lm sao cho ht. Tc ng c cu: Chng cn nhn ngha, hay khng nhn ngha, ci g c
li cho ta l tt. V vy B Di(11) cho nh Chu l xu, chu cht i ni Th Dng, nhng
vua Vn Vng, V Vng khng phi v th m b ngi vua. Chch, Cc(12) hung bo d tn,
nhng ng ca h l ca ngi mi mi ngha kh ca h. Do m xem n trm li cu th
b chm, n trm nc c phonghu. Nh cng hu u, nhn ngha y(13), iu
khng phi li ni sung. Nay bn hc gi cu n, ch kh kh lo m ly ci ngha cht hp th
s c c mi i(14), sao bng h thp ci o ca mnh theo th tc, tri ni vi i
c cng danh(15). Tuy vy bn o vi cn thn trong vic ly v cho, xem trng ting v li
ha, tuy cch nghn dm cng ngh n ngha, chu cht chng tic i, h lm th no cng c
ch hay, ch khng phi ch c iu xng by. C th k s lc cng qun mi c ni ph thc
s phn. Nhng ngi y chng phi hin ti, ho kit sao? Nu nh bn ngha hip
ni hng xm ti ua sc vi Qu Th, Nguyn Hin, lp cng vi ng thi th hn khc
nhau xa. Nu xt v mt cng lao thy ngay li ni c gi, th ngha kh ca bn hip khch
c th xem thng c u!

Hng ngha hip o vi i xa, ta khng cn c nghe na. Thi gn y bn Duyn Lng,
Mnh Thng, Xun Thn, Bnh Nguyn, Tn Lng(16) u nh ch thn thch ca nh vua,
da vo s giu c v c t phong, li c a v khanh tng, chiu tp nhng ngi hin
trong thin h, ni danh vi ch hu, khng th gi l khng gii. H cng nh thun theo
chiu gi m gi, khng phi ting v nhanh thm, nhng v th gi a ting i xa thi.
Cn n bn ngha hip ni lng xm, gi gn tnh nt, trau di thanh danh, ting tm vang
trong thin h, ai cng khen l hin, iu mi tht l kh. Nhng cc nh Nho, nh Mc u
gt ra m khng chp(17). T nh Tn tr v trc nhng ngi tm thng m ngha hip u
mai mt, ti rt ly lm gin(18). Theo nhng iu ti c nghe t khi nh Hn ln c bn Chu
Gia, in Trng, Vng Cng, Kch Mnh, Quch Gii, tuy i khi c phm vo ci li php
lut ca ng thi, nhng i sng ring ca h lim khit, nhn nhn cng ng khen. Danh
ting ca h khng phi l danh ting ho, k s khng phi v c m theo h. Cn i vi
nhng k cy gia th h hng, ko b ko ng, li dng tin ti sai khin ngi ngho, bt
nt ngi sc yu th c, khoe khoang th lc ca mnh, ly vic tha mn iu ham mun ca
mnh lm sng, th nhng ngi du hip cng ly lm xu h. Ti au xt v ni thi i khng
xt iu , c gp bn Chu Gia, Quch Gii vi bn cng ho v ch ci tt c.

2. Chu Gia l ngi L sng cng thi vi Cao T. Ngi nc L u hc theo o Nho, ring
Chu Gia hc theo li du hip m ni danh. Nhng ngi c danh ting c ng nui nng che
ch c hng trm, cn ngi tm thng th khng k xit. Nhng trc sau ng vn khng
khoe ti, t ph n c ca mnh; tri li ch s nhng ngi chu n cm t mnh. ng cu gip
nhng ngi thiu thn bt u t ch ngho kh v thp hn. Trong nh khng c ca tha,
o qun c k khng lnh ln, n khng c hai mn, i th ngi trn chic xe b nh. ng lo
cu gip ngi ta trong lc gp hn c vic ring ca mnh. Sau khi by mu cu c tng
qun Qu B thot nn n khi B c tn qu, sut i ng khng gp li B(19). T ca
Hm Cc v pha ng khng ai khng dn c(20) mun chi vi ng ta.

3. in Trng ngi nc S, ni ting v ngha hip, thch nh kim, th Chu Gia nh cha,
t cho rng hnh vi ca mnh khng bng Chu Gia. in Trng cht ri, t Lc Dng c
Kch Mnh. Ngi t Chu lo ngh bun bn, tri li Kch Mnh li ni ting ch hu v ngha
hip. Khi nc Ng, nc S lm phn, Diu hu(21) lm thi y, i xe trm, sp n H Nam
bt c Kch Mnh, mng r ni:

- Nc Ng, nc S lm vic ln m khng mi n Mnh, th ta bit h khng lm c g
ri!

Trong khi thin h ri lon, t tng bt c ng ta cng nh chiu hng c mt nc ch
vy(22). Vic lm ca Kch Mnh cng nh vic lm ca Chu Gia, nhng ng ta thch nh bc,
hay chi nhng tr chi ca nhng ngi tr tui. Khi ngi m ca Kch Mnh cht, c gn
mt nghn c xe phng xa n a tang. n khi Kch Mnh cht, ca ci trong nh cn li
khng qu mi lng vng.

Vng Mnh ngi t Ph Ly cng ni ting ngha hip min sng Giang, sng Hoi. Lc
by gi h Nhn t T Nam, Chu Dung t Trn, cng ni ting ho hip. Vua Cnh
nghe vy sai ngi git c bn ny.

V sau t i c bn h Bch, t Lng c Hn V T, huyn Dng ch c Tit
Hung, huyn Thim c Hn Nh ni ln rt ng(23).

4. Quch Gii l ngi t Ch t l ng B, l chu ngoi ca Ha Ph ngi c ti xem tng.
Cha Gii b git thi Hiu Vn v du hip. Gii ngi thp b, tinh ranh, hung hn, khng
ung ru. Lc nh tnh nham him, tn nhn, nhng k khng lm Gii va lng b Gii git
rt nhiu. Gii liu thn bo th cho bn, cha nhng ngi trn trnh, phm php, cn vic
cp bc l vic thng lm, cng nh vic c tin o m ngi th khng k ht. ng ta gp
may, lc nguy khn cp bch thng nh dp i x m c thot.

n khi Gii ln th thay i tnh nt, bit t kim ch, bit ly c bo on, cho ngi th
nhiu m trng mong ngi th t. Gii li cng thch lm vic ngha hip hn trc. Sau khi
cu tnh mng ngi ta, Gii khng khoe cng, tuy ci lng nham him tn c ngy xa i khi
vn l ra nh c nu gp k trn mt vi mnh. Nhng ngi tui tr hm m vic lm ca Gii,
lin bo th ngay, khng cho Gii bit(24).

Ngi con ca ch Gii cy th Gii, ung ru vi ngi khch, cng p ngi khch phi cn
chn mc d ung khng ni. Ngi kia gin, tut gm, m cht chu Gii ri b trn. Ch
Gii gin ni:

- Ngi ngha hip nh ng B, m ngi ta git con ti khng bt c thng gic sao?

Bn vt xc ngoi ng khng chu chn, mun lm nhc Gii. Gii sai ngi d bit ni
hung th . Hung th th b nh quay v trnh by tt c s thc vi Gii. Gii ni:

- ng git n l ng lm, chu ca ti lm by.

Bn tha hung th, bt ti ngi chu, khm lim n ri chn. Mi ngi nghe vy u khen
Quch Gii l ngi ngha kh, li cng theo Gii.

Khi Gii i ra, ai cng trnh. Ring c mt ngi c ngi xm m nhn. Gii sai ngi hi h tn
anh ta. Nhng ngi khch mun git anh ta. Gii ni:

- Ta trong lng xm n ni khng c ngi ta knh trng, l v ta khng trau di c
hnh, anh ta c ti g u?

Bn bo ngm vi vin quan coi vic cng dch trong huyn:

- Ngi y l ngi ch thn ca ti, khi no n lt anh ta phi phc dch th min cho anh ta.

V vy my ln u c min, quan khng i n. Anh kia y lm l, hi ti sao, mi bit Gii
bo min cho mnh. Anh ta bn ci trn n t ti. Nhng ngi tr tui nghe vy li cng hm
m vic lm ca Gii.

Lc Dng c ngi th hn nhau, nhng ngi ti gii trong lng xm n dn xp c
hng chc, nhng vn khng xong. Ngi khch bn n ni vi Quch Gii, Gii ang m
n nh ngi c th hn, ngi kia min cng nghe theo li Gii. Gii bn ni vi ngi ny:

- Ti nghe ni cc v Lc Dng ha gii vic ny, nhng ng khng chu nghe. Nay may
sao ng nghe theo li Gii, vy c l no Gii li huyn khc n tranh ginh mt ci cng
ca cc v hin i phu trong xm ny!

Bn ang m ra i, khng cho ai bit, ni:

- Hy khoan theo cch ha gii ca ti. i ti i ri sau cho nhng ngi tai mt Lc
Dng lm vic gii ha v s nghe theo h.

Gii gi mnh cung knh khng dm ln xe i vo sn cng ng huyn. Khi i cc qun ln
cn cu xin vic cho ngi khc, gp vic c th gip c th gip, khng gip c th cng
lm cho ngi ta va lng. Sau mi dm n cm ru ngi ta. Mi ngi v vy ht sc knh
trng Gii, tranh nhau gip Gii. Thanh nin trong lng xm v nhng ngi ti gii, tai mt
trong cc huyn ln cn na m qua ca nh Gii thng hn mt chc c xe, xin a nhng
ngi khc Gii giu gim em v nui(25).

n khi nh vua sai di nhng ngi giu i Mu Lng(26). Gii nh ngho khng thuc vo
hng t cch. Quan li s nn bt Gii di nh(27). V tng qun tu ln ni Quch Gii
nh ngho khng thuc vo hng di nh.

Nh vua ni:

- Mt ngi o vi m c quyn th khin cho tng qun phi ni gip, iu chng t nh
hn khng ngho.

Kt qu Gii phi di nh. Cc v tin Gii a ra hn ngn vn quan tin. Con Dng Qu Ch
ngi t Ch lm th li trong huyn, bo tn Gii ln, khin cho Gii phi di nh. Ngi con
ca anh Gii cht u Dng. V vy h Dng c th hn vi h Gii.

Gii vo Quan Trung. Nhng ngi ho kit Quan Trung quen bit hoc cha quen bit Gii,
nghe ting Gii u tranh nhau n vui chi bn b vi Gii. Gii ngi thp b, khng ung
ru, lc ra i khng bao gi i nga. Sau khi Dng Qu Ch b git, ngi nh Dng Qu
Ch dng th ln, nhng li b ngi ta git di ca cung nh. Nh vua nghe tin bn giao
quan li bt Gii. Gii b trn, m n Lc Dng, cn mnh th trn sang Lm Tn. Tch
Thiu Cng Lm Tn vn khng bit Gii. Gii gi mo tn, nhn y xin ra khi ca quan.
Tch Thiu Cng bn cho Gii i ra. Gii trn n Thi Nguyn, n nh ai, Gii u ni
trc(28). Quan ui bt, d tung tch n Tch Thiu Cng, Tch Thiu Cng t st, tung tch
mt t. Mi v sau mi bt c Gii.

Quan li xt nhng iu Gii phm v nhng ngi Gii git th s vic u xy ra trc
khi c n x. huyn Ch c ngi nho sinh gip quan trn trong vic xt Gii. C ngi khch
khen Gii, ngi nho sinh ni:

- Quch Gii ch chuyn lm vic gian, phm php cng, ti sao li gi l ngi hin?

Ngi khch nghe th git ngi nho sinh, ct li y. Quan v vic bt ti Gii. Thc ra, Gii
khng bit k git ngi. Ngi git kia cng mt tch chng ai bit anh ta l ai. Quan tu Quch
Gii v ti. Cng Tn Hong lm ng s i phu ph: Gii l ngi o vi lm tr ngha hip,
tc uy tc phc. Vic k hung hng git ngi, Gii tuy khng bit nhng ti ny nng hn ti
chnh Gii git(29), ng khp vo ti i nghch v o.

Bn git c h Quch Gii ng B.

T v sau, rt nhiu ngi lm du hip nhng u kiu ngo khng ng k, Quan Trung,
Trng An c Phn Trng T, He L c Triu Vng Tn, Trng Lng c Cao Cng T,
Ty H c Quch Cng Trng, Thi Nguyn c L Cng Nh, Lm Hoi c Nh Trng
Khanh, ng Dng c in Qun Nh tuy lm du hip nhng u c ci thi nh nhn
khim nhng ca ngi qun t. n nh h Diu phng Bc, bn phng Ty. Cu
Cnh phng Nam, Triu Tha V cng t phng ng, Triu in Nam Dng th
u l bn trm cp trong dn gian thi, ng k lm g! Bn h lm xu h cho Chu Gia
vy.

5. Thi s cng ni:

Ti xem Quch Gii tng mo khng bng ngi bnh thng, ni nng khng c g ng ch
, th m tt c nhng ngi hay k d trong thin h, bit hay khng u hm m danh ting
ca ng ta. Khi ni n nhng ngi ngha hip, ai cng nhc n tn. Tc ng c cu: ngi
ta ly danh thm lm dung mo, h c khi no ht. h, tic thay!

(1) Hn Phi T, thin Ng mc ch ch trch c bn Nho v bn du hip.

(2) Thin bnh du hip: Hn Phi ch trch c hai; th nhng trong thc t th ch bn du hip
b ch bai cn bn Nho vn c trng vng.

(3) m ch Cng Tn Hong, Trng Thang. Thut y l Nho thut tc gi mt st bn Ngy
Nho.

Nguyn Hin ngi nc L, hc tr Khng T. Khng T cht, Nguyn Hin trn vo ni ao
m. T Cng lm tng quc nc V i xe n tm Nguyn Hin. T Cng ni: Ngi c
bnh hay sao? Nguyn Hin p: Ti nghe ni khng c ca gi l ngho, hc o khng
lm c gi l bnh. Nh Hin y l ngho ch khng phi l bnh. T Cng thn b i.
Cng Tch Ai t Qu Th. Khng T ni: Thin h v hnh nhiu ngi lm gia thn, lm
quan kinh , ch c Qu Th cha h lm quan.

y l tc gi a ra nhng chn Nho i lp vi bn ngy Nho.

(4) Thun lc cn hn vi b cha ght, mun git i, sai tro ln bc la ri chm la t, li sai
o ging, ri lp ging.

(5) Y Don cy cnh ng Hu Sn mang vc c ha ng v n cho vua Thang n.

(6) Ph Duyt trc khi lm t tng vua V inh nh n th lm ngh th mc Ph Nham.

(7) L Thng tc l L Vng gip V Vng nh Tr.

(8) Di Ng tc Qun Trng, v theo cng t C khi T Hon Cng git cng t C, Qun Trng
b t.

(9) Bch L H khi cha lm tha tng Tn lm ngh chn tru.

(10) Trng Ni tc Khng T (Xem Khng T th gia).

(11) B Di phn i vic V Vng nh Tr, trn ln ni Th Dng cht i y.

(12) Chch, Cc: tn nhng ngi n trm thi xa.

(13) Cu ny ca Trang T.

(14) Ch Nguyn Hin, Qu Th.

(15) Ch Cng Tn Hong. Cu ny theo li phn ng, ni ma.

(16) Duyn Lng tc Qu Trt ngi thi Xun Thu, khng thy ni n vic tip tn khch.
Mnh Thng Qun, Tn Lng Qun, Xun Thn Qun u l nhng ngi thi Chin quc, s
tn khch trong nh h n hai, ba ngn.

(17) Trch hai phi Nho v Mc u hp hi i vi bn du hip.

(18) T r thi bnh vc nhng ngi du hip.

(19) Xem Qu B, Loan B lit truyn.

(20) ni khao kht.

(21) Tc Chu Phu.

(22) Ca ngi ti v uy tn ca Kch Mnh.

(23) Khng phi v triu nh nghim tr m bn du hip ht.

(24) ni Quch Gii khng trng tr k trn mt vi mnh, nhng nhng ngi tui tr lin tr
th cho Gii m khng ni cho Gii bit.

(25) V Gii giu gim nhng ngi phm php nn h khng s mang ti xin em nhng ngi
khch ny v nh nui. Tr ln k nhng hnh ng o c ca Gii khi ln ln.

(26) Nm 127 trc Cng nguyn vua V sai di nhng nh giu t ba trm vn tr ln n
t Mu Lng.

(27) V Gii c ting ho phng nn quan li s mang ting che ch.

(28) t hnh ng ca mnh quang minh v cho ngi ta khi lin ly.

(29) R rng li dng vn chng lm ri php lut.

o0o


Hot K Lit Truyn -

Khng T ni:

- Su kinh i vi vic tr dn u thng nht lm mt(l). Kinh L dng gi gn ngi ta. Kinh
Nhc dng gy vui. Kinh Th dng k vic. Kinh Thi by t tnh . Kinh Dch d nu
s thay i. Kinh Xun Thu dy chnh ngha.

Thi S Cng ni:

- o tri lng lng, to bit bao nhiu! Li ni bng a nu hi hp chnh do cng gii
c nhng iu rc ri(2).

2. Thun Vu Khn l ngi gi r nc T. Mnh cao khng y by thc, gii bng ln, c
ti bin lun, my ln sang s ch hu, cha h chu thua, chu nhc. Thi vua T Uy Vng,
thch ni bng gi, thch th nhc dm dt, sut m say sa li b, khng lo chnh s m giao tt
c cho bn khanh, di phu. Trm quan bing nhc ri lon. Ch hu ko nhau n xm ln.
Th nc nguy vong ch trong sm ti. Cc quan khng ai dm can.

Thun Vu Khn dng cch ni bng gi thuyt phc nh vua.

- Trong nc c con chim ln u gia sn nh vua. Ba nm nay n khng bay cng khng
ku. Nh vua c bit con chim y l chim g khng?

Nh vua ni:

- Con chim y khng bay th thi, ch bay th tung tri! Khng ku th thi, ch d ku th
lm cho ngi ta khip oai?

Ni th ri i cc quan cm u cc huyn vo chu tt c c 72 ngi. Thng mt ngi,
git mt ngi... Ct qun ra nh. Ch hu hong s u tr li cc t ly ca T. Oai vua
lng ly ba mi su nm. Vic ny chp trong in, Hon th gia(3). Nm th tm thi Uy
Vng (371 trc Cng nguyn) nc S em i qun nh T. Vua T sai Thun Vu Khn
sang Triu xin qun cu vin, vua sai em i mt trm cn vng, mi c xe bn nga. Khn
nga mt ln tri c ci t c di m. Vua hi:

- Tin sinh ch t sao?

Khn ni:

u dm th!

Vua ni:

- Th ci l mun ni g?

- Sng nay thn t phng ng li y. Thy bn ng c k cu thn rung, em by mt
chn ru, mt chn gi m khn: Rung cao y thng rung thp y xe! Ng cc c ln,
y nh h! . Thn thy n a l th t m lng mong th qu nhiu cho nn ci.

T Uy Vng lin cho em thm mt nghn cn vng, mi i ngc bch trng, trm c xe bn
nga. Khn t bit ra i. Sang Triu, vua Triu cho sang mt nghn c xe bc da, mi vn
qun tinh nhu. Vua S nghe tin ang m rt qun v. Uy Vng c mng, t tic hu
cung, mi Khn, cho ung ru, hi:

- Tin sinh ung c bao nhiu ru th say?

Khn p:

- Thn ung mt u cng say, mt hc(4) cng say.

Uy vng ni:

- Tin sinh ung mt u say th ung th no c mt hc? Tin sinh c th cho bit ti
sao li ni nh vy khng?

Khn ni:

- Nu cho ru ung trc mt i vng, c quan chp php ng bn cnh, quan ng s(5)
np sau lng th Khn s hi ci u m ung, ch mi mt u say. Nu cha m c khch
Qu, Khn vn o khom lng hu ru trc mt, thnh thong ban cho my git ru tha,
li phi bng chn chc th, phi ng ln hu ru lun, nh th ch mi hai u say. Cn
nu bn b chi bi lu ngy khng gp nhau, bng nhin gp g, mng r k chuyn c, em
chuyn ring ra ni cng nhau, nh th c th ung c nm su u l say. Nhng n nh
ngy hi nh qu, trai gi ngi ln ln, mi ru dng dai, nh bc, nm h, ko nhau tm
nm tm ba, nm tay cng khng ai pht, mt nhn nhau cng khng ai cm. ng trc c ci
hoa tai nh ri, ng sau c ci trm b b st, Khn trm ly th lm vui, c th ung tm u
cng ch say hai phn. Khi tri chiu tic vn, dn chn ngi k, gi trai cng chiu, giy dp
ln ln, chn bn ba bi, trn thm tt uc, ch nhn gi Khn li m tin khch ra, o l
ci b, thong thy mi hng phng phc. Trong lc by gi lng Khn rt vui, c th ung
c mt hc. V vy ni ru qu ha lon, vui qu ha bun, mun vic u th. Mi vic u
khng th qu. H qu th hng, nn dng li ni bng m can ngn.

Vua T ni:

- Hay.

Bn bi b vic ung ru sut m, cho Khn coi vic tip khch ch hu. Khi cc tn tht t
tic ru. Khn thng ngi mt bn

3. Sau , hn mt trm nm, nc S c u Mnh. u Mnh l ngi nhc cng nc S.
Mnh cao tm thc, gii bin bc; thng dng li ni bng a t can ngn. Thi S
Trang Vng c con nga yu, cho mc o gm, t di mi nh c chm tr, ng trn ci
ging khng c mn, cho n to kh. Con nga mc bnh bo m cht. Nh vua sai qun thn
tang, mun dng quan khch khm lim chn theo l i phu. Nhng ngi xung quanh can
ngn l khng nn. Nh vua ra lnh:

- Ai dm can ngn v vic nga th chu ti cht.

u Mnh nghe vy, vo ca in ngng u ln tri, khc rng. Nh vua kinh ngc hi v sao.

u Mnh ni:

- Con nga l vt nh vua yu. Mt nc ng ng nh nc S lm ci g chng c m
li phi chn theo l i phu, nh th th qu bc. Xin chn theo l nh vua.

Nh vua ni:

- Chn nh th no?

u Mnh ni:

- Thn xin o ngc lm o quan, ly g t c vn lm quch, ly g bin, g phong, g
d chng ngoi o quan, sai qun s mang o gip o huyt ngoi, nhng ngi gi
yu mang t, nc T, nc Triu ng t trc, nc Hn, nc Ngy h v mt sau, lp
miu th, dng c thi lao t, phong p vn nh(6). Ch hu nghe vy u bit nh vua coi
r ngi m Qu nga(7).

Nh vua ni:

- Qu nhn sai lm n th ? By gi nn lm th nao?

Mnh ni:

- Xin i vng chn nh chn sc vt. Ly bp lm quch, ly vc ng lm quan ti,
thm vo gng lm gia v, t trn mm c mc lan, ly go np t, cho mc o la
chn vo trong bng ngi ta.

Nh vua bn sai ngi giao nga cho vin quan li coi vic bp nc, khng khin thin h ni
n vic chn nga na.

Tng quc nc S l Tn Thc Ngao bit u Mnh l ngi hin nn chi thn vi Mnh.
n khi mc bnh sp cht, Ngao tri li vi con rng:

- Ta cht, my th no cng ngho kh. My n gp u Mnh ni rng my l con ng Tn
Thc Ngao.

c my nm, ngi con ngho kh gnh ci, gp u Mnh bn ni:

- Ti l con ng Tn Thc Ngao. Khi cha ti sp cht c tri li rng nu ti ngho kh th s
tm n ng.

u Mnh ni:

- ng ch c i u xa.

Bn lm o m ca Tn Thc Ngao bt chc c ch li ni. c hn mt nm rng th y nh
Tn Thc Ngao. Vua S v ngi xung quanh khng ai phn bin c. S Trang Vng t
tic ru, u Mnh tin ra chc th, Trang Vng kinh hi, cho l Thc Ngao sng li, mun
cho lm tng quc. u Mnh ni:

- Xin cho thn v bn vi v, ba hm na s lm tng quc.

Trang Vng bng lng. Ba bn hm sau u Mnh li n. Nh vua ni:

- V nh ngi ni th no?

u Mnh p:

- V thn bo ch c lm, khng nn lm t tng nc S! y Tn Thc Ngao lm t tng
nc S, cai tr nc S ht sc trung thnh v lim khit, nh vy vua nc S c lm b.
Nhng nay cht ri, ngi con khng c t cm di, ngho kh, gnh ci kim n. Nu lm
nh Tn Thc Ngao th khng bng t st cho ri.

Nhn ht rng:

- trong ni cy rung kh, kim n kh: Ra lm quan, thy bn tham lam b i c nhiu ca,
khng ngh n s nhc, khi cht nh giu c. Nhng li s ly ca hi l, phm php, lm nic
gian, mc ti nng thn b git, nh cng b dit vong. Lm tham quan lm g! Lm quan thanh
lim gi php tc, gi chc v n cht khng dm lm iu tri. Lm quan thanh lim lm g?
T tng nc S l Tn Thc Ngao, gi gn thanh lim cho n cht; nhng nay v con ngho
kh gnh ci kim n, khng nn lm!

Trang Vng bn cm t u Mnh v gi con ca Tn Thc Ngao ra phong cho t Tm Khu
c bn trm h lo vic t t. n mi i sau, t phong cng khng mt. Tr khn y c
th ni vic thi ghi vy(8).

4. Hn hai trm nm sau, nc Tn c u Chin, u Chin l con ht Tn, ngi ln, gii cch
ni bng a, nhng li hp o ln. Thi Tn Thy Hong t tic ru, bng gp tri ma to.
Nhng ngi ng hu ngoi thm u b t v lnh. u Chiin thy th thng h, bo h
rng:

- Cc anh c mun ngh hay khng?

Nhng ngi ng hu ngoi thm u ni:

- c th th may lm.

u Chin ni:

- Khi no ta gi cc ngi th cc ngi phi d ngay.

c mt lt, trn din chc th h vn tu. u Chin n lan can h ln:

- Cc quan ang di thm!

Cc quan lang ni:

- D!

u Chin ni:

- Cc ngi cao ln c ch g! Li ng ngoi tri b mc ma. Ta y tuy ln thp nhng c
trong nh ngh ngi.

Tn Thy Hong bn cho nhng ngi hu thm c chia i thay phin nhau chu chc.

Thy Hong thng bn m rng vn ca nh vua pha ng n ca i Hm Cc, pha Ty
n t Ung, t Trn Thng.

u Chin ni:

- Hay lm! C th nhiu cm th vo y. Nu k cp t phng ng n th ch sai hu nai
hc chng cng .

Tn Thy Hong v vy thi khng lm na. n khi Tn Nh Th ln ngi li mun sn thnh.
u Chin ni:

- Hay lm? Cha thng tuy khng ni, nhng thn cng mun xin iu . Sn thnh tuy
lm trm h kh s v tn km, nhng p lm sao! Thnh xy lng bng, gic n khng sao
tro ln c. Nu nh mun tro ln th d b sn lm vo ngi. Ch kh mt iu b sn lm
vo ngi, khng lm c nh che.

Tn Nh Th ci. V vy b vic . Chng bao lu Nh Th b git cht. u Chin v nh Hn
c my nm th mt.

4. Thi s cng ni:

- Thun Vu Khn ngng mt ln tri c ci, T Uy Vng c ch? u Mnh lc u m ca,
ngi gnh ci c t phong. u Chin n lan can h ln, nhng ngi di thm ln lt
c thay th nhau mt na chng phi l vic ln ng khen hay sao?

Ch tin sinh(9) ni:

- Ti may mn nh c nho thut m lm quan lang li thch c nhng li lu truyn ca cc
sch ngoi, xin mo mui chp thm tt c nhng chuyn bng a gm su chng vo y.
Nh th c th m rng kin vn ngi sau ai t m xem cng sng lng h d, ng gip
thm vo ba chng ca Thi s cng.

5. Trong thi V , c ngi con ht nh vua yu tn l Quch X Nhn. Khi ni nng trnh
by tuy khng hp o ln, nhng khin nh vua vui lng. Khi V cn nh, m ca ng
V Hu thng nui nng nh vua. n khi ln ln, nh vua gi b ta l v nui ln, c mt
thng cho vo chu hai ln. Khi vo chu c chiu ch sai ngi ti yu l M Du Khanh cho
nh mu nm mi tm la, li cho cm kh, ru nui nh mu. Nh mu lm n dng
ln, ni: Xin nh vua cho ti s dng nhng cng in ... . Nh vua ni: Nh mu mun
c cng in ? Thi th cho nh mu. Nhng iu m nh mu mun u c nh vua
ng thun. C chiu ch cho nh mu c ngi xe i vo gia cng ng ca nh vua. Lc
by gi cc cng khanh v i thn u knh trng nh mu. Con chu ti t ca nh mu
honh hnh ngang dc t Trng An. Gia ng chn n xe nga ngi ta, cp git o
qun ngi ta. Trong cung bit chuyn y nhng khng n bt tr ti. Quan coi vic php lut
xin nh vua di nh ca nh mu ra ngoi bin gii. Li tu c chun y. Trc khi vo t bit
nh vua nh mu n gp Quch X Nhn khc lc v vic . X Nhn ni:

- Khi vo t bit nh vua ri tr ra c i nhanh, nhng quay li nhn my ln.

Nh mu c lm theo li ni, t bit ra i, quay li nhn my ln, Quch X Nhn ln ting
mng:

- ka! Ci m gi ny! Sao khng i nhanh cho ri. B h ln ri c cn b mm my na
u, quay li nhn lm ci g?

Nh vua thng hi b ta, bn ra lnh nh ch; khng ri nh nh mu ra bin gii na, pht
y ngi gim pha.

6. Thi V c ngi nc T, h ng Phng tn l Sc thch c sch truyn xa, yu
o Nho, xem nhiu sch cc nh. Lc u Sc vo Trng An. n cng xa dng th, vo
khong ba nghn th tre(10). Cng xa(11) sai hai ngi m th tre a ln mi ni. Nh vua
trong cung c ngng li ch no th dnh du ch , c hai thng mi ht. Chiu cho Sc
lm quan lang, thng hu bn cnh nh vua, nh vua my ln gi n trc mt ni
chuyn, khng ln no nh vua khng vui lng, c khi cho thc n trc mt vua. Sc n xong
cn bao nhiu tht th mang i lm bn ht c o. My ln nh vua thng la l, Sc vc ln vai
m i. Dng tt c la tin vua cho ly nhng ngi con gi p v tr Trng An. C ly
c mt nm li b, ly ngi v khc. Nh vua cho c bao nhiu tin ca u tiu ht vo
vic ly v. Cc quan lang xung quanh nh vua, phn na gi Sc l anh cung.

Nh vua nghe vy ni:

- Nu Sc lm quan m khng c iu ny th cc ngi lm sao kp n c.

Sc c con lm quan lang, li lm ngi yt gi chu chc, thng cm c tit i s. Sc i
trong in c quan lang bo:

- Ngi ta u bo tin sinh l ngi cung.

Sc ni:

- Nh bn Sc y c th gi l trn i gia triu nh vy. Ngi i xa th mi trn i
trong ni su.

