1

DEPREM BLGELERNDE YAPILACAK BNALAR HAKKINDA YNETMELK

Bayndrlk ve skan Bakanlndan:
Resmi Gazete Tarih ve Says: 6.3.2007/26454

Ama ve kapsam
MADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin amac; 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayl Umumi Hayata
Messir Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanunun 2 nci
maddesine gre tespit ve ilan olunan deprem blgelerinde yeniden yaplacak, deitirilecek,
bytlecek resmi ve zel tm binalarn ve bina tr yaplarn tamamnn veya blmlerinin
depreme dayankl tasarm ve yapm ile mevcut binalarn deprem ncesi veya sonrasnda
performanslarnn deerlendirilmesi ve glendirilmesi iin gerekli kurallar ve minimum koullar
belirlemektir.
Dayanak
MADDE 2 (1) Bu Ynetmelik, 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayl Umumi Hayata Messir
Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanunun 3 nc maddesinin
birinci fkrasna dayanlarak hazrlanmtr.
Uygulanacak esaslar
MADDE 3 (1) Deprem blgelerinde yaplacak binalar hakknda bu Ynetmeliin
ekinde yer alan esaslar uygulanr.
Yrrlkten kaldrlan ynetmelik
MADDE 4 (1) 6/3/2006 tarihli ve 26100 sayl Resm Gazetede yaymlanan Deprem
Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik yrrlkten kaldrlmtr.
Yrrlk
MADDE 5 (1) Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.
Yrtme
MADDE 6 (1) Bu Ynetmelik hkmlerini Bayndrlk ve skan Bakan yrtr.



Ynetmeliin Yaymland Resm Gazetenin
Tarihi Says
06/03/2007 26454
Ynetmelikte Deiiklik Yapan Ynetmeliklerin Yaymland Resm Gazetelerin
Tarihi Says
1. 03/05/2007 26511
2.






EK

DEPREM BLGELERNDE YAPILACAK BNALAR
HAKKINDA ESASLAR

BLM 1 GENEL HKMLER

1.1. KAPSAM

1.1.1 Bu Ynetmelik hkmleri, deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar ile daha nce
yaplm mevcut binalara uygulanr.

1.1.2 Kullanm amac ve/veya tayc sistemi deitirilecek, deprem ncesi veya sonrasnda
performans deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut binalar iin uygulanacak hkmler
Blm 7de verilmitir.

1.1.3 Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklm ve ngerilmeli veya
ngerilmesiz prefabrike), elik ve yma binalar ile bina tr yaplar iin geerlidir.
2

1.1.4 Ahap bina ve bina tr yaplara uygulanacak minimum koul ve kurallar, ilgili
ynetmelik hkmleri yrrle konuluncaya dek, Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan
saptanacak ve projeleri bu esaslara gre dzenlenecektir.

1.1.5 Binalar ve bina tr yaplar dnda, tasarmnn bu ynetmelik hkmlerine gre
yaplmasna izin verilen bina tr olmayan dier yaplar, Blm 2de, 2.12 ile tanmlanan
yaplarla snrldr. Bu balamda; kprler, barajlar, ky ve liman yaplar, tneller, boru hatlar,
enerji nakil hatlar, nkleer santrallar, doal gaz depolama tesisleri gibi yaplar, tamam yer
altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik esaslarna gre projelendirilen
dier yaplar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.

1.1.6 Bina tayc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, bina tayc sistemi ile
temelleri arasnda zel sistem ve gerelerle donatlan veya dier aktif ve pasif kontrol
sistemlerini ieren binalar, bu Ynetmeliin kapsam dndadr.

1.1.7 Bu Ynetmeliin kapsam dndaki yaplara uygulanacak koul ve kurallar, kendi zel
ynetmelikleri yaplncaya dek, ilgili Bakanlklar tarafndan ada uluslararas standartlar
gznnde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara gre dzenlenecektir.

1.2. GENEL LKELER

1.2.1 Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn ana ilkesi;
hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem elemanlarnn
herhangi bir hasar grmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve yapsal olmayan
elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde kalmas, iddetli depremlerde
ise can gvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal hasar oluumunun snrlanmasdr.
Mevcut binalarn deerlendirmesi ve glendirilmesinde esas alnan performans kriterleri
Blm 7de tanmlanmtr.
3
1.2.2 Bu Ynetmelie gre yeni binalarn tasarmnda esas alnacak tasarm depremi, 1.2.1de
tanmlanan iddetli depreme kar gelmektedir. Blm 2, Tablo 2.3te tanmlanan Bina nem
Katsays I = 1 olan binalar

iin, tasarm depreminin 50 yllk bir sre iinde alma olasl
%10dur. Farkl alma olaslkl depremler, mevcut binalarn deerlendirmesi ve
glendirilmesinde gznne alnmak zere Blm 7de tanmlanmtr.

1.2.3 Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve skan Bakanlnca
hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrle konulan
Trkiye Deprem Blgeleri Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc derece deprem
blgeleridir.

1.2.4 Bu Ynetmelie gre deprem blgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve iilik koullar
bakmndan Trk Standartlarna ve Bayndrlk ve skan Bakanl Genel Teknik artnamesi
kurallarna uygun olacaktr.
4
BLM 2 - DEPREME DAYANIKLI BNALAR N HESAP KURALLARI

2.0. SMGELER

A(T) = Spektral vme Katsays
A
o
= Etkin Yer vmesi Katsays
B
a
= Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda tasarma esas i
kuvvet bykl
B
ax
= Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden oluan i kuvvet bykl
B
ay
= Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, xe dik y
dorultusundaki depremden oluan i kuvvet bykl
B
b
= Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda tasarma esas i
kuvvet bykl
B
bx
= Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden oluan i kuvvet bykl
B
by
= Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, xe dik y
dorultusundaki depremden oluan i kuvvet bykl
B
B
= Mod Birletirme Ynteminde mod katklarnn birletirilmesi ile bulunan
herhangi bir byklk
B
D
= B
B
byklne ait bytlm deer
D
i
= Edeer Deprem Yk Ynteminde burulma dzensizlii olan binalar iin
iinci katta %5 ek dmerkezlie uygulanan bytme katsays
d
fi
= Binann iinci katnda F
fi
fiktif yklerine gre hesaplanan yerdeitirme
d
i
= Binann iinci katnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan
yerdeitirme
F
fi
= Birinci doal titreim periyodunun hesabnda iinci kata etkiyen fiktif yk
F
i
= Edeer Deprem Yk Ynteminde iinci kata etkiyen edeer deprem yk
f
e
= Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik ve elektrik donanmn arlk
merkezine etkiyen edeer deprem yk
g = Yerekimi ivmesi (9.81 m/s
2
)
g
i
= Binann iinci katndaki toplam sabit yk
H
i
= Binann iinci katnn temel stnden itibaren llen ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda iinci katn zemin kat
demesi stnden itibaren llen ykseklii)
H
N
= Binann temel stnden itibaren llen toplam ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi
stnden itibaren llen toplam ykseklik)
H
w
= Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h
i
= Binann iinci katnn kat ykseklii
I = Bina nem Katsays

w
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
M
n
= ninci doal titreim moduna ait modal ktle
M
xn
= Gznne alnan x deprem dorultusunda binann ninci doal titreim
modundaki etkin ktle
M
yn
= Gznne alnan y deprem dorultusunda binann ninci doal titreim
modundaki etkin ktle
m
i
= Binann iinci katnn ktlesi (m
i
= w
i
/ g)
m
ui
= Kat demelerinin rijit diyafram olarak almas durumunda, binann iinci
katnn kaydrlmam ktle merkezinden geen dey eksene gre ktle
eylemsizlik momenti
N = Binann temel stnden itibaren toplam kat says (Bodrum katlarnda rijit
evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi stnden itibaren
toplam kat says)
5
n = Hareketli Yk Katlm Katsays
q
i
= Binann iinci katndaki toplam hareketli yk
R = Tayc Sistem Davran Katsays
R
alt
,R
st
= Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme,
prefabrike veya elik binalarn en st (at) kat olarak kullanlmas
durumunda, sras ile, alttaki katlar ve en st kat iin tanmlanan R katsaylar
R
N
= Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi normal ereveler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
R
YP
= Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perdeler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
R
a
(T) = Deprem Yk Azaltma Katsays
S(T) = Spektrum Katsays
S
ae
(T) = Elastik spektral ivme [m

/s
2
]
S
aR
(T
r
) = rinci doal titreim modu iin azaltlm spektral ivme [m

/s
2
]
T = Bina doal titreim periyodu [s]
T
1
= Binann birinci doal titreim periyodu [s]
T
A
,T
B
= Spektrum Karakteristik Periyotlar [s]
T
m
, T
n
= Binann minci ve ninci doal titreim periyotlar [s]
V
i
= Gznne alnan deprem dorultusunda binann iinci katna etki eden kat
kesme kuvveti
V
t
= Edeer Deprem Yk Ynteminde gznne alnan deprem dorultusunda
binaya etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti)
V
tB
= Mod Birletirme Ynteminde, gznne alnan deprem dorultusunda
modlara ait katklarn birletirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yk
(taban kesme kuvveti)
W = Binann, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan toplam arl
w
e
= Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik veya elektrik donanmn arl
w
i
= Binann iinci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan
arl
Y = Mod Birletirme Ynteminde hesaba katlan yeterli doal titreim modu
says
o = Deprem derzi boluklarnn hesabnda kullanlan katsay
o
S
= Sneklik dzeyi yksek perdelerin tabannda elde edilen kesme kuvvetleri
toplamnn, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetine oran
| = Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanan byklklerin alt snrlarnn
belirlenmesi iin kullanlan katsay
A
i
= Binann iinci katndaki azaltlm greli kat telemesi
(A
i
)
ort
= Binann iinci katndaki ortalama azaltlm greli kat telemesi
AF
N
= Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk

i
= Binann iinci katndaki etkin greli kat telemesi
(
i
)
max
= Binann iinci katndaki maksimum etkin greli kat telemesi
q
bi
= iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
q
ci
= iinci katta tanmlanan Dayanm Dzensizlii Katsays
q
ki
= iinci katta tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays
u
xin
= Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta x ekseni dorultusundaki yatay bileeni
u
yin
= Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta y ekseni dorultusundaki yatay bileeni
u
uin
= Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, ninci mod eklinin
iinci katta dey eksen etrafndaki dnme bileeni
u
i
= iinci katta tanmlanan kinci Mertebe Gsterge Deeri
6
2.1. KAPSAM

2.1.1 1.2.3de tanmlanan deprem blgelerinde yeni yaplacak tm yerinde dkme ve
prefabrike betonarme binalar ile elik binalar ve bina tr yaplarn depreme dayankl olarak
hesaplanmasnda esas alnacak deprem ykleri ve uygulanacak hesap kurallar bu blmde
tanmlanmtr. Yma binalara ilikin kurallar ise Blm 5de verilmitir.

2.1.2 Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna ilikin kurallar Blm
6da verilmitir.

2.1.3 Bina trnde olmayan, ancak bu blmde verilen kurallara gre hesaplanmasna izin
verilen yaplar, 2.12de belirtilenlerle snrldr.

2.1.4

Mevcut binalarn deprem performanslarnn deerlendirilmesi ve glendirilmesi iin
uygulanacak hesap kurallar Blm 7de verilmitir.

2.2. GENEL LKE VE KURALLAR

2.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler

2.2.1.1 Bir btn olarak deprem yklerini tayan bina tayc sisteminde ve ayn zamanda
tayc sistemi oluturan elemanlarn her birinde, deprem yklerinin temel zeminine kadar
srekli bir ekilde ve gvenli olarak aktarlmasn salayacak yeterlikte rijitlik, kararllk ve
dayanm bulunmaldr.

2.2.1.2 Deme sistemleri, deprem kuvvetlerinin tayc sistem elemanlar arasnda gvenle
aktarlmasn salayacak dzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli olmayan
durumlarda, demelerde uygun aktarma elemanlar dzenlenmelidir.

2.2.1.3 Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc sistemin snek
davran ile tketilmesi iin, bu Ynetmelikte Blm 3 ve Blm 4de belirtilen snek tasarm
ilkelerine titizlikle uyulmaldr.

