OSNOVI RAČUNARSKE

TEHNIKE

Univerzitet NOVI PAZAR

2009./2010.

Dr. Ivan ĐOKIĆ

OSNOVI RAČUNARSKE TEHNIKE

LEKCIJA 5: Aritmetičke operacije

 BROJEVI SA NEPOKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM

z x n ... x 0 z x n ... x 0 POLUREČNI BROJ

z x2n1 x0 JEDNOREČNI BROJ

z x0 DVOREČNI
BROJ

REČ VEĆE TEŽINE REČ MANJE TEŽINE

 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM

xb  a
x  xm  S xe
ili x  xm  S
0  xm  1 MANTISA BROJA X

S OSNOVA KARAKTERISTIKE

xe EKSPONENT KARAKTERISTIKE

xb EKSPONENT SA VIŠKOM a
a VIŠAK EKSPONENTA
NORMALIZACIJA MANTISE

x  xm  S xe
  xm  S   S xe 1
  xm  S   S xe 1

primer : x    1101.0101 2
x   0.11010101 2  2 4
x   0.011010101 2  25
x   0.0011010101 2  26
 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
STANDARDNA TAČNOST
Za čuvanje označenog numeričkog
podatka koriste se 32 bita (4 bajta ):
1 bit (MSB) = znak broja
7 bita = eksponent
24 bita = mantisa
1 bit 7 bita 24 bita

Z Eksponent xb Mantisa xm
 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
STANDARDNA TAČNOST
znak : 0   1  
eksponent :  64  xe  63
eksponent sa viškom : 0  xb  127
višak eksponenta : a  64
1 bit 7 bita 24 bita

Z Eksponent xb Mantisa xm
 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
PROŠIRENA TAČNOST
Za čuvanje označenog numeričkog
podatka koriste se 64 bita (8 bajtova ):
1 bit (MSB) = znak broja
11 bita = eksponent
52 bita = mantisa
1 bit 11 bita 52 bita

Z Eksponent xb Mantisa xm
BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
- primer -
primer :

x   101101.101 2 fp : m  10, e  5, b  0
x    0.101101101 2  26
xm    0.101101101 2
  0.101101101 2
xe   6  10
  00110  2

x   0, 00110,1011011010 
 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
- sabiranje/oduzimanje -
1. Odrediti broj sa manjim eksponentom i pomeriti njegovu
mantisu udesno (za heksadecimalno normalizovane brojeve
korak je 4 bita). Broj koraka jednak je razlici eksponenata
brojeva.

2. Postaviti eksponent rezultata tako da je jednak većem

eksponentu.

3. Izvršiti sabiranje – oduzimanje mantisa i odrediti znak

rezultata.

4. Normalizovati rezultat (ako je potrebno), koristiti 24 bita

kao mantisu.
 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
- množenje -

1. Sabrati eksponente (oduzeti a ako su eksponenti sa

viškom).

2. Pomnožiti mantise i odrediti znak rezultata.

3. Normalizovati rezultat (ako je potrebno), koristiti 24

bita kao mantisu.

 BROJEVI SA POKRETNOM
DECIMALNOM TAČKOM
- deljenje -

1. Oduzeti eksponente (dodati a ako su

eksponenti sa viškom).

2. Podeliti mantise i odrediti znak rezultata.

3. Normalizovati rezultat (ako je potrebno),

koristiti 24 bita kao mantisu.
 OPSEG BROJEVA

Prekoračenje i podkoračenje se automatski detektuje u

računaru ( V flag ) i najčešće se prekida izvršenje
programa

Kao posledica zaokruživanja pri izvršavanju aritmetičkih

operacija u rezultatu može da se javi:

prekoračenje (overflow) - broj je veći od najvećeg

dozvoljenog broja
potkoračenje (underflow) - broj je manji od najmanjeg
dozvoljenog broja
 OPSEG BROJEVA

NAJVEĆI NAJMANJI
NEGATIVAN POZITIVAN
BROJ BROJ
0
PREKORAČENJE PREKORAČENJE
NEGATIVNI BROJEVI POZITIVNI BROJEVI

NAJMANJI PODKORAČENJE NAJVEĆI

NEGATIVAN POZITIVAN
BROJ BROJ
 Binarno kodirani
decimalni brojevi (BCD)