Sc thng ngi trn chiu ung ru, say b trn t m ht:

- Lun lc cng vi bn th tc, n ca Kim m. Trong cung in, c th trn i, bo ton
thn mnh, cn g phi vo ni ni su ngi di lu c! .

Ca Kim m l ca quan. Hai bn c hai con nga lng nn gi l ca Kim m. Sc trng
cng vi cc bc s hp nhau trong cung bn lun. Nhng ngi kia hi vn Sc(12):

- T Tn, Trng Nghi mt khi gp cc v vua c vn c xe u ln a v khanh tng, n c
lu li n i sau. Nay ng trau di o tin vng; hm m ci ngha ca thnh nhn, c
thuc ngm nga li ca Kinh Thi, Kinh Th, bch gia, k khng th ht. Vit trn tre la, cho
rng trong thin h khng ai bng mnh. Nh th c th gi l k bit nhiu, c ti bin lun
vy. Nhng ng em ht sc ht lng th thnh , n nay, ngy qua thng li c my
chc nm rng m chc quan chng qua ch th lang(18), a v thc ra ch cm kch hu, nh
th c phi cn iu g thiu st chng? Th l ti lm sao?

ng Phng Sc ni:


- khng phi l iu cc ng bit c! Thi xa khc, thi hay khc, c phi ging nhau
u? Thi Trng Nghi, T Tn ngy xa l lc nh Chu tan r, ch hu khng vo chu. V
chnh tr th dng v lc tranh nhau quyn th, em binh gi nhau, thn tnh nhau cn li mi
hai nc(l4) khng ai hn ai. Nc no c k s th mnh, nc no mt k s th mt nc. V
th cho nn k s ni c nghe, i c lt, thn mnh a v tn qu, n c li i sau,
con chu mi mi vinh hin. Ngy nay khng phi th na! Thnh trn, n c ti khp
thin h, ch hu theo phc, uy th vang n t di, c ngoi bn bin cng u lin nh chiu
th yn n nh ci chu p sp, tt c thin h u cn bng, thu vo mt nh, c vic g mun
lm th d nh tr bn tay. By gi ngi hin ngi d c khc g na u! Trong lc ny thin
h to ln, k s v dn chng ng c nhng ngi em ht tm lc, hc thuyt, ko nhau t
tp khng th k ht. Nhng k ht sc theo ngha, n mc cn thiu thn, c k mt c th
din, gia th. Gi s Trng Nghi, T Tn cng ti u sinh ra i ny th h s khng c
chc quan chng c, ch lm g mong n chc thng th th lang. Truyn c cu: Trong
thin h nu khng c iu nguy hi, tai ha, th tuy thnh nhn cng khng c ch thi th
ti nng. Trn di ha hp th tuy ngi hin cng khng c cch g lp cng. Cho nn ni
rng thi i khc th vic i khc. Tuy nhin iu u phi l ta khng lo tu thn? Kinh
Thi ni: Chung nh cung ting vang ra ngoi. Hc ku ni ao m xa xi, ting nghe trn
tri. Nu mnh tu thn th lo g khng c hin vinh! Xa Thi cng lo lm vic nhn c,
nm by mi hai tui gp Vn Vng c thc hnh ci thuyt ca mnh, c phong t
T by trm nm m khng dt. Chnh v vy cho nn k s ngy m lo lng, trau di vic hc,
thc hnh o ngha, khng dm thi. Nay nhng ngi x s(15), trn i tuy cha c gp
thi, vn ng nghim nhin mt ni, mt mnh sng sng trn xem Ha Do di nhn Tip
D(16), theo sch lc ca Phm Li, trung thnh hp vi T T thin h ha bnh tu thn
gi gn mnh. Nu mnh c c t c bn b th l l thng. Cc ng sao li nghi ng ta?

Cc v bc s u im lng khng bit ly g p li.

lan can nh gc sau cung Kin Chng, c con vt xut hin, hnh n ging nh con nai.
Ngi ta tu ln, V n xem, hi cc quan chung quanh v nhng ngi am hiu o nho,
nhng khng ai bit l con g! Sai ng Phng Sc n xem. Sc ni:

- Thn bit. Xin nh vua cho ru ngon cm ngt i thn mt ba tic sang th thn mi ni.

Chiu ni:

- c.

Sc li ni:

- ni n c my s cng in, ao c, my khonh t lau lch, b h cho thn th thn Sc
ny mi ni.

By gi Sc mi chu ni:

- Con y l con S nha. Ni xa xi sp theo v thn phc cho nn con S nha xut hin trc.
Rng ca rng hm n nh nhau, bng nhau nh khng c rng vy, cho nn gi n l S nha.

Sau mt nm, qu nhin vua Hn Gia ca Hung N em mi vn ngi n u hng Hn.
Nh vua bn thng cho Sc rt nhiu tin bc. Sc sp mt, can nh vua:


- Kinh Thi c cu: Lng xanh nhung nhc, u ro giu. Ngi qun t ch nghe li gim
pha. Li gim pha v cng lm ri lon cc nc bn phng. Xin b h ui xa bn xu nnh,
gt b li gim pha.

Nh vua ni:

- Ngy nay ng Phng Sc cng ni nhng li hay th sao?

V ly lm l. c t lu, qu nhin Sc mc bnh cht. Truyn c cu: Con chim sp cht th
ting ku thm thng, con ngi sp cht th li ni hay(17) l ngha nh vy.

7. Trong thi V , i tng qun V Thanh l anh ca V Hu c phong lm Trng
Bnh Hu. V Thanh em qun i nh Hung N, n D Ng Thy(18) chm th cp bt gic,
c cng tr v, vua ban chiu thng mt ngn cn vng. Khi tng qun ra khi ca cung, c
ngi nc T l ng Quch tin sinh v lm phng s cho nn chu chc nha mn cng
xa, gia ng ngn xe ca V tng qun ly m ni:

- Xin cho trnh by s vic.

Tng qun dng xe li cho ng Quch tin sinh n trc mt. ng Quch n bn xe ni:

- Vng phu nhn mi c nh vua yu, nh phu nhn ngho. Nay tng qun mi c ngn
cn vng, nu em mt na cho ngi b con ca Vng phu nhn, nh vua bit th no cng
vui lng. iu c th gi l k l v nhanh vy:

V tng qun cm t v ni:

- Tin sinh by cho ti ci k hay, ti xin vng li.

on V tng qun em nm trm cn vng lm l chc th thn nhn ca Vng phu nhn.
Vng phu nhn em vic y ni vi V . V ni:

- i tng qun khng bit iu u?

Hi V Thanh:

- ng nghe theo k ca ai?

V Thanh p:

- Nghe theo li ngi ch chiu l ng Quch tin sinh.

Nh vua gi ng Quch tin sinh vo v cho lm y qun. ng Quch tin sinh lu
ngi ch chiu cng xa, ngho kh, i rt, qun o rch ri, giy khng cn nguyn. Khi i
gia tuyt, giy ch cn mu trn m khng cn , chn gim t. Ngi trn ng ci ch
nho. ng Quch tin snh tr li ngay:

- Ai c th i trn tuyt m khin cho ngi ta thy trn l giy, di vn l chn c u?

n khi c b lm quan hai nghn hc lng, ng Quch tin sinh mang di n xanh ra khi
ca cung(19) n t ngi ch tr. Th ra ngi ny trc y cng l ngi ch chiu lm quan
nh mnh, ng tin mnh ngoi thnh. ng Quch tin sinh ln ng vinh hoa lp danh
trong i. C th ni l ngi mc o ngn m mang qu vy. Khi ng ta ngho khn,
khng ai nhn ng, n khi giu c, ngi ta li tranh nhau xu ph. Ngn ng c cu: Xem
nga thy n gy nn khng bit l nga hay, xem k s thy h ngho nn khng bit h gii,
phi chng l ngha nh vy?

Vng phu nhn m nng, nh vua thn hnh n hi:

- Con nng s lm vng. Nng mun con nng lm vng u.

Vng phu nhn p:

- Mun lm vng Lc Dng.

Nh vua ni:

- Khng dc, Lc Dng c kho v kh, kho la, gi ca quan, l yt hu ca thin h. T tin
n nay, khng h t vng y. Nhng cc nc quan ng khng c nc no ln
bng nc T, c th cho lm T vng.

Vng phu nhn ly tay p vo du ku:

- Th th may lm.

Vng phu nhn cht, hiu l T vng thi hu cht(20).

7. Ngy xa T Vng sai Thun Vu Khn dng chim hc cho nc S. i khi ca p, gia
ng chim bay mt, ch cn li ci lng khng. Thun Vu Khn t li ni di, n gp S
Vng:

- T Vng sai thn em chim hong hc n biu. Khi i qua trn mt nc, thn khng n
cho chim kht nn em ra cho ung. Chim b thn bay mt. Thn mun m bng tht c m
cht. Nhng s ngi ta ni rng nh vua v vic chim mung m bt k s phi t st. Hc l
mt th chim c nhiu con ging, thn mun mua chim khc thay vo nhng s lm th l
khng tin v la di nh vua. Thn mun chy trn sang nc khc, nhng au lng v vic s
thn qua li gia hai v vua b on tuyt, cho nn thn n y dp du xin chu ti vi i
vng.

Vua S ni:

- Tt lm! T Vng c k s trung tn nh th sao?

Bn thng rt hu, tin bc gp i so vi vic hin chim hc.

8. Trong thi V nh vua mi thi th Bc Hi n ni nh vua . Ngi lo vic giy t l
ng Vng xin c cng i vi thi th, ni:

- Ti s gip ch c cho ng.

Thi th bng lng. Cc vin th li trong ph u ni:

- ng Vng l ngi thch ru, lm li nhng trng rng, s khng th cng i.

Thi th ni:

- ng ta mun i, ta khng th tri.

Bn cng ng ta i. n ch chiu nh vua ca cung. ng Vng ch mang tin mua ru
cng vin quan coi v binh ung say c ngy khng gp thi th. Thi th vo qu bi kin. ng
Vng ni vi vin quan coi ca:

- Nh ng ngonh vo ca quan, gi vng ng ch ti gip.

Quan coi ca cung gi thi th. Thi th n thy ng Vng ng xa. ng Vng ni:

- Nu thin t hi ngi cai tr t Bc Hi nh th no m khng c trm cp th ngi tr li
nh th no?

Thi th p:

- Chn v ct nhc ng ngi ti, ai cng dng ng nng lc ca h, thng nhng ngi gii,
pht nhng ngi km.

ng Vng ni:

- p nh th l t cao, t khoe cng. Khng nn. Ngi c p: khng phi l sc ca
thn. l nh thn linh uy v ca b h cm ho dc lng dn.

- c! Phi y.

Khi thi th c triu vo, n di in c chiu hi:

- Nh ngi cai tr t Bc Hi nh th no m trm cp khng ni ln?

Thi th dp du p:

- khng phi cng ca thn. l nh thn linh uy v ca b h cm ha c lng dn.

V c ci ni:

- a, ng lm sao c c li ni ca bc trng gi m trnh by nh vy? Ai by cho ng y?

Thi th p:

- Ti hc ca ngi coi vic vn th.

Nh vua hi:

- ng ta nay u?

- ng ca cung.

Nh vua cho chiu gi vo, cho ng Vng lm thy hnh tha(21), cho thi th Bc Hi lm
thy hnh y(22). Truyn c cu: Li ni p c th em ra m mc c, phm hnh cao
qu c th lm cho cao hn ngi c. Ngi qun t ly li ni tin nhau, k tiu nhn ly
tin ca tin nhau.

9. Thi Ngy Vn Hu, Ty Mn Bo lm huyn lnh p Nghip. Bo n p Nghip gp cc
trng lo hi dn tnh kh s v iu g? Cc v trng lo ni:

- Kh v chuyn H B ly v nn dn ngho.

Bo hi ti sao, h p:

- Quan tam lo(23) v nhng ngi thuc li mi nm thu thu trm h c my trm vn, ly
ra hai ba mi vn ci v cho H B. Cn bao nhiu th giao cho ng ng b ct chia
nhau mang v. n lc y, bn b ct i thy nh no c con gi dp th ni nn g cho H B
v em snh l n ci. H tm ra cho c ta xong, ly the la mc cho c ta, cho mt
mnh, n chay, dng nh trai cung trn b sng Hong H, by c mn the, cho ngi con
gi sng trong cung. C ta c tht b, ru, cm. Lm nh th hn mi ngy. Sau li
nh phn t im cho c ta, chun b ging chiu nh c du tht, c gi trn ging cho
tri trn sng Hong H. Lc u cn tri trn mt nc, i n my dm ri mi chm.
Nh no c con gi p cng rt s ng ng b ct bt g cho H B. Cho nn nhiu ngi
mang con gi trn i ni xa. V th trong thnh vng tanh khng ngi, li cng i km. Tc
ny c t lu. Dn gian c cu tc ng tng truyn: Nu khng ly v tho H B th nc
dng ln cht ht dn.

Ty Mn Bo ni:

- Khi no H B ly v, xin c tam lo, cc ng ng b ct, cc ph lo tin ngi con gi trn
sng Hong H n ni vi ti; ti cng mun tin c ta.

H u ni:

- D.

n hm y, Ty Mn Bo n hp trn sng Hong H. C tam lo, cc thuc li, nhng
ngi tai mt, cc b lo trong lng nhn dn n xem hai ba nghn ngi. B ct l nht b
gi, tui d by mi. Bn con gi lm t theo b n mi ngi. Tt c u mc o the
mng ng ng sau b ct chnh. Ty Mn Bo ni:

- Gi ngi v H B n dy xem xu dp th no?

Ngi ta hn dn ngi con gi trong mn ra trc mt Bo. Bo nhn ngi y, on quay li
bo tam lo, ng ng b ct:

- Ngi con gi ny khng p. Phin b ct xung sng bo vi H B khi no tm c ngi
p thay s a du.

Lin sai thuc h v qun lnh m b ct gi nm xung sng Hong H. Mt lt sau, Bo li
ni:

- B ct gi sao i lu th? Cc t phi gic b y i!

Li sai nm mt ngi t xung sng. Mt lc sau, Bo li ni:

- t sao lu v th? Phi sai mt ngi na i gic h v.

Li nm mt t xung sng na. Ty Mn Bo li ni:

- B ct gi v t u l n b con gi khng th trnh by cng vic c. Xin phin v tam
lo xung trnh by u ui.

Li sai nm tam lo xung sng Hong H. Ty Mn Bo cm bt ln u lm ra v cung knh
quay v pha sng mt hi lu. Cc v trng lo v thuc li ng bn cnh u s hi. Ty
Mn Bo quay li ni:

- B ct gi, tam lo khng v! By gi lm th no?

Mun sai mt ngi thuc li v mt ngi trng lo xung gic.

Hai ngi ny p u van xin, u mun v, mu chy lnh lng trn t, sc mt xm nh tro
ngui. Ty Mn Bo ni:

- c ta hy i mt cht.

Mt lt sau, Ty Mn Bo bo:

ng li ng dy, H B gi khch nh th lu ri. Cho tt c v nh.

Thuc li v dn chng p Nghip u hong s. T v sau khng ai dm ni n vic H
B ly v na. Ty Mn Bo sai dn o mi hai con ngi em nc sng H vo ti
rung ca dn, rung u y nc. Lc by gi dn chng o ngi rt kh cc, khng mun
lm, Bo ni:

- Dn chng c th vui thch khi vic thnh, nhng khng th cng h lo toan khi bt u
lm. Nay cc c v con em tuy lo lng, kh s v ta, nhng mt trm lm sau th no con chu
ca cc c cng s nh n li ta.

n nay, nh c thy li, nhn dn u c no , giu c. Mi hai con ngi chy thng,
ct mt ng ca xe. n khi nh Hn ln, quan li cho rng cu ca mi hai ci ngi chn
mt ng i, cc ngi li gn nhau khng tin, mun hp cc ngi li, trn ng ci, gp ba
ngi lm mt cu. Nhn dn v cc ph lo t Nghip khng chu nghe quan li, cho rng l
iu Ty Mn Bo lm. Php tc ca ngi hin khng th thay i c. Rt cc quan li
phi nghe theo, gc vic y li. Ty Mn Bo lm huyn lnh t Nghip ni ting trong thin
h, n c lu li i sau khng khi no ht. Chng phi l mt v i hin sao?

Truyn ni: T Sn cai tr t Trnh, dn khng th di. T Tin cai tr t an Ph, dn
khng n di. Ty Mn Bo cai tr t Nghip, dn khng dm di. Ti nng ca ba ngi ny
ai gii hn? Ngi no bit phn tch o tr ngi th mi bit iu (24).

...................................................................................................................

(1) Vn lc kinh tuy khc nhau nhng u thng nht ch c tc dng chnh tr.

(2) Tc gi cho nhng li bng a cng xp vo loi Lc Kinh. l mt kin to bo.

(3) Mt thin trong S k, tc l thin in Kinh, Trng Hon th gia (khng dch).

(4) Mt hc bng mi u.

(5) Chp php v ng s u l nhng quan coi v nghi l.


(6) Dng li phn ng lm cho vic chn nga thnh ra l bch.

(7) Then cht la cu ny.

(8) Vic hp thi nn lm.

(9) Ch Thiu Tn ngi i Hn, lm bc s thi Thnh , Nguyn c b sung vo S k
ca T M Thin. T on nay tr i l ca Ch Thiu tn.

(10) By gi cha c giy, ghi chp dng dao khc vo g, tre.

(l l) Chc quan coi vic giy t cc ni a n nh vua hoc nh vua i cc ni.

(12) T Nhng ngi kia... n khng bit ly g p li l bi Gii tro ca ng Phng
Sc, Sc cng sinh mt thi vi T M Thin, ci nhn ca Sc v thi i ca mnh rt l tiu
biu.

(13) Chc th lang i Hn ch c nhim v cm kch canh phng trong cung khc chc th lang
triu Nguyn l mt chc quan to.

(14) Thi T Tn, Trng Nghi.

(15) K s nh cha ra lm quan.

(16) Ha Do l n s. Nghiu nhng ngi cho Ha Do. Ha Do khng nhn. Tip D l n s
nc S cng thi vi Khng T.

(17) Lun ng, thin Thi b.

(18) Hin nay l bin gii pha Bc nc Cng ha nhn dn Mng C.

(19) y mang di n mu xanh.

(20) iu chng t con s lm T Vng.

(21) Ngi gip vic cho thy hnh y.

(22) Coi vn Thng Lm ca nh vua..

(23) Chc quan ngy xa coi vic gio hun trong lng.

(24) ni: T Sn thng minh khng ai di c; T Tin c dn yu khng ai n di; dn
s Ty Mn Bo khng ai dm di.


Chng 2-5 - E. Bo V Dn Tc

Xo b cc iu c bt bnh ng.

ng hng u trong tam dn ch ngha l dn tc, ginh li quyn t do, c lp b lit
cng xm nhp, cho nn trong li di chc, Tn Vn dn phi gp tr b cc hip c bt bnh
ng. Vic khng th dng ngoi giao xin x m c. Nc m mnh, dn m on kt th
chng cn ph sc cng thnh cng.

Sau v Nga tp vn ng ( 30-05-1925), tc cuc vn ng phn ca ton dn Trung Hoa,
tip theo l v ty chay hng ngoi quc Qung Chu thng 6 nm ri t cc v dn tc
vn ng tin trin khng ngt, bng bt l thng, ngi Anh thy vy bit rng Trung Quc
thi ny khng nh Trung Quc thi Thanh na, nn ch trng phi thay i thi . M,
B, Ty Ban Nha cng c khuynh hng nh th, rt li cho chnh ph Trung Hoa tranh u
hy b cc hip c bt bnh ng. Chng ta bit su nc: Anh, Php, M, c, Nht, Nga
lp mt ngn hng on cng nhau cho Trung Quc vay nhng s tin ln, h quyt nh vi
nhau bt Trung Quc c vic g th khng c giao thip thng vi mt nc no m phi giao
thip vi c 6 nc. L cng ng hnh ng ca 6 nc , sau v Ng Tp c h t bi
b. l mt thng li do quc dn tng chnh ph.

Sau khi cch mng Nga 1917 thnh cng, nhiu ln chnh ph Nga tuyn ngn bi b cc hip
c bt bnh ng m Nga Hong l vi Trung Quc. Nm 1923, i biu Nga v chnh ph
Bc Kinh k mt hip nh i khi thi hnh ng vic bi b , v tha nhn Ngoi Mng l
mt b phn ca lnh th Trung Hoa dn quc, tn trng ch quyn ca Trung Hoa y. Vic
y cng ta mt th thun li cho Trung Hoa trong s bang giao vi lit cng. Nhng t khi
Tng cm quyn, dit Cng th do nhiu xch mch m Nga v Trung Hoa tuyt giao vi nhau.

Sut trong my nm 1928 1931, b trng ngoi giao ca Chnh ph Dn Quc ng, Vng
Chnh nh, tt nghip i hc Yale ( M), gng sc giao thip vi cc nc Ty phng
thu hi quyn ca dn tc, v thnh cng t nhiu.

V vic cc t gii v cc t t t, Anh ch mi tr Trn Giang, Uy Hi V, H Mn, C Lnh,
B tr Thin tn. V quan thu, nm 1928, Chnh ph Dn quc tuyn ngn s lp li iu
c v quan thu vi cc nc, theo nguyn tc quan thu hon ton t ch, M tha nhn vic
v k li iu c v quan thu, tip theo l Na Uy, H Lan, Thy in, Anh, Php, mi
nc k mt iu c ring. Nht k sau cng nm 1930. Nh vy l Trung Hoa ci c s
tri buc ca lit cng t 80 nm trc.

Sau cng, Trung Hoa cng i b quyn lnh s ti phn ca lit cng na, yu cu cc nc
lp li iu c bnh ng mi. Mt s nc: B, Ty Ban Nha, B o Nha, an Mch chu lp
tn c b quyn lnh s ti phn. Cc nc ln Anh, M, Php.... vin l iu c c cha ht
hn, cha chu b. Nm 1929, chnh ph Dn Quc ban b lnh: T ngy 1 thng 1 nm
1930, ngi ngoi quc kiu c Trung Quc m hin cn quyn lnh s ti phn u phi
nht lut tun gi nhng php lnh ca chnh ph trung ng v chnh ph a phng.... .
Tht l mt quyt nh mnh m. Ba Lan, Hi Lp, Tip Khc, Th Nh K chu k ngay iu
c mi.

Cn nhng nc khc. Anh, M, Php, vn lm l. Vic cha c gii quyt dt khot th Nht
gy hn vi Trung Hoa, ri nh chim Trung Hoa, tip theo l th chin th nh, ngi ta
ng tnh tm hon li v .

Mi n ngy 1-1-1942. M nhy vo vng chin vi c, , Nht, cn c s hp tc ca Dn
Quc ng dit Nht nhn Trung Hoa vo hng t cng ( M, Anh, Nga, Hoa), v ngy
Quc khnh ca Trung Hoa. ( 01-10) nm , Anh, M tuyn b hy ht cc iu c bt bnh
ng, lp iu c mi, H Lan, B, lm theo ( Php thi , di chnh ph Ptain, ng v
phe c, , Nht ). Vy l tt c cc quyn lnh s ti phn, quyn s qun khu v tr binh, t
gii, quyn hng hnh trn cc sng, nht lut trit b ht.

Ch cn Cu Long l Anh cha chu tr, vin l Cu Long lin Hng Cng, rt quan h cho
Hng Cng, khng th tr ngay c. Trung Hoa tm thi nhng b, i khi no ht hn,
thu hi Hng Cng s thu hi lun Cu Long. Trc cui th k ny s ht hn thu Hng
Cng, cha bit Anh v Trung Cng s gii quyt ra sao c li cho c hai bn (1): nh Hng
Cng m Trung Cng thu c kh nhiu ngoi t, bn c nhiu hng ha. Cn bo nhiu
nc khc th iu k iu c mi ht. Chv mi im trong ch ngha tam dn l anh hn
Tn Vn c tha mn

- (1) Gn y Trung Quc v Anh tha thun. Anh giao Hng Kng vo nm ti (1997) ( BT)

Chng xm lng - Nht chim Mn Chu

Gn cui i, Tn Vn c mun hp tc vi Nht Trung Hoa mau cng thnh, m cng
vi Nht ui ht ngi da trng ra khi ng . Chng ring ng m nhiu nh i quc ca
mnh cng ngh nh vy. Mi n th chin th nhchng ta mi thy thc dn da vng cng tn
bo nh thc dn da trng.

T khi Nht thng Trung Hoa nm 1894, nht l t khi h thng Nga nm 1905 th h coi
Trung Hoa l mt ming mi cc ngon, khi no u M v nhng vic cp bch hn, khng ch
vo Chu c th Nht nm ngay c hi, p mt ming Trung Hoa, u M phn ng
mnh th h tm li ch c hi khc v mi.....

H khng mun cho Trung Quc thng nht, v Trung Quc s mnh ln? h kh thc hin
c mun. Lun lun h kim cch gy vi chnh ph Quc Dn chim t, vin c ny,
c n, khng c c th h to ra mt v li thi nh nht, mt qun nhn ca h b git, mt
chuyn xe la ca h n tung v mn (ca h t ).... b lc qun, hi qun ln t Trung
Hoa.

Quan trng nht l v Mn Chu. Nm 1928, Trng Tc Lm, mt qun phit lm ch ng
Tam tnh( Mn Chu) nh mt ng vua. ng ta giao thip vi c Nga, ln Nht, Nht lm thn
vi ng, ti khi thy ng i , mun phn mnh ( c th v Trng bng ngh n t quc m
tr v vi Quc Dn ng) th t mn cho chuyn xe la ch ng ta n tung. Con ng, Trng
Hc Lng tc th chng Nht, em ng Tam Tnh l thuc vo trung ng, tc chnh ph
Quc Dn.

Nht bn ra tay lin thng 9 nm 1931 em binh chim Thm Dng ( Moukden), v cc thnh
th ln. Trng Hc Lng trn v Trung Hoa, c Tng Gii Thch trng dng, cui nm
trn Mn Chu vo tay Nht.

Thng 3 nm sau, Nht a Ph Nghi ln ngi, Ph Nghi b cch mng Tn Hi trut ngi, sau
c Nht bo v, chu cp c c hi th dng ti, t Mn Chu khng cn l ng Tam
Tnh na m thnh Mn Chu quc. Mi vic t hnh chnh n v b, t ni tr n ngoi giao
u c Nht lo cho ht.

Tng Gii Thch a v ra Hi Vn Quc. Hi ngh mt gii php khng lm va lng
bn no ht, v Nht rt chn ra khi hi 1933). Hi chng phn ng g c ch a ra mt
thng co khng tha nhn Mn Chu quc th thi.

S d h bnh vc Trung Hoa mt cch yu t nh vy c l v mt s nc cho cuc xung t
Trung - Nht thc ra l cuc xung t Nht Nga chim Mn Chu lm cn c tn cng
Nga, chim Sibrie, u M khng a Nga X, mc cho Nht hnh ng, v cn hy vng Nht
ng u vi Nga s vay tin ca h, c li cho h na.

Trung Hoa, phe Cng, theo Eberhard, mong rng v Mn Chu lm cho chin tranh
Trung Nht n cng sm, cng tt. Nht s chim c min ng Trung Hoa, chc chn vy,
m Tng s yu i. Cng s nh Nga gip, lp mt Trung Hoa cng sn, lc s nh ui
Nht ra khi b ci.

Tng tri li mun chin tranh chm xy ra ng c th gi dit Cng, v lp mt o qun
mnh m. ng a ra chin lc: Thng Nht Quc Gia ( ngha l dit Cng) trc ri hy
khng Nht, v lc mi sc thng Nht.

Lc ng c o l qun th 19 hun luyn k, c k lut, nm 1932, phi lm cho Nht phi
n mt. sau v Nht chim Moukden

( Thm Dng ), dn chng Thng Hi ty chay hng Nht. Nht em 70. 000 qun nh.
o l qun 19 khng i lnh ca Tng ht sc chng c, c nhn dn tip t nn tuy t
hn qun Nht nhiu, cng thng h c vi trn oanh lit (1)

Nhng s qun thin chin , em ra chi v Nht s tiu hao ln m khng c kt qu g,
nn Tng tm cch ha hon vi Nht nh cng s Anh lm trung gian xin nh chin c hai
bn u rt qun ra khi Thng Hi.

Thi ca M lng chng ch lo th li thi, bn

( Thiu hai trang 112 v 113 )

Sau cng vi qun i cng phn khng. em h i dit Cng, h o ng, nhiu k qua pha
cng, c cng tip n nim n, hun luyn, thnh nhng chin s chng Nht gii. Mt s
qun phit nh Phng Ngc Tng cng em qun i ring ca h i nh Nht

Cui nm 1935, cuc trng hnh ca Mao Trch ng chm dt. Cng mt mi, lm ch mt
min rng, nhng ngho, tha dn ( ch kim sot c 1 triu dn ) ng vin ch con 40.
000. H phi xy dng li t u, chia lm nhiu khu tng i t tr, cha tin ln x hi ch
ngha vi, tm gi ch tn dn ch, cn cho dn c nhng ti sn nh, cn c giai cp, c
t do lm n, xa b nhng mn n c cho dn, b thu rung cho ch in ( m cng khg cn
l ch in cho lnh canh na, ai cng phi cy cy ly) khi no cn chnh ph mi thu ca dn
5% hu li thi. T trc, nht l t thi cc qun phit, nng dn b ch in bc lt, b lnh
cp bc, by gi thy sung sng, coi cng l nhng ngi gii thot cho h.

Dn chng c hc tp chnh tr, c dy cho cch thc lm rung, gi v sinh, c t chc
thnh nhng i t v. Nhiu trng c m dy dn cho khi nn m ch, ln ln c c
mt trng i hc Bo An, 2000 sinh vin ch trng nht vo vic o to s quan cho o
qun th 8 sau ny.

Nhn dn Thim ty, ri Sn ty, Sn ng, H Bc thy khng cn ha Cng sn na,
m ch thy ha Nht Bn nht l t khi h chim gn ht Hoa Bc ( 1935) nn ch mong
Quc, Cng tha hip vi nhau khng Nht. Hng hn c l bn ngi b Mn Chu v v
bn qun ca Trng Hc Lng. Trng c Tng Gii Thch phi ln ng Ty An
bao vy Cng sn. Thy Cng thay i khu hiu Dit Quc dn ng thnh khu hiu
on Kt dit Nht , hn na thy on qun ca h Thim Ty, Cam Tc gm nhng
lnh c Hoa Nam cn sng st sau cuc trng hnh, by gi hng hi khng Nht, thy vy
Trng Hc Lng v b h, c qun lnh na, khng th no tun lnh ca Tng: Dit bn
o tc trc ht m ln lt thng lng vi Cng, cng vi Cng lp mt mt trn thng
nht khng Nht. Nht cnh co Tng rng nu khng mau mau dit Cng, th Nht s xa
b cc tha hip nh chin k.

Vy l ngy 7- 12- 1936 Tng phi cng vi vi vin tng v 200 v binh bay ti Ty An
d xt tnh hnh. Trong ba ngy Trng Hc Lng thuyt phc ng khng c. ng ta ngh
m trong mt ngi cha gn Ty An. m 11- 12, Trng dng 170. 000 qun bt cc
ng, v binh ca ng b bao vy, git sch. ng khng kp mc o, thot ra ngoi c, trn
trong bi cy chn ni, sng sm hm 12-12 b qun Trng Hc Lng bt, a v Ty An. (
2) Tin lm no ng ton quc, ngi ta s ng b git m Trung Quc li c ni chin na.
Nht s chim thm t na. B Tng M Linh bay ln Ty An, chu chung s phn vi chng.