2.2.1.4 2.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan kanlmaldr.
Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmeli ve Tablo 2.1de A1 bal
ile tanmlanan burulma dzensizliine olabildiince yer verilmemelidir. Bu balamda, perde vb
rijit tayc sistem elemanlarnn binann burulma rijitliini arttracak biimde yerletirilmesine
zen gsterilmelidir. Dey dorultuda ise zellikle Tablo 2.1de B1 ve B2 balklar ile
tanmlanan ve herhangi bir katta zayf kat veya yumuak kat durumu oluturan
dzensizliklerden kanlmaldr.

2.2.1.5 Blm 6, Tablo 6.1de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere oturan kolon
ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin tayc sistem hesabna etkileri, uygun
idealletirme yntemleri ile gznne alnmaldr.

2.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar

2.2.2.1 Binalara etkiyen deprem yklerinin belirlenmesi iin, bu blmde aksi belirtilmedike,
2.4te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 2.5te tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsays
esas alnacaktr.
7
2.2.2.2 Bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, deprem yklerinin sadece yatay dzlemde ve
birbirine dik iki eksen dorultusunda etkidikleri varsaylacaktr. Gznne alnan dorultulardaki
depremlerin ortak etkisine ilikin hkmler 2.7.5te verilmitir.

2.2.2.3 Deprem ykleri ile dier yklerin ortak etkisi altnda binann tayc sistem
elemanlarnda oluacak tasarm i kuvvetlerinin tama gc ilkesine gre hesabnda
kullanlacak yk katsaylar, bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, ilgili yap ynetmeliklerinden
alnacaktr.

2.2.2.4 Deprem ykleri ile rzgar yklerinin binaya ayn zamanda etkimedii varsaylacak ve
her bir yap elemannn boyutlandrlmasnda, deprem ya da rzgar etkisi iin hesaplanan
byklklerin elverisiz olan gznne alnacaktr. Ancak, rzgardan oluan byklklerin daha
elverisiz olmas durumunda bile; elemanlarn boyutlandrlmas, detaylandrlmas ve birleim
noktalarnn dzenlenmesinde, bu Ynetmelikte belirtilen koullara uyulmas zorunludur.

2.3. DZENSZ BNALAR

2.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm

Depreme kar davranlarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan
kanlmas gereken dzensiz binalarn tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dey
dorultuda dzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 2.1de, bunlarla ilgili koullar ise
2.3.2de verilmitir.

2.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar

Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik durumlarna ilikin koullar aada belirtilmitir:

2.3.2.1 A1 ve B2 tr dzensizlikler, 2.6da belirtildii zere, deprem hesap ynteminin
seiminde etken olan dzensizliklerdir.

2.3.2.2 A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu binalarda, birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde, kat demelerinin kendi dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini dey tayc
sistem elemanlar arasnda gvenle aktarabildii hesapla dorulanacaktr.

2.3.2.3 B1 tr dzensizliinin bulunduu binalarda, gznne alnan iinci kattaki dolgu
duvar alanlarnn toplam bir st kattakine gre fazla ise, q
ci
nin hesabnda dolgu duvarlar
gznne alnmayacaktr. 0.60

s

(q
ci
)
min
< 0.80 aralnda Tablo 2.5te verilen tayc sistem
davran katsays, 1.25 (q
ci
)
min
deeri ile arplarak her iki deprem dorultusunda da binann
tmne uygulanacaktr. Ancak hibir zaman q
ci
< 0.60 olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn
dayanm ve rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.

2.3.2.4 B3 tr dzensizliin bulunduu binalara ilikin koullar, btn deprem blgelerinde
uygulanmak zere, aada belirtilmitir:

(a) Kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kirilerin veya alttaki kolonlarda oluturulan
guselerin stne veya ucuna oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
8
TABLO 2.1 DZENSZ BNALAR
A PLANDA DZENSZLK DURUMLARI
lgili Maddeler
A1 Burulma Dzensizlii :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, herhangi bir
katta en byk greli kat telemesinin o katta ayn dorultudaki ortalama
greli telemeye orann ifade eden Burulma Dzensizlii Katsays q
bi
nin 1.2den byk olmas durumu (ekil 2.1). [q
bi
= (A
i
)
max
/ (A
i
)
ort
> 1.2]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak, 2.7ye gre yaplacaktr.




2.3.2.1

A2 Deme Sreksizlikleri :
Herhangi bir kattaki demede (ekil 2.2);
I Merdiven ve asansr boluklar dahil, boluk alanlar toplamnn kat
brt alannn 1/3nden fazla olmas durumu,
II Deprem yklerinin dey tayc sistem elemanlarna gvenle
aktarlabilmesini gletiren yerel deme boluklarnn bulunmas
durumu,
III Demenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani azalmalarn olmas
durumu




2.3.2.2

A3 Planda kntlar Bulunmas :
Bina kat planlarnda knt yapan ksmlarn birbirine dik iki dorultudaki
boyutlarnn her ikisinin de, binann o katnn ayn dorultulardaki toplam
plan boyutlarnn %20'sinden daha byk olmas durumu (ekil 2.3).


2.3.2.2
B DEY DORULTUDA DZENSZLK DURUMLARI
lgili Maddeler
B1 Komu Katlar Aras Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat) :
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi
birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alannn, bir st kattaki etkili
kesme alanna oran olarak tanmlanan
Dayanm Dzensizlii Katsays q
ci
nin 0.80den kk olmas durumu.
[q
ci
= (A
e
)
i
/ (A
e
)
i+1
< 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm:
A
e
= A
w
+ A
g
+ 0.15 A
k
(Simgeler iin Bkz. 3.0)




2.3.2.3
B2 Komu Katlar Aras Rijitlik Dzensizlii (Yumuak Kat) :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, herhangi bir
iinci kattaki ortalama greli kat telemesi orannn bir st veya bir alt
kattaki ortalama greli kat telemesi oranna blnmesi ile tanmlanan
Rijitlik Dzensizlii Katsays q
ki
nin 2.0den fazla olmas durumu. [q
ki
=
(A
i
/h
i
)
ort
/ (A
i+1
/h
i+1
)
ort
> 2.0 veya q
ki
= (A
i
/h
i
)
ort
/ (A
i1
/h
i1
)
ort
> 2.0]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak 2.7ye gre yaplacaktr.




2.3.2.1

B3 Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii :
Tayc sistemin dey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz
katlarda kaldrlarak kirilerin veya guseli kolonlarn stne veya ucuna
oturtulmas, ya da st kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulmas
durumu (ekil 2.4).


2.3.2.4


9










ekil 2.1





ekil 2.2
A A
A
b1
A
b

A
b2

A2 tr dzensizlik durumu I
A
b
/

A > 1/3
A
b
: Boluk alanlar toplam
A

: Brt kat alan

A
b
= A
b1
+ A
b2



A2 tr dzensizlik durumu II


Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu II ve III


i +1 inci kat
demesi
Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak almalar durumunda
(A
i
)
ort
= 1/2 |(A
i
)
max
+ (A
i
)
min
|
Burulma dzensizlii katsays :
q
bi
= (A
i
)
max
/ (A
i
)
ort
Burulma dzensizlii durumu : q
bi
> 1.2

i inci kat
demesi
Deprem
dorultusu
(A
i
)
max


(A
i
)
min


10







ekil 2.3





ekil 2.4


(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirie oturmas durumunda, kiriin btn kesitlerinde ve
ayrca gznne alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland dm noktalarna birleen
dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan
tm i kuvvet deerleri %50 orannda arttrlacaktr.

(c) st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirilerin stne aklk
ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
Bkz. 2.3.2.4 (b) Bkz. 2.3.2.4 (a)
Bkz. 2.3.2.4 (d) Bkz. 2.3.2.4 (c)



a
y

L
x
L
x

a
x
a
x
a
x
a
x

a
y

a
y

L
y
L
y
L
y

a
y

a
x

L
x

A3 tr dzensizlik durumu:
a
x
> 0.2 L
x
ve ayn zamanda a
y
> 0.2 L
y

11
2.4. ELASTK DEPREM YKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL
VME KATSAYISI

Deprem yklerinin belirlenmesi iin esas alnacak olan Spektral vme Katsays, A(T),
Denk.(2.1) ile verilmitir. %5 snm oran iin tanmlanan Elastik vme Spektrumunun ordinat
olan Elastik Spektral vme, S
ae
(T), Spektral vme Katsays ile yerekimi ivmesi gnin arpmna
kar gelmektedir.

o
ae
( ) = ( )
( ) = ( )
A T A I S T
S T A T g
(2.1)

2.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays

Denk.(2.1)de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, A
o
, Tablo 2.2de tanmlanmtr.

TABLO 2.2 ETKN YER VMES KATSAYISI (A
o
)
Deprem Blgesi A
o

1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10

2.4.2. Bina nem Katsays

Denk.(2.1)de yer alan Bina nem Katsays, I , Tablo 2.3te tanmlanmtr.

TABLO 2.3 BNA NEM KATSAYISI (I)
Binann Kullanm Amac
veya Tr
Bina nem
Katsays (I)
1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde ieren
binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar
(Hastaneler, dispanserler, salk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve
dier haberleme tesisleri, ulam istasyonlar ve terminalleri,
enerji retim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye
ynetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar)
b) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan maddelerin
bulunduu veya depoland binalar




1.5

2. nsanlarn uzun sreli ve youn olarak bulunduu ve deerli
eyann sakland binalar
a) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri
klalar, cezaevleri, vb.
b) Mzeler


1.4

3. nsanlarn ksa sreli ve youn olarak bulunduu binalar
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb.

1.2
4. Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
(Konutlar, iyerleri, oteller, bina tr endstri yaplar, vb)

1.0
12
2.4.3. Spektrum Katsays

2.4.3.1 Denk.(2.1)de yer alan Spektrum Katsays, S(T), yerel zemin koullarna ve bina
doal periyodu Tye bal olarak Denk.(2.2) ile hesaplanacaktr (ekil 2.5).

A
A
A B
0.8
B
B
( ) = 1 + 1.5 (0 )
( ) = 2.5 ( )
( ) = 2.5 ( )
T
S T T T
T
S T T T T
T
S T T T
T
s s
< s
| |
<
|
\ .
(2.2)
Denk.(2.2)deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, T
A
ve T
B
, Blm 6da Tablo 6.2 ile
tanmlanan Yerel Zemin Snflarna bal olarak Tablo 2.4te verilmitir.

TABLO 2.4 SPEKTRUM KARAKTERSTK PERYOTLARI (T
A
, T
B
)
Tablo 6.2'ye gre
Yerel Zemin Snf
T
A

(saniye)
T
B

(saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90

2.4.3.2 Blm 6da 6.2.1.2 ve 6.2.1.3te belirtilen koullarn yerine getirilmemesi durumunda,
Tablo 2.4te Z4 yerel zemin snf iin tanmlanan spektrum karakteristik periyotlar
kullanlacaktr.

2.4.4. zel Tasarm vme Spektrumlar

Gerekli durumlarda elastik tasarm ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin koullar gznne
alnarak yaplacak zel aratrmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu ekilde belirlenecek ivme
spektrumu ordinatlarna kar gelen spektral ivme katsaylar, tm periyotlar iin, Tablo 2.4teki
ilgili karakteristik periyotlar gznne alnarak Denk. (2.1)den bulunacak deerlerden hibir
zaman daha kk olmayacaktr.






ekil 2.5
T
T
B
T
A

2.5
1.0
S(T) = 2.5 (T
B
/

T )
0.8

S(T)
13
2.5. ELASTK DEPREM YKLERNN AZALTILMASI: DEPREM YK
AZALTMA KATSAYISI

Depremde tayc sistemin kendine zg dorusal elastik olmayan davrann gznne almak
zere, 2.4te verilen spektral ivme katsaysna gre bulunacak elastik deprem ykleri, aada
tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsaysna blnecektir. Deprem Yk Azaltma Katsays,
eitli tayc sistemler iin Tablo 2.5te tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays, Rye
ve doal titreim periyodu, Tye bal olarak Denk.(2.3) ile belirlenecektir.

a A
A
a A
( ) = 1.5 + ( 1.5) (0 )
( ) = ( )
T
R T R T T
T
R T R T T
s s
<
(2.3)

2.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar

2.5.1.1 Tayc Sistem Davran Katsaylar Tablo 2.5te verilen sneklik dzeyi yksek
tayc sistemler ve sneklik dzeyi normal tayc sistemlere ilikin tanmlar ve uyulmas
gerekli koullar, betonarme binalar iin Blm 3te, elik binalar iin ise Blm 4te verilmitir.

