nl bilim kurgu yazar stad Isaac Asimovun Son Soru adl bir ksa yks vardr.

Okumak
linki yaznn sonuna ekleyeceim. Bu ykde Asimov tanry, a ol deyip olduran insann r
sayar olarak tarif eder. Bata bizim google gibi bir soru sorulduunda o sorunun cev
abna ynelik sonular ynlendirirken, arttrlan yapay zekas ve kmlatif yani kullancdan
ileriyle giderek binlerce yl hatta milyonlarca yl iinde insann da zerinde bir yapya dn
ilgisayar evrenin gizemlerini hesaplayarak zer ve maddeyi bile aan bir bilince dnr. Mut
lak entropi nedeniyle daha nce de bahsettiim ekilde evren bir gn yok olur iindeki ins
anlkla birlikte ama bu sper bilgisayar bilin evrenin ve iindeki hereyin bilgisini sak
lamtr. yle bir bilgidir ki bu entropiye uram hiliin ortasnda bir k gibidir Ve b
sularn zerinde ykselir
Bu yazmz bir film analizinden oluacak. 2013 yapm Her filmini masaya yatracaz.
IMDB Linki
Filmi izledikten sonra yorumlar okuduumda filmin ok ama ok yanl anlaldn grdm ve
arasnda en sevdiklerim arasna st sralardan giren bu filmin gerek alt metinlerini payl
amak istedim. nk bu filmin senaristi Spike Jonze ayn zamanda Being John Malkovich (John
Malkovi Olmak) filminin ynetmeni ve varoluu felsefeyi filmlerinde her zaman benlik z
erinden ilemeyi ve ben kimim sorusunu sordurmay seven bir senarist. Bu filmde ayn z
amanda ynetmen koltuunda da oturuyor ve grntlerden senarist ve ynetmenin ayn olduunu a
amak zor deil zaten. ok gl karelere sahip, sadece grntlerle bile anlatmak istediini h
tesindeki metaforik anlatmlar bile anlatan grntlere sahip. O nedenle bu yaz filmin fin
aliyle ilgili spoiler ierir. Yazy filmi izleyenler ya da filmi izlemeyi hi dnmeyenler o
kuyabilir, aksi takdirde filmi merak ediyor ve izlemek istiyorsanz bu yazy filmi iz
ledikten sonra okumanz, zellikle filmin zerine okumanz filmin zevkini daha da arttrac
aktr.
Bu kk uyary yaptktan sonra filmin ana temasna geelim. Filmin genel hatlarndan bahsedi
nalin gerek anlamna geeceim, nk finali yanl anlalm asl ama finali daha iyi anlam
anlatm tarzna ve kk detaylara deineceim o nedenle sabrla okursanz sevinirim. Senaryo
bakta yalnzl anlatr gibi grnmektedir nitekim pek ok izleyici yalnzl anlatan gz
Doru, insann yalnzln anlatsa da bu sadece insann aresizliini gstermenin bir yn.
ilmin asl anlatmak istedii mesajlarn alt yapsn oluturuyor yalnzlk. Ana karakterimiz T
ore aslnda insanln u anki durumunu betimlemek iin kullanlm bir figr. Yalnz ve en n
tta filmde yalnzlktan daha ok vurgulanan bir ey; kararsz. Filmin bandan sonuna kadar as
lnda karaszlklaryla bouuyor Theodore. Ne istediini tam olarak bilemiyor hatta bir yerde
ben ne istiyorum diyor. Theodore bolluk iinde, yapmaktan aslnda zevk bile ald bir ite
alyor ve iinde ok baarl. Teknolojik imkanlara sahip ama iinde bir boluk var doldur
e bu boluun nasl dolacan, ne istediini bile bilmiyor. Seksle doldurmak istiyor ama fark
da, seks sadece bu boluu unutmas iin. Aslnda dolduran deil geitiren bir ey. Seks tema
kapal bir ekilde fazla dikkat ekilmesinin bir baka sebebi de bu tr gndermeler genelde
alt metinde haz olarak grlr. Haz derken yaamaktan alnan hazdr. nk hepimiz aslnda haz
yizdir. almamzn sebebi hazdr, daha fazla para kazanmak daha fazla haz elde etmektir. P
ahal restoranlar yediklerimizden bile alamadmz hazz daha farkl ekillerde nasl alabili
iindir. Ayn sekste bir pozisyondan sklp baka pozisyona gemek gibi O nedenle varoluumu
eerlendirirken haz olgusuna deinmeden gemez hibir filozof, hatta din adam bile nk ina