Tng b giam 14 ngy. Trong thi gian , Chu n Lai, mt nhn vt quan trng ca Cng t
Din An li, bn tnh vi nhm Trng Hc Lng khng nn git Tng, m ch cn buc
Tng chm dt ni chin cng nhau khng Nht, th ht t chnh tr, c bit l t Cng
sn v tn trng nhng t do cn bn.

Tng nh phi ha v h th ng ta. Ngy 26- 12 hai v chng Tng bay v Nam Kinh,
Trng Hc Lng nhn li khng gi k kut, sn sng chu ti, v Tng em Trng v
giam Nam Kinh, nhng i i t t, hai mi lm nm sau mi th i Loan.

V , my b s ch Hn( ti c) vit cho hc sinh Trung v i hc min Quc dn ng, u
khng nhc ti. Ti dng ti liu ca Php: Lucien Bianco, J J Brieux, Roger Lvy, v ca mt
hc gi Trung Hoa vit bng ting Anh: Tsui Chi.

V Ty An cn l mt b mt. Ngi ta khng hiu Staline c ra lnh cho Mao hoc t nht l
khuyn Mao cho Tng sng m chng Nht, ngn bt sc bnh trng ca Nht, c hi c
cho Nga bin gii pha ng khng. ( 2)

Tng b mt mt, nhng ai cng nhn rng trc v ng ta c thi can m, c gi
ng li tm ha hon vi Nht lp li trt t trong nc, hun luyn thm qun i .
ng hiu r hn cc tng khc sc mnh ca Nht v th yu ca Trung Hoa (3). Sau v
ng li t ra c t cch: Gi ng li ha ming vi Cng: th cc t Cng sn ra (4) v chun b
khng Nht.

M Mao cng c thi ng hong: sn sng hp tc vi chnh ph Dn Quc thc hin
nhng nguyn tc ca Tn Vn m Cng sn nhn l cn thit trong giai on , sn sng nh
ch mi hnh ng th nghch Quc dn ng; gii tn chnh ph cng nhau chng Nht.

Vy l Quc v Cng bt tay nhau bo v ch ngha dn tc. Ton dn Trung Hoa hoan h
c Tng ln Mao. Uy tn danh vng ca Tng tng ln mnh. Mao c thm ci li l sinh
vin, k thut gia ti Din An kh ng m s mua bn vi khu ca Tng cng d dng.

(1) Chnh trong v ny m nh Thng V n th qun Thng Hi chy ri vi nhiu b sch
c rt qu.

(2) Theo sch Cho Ti ng Tiu Bnh, tc gi Mao Mao ( con gi ng) th trong v ny c s
tham gia ca ng cng sn Trung Quc m ngi i din l Chu n Lai ( BT)

(3) Nhng ngi ta cng khng khi t hi nu khng c v Ty An ny th Tng s cn chu
cha m ra cho ti bao gi.

(4) Hnh nh c mt s t ng cho l nguy him, b ng sai ngi m st sau khi c th.


Chng 2-6 - Cng Sn Din An

Trong khi , Cng sn Din An mi ngy mi mnh. Sau khi thnh lp mt trn thng nht
Mao t do hot ng Ty Bc, nh hng ca ng bt du lan ra. Tng Lm Bu thng Nht
mt trn kh ln, uy th tng ln dn chng theo ng. ng vin c lnh qun Nht ti th
phi ti ch t chc b mt, du kch, m st, ph ng, nh cp xe ch ly v kh.
Nhng khu thnh khu gii phng. Mi u l khu Sn Ty, ri lan ra thnh khu Sn Ty- H
Bc- H Nam. H ch to sng, lu n, thuc sng, sng lin thanh, my thu thanh..... trong
nhng khu gii phng, h t chc bu c, khuyn khch pht trin kinh t, m cc tiu cng
ngh. Nm 1939, h c 500. 000 qun chnh qui v du kch. Dn qun ng hn nhiu. Nhng
cng phn ln ca bt l qun.

min An Huy tn t l qun ( c sch gi l ng l qun) pht trin cng rt mnh gn
nh lm ch c min h lu Dng T. Khi h mi thnh lp tr li, nng dn em cc kh gii
c chn giu li tng. H tp hp li rt ng, chng bao lu qun s t 13. 000 tng ln 30.
000 ri 60. 000. Trong tm thng h nh trn 200 trn, thu c trn 1. 500 sng trng,
32 sng lin thanh ca Nht.

Thy h pht trin mau qu, Tng lo ngi, coi h mi ng s hn Nht, tm cch dit. V u
thng ging 1941, xy ra mt v lm ton dn Trung Hoa phn ut. Tng Gii Thch ra lnh
cho h b khu vc h ang hot ng pha Nam sng Dng Tm vt sng , ln pha
Bc tp hp vi o qun th VIII ca Cng). H khng hiu ti sao li b khu vc cho Nht
chim tr li, nhng h cng vn tun lnh. Cui 1940 h bt u lui qun, u thng ging
1941, pha Nam ch cn 8. 000 qun vi nhng cn b trong bn dinh, ban chnh tr, y t.....
Khi h mi ln ng, ti mt khc hm trong ni th b 80. 000 qun ( ca Tng) phc kch.
Vin ch huy, Yeh Ting (? ) b bt sng. Vin ph mt tch, 8000 ngi b git. Chnh ph Trng
Khnh lm thinh. Nhng t bo Cng sn (v Mao t mt phi b Trng Khnh do Chu
n Lai ch huy, Chu c th gii nhn l mt nh ngoi giao gii, nh nhn, ti ci, l ,
bnh tnh m thng minh) bt chp c quan kim duyt, c ng chi tit. Vin ch nhim t
bo b bt. Chu n Lai nhn mi vic do ng c, ng chu trch nhim. Tng khng gim giam
Chu s ton dn Trung Hoa v c th gii na cho rng ng khng lo nh Nht m ch lo dit
Cng. ng tuyn b vi thng tn vin ngoi quc rng o qun c lm phn, nn phi
dit.

Mt thng tn vin ngoi quc, Archibald Kerre bo thng vi mt s quan cp t ca Tng
Tht l mt chuyn gh gm.

T mt trn thng nht ch c danh m khng c thc. C hai bn u gi ming, Tng
khng ngh ti chuyn khng Nht na, li lo bao vy Cng.

Giai on sau, trong th chin 1941 1945.

Sng ngy mng 8 thng 12- 1941, ng ph Trng Khnh n o no nhit ln, c ting
rao ca tr bn bo: S c bit. Thin h x ra mua ri t hp nhau bn tn.

...... C Hi ng qun s hoan h, Tng Gii Thch sung sng ti ni ht mt iu tung c
v cho chy a ht Ave Maria sut ngy. Cc cng chc Quc Dn ng mt my ti ri, chc
mng nhau ru rt. H cho l mt thng li ln, h ch mong c vy thi mong M nh
Nht! A, by gi th M v Nht chong nhau ri! Trung Hoa li sp ha ra quan trng hn na.
Tin bc v kh gii M sp tun vo, M sp cho vay v cho mn na t ch khng phi l s
tin bn tin nh trc na.

Han Suyin ( Hn T Anh) Tc gi cun Mt ma h vng bng chim (1) lc Trng
Khnh, ghi li ni vui mng ca chnh quyn Quc Gia nh trn, sau khi hay tin phi c Nht
ch trong my gi, sng ngy 7 12- 41, tiu dit trn hm i mnh nht ca M Thi Bnh
Dng, u ti Trn Chu cng( Pearl Harbour), qun o Hawai (2). Th l M tuyn chin vi
Nht, c, v t nay Trung Hoa, M, Anh phi lin kt vi nhau. Trung Hoa thua tc l M,
Anh cng thua. Trung Hoa cm chn c 20. 000 qun Nht th cho M, Anh 20. 000
qun ch. Mt phi trng Trung Hoa, mt xng ch to kh gii ca Trung Hoa vo tay qun
Nht... u thit hi cho c M v Anh.

u nm 1942, M, Anh long trng mi Trung Hoa vo phe ng Minh, v xa b ht cc
iu c bt bnh ng t trc cm n Trung Hoa. Bng nhin Trung Hoa, thnh mt trong
bn i cng quc: M, Nga, Anh, Trung.... V vang cho Trung Hoa, nht l cho Tng bit
bao!

Nht thng rt mau. T 1927, h c mt k hoch lm ch ng , do nam tc Tanaka,
b trng b chin tranh trnh ln Nht hong. H thc hin c mt phn k hoch :
chim Triu Tin, Mn Chu, ln vo Hoa Bc, lm ch c min b bin Hoa Trung v Hoa
Nam.

Nay dit c hm i M Pearl Harbour, h chim Hng Cng, Phi Lut Tn, M Lai,
Borno, nh chm hai chin hm ln ca Anh( Repulse v Prince of Wales), b ln
Singapour... lc a, h lm ch ng Dng, Thi Lan, Min in, tin ti bin gii n .
Cha bao gi trong lch s nhn loi c mt cuc chin thng chp nhong, rc r nh vy.
Cuc chin thng ca c Php nm 1940 khng thm vo u.

Nhng Nht khng ng rng cng chim c nhiu t xa th sc cng yu i, m sc qut
cng ca M trong khi tin rt nhanh. Li thm ni li hu phng tc Trung Hoa, Nht
cha bnh nh c: Trung Hoa c M, Anh vin tr rt nhiu, c tng M Stillwell lm t
lnh ti cao cho mt trn Trung Hoa, ph t cho Tng Gii Thch.

Thc ra, v pha Dn Quc, Nht khng c g phi lo cho lm, Tng vn theo ch trng k
th s mt l Cng. Nht ch l k th th nh, i M, Anh vin tr tht nhiu, nhng dnh
nh Cng, cn vic nh Nht th l l, cho M lo gn ht.

Nm 1942, Nht ku gi Tng lin kt vi mnh dit thc dn da trng, lp khu vc i ng
. Ung Tinh V Nam Kinh lm tay sai cho Nht, d d phe Tng v phe Tng cng c
mt s ngi nghe v thy M, Anh thua Nht ling xing.

Nm 1943, Quc Dn ng dng mt th on i qu quyt. Khi b Nht tn cng, nhiu n
v Quc Dn ng c php u hng Nht. Ri nhiu tng t o ng, em kh gii qua
chnh quyn b nhn ca Ung Tinh V. Nh vy phi nui cc qun , m gi Ung - tc
Nht nui dm ri sau ny dng h nh Nht. Nht cng c li- trc mt: bt c mt
s ch, thm c mt s qun trn mt trn Trung Hoa, nh vy c th rt bt qun em
chim nh cc ni khc ng .

C khi Nht dng ngay nhng qun u hng nh Cng sn, Tng cng mng na, M
khng th trch vo u c.

Nh vy nm 1943, c ti 42 tng, 70 s quan cp t v 500. 000 qun lnh quc gia a qua
mt trn Nht, gim chin ph cho Tng c bn. Th on ca Tng , Brieux v Han
Suyin u chp theo bo Cng sn. Ti khng dm chc l ng hn, nhng qu thc l qun
ca Tng qua Ung kh ng.

Cng nm , Tng tnh rt qun trn mt trn chng Nht, tn cng o qun th VIII ca
Cng sn, sau li thi, v s d lun quc t, m cng v tng ca Tng s ti du kch ca
Cng sn, khng chu a qun ra trn.

Cc qun nhn M thy chnh sch ca Tng nh vy, tinh thn ca tng Quc gia nh vy,
nn bt bnh, t v khinh ra mt. Ngi b tng Stillwell ch nht l Tng Gii Thch: Chnh
quyn Trung Hoa trong tay mt ngi ngu dt, c on on, bng bnh, ch dng s n
p v t sng m ng c... ng ta bit nhng s gian ln, thi nt m khng c cch no tr
c.

khu Cng sn, tnh hnh tri hn. Nhng phi cng M th bom Nht m h xung khu Cng
sn th c tip n nim n, sn sc ri a v khu Quc dn, h c thy mt o qun c
k lut, khng cp bc ca dn, tinh thn hy sinh rt cao, nn ngc nhin khng hiu sao
chnh quyn h li gip Tng. Cng sn tuyn truyn tht kho lo.

Nm 1942, ph tng thng M Hennry A. Wallace i tham quan Trng Khnh ri Din An. Khi
tr v, phn khi lm, v Din An, r rng l ngi ta hng hi khng Nht. Ngi ta khng
xin vin tr my bay, xe thit gip, sng i bc m ch xin plastic ( cht n), sng trng,
bazooka. Va chin u, ngi ta va sn xut, t chc hnh chnh.

Nhng nhn xt ng, v ti thy vi tc gi phng Ty cng khen Cng sn nh vy.
Din An ngi ta c k lut, c tinh thn hn Trng Khnh, khng tham nhng, v nm
1942, Mao ch dng du kch chin th xin my bay v xe thit gip lm g? Nhng c l
ch l b ngoi.

Theo tp nht k 1942 1945 ca ngi Nga Vladimirov, mt phi vin lin lc ca Quc t
Cng sn bn cnh ban chp hnh Trung ng Cng sn Trung Hoa Din An ( bn dch ca
H Ni) th Mao cng qu qut lm. Cng sn Trung Hoa trc sau bao gi cng mong cho
Nht quy ph Tng Tng yu i. ( Coi v Mn Chu), nm 1937, do lng dn mong mi
m Tng v Mao lp mt trn thng nht chng Nht. nhng ch hn mt nm sau, mt trn
hu danh m v thc, c hai bn u gi ming nhau, l l vic nh Nht, bo ton lc
lng sau s dit ln nhau, v nm 1939, h ng tnh ph s thng nht. T Cng cng
lo nh Quc hn l nh Nht, cng trng v bn thuc phin cho Nht. ng Bo Sn l vua
thuc phin khu Cng, Mao cng ngm ra lnh cho tn t qun tip xc vi vin ch huy qun
i chim ng Nht.... Tm li, l cng dng tt c nhng th on ca Tng. C l ch kn
o hn thi, ngi M khng bit c.

Nm 1944, M ly li c cc o Thi Bnh Dng, tnh bao vy Nht, Nht vi vng m
trc mt ng thot, tn cng t Trung Hoa, chim trn H Nam, mt tnh giu nht min
Bc, ri hai o qun cng tin theo xe la Qung Chu- Hn Khu, mt khi hnh t Nam,
mt khi hnh t Bc, gp nhau Trng sa, ct Trung Hoa lm hai. H dp ht qun Trung
Hoa trong khu vc t ng st ra ti bin. Cui nm , M mt ht cn c min ng
Nam Trung Hoa

Trng Khnh l mt cnh hong lon cha tng thy. K giu c th em vng mua v my
bay trn. Trn cc ng li c hng triu ngi tn c nh nm 1937, cht i, cht rt....

Qun i tan r. S quan ch ngh ti li ring, st pht nhau chim mt min ph nhiu, qun
lnh ch lo cp bc dn chng.

Din An dn chng rt bnh tnh khng Nht, khng suy sp v kinh t; nh qun, dn cng
chung sc nhau khai thc t ai, mc sc. thy vy, Nht cho phe Quc khng ng lo cht
no c, em ton lc lng dp Cng, dng c hi c. C hai bn u thit hi nng H
Bc. Chim c khu no, Nht tn ph ma mng, khng b nhn dn, ph ht cc c,
dng c, t ht lc thc. C nhng th trn trn 150. 000 ngi b san thnh bnh a, nh th
trn Thng c H Nam (3)

Cng sn phn cng, em nhng lc lng rt hng hu, h n Nht, dit Hn giang. C hai
bn u dng chnh sch khng b. Qun ca Ung Tinh V o ng, qua pha Cng. Ln ln,
Cng ly li c th mnh, cng ni dy, nh du kch qun Nht khp ni, lp c nhng
khu gii phng b bin i qun ng Minh b ln.

Mt t bo Nht nhn nh ng tnh hnh , vit: K th chnh ca chng ta l cng sn.
H bit gy thc quc gia v quyt chin vi ta. Cn qun Trng Khnh th mt ht ch
chin u ri .

Nhng qua nm 1945, p lc ca M cng ngy cng lm cho Nht thm khn. Thng 4, M
b ln Okinawa, thng 6 chinh phc o . Thng 7 gii phng hon ton Phi Lut Tn.

Qun Trung Hoa c hai phe bit rng chin tranh sp chm dt, phn khi ln, phn cng,
chim li nhiu th trn, phi trng trong cc tnh H Bc, H Nam, Chit Giang, thu li nhiu
t ai Qung Ty, Phc Kin, dn qun Nht qua ng Dng v chim Mng Cy.

M trt bom xung cc th, trung tm k ngh, hi cng Nht, khi c u hng ri. M cng
lo gii quyt gp vi Nht. Ngy 29- 7 chnh ph Nht bc b ti hu th ca ba nuc M, Anh,
Trung Hoa. Ti hu th tho ra sau cuc hi ngh Postdam, ch cho Nht la mt trong hai
iu: u hng khng iu kin hoc b tiu dit.

Trong my thng , Tng cng mun ly lng M, t ra t do, dn ch, thay i vi nhn vin
trong chnh quyn, dng li Tng T Vn m ngi M tin cy, cho lm ch tch vin Hnh
chnh tc nh Th tng. Giao b thng tin cho Vng Th (4) mt ngi lim khit c cm
tnh ca M v ra lnh ni tay trong vic kim duyt. ng ta cho bu li y Vin Hi ng hnh
chnh v y vin hi ng gim st.

Phe t hy vng c nhiu i biu trong chnh quyn. Nhng Tng lp sn mt danh sch
480 ng c vin cho Quc dn t gt b 20 ngi ( 5). Ch c 200 ngi chu li b phiu ch
nh . Tng li cn ra lnh mi c tri phi k tn ln l phiu ca mnh. Ti mc th ch
c vi ngi can m khng b phiu, cn bao nhiu tun lnh rm rp. th l ng ca Tng
thng, tay sai ca Tng vn ngi y trong cc c quan t qun i ti i hc. Ton quc gh
tm tr .

Ri hai tri bom nguyn t n Nht, Nht u hng khng iu kin.

(1) Hn T Anh. Mt ma h vng bng chim, Nguyn Hin L dch - NXB Hi Nh vn 1990

(2) Theo J J Servan Shreiber trong cun Le Dfi mondial Paris 1980. th tng thng M
Roosevelt hy sinh hm i nh Nht, Nht dit hm i th dn chng M mi phn
ut, cho ng quyn c tham chin bn cnh ng Minh. T u th chin dn M vn ch
mun trung lp v ng ha vi dn s trung lp h bu ng trong nhim k th ba, iu
rt c bit, cha tng Thng no c vinh d y

(3) Tnh H Nam ny nm 1941 mt ma ri li b nn chu chu, dn i qu phi n l cy,
mt cn l gi nm vin. Trn ng ri rc xng ngi, c ti ba triu ngi cht i.

(4) Ti khng thy ch ny trong T Hi v T Nguyn.

(5) Cng sn cng dng li b phiu .


Chng 2-7 - G. Li Ni Chin - Tng Thua

Hai bn chy ua nc rt.

Bng nhin, Tng c ci danh l thng Nht, cu quc. S thc ng ch ng v phe thng
Nht thi, nhng dn tc Trung Hoa cng phi hy sinh ti 3 triu ngi.

Nm ng 58 tui ( 1887 1945) ngi sao ca ng ln n cc im. C nc tng bng, m
cc nh cm quyn Quc v Cng th tu tt. Ti lc phi chy nc rt chim cho c tht
nhiu t

th xem ri y thin h v ai?

Theo tha hip gia cc ng Minh Yalta th Nga s gii gii Nht Mn Chu, cn t Vn
L Trng thnh tr xung. Trung Hoa s gii gii. Tc th Chu c ( tng Cng) ra lnh cho
qun i chim tt c nhng ni c qun Nht t sng Dng T ln ti trng thnh, ri tin
ln Mn Chu, Mng C hp vi qun Nga. Cn Tng th ra lnh cho o qun th VIII v
th IV ca Cng khng c di ch, v ra lnh cho Nht ch c giao kh gii cho qun Quc
gia.

Tng li nh in mi Mao n Trng Khnh thng thuyt. Mao i nhng th trn ln no
c kh ng Cng sn th bn cnh th trng Quc dn ng thm mt ph th trng Cng
sn. Tng khng chu, mun Trung Quc l mt quc gia thng nht, cc tnh trng phi ty
thuc trung ng. Mao cng khng chu, ly l rng Trung Quc c nhiu min rt khc nhau,
nn dng chnh th lin bang, mi a phng c quyn t tr rng ri.

Sau cng, nhng cuc thng thuyt, Quc chim c nhiu t ri, mun gii quyt bng
v kh cho mau.

Trong my nm khng Nht ( 1938- 1945) lc lng ca Quc suy i m ca Cng th mnh
hn. Khi Nht u hng, Cng lm ch gn ht Hoa Bc, tr nhng th trn ln, nhiu min
Hoa Trung v mt s im Hoa Nam; Nm 1935 h ch c 30. 000 qun th by gi c
910. 000 qun chnh qui vi hai triu dn qun. Khi nh s ng tnh ca Nga, h chim c
Mn Chu th ton th s dn h chim c l 130 triu. ng vin ca h ln ti 1. 200.
000. Sc mnh ca h v qun s, ngang vi Quc. V kh cn km nhng h c kinh nghim
hn, c tinh thn chin u, c lng dn hn. Cn v pha Quc th c ci danh l mt
trong t hay ng cng, nhng qun i v cng chc mt s hng hi bui u, nhiu k
ha tham nhng, m kinh t suy n cng cc ri. ( Coi nn lm pht ni trn).

Nhng nm 1946, Tng c M gip rt nhiu: cc th phi c phng pho ln nh, vn
ti; hng ngn cam nhng, xe la, tu chin na... ch qun i quc gia ln pha Bc m
gii gii Nht cho mau trc khi Cng ti.

Hoa Trung, Cng phi rt ln Mn Chu, ln T Xuyn. H cng c Nga gip nhng t,
Nga khng nhiu phng tin nh M, v li Nga mun gi li ha vi ng minh M, Trung
Hoa, khng mun ra mt gip Cng. C th cn do l Staline khng a Mao, cho th Cng sn
ca Mao ch l gi hiu ( Communisme la margarine: Margarine l cht bo trong du nh
du u phng chng hn, tm thay b beurre - cht bo trong sa b), v Mao khng
theo ng thuyt ca Marx, dng th thuyn lm cch mng, m dng nng dn. Nng dn
d bn c nng i na th cng cn c t hu khng thc l cch mng; li thm cch mng ca
Mao c tnh cch quc gia nationaliste - ch gii phng quc gia thi, thiu tinh thn quc t.

Nga ch gip Mao c hai vic:

1- Tc kh gii ca Nht ri giao cho Mao ( nhng th trn Mn Chu th giao li cho Tng)
cn cc nh my, ng xe la th Nga ch ht v nc kin thit li x s.

2- Phi Thng ch Timochenko qua dy cho qun i Cng cch chim cc th trn ln, cc
ng xe la, lm c vn cho Cng trong mt trn Mn Chu v Hoa Nam, phi Thng ch
Joukov - ngi thng c- qua hun luyn du kch qun ca Mao nh nhng trn chinh
chin ( hai bn dn qun thnh mt trn ). Tm li, Nga ch gip v chin thut v v kh gii
gii ca Nht thi.

V vy nm 1946. Quc tin th Cng phi li, nhng li theo ng mt chin lc khn kho,
cho qun ca Tng yn n chim cc th trn m khng khng c g c. Nhng th trn
ln ln thnh gnh nng trn lng Tng.

Sc Quc Dn ng tiu ma ln v phi chim ng cc th trn ging cc n ly, t nht mnh
trong , cc tng t khng chu ra khi my bc thnh, s giao chin, s b phc kch, chung
quanh th trn, Cng sn t do t chc thn d, khn hoang, trng trt.

Trong nm rt lui theo chin lc , Mao dng tm cho H Tn Nam chim Din An. Bit
H sp ti. Mao rt ht khi Din An, khng li mt cht g. H v, thy Din An trng
rng, tuyn b rng chin thng ln. Sau Cng qun nh H i mt vng ln khp Hoa
Bc. H H ti th Lm Bu phi lui. H quay v th Lm nh. Khi H mt mi ri, Hng qun
mi xung phong v gii quyt rt mau. Thng 5- 1947, Lm Bu dng 300. 000 qun chnh qui
vi c triu dn, qun tn cng qun ca Tng, bao vy Thm Dng, Trng Xun, Ct lm,
Qun Quc Dn dng chy tn lon, b li qun nhu, kh gii, xe c.

T Cng cng mnh ln, m Quc Dn ng cng ln bi. Qua thng 9- 1948 th giai on
cui cng bt u.

- M mun ha gii hai phe

Nhng chng ta hy ngng mt cht xt thi ca M trong thi ny .

Trc khi cht, tng thng M Roosevelt dn phi rn ha gii Quc v Cng cho k c. ng
khng ght Trung Cng, thy h chin u v tinh thn quc gia v ch theo chnh sch tn dn
ch m ng cho l ng. Truman ln thay ng, theo ch trng ca ng, phi tng Marshall
qua, thay s thn Hurley, m ha gii Quc v Cng. My ln Marshall thuyt phc hai bn nh
chin ha m. ng li p Tng Gii Thch p dng hin php tho t mi nm trc,
nay sa li t nhiu trng nhng t do dn ch.

Tng phi theo, tuyn b ht thi k hun chnh ri, cui thng 10 1947 s bu c quc hi.
T 21 n 24- 10, 250. 000 triu dn i bu 2. 971 i biu.

Ngi ta lp danh sch v th c tri ng hong, nhng ti ngy bu c th c ngi khng nhn
c th, c ngi c 3- 4 th v dng tt c, khng c bu kn, m c tri phi ghi tn
ngi mnh mun bu trc mt mt ng kim sot vin Quc dn ng, 95% dn qu khng
bit ch th c ngi ca Quc Dn ng cm tay v ci du thay tn ng c vin A, v d du +
dn O thay tn ng c vin B.... vic m phiu lm kn, v hai thng sau mi c kt qu: c 2.
045 gh th ng c vin chnh thc ( ca chnh ph gii thiu) c 1516 gh, trong s Quc
Dn ng c 1342 gh, cn 93 gh ca ng dn ch, 81 gh ca ng tn Trung Hoa.

ng Cng sn khng d.

D nhin Tng c bu lm Tng Thng: 2430 phiu, ch th ca ng l Chu Chang (? )
269 phiu. L Tn Nhn lm ph Tng thng. Th tng l ng Vn Ho.

Marshall thy tr bp bm ca Tng chn nn bo:

- Khng th ci cch g c vi con ngi phn ng ( nactionnaire) . Chc Tng cng
ch li Marshall l ngy th.

Trc sau, Quc v Cng hp nhau hai ba ln Marshall tm cch ha gii nhng lm sao ha
gii c? Khi Tng mnh th Tng mun nut Mao, m khi Mao mnh th Mao cng mun
dit Tng. L t nhin nh vy.

- By gi ta tr li cuc tranh hng ca Tng v Mao.

T thng 9 1948, Cng t tn cng. Ch trong ba thng, Lm Bu chim c trn Mn
Chu, Thin Tn, ri Bc Kinh b h trong hai tun. Hoa Bc vo trong tay Cng, ton l do
cng ca Lm Bu.

ng Vn Ho t chc Th tng. Tn Khoa vn c cm tnh t nhiu vi Cng ( v nhn rng
Mao theo ng ch ngha dn sinh ca cha) c Tng c ln thay Ho, hy vng thng thuyt
c vi Cng, nhng Mao a ra 8 iu kin gt qu. Tng khng sao chp nhn c.

Chim trn Hoa Bc ri, Cng tin xung Hoa Nam, ngy 10 1- 1949 Tng em ht lc
lng ra nh canh bc cui cng, tc trn Hoi Hi ( Huai Hai) m cc nh qun s cho l mt
trong nhng trn ln trong lch s hin i ( c th v vi trn Waterloo ca Napolon) khong
150 cy s pha Ty Bc Nam Kinh. Chnh Tng la a im mc du cc chin thut gia
ca ng cn ngn, ng tung vo na triu qun m Trn Ngh v c long tng qun Lu
B Tha cht ra tng khc, ri bao vy. Mt o qun ca Tng ti cu, vi rt nhiu kh gii
nng, nhng khi hay tin Tng tnh th bom tiu dit tt c th qun Quc Dn ng u hng
Cng. Vy l trong 4 thng t 9- 1948 ti 1- 1959, Quc mt non mt triu qun. Trn Hoi
Hi lch s , ti khng thy mt s gia no ni ti, tr Bianco.

Ngy 21 1 Tng rt lui khi chnh quyn, giao vic nc cho L Tn Nhn v H ng Khm.

Sau Cng v Nam Kinh ( Tng di kinh t Trng Khnh xung my nm trc).
Hn Khu, Thng Hi, ngng mt cht gom lc lng ri vt sng Dng T. Ch trong
hai ngy m 300. 000 ngi qua c con sng rng 1. 600 thc .

T y qun ca Lm Bu tin nh v bo, cn nhanh hn qun Cng sn Vit nam, u nm
1975 na. C ngy vt 45-50 cy s. Trng sa u hng ngy 4_8, Phc Chu b chim ngay
17-8, Qung Chu ngy 15 10. Ri ti Trng Khnh, Thnh , Cn Minh, Tn qun ca
Tng chy qua ng Dng hoc trn Hi Nam (o ny sau b Mao chim).

Ngy 1-10- 49 Mao tuyn b thnh lp nc cng ha nhn dn Trung Hoa, Mao lm ch tch.
Ngy hm sau 2-10, Nga on tuyt vi chnh ph Dn quc, tha nhn chnh ph Cng Ho
nhn dn. Tip theo l cc nc cng sn ng u: Roumanie, Bulgarie, Hungarie.... Ngy
21 612, Mao qua Moscou ( ln u tin ng ta ra khi nc) chc th tht tun ca Staline
v k mt hip c tng tr 30 nm vi Nga, Anh do d t lu ri cng tha nhn bo v
quyn li Hng Cng.

Sau khi t chc Tng Thng, Tng v thm qu hng ri ln thm Trng Khnh, sang Phi
Lut Tn, n thm th tng hai nc , b Tng M Linh cng qua M xin gip ,
nhng khng c mt kt qu g c.

Mt trn Trung Hoa MIN N

Trong th chin II

( HNH BN )

Cui nm 1949, Tng bay qua i Loan, mang theo vng trong kho v nhng bo vt, m
ngh Bc Kinh. Qun i cn c 2 3 trm ngn ngi theo ng qua .

Nm 1938 ng ta khn kho la tnh T Xuyn trn. Ln ny ng cng sng sut, la i
Loan trong h thng chin lc ca M. M s khng b n, tc khng b ng.

