OSNOVI RAČUNARSKE

TEHNIKE

Univerzitet NOVI PAZAR

2008./2009.

Dr. Ivan ĐOKIĆ

OSNOVI RAČUNARSKE TEHNIKE

LEKCIJA 3: Matamatičke osnove računara

 OSNOVNE DEFINICIJE

 RAČUNAR: Uređaj koji samostalno obavlja obradu

podataka izvršavajući digitalne logičke operacije na
osnovu unetog programa.

 PODATAK: Diskretna informacija o stanju i

procesima oko nas (25, R, boja, ton, ...).
Svaki podatak odgovara nekoj veličini, vrednosti.
Vrednost je apstraktna, postoji samo u mislima i
može se predstaviti na mnogo načina
(12, dvanaest, twelve, XII, 1100, ...)
 BROJNI SISTEMI
(1)
 BROJNI SISTEMI
● način prikazivanja bilo kog broja pomoću niza simbola,
koji se nazivaju cifre brojnog sistema;
● skup pravila po kojima se realizuju osnovne operacije
nad brojevima.

 PODELA BROJNIH SISTEMA

● nepozicioni, kod kojih jedna cifra ima uvek istu
vrednost bez obzira na poziciju u zapisu
Primer – Rimski brojni sistem: I, V, X, L, C, D, M.;
● pozicioni (težinski), kod kojih svaka pozicija cifre ima
svoju težinu.
 BROJNI SISTEMI
(2)
POZICIONA NOTACIJA

N   ar ar 1...a2 a1a0 .a1a2 ...a p 

S

gde je . = tačka, zarez (radix point)

s = osnova (radix ili base)
r+1 = broj cifara levo od tačke
p = broj cifara desno od tačke

ar = cifra najveće težine (most significant digit - MSD)

a p = cifra najmanje težine (least significant digit - LSD)

 BROJNI SISTEMI
(3)

POLINOMNA NOTACIJA

p
r 1 1
N  ar  s  ar 1  s
r
 ...  a1  s  a0  s  a1  s  ...  a p  s
1 0

N   254.71 10 
 2 102  5 101  4 100  7 101  110 2
 BROJNI SISTEMI
(4)

Decimalni brojni sistem

N  d r 10r  d r 1 10r 1  ...  d1 101  d0 100  d 1 101  ...  d p 10 p

Cifre = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}

(127.4)10 = 1 x 102 + 2 x 101 + 7 x 100 + 4 x 10-1

= (127.4)10
 BROJNI SISTEMI
(5)
Binarni brojni sistem

N  br  2r  br 1  2r 1  ...  b1  21  b0  20  b1  2 1  ...  b p  2  p

Cifre = {0, 1}

(11010.11)2 = 1 x 24 + 1 x 23 + 0 x 22 + 1 x 21 +
+ 0 x 20 + 1 x 2-1 + 1 x 2-2
= (26.75)10
 BROJNI SISTEMI
(6)

Oktalni brojni sistem

N  or  8r  or 1  8r 1  ...  o1  81  o0  80  o1  81  ...  o p  8 p

Cifre = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}

(127.4)8 = 1 x 82 + 2 x 81 + 7 x 80 + 4 x 8-1 = (87.5)10

 BROJNI SISTEMI
(7)

Heksadecimalni brojni sistem

N  hr 16r  hr 1 16r 1  ...  h1 161  h0 160  h1 161  ...  h p 16 p

Cifre = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F}

(B65F)16 = 11 x 163 + 6 x 162 + 5 x 161 + 15 x 160 = (46,687)10

 BROJNI SISTEMI
(8)
x
He e
D0
c n
Bi 0000
0
1 1 0001
2 2 0010
3 3 0011
4 4 0100
5 5 0101
6 6 0110
7 7 0111
8 8 1000
9 9 1001
A 10 1010
B 11 1011
C 12 1100
D 13 1101
E 14 1110
F 15 1111
 KONVERZIJA BROJEVA
BIN, OCT, HEX ―› DEC

Sumiraju se elementarni proizvodi cifara i njihovih

težinskih koeficijenata:
 (11010)2 ( ? )10
N = 10
= (16)10 + (8)10 + 0 + (2)10 + 0
= (26)10

 (627)8  ( ? )10
N = 6
= (384)10 + (16)10 + (7)10
= (407)10
 KONVERZIJA BROJEVA
DEC ―› BIN, OCT, HEX

Decimalni broj manji od jedinice konvertuje se u broj

drugog brojnog sistema metodom sukcesivnih množenja:

(0.479)10 = (0.3651…)8 (0.479)10 =(0.0111…)2

MSD 3.832 0.479  8 MSD 0.9580 0.479  2

6.656 0.832  8 1.9160 0.9580
2
5.248 0.656  8 1.8320 0.9160  2
LSD 1.984 0.248  8 LSD 1.6640 0.8320  2
 KONVERZIJA BROJEVA
DEC ―› BIN, OCT, HEX
Ceo decimalni broj se konvertuje u broj drugog
brojnog sistema metodom sukcesivnih deljenja:

(315)10 = (473)8 (315)10 = (13B)16

8 315 3 LSD 16 315 B LSD

8 39 7 16 19 3
8 4 4 MSD 16 1 1 MSD
0 0
 KONVERZIJA BROJEVA
DEC ―› X
Kombinovani heksadecimalni broj se konvertuje u broj
drugog brojnog sistema metodom sukcesivnih deljenja i
množenja:
N10 = (17.666…)10 N11 = (?.?)11

.
11 17 6 7.326 0.666  11
11 1 1 3.586 0.326  11
0 6.446 0.586  11

N11 = (16.736 …)11

KONVERZIJA BROJEVA
BIN ‹―› HEX, OCT
Grupišu se po tri (četiri) binarne cifre, levo i desno,
počev od decimalne tačke

(001 010 111. 100)2 = (127.4)8

grupe po 3 cifre

(1011 0110 0101 1111)2 = (B65F)16

grupe po 4 cifre
PITANJA