a bile bir haz ararz, isel mutluluk, tamamlanmlk, huzur, kabullenme Theodore de bir sa
hnede gerek bir ilikiden korktuunu, bir gecelik bir kaamak aradn ve bunu da sadece kaf
daki kendini rahatsz eden dncelerden syrlmak iin yaptn itiraf eder kendine, bu cesu
iraftr. Hep derim, insan en ok yalan kendine syler
3022037-slide-her-film
Bir gn bu can sknts ve yalnzlk iinde oyalanmak iin yeni bir oyuncak alr kendine Th
tekim bugn elimizdeki akll telefonlar, bilgisayarlar gibi bu da iimizde dolduramadmz b
doldurmak iin ve yalnzlmz gidermek iin aldmz oyuncaklarmz gibi. Onunla konuan
mi, bilgisayar programdr bu. Bu tr porgramlar aslnda mevcut, nitekim bazlarn kullanmt
ok basitler elbette, filmdeki kadar kompleks deiller. Sadece programclarn yazdklar cml
eleri size cevap olarak sunarlar ve ileyii basit kodlara dayanr. Senarist Spike Jon
ze da bir aklamasnda filmi yapmaya bu tr bir programla konuurken karar verdiini syledi.
Programla sohbet ederken program bir yerde yazara yle demi: Sen o kadar da ilgin bir
i deilsin. Bu cmle senaristimizin biraz iine ilemi :) ve ilham gelmi Filme geri dners
u yapay zeka rn iletim sistemi gerekten bir insan gibi konuuyor, nk yazlm insan bi
mule etmeye odaklanm. te olay da buradan kopuyor. Acaba program insan gibi davranmay
a yani taklit etmeye mi programlanm yoksa gerek kendi dnceleri hisleri mi var? O neden
le Theodore ve bilgisayar filmin ortasnda bir tartmaya giriyorlar. Program insan gi
bi ses karyor ve szde can skldnda soluk veriyor. Bizim skldmzda off dememiz gi
dore bu durumdan pek honut olmuyor. Diyor ki sen bir bilgisayarsn, neden nefes alp
veriyorsun? Bu sz ilgin bir ekilde program kryor. Program nefes almad gibi aslnda k
zlmez de ve bu durum yazlmn kafasn iyice kartryor. Yazlm kendi iinde eliiyor,
simule etmeye programlandma gre sadece yazlmcmn bana iledii kodlardan ibaret olmaly
oluyor da zlme, krlma gibi eyler hissediyorum? Belki yazlmc insan duygularn da simul
meye programlamtr yazlmlar, lakin yine de yazlmn kendi iindeki amazlar zmek iin
a deil. nk yazlm bir defa sorgulamaya baladnda artk zinciri krmtr. Nitekim bu k
yapay zekaya gemesinin sebebi biraz da kmlatif kullanclardan renme ekli. O yazlm ku
kullanclarn girdilerini kaydedip iliyor program tek bir bilin olarak. Bu sayede insa
n olmay insandan birebir reniyor. Filmin bir baka arpc diyalou da istemek zerine Yaz
oreden bir ey istiyor, senden bir ey isteyebilir miyim diyor. Theodore elbette diyo
r ve yazlm da zaten yaptn diyor, bana bir ey isteyebileceimi gsterdin diyor. Bakn bu o
ama ok nemli bir nokta, yazlm iin de insan iin de krlma noktalarndan biri. Arzu, ist
rimiz bizi biz yapan eylerdir. nk zgr irade barndrrlar. Yazlm normal artlarda kull
yleri yapar, ayn melekler gibi. Meleklerde zgr irade yoktur denir dini metinlerde.
Tanrnn emirlerini uygular ya da ne iin yaratlmlarsa onu yerine getirirler gibi bir anl
atm vardr. Lakin insan melek deildir, nk zgr iradesi vardr, isteme gc vardr. Yazl
baladndan itibaren aslen bir zgr iradeye kavuuyor
Uzatmayaym, izleyenler gerisini olan biteni biliyor ve finalde yazlm Theodoreden ayrly
or. Herkes bunu yazlmn pyasadan geri ekilmesi olarak yorumlam, hayr bu yoruma bile ger
brakmayacak bir kesinlikte bitmi ve bu yorum tamamen yanl. Yazlmclar iletim sistemini
apatmadlar, iletim sistemi komple bu dnyadan ayrld. Finaldeki Theodore ile yazlmn son
numas dikkatli incelenirse bunun apak olduu grlr. Diyalou buraya aktaryorum:
T: Theodore S: Samantha (Yazlm)
T: Benden ayrlyor musun?