Mi ba nm trc, ng ta c ton dn hoan h, ngng m th by gi b 85% dn chng (
theo Han Suyin) t b, on ght n xng ty. M b vo Trung Hoa bao nhiu t la,
cn b ght hn na. Phong tro bi M pht sinh t thng ging nm 1947 trong gii sinh
vin. Nguyn nhn l ti M i ti u l m im ti . H l mt o qun chim ng,
hnh ng nh mt o qun chim ng.... Ci g h cng c qu nhiu, h bn s tha thi
ly tin.... C mt s n b giao thip vi h kim son bi mi, hng la, v nilng, thc
n. H mua qut, hnh h k no h khng a. Thnh ph no cng ha ra thi tha. Mi ngi
u ght h, c nhng ngi rt ra tin ca h.... H mun lm g th lm, chi ngi ta, m
cu li, buc cu li phi chy ua nh by th vt Han Suyin trong Mt ma h vng bng
chim

Chnh quyn M khng thy rng h vin l gip mt chnh quyn thi nt m a qun v
nc th ch lm cho chnh quyn mau sp , v nh vy l lm cho ni bt bnh ca dn
chng tng ln, ri ng ha M vi chnh quyn . H phi cay ng thua Trung Hoa
m khng rt ra c mt bi hc, lm ln tr li Vit Nam trong nhng nm 1965 1974.
Cnh han Suyin t trn, ti c ng rng c trn mt t bo no Si Gn my nm u
70.

Hc gi no Ty Phng cng nhn rng Tng c nhiu c, c t cch.

T i Tng hay trc na. Trung Hoa rt ngho, mc d rt vn minh. Mi ln lt ln ri
hn hn th dn cht hng c hng triu ngi. Cnh nng dn phi bn v con, c vi ba
a con ri m sinh thm con gi th nhn nc cho n cht hoc b b sng, l ng,
nhng cnh xy ra rt thng.

Nn i kinh khng nht xy ra min Sn Ty, Thim Ty nm 1978 - 1979: C ti t 9 n
13 triu ngi cht i. Dn cc min khc hn, nhng dn bt k min no cng lo i: Ti
gn y m Phc Kin ngi ta cn cho nhau: n cm cha?

Nm 1406 c nhng sch k trn 400 thc n thay la go, nh mn bnh trng lm bng
cy bng vi, cy gai, c th min ( bn Tu) lm bng bt nghin tht nh, trn vi t st,
v cy, r cy. Nm 1946, nhng sch c in li, nh vy c ngha l tnh trng cha
c ci thin g nhiu.

H i qu th khng cn l ngha, nhn o g c.

Trong cun Origines de la rvolution chinoise, Bianco chp li vi truyn rt bi thm. Trong mt
gia nh n ranh gii hai tnh T Xuyn v Thim Ty, ngi cha cht, m ngi m cng suy
nhc lm ri. Cc con bn vi m, ng chn cha vi, c th m cng khng sng c ti
ma h, trc khi thy ca cha hi thi; nh vy s chn c hai mt ln, tn km. M bng
lng, v cc con t quan ti v trong phng lnh nht: phng m nm; ri cht ln trn np
quan ti cho khi n xc.

H ngho nn nh b ch hiu, m lo cho ngi sng trc .

Chuyn ch n xc ngi, cng nh chuyn khot tht tr con, c ngi ln, khng cn lm cho
ai na.

Truyn th nh do cc nh truyn gio M k li. Mt thiu nin nh ngho qu, cha m bn
cho mt gia nh khng con. Su nm sau gia nh ny sanh c mt a con trai, bn ui
a con nui i. N lang thang i xin n c thng trong min, ch cn xng bc da. Cng ch v
ngho qu m khng cn cht tnh ngi.

Truyn th ba: Mt nng dn mi b bt lnh khng bit k lut nh binh b lnh canh ku li, ch
v tr li tr m b mt vin n vo phi.

Trung Hoa l x ca o Khng; mt o rt nhn i, m ngi ta tn nhn nh vy, coi i
sng nng dn khng bng i sng mt con tru, mt con nga....

Theo Han Suyin ( trong sch dn) (1) tuy theo Tng Gii Thch Trng Khnh, c ln
nng dn b bt lm xu gia ma cy hay ma gt, nn ni lon 2. 000 ngi b git. ln
khc 6. 000 nng dn b bt lnh a ln Ty Bc ti ni th ch cn c 700 sng st.

Chng ta bit nm 1938, Tng cho ph Hong H chn qun Nht. Nht khng b
chn, m mt triu dn cht v lt.

Chnh Han Suyin m ti i cho v mt phu xe. H trong mt ci chi ct trn l
ng. Sn ph nm trn mt tm vn k ln my cc gia mt ch nh nhp, hi thi.
Khng c mt ngn n, a nh sanh ra, khng c mt ci t qun. Han Suyin phi cho h
mt chic khn bng qun n.

Cng theo Han Suyin, T Xuyn c hai ngi th c mt ngi nghin. Cha bng mt ln b
i qua min Qu Chu: lng c vi ba trm nc nh, nh no cng tiu ty sp nt, v
ngi dn no cng nghin, y nh nhng b xng bit i. B thng hi ng bo ca b
sng nh loi vt trn mt non sng tuyt p .

Li khin ti nh li cm tng ca ti ln u tin coi mt tm hnh ko ghe chp vo
khong sau 1940, in trang 384 cun East Aisa The Modern trasformation ( 1965). Hai chc
ngi sp lm hai hng. Ngi no tay phi cng nm ko mt si dy, vai tri qung vo si
dy li. H ci gp lm i, mt gm xung, bn tay tri chm t. trn nhn xung ch
thy hai dy lng trn, khng nhn k th tng l lng mt by cu

Han Suyin cn k nhiu cnh thng tm na, ti khng th chp ht c.

i sng ca h nhc nh, iu ng nh vy m Tng Gii Thch, khng lo ci thin cho h
th h n n theo Mao l phi. Ti khi chnh qun i ca Tng thiu n, thiu mc, thiu
thuc ung, cng b Tng na th Tng sp tc th. mi l nguyn nhn chnh, cn
nhng nguyn nhn khc Tng v ti, bt lc, tay sai ca Tng tham nhng... ch l ph.

(1) Cun Un t sans oiseaux ( Ma h khng bng chim)


Chng 3 - Trung Hoa Cng Sn

A- NG V HIN PHP NM 1954.

Thnh phn ca ng

Nm 1927, sau khi cc cuc ni dy ca th thuyn tht bi cc th trn, Mao Trch ng
quyt da vo nng dn, v theo ng, Trung Hoa nng dn chim 80%-90% dn s, khng c
h th cch mng khng th thnh cng c. Thi ng ngh rng lc lng cch mng phi
gm 70% nng dn, 30% th dn v qun i.

Sau ng thy ch trng sai (khi in li tc phm ca ng, ng b on i). Khng c th
thuyn (v sn) hng dn th nng dn khng lm c g c; m th thuyn khng c mt t
chc tin b (1) - tc ng Cng Sn - hng dn th khng thnh cng. Cho nn nm 1945
ng bo "ng cng sn chng ti bao gi cng gi quan im v sn".

Nm 1949 khi cng sn chim cc th trn ri, y ban trung ng ca ng quyt nh thay i
trung tm hot ng ca ng, rn tng thnh phn v sn ln. Nm 1954, ring Thng Hi
- thnh ph cng ngh ln hng nh Trung Quc- c hng ngn th nh my c v ng.
Nhng vai tr ca nng dn vn quan trng. Nhng giai cp khc m "tin b", ngha l chp
nhn quan im v sn th cng c v ng.

Qui ch

Qui ch ca ng c vch r nm 1956. i khi nh sau:

i hi ton quc c bn trong k hn 5 nm, v theo l thuyt, mi nm hp mt ln
quyt nh chnh sch, ng li ca ng. i hi bu u ban trung ng - cng trong 5 nm
gm 98 u vin chnh thc v mt s d khuyt. Ch tch l Mao Trch ng.

y ban trung ng li bu " b chnh tr" gm 19 u vin. B ny quyt nh v hot ng ca
ng v i sng ca ton quc.

B li c ra by u vin ng u vo u ban thng trc ca b. H c quyn ti cao.

cp, tnh, huyn cc hi ngh v u ban cng t chc nh trung ng. im ny rt quan
trng: Cc t chc ca ng ch huy cc t chc quc gia, t trn xung di. Ch tch hi ng
quc gia (tc nh Tng thng cc nc M, Php), ch tch hi ng b trng (tc nh Th
tng) phi theo lnh ca u ban trung ng ng, ca b th ng. tnh huyn, u ban hnh
chnh phi theo lnh ca b th ng b tnh hay huyn. T chc y ht Nga (Lin X) m
Vit Nam cng vy.

(1) Thnh phn tin b , bt k trong ng cch mng no, mi u cng l gii tri thc tiu
t sn.

thc h:

V thc h Mc xt chng ta ch cn nh my im ny:

- Giai cp u tranh l hin tng thi no cng xy ra t xa ti nay, mun v ng th phi
chp nhn quan im ; phi quyt tm dit cc giai cp th ch, tc: Bn quc, i in
ch, quan liu.... Nh vy l c lp trng giai cp.

- Thiu s phi phc tng a s. Khi tho lun v mi vn th ng vin c th a ra kin
ca mnh, bnh vc n, nhng khi a s quyt nh ri th d ngc vi kin ca mnh,
mnh cng phi theo trit , c vy ng mi thng nht, mi mch lc c.

- Quan nim t do ca nhng ngi khng phi Mc -xt l t do gi quan im kin ca mnh,
i vi ngi Mc-xt, tri li ch c t do pht biu quan im Mc-xt thi.

Cp bc, quyn hnh:

Cng sn c mc ch dit tt c cc giai cp th ch; khi dit xong th trong x hi ch cn
ngi cng sn, khng cn giai cp na, do khng cn giai cp u tranh na. Nhng giai
on hin ti cha c th bnh ng c, khng th ai ai cng c quyn v hng li nh nhau
c; vn cn phi theo nguyn tc, lm theo kh nng hng theo cng vic ca mnh, quan
trng nhiu hay t, theo sc ca mnh lm c nhiu hay t. Ngha l vn c nhiu cp bc.

Trung Hoa c by cp bc:

1. Trn cng l b chnh tr (Polit-buro)

2. Ri ti nhng ngi nm gi chc v quan trng nht: ch huy ng a phng, ch huy
qun i, u vin chnh tr trong qun i....

3. B th ng tnh, ch huy cc c quan qun chng.....

4. Cc nh chuyn mn, k thut gia.

5. Cng chc tnh, cn b trung cp, h cp.

6. Qun chng gm: lnh trng, thanh nin, hp tc x vin...

7. Cui cng l hng hon ton khng trong mt t chc no c, s ngi trong hng ny mi
ngy mt gim i.

Tuy chia lm by cp nh vy, nhng trong mi cp cng chia lm hai ba bc na, mi bc c
i ng khc nhau, c nhng quyn li khc nhau v lng bng, nh ca, nh yu phm, y
phc, thuc thang..... Ti ch xin k mt th d: c dng ng ring cho cp 1, cho cp 2,
cho cp 3......; trong mi cp c phng ring, thuc ring cho hng quan trng nht, hng quan
trng va va, km quan trng, thc n cng tu hng m phn phi....

Simon Leys trong cun Ombres Chinoises bo thi Xun Thu (th k VI tr. CN) theo sch T
Truyn Trung Hoa ch c mi giai cp, m thi nay Trung Hoa c ti 30 giai cp, mi giai
cp c nhng c quyn ring. Ch c t nm 1956.

Khi tip khc ngoi quc, cc cn b ca Mao hi t m v chc v, a v ca mi ngi khch
h quyt nh phi phi ai tip cho xng, tip cch no.... v khi in hnh ng bo th phi
tnh xem hnh s ln nh ra sao, c nhng nhn vin no ng chc tc v tn cc nhn vin
theo th t no.... Rc ri v cng. u M u c ch ti iu , nhng Trung Hoa nhn
vin no coi v nghi l m s sut trong vic c th b "chnh" gt gao, "k lut" na.

Cha th c bnh ng c, v trong khi lm cch mng tin ti bnh ng, th phi bt bnh
ng hn thi phong kin na. C vy k di mi s ngi trn. V li sc sn xut cn km,
nc cn ngho th khng th no cho mi ngi hng th nh nhau c. Phn phi theo 30
giai cp nh Trung Hoa, chnh l "cng bnh" y, cng bnh nh li chia tht ca Trn Bnh i
Hn (1). Cc nh cm quyn Trung Hoa rt thuc s.

Chi li qu, nhng mt x hi m c tht cng bnh nh vy, khng c u tranh m ch c
ganh ua th cng l mt x hi tt ri.

(1)Trn Bnh thi hn vi, lm tn m, gi vic chia tht trong lng, c mi ngi khen l kho:
hng chc cao th c phn ln, nh th c phn nh, khng ai ku ca. Trn Bnh bo:
Bnh ti m c gip nc th cng nh vy khng kh g. Sau gip Hn Cao T, ri lm t
tng.

Cn B

Trung Hoa nhiu ln i Hn, Tng, c i Thanh na (Thi Bnh Thin Quc), lm nhng
cuc cch mng gn nh cch mng x hi ch ngha, nhng u tht bi do nhiu nguyn
nhn, thiu thc h, thiu t chc, thiu phng tin thng tin, chuyn ch...... quan trng
nht l thiu cn b.

Nm 1949 khi chim ht non sng ri, Mao phi o to tht gp rt nhiu cn b. cc
thnh ph h c sn mt s cn b phin ng, tuyn truyn cc xng cc trng, cn
thn qu h phi dng nhng thanh nin c khi rt tr, dy gp trong vi thng, nm su thng
ti cc trng: "i hc cch mng"; bn khng cn hiu l thuyt min can m, sing
nng, hng hi, tn tm, tin tng tng lai, ng l c ri.

Ngi ta tung my trm ngn cn b nh vy vo thn qu dy dn, sch ng, tuyn truyn.
V thc h, h ch bit lp li mt s t ng: X hi ch ngha, u tranh giai cp, phn
phong, phn , lao ng l vinh quang..... m h khng hiu ht ngha.

Nhim v u tin ca h l to mt khng kh si ni, lp hi dn ngho, i cng bng x
hi, nhn nh c u l k th, ri pht lng cm th. H i tng nh, sng vi dn ngho,
gip dn trong cng vic ng ng.

H ni, ni sut ngy nhi vo u c dn nhng t ng mi, nhng t tng cch mng; t
chc cc hi h, c v, ht; thu thu, quyn tin.... Cn tr qu, thiu kinh nghim, li t cao,
t ph, h nhiu khi lm ln, lm sai ng li ca ng, nhng ng tha th cho ht, min l
h trung thnh, rt h v th x cho hc thm mt kho b tc; cng lm th bt h t kim
tho trc nhn dn.

Lm vic trong t nm, nu h t ra c lc th c v ng, vi mt s iu kin di y:

- Quyt tm hy sinh i mnh cho cch mng

- Chp nhn k lut ca ng, ng sai lm g cng phi lm.

- Ch cng, v t, ngha l t quyn li ca nhn dn tc ca ng, trn quyn li c nhn;

- T kim tho v cho ng ch kim tho;

- Hc thm hiu hc thuyt Mc-L v t tng Mao Trch ng

ng nh thng nht, on kt m sng c, v vy nh trn ti ni, thiu s phi trit
phc tng a s. ng hi hp rt thng cng nhau quyt nh ng li. Nguyn tc rt tt
nhng ln ln nhc im xut hin: c nhng vic nh nht ngi ta cng khng dm lnh
trch nhim, cng hp nhau bn ri ly a s, do cng vic tin rt chm, mt th gi ca
mi ngi v nhiu ngi chn nn, ni cho xui c a s m chm dt bui hp.

Thm nhc im ny na: mt chnh quyn c ti, mun c a s th rt d (coi v cch
mng vn ho sau), a s khng c ngha g c, m rt cuc a s phi phc tng thiu s,
tri hn vi nguyn tc.

Hin php 1954

Quc hi hp nm 1954 Bc Kinh gm 1226 i biu ca ton quc (25 tnh: 18 tnh Trung
Hoa vi cc tnh Ni Mong t tr, Ty Tng... ) c c i biu ca cc dn tc thiu s, i biu
hoa kiu hi ngoi na.

H hp ph chun Hin php. Hin php nm 1954 c l l hin php th 10 ca Trung
Hoa t nm 1911, nhng cc hin php trc ch c trn giy t, khng c thi hnh, hoc
ch c thi hnh trong mt thi gian ngn m cng khng c quc dn tha nhn. ng
cng sn TH cho rng ch c hin php nm 1954 ca h l quan trng nht, thc s l mt
hin php c "ton dn chp nhn".

- on m u tuyn b l thng quc, phong kin; tin tng s dit c s bc lt v s
ngho kh, v s gi tnh thn hu bt dit vi Lin X (nhng ch by, tm nm sau tnh
tiu tan)

- on v cc hnh thc phng tin (mnh gi l thnh phn) sn xut, hin php ghi: C ti
sn quc gia, tc ti sn cng cng; ti sn hp tc x tc ti sn chung ca lao ng; ti sn
ring ca c nhn lao ng; tc ti sn t bn.

Vy c 4 thnh phn; v thnh phn cui, ti mun c bit thm chi tit, nhng khng kim
c ti liu.

- Quc hi dn bu, theo l thuyt c quyn ti cao, nhng trong thc t, ch xc nh nhng
quyt nh m ng ngh vi Quc hi thi.

- iu ny d hiu. Giai cp v sn (c th ni l ton dn) trao quyn lnh o cho ng th
ng quyt nh ht. Quc hi khng th c quyn quyt nh c, ch l mt hnh thc cho
c v dn ch thi.

Quc hi mi nm ch hp mt ln, nhng bu mt y ban thng trc c quyn tuyn b
chin tranh khi Quc hi khng hp.

Ch tch Quc hi u tin l Lu Thiu K vi 13 ph ch tch, trong s ny c b Tn Vn v
t Lai Lt Ma (Ty Tng)

y ban thng trc "trm ln" hi ng b trng.


Trung Hoa khc Nga im c thm mt ch tch Hi ng quc gia (nh Tng Thng cc
nc Ty Phng) v khng c ch lin bang.

C to n ti cao ca nhn dn, li c vin kim sot ti cao ca nhn dn(1), nhng khng c
b lut. V lut php thay i hoi tu theo chnh sch ca ng, c khi tu theo tng min na,
khng th lp thnh php in c. Nga my nm trc y (khong 60 sau Cch mng nm
1917) mi c b lut, Trung Hoa hin nay chc dn cha c; Vit Nam ta th mi d nh tho
mt b lut.

Trung Hoa cng nh mi nc x hi ch ngha, ch c mt ng, ng Cng Sn, c
cm quyn; cc ng khc nh Quc dn ng, Dn Ch ng.... tuy c danh m khng c
thc. Khng c ng i lp.

Tm li, ng v chnh quyn mc vi nhau rt cht ch, u b mt nhm ngi ch huy; nhm
ngi ny nm ht cc chc ch tch i hi ng, y ban trung ng, B chnh tr, l v
pha ng, cn v pha chnh quyn th nm ht cc chc ch tch, ph ch tch hi ng Quc
gia, hi ng B trng, Quc hi, hi ng Quc phng.....

cc cp di cng vy: Mt ng vin va lm th k ng, va lm ch tch u ban nhn dn,
va lm t lnh qun khu.

Ngi no khng a ch th ch n l mt b my gm nhiu bnh xe ln nh, ht thy u
quay mt lt l mt ci moay- (moyeu: tri thm) rt nh. Ngi no a ch th bo nhng
ng nh (nh Quc Dn ng, Dn Ch ng... ) vn c mt cht nh hng... Nhng ai
cng phi nhn rng b my chy rt tt: lp xong n ri th cc ng vin ch cht nm
cht c ton dn, min l ng phi on kt. Khi c s chia r trong ng (coi v Cch
mng vn ho sau) th nc lon.

T thi no ti gi, mt nh c ti ch cn c mt nhm su by ngi tay chn, tht trung tn;
nhm li c su by chc tay chn; bn su by chc tay chn ny li sai bo su by trm k
c ch chia cho nhng quyn li no .... c nh vy, ln ln xung n hang cng ng
hm, v rt cuc c hng triu k lm tay sai cho mt nh c ti, m hng chc hng trm
triu dn phi cui u tun lnh.

D nhin nh c ti phi cho bn tay sai t cao ti thp c hng nhng quyn li nhiu
t tu a v, chc v, nh vy h mi trung thnh.

Nh cm quyn cng sn Trung Hoa phn chia ra ba chc giai cp quyn li khc nhau, qu l
sng sut.

Nhng cng phi lm c g cho dn nh, t nht cng phi lo cho dn n mc th ci
ngi ca mnh mi vng c. Gng ca Tng Gii Thch cn . Trung Hoa c mt cu rt
hay: "Dn nh nc, nh cm quyn nh chic thuyn. Nc thuyn, nhng cng lt p c
thuyn"

Nh cm quyn Trung Hoa hiu iu nn khi dn b p qu mun bng ln th h sa sai
lin. "Mm nn rn bung" l ngh thut cm quyn.

Cc nh ch huy - Mao v ng ch.

- Mao Trch ng

Trong cuc Trng hnh nm 1953, Mao t ra bnh tnh, cng quyt, kin tr c t cch ca
mt nh lnh o v c ng ch nhn l th lnh, nhng vn c mt s ngi chng i
ng li ca ng, mi n nm 1945 ng mi hon ton thng hn.

B v th nh con thy hc ca ng, b Quc Dn ng git 1938, ng ci ngi th ba, b
ny sau qua Nga ; ng ci ngi th t, mt o ht tung ht bng Thng Hi, b ngh
theo ng nm 1933, "ng tr cho nhn dn coi" Din An, b ny hin nay cn sng

Sut i, Mao ch ra khi nc c hai ln: u qua Nga. ng c sch Anh cng d dng nh
c sch Hoa; c c t m, gp ngi ngoi quc no cng hi v tnh hnh th gii.

Mi khi qua mt giai on mi, ng tho mt din vn vch ng li phi theo, c v chnh
tr ln vn ho(2). Nhng din vn gom li, in thnh mt tp dy, ngi th khng tic li
khen (nh Brieux), ngi th cho l l thuyt khng c g su sc, ch c bit tnh cch thc
tin thi. ng cng lm th na, th lut v nhiu sch dn bi "Tuyt", ng t cnh Hoa Bc
nhn t phi c xung, khi ng ri Din An li Trng Khnh thng thuyt vi Tng Gii
Thch.

Cho ti khong nm 1960 ng c cc ng ch knh trng, sau trong "bc nhy vt" v
v " cch mng vn ho" ng mi b chng i v tnh tnh ng thay i, ho ra c ti nham
him, tn bo, ngoan c.

- Chu c ln hn Mao 6 tui, sinh nm 1887, trong mt gia nh i in ch Hoa Nam.
Hc ht trung hc, ng v trng v b Vn Nam, trng ny dy theo phng Ty. Nm
1916 ng ch huy mt l on tn cng Vin Th Khi; ri v sng mt i cng chc giu c,
vi nhiu nng hu Vn Nam. Ngoi thuc phin, ng cn nghin c sch, nh vy m hiu
c nhiu vn chnh tr v x hi trong nc.

Khi hiu ri, ng quyt tm theo phong tro mi, ui chn c nng hu i, cho mi ngi mt
s tin kh ln nui con, ri ng ln Thng Hi, xin gia nhp Quc Dn ng. Thy ci
iu b nghin ngp, gi trc tui ca ng, ngi ta khinh ng. ng nht nh cai v cai c,
nm 1922 xin gia nhp ng Cng Sn, c phi qua c hc v b. Hanovre (c) ng
thnh lp mt t cng sn. Chnh quyn c bt giam ng hai ln ri trc xut ng.

ng qua Php, kt bn vi Chu n Lai, ri qua Nga, nm 1926 v Trung Hoa, c lm u
vin chnh tr trong qun i, k l hiu trng trng v b Nam Xng, mt chi nhnh ca
trng Hong Ph.

Nm 1927, khi Tng Gii Thch thanh trng ng Cng sn, Chu c chng li Tng, cng
vi on qun ca ng, tin vo min Giang Ty-Qung ng hng c mt phng. Ti ng
nghin cu chin thut ca Nga p dng vo hon cnh Trung Hoa, thnh mt trong nhng
l thuyt gia gii nht v du kch chin hin i. Nm 1931 ng c ng bu ln Tng t lnh
Hng qun, v gi hoi chc .

Sng rt gin d, ch huy 2 triu qun m khng eo mt du hiu no c. Trc tnh ti mc th
bo, nhng lng rt tt, c qun i rt qu.

- Chu n Lai l ngi u ho nht trong gii lnh o cng sn; sanh nm 1898 Hoa Nam
(Giang T) trong mt gia nh quan liu i a ch, cha lm gio s, m rt c kin thc. Nm
1913, ng v hc trng trung hc Thin Tn, nm 1917 qua Nht hc i hc, hai nm sau
tr v Trung Hoa tip tc hc na. Theo phong tro cch mng, ci mt n sinh vin cng
lm cch mng. Nm 1919 b bt giam.

Nm sau c th, ng qua Php tip tc hc, lp Paris mt chi nhnh ca ng Cng sn
Trung Hoa. Tm hiu i sng th thuyn trong cc m than min Bc v min Khnanie, i
du lch khp Ty u, qua Anh. Sau bn nm tip xc vi vn minh phng Ty v bit r ch
dn ch, ng tr v nc nm 1924, dy i hc v b Hong Ph v chnh tr, di quyn
Tng Gii Thch.

Cng vi Lu Thiu K, Chu t chc giai cp th thuyn Thng Hi, thnh cng ti mc dng
th thuyn khng phi mt git mu m chim c th trn trc khi qun Tng Gii
Thch ti. Khi Tng thanh trng t phi trong Quc Dn ng, ng b bt, trn thot li Hn
Khu (1). Sau khi cuc ni lon Qung Chu tht bi, ng trn qua Hng Cng, li lp mt
t chc Cng sn .

Nm 1928 ng c phi qua Moscou d i hi thc VI ca tam Quc t. ng li
Moscou hc trng i hc ng Phng. Nm 1931, v nc hp tc vi Mao Giang Ty,
cng vi v d cuc Trng hnh nh v chng Chu c. Nm 1935 ng li qua Moscou d
i hi th VII. Tr v Trung Hoa, ng c phi li Ty An, thuyt phc Trng Hc Lng
th Tng Gii Thch. Khi Quc v Cng k hip c mt trn chng Nht, ng i din cho
Cng (ta nh s thn ca Cng) Nam Kinh, Hn Khu, Trng Khnh bn cnh Tng Gii
Thch. Chu hc rng, sng sut, lun c thi ng hong, nh nhn theo Vladi_mirov, ng
tuy c ch trng khc Mao, nhng mm mng, trung thnh vi Mao, c Mao tin gi chc b
trng ngoi giao - c thi lm th tng- cho ti khi cht, khng ai thay ng c. ng c
nhiu ngi qu mn.

(1)Andr Malraux trong cun La Condition humaine dng Chu n Lai v cuc i ca Chu
xy dng nhn vt Kyo.

- Lu Thiu K lm ph ch tch B Chnh tr trung ng ca ng. Gy, n ni km, nhng
vit vn hay, c ng, mnh m. Cng sinh H Nam nh Mao, hc Moscou v ng nm
1922, hot ng Giang Ty nhng khng d cuc Trng hnh, m li hot ng ngm ti
Bc Kinh v cc th trn Hoa Bc. Nm 1935 t chc cuc bo ng ca sinh vin i Tng
phi chng Nht. Nm 1937 iu khin Hi lao ng ton quc. Sau lm tham mu trng
trong Tn t l qun. c bu v y ban Chnh tr thng trc trung ng ng; lnh trch
nhim rt quan trng l vch ng li, tho l thuyt cho ng. Trong B Chnh tr, ng l
ngi bit r nht v Trung Hoa.

- Lm Bu. "V ch tng qun" sinh nm 1907 H Bc. trng Hong Ph ra, nm 1927
d cuc khi ngha Nam Xng; nm 1935 theo cuc Trng hnh; c cng u trong cuc
ni chin, t u cho ti cui, t Mn Chu ti Hoa Bc, Hoa Trung, Hoa Nam(1946-1949), c
tham vng, t cch km.

- Bnh c Hoi cng t chc du kch qun H Nam-Giang Ty, ri theo cuc Trng hnh;
a ti, t cch cao, uy danh ch hn km Mao v Chu c. Sng gin d, khng ham chc tc,
quyn hnh, thi no cng gn gi vi i chng, do hiu c ni lm than, nghe c
nhng li ta thn ca nng dn trong v "nhy vt", dm ni thng vi Mao, b Mao ght.

- Trn Ngh sinh nm 1901 T Xuyn trong mt gia nh quan liu, nm 1919 qua Php theo
nhm sinh vin lm th, t chc mt phn b Cng sn Php nm 1921 b trc xut v t
chc v sinh vin Trung Hoa biu tnh Lyon. Nm 1923 v ng, nm 1930 dit nhm
chng i Mao, a Mao ln lm lnh t. Trong cuc trng hnh, chin u rt hng. Nm
1941 ch huy Tn t l qun, trong ni chin nm 1947-1948 c phong lm thng ch.
Nm 1958 lm B trng ngoi giao nhng thiu kinh nghim. Trong cuc cch mng vn ho,
b hng v binh hi ti, mt chc b trng nhng vn cn l u vin trung ng ng. Rt
c Chu n Lai tin.

So snh nhm thn thch ca Tng vi nhm ng ch ca Mao, chng ta thy hai bn tri
ngc hn nhau v t cch, i sng. Nhm Mao l nhng chin s gan d c cch mng ti
luyn, nm gai nm mt vi nhau (mc d vy, sau ny h cng tm cch th tiu nhau). Trong
nhm thiu nh khoa hc, nh k thut, khng thch hp vi thi pht trin kinh t.

Qun i

Sc mnh ca Cng sn l qun i. Lnh ca Tng b khinh r, ngc i mt s ln v i
rch phi cp bc nh 100. 000 qun L Hn Vn Nam m nm 1945 Tng cho qua Bc
Vit gii gii Nht tht s l Vit Nam nui chng m chng khng lm lon. Chng bt
buc phi nhp ng, khng c hun luyn, khng c mt l tng g c, m hng ch huy
chng nht l bn qun phit, thiu t cch, tn nhn, nn ngay t u Tng ra lnh phi tn
trng ti sn ca nhn dn, chng cng khng theo. "Ngi ta khng coi trng h l con ngi
th h cng khng hnh ng nh con ngi".

Tri li, qun ca Mao t nhn dn m ra, c ng tim mt l tng cao c: Gii phng
nhn dn khi ci ch phong kin v quc, c ng dy cho cch c x vi nhn dn-cha
m, ch em, anh em ca h-ch gip nhn dn (cy rung, gt la, tt nc, ct nh.... ) ch
khng ly ca nhn dn mt cht g, d l mt si ch, mt tri cy, cho nn h c t cch, c
nhn dn qu mn. ng nh khu hiu ca Chu c: "Qun i trong nhn dn phi nh c
trong nc". H chu cc kh nhng khng i (Hi Din An mi ngy h c na k l k)

Qun i ca Mao chia lm ba dng

-Qun chnh quy nm 1945 c khong 300. 000 cui nm 1948 c khong 1. 500. 000
l qun (tc b binh). Mi u khng c pho binh, sau chim c i bc, cam nhng ca
Tng (do M vin tr) h mi lp c vi i

- Dn qun l nhng t chc a phng (nn cng gi l a phng qun) gm dn tnh
nguyn trong min, nhim v l canh gc, gip qun chnh qui, dit cc th ho. H ch hot
ng trong min, t tc; ngay c kh gii h cng phi t xoay s ly.