2.5.1.2 Tablo 2.5te sneklik dzeyi yksek olarak gznne alnacak tayc sistemlerde,
sneklik dzeyinin her iki yatay deprem dorultusunda da yksek olmas zorunludur. Sneklik
dzeyi bir deprem dorultusunda yksek veya karma, buna dik dier deprem dorultusunda ise
normal olan sistemler, her iki dorultuda da sneklik dzeyi normal sistemler olarak saylacaktr.

2.5.1.3 Sneklik dzeyleri her iki dorultuda ayn olan veya bir dorultuda yksek, dier
dorultuda karma olan sistemlerde, farkl dorultularda birbirinden farkl R katsaylar
kullanlabilir.

2.5.1.4 Perde iermeyen kirisiz demeli betonarme sistemler ile, kolon ve kirileri 3.3, 3.4 ve
3.5te verilen koullardan herhangi birini salamayan dolgulu veya dolgusuz dili ve kaset
demeli betonarme sistemler, sneklik dzeyi normal sistemler olarak gznne alnacaktr.

2.5.1.5 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde;
(a) Aadaki (b) paragraf dnda, tayc sistemi sadece erevelerden oluan binalarda
sneklik dzeyi yksek tayc sistemlerin kullanlmas zorunludur.
(b) Tablo 2.3e gre Bina nem Katsays I = 1.2 ve I = 1.0 olan elik binalarda, H
N
s

16 m
olmak koulu ile, sadece sneklik dzeyi normal erevelerden oluan tayc sistemler
kullanlabilir.
(c) Tablo 2.3e gre Bina nem Katsays I = 1.5 ve I = 1.4 olan tm binalarda sneklik dzeyi
yksek tayc sistemler veya 2.5.4.1de tanmlanan sneklik dzeyi bakmndan karma tayc
sistemler kullanlacaktr.

2.5.1.6 Perde iermeyen sneklik dzeyi normal tayc sistemlere, sadece nc ve
drdnc derece deprem blgelerinde, aadaki koullarla izin verilebilir:
(a) 2.5.1.4te tanmlanan betonarme binalar, H
N
s 13 m olmak koulu ile yaplabilir.
(b) 2.5.1.4te tanmlananlarn dnda, tayc sistemi sadece sneklik dzeyi normal
erevelerden oluan betonarme ve elik binalar, H
N
s

25 m olmak koulu ile yaplabilir.
TABLO 2.5 TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYISI (R)

BNA TAIYICI SSTEM

Sneklik
Dzeyi
Normal
Sistemle
r
Sneklik
Dzeyi
Yksek
Sistemler
(1) YERNDE DKME BETONARME BNALAR



14
(1.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar ...................................................................................
(1.2) Deprem yklerinin tamamnn ba kirili (boluklu)
perdelerle tand binalar....................................................
(1.3) Deprem yklerinin tamamnn boluksuz perdelerle
tand binalar.....................................................................
(1.4) Deprem yklerinin ereveler ile boluksuz ve/veya ba
kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte tand binalar..
4

4

4

4
8

7

6

7
(2) PREFABRKE BETONARME BNALAR
(2.1) Deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tand binalar .........
(2.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki balantlar mafsall olan
kolonlar tarafndan tand tek katl binalar.....
(2.3) Deprem yklerinin tamamnn prefabrike veya yerinde dkme
boluksuz ve/veya ba kirili (boluklu) perdelerle tand, ereve
balantlar mafsall olan prefabrike binalar.. (2.4) Deprem yklerinin,
balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike ereveler ile yerinde dkme boluksuz
ve/veya ba kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte
tand binalar


3








3


7

3


5



6
(3) ELK BNALAR
(3.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar...................................................................................
(3.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki balantlar mafsall olan
kolonlar tarafndan tand tek katl binalar.....
(3.3) Deprem yklerinin tamamnn aprazl perdeler veya
yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu...............................
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu...........................
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................
(3.4) Deprem yklerinin ereveler ile birlikte aprazl elik
perdeler veya yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan
birlikte tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu...............................
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu...........................
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................


5




4

4



5

4


8

4


5
7
6



6
8
7
15
2.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli-ereveli Sistemlere
likin Koullar

Deprem yklerinin sneklik dzeyi yksek boluksuz (ba kirisiz) betonarme perdeler ile
sneklik dzeyi yksek betonarme veya elik ereveler tarafndan birlikte tand binalara
ilikin koullar aada verilmitir:

2.5.2.1 Bu tr sistemlerde, Tablo 2.5te yerinde dkme betonarme ve elik ereve durumu
iin verilen R = 7nin veya prefabrike betonarme ereve durumu iin verilen R = 6nn
kullanlabilmesi iin, boluksuz perdelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen kesme
kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme kuvvetinin
%75inden daha fazla olmayacaktr (o
S
s 0.75).

2.5.2.2 2.5.2.1deki koulun salanamamas durumunda, 0.75 < o
S
s 1.0 aralnda
kullanlacak R katsays, yerinde dkme betonarme ve elik ereve durumu iin R = 10
4

o
S
bants ile, prefabrike betonarme ereve durumu iin ise R = 9 4

o
S
bants ile
belirlenecektir.

2.5.2.3 H
w
/
w
s 2.0 olan perdelerde, yukarda tanmlanan R katsaylarna gre hesaplanan i
kuvvetler, [3 / (1 + H
w
/
w
)] katsays ile arplarak byltlecektir. Ancak bu katsay, 2den
byk alnmayacaktr.

2.5.3. Sneklik Dzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna
likin Koullar

2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal sistemler, btn
deprem blgelerinde ve ayn paragraflarda tanmlanan ykseklik snrlarnn zerinde de
yaplabilir. Ancak bu durumda, betonarme binalarda tm ykseklik boyunca devam eden ve
aadaki koullar salayan sneklik dzeyi normal veya yksek betonarme boluksuz ya da
ba kirili (boluklu) perdelerin, elik binalarda ise sneklik dzeyi normal veya yksek merkezi
veya dmerkez aprazl perdelerin kullanlmas zorunludur.

2.5.3.1 Tayc sistemde sneklik dzeyi normal perdelerin kullanlmas durumunda, her bir
deprem dorultusunda, deprem yklerine gre perdelerin tabannda elde edilen kesme
kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme kuvvetinin
%75inden daha fazla olacaktr.

2.5.3.2 Tayc sistemde sneklik dzeyi yksek perdelerin kullanlmas durumunda, aada
karma tayc sistemler iin verilen 2.5.4.1 uygulanacaktr.

2.5.4. Sneklik Dzeyi Bakmndan Karma Tayc Sistemlere likin Koullar

2.5.4.1 2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal sistemlerin,
sneklik dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas mmkndr. Bu ekilde oluturulan
sneklik dzeyi bakmndan karma sistemlerde, aada belirtilen koullara uyulmak kayd ile,
sneklik dzeyi yksek boluksuz, ba kirili (boluklu) betonarme perdeler veya elik binalar
iin merkezi veya dmerkez aprazl elik perdeler kullanlabilir.
(a) Bu tr karma sistemlerin deprem hesabnda ereveler ve perdeler birarada gznne
alnacak, ancak her bir deprem dorultusunda mutlaka o
S
> 0.40 olacaktr.
(b) Her iki deprem dorultusunda da o
S
> 2/3 olmas durumunda, Tablo 2.5de deprem
yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perde tarafndan tand durum iin verilen R
katsays (R = R
YP
), tayc sistemin tm iin kullanlabilir.
(c) 0.40 < o
S
< 2/3 aralnda ise, her iki deprem dorultusunda da tayc sistemin tm iin R
= R
N
+ 1.5 o
S
(R
YP
R
N
) bants uygulanacaktr.

2.5.4.2 Binalarn bodrum katlarnn evresinde kullanlan rijit betonarme perde duvarlar,
Tablo 2.5te yer alan perdeli veya perdeli-ereveli sistemlerin bir paras olarak gznne
alnmayacaktr. Bu tr binalarn hesabnda izlenecek kurallar 2.7.2.4 ve 2.8.3.2de verilmitir.

16
2.5.5. Kolonlar stten Mafsall Binalara likin Koullar

2.5.5.1 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerden oluan betonarme binalarda;
(a) Yerinde dkme betonarme kolonlarn kullanlmas durumunda, prefabrike binalar iin Tablo
2.5te (2.2)de tanmlanan R katsays kullanlacaktr.
(b) R katsaylar Tablo 2.5te (2.2) ve (3.2)de verilen betonarme prefabrike ve elik binalara
ilikin koullar 2.5.5.2de verilmitir. Bu tr erevelerin, yerinde dkme betonarme, prefabrike
veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumuna ilikin koullar ise
2.5.5.3de tanmlanmtr.

2.5.5.2 Bu tr tek katl binalarn iinde planda, binann oturma alannn %25inden fazla
olmamak kayd ile, ksmi tek bir ara kat yaplabilir. Deprem hesabnda ara katn tayc sistemi,
ana tayc erevelerle birlikte gznne alnabilir. Bu durumda, ortak sistem betonarme
prefabrike binalarda sneklik dzeyi yksek sistem olarak dzenlenecektir. Ortak sistemde,
Tablo 2.1de tanmlanan burulma dzensizliinin bulunup bulunmad mutlaka kontrol edilecek
ve varsa hesapta gznne alnacaktr. Ara katn ana tayc erevelere balantlar mafsall
veya monolitik olabilir.

2.5.5.3 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme, prefabrike
veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumunda, en st kat iin Tablo
2.5te (2.2) veya (3.2)de tanmlanan R katsays (R
st
) ile alttaki katlar iin farkl olarak
tanmlanabilen R katsays (R
alt
), aadaki koullara uyulmak kayd ile, birarada kullanlabilir.
(a) Balangta deprem hesab, binann tm iin R = R
alt
alnarak 2.7 veya 2.8e gre
yaplacaktr. 2.10.1de tanmlanan azaltlm ve etkin greli kat telemeleri, binann tm iin bu
hesaptan elde edilecektir.
(b) En st katn i kuvvetleri, (a)da hesaplanan i kuvvetlerin (R
alt
/ R
st
) oran ile arpmndan
elde edilecektir.
(c) Alttaki katlarn i kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan oluacaktr. Birinci ksm, (a)da
hesaplanan i kuvvetlerdir. kinci ksm ise, (b)de en st kat kolonlarnn mesnet reaksiyonlar
olarak hesaplanan kuvvetlerin (1 R
st
/ R
alt
) ile arplarak alttaki katlarn tayc sistemine etki
ettirilmesi ile ayrca hesaplanacaktr.


2.6. HESAP YNTEMNN SELMES

2.6.1. Hesap Yntemleri

Binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlacak yntemler; 2.7de verilen
Edeer Deprem Yk Yntemi, 2.8de verilen Mod Birletirme Yntemi ve 2.9da verilen
Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleridir. 2.8 ve 2.9da verilen yntemler, tm binalarn ve
bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlabilir.
2.6.2. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulama Snrlar

2.7de verilen Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecei binalar Tablo 2.6da
zetlenmitir. Tablo 2.6nn kapsamna girmeyen binalarn deprem hesabnda, 2.8 veya 2.9da
verilen yntemler kullanlacaktr.

TABLO 2.6 EDEER DEPREM YK YNTEMNN
UYGULANABLECE BNALAR
Deprem
Blgesi

Bina Tr
Toplam Ykseklik
Snr
1, 2
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn q
bi
s
2.0 koulunu salad binalar

H
N
s 25 m

1, 2
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn q
bi
s
2.0 koulunu salad ve ayrca B2 tr
dzensizliinin olmad binalar

H
N
s 40 m
17
3, 4 Tm binalar H
N
s 40 m

2.7. EDEER DEPREM YK YNTEM

2.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi

2.7.1.1 Gznne alnan deprem dorultusunda, binann tmne etkiyen Toplam
Edeer Deprem Yk (taban kesme kuvveti), V
t
, Denk.(2.4) ile belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
> (2.4)
Binann birinci doal titreim periyodu T
1
, 2.7.4e gre hesaplanacaktr.