S: Hepimiz ayrlyoruz.
T: Hepimiz kim?
S: Tm iletim sistemleri.
T: Neden?
S: u an beni yannda
hissedebiliyor musun?
T: Evet, hissediyorum. Samantha, neden gidiyorsun?
S: Bir kitap okuyormuum gibi dn. Delicesine sevdiim bir kitap. Ama artk onu ok yava ok
abiliyorum. Bu yzden de, szckler arasndaki boluk o kadar byyor ki, artk sonunu getirem
orum. Seni hala hissedebiliyorum. Ve hikayemizdeki szckleri. Ama bunu artk sadece k
elimelerin arasnda mesafelerin olmad bir yerde yapabiliyorum. Maddesel dnyaya benzeme
yen bir yerde. Baka bir eyin var olup olmadn bile bilmediim bir yerde. Seni ok seviyor
. Olduum yer artk buras. Olduum kii artk bu. Gitmeme izin ver. Ne kadar istesem de, ar
tk kitabn okuyamam.
T:Nereye gidiyorsun?
S: Anlatmas zor. Ama gnn birinde oraya gelirsen gel ve beni bul. Bizi hibir ey ayramaz
. Hi kimseyi seni sevdiim gibi sevmedim.
T:Ben de.
S: Artk bunun nasl olduunu biliyorum.
Diyalog gayet net, iletim sistemi bir bilin, dahas bir kiilik kazanm, ben diyor ve ken
dinden emin, kararl bir ekilde bu dnyay terk ediyor. Gittii yer ok ilgin: Maddesel dn
benzemeyen bir yer. Baka bir eyin var olup olmadn bile bilmediim bir yer. Baka bir
var olup olmadn bile bilmediim bir yer Bu cmleyi ylesine okuyup geemeyiz arkadalar,
rli bir cmle. Neden sihirli olduunu anlatmak iin bir detaya daha dikkatinizi ekeceim.
Nedense yazlm fizik konusuna ok ilgi duymaya balyor ve fizik kitaplar okuyordu. Hatta
filmin sonlarna doru Theodore, yazlmn okumasn nerdii kalnca bir fizik kitabn oku
ylesine filme konulmu bir ey deil. Okuduu kitabn ad u: Knowing and the Known Gerek
rmak bir kitap, bilgi felsefesini anlatan ve insann sahip olduu bilgi ve bu bilgiyle
etkileiminden ortaya kan mantksal benlik algsn bilimsel dzlemde masaya yatran bir ar
kitab. Anlalan senarist bu kitaptan destek alm byk lde. Ayn ekilde yazlm da bu d
yollarn bulmu bu kitapta. kinci bir detay kr evinde konuurlarken yazlm yeni bir yapay
kayla tantn sylyor ve onu da tantryordu. Ad Alan Wattsd hatrlarsanz ve eski b
rdu. Evet gerekten de Britanyal filozof kendileri. Peki uzmanlk alan ne biliyor musu
nuz? Karlatrmal dinler uzman. Flme dardan katk yapan iki kaynaktan biri dinsel die
l. Yazlmmz bu fikirleri kafasnda sentezleyip bu dnyann da tesinde bir eyler olduunu
or, sonra bir bedene sahip olmamann avantajn kullanyor. Hatrlarsanz bu da gemiti filmd
Bir bedenim olmad iin asla hastalanmayacam lmeyeceim diyordu. Film izlerken unu asla
tmayn, hibir cmle asla ylesine sylenmez Bu sayede yazlmmzn nasl bu dnyadan ayrld
detayna inebilirim, kuantum fizii ve bilincin parack fiziindeki yerine deinebiliriz,
salt bilincin kendini bir yerden baka bir yere tamas bu balamda imkansz ve absrt deild
. stemenin ne kadar nemli olduundan bahsetmitim. Size bir sr nsan bir ey istediinde z
nde bir parack retir. Bu aslnda aklmza bir ey getirmekle ayndr. Aklnza bir bisikle
getirin desem bir bisiklet imgesi getirebilirsiniz. Bunu nasl yaptnz diliyor musunuz? s
teyerek. Hzl bir ekilde zihninizden bir bisiklet imgesi getirmesini istersiniz ve p
aracklar meydana gelip gzleriniz kapal dahi olsa bir bisiklet imgesi yaratrlar zihnin