- Qun du kch nhng min c ch (Nht hay Quc Dn ng).

a s gii phng qun l ngi min Bc, cn Quc Dn ng th a s min Nam; m
ngi min Bc thng lc lng hn, can m sing nng hn ngi min Nam. Kh gii h a
nht l lu n. Nhng ngi ch huy h t khi xut thn t trng v b, nh chin u m rt
kinh nghim, ri chu hc hi thm, nghin cu chin thut ca Napolon, Clausewitz, Rommel,
Joukov...

Chu c ni ting nht, c qun i rt trng, danh vng uy tn ngang vi Mao Trch ng.

Cng sn coi trng chin lc( Cch dng a th, dng ngi, tng quan lc lng gia hai
bn.... )hn chin thut.

V phng din chnh tr, Mao v Chu c tuyn truyn mnh tng cng tinh thn ca
mnh v tiu hao tinh thn ca ch; v phng din qun s, phi lm suy gim sc mnh ca
ch; cp c nhiu v kh ca ch, hoc lm cho ch o ng nhiu, bt sng ri tuyn
truyn mt thi gian, k no theo th dng, khng theo th th ra, cho tin, cho go na ch
khng cn git, v h khng dm m cng khng mun tr v vi Tng. Tng khng khi no
dng li h.

V vy m 80% t binh xin c li phc v trong o qun gii phng; h thy h c nng
dn khng nhng khng khinh r m cn sn sc nh con, em. Thut tuyn truyn ca cng
tht tuyt, h rt hiu tm l dn.

l chin lc. V chin thut th cng sn thay i nhiu ln cho thch hp vi kh gii h c.
H nghin cu cch s dng dao gm. Khi ch dng i bc, chin xa, phi c th dao gm
khng th chng c ch, nhng th no cng c lc ch i lng b trong lng xm, hoc lc
hai bn nh xp l c, th dao gm rt li. Ri khi no cp c i bc, xe tng ca ch th
h nghin cu cch s dng nhng kh gii . Tinh thn hc hi ca h cao, qun ca Tng
ngc li, rt li bing.

Chin lc ca h l khng chim t ai, th trn, ri ng n gi. H dng nng thn bao
vy thnh th. Nm 1946-1947, Mao nh cho qun ca Tng vo chim Din An, nh trn
chng ta bit. H rt ra ngoi nh du kch. H ni: "ch chim c th trn n, khng
dng mt mt tn lnh, nhng phi dng 40. 000 qun gi th trn, tc l lc ca ch gim i
40. 000 ngi, nu khi chim, ch thit hi 30. 000 th trc sau chng ta bt i c 30. 000
+ 40. 000 = 70. 000 qun ch. Ri chng cn phi dng binh v xe c tip t, chng ta li
c dp phc kch, chim c kh gii, qun nhu. Chng b nht trong n, lu s chn nn,
ngoi ta tuyn truyn cho chng mt tinh thn, lc tn cng thng chng d dng hn l
ngoi mt trn".

Hai loi chin tranh khc nhau bng gii phng v bnh nh. Chin lc rt li hi, Vit
Minh theo Mao m thng c Php, M, u d hiu. Ch c iu ny kh hiu: Php,
M sao khng rt c kinh nghim m c t u vo r hoi.

Mt chnh khch M bo: "Chin tranh du kch lu m khng bi, tc l thng y". S qun ca
Tng gim i, kh gii ca Tng cng gim i, cng ngy tng quan lc lng gia hai bn
cng bt li cho Tng; lc (nm 1948) l lc Mao i tn cng v Tng sp rt mau.

Trong tp "Tnh th hin ti v nhim v ca chng ta" vit cui nm 1947, Mao a ra vi quy
tc (chc do kinh nghim ca Chu c), di y ti trch vi im.

- nh nhng nhm nh, ri rc ca ch trc, ri sau hy nh nhng nhm mnh.

- Mc tiu quan trng nht l tiu ma sc chin u ca ch, ch khng phi l chim th trn...

- Trong mi trn phi tp trung sc ca mnh, cho mnh gp bn, hoc nm, su sc ca ch.
Bao vy chng ri dit, khng cho mt tn thot ra c.

- Trnh nhng trn ko di, lm hao mn sc ca mnh.

- Phi chun b k, h khng chin thng th ng nh.

Nhng u khng mi m g, ch l lng tri thi; nh chu kin nhn p dng tht ng m
qun ca Mao thng c qun ca Tng.

Nhng dn qun khng phi ch c mi nhim v chin u m thi; khi khng cm sng h
cn nhim v: Chnh tr Ging cho nng dn nhn nh thn phn ca mnh thi trc v trch
nhim ca mi ngi trong thi ny; hiu c ng li ca ng bit k th ca ng l ai....

V Kinh t gip nng dn sn xut, ci thin phng php canh tc...

Sau nm 1949, khi ht ni chin, chnh qun i phi lm nhng cng trnh kin thit ln: sa
, thu li, xy cu, xy ng, xy nh my v sn xut trong nh my na.

T nm 1950, nht l sau chin tranh Triu Tin. Hng Qun khng cn l mt qun i tht
s nhn dn na, t cch tuyn lnh ti cch chin u, s kt hp vi nhn dn, khng phi
nh "con c trong nc" na. Khng phi l t nguyn qun m l trng binh; c qun phc,
du hiu phn bit cp bc, c kh gii ti tn nh mi qun i ca nc khc.

Theo lut 1955, n ng t 18 n 40 tui phi lm ngha v qun s 3 nm trong lc qun, 4
nm trong khng qun, 5 nm trong hi qun; nh vy mi nm c t 5 ti 6 triu ngi ng
tui trng binh v trong thi bnh, Trung Quc phi nui 15 triu qun, nhng thc s th chnh
ph ch gi khong 1 triu ngi v c lc, khng, hi qun c khong t 3 ti 4 triu ngi.

Sau chin tranh triu tin, lc qun c t chc li theo Nga, gm khong 2. 500. 000
ngi, gii chin u, dai sc, quen chu cc, can m, kin nhn.

Khng qun Trung Hoa ln nht Chu , gm 2500 phi c chin u, nhiu kiu ti tn. Hi
qun cn yu, khng ng k.

Nhng lc lng dn qun th rt ng v mnh; lng no cng c t nht mt i i (ta nn
nh lng Trung Hoa ln bng mt huyn, hay hn ca ta). Ton quc c t 20 n 25 triu dn
qun. Nu c chin tranh th 25 triu qun thnh 25 triu lnh tr b. H c hc tp v
chnh tr.

Mc d qun i vn rt trung vi ng, rt i quc, nhng cng phi nhn rng c hai xu
hng: xu hng thnh mt uy lc, mt quyn th trong quc gia, v xu hng tch ri qun
chng. Cc cp tham mu v cc k thut gia trong qun i bt quan tm ti chnh tr.

Cn chin tranh th qun i cn mnh. Ho bnh lu qu th th no tinh thn qun i cng
nht i. C l v vy m nc Cng sn no cng gy trong dn chng cm tng rng tnh hnh
th gii bt n, dn chng phi chun b phng. M s tht, th gii t ba bn chc nm
nay rt bt n, v s tranh chp gia t bn v cng sn. Nhng khng nc no dm nui ci
mng chim Trung Hoa, n mnh mng qu, dn s hin nay c mt t, mt phn nm dn
s trn th gii ri; nht l nguyn t lc ca n vo hng ba, ch km M, Nga; ri y th no
n cng c nhng kh gii m sc tn ph ti mc tuyt i nht.

(1) Sch ny tc gi vit nm 1982 nn bo b Giang Thanh "cn sng".

(2)Nh khi mi chim trng Trung Hoa, ng tho din vn "Tn dn ch"


Chng 3-2 -

(Mao v Lm chc qun chin tranh Triu Tin nm 1950-1953). Lm nnh Mao m khng bit
ngng, ch c thuyt ca Mao l chn l, t cao mnh m khng bit ngng ch Lm l s
duy nht ca Mao. Thm ca Lm l a Mao ln b lm ngu tng hng hng hoa
ca s Lm dng ln cn Lm s lm ht mi vic cho nc. Mao khn, hiu Lm mun
ht mnh ln, chim ngi ca mnh, nn bo Lm tp li.

Nhng nm 1960-1962, uy quyn ca Mao xung thp nht. Nhng ma thu nm 1962, ly t
cch l ch tch ng, mc du l v quyn, ng ta vn c th ln ting c, c mt din vn
bo phi o to li thanh nin, phi ngn chn s tiu cc ca cn b nng thn, coi chng
bn nng t sn ca nng dn li ni dy; phi xt li vn vn ho m bn tr th ng nm
quyn phn li x hi ch ngha, phc hng li ch t bn. Khng ai nghe ng c.

Nm 1965, ng tn cng mnh hn, trch ng cho cn b cao cp b h ho, chnh ng
b suy hoi ti u, ti c ri, phi dng bn nng lm cng vic thanh tr t nng thn, nu
khng tin c dn qun th giao kh gii cho bn bn nng .

Vy Mao c lm mt cuc o chnh m Lu Thiu K v ng Tiu Bnh khng hiu,
hoc hiu m vn tin l mnh cn kim sot c. Mao ni l phi thanh tr t di ln. Thanh
tr di th c, nu dp lun c ng trn cao th lon ri, sp ht, iu khng th
xy ra c. H ngh vy.

Mao ra lnh cho Lm Bu lm mt cuc o chnh, chim Bc Kinh nm 1966.

Mao v Lm lm ch Bc Kinh ri, cn phi chim cc tnh na. Mao bit rng ng a
phng nu khng theo Lu Thiu K th cng khng chu cho qun i nghe Lm Bu m
dit ng; phi dng lc lng khc v ng ta c mt sng kin l lng, mt thut thn su qu
khc; dng thanh nin tc hng v binh dit cn b, dit ng. Bn thanh nin d tin,
nghe li Mao, h c dp ph phch lm lon nn hng hi v cng. Th tng tng bng
nhin thnh con cng ca ch , c quyn t co, lt cc ng vin c uy quyn p
ch h, m li c mang ci vinh d l chng t quc, cu thot nhn dn lm cch
mng vn ho th cn g sng bng!

Cch mng vn ho

Mao cho in khng bit bao nhiu triu bn (c sch ni l 740 triu, khng tin trong lch s
nhn loi) mt tp Sch truyn b t tng ca ng.

ng cho rng bc nhy vt v cng x nhn dn ca ng tht bi. ng chu nhn l tht bi
ri, chu nhn rng nhng thng k ca cn b cng x l lo tot v c sng my nm trong
ho bnh, cn b h ho, mt tinh thn cch mng nm 1935 (v Trng hnh), thnh mt bn
cng chc tiu t sn, s kh nhc, bing nhc... vy phi lm li cch mng, a ht nhng
bn cn b, tr thc, hc sinh thnh th v nng thn sng vi dn qu, vo trong cc nh my
sng vi cc th thuyn, lao ng cc kh, cho tinh thn cch mng ca h phc hi li. H
phi c tinh thn chu ngho, thch ngho, thch lm cc cng vic tay chn, khng thm dng
my mc ca bn t sn khng chuyn mn ho, lun lun chng bn th li, tiu t sn. Nh
vy l thay i li c mt nn vn ho, cho n thnh th vn ho bn cng, v sn, lao ng.
Mao dng t vn ho theo ngha y.

C khong 10 nm li phi lm li cuc cch mng vn ho , cho ti trm nm, ngn nm,
nu ngng lu th con ngi li h ho, t sn ho, li c giai cp u tranh na. Vy cch mng
vn ho c phi l thng trc tuyt i.

T khi c loi ngi ti nay, cha ai c ngh lm mt cuc cch mng nh vy. Thay i hn
600 triu ngi, bt h tht li li, sng thi trung c hay thng c na.

Cun Sch (tuyn tp) ca Mao ch ln bng bn tay, c th b ti c. Bn Hng v binh
nhiu k ch mi 15-16 tui phi hc thuc tp , ri i khp ni, ti c cc hang cng ng
hm, truyn b t tng ca Mao, trit h k no dm chng i.

Ngy 18. 8. 1966, my trm ngn Hng v binh tp hp nhau ti Thin An Mn (Bc Kinh)
t lng trung thnh vi Mao ri chia nhau thnh on i khp tnh, vnh vo ra lnh cho ngi
ln, dy bo hng ngi bng tui cha ng chng. Chng thy sch l t v sch no cng lc
hu, nu khng phi l phn ng, i tru. Mi 4-5 gi sng, chng cho my khuych thanh
chy oang oang, nhi vo tai thin h t tng ca Mao.

Cc tim sch phi ng ca ht. Trong 6 nm lin khng in tp sch no c, tr tp Sch
ca Mao v t cun v k thut. ng l chnh sch Tn Thu Hong thi xa. Mun kim mt
b Tam Quc hay Thu H cng khng c. Trong cc th vin, ngi c sch ch c mn
nhng tc phm ngoi quc c la chn k: Balzac, Zickens, Zola nhng tc gi chng
nhn ca thi i mc nt, tan r ca giai cp tiu t sn. Gorki v MaiaKoski ng hng u v
h ca tng v sn.

Ngi ta duyt li cc gi tr vn ho c ca nhn loi: Shakespeare, Mozart, Bethoveen, Bach
b kch; ngay Tolstoi, Hugo trc kia c coi l tin b nay cng b mt st.

Su nm sau (1972) mi bt u cho in li truyn nh Hng Lu Mng, Tam quc din ngha,
Ba trm bi ng thi... v bn dch nhng cun Lesprit des lois ca Monstquieu, Histoire de la
guerre de Ploponse ca

Thucydide, La critique de la raison pure ca Kant. Tc th thin h x li mua cn nhng
tim bn sch ca Mao, Marx, Lenine th vng teo (Alam Peyrefitte Quand la Chine sveillera
tr. 121)

Cc n i, vin bo tng ng ca ht, c ni dng lm kho cha rc, lm tri lnh. Bo vt,
nht l cc tng b ph hu.

Dn chng c c, tranh c cng phi du ct i; bn v binh lau nhau c th vo p ph.
Nhng tn tch ca thi phong kin lc hu , ai cn gi th l phn ng. Phi xy dng mt
x hi hon ton mi m. V sau b bo ch phng Ty ch l khng bit trng di sn vn ho
ca dn tc Mao mi sa sai, cho khai qut mt lng tm ca vua cha i Minh, c rt nhiu
c vt em qua Ty u trin lm th gii thy rng Mao khng vong bn. Lc , Mao cn
ly lng ca Ty phng c v Lin Hip quc (1971)

ng thi vi cng vic ph hu , Mao bt th dn phi v nng thn, sng vi nng dn, lm
vic vi nng dn. Tht l mt phong tro di c v i. Thin Tn, hn 40. 000 hc sinh
trung hc v trn 10. 000 sinh vin i hc v nng thn. Nhng tnh Giang Ty mi ng lm
kiu mu: trn 720. 000 ngi (130. 000 cn b, gio vin, y s) v nng thn chia lm 12.
000 i sn xut nh nng dn. Cc nhn vin hnh chnh gim xung ch cn 1/5, cn 4/5
v nng thn. Ch kh cho cc cng x nhn dn phi nui h, kim ch , vic lm cho h.

Cc nh bc hc may mn hn cn c tip tc kho cu, nhng khng c th trn, gn
th vin, trong cc la b (phng th nghim) na, cng phi v ng rung hoc vo cc
xng xem nng dn, th thuyn cn g th cng phi tm ti cng h v ci .

Gio s i hc phi i ht phn, vo mt xe b t (xe mt bnh) y i. Quch Mt
Nhc bo: vn minh pht t phn m ra, t khi bn du mc bit rng phn cu, phn nga
ca h chn xung t lm cho cy c tt ti. H Quch bc hc v thng minh tht.

Cc gio s ch phn ra rung, phn xung rung, ri dng hai bn tay nhi t cho tht
u, tht nhuyn, c s ho hp mt thit gia t v phn th kt qu mi tt. C ni cn t
chc mt cuc tip n linh nh, kn, trng, c, biu ng (khng hiu c ma ln khng)
n mt ngn xe b t phn ti.

C ht phn th mi l hng c chuyn na ch v phi lm sao cho ti tr thc thy sung
sng rng mnh khng cn l tr thc na, th cch mng mi thnh cng (A Peyrefitte trch
dn).

Chnh Chu n Lai lm gng. Ti thy mt tm hnh, khng nh sch bo no chp Chu
y mt chic xe b ch . Mt ng bnh tnh nhng khng ti ci nh khi ng tip khch
ngoi quc. ng l truyn thng t i Chu: thi xa, u nm thin t ra rung, cy mt
lung m u cng vic ng ng cho dn; by gi i thn (Chu) thay thin t (Mao); ch
khc c th thi.

Mc ch ca Mao l nghin cc giai cp, trn ln lm mt ch cn mt thi. Cng vic ca
nng dn, th lm cng c, v ngc li cng vic ca gio s, y s, bc hc, ... nng dn v
th lm thay cng c v ngc li, cng vic ht phn, cy rung, p st, xy nh, ... nh tr
thc no lm cng c. Cng l truyn thng na. Khng T chng bo t 2. 500 nm trc
rng s kh bch vi (k s tc hng tr thc c th lm c mi vic) y ? Nhng chnh
Khng T li p Phn Tr, mn ca ng mun xin ng ch cho ngh nng Ta khng bng
mt lo nng, vy l ng trng s chuyn mn, cn Mao th mun dit c s chuyn nghip.

Cc trng i hc ng ca lun 4 nm t nm 1966 n 1970, khi m ca tr li th rt t 4
nm xung cn 2-3 nm. Mun c tuyn vo th phi gii v thc h, phi thuc v bit p
dng t tng ca Mao, phi bit sng chung vi dn chng, phi c tinh thn phc v giai cp
v sn.

Hc ht trung hc (trc 6-7 nm nay rt xung cn 4-5 nm), phi thc tp trung bnh 3 nm
hoc trong xng hoc ngoi ng rung. Con nng dn, th thuyn, binh lnh th khng buc
c bng cp g c.

Nh vy mi ng vi lp trng giai cp.

Chng trnh hc thay i hn: nhiu mn b hoc gim (nh s hc, vn hc); c my mn
thm nh canh nng (l thuyt v thc hnh) vn ho cch mng... m sinh vin ngnh no
cng phi hc. V canh nng d nhin ngi ta a nng dn ln lm gio s; kh cho h (nng
dn) ch h khng cho l mt vinh d.

Hu qu l sau cuc cch mng tn gio b dp, cc cha chin, gio ng Hi v Ki t phi
ng ca, bo ch b rt giy php; cc rp ht trong ton quc ch cn din i din li 6-7 v
tung (trn tng s l 50. 000 v) m v Bch Mao n (trang sau) c din nhiu nht v
quay phim. V s tr thc tht nghip b ngh, h khng c o to thm; 5-6 nm sau, khi
tnh trng bnh thng tr li Trung Hoa thiu k thut gia mt cch trm trng. C tnh ln
bng na nc ta m trong s lnh o khng kim ra c 10 cn b c bng cp i hc; mt
na s cn b khng hiu ni ti liu ca ng. B Chnh tr, U ban Trung ng ng khng
ai c bng cp cao. Trn s 11. 3 triu cn b th 7 tru b n p, non 2 triu x t, nn phi
tuyn thm 20 triu ng vin.

Mt s nh vn b nhc, phi x t nh Lo X, hoc phi trn ra nc ngoi, cn a s phi t
ph nh Quch Mt Nhc. Quch nm 70 tui, tuyn b: theo cc tiu chun hin nay,
nhng g ti vit ra trc y

khng c gi tr g c v ng em t ht... Nh nghin cu cc tc phm ca Mao ch tch,
th thuyn, nng dn v binh s vit hay hn ti.

(nhng trc sau ti c thy tc phm no ca ba giai cp u).

C l Quch hi c nn dng my ting hn ch: theo cc tiu chun hin nay, v bn binh
hiu ti ngn ngoi ca qun ch bi, l tn vn s phn ng con ca gia nh
phong kin. Quch l Vin trng Vin khoa hc ni ting khp th gii m cn b nh vy th
inh Linh, Mao Thun u c tha. Ngay Chu Dng, ngi t trc vn l pht ngn vin
ca ng v vn ho m cng b kt ti l m say vn ngh t sn th k XIX, l phn cch
mng, cao Kroutchev l co gi, ch si, rn c (theo K. S. Karol trong La Chine de Mao
Robert Laffont 1996)

Bo ch Trung Quc gn y bo cuc cch mng git ch 20 triu ngi, khng bit nh
cm quyn (ng Tiu Bnh v b h) c phng i kt ti bn tay sai ca Mao, tc bn tn
Vng Hng Vn, Trn B t (th k ca Mao), Trng Xun Kiu, Diu Vn Nguyn (nn k
thm Giang Thanh, v Mao na), tc bn hung thn trong cuc cch mng vn ho khng.

Mt nh bo ca Ty phng v Mao vi Tn Thu Hong: Mao p: Tn Thu Hong ch git
c 460 k s. Cn ti, ti git 46. 000 tr thc, ti hn Thu Hong c trm ln ch! .

Ngy nay Mao cht, chnh sch ca Mao bi b, nhng d ght Mao th cng cha ai dm
p thn tng Mao.

Rt cuc Mao ch mun t co, hi nhng k th ca ng: Lu Thiu K, ng Tiu Bnh, ...
nht l Lu, k chim ngi Ch tch hi ng Nh nc ca ng, nn phi tm ra mt l
thuyt mi: cch mng thng trc, mm cho bn con nt l V binh chng mt st, trng
tr bn tay sai hoc c cm tnh vi Lu cc tnh, nhng tui tr hng qu, ch trong mt
thng, ch trong 1 thng, t gia thng 8 n gia thng 9 nm 1966, chng t co lung tung,
kt ti gn ht cc nh cm quyn a phng v bn ny phi phn ng, cng t chc Hng
V binh a phng tiu dit Hng v binh Trung ng, sinh ra lon khp nc, nht l
Bc Kinh, Thng Hi, V Hn, hai bn m chm nhau. Cc nh cm quyn a phng li
tha dp tch ring ra, khng chu nhn mnh lnh trung ng na, mun t tr. Bc Kinh phi
vi vng nm li bn Hng v binh, dng qun nhn dy bo chng, bt chng vo k lut.

Chu n Lai cng cnh co chng l chng ch c ngha v lt nhng k chnh ph ch cho
ch khng phi l lt ch .

Ring th trn Thin Tn, ngi ta a hng vn Hng v binh v rung c ci to,
c bn nng dy d cho. n phin chng phi gnh phn, nhi phn, trng ci b (mn n
chnh ca bnh dn Trung Hoa cng nh rau mung Bc Vit). Th l ht nn Hng v binh.

Nhng chng ta nn cng bng: cch mng vn ho Trung Hoa c im ng khen l nghin
cu y hc c truyn, nht l khoa hc chm cu, thc hin ci thin phng php, thc hin
c nhiu tin b, lm c mt s gii phu m khi phi dng thuc m, thuc t c
ngi phng Ty khen v hin nay mn bt u c pht trin vi nc nh Php, Vit
Nam...

Thng 10/1968, trong mt cuc hp ca U ban Trung ng ng, Mao lm ch tch, ngi ta
tha nhn chnh sch ca Mao t 1966 v cuc cch mng vn ho v ton th ng lng ui
vnh vin tn phn ng Lu Thiu K ra khi ng, tc ht cc chc v ca Lu trong v
ngoi ng, b t Lu v sau Lu cht th thm trong ngc v b hnh h tn nhn, v con
khng hay g c.

Qua vi nm sau n phin ca ng Tiu Bnh. Ngi ta dn ra nhng li ca ng trc kia,
chng hn ng bo: Ch tch Mao tuyn b nm 1962 rng tnh trng kinh t tt p; khng
n xu ch khng tt p dn chng thiu n, thiu mc, chng ta t tin qu, la gt nhn
dn qu mt s ng nng dn i chia t li cho h; h khng tin chnh sch kinh t tp
th c nhn hay tp th iu khng quan trng, quan trng l tng s sn xut thc
phm; mo trng hay mo en, mo no bt c chut l mo y tt a s cc nh t sn
Trung Hoa u tay trng lm nn nh ngh lc v ti nng ca h; li Thng Hi m xem h t
chc x nghip trung bnh v nh ca h ra sao i vi bn tr thc tiu t sn... th lc ny
ta cn ti h, mc du h cu nhu i na, min l h bit dy, iu ny mi l quan trng.
Ch trng ca ng hp vi ng li ca Lnine, Lnine khuyn phi hc bn t bn v
tr thc, t nht l trong bui u. V vy m bui trc ng khng b chnh, by gi ng b
trc xut, s d khng b hi nh Lu v ng khng c tranh quyn vi Mao.

Sau cng n phin Lm Bu, Lm l bn chin u ch thit ca Mao, trung thnh vi Mao,
theo trit ng li ca Mao, c Mao chn lm ngi k v ca mnh. Vy m bng nhin
nm 1971 Lm mt tch. Bo ch a ra tin Lm cng tm b h ln my bay trn qua Nga,
chic b nn (m vo ni?!) Mng C, tan xc ht.... Mi ngi nghi ng tin , Lm cng
ho mt khc vi Mao, mt st chnh sch xt li ca Nga th qua Nga lm g? Ngi ta ng
rng Lm b Mao th tiu v Mao cm Lm mun ht mnh khi nm c qun i min
Bc thi Mao tht th. Cng ch l phng on vy thi. Vic hon ton b mt. Mi nm sau
mi c tin chnh thc rng Lm b trc xut, th thi. B giam u hay b git ri, khng bit.
(1)

(1) Theo s bo nhn dn H Ni, thng 7-1983 th nh Laffont Paris mi pht hnh bn dch
ca cun Yao Mingle trong k li v Lm Bu b Mao th tiu bng rc kt trong khi ngi xe
hi tr v dinh sau ba tic Mao i trong Cm Thnh. V Chu n Lai c nhng tay vo. V
chng (1) Lm Bu tan xc v Lm mun git Mao, cha kp th Mao ra tay trc (NHL).

Gn y cc sch ca Trung Quc th cho rng Lm lm phn, mu o chnh Mao. Cuc to
phn bt thnh, v chng, con ci v tay chn Lm trn thot bng phi c, n Mng C th
my bay ri. C on tu tng v v chng Lm u ch tan xc. C gi thuyt cho rng, my
bay ri l do lnh ca Chu n Lai bn trc vi Mao Trch ng (BT)

T nm 1970, Mao nm li ht quyn hnh nhng uy tn st nhiu, phi b nhy vt, b
cng x nhn dn, b cch mng vn ho v i a s u chng m tr li li pht trin c.
Nhng kinh t khng tin c mau v thiu k thut gia (h cht nhiu m khng c o to
thm); dn v c ng na thiu tinh thn hng say. Chnh Mao cng chn nn, bung xui,
cho ng theo ng li c ca Lu Thiu K ( b nht khm) di nhn hiu ca Mao.

Qua nm 1971, ng li qut hn: dit phe t, xch li Ty phng, bt tay Nixon (M),
Nga nhiu hn. i hi ca ng trao cho Chu n Lai quyn quyt nh v Mao suy nhc v
th cht ln tinh thn. Uy tn ca Chu ln nhng ng ta n ho m trn tra, khng cho Mao
nghi k, ng c lng nhiu ngi, nhng b Giang Thanh v ng bn ght gi ng l Khng
T (Khng T b cng sn d lm). t lu sau, Chu b bnh ung th ng tit niu, khi mi
bit nu gii phu ngay th c c cu c, nhng Giang Thanh ch mun ng c c cht b
d chuyn quyn nn tm mi cch gi y s, hon vic gii phu, i n khi nguy ngp mi cho
lm th qu tr, v Chu tt th thng 1/1976. Bnh lit run ca Mao lc ny nng, lc
tnh lc m, Hoa Quc Phong thay Chu n Lai lm th tng nhng Giang Thanh nm ht
quyn vi bn tn Vng Hng Vn, Trn B t, Trng Xun Kiu, Diu Vn Nguyn ti
k trn.

Mao cht thng 9/1976 xc c p. Cc con trai ca Mao u b Giang Thanh hm hi, c
ngi ho in. Mao ch c mt ngi con gi vi Giang Thanh, c ta cng b m bc i.

Hoa Quc Phong ch l con nui ca Mao, qu Giang Ty nhng hot ng H Nam, c
Mao a ln k v v c nhm Dip Kim Anh a ln lm ch tch ng (1976). Vy triu
nh ca Mao khng khc g triu nh h lu thi qun ch: hong hu - Giang Thanh ham
quyn hnh, mun theo gt T Hy Thi Hu, cn hong (Mao) th b thc h cng sn m
tr v truyn thng c, truyn ngi li cho con, mc du l con nui. (1)

(1) Kim Nht Thnh, ch tch Bc Triu Tin, hin cn sng, ch nh mt ngi con ln k
v mnh sau ny. C ngi ma l ch ngha x hi tha k. M ch ngha dn ch ca Tng
cng k tha na, truyn ngi cho con. C l khng dn tc no ham ngi vua bng dn tc
Trung Hoa

Mi u Hoa c u th, nh bn bn tn m c nc ai cng ght, nhng khng ng n
Giang Thanh.

ng Tiu Bnh c phc hi danh d t nm 1973, lm Ph th tng, uy tn mi ngy mt
cao. Thng 7/1977, ng tranh quyn vi Hoa, thng, nm trn quyn. Nm sau a ra chin
lc bn hin i ho m Chu n Lai ngh t nm 1965, v lc ny y dn chng cc
thnh th nhao nhao ln i thc hin. Bn hin i ho l hin i ho nng nghip, cng
nghip, quc phng v vn ho khoa hc - k thut, chng c g mi.

Chnh sch kinh t nhiu thnh phn c khi phc, b t tng ch o t khuynh, c th ho
li lao ng ca nng dn; m mang sang cc nc t bn M, Nht... (s tht l Mao thn
vi M t 1972 v tng thng Nixon ng h Trung Hoa vo Hi ng bo an lin hip quc
thay Tng nm 1971); dng vn v k thut ca Ty phng kin thit. Theo bo Nhn
dn (H Ni) nm 1983, H Diu Bang bin Trm Giang gn Hng Cng thnh mt c khu
kinh t, ku gi t bn ngoi quc u t, s min hoc gim thu cho h. H tnh u t mt
t ri M kim vo . Chuyn gia Trung Hoa t cc vng khc s ti hc hi kinh nghim
v th ri tm mt con ng pht trin mi m h gi l x nghip t m khng c ch
ngha t bn (private enterprise without capilism). H hy vng cui th k tng sn lng s gp
bn nm 1982 (Theo Far Eastern Economic Review 4/1983). Mun vy th mi nm phi tng
ln u u t 7%-8% so vi nm trc.

