OSNOVI RAČUNARSKE

TEHNIKE

Univerzitet NOVI PAZAR

2009./2010.

Dr. Ivan ĐOKIĆ

OSNOVI RAČUNARSKE TEHNIKE

LEKCIJA 4: Binarni brojni sistem

 BINARNI BROJEVI

• Oznake za dužinu binarnog podatka u računarskom

sistemu
1 bit = 0 ili 1 (najmanji podatak)
1 nibble = 4 bit-a = jedna tetrada
1 byte = 8 bit-a = dve HEX cifre
1 word = 16 bit-a, 32 bit-a, ... 60 bit-a,
• U zapisu binarnog broja prvi sleva je bit najveće
težine, a prvi zdesna bit najmanje težine

Most List
Significant Significant
MSB LSB
LSB
Bit Bit
 ZAŠTO SE U RAČUNARIMA KORISTI
BINARNI BROJNI SISTEM ?

◊ Lako se pamte brojevi u bistabilnim elementima

◊ Pouzdano se prenose žicama u prisustvu šuma
◊ Direktna realizacija aritmetičkih i logičkih funkcija

0 1 0

3.3V
2.8V

0.5V
0.0V
 BIT I BAJT

 Bit (Bit)
 Binarna cifra
Mikročip OFF ON
 0 ili 1
Prekidač 0 1
 Bajt (Byte)
 Osam bita
 ASCII kod
 Svaki bajt predstavlja slovo, broj
ili specijalni karakter

=4
0 0 1 1 0 1 0 0
=A
0 1 0 0 0 0 0 1
 BINARNI BROJEVI

8 - bitni binarni broj je jednobajtni podatak

28 = 256 različitih podataka (brojeva)

N  b7b6b5b4b3b2b1b0

N  10  b7  2  b6  2  ...  b1  2  b0  2
7 6 1 0
 BINARNI BROJEVI

◊ Procesor ne razlikuje označen i neoznačen

podatak;

◊ Programer odlučuje:

• da li se koristi označen ili neoznačen binarni

podatak
• koje će aritmetičke operacije da primeni nad
binarnim podacima
• koje će kontrolne bite da koristi za tumačenje
rezultata aritmetičke operacije
 BINARNI BROJEVI

Posle svake aritmetičke operacije u ALU procesor

postavlja ili briše kontrolne bite u registru stanja
(zastavice, flag-ovi) čija vrednost može da bude 1 ili 0

C (Carry) = 1 označava da postoji prenos bita najveće težine

N (Negative) = 1 označava je rezulatat negativan broj kada
su podaci označeni brojevi
V (oVerflow) = 1 signalizira da je rezultat van opsega (-128
do +127) ako su ulazni podaci označeni
brojevi
Z (Zero) = 1 signalizira da je rezultat aritmetičke operacije 0
 OSNOVNE ARITMETIČKE
OPERACIJE

Osnovna aritmetička operacija u računarskim

sistemima je sabiranje
Pravila binarnog sabiranja:
0+0=0 1+0=1
0 + 1 = 1 1 + 1 = 10 1 = prenos (carry)
1 + 1 + 1 = 11 1 = prenos (carry)
Oduzimanje se svodi na sabiranje:
X – Y = X + (- Y)
pri čemu je (- Y) kodovana negativna
vrednost
 PREDSTAVLJANJE
NEGATIVNIH BROJEVA

Negativni brojevi mogu da se koduju

primenom
◊ Direktnog koda
◊ Komplementa

Direktan kod

MSB sadrži bit znaka, a ostali biti daju

apsolutnu vrednost
MSB = 1 broj je negativan
MSB = 0 broj je pozitivan
 PREDSTAVLJANJE
NEGATIVNIH BROJEVA

Komplement jedinice (prvi komplement)

Invertovanjem svake cifre polaznog
binarnog broja
0 1 1 0

Komplement dvojke (drugi komplement)

Uvećavanjem vrednosti prvog
komplementa za 1
PRIMER: 16-bitni binarni broj
PRIMER: Sabiranje pozitivnog i
negativnog broja
(negativan broj – direktan kod)

9   9   0
 PRIMER: Sabiranje pozitivnog i
negativnog broja
(negativan broj – prvi komplement)

9   9   0
 PRIMER: Sabiranje pozitivnog i
negativnog broja
(negativan broj – drugi komplement)

9   9   0
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA
• Svaka binarna cifra
N  br br 1...b1b0 .b1...b p
u zapisu
ima svoje određeno mesto u mašinskoj reči: razred
• Broj je sa nepokretnom decimalnom tačkom ako je
jednom određen položaj decimalne tačke u odnosu na
razrede isti za sve brojeve u mašinskom jeziku

• Informaciju o položaju decimalne tačke čuva

programer
• Položaj decimalne tačke se ne upisuje u memoriju
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

• Format zapisa je dužina binarnog zapisa (broj bita) i

položaj decimalne tačke
• Formatom je određen broj cifara ispred i iza decimalne

tačke
- Broj cifara ispred decimalne tačke definiše opseg
brojeva koji mogu da se predstave tim formatom
- Broj cifara iza decimalne tačke definiše tačnost sa
kojom se prikazuju brojevi
• Dužina zapisa je fiksna i određena hardverom
računara
• Programer pravi kompromis između tačnosti i
opsega
•
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA
Neoznačeni brojevi
sa nepokretnom decimalnom
tačkom
QN  R.R
N - R = broj cifara ispred decimalne tačke
R = broj cifara iza decimalne tačke
N = ukupan broj bita (dužina zapisa)

R = N zapis je normalizovan
(0  broj < 1)
R = 0 zapis je celobrojan
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA
Označeni brojevi
sa nepokretnom decimalnom
tačkom S
QN  R.R
N - R = broj cifara ispred decimalne tačke
R = broj cifara iza decimalne tačke
N = ukupan broj bita (dužina zapisa)

R = N zapis je normalizovan
(0  broj < 1)
R = 0 zapis je celobrojan
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

Decimalna vrednost osmobitnog zapisa

neoznačenog broja u formatu Q 8 R .R

N 10  2 R   b7 128  b6  64  ...  b1  b0 

Decimalna vrednost osmobitnog zapisa

označenog broja u formatu Q8S R. R

N  10  2 R   b7 128  b6  64  ...  b1  b0 

Mogu da se sabiraju ili oduzimaju samo brojevi u

istom formatu
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

Istom binarnom zapisu u zavisnosti od formata mogu

da odgovaraju različite decimalne brojne vrednosti:

11 10  Q8.0

00001011 2  5.5 10  Q7.1

2.75 10  Q6.2

 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

Ista decimalna brojna vrednost može da ima više

različitih binarnih zapisa:

00001011 2  Q7.1
5.5 10  00010110 2  Q6.2
00101100 2  Q5.3
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

Promena formata se svodi na množenje ili

N
deljenje binarne vrednosti sa 2

Pomeranje (šiftovanje) decimalne tačke za

N
N mesta ulevo je deljenje sa 2

Pomeranje (šiftovanje) decimalne Ntačke za

N mesta udesno je množenje sa 2
 FORMAT ZAPISA BINARNIH
BROJEVA

Tipično predstavljanje podataka u računarima

(dužina podatka je 1÷8 bajta)
PITANJA