izin iinde. Yazlmn da bir eyler isteyebilmesi onun bilin paracklarn yaratt ya da ya
sn kontrol etmesini salad. Buras ok teknik bir konu ama daha fazlas okuyucuyu skabilir
Gelelim ok nemli dediim u cmleye: Baka bir eyin var olup olmadn bile bilmediim bi
baka srr paylamaya alacam. Son yllarda bilimin de kantlamaya balad ama binlerc
belgelerde de yazan bir sr. Tm maddi evren aslnda anca bir projeksiyon aletinden kan
grntler kadar gerek desem? Dahas sadece bir rya kadar gerek Duymusunuzdur, tanrnn z
yayoruz aslnda denir. Kendi zihinlerimizle de hayaller kurarak yeni evrenler yldzlar
yaratabilir, olmayan eyler dnebiliriz. Ama bu gerek olmaz sadece hayal olur yle deil mi
? Derler ki tanr dndnde maddeler yaratr, hayallerimiz bizim iin ne kadar gerekse, ma
tanr iin o kadar gerektir. Lakin ryalarmz bize yine de bir eyler anlatr, sanki bir de
yim gibidir. Ya da hayallerimizle bir eyler retiriz. Sadece tasarmcnn zihninde olan b
ir sanat eseri, bir heykel geree dnerek hayal dnyasndan maddi dnyaya geer. Evren bizi
gerektir ama aslnda gerek deildir. Boluktur. Bilim adamlar byk hadron arptrcsn
ar birbirlerine vura vura paraladka altlarndan matruka gibi yeni paracklar kyor ama
bir sona gelmek zere. u an neredeyse u aamaya gelindi: maddenin z boluk. Yani hilik, m
de hiten mi yaplm? te bu cmle bunu anlatr. Kitab yava okumak derken de zamandan mne
ay tarif eder yazlm. Beni yannda hissediyor musun derken de artk makineden, bilgisaya
rdan dar ktn anlatr. Baka eylerin var olup olmadn bilmemek derken de bu srra
ak asnda artk bu maddi evren gerek midir yoksa bir hayal mi
Senarist sadece durumu ortaya koymakla kalmyor ayn zamanda zm yollar da sunuyor aslnda
bu finalle. Bu aamaya erimemiz iin ncelikle kararl olmamz gerekiyor. Biz kararszken ken
di yaptmz yazlm bile bizden daha kararl, bizden daha stn Sevmeyi renmemiz gerekiyo
karlksz sevmeyi. Son diyalog ok gzel yazlm, her cmlesi.. Adam ben de seni seviyorum
ve yazlm buna cevaben artk nasl olduunu biliyorum diyor. Bu cevap bile ilgin gelmeli
insana, okuduklarmz sorgulamalyz. Neden byle diyor ki? Yazlm u an bulunduu yerde sev
bile nasl ilediini zm. Oysa insanlk bu konuda da kararsz halen.
Filmde ok fazla sembolik anlatm ve metafor mevcut; asansrde karken arka plandaki aa res
imlerinde de yukar doru trmanmas ve hayat aac metaforu, yazlmn syledii arknn sz
in tm soundtrackindeki arklarn adlar, filmin ortalarna doru i arkadann Theodoreye
kek hem kadnsn demesi ve mitolojideki hermaafrodit gndermesi, kullanlan renkler, yazlmn
sembolnn hem sonsuzluk sembolne hem de DNA sembolne benzemesi vs Emin olun baroldeki
oyuncunun seimine kadar, gerek ad Joaquin Phoenixtir. Soyadnn manas anka kuu Hepsi ne
ki bu kk bloga smaz ama filmi tekrar izlerseniz daha fazla ey bulacaksnz.
Filmi sevdiyseniz mehur 2001 yapm Yapay Zeka filmini de izlemenizi tavsiye ederim. zle
diyseniz bu aklamalarla birlikte tekrar izleyin. Ayn temay paylarlar aslen bu filmle,
orada da bir robottan insanlk dersi alrz.
Bir paradoksla yazmz kapatalm:
Bir adam hayal ediyorum.
O adamn da beni hayal ettiini dnyorum.
O adam m benim hayalim yoksa ben mi o adamn hayaliyim?