By gi ng mi c c hi thc hin chnh sch ci m ca ng t nm 1968, chnh sch
lm cho ng mt a v, m m khng toi mng. ng t li vn hng v chuyn (trng
chuyn hn hng), trng thit thc hn l thuyt.

ng nht khm Giang Thanh, thanh trng cc i th (nh Mao hi trc). Chnh sch ca Mao
b bi b nhng khng ai dm ph thn tng Mao. Phe Giang Thanh ch trng ci cch vn
ho hnh nh cn rt ng, ch trch ng hoc chng i ng. Tnh hnh Trung Hoa nm 1983
cn ln xn lm.

i Loan, Tng Gii Thch cht trc Mao (1975). Cn Tng Kinh Quc vn theo ng
li ca cha.

(1) Quc dn ng v Cng sn ng u thnh cng ln nhng

(2) khng bn (Quc t 1911-1912; Cng t 1925-1926); tip theo l mt khong 10 nm
long ong (Quc t 1913-1923; Cng t 1927-1937); ri ln cm quyn, trn tr hy vng
(Quc: 1928, Cng: 1949), nhng ch c mi nm u ri li suy lon. C hai ng u do
gii tr thc thnh lp, t chc.

Nhn vt quan trng trong Quc dn ng hu ht l th dn, gia nh thng nhn Qung
Chu (mn Tn Vn), hoc ngi Thng Hi, min h du Dng T Giang du hc
ngoi quc v (phe ca Tng).

Nhng ngi theo Mao, tri li cng nh Mao, a s gc nng dn H Nam, ch c mt s t
xut ngoi.

Quc dn ng suy t khi ri ln Trng Khnh (1939) nh ng v phe ng minh m vng
ln my nm, ri khng ngc u ln c na v khng bit lo ci thin i sng nng dn nh
Tn Vn dn. Cng sn ng tuy thuc li Tn Vn y, nhng t khong 1960 cng tht
bi nng v mun tin mau qu, bt dn phi hy sinh qu sc ca h. Hin nay (1983), ng
Tiu Bnh c v mun lm theo ng li kinh t t do ca t bn. Chng ti ch bit vy thi
ch khng dm tin on g c. T nay n cui th k cn nhiu bin chuyn.

Tng v Mao u sng gin d, c nhiu ngh lc, kin nhn nhng u ham quyn, t cao t
i, khng nghe li khuyn co ca ai c. Tng nng ny, Mao bnh tnh nhng gi di, thm
him, hiu st. C hai u c bn v, u truyn ngi li cho con. Tng cho Tng Kinh Quc
(con v trc), Mao cho Hoa Quc Phong (con nui). H l nhng con ngi mi m khng b
c truyn thng t 2000-3000 nm trc.

Cng ca Tng l bt u hin i ho Trung Quc, t nht l thnh th, xo b c cc
hip c bt bnh ng, a Trung Quc ln hng ng cng mc du ch c danh ch khng c
thc.

Cng ca Mao l xo b ch phong kin (Tng cng c mt phn cng ny), cu dn khi
b cht i tuy vn cn i - gii cho nng dn khi b ti nhc, khinh b v lm cho Trung
Quc tr thnh mt cng quc thc s, ng th ba trn th gii (1). Khng mt dn tc no
dm nui ci mng dit h.

(1) Thi Mao lm cch mng vn ho, mt s ngi Ty phng coi ng l thn tng, mun
theo ch ngha cch mng tuyt i ca ng. Nay h bt ngng m ng ta

Nhng cch mng Trung Hoa lm bit bao mu? C ngi on l 50 triu, khong 1/10
dn s. Cch mng no m khng vy? Php, Nga, Algrie, Pakistan...

Kinh t:

Trong tit ny ti ch xin tm tt vi im v chnh sch, mc tiu, phng tin v kt qu thi.
Ti s a rt t thng k v con s v mn thng k Trung Hoa cha c chnh xc lm
(chnh h nhn nh vy nn nhiu ln sa con s a ra), v li nhng con s khng
a cho ta mt nim g c v theo ch ti bit, cha c s gia no so snh nhng tin b ca
Trung Hoa vi nhng tin b cc nc khc nh u, M, nht l cc nc c pht trin
nh Trung Hoa, chng hn n , Min in, Vit Nam.

V kinh t, Trung Hoa b nhng bt li l thiu vn, thiu k thut gia nhng li c ci li l
c hng nhng cng trnh ca Nht Mn Chu, vi mt c s k ngh vng chc, t
lan ra cc min khc, c mt ng mnh, bt buc c dn phi hy sinh; sau cng l c Nga
gip cho v vt cht ln kinh nghim.

Nh trn ti ni, t nm 1950 n nm 1957 (ht k hoch nm nm u). Kinh t tin
trin rt mau, tr 1958 n 1962, suy thoi v chnh sch nhy vt, t 1963 li bt u phc
hi nhng chm, phi 7 nm mi tr li mc sng nh nm 1957. Vy l t 1957 n 1970,
Trung Hoa gim chn ti ch.

a. Nng nghip (hiu theo ngha rng l trng trt, hoa mu, k c cy k ngh na nh bng,
vi)

Nm 1960, Trung Hoa c 110 triu ha trng trt (1/12 din tch) v 600 triu dn, trung bnh
1 ha cho 6 ngi dn lm v thiu t, my mc, phn bn (Nht dng phn bn gp 10 ln
Trung Hoa), nn nng sut ca nng dn rt thp, 1 ngi lm ch nui c 3 ngi, bng
1/12 nng dn M.

Phng php canh tc khng thay i, thiu my mc phi khai ph thm t ai, lm thm
cng vic thu li, nhng ti nm 1970 Trung Hoa vn cha thc phm, phi mua thm la
ca c, Canada 5-6 triu tn mi nm, gi vo khong 400 triu M kim Vit Nam nm 1980
cng nh Trung Hoa, thiu thc phm, Thi Lan, Min in c d xut cng.

a. K ngh


Mao theo ng l thuyt kinh t ca cng sn: ch trng n s pht trin k ngh nng trc
ht v hai l:

- K ngh nng s ko theo cc k ngh nh gip cho canh nng nh sn xut phn bn, thuc
tr su, my cy, my git, ...

- Mao mun cho Trung Quc tr thnh mt cng quc, c kh gii ti tn nht, ngha l ng
vn mun pht trin k ngh chin tranh nhng khng cho bit thc hin c nhng g.

Ti nguyn thin nhin Trung Hoa chc l nhiu nht Chu nhng hnh nh km xa M v
Nga. Than khong 600 t tn, min Bc l chnh; du la: 1700 triu tn Cam Tc, Tn
Cng, Mn Chu cha dng.

Khong sn c st, atimoine, bismuth tungstne, uranium, thic, ng, nhm; tr st min
Bc cn tt thy min Nam v ty Nam khai thc kh.

Sau nm 1958, k ngh nh cng tht li, nht l t khi Nga rt k thut gia v.

Nga nm 1950 cho vay 300 triu M kim tr lm nm nm, n 1954 cho vay 540 triu rp tr
lm tm nm; nm 1959 cho vay thm 5 t rp tr lm chn nm, nhng Trung Hoa dng mt
s ln gip Bc Hn, Vit Nam, Mng C, ... gy uy tn vi nhng nc .

b. Chuyn ch

Pht trin nht l ng xe la. Nm 1967, Trung Hoa c khong 32. 000 cy s ng xe
la, nhiu nht ng Ty Bc (coi bn ). ng xe hi th c 440. 000 cy s nhng ch
mt phn t l dng c quanh nm. K ngh xe hi c t nm 1956 v trong hai nm sau
sn xut c 16. 000 cam nhng.

H rng ng tu chy trn sng v trn bin, cha c bao nhiu. Ngnh hng khng cha
ly li c mc nm 1949.

c. Ngoi thng

Tht li nng. Xut cng nm 1959 c 2. 230 triu M kim, nm 1962 cn 1. 510 triu,
nm 1964: 1. 670 triu. Nhp cng cng vy, nm 1959: 2. 065 triu, nm 1962 cn 1. 160
triu, nm 1964: 1. 335 triu.

Trung Hoa giao dch vi Ty phng mi ngy mt tng, vi khi ch ngha x hi mi ngy
mt gim.

b. Cc cng trnh ln

Cng vic u tin l chng lt, Trung Hoa c 2. 400. 000. 000 mu (mi mu vo khong
750 thc vung) c th trng trt c, m ch c 1. 470. 000. 000 (non 2/3) thnh
rung. Cn nhiu cng trnh thu li cn khai thc nhng ch cn b hoang.

Cng trnh thu li ln nht l cnh ng sng Hoi. Nm 1949, min b lt ln, c triu dn
i nn chnh quyn bt tay vo lin, huy ng bn triu dn p , o kinh, khai thng khp
min b lt. Vy l t nm 1955 n nay cu c c triu dn khi b nn. Phi p ba ci p
ngn nc t cc sng nh chy vo, to mi ci h ln gia nc vt lng sng... ng k l
mt cng trnh vo hng ln trn th gii.

Sng Hong H l ci ho t thi thng c ca dn tc Trung Hoa. My ngn nm trc c
vi ng vua ngh cch vt sng m khng p na. V p m khng vt sng th mi
ngy lng sng dn cao ln, cao hn mc t trong ng, c ch (Sn ng) ti by thc h
v mt khc no l tai hi cho dn khng sao k xit, hn na dng sng thay i theo mt
hng khc. T khi c s ti by gi n i dng ti 24 ln, khi th vo Bt Hi nh ngy
nay khi th chy v pha Nam, vo Hong Hi nh nm 1954. Trung bnh c 10 nm v
bn ln, m mi ln v l hng triu ngi cht.

Mao Trch ng quyt tm ch ng n. ng tnh t nm 1957 n cui th k xy 46 ci p
t thng lu ti h lu thnh mt cu thang cao 850 mt, di 3. 600 cy s, xy ct nhiu ca
nc thuyn, tu i li c (v ma kh lng sng cn, khng ch c thuyn). n lc
th mt cnh ng hong th rng bng mt na nc Php s khng b lt na, rt ph nhiu.
C ngi bo nu chnh quyn nc cng ho dn ch ch lm c by nhiu thi th c
dn tc Trung Hoa s mang n hng ngn nm sau ri. Nhng cc nh chuyn mn cho rng
cng trnh kh mang li kt qu nh m rt tn km. Hong H l con sng c nhiu ph
sa nht th gii (trung bnh 1. 600 triu tn mi nm). Phi lm nhiu cng trnh kin trc o
t, o hm, o kinh trong ni tho nc trong cc h cha nc pha trn cc p cho
tht mau, nu khng th ph sa s lng xung, ch mt hai chc nm l p khng dng c
na.

Nay Mao Trch ng cht cng trnh s c tip tc hay khng?

Min sng Dng t cng c sa cha li , o thm kinh, a nc v rung.

Mun gim nc l th phi trng li rng. Cng sn tnh trng li bn khu rng ng Bc v
min Trung. C khu i 1. 100 cy s, rng 300 cy s. Dc b sng Hong Hi cng s trng
600 cy s rng ngn bo.

Kinh Hng K. a nc v min Linhsien (1), (V o kinh ny ti ch thy Simon Leys k
trong cun Ombres Chinoises xut bn nm 1975. Cc cun khc khng ni ti. Khng bit
cng trnh thc hin xong cha) ngi ta bt mt con sng phi i dng, chui qua mt
dy ni ri chy vo lng sng nhn to c v xy sn ni. Cng vic hon ton bng tay
ngi dn trong min, khng dng my mc cng khng nh ti k s. Ngi ta tnh phi dng
c trm triu dn lm trong mi nm o c 1. 500 cy s kinh, ph ni, i, xy 134
ng hm, 150 cng nc, chuyn 16 triu thc khi t v . C th dng my nhng
Mao khng mun. Cc du khch ngoi quc ti coi u ngc nhin, cho l Mao in, khng
hiu rng ng mun hu th nh bi hc ca ng: h c tinh thn tin tng, cng quyt th
khng cng vic g loi ngi khng lm c. Bi hc chnh l bi hc Ngu Cng di ni
ca Trung Hoa thi xa, bi hc ca Tn Thu Hong, ca cc pharaon (vua) thi c i Ai
Cp.

Cu Nam Kinh

Con ng xe la t Bc xung Nam, ti sng Dng T vn phi t qung qua ph. Nm
1968 Mao cho xy cu Nam Kinh di 1. 600 thc, c hai bn cu (tablier) mt cho xe la, mt
cho xe hi. Chn ct cu phi xy trn nhng ci thng (Caisson) rt ln bng b tng ct st,
th xung y sng (cu Doumeur) t H Ni qua Gia Lm cng dng nhng thng nhng
nh hn v sng Nh H ch cn). Cc k thut gia u M u bo phi dng my th
thng xung, dng sc ngi th s tht bi. Mao khng nghe, dng khng bit bao nhiu dn
v lm c, mc du gp rt nhiu kh khn, sut tht bi. ng ta dm ngh, tm mt li mi,
dm hnh ng v coi thng mng ngi.

Bom hch tm

y l thnh cng ln nht ca cng sn. Nm 1959 Nga khng chu ch cho Trung Hoa cch
ch to bom hch tm. Mao quyt nh t lm ly, ku gi hai nh bc hc chuyn v hch tm
M v. Hai nh ny cn tr (Tchen Ning Lang, Tsung Lao Lee) c gii Nobel v vt l. Bn
nm sau (1964) h th tri bom u tin v thnh cng. Dn tc Trung Hoa rt hnh din, t
y khng dn tc no n hip h c na.

Nm 1970 h c v tinh nhn to. Hin nay lc lng hch tm ca h ch thua M v Nga
thi.

Ngoi giao

Chnh sch ngoi giao ca nc no v thi no cng thay i nh chong chng, sm nh ti
ho, nay th mai bn. Ti ch c th ghi vi nt chnh thi.

Nga Hoa

Stalin vn khng a Mao, cho cng sn ca Mao l th cng sn gi hiu (communision la
morgarine). Nhng khi thy Mao ui c Tng i, uy tn phe cng tng ln mnh, thm
c 5-6 trm triu dn na, phe t bn do yu th i, tt nhin Staline mng, tha nhn
ngay chnh ph cng ho nhn dn Trung Hoa v gip Mao kh nhiu

Mao gip Bc Triu Tin nh M v Nam Triu Tin, gip Vit Nam nh Php, nh M.
Nm 1954, th ca Trung Hoa cng tng, sau hi ngh v Vit Nam (Genve), Mao gip n
. Nm 1955, hi ngh Bandoeng, Trung Hoa mun lnh o cc nc chm pht trin
, Phi tuyn b: Trung Hoa s khng chim mt thc t ca mt t nc no. Nm 1956,
Chu n Lai i thm mi nc Chu, v th tng cc nc Cao Min, Lo, M Lai... li Bc
Kinh p l.

Staline cht, Kroutchev ln thay, ch trch Staline l c ti, hiu st, t to cho mnh mt thn
tng...; ri Kroutchev thay i chnh sch, ci m cho dn mt cht, ho hon vi Ty
phng; Mao ch Kroutchev l theo ng ch ngha xt li, khng theo ng Mc-L.
Kroutchev ch li bc nhy vt, cng x nhn dn ca Mao. Nm 1957 Nga ha gip
Trung Hoa ch to bom hch tm, nm 1959 nut li ha... nhng vic xy ra vic no l
nguyn nhn chnh s bt ho Nga Hoa t nm 1960 n nay? Khng ai bit c, ch thy
thng 8/1960:

- Nga rt 500 (c sch ni 1000) k thut gia v, mi bt u xy cu Nam Kinh th b d.

- Hoa bt tt c cc sinh vin ang hc Moscow phi v nc

- Trong hi ngh cc nh nghin cu phng ng Moscow, khng mt hc gi Trung Hoa
no d.

- Cc lnh qun Nga Trung Hoa ng ca ht.

- Nga gim xut cng st, thp qua Trung Hoa sang gip n .

V t 1963, hai nc anh em bt u mt st nhau kch lit. Mao t cho mnh mi theo ng
ng li chnh truyn. Kroutchev hi Mao dng nng dn v tiu t sn lm cch mng quc
gia th chnh truyn ch no?

Kroutchev bo c th trnh chin tranh ton din, sinh t vi t bn c v nu c chin tranh
nh vy th c hai bn u cht. Mao ch nh vy l ch cch mng tiu tan ri, l s con
Cp giy (M) cho rng Trung Hoa d c cht na s dn v chin tranh hch nhn th vn
cn ba trm triu ngi. Kroutchev cho rng Mao hiu chin, gy g, nguy him.

Hoa - M

Nhng k th s mt ca Trung Hoa thi l M. M chim i Loan, ng h Tng Gii
Thch, cho mt hm i mnh i tun b bin Trung Hoa, Mao khng yn tm c; M
nh bi Bc Triu Tin v Trung Hoa; M khng cho Mao v Lin Hip Quc thay Tng Gii
Thch. M gip Ng nh Dim ri em qun qua nh Mt trn gii phng Min Nam, mun
lm ch bn o ng Dng; nu lm ch th s bao vy Mao pha ng (i Loan, Nam
Triu Tin) v pha Nam.

Khong 1971-1972, M Hoa bng kt thn vi nhau lm c th gii chng hng. H tho
thun vi nhau v ng Dng ri ? Tho thun ra sao khng ai bit. Ri c hip nh Pari
nm 1973 gia Bc v Nam Vit, hai bn nh chin, M rt ht qun v. Sau Bc v Nam
Vit li chong nhau thng 5- 1975, Bc chim ht Nam. M ut hn. Trung Hoa cng vy.
u nm 1979, Trung Hoa rt ht k thut gia Bc Vit v. Bt li (ng Tiu Bnh t nhn
l tht sch) ng h Pol Pot (cng sn Cao Min) chng li Vit Nam. Vit Nam phi nh Nga
gip. Th l Nga - t 1905, trong cuc chin tranh vi Nht bit hi cng Cam Ranh tt th
nh trn th gii - vin tr cho Vit Nam k thut gia, qun s gia, kh gii, tin bc... v c c
mt cn c qun s ti quan trng ng Nam .

Mi my nm trc Trung Hoa l n nhn ca Vit Nam. Vit Nam nh vin tr ca Trung Hoa
v Nga trong hai chc nm mi ui c Php, M, nay coi Trung Hoa l k th s mt (M l
k th s hai). C g b mt trong v ?

ng thi Trung Hoa kt thn vi M, nh M gip hin i ho cho. Nga ght M v cng
ght Hoa na d nhin, nhng nm 1982 li t v thn thin vi Trung Hoa, phi s gi qua ve
vn Bc Kinh ph tnh hu ngh Hoa M chng? Bc Kinh a nhng iu kin m Nga
khng chp nhn c. Cn M tuy thn vi Trung Hoa m vn gip , che ch, bn v kh ti
tn cho i Loan, tht rc ri.

Tng lai bn o ng Dng s ra sao? Ngi ta bo thi i chng ta l thi i dn lm
ch. Ngi dn Trung Hoa, Nga, M, Vit Nam... c hiu nguyn nhn ca nhng v thn v
th, th ri thn ca chnh ph nc mnh vi chnh ph nc khc khng? Khng hiu c
ng li ca chnh ph th lm ch cch no? Nh x hi hc Php Raymond Aron bo tt c
cc chnh quyn dn ch hin nay u l gi di (hypocrite) ht.

Cc nc Chu

Nht Bn

Mao trc kia mun ko Nht Bn v pha mnh, nhng ng cng sn Nht khng mnh nn
Mao khng thnh cng. Gn y, M v Hoa thn thin vi nhau, Nht theo M nn cng thn
thin vi Trung Hoa ca ng Tiu Bnh, (c mu sc t bn mt phn ri), nhng hai bn cha
hp tc cht ch. Nht ch lo pht trin kinh t thi, c li th h gip m hin cha thy c li
g nhiu. Trung Hoa ha cung cp du la cho h nhng khng gi c li v sn xut cn t.

Ty Tng.

Nm 1954, n v Hoa thn thin vi nhau, k mt hip c thng mi v vn ho v Ty
Tng. n nhn Ty Tng thuc Trung Hoa v b ht quyn ca Anh Ty Tng m n t cho
l c tha hng. Vy l n nhng b nhiu v Trung Hoa lm ch li Ty Tng, ci to
x hi chuyn ln qua x hi ch ngha. Nhng nm 1959, dn Ty Tng ni ln Lhasa,
Mao n p d di, i Lai Lt Ma chy trn qua n

Nm 1962, Trung Hoa chim min Ty Ty Tng m n bo ca n, Hoa bo ca Hoa, bin
gii min kh nh c r. S thc th Ty Tng, dn chng v chng tc Hoa hn gn n,
t ai cng vy, m v tn gio, tinh thn th r rng l chu nh hng m ca n.

Trung Hoa tin ti Assam, n hong ht, chng c, la ln, c th gii ch ti, phe th bnh
n, phe th bnh Hoa. Trung Hoa nhng b vi rt qun v. T hai bn ci c nhau trn
mt chc nm, chng a ti u. Ri n chm ln, ngi ta qun i. Ming t hoang vu,
gn nh khng c dn, khng ng cho h tranh nhau.

Mn Chu

Nm 1950, Mao nhn Mn Chu thuc Trung Hoa v con sng Hc Long Giang pha bc lm
bin gii gia Nga Hoa. Hai nc tnh hp tc lm cc cng trnh thu li, trnh lt cho cc
min hai bn b. Nhng t khi hai nc hc hc nhau th c hai bn cng em qun ng hai
bn b nhm ng nhau, thnh thong n sng sang nhau, cng nh bin gii Bc Vit nam
hin nay.

Ngoi Mng

T thi Nga hng nm 1913, Nga vin c Mng C lon lc, em qun li dp, cho Mng
C t tr, nhng ct ra mt phn gi l Ngoi Mng do Nga kim sot, mc du vn tha nhn
n thuc Trung Hoa (hip nh nm 1923).

T 1924, Ngoi Mng thuc hn v Nga, thnh mt nc Cng ho X Vit, thn phc Nga.
Kinh l Oulan Bator. Ngoi Mng c Nga gip , ch bo, che ch, cng c cc s thn
cc nc x hi ch ngha nh Vit Nam chng hn. Trung Hoa khng hy vng chim li c,
l mt c cho Nga v Hoa xch mch vi nhau.

Chu Phi v Chu M la tinh

Nm 1955, Chu n Lai d hi ngh cc nc , Phi chm tin Bandoeng, gp Nasser. Mt
nm sau, Trung Hoa v Ai Cp lp quan h ngoi giao vi nhau. Trong v Ai Cp ly li kinh
Suez, Trung Hoa tn tnh gip Ai Cp v tin bc v cn ngh a ch nguyn qun qua na.
T khi Trnh Ho thm him Ba T, Chu Phi th k XV (i Minh) ti nay Trung Hoa mi li
quan tm ti Chu Phi.

Nh gip Ai Cp m uy tn ca Mao tng ln cc nc Rp. Trong hai nm 1957, 1958,
Trung Hoa v cc nc Syrie, Yemen, Soudan, Irak, Maroc thm ving ln nhau, k cc hip
c thn thin vi nhau. Thi Chu Phi sng sc ln, Algirie i li ch quyn cho cc
thuc a Chu Phi. Cc thc dn khc chu cng dn theo Php. Khng c thi no
thun tin cho cng sn bng, nht l cho Trung Hoa v ng li ca Mao thch hp cho cc
nc nhc im hn ng li ca Nga. Cc nc khng cn lm cch mng v sn; Cn
phn , phn phong kin trc , nh Trung Hoa, nh Vit Nam vy.

M chnh cc nc Chu Phi cng phc Trung Hoa, a Trung Hoa da vng hn Nga da trng.
Mao nm ly c hi, a k thut gia, cn b v tung tin vo cc cu thuc a, gip Algirie,
Mali, Ghama, Guine, Tanganika, Tchad,...

Cn b Trung Hoa sng gin d, gn gi vi dn da en hn ngi u, m khng hiu ti sao h
tht bi, ln ln phi rt v nc. Ngay cc sinh vin da en qua Bc Kinh hc my nm ri
cng khng a ni ngi Trung Hoa. C th v Trung Hoa cng c c k th, khinh thng
ngi da en; v cng c th ngi da en thy Trung Hoa ngho qu (nht l n sinh vin da
en Bc Kinh cng thy r tnh trng ), khng gip c nhiu, khng rng ri nh thc
dn da trng, nn m chn h.

Tht bi Chu Phi, Trung Hoa qua Chu M la tinh: Haiti, Paraguay, Guatemala, Salvador,
Honduras, Uruguay, Colombie, Argentine,.. cc nc , h khng tuyn truyn chnh tr, ch
lo thng mi nhng cng khng thnh cng, mc du vi ni, c sn mt s Hoa Kiu t vi
ba ngn ti 50. 000 (Perou).

Ch c CuBa t thi Fidel Castrol cm quyn l thn thin vi Trung Hoa, hai bn trao i i s
vi nhau, thng tho lp ng in tn trc tip t Thng Hi n Havana. S d c vy v
Cu Ba cng l mt nc cng sn ght M. Nhng hin nay Trung Hoa thn thin vi M m
Cu Ba thn thin vi Nga th tnh hnh Cu Ba Trung Hoa ra sao?

Xch mch Nga Hoa

c nhng trang trn chng ta thy Trung Hoa v Nga c nhiu l do xch mch vi nhau,
ngay t thi Staline

1. Xch mch v ng li

Staline theo ng hc thuyt Marx, dng th thuyn lm cch mng. Mao Trch ng cho
nh vy khng hp vi hon cnh Trung Hoa, mt nc nng nghip, cha c k ngh, lc
lng th thuyn rt yu nn ng phi da vo nng dn lm cch mng v ng thnh cng.
Thc ra cuc cch mng ca Trung Hoa ch yu l dit phong v phn , cng nh cuc
cch mng Vit Nam. Cng l ca ton dn, m nng dn ng nht, ti i a s v i quc m
theo Mao ch khng v hc thuyt Marx. Khi thnh cng ri, Mao mi chuyn n thnh cch
mng x hi, sau mt giai on qu rt ngn: 3 nm giai on Tn Dn ch (1949-1952). V
cng ca th thuyn rt nh nn xy ra v ngc i ny: trong mt lng n, cc bn nng
x 26 ngi cng sn v khai tr 4 tn. Nhng nng dn vn cn tinh thn t hu, khng a
ch tp th, nn ng phi dy chnh tr cho h hoi, chnh phong cho h thng.

Staline ch Mao Trch ng l theo c hi ch ngha, Mao ch li Staline l theo gio iu ch
ngha; v ngy nay ai cng nhn ra rng ng li ca Mao rt hp vi cc x thuc a mun
ginh li c lp, rng Mao c cng Hoa ho ch ngha Marx.

Trong tp Nht k 1942-1945 (Sch dn), Vladimirov cho ta thy r s nghi k, ght
ngm nhau gia Staline v Mao. Mao bit Vladimirov do thm cho Staline nhng ngoi mt phi
nim n tip, m ra mt lnh cm cn b ca mnh giao du vi cn b ca Nga.

Din An thi c hai phe (khng k mt nhm lng chng); phe theo Mao gm Khang
Sinh, Trn B t,...; phe theo cng sn chnh thng (theo Nga) gm Vng Minh, Bc C,...
Mao rt ght Vng, mun u c Vng nhng khng thnh; ri nm 1943, Mao lm mt
cuc chnh phong dit phe theo Nga. Mt phn nm ng vin b khai tr, mt s b git,
mt s t t.

Khi no Staline thua Hitler, Mao t v khinh Staline ra mt; nhng v sau Nga thng, Mao li ve
vn Staline xin vin tr. Trc sau Mao vn mun gn M hn xin v kh, chun b cho
cuc ni chin, v c l cng gim bt nh hng ca Nga Vin ng, ng cho n hn
nh hng ca M. iu d hiu: Trung Hoa c chung bin gii ng Bc vi Nga cn M
th xa. Li thm tinh thn dn tc ca Mao rt mnh. Staline bit vy cho nn c cm tnh vi
Tng, ng h Tng cho ti khi Tng b Mao nh bi.

2. Xch mch v thc h thi Kroutchev

Kroutchev t Staline l c ti, tn nhn nn i Stalingrad thnh Vogagrad. Mao khng a
hnh ng ca Kroutchev c l cng v Mao c ti. Kroutchev li mun ho hon vi t
bn, Mao cho nh vy l phn Marx, theo ch ngha xt li, l khng tng, s con cp giy
M.

3. Xch mch v quyn li, t ai

Khi cch mng Nga thnh cng, Lenine tuyn b tr ht t m Nga hong chim ca Trung
Hoa. iu khng bit c thc hay khng, ti ch bit Nga x b ht cc hip c bt bnh
ng k vi Trung Hoa, nhng vn gi t Nga hong chim c Ngoi Mng, Mn Chu.
Trung Hoa c v iu v hai bn thng gy nhau bin gii Mn Chu (bn b Hc Long
Giang), ng n gm nhau, lu lu n sng vo nhau.

4. Theo ti, l do quan trng nht l trn mt th gii, nht l th gii cng sn khng th c
hai mt tri c. Mao t cho l ti hn Staline, thnh cng hn Staline m Trung Hoa t tuy
hp hn nhng dn ng hn Nga. Mao phi Chu n Lai d hi ngh ti Bangdoeng l c li
cun nhng nc nhc tiu , Phi v vi mnh v ng cho rng ng li cch mng ca ng
mi thch hp vi cc nc . Mao gy nh hng ln Albanie (ng u), gi cc phi on
qua gip cc nc Chu Phi mi thu hi c c lp, r rng l tranh th lc vi Nga. ng
nhy vt lp cng x nhn dn t rng Trung Hoa vt c Nga, nh lnh o phong
tro cng sn trn th gii. ng tht bi, Nga ma ng, ng cng tc. By gi Trung Hoa xch
v pha M cng mau hin i ho m vt Nga.

X hi

a. Dn s: T thi Tn, hin tng dn s tng mau vn l mi lo ca nh cm quyn Trung
Hoa. Hai ngn nm trc Malthus, Hn Phi bo mt gia nh c nm ngi con th qua th
h sau, 5 ngi con li sinh mt ngi 5 ngi con na, thnh 25 ngi. Thc ra sinh con
nhng cha chc nui c ht. Ngoi bnh tt ra, cn nhng thin tai, chin tranh na lm
gim bt dn s i. Hin nay, theo cc thng k dn s Trung Hoa tng khong 2% mi nm
(Vit Nam cng vy, cc nc Chu u khong 1%)

Nm 1953, Trung Hoa kim k dn s c 602 triu, trong s 7. 591. 000 i Loan.

Tng ln 2% mi nm, th nm nay 1982 dn s Trung Hoa ti 1 t (dn s th gii l 4. 6 t
v mi nm Trung Hoa phi nui thm khong 20 triu dn, tht l mt gnh nng cho nh
cm quyn).

Nm 1950, chnh quyn khuyn khch s sinh sn, cm ngt thi git con, nht l con gi: nhn
nc, b l ng, ling cho heo n hoc bn

con; v cho rng nn nhn mn l mt hin tng x hi t bn, khng do thiu thc phm
nui dn m do x hi ho khng cng bng. Mao mun cho x hi Trung Hoa cng ng
cng c nhiu cnh tay sn xut, nhiu lnh ra trn.