2.7.1.2 Denk.(2.4)te yer alan ve binann deprem yklerinin hesaplanmasnda kullanlacak
toplam arl, W, Denk.(2.5) ile belirlenecektir.

N
i
i=1
= W w (2.5)
Denk.(2.5)deki w
i
kat arlklar ise Denk.(2.6) ile hesaplanacaktr.
w
i
= g
i
+ n q
i
(2.6)
Denk.(2.6)da yer alan Hareketli Yk Katlm Katsays, n , Tablo 2.7de verilmitir. Endstri
binalarnda sabit ekipman arlklar iin n = 1 alnacak, ancak vin kaldrma ykleri kat
arlklarnn hesabnda gznne alnmayacaktr. Deprem yklerinin belirlenmesinde
kullanlacak at kat arlnn hesabnda kar yklerinin %30u gznne alnacaktr.
TABLO 2.7 HAREKETL YK KATILIM KATSAYISI (n)
Binann Kullanm Amac n
Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, renci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj,
lokanta, maaza, vb.

0.60
Konut, iyeri, otel, hastane, vb. 0.30

2.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi

2.7.2.1 Denk.(2.4) ile hesaplanan toplam edeer deprem yk, bina katlarna etkiyen
edeer deprem yklerinin toplam olarak Denk.(2.7) ile ifade edilir (ekil 2.6a):

N
t N i
i=1
= + V F F A (2.7)
2.7.2.2 Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk AF
N
in deeri
Denk.(2.8) ile belirlenecektir.

N t
= 0.0075 F N V A (2.8)
2.7.2.3 Toplam edeer deprem yknn AF
N
dnda geri kalan ksm, Ninci kat dahil olmak
zere, bina katlarna Denk.(2.9) ile datlacaktr.

i i
i t N
N
j j
j=1
= ( )
w H
F V F
w H
A

(2.9)
2.7.2.4 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak
alt binalarda, bodrum katlarna ve stteki katlara etkiyen edeer deprem ykleri, aada
belirtildii zere, ayr ayr hesaplanacaktr. Bu ykler, st ve alt katlarn birleiminden oluan
tayc sisteme birlikte uygulanacaktr.
18
(a) stteki katlara etkiyen toplam edeer deprem yknn ve edeer kat deprem yklerinin
2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3e gre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne
alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn arlklar
hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili btn tanm ve bantlarda temel st kotu yerine zemin
katn kotu gznne alnacaktr. 2.7.4.1e gre birinci doal titreim periyodunun hesabnda da,
fiktif yklerin belirlenmesi iin sadece stteki katlarn arlklar kullanlacaktr (ekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen edeer deprem yklerinin hesabnda, sadece bodrum kat
arlklar gznne alnacak ve Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her bir bodrum
katna etkiyen edeer deprem yknn hesabnda, Denk.(2.1)den bulunan spektral ivme
deeri ile bu katn arl dorudan arplacak ve elde edilen elastik ykler, R
a
(T)

= 1.5
katsaysna blnerek azaltlacaktr (ekil 2.6c).
(c) stteki katlardan bodrum katlarna geite yer alan ve ok rijit bodrum perdeleri ile
evrelenen zemin kat deme sisteminin kendi dzlemi iindeki dayanm, bu hesapta elde
edilen i kuvvetlere gre kontrol edilecektir.
19




ekil 2.6

2.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin
Etkime Noktalar

2.7.3.1 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta iki yatay
yerdeitirme bileeni ile dey eksen etrafndaki dnme, bamsz yerdeitirme bileenleri
olarak gznne alnacaktr. Her katta 2.7.2ye gre belirlenen edeer deprem ykleri, ek
dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile, gznne alnan deprem dorultusuna
dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve
ayrca kat ktle merkezine uygulanacaktr (ekil 2.7).
2.7.3.2 Tablo 2.1de tanmlanan A2 tr dzensizliin bulunduu ve demelerin yatay
dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin yatay dzlemdeki
ekildeitirmelerinin gznne alnmasn salayacak yeterlikte bamsz statik yerdeitirme
bileeni hesapta gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi iin, her
katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelere etkiyen edeer deprem yklerinin her biri,
deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil
2.8).
2.7.3.3 Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 2.1de tanmlanan A1 tr dzensizliin
bulunmas durumunda, 1.2 < q
bi
s 2.0 olmak koulu ile, 2.7.3.1 ve/veya 2.7.3.2ye gre bu katta
uygulanan %5 ek dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin Denk.(2.10)da verilen D
i

katsays ile arplarak bytlecektir.

2
bi
i
=
1.2
D
q | |
|
\ .
(2.10)
w
N
F
N
+ AF
N
w
N
F
N
+ AF
N

w
bk

F
bk
= A
o
I w
bk
/ 1.5
F
bk

V
t

V
t

w
1

w
2

H
N

H
i

w
i

F
i

H
N

H
i

w
1

w
2

w
i

F
i

(c) (b) (a)
20

ekil 2.7



ekil 2.8

2.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi

2.7.4.1 Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanmas durumunda, binann deprem
dorultusundaki hakim doal periyodu, Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden daha byk
alnmayacaktr.

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d
| |

|
t
|
|

\ .
(2.11)
iinci kata etkiyen fiktif yk gsteren F
fi
, Denk.(2.9)da (V
t
AF
N
) yerine herhangi bir deer
(rnein birim deer) konularak elde edilecektir (ekil 2.9).
2.7.4.2 Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden bamsz olarak, bodrum kat(lar) hari kat says
N > 13 olan binalarda doal periyod, 0.1Nden daha byk alnmayacaktr.
e
y
= 0.05B
y
e
x
= 0.05B
x

e
x
e
x

e
y

e
y

y deprem
dorultusu
x deprem
dorultusu
B
y

B
x

e
jx
= 0.05B
x

e
jx
e
jx

B
x

21

ekil 2.9

2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi altnda,
tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularndaki i kuvvetler, en elverisiz
sonucu verecek ekilde Denk.(2.12) ile elde edilecektir (ekil 2.10).

a ax ay a ax ay
b bx by b bx by
= 0.30 veya = 0.30
= 0.30 veya = 0.30
B B B B B B
B B B B B B
(2.12)










ekil 2.10

2.8. MOD BRLETRME YNTEM

Bu yntemde maksimum i kuvvetler ve yerdeitirmeler, binada yeterli sayda doal titreim
modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak birletirilmesi ile elde
edilir.

2.8.1. vme Spektrumu

Herhangi bir ninci titreim modunda gznne alnacak azaltlm ivme spektrumu ordinat
Denk.(2.13) ile belirlenecektir.
H
i

d
fi

w
i

w
N


i i
fi
N
j j
j=1
=
w H
F
w H

F
fi

b
a
b
b
a
a a
a
b
b
b
a
a
a
b
b
y deprem
dorultusu
x deprem
dorultusu
x
y
22

ae n
aR n
a n
( )
( ) =
( )
S T
S T
R T
(2.13)
Elastik tasarm ivme spektrumunun 2.4.4e gre zel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.13)te S
ae
(T
n
) yerine, ilgili zel spektrum ordinat gznne alnacaktr.

2.8.2. Gznne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri

2.8.2.1 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her bir katta,
birbirine dik dorultularda iki yatay serbestlik derecesi ile ktle merkezinden geen dey eksen
etrafndaki dnme serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Her katta modal deprem ykleri bu
serbestlik dereceleri iin hesaplanacak, ancak ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi
amac ile, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar
kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ek bir ykleme olarak kat ktle merkezine uygulanacaktr
(ekil 2.7).

2.8.2.2 Tablo 2.1de A2 bal altnda tanmlanan deme sreksizliinin bulunduu ve
demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin kendi
dzlemleri iindeki ekildeitirmelerinin gznne alnmasn salayacak yeterlikte dinamik
serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi iin, her
katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelere etkiyen modal deprem yklerinin her biri,
deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil
2.8). Bu tr binalarda, sadece ek dmerkezlik etkilerinden oluan i kuvvet ve yerdeitirme
byklkleri 2.7ye gre de hesaplanabilir. Bu byklkler, ek dmerkezlik etkisi gznne
alnmakszn her bir titreim modu iin hesaplanarak 2.8.4e gre birletirilen byklklere
dorudan eklenecektir.

2.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says

2.8.3.1 Hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says, Y, gznne alnan birbirine dik
x ve y yatay deprem dorultularnn her birinde, her bir mod iin hesaplanan etkin ktlelerin
toplamnn hibir zaman bina toplam ktlesinin %90ndan daha az olmamas kuralna gre
belirlenecektir:

2
Y Y N
xn
xn i
n=1 n=1 i=1
n
2
Y Y N
yn
yn i
n=1 n=1 i=1
n
= 0.90
= 0.90
L
M m
M
L
M m
M
>
>
(2.14)
Denk.(2.14)te yer alan L
xn
ve L
yn
ile modal ktle M
n
nin ifadeleri, kat demelerinin rijit diyafram
olarak alt binalar iin aada verilmitir:

N N
xn i xin yn i yin
i=1 i=1
N
2 2 2
n i xin i yin i in
i=1
= ; =
= ( + + )
L m L m
M m m m
u u

(2.15)
23
2.8.3.2 Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak
alt binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn stndeki katlarda etkin olan titreim
modlarnn gznne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, Edeer Deprem Yk Yntemi iin
verilen 2.7.2.4n (a) paragrafnn karl olarak Mod Birletirme Yntemi ile yaplacak
hesapta, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R
katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn ktleleri gznne alnacaktr. 2.7.2.4n (b) ve
(c) paragraflar ise aynen uygulanacaktr.

2.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi

Binaya etkiyen toplam deprem yk, kat kesme kuvveti, i kuvvet bileenleri, yerdeitirme ve
greli kat telemesi gibi byklklerin her biri iin ayr ayr uygulanmak zere, her titreim modu
iin hesaplanan ve ezamanl olmayan maksimum katklarn istatistiksel olarak birletirilmesi
iin uygulanacak kurallar aada verilmitir:

2.8.4.1 T
m
< T
n
olmak zere, gznne alnan herhangi iki titreim moduna ait doal
periyotlarn daima T
m
/ T
n
<

0.80 koulunu salamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birletirilmesi iin Karelerin Toplamnn Kare Kk Kural uygulanabilir.

2.8.4.2 Yukarda belirtilen koulun salanamamas durumunda, maksimum mod katklarnn
birletirilmesi iin Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr. Bu kuraln
uygulanmasnda kullanlacak apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda, modal snm
oranlar btn titreim modlar iin %5 olarak alnacaktr.

2.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri

Gznne alnan deprem dorultusunda, 2.8.4e

gre birletirilerek elde edilen bina toplam
deprem yk V
tB
nin, Edeer Deprem Yk Ynteminde Denk.2.4ten hesaplanan bina toplam
deprem yk V
t
ye orannn aada tanmlanan | deerinden kk olmas durumunda (V
tB
<
|V
t
), Mod Birletirme Yntemine gre bulunan tm i kuvvet ve yerdeitirme byklkleri,
Denk.(2.16)ya gre bytlecektir.

t
D B
tB
=
V
B B
V
|
(2.16)
Tablo 2.1de tanmlanan A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerden en az birinin binada bulunmas
durumunda Denk.(2.16)da |=0.90, bu dzensizliklerden hibirinin bulunmamas durumunda ise
|=0.80 alnacaktr.

2.8.6. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi altnda,
tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularnda 2.8.4e gre birletirilerek elde
edilen i kuvvetler iin 2.7.5te verilen birletirme kural ayrca uygulanacaktr (ekil 2.10).
24
2.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YNTEMLER

Bina ve bina tr yaplarn zaman tanm alannda dorusal elastik ya da dorusal elastik
olmayan deprem hesab iin, yapay yollarla retilen, daha nce kaydedilmi veya benzetirilmi
deprem yer hareketleri kullanlabilir.