• Omogućava se tačno prikazivanje racionalnih

dekadnih brojeva
Nema greške usled zaokruživanja razlomljenog
dela jer se svaka cifra koduje posebno
• Najčešće se koriste:
KOD “8421”
KOD “više 3”
• Svaka decimalna cifra se zamenjuje ekvivalentom od
četiri binarne cifre
 Binarno kodirani
decimalni brojevi (BCD)

DEKADNA
CIFRA KOD“8421” KOD “više 3”

0 0000 0011
1 0001 0100
2 0010 0101
3 0011 0110
4 0100 0111
5 0101 1000
6 0110 1001
7 0111 1010
8 1000 1011
9 1001 1100
 Binarno kodirani
decimalni brojevi (BCD)

• BCD cifre koriste samo 10 od 16 mogućih

kombinacija sa 4 bita
Manja je efikasnost iskorišćenja memorije
• Sabiranje ne može da se izvrši direktnom
primenom pravila binarne aritmetike
- Neophodna je hardverska ili softverska
korekcija
- Sporija je obrada od binarne aritmetike
• Programer vodi računa o pravilnoj interpretaciji
kodiranih brojeva
 Koraci sabiranja
u kodu “8421”
Prvi korak:
BCD brojevi se sabiraju bit po bit prema pravilima
binarne aritmetike
Drugi korak se po potrebi ponavlja više puta sve dok cifre
rezultata ne budu u dozvoljenom opsegu:
Ako nema prenosa u sledeću tetradu i ako je broj
< 10102 nema korekcije
Ako je broj  10102 i nema prenosa u sledeću tetradu,
tetradi se dodaje 6  0110  .
10 2

Ako postoji prenos u sledeću tetradu, tetradi se

dodaje 6  0110 
10 2

Korekcija zbog prenosa u sledeću tetradu vrši se

samo jednom, kada se prvi put izvrši drugi korak!
 Koraci sabiranja
u kodu “8421” - primer

2875 = 0010 1000 0111 0101

6943 = 0110 1001 0100 0011 +
1001 0001 1011 1000

1001 0001 1011 1000

0000 0110 0110 0000 +
1001 1000 0001 1000

9 8 1 8
 Koraci sabiranja u kodu
“više 3”

Prvi korak:
BCD brojevi se sabiraju bit po bit prema
pravilima binarne aritmetike

Drugi korak se izvršava samo jednom:

Ako nema prenosa u sledeću tetradu od te tetrade
se oduzima 310 (tetrada se sabira sa 11012 )
Ako postoji prenos u sledeću tetradu, tetradi se
00112 )
dodaje 310 (0011
Kada se vrši korekcija zanemaruje se prenos u
sledeću tetradu!
Koraci sabiranja u kodu
“više 3” – primer -

2875 = 0101 1011 1010 1000

6943 = 1001 1100 0111 0110 +
1111 1000 0001 1110

1111 1000 0001 1110

1101 0011 0011 1101 +
1100 1011 0100 1011

9 8 1 8
 KODIRANJE NENUMERIČKIH
PODATAKA

ASCII - American Standard EBCDIC – Extended Binary

Code for Information Coded Decimal Interchange
Interchange Code
• 7 - bitni kod • 8 - bitni kod
• Skoro svi • Razvijen od strane
mikroračunari koriste IBM-a
ovaj kod za prikaz •Koriste ga samo IBM
slova i simbola veliki računari i neki
• IBM-PC kompatibilni IBM kompatibilni
računari koriste 8- računari
bitnu ASCII verziju
ASCII kod - OSNOVNI
ASCII kod - PROŠIRENI
OSNOVNI TIPOVI INFORMACIJA
U RAČUNARSKIM SISTEMIMA

INFORMACIJE

PODACI INSTRUKCIJE

NENUMERČKI
BROJEVI
PODACI

FIKSNI POKRETNI
ZAREZ ZAREZ

BCD BINARNI BCD BINARNI

BROJEVI BROJEVI BROJEVI BROJEVI
PITANJA