Nhng ch 4 nm sau (1954), Mao thay i kin. Thy dn s tng mau qu, sn xut kh
theo kp nn pht ng chin dch hn ch sinh . Ba nm sau, ng ra lnh Kim sot sinh
. T khi tht bi v bc nhy vt, ri ba nm mt ma lin (1959-1961) ng bo dn dng
nhng phng php nga thai, khuyn khch s ph thai, s tuyt t chng (stlesation), s
chm chp lp gia nh (Con trai 30 tui, con gi 25 tui).

Nhng dn chng t ngi theo, kt qu khng c bao nhiu. T 1968, li pht ng phong
tro: mi gia nh c hai con l va . Chnh ph dng nhng bin php mnh: vi th trn,
nhng gia nh c 3 con th v chng c th bt buc phi sng xa nhau, lm mi ngi mt
ni, cch nhau c my trm cy s, khng c sng vi con, khng c nh , chng phi sng
tp th vi n ng, v vi n b. Ln ny c kt qu nhng chm. V cui th k, Trung Hoa
c th c ti 1. 5 t dn (1)

(1) T 1983, mi c tin chnh ph TH lnh mi cp v chng ch c c mt con thi, nhiu
gia nh nu con u l gi th nhn nc cho cht ch sinh con trai. Nu thi hnh chnh
sch tht gt th ti nm 2000 dn s s ng li khong 1 t. Nhng ti chc nhng ngi
m sinh t 3 a con gi tr ln s thc lon tinh thn, c th t t. Ri t nm 2000, dn s s
xung mnh; lc dn tc TH s suy nhc (v phi i ph vi nhiu vn rc ri, gi
thiu, trai tha, ngi gi nhiu qu, thnh mt gnh nng cho ngi tr... ). Hin nay sinh sut
ca dn tc Php l 1. 3 (ngha l mi gia nh ch c 1. 3 a con thi) m h lo ci nn suy
nhc v thiu ngi lm lao ng bng tay chn, phi dng nhiu lao cng Algirie. Trong khi
th dn s Nga vn tng u u...

Dn thiu s Trung Hoa c khong 35 triu ngi, 6% dn ton quc; mt s min nam
nh ngi Miu H Nam, Thi Vn Nam, mt s min ni hoc mt na sa mc Ty
Bc, nh ngi Mng C, Mn Chu, Hi Ht, Ty Tng... Trung Hoa khc hn vi Nga,
khng cho nhng dn thiu s c quyn t quyt, phi b tinh thn dn tc hp hi i m thng
nht vi ngi Hoa, nh vy cng hp l v t thi dn ch h sng chung vi ngi Hoa,
Hn ho kh nhiu ri. Nhng theo hin php nm 1954, h c t tr, c c 200 gh
quc hi, c khuyn khch gi ngn ng v vi hnh thc t chc x hi ca h.

Hoa Kiu hi ngoi c khong 12 triu, nhiu nht ng Nam (3. 5 triu Thi Lan,
2. 5 triu M Lai v Singapore, 1. 6 triu Indonexia, 0. 8 triu ng Dng) lm n pht
t, tin b v kin thc, vn hng v t quc, mt s theo cng, mt s theo quc. Bc Kinh
i vi h c thi khn kho, hiu bit, kin nhn v cn chnh ph quc dn ng i
Loan th cn cn gi tnh cm ca h.

T 1950 n 1955 c phong tro dn di c t nng thn ra thnh th, v dn thnh th tng ln
t 10 n 15% s dn trong nc. Trong thi cng x nhn dn, s dn cn tng mau hn.
Vo khong 1965, c 100 triu dn cc th trn, vi khong 30 th trn trn na triu dn v
13 th trn trn 1 triu dn. Chnh quyn gng phn tn cc x nghip, phn xng v nng
thn, k ngh ho lng mc hn ch s di c .

Ch i gia nh ng suy tn rt mau, mt phn v s k ngh ho, mt phn v s truyn
b thc h cng sn, s ban hnh lut l mi v hn nhn.

i sng ca dn

Xt chung th x hi Trung Hoa c cng bng hn x hi xa t nhiu, giai cp thp nht i
rch, b c hip, hng bn c nng khng cn, h sing nng th n nhng cc cn b cao
cp vn sung sng, c u i, c quyn rt nhiu, mc sng rt cao.

ng lun lun xen vo i t ca c nhn, bc lt gii lao ng kin thit quc gia, nht l
trong thi nhy vt v cng x nhn dn, bt h phi hy sinh trit cho ng nhng ng cng
cho h hng c an ninh trt t x hi tu theo kh nng ca quc gia; lp nhiu dng
ng, nh nui ngi gi (t 1951), nh nui tr em, nh ngh mt... nh vy c li cho dn
m cng c li cho chnh ph.

Chnh ph rt quan tm ti gio dc, nht l gio dc chnh tr, gio dc thng nghip. Nn m
ch nm 1966 cha dit xong nhng s hc sinh tng ln mau.

Nin kho 1952-1953 1959-1960

tiu hc 51 triu 90 triu

Trung hc 3. 145 triu 12. 900 triu

i hc 194. 000 810. 000

Nh vy tiu hc tng gp hai, trung v i hc tng gp 4 ln trong 7 nm.

Cc trng k thut tng ln t hn; nm 1952-1953: 636. 000 hc sinh, nm 1957-1958 (5
nm sau): 785. 000 hc sinh.

Chnh ph cng sn tip tc cng vic ca quc dn ng, th dng mu t la tinh thng
nht cch pht m cc ch theo ging Bc Kinh, bt ton quc phi dng cch , em dy
cc trng tiu hc, kt qu cha ng mng v cn gp nhiu kh khn.

Mt khc chnh ph cng gin d ho li vit (tc nh vit tt) ca mt ngn ch nhiu nt qu.

Khng k thi nhy vt v cng x nhn dn, nng dn, th thuyn phi lm vic qu sc, c
lng on chnh ph, cn nhng thi bnh thng th i sng ca h c m bo hn thi
quc dn ng. Nm no mt ma th h cng i nhng chc khng ch nhiu nh xa. Mi
nm h cng bn c cho mt t vi lanh mu xanh lam, ton dn dng mt mu .

Rt t tht, c nhng gn c go n vi ci b m h trng khp ni, mi nm bn ma.
Cng nh nc ta, s pht go ng gi l cng bng: ngi lao ng nng th c 20kg mi
thng, ngi lm vic tr c c t hn, ngi khng cn sc lao ng th t hn na. Trung
bnh th mi ngi cng c 2000Kcal thc phm mi ngy ( phng ty, phi
3000-3500Kcal).

Hng cn b ng vin c u i. Mt cn b ng vin trong nh my, v lm hp tc x, c
m gi, hai con c mt cn nh gn y tin nghi ti thiu: bp, cu tiu, c n in,
my thu thanh, thnh thong c pht sa, tht... nh vy l tin b hn thi trc.

Cng c cnh ch tri nh Nga thi trc, nc ta by gi, nhng a s l tr em ng bn
v khng b cnh st nh p, bt b, ch xua ui i thi. Cnh st i th chng li quay li.

Nhng nn hi l, cho vay nng li, n i cha ti i con, nht l t nghin thuc phin nu
cha trit c hn th cng gim nhiu ri. X hi lnh mn hn, rt t ngi tht nghip,
khng.

Con ci h c nng , hc ti trung hc, i hc nu t cch, mc d trong khi hc c
hi phi chu nhiu thiu thn. C trng hp sinh vin i hc Bc Kinh i, phi xin thc
phm v qun o ca sinh vin ngoi quc (a s l Chu Phi, Chu ) v tiu chun ca ngi
ngoi quc cao hn h nhiu, gp bn, gp nm; l chnh sch chung ca cc nc x hi
ch ngha.

Ti nhc li, l trong thi bnh thng, khng b thin tai, hn hn, lt... v nhng min
trung bnh, khng ngho, khng giu. Ti Cam Tc, mt tnh rt ngho, thi Tng Gii Thch
dn mc ton o v, n th ch c cm vi mui, khng bit i sng ca h c ci thin
phn no chng?

Sau bc nhy vt, kinh t suy sp, li gp ba nm i km lin, nm 1961, c ch (Trng Sa
H Nam) dn i qu phi n cp, nh cp xe ch rau cho cn b. Mi ngi dn ch c
pht 6 tc ty (tc 2 thc Trung Hoa) vi mi nm v qun o. Sinh vin Bc Kinh 3
nm lin khng c n tht, c ln 3 thng lin khng c go, phi n khoai, bp. Hc bng
ca hc l 10 vin (bng 20 quan Php) mt thng, cn sinh vin ngoi quc c 100 vin,
bng lng vin trng, gp 2. 5 ln lng gio vin. Ni tr i hc bn kinh khng. Trong
thi , Bc Kinh ngi ngho i lm ph thi ca ngoi nhn ( vit trang ny ti dng
ti liu ca Fernand Gigon v E. J. Hevi coi mc lc sch tham kho).

Dn Trung Hoa c thc s hnh phc khng?

Ngi u no i du lch Trung Hoa v cng c ban b hi ngi dn Trung Hoa c hnh
phc khng?

Sung sng hay khng cn l tu tm l, c tnh ca con ngi hn l tu hon cnh nn cu
hi gn nh v ngha.

Dn tc Trung Hoa c c tnh l yu i, vui v, khng r m cng khng lnh lng nh dn
tc Anh chng hn. Bertrand Russel, mt trit gia Anh qua thm Trung Hoa nm 1920 k ln
ng i thm cnh Ty H Hng Chu. Hm tri nng gt, bn phu khing kiu cho ng
leo nhng ng dc him tr ln mt ngn ni, thy h hn hn, gng sc, cc kh m
ng thng hi. Nhng khi ti ngn ri, h ngh mt lt th. Tc th h quy qun li, ly
ng iu ra ht, ci ni vang ln nh i h hnh phc lm, khng phi lo lng g c. Bertrand
Russel khen h. L Tn ma ng ta: Ti khng bit ng y mun ni g. Ti ch bit mt iu
l nu nhng tn phu bit au n v thn phn ca mnh th Trung Hoa thot khi cnh
iu ng t lu ri.

Han Suyin trong cun Un te Sans oiseaux, cng than th cho cnh phu khing kiu cho cc
quan ln v khch ngoi quc m leo dc Trng Khnh v cng thy chnh bn phu h ti
ni l chuyn tr, nut mt cc xi thuc phin.

Lm Ng ng trong the importance of living bo nh c tinh thn Lo trang , trong cnh
no h cng tm c ci vui m dn tc ng khng b bnh thn kinh nh ngi phng Ty v
tn ti n ngy nay mc du tri qua bao ni gian trun. i ri mi n th thc g cng
ngon nh nem cng ch phng, li ng.

Bnh dn Trung Hoa cng nh bnh dn cc nc km pht trin khc, khng i hi g nhiu;
h c cm cho no bng, c o che thn m khng b bt b, tra hi th h cho l sung
sng ri. H khng cn my thu thanh, my ti vi, ngay n khi au m h cng khng cn
thuc ngoi quc, ung by b my l cy trong vn, nu khng khi bnh m c cht th h
cng khng on trch ai, cho l ti s.

Nh vy ta c th coi dn Trung Hoa di thi Mao Trch ng rt sung sng, tr nhng nm
Mao nhy vt v lp cng x nhn dn. V trong nhng nm Mao i hi h qu nhiu: b
ming t ring ca h, b c v con h na, lm vic nh mi, nm ny qua nm khc xy
dng mt x hi m h thy khng khc g mt tri lnh, mt ong hay kin v i

Tm l ca h sau hai mi nm b Mao Trch ng nhi s c ngy ln m, c h khng thay
i g c. Ngay c s 1 theo H ch Minh - ca con ngi x hi ch ngha, tc c ch cng
v t, b c nhn ch ngha, b t hu i, ch ngh n li ch chung. Nng dn th sn sc trm
thc vn ring ca mnh rt sing nng (1) m l l vi rung chung ca hp tc x, thiu n
thnh th kn chng phi c ba quay (San chuan): ng h, xe p, my may. Ti khng bit
thiu n Nga kn chng ra sao nhng bo ch Ty phng bo ph n Nga mun c cn nh
ring m cng cho v chng vi y tin nghi ch khng a i sng tp th; h thch lm
cng vic bp nc hn lm th trong xng, cng phn son, du thm, nhc, tiu thuyt, phim
phng ty....

(1) Phn t vn pht cho h lm ring ch bng 5% s rung vn trong nc m li sn xut
c 25% thc phm cho ton quc.

Bn tnh con ngi c th thay i c. Nh nhn chng hc Margarett Mead thy Thi
Bnh Dng mt b lc m n b y nh n ng cc nc vn minh, cn n ng th cng
yu iu lm nhng cng vic nh, trang im y nh n b... bn tnh n ng, n b ngc
hn nhau.

Vy ci m ta gi l bn tnh khng phi do thin nhin m do con ngi, do x hi to ra,
nhng phi lu lm, cng quyt trong vi trm nm, mi th h lin tc, khng gin on. M
Nga, sau khi Staline cht cch mng mi c non bn chc nm hi thay i ri, chnh
sch b Kroutchev xt li, cn Trung Hoa Mao Trch ng mi thc s cm quyn c
mi nm sau khi cng x nhn dn tht bi, Lu Thiu K cng khng theo Mao na, phi ci
m cho dn, nh vy th lm sao c th thay i tm l, bn tnh ca dn c?

Thng 12. 1982, c tin ng Tiu Bnh, nm 1969 b Mao x ti. Mao c l khi ch trng c
10 nm lm li cuc cch mng vn ho cho ti 1000 nm. Nhng vic khng sao lm c.
Th gii thay i hoi ch. ng nay lnh o Trung Hoa x b hin php nm 1954 ca
Mao, a ra mt hin php mi c Quc hi chp nhn, cho dn t do tn ngng, t do
ngn lun, t do ch trch chnh ph, t do hi hp... (ti cha r kinh t c t do ti mc
no). ng v ng xch li gn t bn Ty phng, cch mng v sn bin thnh cch
mng tiu t sn chng? S nghip ca Mao Trch ng cn g na u?

Brejnev Nga cht ri, Androdop ln thay chc Tng b th ng (1982), c hai u mun sng
chung ho bnh vi M, nhiu nc x hi ch ngha, ch hu ca Nga ng u, hai chc
nm nay vn thn thin vi phe t bn u, M, mun nhng c l cn ngi Nga pht trin
kinh t theo li t bn. Theo iu th qua th k sau, rt c th cng sn ch cn phn pht
hng, thnh mt th nh ng x hi ca Mitterand ca Php. Marx v Hegel cho rng c lut
chnh (thse) ri phn (antithse) sau cng l hp (synthse). Sp ti lc hp ri chng? Nh vy
ng mng cho nhn loi.

Vn hc

Ti khng xt v khoa hc, kho c hc, kin trc, ho... v cc ngnh khng pht trin
c bao nhiu trong thi 1950-1976 (nm Mao cht), v u b chnh tr chi phi, phi theo
truyn thng cch mng, theo ch ngha duy vt bin chng, phi thc t, hin thc, phc v
nhn dn... (coi La Chinese ca Roger Levy PUF)

Di y ti ch tm tt im chnh v ng li v hin thc vn hc Trung cng trong cun
Vn hc Trung quc hin i, tp II ca ti, xut bn nm 1969 (1).

(1) NXB vn hc, ti bn nm 1983

Ti xt tip vo hai giai on sau

Thi chng Nht v thi ni chin (1938-1949)

Nm 1937, sau v Tng Gii Thch b bt cc Ty An mt trn thng nht Quc - Quc
thnh lp khng Nht. Nm sau, Hip hi Trung Hoa ton quc vn ngh gii khng ch
cng thnh lp mt cch chnh thc. Lo X, mt cy bt hi thin t, c c t ln hu tn
nhim bu lm ch tch. Quch Mt Nhc mi Nht v, Mao Thun, Ba Kim ph trch c
quan chnh ca hi l Tp ch Khng chin vn ngh xut bn Trng Sa, sau di ln Trng
Khnh.

Tuyn ngn ca Hi: Cn thit thc i vo nhn dn, cn ra mt trn pht ng qun
chng, ng vin binh s, lc lng vn ngh phi ho vi ting sng, nht t nh vo lng
qun th.

Nhiu nh vn hng hi ra tin tuyn, kch thch tinh thn khng chin ca nhn dn, an i
chin s. H din thuyt, son kch, din kch, vit tiu thuyt, lm bi ca i quc. Mt s ngi
c ti vn sng tc c nhng tc phm c gi tr nh Mao Thun, Ba Kim, Lo X, Thm
Tng Vn... nhng xt chung v mc ch h cn vit mau nn khng trnh khi c nhng tc
phm vit theo cng thc, thiu tnh ngh thut.

Tuy l Quc Cng hp tc nhng Cng vn Din An, theo ng li ring. Nm 1938, Mao
nu ln Phng hng nng cng binh, vn ngh s phi phc v gii lao ng tc nng dn,
cng nhn, binh s,,,, phi cao cuc u tranh ca lao ng.

Mao li phn tch quan h gia tiu chun chnh tr v tiu chun ngh thut: Bt k giai cp
no trong x hi cng lun lun ly tiu chun chnh tr lm u, tiu chun ngh thut lm th
yu

l ch trng hng, phi quan trng hn chuyn v lnh vc vn ngh.

Mao nhn mnh vo im ny, vn ngh khng mnh hn c chnh tr m phi phc tng
chnh tr ca giai cp v sn.

Phc v cch no? Qun chng Trung Hoa cng nh qun chng Vit Nam thi tin chin, i
a s cn tht hc, v ch thng thc c cu ca dao, tung ht bi, truyn lch s, kim hip.
Th v kch ca Quch Mt Nhc, tiu thuyt v tp vn ca L Tn, mc du vit bng bch
thoi h cng khng hiu ni, ni chi n sng tc ca nhng vn s chu nh hng nhiu ca
phng Ty. V vy, Mao bo phi tr v nhng sng tc ca dn tc. Tt nhin nhng hnh
thc Mao ni khng phi l nhng th th lut, ph, bin ngu, m l nhng th ca dao,
tung i Minh, i Nguyn.

Chng nhng a s cc nh vn phe hu m mt s nh vn phe t cng thy tnh trng ny c
hi cho vn hc, ngh thut.

Mao li bo phi tip thu vn ho truyn thng ca dn tc lm kinh nghim khi sng tc.
Tip thu khng c ngha l phc c m phi ph phn trong s vn c , phn no h bi
th b, phn no c tnh cch dn ch, cch mng th gi.

Nhng cc vn ho thi ng, Tng lm sao c nhng t tng, tc phong lun lun ng vi
ng li Mc L c, cho nn cng sn mt mt tip thu ngh thut ca h, mt mt cnh
gic, nhc nh hoi l h b giai cp v thi i hn ch, vn c t nhiu khuyt im m ta phi
nhn nh cho chnh xc.

Ri sau cng sn chng cn cn thn nh vy, c gii thch ngc li rng nhng im trc kia
h coi l tri vi ng li ca h. Thc ra khng phi l khuyt im m l u im, rt hp
vi ng li mi. Cho nn, trc h ch L Bch l lng mn, tiu cc th nay h khen l lng
mn tch cc, ngha l lng mn m vn c tnh cch phn i x hi i ng. Cn nh Hng
Lu Mng ca To Tuyt Cn, y ry nhng on t tnh u m gia Gi Bo Ngc v c em
h Lm i Ngc trong mt gia nh phong kin sa o th c h cao l c tnh cch hin
thc, phn phong tch cc, cao s giai cp u tranh. Khin cho Du Bnh B, tc gi b
Hng Lu Mng nghin cu rt ni ting, ch v khng theo ng ch th ca ng, c gi
kin rng Hng Lu Mng ch l t tuyn ca To Tuyt Cn, ch din t tng sc khng ca
Nh Pht ch chng c t tng cch mng g ro, m b mt st l phi nhn ti, ha s hc
tp thm, ci thin ln ln.

Tht ra h ni xui ni ngc g cng c ht. Con nga h bo l con d th ngi cm bt
cng phi bo l con d.

Trong thi khng Nht v thi ni chin ny, pha Cng c hai tiu thuyt gia kh ni ting:
inh Linh v Triu Th L u theo ng l thuyt ca Mao.

inh Linh l tc gi truyn Thi dng chiu ti Tan Cang h thng, vit v chin dch ci cch
in a m ti gii thiu trn.

Triu Th L cng c mt gii vn chng ca ng cng sn, c ng cao v ni dung
lnh mnh, li vn bnh dn. Tc phm chnh ca ng l truyn Tam L Loan, vit sau 1949 t
s chng i ca nng dn trong vic thnh lp hp tc x nng nghip. Rt cuc, nh tn tm
v kho lo, cn b khc phc c bn phn ng v c lng hp nhau, quyt nh v hp tc
x ht.

Thi k chia hai (1949-1970)

Ngay t khi cha thng nht xong Hoa lc, cha thnh lp chnh ph cng ho nhn dn Trung
Hoa, Mao Trch ng m cuc i hi vn ngh ln th nht vo thng 7/1949, sau m
thm hai i hi na.

Nm 1949, trn 800 vn ngh s cc ngnh n d nghe Mao gii thch ng li sng
tc. Cng vn l ng li trong cuc to m Din An nm 1942 ch khng c g khc.

Trong thi k ny c nhiu cuc chnh phong (sa li cho ngay tc phong ca nh vn) m nh
nht l Hng Lu Mng v hai cuc thanh trng v i; Cuc Trm hoa ua n v cuc Cch
mng vn ho k r trn...

Mi u cn c mt vi nh vn trong ng ln ting. Can m nht v cng c ti nht l H
Phong. ng gi ln U ban trung ng ng mt tp iu trn di ti 300. 000 ch (! ), ging
rt mnh m, cho rng chnh sch vn ngh ca Mao l nm li dao m vo u c nh cm
bt v:

- Bt nh vn phi phc v nng, cng binh

- Bt h phi ci to t tng

- Bt h phi nhn s lnh o ca ng

- Bt h phi dng nhng hnh thc dn tc

- Bt vn ngh phi l thuc chnh tr

-

H b chp m l mt v Quc dn ng, bt giam v trut ht quyn cng dn.

V thanh trng ch l c nhn, v Trm hoa ua n mi l tp th

Sau v ny vn ngh s mt ht tinh thn, khng cn sng tc c g na v phi theo nhng
cng thc vch sn.

Trc ht khng c bi quan, v l ngh thut th theo quan nim Cng sn Trung Hoa phi
lun lun lc quan. Truyn no cng phi c hu; h l chng Nht th Nht lun lun phi
thua; h l nng dn chng a ch th lun lun l nng dn phi thng; cng nhn chng vi
ch th ch lun phi nhng b, nu mun sng.

ch trng lc quan th tt nhin khng chp nhn bi kch.

M hi kch cng khng c hoan nghnh v chm bim ai by gi? Nng cng binh cng cn
nhiu tt nh y nhng phi thn i sa sai, hng dn h ch sao li chm bim?

Trong x hi ch c 4 hng ngi: hng gic ng, khng h ho c, tc a s cn b (h
ngh vy); bn cng gic ng nhng i khi cn lm ln, tc mt s cn b v a s qun
chng; bn cha gic ng nhng cn ci ho c, tc bn trung nng, tiu t sn thnh th,
bn tr thc; di cng l bn hon ton xu, tc cu a ch, tay sai quc dn ng,

Ngi cm bt khi t nhng hng ngi th nht nh phi cao hng ngi th nht, phi
cho c gi thy hai hng gia th no cng c ng dt v con ng chnh m thnh ngi
tt, cn bn cui th th no cng b trng tr xng ng. Xy dng tiu thuyt hay kch m
khng nm vng cng thc th b chnh lin.

Tm li l mi nhn vt u phi xp vo mt giai cp, mang nhn hiu ca giai cp , t
hng A th phi dng nhng nt trong bng ny, t hng B th phi dng nhng nt trong bng
kia... khi phi suy ngh, phn tch.

Khn ni, vit nh vy th mi truyn nh mt, chn qu m vn c th b chnh l xem nh
phn quan trng ca c im v k xo trong sng tc ngh thut..., kt qu l th tiu ngh
thut, l tn trng gio iu. Th th bit lm sao by gi? Cng vic lm vn ngh tht kh
nh i trn dy, ch nghing qua bn y hay bn kia mt cht l v s.

V vy m nhng nh vn lp c, c uy tn ri nh To Ngu, Ba Kim, Quch Mt Nhc... thi
ny bt sng tc. Nhng, mt i ng vn ngh v sn ln mnh mi xut hin. Nng dn th
thuyn ua nhau sn xut, thi ua vn ngh, lng rt ng k m phm chng c g. C cn
hn khng.

Ti cuc cch mng vn ho th nh chng ta bit, vn ngh cht ng lun. Khng tc
phm no c in na, k c nhng tc phm ca Mao Thun, inh Linh, Lo X, th ca Ngi
Thanh (hc Php v) dy hc Thin An c sp vo hng u thi s Cng sn.

Rt cuc l trong thi ny vn ngh Trung Hoa ch c rt nhiu dn ca; hng trm vn bi m
Quch Mt Nhc v Chu Dng thu thp ri chn lc, thnh tp Ca dao c vi li gii
thiu y l quc phong mi ca thi i x hi ch ngha (... ) ca tng t quc, ca tng ng
v ca tng lnh t (... ), ni dung v phong cch rt mi, n ba trm bi Kinh thi cng phi thua
xa. Ca tng lnh t, vy l tn th c nhn sao?

V ca kch, th ngi ta sa li vi kch Bch mao n c gii thng Staline nm 1952, cho
H Nhi, tc Bch Mao n, ngi con gi tc ho trng v trn mt a ch tn c, phi np vo
mt hang su my nm, thnh mt n anh kit, tinh thn chin u rt cao, khng ch chi
sung bn a ch nh nguyn bn m cn gia nhp Hng qun phc v cch mng.

Cng sn Trung Hoa hnh din v kch lm, nm 1973 cn em din Php.

Guillermaz, sau khi gii thiu vn hc cng ho nhn dn Trung Hoa (trong La Chine populaire)
kt lun:

Vy Trung Hoa b vn ho truyn thng m khng to c vn t v sn nh h tin tng
(... ). Ngi ta c mong rng khi thot khi cuc khng hong hin nay (1967), khi phi gii
quyt nhng lo lng cp bch nht v vt cht, Trung Hoa s phc hng li c nhng gi tr
vn ho truyn thng v cng c o v rt thc s nhn bn ca h.

i Loan

i Loan ch bng non na tnh Phc Kin, mt phn ba Bc Vit m hai phn ba l ni, c
nhng ngn cao trn 3000 thc, ngn cao nht non 4000 thc, gn b bin pha ng;
cng tin v pha Ty (tnh Phc Kin) ni cng thp dn, ri ti i v mt cnh ng rng
nm sut b bin t Nam ln Bc. cc Bc cn mt s ni la cha tt hn. Nm 1935, mt
cuc ng t lm 15. 000 ngi cht v b thng.

Kh hu tt, rng c nhiu cy qu. Th dn gc M lai, hi ging ngi Mi nc ta. H sng
trn rng ni bng sn bn v lm ry. H l mt thiu s rt nh trong s 7. 5 triu dn vo
khong nm 1953. Nm 1970 c khong 13 triu dn.

T my th k, i Loan lm so huyt ca bn cp bin. Ti khi ngi Nht chim c nm
1895 mi dit ht bn , em cc nh bc hc, k thut gia qua nghin cu t ai, ti
nguyn, bt u m ng, lp dng ng, lm ng. Ngi Trung Hoa t Phc Kin i d
c qua nhiu v i Loan c tch cc khai thc. H trng go, bp, u nnh, u phng,
ma, tr (c ting l ngon), long no (ba phn t s long no trn th gii).

Pht trin nht l k ngh: khai thc than , xy ct nh my thu in, nh my phn bn, xi
mng, giy, nhm, lm nhiu ng xe hi v xe la. i Loan thnh mt min k ngh quan
trng ca Trung Hoa.

Khi Nht u hng ng minh, i Loan tr v Trung Hoa v bt u suy: ng tin b ph gi,
dch bnh t, dch hch pht tr li, la go thiu, dn i.

Nm 1950, Tng Gii Thch em hai ba trm ngn qun qua vi mt s ng dn di c. ng
rng lp li trt t, chn chnh kinh t, ci cch ch .

Th gii tha nhn quc gia i Loan ca Tng, cho n l hp danh ngha v hp thc t.
Thnh th c hai Trung Hoa, Trung Hoa ca Tng v Trung Hoa ca Mao. Tng vn trong
Hi ng an ninh Lin hip Quc, Mao khng c vo. iu lm cho Nga v phe ca Mao
c lm m khng lm c g.

u nm 1950, M cn ang do d khng bit nn tha nhn Trung Hoa lc a khng; sau
mi quyt nh c ng h Tng ri sau s hay, nh vy rt c li cho Tng: rt nhiu Hoa
Kiu hi ngoi s cn hng v Tng c, Mao mt mt min kinh t pht trin v nu tnh
trng ko di lu th c th mt lun i Loan.

Tng mi qua i Loan c su thng th chin tranh Triu Tin n, Tng thng M Truman
long trng tuyn b rng nu Cng chim i Loan th Thi Bnh Dng s ni sng gi; ng ta
li vin tr qun s cho Tng tr li nhng cng ra lnh cho Tng ngng ngay mi cuc tn
cng Hoa Lc bng khng qun v hi qun. Hm i th VII ca M c a ngay n vng
bin i Loan canh phng. Vy l i Loan ho ra trung lp. Nhng khi Eisenhower ln
thay Truman th chnh sch ca M thay i, ra mt che ch cho i Loan, mc cho i Loan
khiu khch Mao.

Do m Tng v Mao tnh hnh cng thng. Mao th bom xung cc o Kim Mn v M T
ca Tng gn b bin Hoa lc; Tng tr a, b mt t ln Hoa lc, ph quy ri rt lui
vi vng. Ai cng bit Tng khng hy vng g chim c Trung Hoa, ch mun nng cao tinh
thn ca qun i, ca nhn dn ln thi. Nhiu lm th ng ta cng ch mong khi no Hoa lc
c ni chin th ng ta s em qun qua gip phe chng Cng. Chuyn xa vi qu. Khi ng
ch (1975) Mao vn nm quyn Hoa lc. Con ng, Tng Kinh Quc ln ni ngi, chnh sch
khng c g thay i.

Tng cho php hai ng i lp hot ng. D nhin hai ng u c tnh cch dn ch v ch
i lp nhau cho c hnh thc. K no i lp hn th b chp m l cng sn v b th tiu lin.
Ngi no khng tn tng chnh quyn th cng b coi chng. Tng vn c tnh th dai. Xt v
Trng Hc Long th bit, nm 1959, 23 nm sau v Ty An m Trng vn b an tr i
Loan (1).

T nm 1971, chnh sch ca M vi Trung Quc li thay i, Nixon li thn thin vi Mao, ng
h Mao gia nhp Lin hip quc, vy l i Loan b gt ra ngoi.