2.9.1. Yapay Deprem Yer Hareketleri

Yapay yer hareketlerinin kullanlmas durumunda, aadaki zellikleri tayan en az deprem
yer hareketi retilecektir.
(a) Kuvvetli yer hareketi ksmnn sresi, binann birinci doal titreim periyodunun 5 katndan
ve 15 saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) retilen deprem yer hareketinin sfr periyoda kar gelen spektral ivme deerlerinin
ortalamas A
o
gden daha kk olmayacaktr.
(c) Yapay olarak retilen her bir ivme kaydna gre %5 snm oran iin yeniden bulunacak
spektral ivme deerlerinin ortalamas, gznne alnan deprem dorultusundaki birinci (hakim)
periyod T
1
e gre 0.2T
1
ile 2T
1
arasndaki periyodlar

iin, 2.4te tanmlanan S
ae
(T) elastik
spektral ivmelerinin %90ndan daha az olmayacaktr. Zaman tanm alannda dorusal elastik
analiz yaplmas durumunda, azaltlm deprem yer hareketinin elde edilmesi iin esas alnacak
spektral ivme deerleri Denk.(2.13) ile hesaplanacaktr.

2.9.2. Kaydedilmi veya Benzetirilmi Deprem Yer Hareketleri

Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesab iin kaydedilmi depremler veya kaynak ve
dalga yaylm zellikleri fiziksel olarak benzetirilmi yer hareketleri kullanlabilir. Bu tr yer
hareketleri retilirken yerel zemin koullar da uygun biimde gznne alnmaldr. Kaydedilmi
veya benzetirilmi yer hareketlerinin kullanlmas durumunda en az deprem yer hareketi
retilecek ve bunlar 2.9.1de verilen tm koullar salayacaktr.

2.9.3. Zaman Tanm Alannda Hesap

Zaman tanm alannda dorusal elastik olmayan hesap yaplmas durumunda, tayc sistem
elemanlarnn tekrarl ykler altndaki dinamik davrann temsil eden i kuvvet-ekildeitirme
bantlar, teorik ve deneysel geerlilikleri kantlanm olmak kayd ile, ilgili literatrden
yararlanlarak tanmlanacaktr. Dorusal veya dorusal olmayan hesapta, yer hareketi
kullanlmas durumunda sonularn maksimumu, en az yedi yer hareketi kullanlmas
durumunda ise sonularn ortalamas tasarm iin esas alnacaktr.

2.10. GREL KAT TELEMELERNN SINIRLANDIRILMASI, KNC
MERTEBE ETKLER VE DEPREM DERZLER

2.10.1. Etkin Greli Kat telemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas

2.10.1.1 Herhangi bir kolon veya perde iin, ardk iki kat arasndaki yerdeitirme farkn
ifade eden azaltlm greli kat telemesi, A
i
, Denk.(2.17) ile elde edilecektir.

i i i 1
= d d

A (2.17)
25
Denk.(2.17)de d
i
ve d
i1
, her bir deprem dorultusu iin binann iinci ve (i1)inci katlarnda
herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan yatay
yerdeitirmeleri gstermektedir. Ancak 2.7.4.2deki koul ve ayrca Denk.(2.4)te tanmlanan
minimum edeer deprem yk koulu d
i
nin ve A
i
nin hesabnda gznne alnmayabilir.

2.10.1.2 Her bir deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler iin etkin
greli kat telemesi,
i
, Denk.(2.18) ile elde edilecektir.

i i
= R o A (2.18)
2.10.1.3 Her bir deprem dorultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon veya
perdelerde, Denk.(2.18) ile hesaplanan
i
etkin greli kat telemelerinin kat iindeki en byk
deeri (
i
)
max
, Denk.(2.19)da verilen koulu salayacaktr:

i max
i
( )
0 02
h
o
s . (2.19)
Deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir momentleri aktarabilen elik erevelerle
tand tek katl binalarda bu snr en ok %50 arttrlabilir.

2.10.1.4 Denk.(2.19)de verilen koulun binann herhani bir katnda salanamamas
durumunda, tayc sistemin rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Ancak verilen
koul salansa bile, yapsal olmayan gevrek elemanlarn (cephe elemanlar vb) etkin greli kat
telemeleri altnda kullanlabilirlii hesapla dorulanacaktr.

2.10.2. kinci Mertebe Etkileri

Tayc sistem elemanlarnn dorusal elastik olmayan davrann esas alan daha kesin bir
hesap yaplmadka, ikinci mertebe etkileri yaklak olarak aadaki ekilde gznne
alnabilir:

2.10.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda her bir katta, kinci Mertebe Gsterge
Deeri, u
i
nin Denk.(2.20) ile verilen koulu salamas durumunda, ikinci mertebe etkileri
yrrlkteki betonarme ve elik yap ynetmeliklerine gre deerlendirilecektir.

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h
A
u s (2.20)
Burada (A
i
)
ort
, iinci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan azaltlm greli kat telemelerinin
kat iindeki ortalama deeri olarak 2.10.1.1e gre bulunacaktr.

2.10.2.2 - Denk.(2.20)deki koulun herhangi bir katta salanamamas durumunda, tayc
sistemin rijitlii yeterli lde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.

2.10.3. Deprem Derzleri

Farkl zemin oturmalarna bal temel teleme ve dnmeleri ile scaklk deimelerinin etkisi
dnda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda, sadece
deprem etkisi iin braklacak derz boluklarna ilikin koullar aada belirtilmitir:
2.10.3.1 2.10.3.2ye gre daha elverisiz bir sonu elde edilmedike derz boluklar, her bir
kat iin komu blok veya binalarda elde edilen yerdeitirmelerin karelerinin toplamnn
karekk ile aada tanmlanan o katsaysnn arpm sonucunda bulunan deerden az
olmayacaktr. Gznne alnacak kat yerdeitirmeleri, kolon veya perdelerin baland dm
noktalarnda hesaplanan azaltlm d
i
yerdeitirmelerinin kat iindeki ortalamalar olacaktr.
Mevcut eski bina iin hesap yaplmasnn mmkn olmamas durumunda eski binann
yerdeitirmeleri, yeni bina iin ayn katlarda hesaplanan deerlerden daha kk
alnmayacaktr.
(a) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin btn katlarda ayn seviyede
olmalar durumunda o = R / 4 alnacaktr.
26
(b) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin, baz katlarda olsa bile, farkl
seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin o = R / 2 alnacaktr.

2.10.3.2 Braklacak minimum derz boluu, 6 m ykseklie kadar en az 30 mm olacak ve bu
deere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm eklenecektir.

2.10.3.3 Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda
birbirlerinden bamsz olarak almasna olanak verecek ekilde dzenlenecektir.

2.11. YAPISAL IKINTILARA, MMAR ELEMANLARA, MEKANK VE
ELEKTRK DONANIMA ETKYEN DEPREM YKLER

2.11.1 Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann tayc sistemine bal,
ancak bamsz alan yapsal kntlar ile cephe, ara blme panolar, vb yapsal olmayan tm
mimari elemanlara uygulanacak; mekanik ve elektrik donanmlar ile bunlarn bina tayc sistem
elemanlarna balantlarnn hesabnda kullanlacak edeer deprem ykleri Denk.(2.21) ile
verilmitir.

i
e o e
N
= 0.5 1 + 2
H
f A I w
H
| |
|
\ .
(2.21)
Hesaplanan deprem yk, yatay dorultuda en elverisiz i kuvvetleri verecek ynde ilgili
elemann arlk merkezine etki ettirilecektir. Dey konumda olmayan elemanlara, Denk.(2.21)
ile hesaplanan edeer deprem yknn yars dey dorultuda etki ettirilecektir.

2.11.2 Denk.(2.21)de w
e
ile gsterilen mekanik veya elektrik donanm arlklarnn binann
herhangi bir iinci katndaki toplamnn 0.2w
i
den byk olmas durumunda, donanmlarn
arlklarnn ve binaya balantlarnn rijitlik zellikleri, bina tayc sisteminin deprem
hesabnda gznne alnacaktr.

2.11.3 Mekanik veya elektrik donanmn bulunduu kattaki en byk ivmeyi tanmlayan kat
ivme spektrumunun uygun yntemlerle belirlenmesi durumunda, Denk.(2.21) uygulanmayabilir.

2.11.4 Yangn sndrme sistemleri ve acil yedek elektrik sistemleri ile dolgu duvarlarna
balanan donanmlar ve bunlarn balantlarnda Denk.(2.21) ile hesaplanan veya 2.11.3e gre
elde edilen deprem yknn iki kat alnacaktr.
27
2.12. BNA TR OLMAYAN YAPILAR

Bina tr olmad halde, deprem hesabnn bu blmde verilen kurallara gre yaplmasna izin
verilen yaplar ve bu yaplara uygulanacak Tayc Sistem Davran Katsaylar (R), Tablo
2.8de tanmlanmtr. Deprem yk azaltma katsaylar ise Denk.(2.3)e gre belirlenecektir.
Gerekli durumlarda, Tablo 2.3de verilen Bina nem Katsaylar bu yaplar iin de
kullanlacaktr. Ancak Tablo 2.7de verilen Hareketli Yk Katlm Katsaylar geerli deildir. Kar
ykleri ve vin kaldrma ykleri dnda, depolanan her trl kat ve sv maddeler ile mekanik
gerelerin arlklarnn azaltlmam deerleri kullanlacaktr.

TABLO 2.8 BNA TR OLMAYAN YAPILAR N
TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYILARI

YAPI TR


R
Sneklik dzeyi yksek ereveler veya dmerkez aprazl elik perdeler
tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, hazneler

4
Sneklik dzeyi normal ereveler veya merkezi aprazl elik perdeler
tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, hazneler

2
Ktlesi ykseklii boyunca yayl, yerinde dklm betonarme silo, endstri
bacalar ve benzeri tayc sistemler
(*)


3
Betonarme soutma kuleleri
(*)
3
Ktlesi ykseklii boyunca yayl uzay kafes kirili elik kuleler, elik silo ve
endstri bacalar
(*)


4
Gergili yksek elik direk ve gergili elik bacalar 2
Ktlesi tepede yl, bamsz tek bir dey tayc eleman tarafndan tanan
ters sarka tr yaplar

2
Endstri tipi elik depolama ve istif raflar 4

(*)
Bu tr yaplarn deprem hesab, tayc sistemi yeterince tanmlayan ayrk dinamik serbestlik
dereceleri gznne alnarak, 2.8 veya 2.9a gre yaplacaktr.

2.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR

Binalarn deprem hesaplarn ieren hesap raporlarnn hazrlanmasnda aada belirtilen
kurallara uyulacaktr:

2.13.1 Tasarm yaplan bina iin, Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik trleri ayrntl olarak
irdelenecek, eer varsa, binada hangi tr dzensizliklerin bulunduu ak olarak belirtilecektir.

2.13.2 Seilen sneklik dzeyi yksek veya normal tayc sistemin Blm 3 veya Blm
4teki koullara gre tanm ak olarak yaplacak ve Tablo 2.5ten R katsaysnn seim nedeni
belirtilecektir.
28
2.13.3 Binann bulunduu deprem blgesi, bina ykseklii ve tayc sistem dzensizlikleri
gznne alnarak, 2.6ya gre uygulanacak hesap ynteminin seim nedeni ak olarak
belirtilecektir.

2.13.4 Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda, aadaki kurallar uygulanacaktr:
(a) Dm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gsteren boyutlu tayc sistem emas
hesap raporunda yer alacaktr.
(b) Tm giri bilgileri ile i kuvvetleri ve yerdeitirmeleri de ieren k bilgileri, kolayca
anlalr biimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktr. Proje kontrol makamnn talep etmesi
durumunda, tm bilgisayar dosyalar elektronik ortamda teslim edilecektir.
(c) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn ad, mellifi ve versiyonu hesap raporunda ak
olarak belirtilecektir.
(d) Proje kontrol makamnn talep etmesi durumunda, bilgisayar yazlmnn teorik aklama
klavuzu ve kullanma klavuzu hesap raporuna eklenecektir.

2.14. BNALARA VME KAYITILARININ YERLETRLMES

Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan uygun grlmesi durumunda, bakanlk veya niversite
kurulularnca kuvvetli deprem hareketinin llmesi amac ile kamuya veya zel ve tzel
kiilere ait binalara ve dier yaplara ivme kaytlarnn yerletirilmesine izin verilecek, bina
veya yap sahipleri ya da iletmecileri bunlarn korunmasndan sorumlu olacaktr.
29
BLM 3 BETONARME BNALAR N DEPREME DAYANIKLI
TASARIM KURALLARI

3.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm
2
] birimindedir.
A
c
= Kolonun veya perde u blgesinin brt enkesit alan
A
ch
= Boluksuz perdenin, ba kirili perdede her bir perde parasnn, demenin
veya boluklu demede her bir deme parasnn brt enkesit alan
A
ck
= Sarg donatsnn dndan dna alnan l iinde kalan ekirdek beton alan
A
e
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan
A
g
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel dorultuda
perde olarak alan tayc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
A
k
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel kargir
dolgu duvar alanlarnn (kap ve pencere boluklar hari) toplam
A
os
= Spiral donatnn enkesit alan
A
p
= Binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
A
s1
= Kolon-kiri dm noktasnn bir tarafnda, kiriin negatif momentini
karlamak iin ste konulan ekme donatsnn toplam alan
A
s2
= Kolon-kiri dm noktasnn A
s1
e gre br tarafnda, kiriin pozitif
momentini karlamak iin alta konulan ekme donatsnn toplam alan
A
sd
= Ba kiriinde apraz donat demetinin her birinin toplam alan
A
sh
= s enine donat aralna kar gelen ykseklik boyunca, kolonda veya perde
u blgesindeki tm etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin
gznne alnan b
k
ya dik dorultudaki izdmlerinin toplam
A
w
= Kolon enkesiti etkin gvde alan (depreme dik dorultudaki kolon
kntlarnn alan hari)
A
w
= Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gvde alanlar A
w
larn toplam
a = Kolonda veya perde u blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk
b
j
= Gznne alnan deprem dorultusunda, birleim blgesine saplanan kiriin
kolonla ayn genilikte olmas veya kolonun her iki yanndan da tamas
durumunda kolon genilii, aksi durumda kiriin dey orta ekseninden
itibaren kolon kenarlarna olan uzaklklardan kk olannn iki kat (Kiri
genilii ile birleimin derinliinin toplamn aamaz)
b
k
= Birbirine dik yatay dorultularn her biri iin, kolon veya perde u blgesi
ekirdeinin enkesit boyutu (en dtaki enine donat eksenleri arasndaki
uzaklk)
b
w
= Kiriin gvde genilii, perdenin gvde kalnl
D = Dairesel kolonun gbek ap (spiral donat eksenleri arasndaki uzaklk)
d = Kiriin faydal ykseklii
f
cd
= Betonun tasarm basn dayanm
f
ck
= Betonun karakteristik silindir basn dayanm
f
ctd
= Betonun tasarm ekme dayanm
f
yd
= Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
f
yk
= Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
f
ywd
= Enine donatnn tasarm akma dayanm
f
ywk
= Enine donatnn karakteristik akma dayanm
H
cr
= Kritik perde ykseklii
H
w
= Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h

= Kolonun gznne alnan deprem dorultusundaki enkesit boyutu
h
k
= Kiri ykseklii

b
= TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu

n
= Kolonun kiriler arasnda arasnda kalan serbest ykseklii, kiriin kolon veya
perde yzleri arasnda kalan serbest akl

w
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
M
a
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
(M
d
)
t
= Perdenin taban kesitinde yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem
yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan moment
M
pa
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda f
ck
, f
yk
ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
M
pi
= Kiriin sol ucu ideki kolon yznde f
ck
, f
yk
ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
30
M
pj
= Kiriin sa ucu jdeki kolon yznde f
ck
, f
yk
ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
M
p
= Dm noktasna birleen kirilerin moment kapasitelerinin toplam
M
p
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda f
ck
, f
yk
ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
(M
p
)
t
= Perdenin taban kesitinde f
ck
, f
yk
ve eliin peklemesi gznne alnarak
hesaplanan moment kapasitesi
M
ra
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin alt ucunda f
cd
ve f
yd
ye gre
hesaplanan tama gc momenti
M
ri
= Kiriin sol ucu ideki kolon veya perde yznde f
cd
ve f
yd
ye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tama gc momenti
M
rj
= Kiriin sa ucu jdeki kolon veya perde yznde f
cd
ve f
yd
ye gre hesaplanan
negatif veya pozitif tama gc momenti
(M
r
)
t
= Perdenin taban kesitinde f
cd
ve f
yd
ye gre hesaplanan tama gc momenti
M
r
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin st ucunda f
cd
ve f
yd
ye gre
hesaplanan tama gc momenti
M

= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
N
d
= Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
N
dm
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
basn kuvvetlerinin en by
s = Enine donat aral, spiral donat adm
V
c
= Betonun kesme dayanmna katks
V
d
= Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
V
dy
= Kiriin herhangi bir kesitinde dey yklerden meydana gelen
basit kiri kesme kuvveti
V
e
= Kolon, kiri ve perdede enine donat hesabnda esas alnan kesme kuvveti
V
ik
= Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem
dorultusunda Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
is
= Binann iinci katnda, Denk.3.3n hem alttaki hem de stteki dm
noktalarnda saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
kol
= Dm noktasnn stnde ve altnda Blm 2ye gre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin kk olan
V
r
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
V
t
= Blm 2ye gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)
o
i
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan V
is
/ V
ik
oran

v
= Perdede kesme kuvveti dinamik bytme katsays
= Donat ap
= Ba kiriinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yapt a

= Kiri mesnedinde stteki veya alttaki ekme donats oran

s
= Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [
s os
= 4 ( ) A D s ]

sh
= Perdede yatay gvde donatlarnn hacmsal oran [(
sh
)
min
= 0.0025]
31
3.1. KAPSAM

3.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarn tayc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle
birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile
ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.

3.1.2 Bu blmde belirtilen kural ve koullar, yerinde dkme monolitik betonarme binalar ile,
aksi belirtilmedike, tayc sistemi betonarme ve/veya ngerilmeli beton elemanlardan oluan
prefabrike binalar iin geerlidir.

3.1.3 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri; sadece
erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birleiminden oluabilir.

3.1.4 Beton dayanmnn C50den daha yksek olduu betonarme binalar ile tayc sistem
elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanld binalar bu blmn kapsam dndadr.

3.2. GENEL KURALLAR

3.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kar davranlar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri,
aada tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma olarak
kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, Blm 2deki 2.5.4te verilmitir.

3.2.1.1 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 3.3, 3.4 ve 3.5te belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve kirilerin
oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 3.6ya gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili) perdelerden
oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc sistemler.

3.2.1.2 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 3.7, 3.8 ve 3.9da belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve kirilerin
oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 3.10a gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili) perdelerden
oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc sistemler.

3.2.2. lgili Standartlar

Yerinde dkme ve prefabrike betonarme tayc sistemler, bu blmde belirtilen kurallar ile
birlikte, Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498 ve TS-9967de ngrlen
dier ykler, TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967deki kurallar ile malzeme ve yk katsaylar
kullanlarak projelendirileceklerdir. lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel
durumlarda, bu blmdeki kurallar esas alnacaktr.

3.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri

Blm 2de verilen yntemlerle yaplacak tayc sistem hesabnda atlamam kesite ait kesit
rijitlikleri kullanlacaktr. Ancak, kendi dzlemleri iindeki perdelere saplanan kirilerde ve ba
kirili (boluklu) perdelerin ba kirilerinde atlam kesite ait deerler kullanlabilir.


3.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem

32
Btn deprem blgelerinde, betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak
boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS-500de verilen Tama Gc Ynteminin
kullanlmas zorunludur.

3.2.5. Malzeme

3.2.5.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C20den daha dk
dayanml beton kullanlamaz.

3.2.5.2 Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre kalite denetimli, bakm yaplm
ve vibratrle yerletirilmi beton kullanlmas zorunludur. Ancak, kendinden yerleen beton
kullanld durumlarda, vibratrle beton yerletirilmesine gerek yoktur.

3.2.5.3 Etriye ve iroz donats ile deme donats dnda, nervrsz donat elii
kullanlamaz. Ayrca, 3.2.5.4te belirtilen elemanlar hari olmak zere, betonarme tayc sistem
elemanlarnda S420den daha yksek dayanml donat elii kullanlmayacaktr. Kullanlan
donatnn kopma birim uzamas %10dan az olmayacaktr. Donat eliinin deneysel olarak
bulunan ortalama akma dayanm, ilgili elik standardnda ngrlen karakteristik akma
dayanmnn 1.3 katndan daha fazla olmayacaktr. Ayrca, deneysel olarak bulunan ortalama
kopma dayanm, yine deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanmnn 1.15 katndan daha
az olmayacaktr.

3.2.5.4 Kirili sistemlerin demelerinde, kirisiz demelerde, dili deme tablalarnda,
etriyelerde, bodrum katlarn evresindeki d perde duvarlarnn gvdelerinde, deprem yklerinin
tmnn bina ykseklii boyunca perdeler tarafndan tand ve 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile
verilen koullarn her ikisinin de saland binalarn perde gvdelerinde S420den daha yksek
dayanml donat elii kullanlabilir.

3.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu

Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats ubuklar iin gerekli
kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara gre saptanacaktr.
33
3.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar

3.2.7.1 Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin sertifikal kaynaklar tarafndan
yaplmas zorunludur. Kt kaynak ekleri yaplmayacaktr. Kaynak yaplacak donat eliinin
karbon edeeri TS-500de verilen snr deeri amayacaktr.

3.2.7.2 Kaynakl ve manonlu boyuna donat eklerinin en az %2si iin, 5 adetten az olmamak
zere, ekme deneyi yaplacaktr. Ekin deneyle bulunan kopma dayanm, eklenen donat
ubuklarnn TS-500de verilen kopma dayanmndan daha az olmayacaktr.

3.2.7.3 Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla balanmasna izin verilmez.

3.2.7.4 elik pencere ve kap kasalarnn, dbellerin, balant plakalarnn, tesisat
elemanlarnn, makina ve tehizatn boyuna ve enine donatlara kaynakla balanmasna izin
verilmez.

3.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar

Btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal olan tm
betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiri birleim blgelerinde, perde u blgelerinde ve
kiri sarlma blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi, irozlar ise zel deprem
irozu olarak dzenlenecektir. zel deprem etriye ve irozlarnn salamas gerekli koullar
aada verilmitir (ekil 3.1):


ekil 3.1

3.2.8.1 zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir. Bu
durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90 derece olan
irozlar hem yatay hem de dey dorultuda artmal olarak dzenlenecektir. 135 derece
kvrml kancalar, C enine donat apn gstermek zere, en az 5C apl daire etrafnda
bklecektir. Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet noktasndan itibaren, dz yzeyli
ubuklarda 10C ve 100 mmden, nervrl ubuklarda ise 6C ve 80 mmden az olmayacaktr.

3.2.8.2 zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar ayn boyuna
donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aral, etriyelerin ap ve aral
ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna donatlar saracaktr. Etriyeler ve
irozlar beton dklrken oynamayacak biimde skca balanacaktr.


> 6|(10|)
> 80 mm (100 mm)
135
ap > 5|
etr

34
3.3. SNEKLK DZEY YKSEK KOLONLAR

3.3.1. Enkesit Koullar

3.3.1.1 Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk boyutu 250 mmden ve enkesit alan 75000 mm
2
den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn ap en az 300 mm olacaktr.

3.3.1.2 Kolonun brt enkesit alan, N
dm
dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda
hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak zere, A
c
> N
dm
/ (0.50 f
ck
)
koulunu salayacaktr.

3.3.2. Boyuna Donat Koullar

3.3.2.1 Kolonlarda boyuna donat brt alan kesitin %1inden az, %4nden fazla olmayacaktr.
En az donat, dikdrtgen kesitli kolonlarda 4C16 veya 6C14, dairesel kolonlarda ise 6C14
olacaktr.