Nhng M vn khng b ri i Loan. My nm nay mc d tnh hnh M - Trung Quc vn rt
thm thit, M vn bn nhng v kh ti tn cho i Loan, c th phi vin tr cho na. Trung
Quc vn ng nh M gip nhiu thc hin bn hin i ho nn ch phn i cho c
v M c lm.

(1) ng nh tc gi (trong sch ny) vit, trong cun Cha ti ng Tiu Bnh (NXB Chnh tr
quc gia), Mao Mao con gi ng Tiu Bnh vit: Tng Gii Thch cm ght ai th cm
ght sut i (...), tng Trng (Hc Lng) bt Tng v giam Tng ch vn vn c 13 ngy.
Cn Tng bt v giam Trng hn 50 nm. Trng Hc Lng mi mt i Loan nm
1991 (BT)


Chng Kt - Kt Phn T

T khi nh Thanh chm dt n nm 1970 (nm cui cng ti c c cht t ti liu v kinh t
Trung Hoa), l na th k, Trung Hoa tm gii quyt xong vn dn tc v dn quyn, m
v dn sinh th cha tin c bao nhiu; mc tng gia v sn xut vn cha vt c mc tng
gia v dn s, ngha l vn cn ngho, mc du c vi cng trnh kin thit rt ln, ch
to c bom hch tm v v tinh nhn to.

Vi tc bin chuyn rt nhanh chng thi i chng ta, th na th k c th bng nm su
th k trc. Nht v Ty c hai nc bi trn, b tn ph rt nng, vy m ch trong 25 nm -
t 1945 n 1970 kin thit li ht, ui kp Anh, Php, nhng nc thng h, v by gi
(1983) mun tranh nhau vi c M na. So snh vi hai nc , Trung Hoa chm nh con ra.

Chng phi ch ring Trung Hoa, ht thy cc nc km pht trin (1) , Phi m ngi ta gi l
th gii th ba (2) u tin chm. n , Min in, Thi Lan, Phi Lut Tn... u khng hn
g Trung Hoa, v h cn dng th m thiu th, thiu my mc, in lc phng tin
giao thng, thiu thc phm, thiu vn, thiu k thut gia, kinh t gia, thiu gio s, trng hc,
dng ng, bc s...

Hon cnh Trung Hoa cn kh khn hn na: khng c yn n kin thit. Trong na th
k , b nhng nm ln xn, lon lc thi Vin Th Khi v cc qun phit, b thi chin tranh
Hoa - Nht, thi ni chin Quc - Cng, th ch cn khong 30 nm: 1928 1937 v 1950
1970 l kin thit c. M trong giai on 1950 1970, Mao phi em c triu qun qua gip
Triu Tin, ri li ph mt 5 nm (1958 1962) cho bc nhy vt v cng x nhn dn, v 7
nm sa sai na ( phc hi c mc kinh t nm 1958); vy thc s ch cn 18 nm pht
trin. Thnh th tnh cnh nhn dn Trung Hoa sau hai cuc cch mng tiu t sn v v sn
cha ci thin c bao nhiu. Ti chc h cn ngho hn dn qu Bc Vit ngy nay (1983).

l ci tai hi ca cht chuyn chnh, mt ngi quyt nh sai m khng ai dm can ngn,
c rm rp tun theo ht, sau cng phi mu v mt nhiu nm mi sa li c. Lm g c
dn ch! Gn khp th gii th ba ngy nay u nh vy.

Tm li, ti khi Mao cht, cch mng Trung Hoa vn cha thnh cng. Trang 266 ti ni
khng nn hi ngi dn Trung Hoa ngy nay c sung sng khng. Theo ti, ch nn hi:
Thanh nin tr thc Trung Hoa c cn tinh thn nh mi, mi lm nm u cch mng
khng? Ti e rng di hai ch dn ch ca Tng v ca Mao, tinh thn b thui
cht ri.

o O o

Cc s gia Php (Guillermaz, Dubarbier, Lvy) u rt qu vn minh Trung Hoa, khen n l rt
c o, v cng nhn bn, ght s tn bo, trng Khng gio m khinh Php gia, h mong
nh cm quyn Trung Quc theo o trung ca Khng, b thi thch v thc h v
chnh tr i, thi khiu khch, t cao, t i v ngoi giao i, th cc nc tin b mi gip
h pht trin.

Tsui Chi, mt hc gi Trung Hoa cn mong rng dn tc Trung Hoa ng s bin hc thuyt
Marx thnh mt hc thuyt Trung Hoa ci thin i sng m vn dn ch, cho mi ng
chnh tr c ngang quyn nhau, khng dng s cng ch bt k khc phc tng. Thi
trc, Trung Hoa chng bin o Pht ca n thnh o Pht ca Trung Hoa dung ho
c nhng ci hay ca Nho v Pht y ? Mao Hoa ho hc thuyt Marx ri y, nhng
vn gi chnh sch mt ng, nu khng th cn g l Mc xt na.

Cc nh cm quyn Trung Hoa hin ny xch li pha t bn, a ra chin tranh bn hin i
ho. H theo ch trng ca ng Tiu Bnh nm 1969! Chnh sch kinh t c th hay tp
th, iu khng quan trng, quan trng l tng s sn xut thc phm, ngha l ngi ta
khng qu coi trng thc h na ri, c tinh thn thc tin hn, lo cho dn hn, sao cho h
khi thiu n .

Ngi phng Ty no Trung Hoa mt thi gian cng khen dn tc Trung Hoa c k lut, l
, nh nhn sing nng, gii chu cc, sng m bc, thng minh, c sng kin. H trn
mt t ngi, c th c nhng kh gii hch tm mnh nht, khng mt nc no c th dit
h c. H, M v Nga ng gi ci th chn vc nh thi Tam Quc khng ai on c th
s kt thc ra sao, ch bit Nga l v lo ngi khi thy h xch li vi M nn tm cch ve
vn h, nhng trong bn nguyn do xch mch gia Nga v Hoa th hai nguyn do cui (tr. 220),
theo ti, kh m gii c.

Ch thch:

(1) Ngy nay ngi ta gi l ng pht trin cho nh nhn hn.

(2) C ngi gi l th gii th t, th gii th ba tr nhng nc km pht trin nhng c du la nh Ba T, Irak,
Koweit, Rp Soud...


Ph Lc - Bng Cc Triu i

Ph lc I

Bng cc triu i

Ti theo bng trong b T Nguyn, bng ny khc vi bng m a s hc gi Php dng, nhng
ch khc ti trc nm -827 thi. Trc -827 cc nin i trong bng T Nguyn xa hn; t
nm tr i, nin i trong hai bng y nh nhau.

Ti b bt nhiu i vua trc i Tn, nhng i m trong s t nhc ti.

1. Thi Ng (c ngi sao trc)

Nm ln ngi

*Hong 2697

Thiu Ho (Phc Hi) 2597

*Chuyn Hc 2513

* Khc 2435

Ch 2365

*(ng) Nghiu 2357

*(Ngu) Thun 2255

2. i H (2205 1766)

Nm ln ngi (1)

V (cng gi l i V) 2205

Khi 2197

Thi Khang 2188

Trng Khang 2159

Tip theo l 12 i vua na

ri tip vua cui cng l Kit 1815

3. i Thng hay n (1766 1122 )

Nm ln ngi

Thang 1766

Thi Gip 1753

Tip theo l 25 i vua

ri tip vua cui cng l Tr 1122

4. i Chu (1122 255

V Vng 1122

Thnh Vng 1115

Khang Vng 1078

Tuyn Vng (2) 827

...............

b 22 i n

Non vng 314 255

( Non Vong b Tn bt a qua Tn Nh Chu chm dt nm 255 )

5. i Nh Tn (3) 255- 207

Chin Tng Vng chim Chu 256

Hin Vn Chng ( 3 ngy th cht ) 250

Trang Tng Vng 250

Thy Hong 246

T Anh 207

6. Nh Hn 208+ 220

Tin hoc Ty Hn

Cao ( Cao t ) tc Lu Bang 206

Hu 25

L Hu ( v Cao ) 187

Cnh 156

V ( 4 ) 140

Chiu 86

Tuyn 73

Nguyn 48

Thnh 32

Ai - 6

Bnh + 1

( Nh Tn) Vng Mng + 9

Hu hoc ng Hn

Quang V 50

Minh 58

Chng 76

Ha 89

Thng 106

An 107

Thun 126

Xung 145

Cht 146

Hon 147

Linh 168

Thiu 189

Hin 189

7. Thi Tam Quc - Nh Ngy 220 265

Nh Thc Hn 221 264

Nh Ng 229 280

Ti b bt ch k vi tn:

Ngy Vn 220

Ngy Minh 227

Ngy Ph 224

Hn Chiu Lit 221

Hn Hu ch 223

Ng i 222

Ng Ph 252

8. Nh Tn 265 420

Ty Tn

V (3) 265

Hu 290

Hoi 307

Mn 313

ng Tn

Nguyn 317

Minh 323

Thnh 326

Khang 343

Mc 345

Ai 362

Ph 366

Gin Vn 371

Hin V 373

An 397

Cung 419

9. Nam Triu 420 589

Tng

V 265

............................... b by i

T

Cao 479

V 482

............... b 5 i

Lng

V 502

Gin Vn 549

.............................. b 4 i

Trn

V 557

Vn 560

..................... b 3 i

10. Bc Triu 386 581

Bc ngy 386 533

ng Ngy 534 557

Ty Ngy 556 581

Bc Chu 556 581

Nhng triu ny s Trung Hoa khng cho l chnh thng nn khng chp cc i vua

11. Ty 589 618

Vn 589

Dng 605

Cung 617

12. ng 618 907

Cao T 618

Thi Tn 627

Cao Tn 650

Trung Tn 684

( b V hu ph)

Huyn Tn 713

( Minh Hong )

Tc Tn 756

i Tn 763

c Tn 780

Thun Tn 805

Hiu Tn 806

Du ( do V hu lp) 684

V hu xng 684

cht..................... 705

Trung Tn ( phc v) 705

Du Tn 710

Mc Tn 821

Knh Tn 825

Vn Tn 827

Tuyn Tn 847

Tn 860

Hi Tn 874

Chiu Tn 889

Chiu Tuyn 904

13. Ng i 907 960

(Ti b cc vua Liu, gc Kit an )

Hu Lng

Thi t 907

Mt 913

Hu ng

Trang Tn 923

Minh Tn 926

Hu Tn

Cao t 936

Xut 942

Hu Hn

n 948

Hu Chu 951

Mn 933

Thi t 951

Th Tn 954

Cung 959

14 - Tng 960 1279

( Ti b cc vua Liu v Kim)

Bc Tng

Thi t 960

Thi Tn 976

Chn Tn 998

Nhn Tn 1. 063

Anh Tn 1. 063

Thn Tn 1. 067

Trit Tn 1. 086

Nam Tng

Cao Tn 1. 127

Hiu Tn 1. 062

Quang Tn 1. 189

Ninh Tn 1. 194

L Tn 1. 224

Tn 1. 265

Cung 1. 275

Huy Tn 1. 100

Khm Tn 1. 126

15 - Nguyn 1206 1279 ( Mng C)

Thi t ( Jengis ) 1. 206

Thi Tn ( Ogodi) 1. 229

nh Tn....... Cht

Hong hu ln 1. 246

Hin Tn ( Mongka) 1. 260

Th Tn ( Khoubilai) 1. 260

Thnh Tn 1. 294

V Tn 1. 307

Nhn Tn 1. 311

Anh Tn 1. 320

Thi nh 1. 323

Minh Tn 1. 329

Ninh Tn 1. 332

Thun 1. 333

16 - i Minh 1. 368 1644

Thi t - Hng V (5) 1368

Hu - Kin Vn 1402

Nhn Tn - Hng Hi 1424

Tuyn Tn Tuyn c 1424

Anh Tn Chnh Thng 1435

Cnh Tn - Cnh Thi 1449

( Khi ln ngi tr li) -

Thin Thun 1457

Hin Tn Thnh Ha 1465

Hiu Tn - Hong Tr 1487

V Tn ( Chnh c ) 1505

Th Tn Gia Tnh 1522

Mc Tn Long Khnh 1566

Thn Tn - Vn Lch 1572

Quang Tn Thi Xng 1620

Hi Tn Thin Khi 1620

T Tn Sng Trinh 1627

17. i Thanh 1583 1912 ( Mn Chu )

Thi t 1583

Thi Tn 1627

Th T - Thun Tr 1644

Thnh T - Khang Hi 1661

Th Tn Ung Chnh 1723

Cao Tn- Cn Long 1736

Nhn Tn Gia Khnh 1796

Tuyn Tn ao Quang 1821

Vn Tn Hm Phong 1851

Mc Tn - ng Tr 1862

c Tn Quang T 1875

Ph Nghi Tuyn Thng 1900

T Hi thi hu cm quyn sut i Quang T

Ch thch:

(1) Nm cui ca mt ng vua thuc trn v ng , d ng cht vo khong u nm. Nm sau
mi thuc v vua sau.

(2) 2) T y mi tht c tn s

(3) (3) T y ti chp cc i vua ca nhng triu i quan trng

(4) (4) Nhng tn V , Cnh , Vn .... u l miu hiu, tn th trong tn miu ca
mi nh. Hn V l ng vua u tin dng thm nin hiu ( nom de prriode), nh nm 140
dng nin hiu Kin Nguyn, nm 134 dng nin hiu Nguyn quang..... ng dng ti 11 nin
hiu. Vua Cao Tn i ng dng ti 14 nin hiu. Ti b ht cc nin hiu . i Minh v
Thanh, mi vua ch dng mt nin hiu, v cc s gia a dng nin hiu hn miu hiu gi,
nn t i Minh ti mi chp thm nin hiu.

(5) T y ti chp c nin hiu

o O o

PH LC II

S VIC QUAN TRNG T 1911 n 1973

( Ti tm tt ti liu ca Alain Peyrefitte trong Quand la Chine s veillera... tr 445 455 )

A. CNG HA TIU T SN ( 1911 1927)

10. 10. 1911. Cch mng V Xng ( Hn Khu ). Trong 50 ngy, cch mng lan ti 14 trong
s 18 tnh, tuyn b khng ty thuc Mn Thanh na.

1. 1. 1912 Thnh lp, Chnh ph cng ha Nam Kinh, Tn Vn M v, c bu lm Tng
Thng.

Dng Ty lch.

Thn Vng Cung, ph chnh (i thn, cu cu Vin Th Khi, Vin i c ton quyn.

12. 2. 1912 Vin thuyt phc c: Ph Nghi phi thoi v. Vin nm ht quyn.

15. 2. 1912 Tn Vn nhng chc Tng Thng cho Vin.

8. 4. 1923 Quc Hi hp Bc Kinh, phn i Vin, b Vin gii tn. Vin dp lun Quc Dn
ng. Tn Vn lnh qua Nht.

1914 Nht tuyn chin vi c ( th chin I), ri chim Sn ng cng cc nhng a khc
ca c.

12. 1. 1915 Nht a 21 iu yu cu cho Bc Kinh, mun bin Trung Hoa thnh mt
nc bo h ca Nht. Vin iu nh khng c, khp nc ni ln phong tro chng Nht.

1915 23. 3. 1916 Vin vn ng c bu lm hong . Phe cng ho v cc tng ni
ln chng i. Vin phi b non 100 ngy sau, v cht thng 6 1916.

1916 - Thi qun phit lm lon bt u. Bc, cn mt chnh ph hu danh v thc ti Bc
Kinh. Nam, Tn Vn lp mt chnh ph Cng ha ti Nam Kinh. S thc cc c qun chia
nhau mi ngi chim mt ni, lm cha trong min v nh nhau lung tung.

1918 1919 Trung Hoa cho 175. 000 th qua Php gip ng minh, v 400 sinh vin th,
trong s c Chu n Lai v Chen Yi.

4. 5. 1916 Ng t vn ng

Phong tro vn ng dn tc u tin do sinh vin Bc Kinh pht ng ri lan khp nc
phn i hi ngh Versailles cho Nht hng nhng quyn ca c Sn ng.

Mt s tr thc ght Ty Phng hng v Nga S v Nga S tuyn b b ht cc quyn li thi
Nga hong Trung Hoa ( nhng khng tr li cc t Nga chim c thi trc Sibrie v
cc tnh b bin).

1921 Hi ngh Washington yu cu Nht tr Sn ng cho Trung Hoa.

1. 7. 1921 Thnh lp ng Cng sn Trung Hoa Thng Hi gm 12 ngi ti d. Trn c
T c bu lm tng th k, Mao Trch ng lm th k ng H Nam.

1921 1922 Thnh lp nhng t Cng sn Trung HGoa Php, B, c.

1923 1927 Mt trn thng nht u tin Quc Cng ( do s tho hip gia Tn Vn v Joff),
i din cho Lnine. Cng sn c nhn vo Quc dn ng,

1923 Mao c lm y vin trung ng ca ng, ch tch phng( cng gi l b) t chc.

1924 Ngoi Mng tuyn b thnh lp Chnh ph Cng Ho X Vit.

30. 5. 1925 Ng tp vn ng. Ty chay ngoi nhn, nh cng.

Tn Vn cht, Tng Gii Thch cm u Quc dn ng.

Mao vn ng nng dn H nam

1925 1926 Tng Gii Thch v Cng Sn chng i nhau.

PH LC II

S VIC QUAN TRNG T 1911 n 1973

( Ti tm tt ti liu ca Alain Peyrefitte trong Quand la Chine s veillera... tr 445 455 )

A. CNG HA TIU T SN ( 1911 1927)

10. 10. 1911. Cch mng V Xng ( Hn Khu ). Trong 50 ngy, cch mng lan ti 14 trong
s 18 tnh, tuyn b khng ty thuc Mn Thanh na.

1. 1. 1912 Thnh lp, Chnh ph cng ha Nam Kinh, Tn Vn M v, c bu lm Tng
Thng.

Dng Ty lch.

Thn Vng Cung, ph chnh (i thn, cu cu Vin Th Khi, Vin i c ton quyn.

12. 2. 1912 Vin thuyt phc c: Ph Nghi phi thoi v. Vin nm ht quyn.

15. 2. 1912 Tn Vn nhng chc Tng Thng cho Vin.

8. 4. 1923 Quc Hi hp Bc Kinh, phn i Vin, b Vin gii tn. Vin dp lun Quc Dn
ng. Tn Vn lnh qua Nht.

1914 Nht tuyn chin vi c ( th chin I), ri chim Sn ng cng cc nhng a khc
ca c.

12. 1. 1915 Nht a 21 iu yu cu cho Bc Kinh, mun bin Trung Hoa thnh mt
nc bo h ca Nht. Vin iu nh khng c, khp nc ni ln phong tro chng Nht.

1915 23. 3. 1916 Vin vn ng c bu lm hong . Phe cng ho v cc tng ni
ln chng i. Vin phi b non 100 ngy sau, v cht thng 6 1916.

1916 - Thi qun phit lm lon bt u. Bc, cn mt chnh ph hu danh v thc ti Bc
Kinh. Nam, Tn Vn lp mt chnh ph Cng ha ti Nam Kinh. S thc cc c qun chia
nhau mi ngi chim mt ni, lm cha trong min v nh nhau lung tung.

1918 1919 Trung Hoa cho 175. 000 th qua Php gip ng minh, v 400 sinh vin th,
trong s c Chu n Lai v Chen Yi.

4. 5. 1916 Ng t vn ng

Phong tro vn ng dn tc u tin do sinh vin Bc Kinh pht ng ri lan khp nc
phn i hi ngh Versailles cho Nht hng nhng quyn ca c Sn ng.

Mt s tr thc ght Ty Phng hng v Nga S v Nga S tuyn b b ht cc quyn li thi
Nga hong Trung Hoa ( nhng khng tr li cc t Nga chim c thi trc Sibrie v
cc tnh b bin).

1921 Hi ngh Washington yu cu Nht tr Sn ng cho Trung Hoa.

1. 7. 1921 Thnh lp ng Cng sn Trung Hoa Thng Hi gm 12 ngi ti d. Trn c
T c bu lm tng th k, Mao Trch ng lm th k ng H Nam.

1921 1922 Thnh lp nhng t Cng sn Trung HGoa Php, B, c.

1923 1927 Mt trn thng nht u tin Quc Cng ( do s tho hip gia Tn Vn v Joff),
i din cho Lnine. Cng sn c nhn vo Quc dn ng,

1923 Mao c lm y vin trung ng ca ng, ch tch phng( cng gi l b) t chc.

1924 Ngoi Mng tuyn b thnh lp Chnh ph Cng Ho X Vit.

30. 5. 1925 Ng tp vn ng. Ty chay ngoi nhn, nh cng.

Tn Vn cht, Tng Gii Thch cm u Quc dn ng.

Mao vn ng nng dn H nam

1925 1926 Tng Gii Thch v Cng Sn chng i nhau.

B. NI CHIN U TIN ( 1927 1936)

1927 Mao trong bi iu tra v phong tro nng dn H nam cho nng dn l lc lng chnh
ca cch mng. Ch trng b y ban trung ng ng gt b. Mao mt chn trong phng
chnh tr ca ng.

Thng 4, Tng Gii Thch tn cng Cng sn cc th trn ln nht l Thng Hi. ng mt
u, lui vo bng ti hot ng.

1928 Tng Gii Thch v Bc Kinh, dng ch c ti qun nhn. Mao Trc ng v Chu
c trn vo min ni H Nam v Giang Ty lp o hng qun th nht v mt X Vit trong
min.

1929 Mao v Chu lp chnh ph X Vit Giang Ty. Anh tr vi nhng a cho Trung Hoa.

1930 Trung Hoa tha nhn quyn ca Php ng Dng. Mao v L Lp Tam bt ng
kin: Mao dng nng dn, L dng th thuyn lm ch lc cch mng ( L lm ch tch ng).

Tng li tn cng - V Mao b Tng git.

Cng li tht bi vi th trn: Trng s, V Hn, Nam Xng.

1931 Nht chim Mn Chu, lp Mn Chu quc.

i hu th I ca ng Cng sn hp Thy Kim, bu Mao lm ch tch chnh ph u tin
Cng Ho X Vit ( Giang Ty) v Chu c lm tng t lnh Hng Qun.

1933. Nht chim mt phn H Bc ( tnh c kinh Bc kinh

T 10. 1934 n 10. 1935

Hng qun Giang Ty b Tng bao vy; Mao v Chu c dn u Hng Qun, lm cuc
trng hnh ti Thim Ty di 12. 000 cy s, ti Thim Ty. Mt mt nm.

1935 1936 Ba o qun khc cng trng hnh ti Thim Ty, hp vi qun ca Mao Chu.

12 1936 Thnh lp mt chnh ph khng Nht Din An. Mao lm ch tch.

C. MT TRN THNG NHT

QUC - CNG KHNG NHT

12- 1936 V Ty An - Tng b b h l Trng Hc Lng bt cc. Chu n Lai Din An li
thuyt phc Tng cng vi Cng lp mt trn thng nht khng Nht. Tng c th

1937 Nht chim Hoa Bc v min Thng Hi.

1940. Tng v chnh ph Quc dn ng rt ln Trng Khnh ( T Xuyn )

1940 1941 Mt trn thng nht khng Nht tan r.

1942. Mt phong tro chnh phong trong ng Cng sn; phe thn Nga s b chnh

1943. Lu Khit K nhn rng Mao to mt th Mc xt Trung Hoa. Theo Chu n Lai
nh c 800. 000 ng vin.

1945. Hip c thn thin Nga - Tng Gii Thch. Sau khi Nht u hng. Hng qun chim
Hoa Bc v Mn Chu trc cc o qun ca Tng, nhng o qun ny c M gip cho
phng tin di chuyn.

D. NI CHIN TH NH ( 1947 1949)

Cng sn tip tc tuyn truyn trong gii nng dn v tinh thn dn tc, ci cch in a, Nga
vn chnh thc ng h Tng Gii Thch.

1948 Lm Bu dit qun tc, ci cch in a, Nga vn chnh thc ng h Tng Gii Thch.

1 1949 Hng qun v Bc Kinh.

1949 Qun i ca Tng thua, rt ra i Loan

E. THNH LP CHNH PH CNG HA NHN DN TRUNG QUC ( 1949 - 1957)


1949- 1952. Thi theo ch " Tn dn ch ". Dit k chng i v un nn thc ca dn
chng.

1 -10- 1949. Tuyn b thnh lp chnh ph Cng Ho. Mao lm ch tch

1950 K hip c thn thin vi Nga S

Chin tranh Triu Tin. Do NGa thc, Mao phi gi " ch nguyn qun" qua Bc Triu Tin. i
Loan c M bo v ch

Ci cch n a

1953 - 1957 Thi xy dng kinh t

1953. nh chin Triu Tin.

Staline cht.

1954. Kroutchev qua thm Bc Kinh ln u.

1956 - 1957 " Trm hoa ua n "

ng ha cho cc nh tr thc c hng t do hn. Trong my tun phong tro ch trch
ng li vn ngh ca chnh quyn ni ln mnh qu. Phi n p d di; my trm ngn tr
thc phi i ci to.

F. THI NHY VT V T DO V KINH T 1958 1965

1958 K hoch nm nm th nh

Nm Nhy vt , d tnh thc hin xong trong hai nm mc tiu ca k hoch 5 nm.

Thnh lp cng x nhn dn.

Kroutchev rt li ha gip Trung Hoa ch to bom hch tm.

Trung Hoa khng chu di quyn ch huy qun s ca Nga na.

1959 1962 Thi kh khn v kinh t.

1959. Mao t chc ch tch nh nc.

Lu Thiu K ln thay.

Mao vn gi chc ch tch ng.

8 1959 y ban trung ng ng hp L Sn. Hai phe hu v t chng nhau d di.
Bnh c Hoi, B trng Quc phng b cch chc.

8 1960 Moscou gi tt c cc k thut gia v c vn v nc. Trung Hoa kt ti Kroutchev l
xt li .

1961. Trong cuc i hi ng S Vit Moscou, Chu n Lai b phng hp khi Kroutchev
vch li ca ng Cng sn Albanie.

Lun ba nm 1959 1960 1961 Trung Hoa mt ma. i km tt bc.

9- 1962. Li hp L Sn. thc h ha cng rn hn.

- M phong tro gio dc x hi nng cao tinh thn cch mng ca tr thc v nng dn.

- Tn th t tng Mao Trch ng .

- Lm Bu sa li thc h trong qun i.

1963 1965. Giai on phc hi kinh t.

1963 Chu n Lai i thm cc nc chu Phi d tuyn truyn li cch mng ca Trung Hoa.

1- 1964. Php v Hoa lc bn vic trao i i s.

Nga Hoa cng th hn nhau.

G. CUC CCH MNG VN HA V PHN NG ( 1966 1973)

T 11- 1965 n 4- 1969 bin c rt phc tp, kh sp t cch no phn nh c ng
s thc, s sp t di y ch mong c hp l phn no thi, nh Peyrefitte nhn. V vy
ti ch chp mt s t s vic thi.

Thng 4 v 5 1966. Chun b i tn cng Lu Thiu K v ng Tiu Bnh, Lu l ph ch
tch ng. ng l tng th k y ban trung ng ng v h cho li Bnh c Hoi trch Mao
tin mau qu, lm dn kh l ng.

Bn v binh chim i hc Bc Kinh. Cc trng i hc ng ca.

T 1 n 12 thng 8 nm 1966. Bt u cuc Cch mng vn ha. Mao tung i chng ra tn
cng phe xt li trong ng. Lm Bu thnh ph ch tch ng, thay Lu Thiu K.

Thng 8 ti thng 11 1966. V binh tn cng cc cn b ca ng. Ngy 18 8, my
trm ngn v binh din qua Thin An mn, trc mt Mao. Ri h i tng on khp nc
thanh trng cn b ng ti cc th trn, p ph cc di tch thi phong kin (n, i, ngh,
phm ). Sau phong tro lan ti nng thn. Lu Thiu K phi t kim ph ( 23 10). H qu
khch, ni b v binh chia r, cc c quan ca ng t lit.

T thng ging n thng 9 1967

Thng ging, hai Phong tro lan ti giai cp th thuyn, Thng Hi c nhng cuc chin u
d di. Ngy 5- 2. Thng Hi thnh lp cng x Thng Hi, t khuynh. Qun i phi dp
cuc hn lon.

T thng 3 n thng 8.

Khp nc u u cng c nhng cuc mu, nht l V Hn v Qung Chu, c chin
tranh, ni lon tht s.

Bn thin t bt u tn cng Chu n Lai, Lu Thiu K li phi t kim ph ln na.

Thng 9 Chu n Lai rn lp li trt t bng qun i.

Thng 9 1968 n cui nm 1968. Mao thng.

Mao p lung tung phe hu v phe t, ng h trit Chu. Lm Bu m lp dy t tng Mao
Trch ng trong qun i.

Thng 7 ti thng 10 1968

Lu Thiu K b trc xut khi ng. Mao thng ( ngha l dp c phe Lu Thiu K, nhng
ri phi thay i ng li ).

Thng 4- 1969. i hc th IX ca ng. Bu y ban trung ng mi. Ci cch kinh t, hnh
chnh v i hc. Lu Thiu K cht.

1970 Trung Hoa bng b li vt thng.

Thng 8, 9: Hp y ban trung ng L Sn. Lm Bu v Mao bt u chng nhau.

7 1971 Trung Hoa v M thng thuyt ngm vi nhau v vic tng thng Nixon qua Trung
Hoa. Hng mi v ng li ngoi giao gy bt ha ni b. Mao trc xut Lm Bu v Lm
mt tch (13. 9. 1971)

H. HNG MI NGOI GIAO

25 26 thnh 10- 1971. Trung Hoa c v Lin Hip quc ( nh M)

1- 1972. Tng Chen Yi ( cht)

2- 1942 Nixon qua Bc Kinh.

7 1972 Maurice Schuman qua Trung Hoa.

Trung Hoa bo Chu u phi on kt vi nhau chng Nga.

Ma h 1972. Tuyn b chnh thc rng Lm Bu b trc xut.

Thng 9 1972. Th tng Nht Tanaka qua Bc Kinh.

Thng 2 1973. Henry Kissinger qua Bc Kinh thnh lp phng lin lc ngoi giao gia Bc
Kinh v Washington ( tc nh s qun m khng mang tn s qun ).

Cng thng : Hi ngh quc t Paris v Vit Nam- T 1961 1962, sau hi ngh v Lo
by gi Trung Hoa mi li d hi ngh ny.

Thng 3 1973. Trung Hoa lp li bang giao vi Y Pha Nho, ri vi tt c cc nc Chu u,
tr i Nh Lan ( Irlande), B o Nha v Ta Thnh Vatican. Vy l Trung Hoa lp bang giao
c 88 nc.

Thng 8 1973. Trong i hi th X ca ng, ngi ta xc nhn rng thay i hn ng
li: dit phe t , Lm Bu; cch mng vn ha thai tro, xch li vi phng Ty, chng Nga
hn, Mao bt quyn hnh m quyn hnh ca Chu n Lai tng ln.

Tng thng Php Pompidou qua Bc Kinh (ng l ngi u tin trong cc nh lnh o
phng Ty qua Trung Hoa ).

1976 Mao Trch ng cht, Hoa Quc Phong k v

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

S KýTưMãThiên PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

S KýTưMãThiên PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

S K T M Thin T M Thin

You might also like