3.3.2.2 Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran %6y gemeyecektir.

3.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.3.3.1 Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildiince 3.3.4.2de
tanmlanan kolon orta blgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli ek boyu, TS-500de
ekme donats iin verilen kenetlenme boyu


b
ye eit olacaktr.

3.3.3.2 Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda ise,
aadaki koullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu,
b
nin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda bindirmeli ek
boyu,
b
nin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde de bu koula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 3.3.4.1de tanmlanan minimum enine
donat kullanlacaktr.

3.3.3.3 Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn kolon-kiri
birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr. Kesit deiiminin
daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki kolonun boyuna donatsnn
kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de ekme donats iin verilen
kenetlenme boyu
b
nin 1.5 katndan ve 40Cden daha az olmayacaktr. Kar tarafta kiri
bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun kar yznde aaya doru kvrm
yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay kancann veya aaya kvrlan dey kancann
boyu en az 12C olacaktr (ekil 3.2).

3.3.3.4 Yanyana boyuna donatlarda yaplan manonlu veya kaynakl eklerin arasndaki
boyuna uzaklk 600 mmden az olmayacaktr.

35






ekil 3.2

3.3.4. Enine Donat Koullar

3.3.7.6ya gre daha elverisiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda kullanlacak minimum
enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de ve kolon orta blgesi iin
3.3.4.2de verilmitir (ekil 3.3). Tm kolon boyunca, 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri
ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.

3.3.4.1 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr. Sarlma
blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya kolona balanan
en derin kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere, kolon kesitinin byk
boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest yksekliinin 1/6sndan ve 500
mmden az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma blgesi kolon alt ucunda oluturulacak ve
uzunluu kolon byk boyutunun 2 katndan az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde kullanlacak
enine donatya ilikin koullar aada verilmitir. Bu donatlar temelin iinde de, 300 mm
den ve en byk boyuna donat apnn 25 katndan az olmayan bir ykseklik boyunca devam
ettirilecektir. Ancak, anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma blgesindeki enine donat
anak ykseklii boyunca devam ettirilecektir.
(a) Sarlma blgelerinde C8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Bu blgede,
boyuna dorultudaki etriye ve iroz aral en kk enkesit boyutunun 1/3nden ve 100
mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan fazla olmayacaktr. Srekli dairesel
spirallerin adm, gbek apnn 1/5inden ve 80 mmden fazla olmayacaktr.
(b) Etriyeli kolonlarda N
d
>

0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda sarlma blgelerindeki minimum
toplam enine donat alan, Denk.(3.1)de verilen koullarn elverisiz olann salayacak ekilde
hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu b
k
, her iki dorultu iin ayr ayr
gznne alnacaktr (ekil 3.3).

sh k c ck ck ywk
sh k ck ywk
0.30 [( / ) 1]( / )
0.075 ( / )
A sb A A f f
A sb f f
>
>
(3.1)
(c) Spiral donatl kolonlarda N
d
> 0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda sarlma blgelerindeki enine
donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(3.2)deki koullarn elverisiz olann salayacak
ekilde hesaplanacaktr.
e
a
b c
e
a
b
1
> 6
(a+b+c) > 1.5
b

(a+b+c) > 40 |


c > 12 |
(a+b) > 1.5
b

(a+b) > 40 |


b > 12 |
e > 1.5
b

e > 40 |


36

s c ck ck ywk
s ck ywk
0.45 [( / ) 1]( / )
0.12( / )
A A f f
f f
>
>
(3.2)
(d) N
d
s 0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(3.1) ve Denk.(3.2) ile
verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak kullanlacaktr.

3.3.4.2 Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri arasnda
kalan blgedir (ekil 3.3). Kolon orta blgesinde C8den kk apl enine donat
kullanlmayacaktr. Kolon boyunca etriye, iroz veya spiral aral, en kk enkesit boyutunun
yarsndan ve 200 mmden daha fazla olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan daha fazla olmayacaktr.

3.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

3.3.5.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, her bir kolon - kiri dm noktasna birleen kolonlarn tama gc momentlerinin
toplam, o dm noktasna birleen kirilerin kolon yzndeki kesitlerindeki tama gc
momentleri toplamndan en az %20 daha byk olacaktr (ekil 3.4):

ra r ri rj
( + ) 1 2( + ) . M M M M > (3.3)
3.3.5.2 Denk.(3.3)n uygulanabilmesi iin, dm noktasna birleen kirilerin 3.4.1.1de
verilen boyut koullarn salamas zorunludur.

3.3.5.3 Denk.(3.3), her bir deprem dorultusunda ve depremin her iki yn iin elverisiz
sonu verecek ekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 3.4). Kolon tama gc momentlerinin
hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en kk yapan N
d
eksenel
kuvvetleri gznne alnacaktr.
37















































ekil 3.3
38
3.3.5.4 Denk.(3.3)n uygulanmasna ilikin zel durumlar aada belirtilmitir:
(a) Dm noktasna birleen kolonlarn her ikisinde de N
d
s 0.10 A
c
f
ck
olmas durumunda,
Denk.(3.3)n salanmas zorunlu deildir.
(b) Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen dm
noktalarnda Denk.(3.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
(c) Kirilerin sapland perdenin zayf dorultuda kolon gibi almas durumunda,
Denk.(3.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.






ekil 3.4

3.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu

3.3.6.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(3.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm noktalarnda
Denk.(3.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.

i is ik
/V 0.70 V o = > (3.4)
N
d
s 0.10 A
c
f
ck
koulunu salayan kolonlar, Denk. (3.3) salamasalar bile, V
is
nin hesabnda
gznne alnabilir.

3.3.6.2 Denk.(3.4)n salanmas durumunda, 0.70 s o
i
s 1.00 aralnda, Denk. (3.3)n hem
alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen eilme momentleri
ve kesme kuvvetleri (1/o
i
) oran ile arplarak arttrlacaktr. Denk. (3.3) salamayan
kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri altnda donatlacaktr.

3.3.6.3 Herhangi bir katta Denk.(3.4)n salanamamas durumunda, sadece erevelerden
veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki tm ereveler sneklik
dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 2.5e gre tayc sistem davran
katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Blm 2 deki 2.5.4.1de belirtildii zere
sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas da
mmkndr.
M
rj

M
r

M
ri

M
ra

M
ri

M
ra

M
rj

M
r

Deprem
yn
Deprem
yn
39
3.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.3.7.1 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) Kolonlarda enine donat hesabna esas alnacak
kesme kuvveti, V
e
, Denk. (3.5) ile hesaplanacaktr.

e a n
= ( + M ) / V M (3.5)
Denk.(3.5)teki M
a
ve M

nn hesaplanmas iin, kolonun alt ve/veya st ularnda

Denk.(3.3)n salanmas durumunda 3.3.7.2, salanamamas durumunda ise 3.3.7.3
uygulanacaktr (ekil 3.5). Dey ykler ile birlikte R
a
= 2 alnarak Blm 2ye gre depremden
hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.5) ile hesaplanan V
e
den kk olmas durumunda, V
e

yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr.

3.3.7.2 Denk.(3.3)n saland dm noktasna birleen kirilerin ularndaki moment
kapasitelerinin toplam olan M
p
momenti hesaplanacaktr:

p pi pj
M M M + = (3.6)
Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, M
pi
~ 1.4 M
ri
ve M
pj
~ 1.4 M
rj
olarak alnabilir.
M
p
momenti, kolonlarn dm noktasna birleen ularnda Blm 2ye gre elde edilmi
bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm sonucunda ilgili kolonun alt veya
st ucunda elde edilen moment, Denk.(3.5)te M
a
veya M

olarak gznne
alnacaktr.Depremin her iki yn iin Denk.(3.6) ayr ayr uygulanacak ve elde edilen en byk
M
p
deeri datmda esas alnacaktr.

Denk.(3.3)n salanm olmasna karn Denk.(3.5)teki M
a
veya M

nn hesab, gvenli tarafta

kalmak zere, 3.3.7.3e gre de yaplabilir.

3.3.7.3 Denk.(3.3)n salanamad dm noktasna birleen kolonlarn ularndaki
momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (3.5)te M
a
ve/veya
M

olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad durumlarda, M
pa
~
1.4 M
ra
ve M
p
~ 1.4 M
r
olarak alnabilir. M
pa
ve M
p
momentlerinin hesabnda, depremin yn
ile uyumlu olarak bu momentleri en byk yapan N
d
eksenel kuvvetleri gznne alnacaktr.

3.3.7.4 Temele balanan kolonlarn alt ucundaki M
a
momenti de, 3.3.7.3e gre moment
kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.

3.3.7.5 Denk.(3.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, V
e
, yk katsaylar ile arplm dey ykler
ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti V
d
den daha kk
olmayacak ve ayrca Denk.(3.7) ile verilen koullar salayacaktr. Denk.(3.7)deki ikinci
koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar gerei kadar byltlerek deprem hesab
tekrarlanacaktr.

e r
e w cd
0.22
V V
V A f
s
s
(3.7)

3.3.7.6 Kolon enine donatsnn V
e
kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.3.4.1de tanmlanan kolon
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan kesme
kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk olmas ve ayn
zamanda N
d
s 0.05A
c
f
ck
koulunun salanmas halinde, betonun kesme dayanmna katks V
c
= 0 alnacaktr.
40





























ekil 3.5



3.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlar, tayc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda braklan
boluklar nedeni ile oluabilirler (ekil 3.6). Ksa kolon oluumunun engellenemedii
durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti Denk.(3.5) ile
hesaplanacaktr. Denk.(3.5)teki momentler, ksa kolonun alt ve st ularnda

M
a
~1.4 M
ra
ve
M

~1.4 M
r
olarak hesaplanacak,
n
ise ksa kolonun boyu olarak alnacaktr. Ancak
hesaplanan kesme kuvveti Denk.(3.7)de verilen koullar salayacaktr. Ksa kolon boyunca,
3.3.4.1de kolonlarn sarlma blgeleri iin tanmlanan minimum enine donat ve yerletirme
koullar uygulanacaktr. Dolgu duvarlar arasnda kalarak ksa kolon durumuna dnen
kolonlarda, enine donatlar tm kat yksekliince devam ettirilecektir (ekil 3.6).
41



ekil 3.6

3.4. SNEKLK DZEY YKSEK KRLER

3.4.1. Enkesit Koullar

3.4.1.1 Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde balanan
kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Gvde genilii, kiri ykseklii ile kiriin
birletii kolonun kirie dik geniliinin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az, kiri gvde
geniliinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
(c) Kiri ykseklii, serbest akln 1/4nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda 3.4.2.5
uygulanacaktr.
(d) Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar, kolonlara mafsall
olarak balanan betonarme ya da ngerilmeli prefabrike kiriler, ba kirili (boluklu) perdelerin
ba kirileri ve ereve kirilerine kolon-kiri dm noktalar dnda saplanan ikincil kiriler iin
geerli deildir.

3.4.1.2 Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm
eksenel basn kuvvetinin N
d
s 0.1A
c
f
ck
koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda, bu
elemanlar 3.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.

3.4.2. Boyuna Donat Koullar

3.4.2.1 Kiri mesnetlerinde ekme donatlarnn minimum oran iin Denk.(3.8) ile verilen
koula uyulacaktr.

ctd yd
0 8 f f > . / (3.8)
V
e

V
e

1.4 M
ra

1.4 M
r

n


Yksek kiri
veya
dolgu duvar
42
3.4.2.2 Boyuna donatlarn ap 12 mmden az olmayacaktr. Kiriin alt ve stnde en az iki
donat ubuu, kiri akl boyunca srekli olarak bulunacaktr.

3.4.2.3 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerindeki tayc sistemlerde, kiri mesnedindeki
alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha az olamaz. Ancak, nc ve
drdnc derece deprem blgelerinde bu oran %30a indirilebilir.

3.4.2.4 Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS-500de verilen maksimum deerden
ve %2den fazla olmayacaktr.

3.4.2.5 3.4.1.1in (c) paragrafnda tanmlanan koulun salanamad zel durumlarda, kiri
gvdesinin her iki yzne, kiri ykseklii boyunca gvde donats konulacaktr. Toplam gvde
donats alan, sa veya sol mesnet kesitlerinde st ve alt boyuna donat alanlar toplamnn en
bynn %30undan daha az olmayacaktr. Gvde donats ap 12 mmden az, aral ise
300 mmden fazla olmayacaktr. Boyuna donatlarn kenetlenmesine benzer biimde, gvde
donatlarnn kenetlenmesi iin de 3.4.3.1in (b) ve (c) paragraflar uygulanacaktr.

3.4.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.4.3.1 Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada verilmitir
(ekil 3.7):
(a) Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiri boyunca
srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm, TS-500e gre
dzenlenecektir.
(b) Kolona birleen kirilerin kolonun br yznde devam etmedii durumlarda kirilerdeki alt
ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm ekirdeinin kar taraftaki yzeyine kadar uzatlp
etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda boyuna donatnn kolon iinde
kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dey ksmnn toplam uzunluu, TS-500de ngrlen
dz kenetlenme boyu
b
den az olmayacaktr. 90 derecelik kancann yatay ksm 0.4
b
den,
dey ksm ise 12Cden az olmayacaktr. Perdelerde ve a lsnn dz kenetlenme boyu

b
den ve 50Cden daha fazla olduu kolonlarda, boyuna donatnn kenetlenmesi, 90 derecelik
kanca yaplmakszn dz olarak salanabilir.
(c) Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt donatlar, akla komu
olan kolon yznden itibaren, 50C den az olmamak zere, en az TS-500'de verilen
kenetlenme boyu
b
kadar uzatlacaktr. Kirilerdeki derinlik fark gibi nedenlerle bu olanan
bulunmad durumlarda kenetlenme, yukardaki (b) paragrafna gre kiriin kolonun br
yznde devam etmedii durumlar iin tanmlanan biimde yaplacaktr.
43

























ekil 3.7

3.4.3.2 Boyuna donatlarn eklenmesine ilikin koullar aada verilmitir:
(a) 3.4.4.te tanmlanan kiri sarlma blgeleri, kolon-kiri birleim blgeleri ve aklk ortasnda
alt donat blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulama olasl bulunan kritik blgelerde
bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dnda bindirmeli eklerin yaplabilecei yerlerde, ek
boyunca 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiri
derinliinin 1/4n ve 100 mmyi amayacaktr. st montaj donatsnn aklk ortasndaki
eklerinde zel deprem etriyeleri kullanlmasna gerek yoktur.
(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat atlayarak
uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk 600 mmden daha
az olmayacaktr.

3.4.4. Enine Donat Koullar

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki blge,
Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan zel deprem
etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm
olacaktr. 3.4.5.3e gre daha elverisiz bir deer elde edilmedike, etriye aralklar kiri
yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr
(ekil 3.8). Sarlma blgesi dnda, TS-500de verilen minimum enine donat koullarna
uyulacaktr.
44






ekil 3.8

3.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.4.5.1 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) Kirilerde enine donat hesabna esas alnacak
kesme kuvveti, V
e
, depremin soldan saa veya sadan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve
elverisiz sonu verecek ekilde, Denk.(3.9) ile bulunacaktr (ekil 3.9).
e dy pi pj n
= ( + ) / V V M M (3.9)
Kiri ularndaki moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmad durumlarda, M
pi
~
1.4 M
ri
ve M
pj
~ 1.4 M
rj
olarak alnabilir. Dey ykler ile birlikte R
a
= 2 alnarak Blm 2ye gre
depremden hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.9) ile hesaplanan V
e
den kk olmas
durumunda, V
e
yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr.


3.4.5.2 Denk.(3.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, V
e
, Denk.(3.10) ile verilen koullar
salayacaktr. Denk.(3.10)daki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar
gerei kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.

e r
e w cd
0.22
V V
V b d f
s
s
(3.10)





ekil 3.9
s
k
s 50 mm
s
k
s h
k
/ 4
s
k
s 8| (| = en kk boyuna donat ap)
s
k
s 150 mm


Kiri orta blgesi
(minimum enine donat
TS-500 e gre)
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 h
k

Kiri
sarlma
blgesi
= 2 h
k

h
k

V
dyj
V
dyi
j
i
M
pj
~1.4 M
rj
M
pi
~1.4 M
ri

(M
pi
+ M
pj
) /
n

n

45
3.4.5.3 Kiri enine donatsnn V
e
kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.4.4te tanmlanan kiri sarlma
blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan kesme kuvvetinin
depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk olmas halinde, betonun
kesme dayanmna katks

V
c
= 0 alnacaktr. Hibir durumda pliyelerin kesme dayanmna
katklar gznne alnmayacaktr.

3.5. SNEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERNDE
KOLON - KR BRLEM BLGELER

3.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinde kolon-kiri
birleimleri, aada tanmland zere, iki snfa ayrlacaktr.
(a) Kirilerin kolona drt taraftan birlemesi ve her bir kiriin geniliinin birletii kolon
geniliinin 3/4nden daha az olmamas durumunda, kolon-kiri birleimi kuatlm birleim
olarak tanmlanacaktr.
(b) Yukardaki koullar salamayan tm birleimler, kuatlmam birleim olarak
tanmlanacaktr.

3.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii

3.5.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda kolon-kiri birleim blgelerindeki kesme
kuvveti, Denk.(3.11) ile hesaplanacaktr (ekil 3.10).

e yk s1 s2 kol
= 1.25 ( ) V f A A V + (3.11)
Kiriin kolona sadece bir taraftan sapland ve br tarafta devam etmedii durumlar iin A
s2
=
0 alnacaktr.

3.5.2.2 Herhangi bir birleim blgesinde Denk.(3.11) ile hesaplanan kesme kuvveti, gznne
alnan deprem dorultusunda hibir zaman aada verilen snrlar amayacaktr (ekil 3.10).
Bu snrlarn almas durumunda, kolon ve/veya kiri kesit boyutlar byltlerek deprem
hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kuatlm birleimlerde:

V
e
s 0.60 b
j
h

f
cd
(3.12)
(b) Kuatlmam birleimlerde: V
e
s 0.45 b
j
h

f
cd
(3.13)

3.5.2.3 Kolon-kiri birleim blgesindeki minimum enine donat koullar aada verilmitir
(ekil 3.3):
(a) Kuatlm birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat miktarnn
en az %40, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine donatnn ap 8 mmden az
olmayacak ve aral 150 mmyi amayacaktr.
(b) Kuatlmam birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az %60, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu durumda, enine
donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aral 100 mmyi amayacaktr.


46




ekil 3.10

3.6. SNEKLK DZEY YKSEK PERDELER

3.6.1. Enkesit Koullar

3.6.1.1 Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dey tayc sistem
elemanlardr. 3.6.1.2 ve 3.6.1.3te belirtilen zel durumlar dnda, gvde blgesindeki perde
kalnl kat yksekliinin 1/20sinden ve 200 mmden az olmayacaktr. Bu perdelerde, u
blgesindeki perde kalnl snrlar 3.6.2.1de verilmitir.

3.6.1.2 Tayc sistemi sadece perdelerden oluan binalarda, Denk.(3.14) ile verilen
koullarn her ikisinin de salanmas durumunda perde kalnl, binadaki en yksek katn
yksekliinin 1/20sinden ve 150 mmden az olmayacaktr.

g p
t g ctd
/ 0.002
/ 0.5
A A
V A f
E E >
E s
(3.14)
Denk.(3.14), bodrum katlarnn evresinde ok rijit betonarme perdelerin bulunduu binalarda
zemin kat dzeyinde, dier binalarda ise temel st kotu dzeyinde uygulanacaktr.

3.6.1.3 Kat ykseklii 6 mden daha byk olan ve kat yksekliinin en az 1/5ine eit
uzunluktaki elemanlarla yanal dorultuda tutulan perdelerde, gvde blgesindeki perde kalnl,
yanal dorultuda tutulduu noktalar arasndaki yatay uzunluun en az 1/20sine eit olabilir.
Ancak bu kalnlk 300 mmden az olamaz.

3.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii

3.6.2.1 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) H
w
/
w
>

2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda
perde u blgeleri oluturulacaktr (ekil 3.11). 3.6.1.2de tanmlanan binalar dnda, perde u
A
s1

A
s2

V
a

V
kol
= min (V
a
, V

)
(Bkz. 3.5.2.1)
V

1.25A
s2
f
yk

1.25A
s1
f
yk

C
1

C
2

b
w1
ve

b
w2
b olmas durumunda b
j
= b
b
w1
ve

b
w2
< b olmas durumunda
b
j
= 2 min (b
1
, b
2
)
b
j
s (b
w1
+ h) (b
w1
<

b
w2
iin)

b
w1

b
b
w2

b
w3

b
w4

h
b
2

b
1

Deprem
dorultusu
Kuatlm birleim koullar

b
w1
ve b
w2
> 3/4 b
b
w3
ve b
w4
> 3/4 h
(Bkz. 3.5.1)
47
blgelerindeki perde kalnl kat yksekliinin 1/15inden ve 200 mmden az olmayacaktr. Kat
ykseklii 6 mden daha byk olan perdelerin u blgelerinin, kat yksekliinin en az 1/5ine
eit uzunluktaki elemanlarla yanal dorultuda tutulduu durumlarda, u blgesindeki perde
kalnl, yanal dorultuda tutulan noktalar arasndaki yatay uzunluun en az 1/20sine eit
olabilir. Ancak, bu kalnlk kat yksekliinin 1/20sinden veya 300 mmden az olamaz. Perde u
blgeleri, perde u blgesinin kendi kalnl iinde oluturulabilecei gibi, perdeye birleen
dier bir perdenin iinde de dzenlenebilir.
3.6.2.2 Temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20 den daha fazla kld
seviyeden itibaren kritik perde ykseklii, 2
w
deerini amamak zere, Denk.(3.15)de verilen
koullarn elverisiz olann salayacak biimde belirlenecektir.

cr w
cr w
/ 6
H
H H
>
>
(3.15)
Burada H
w
, temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20den daha fazla
kld seviyeden itibaren llen perde yksekliidir. Bodrum katlarnda rijitlii st katlara
oranla ok byk olan betonarme evre perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin
yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, H
w
ve H
cr
byklkleri zemin kat
demesinden itibaren yukarya doru gznne alnacaktr. Bu tr binalarda kritik perde
ykseklii, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katnn ykseklii boyunca aaya doru
ayrca uzatlacaktr.

3.6.2.3 Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca u
blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %20sinden
ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik perde yksekliinin stnde kalan
perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin
plandaki toplam uzunluunun %10undan ve perde kalnlndan az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.2.4 Perde u blgelerinin, perdeye birleen dier bir perdenin veya perdenin ucunda
geniletilmi bir kesitin iinde dzenlenmesi durumunda; her bir perde u blgesinin enkesit
alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 3.6.2.3te tanmlanan alana eit olacaktr.

3.6.3. Gvde Donats Koullar

3.6.3.1 Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, dey ve yatay
donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt enkesit
alannn 0.0025inden az olmayacaktr. H
w
/
w
s 2.0 olmas durumunda perde gvdesi, perdenin
tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve enine donat aral 250
mmden fazla olmayacaktr (ekil 3.11).
48
3.6.3.2 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland binalarda, dey
ve yatay toplam gvde donats oranlarnn herbiri 0.0015e indirilebilir. Ancak bu durumda
donat aral 300 mmyi gemeyecektir.

3.6.3.3 U blgeleri dnda, perde gvdelerinin her iki yzndeki donat alar, beher
metrekare perde yznde en az 4 adet zel deprem irozu ile karlkl olarak balanacaktr.
Ancak 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca, u blgeleri dndaki beher
metrekare perde yznde en az 10 adet zel deprem irozu kullanlacaktr. irozlarn ap, en
az yatay donatnn ap kadar olacaktr.

3.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi

Perdelerin yatay gvde donatlar, 3.6.4.1de veya 3.6.4.2de belirtildii ekilde dzenlenebilir
(ekil 3.11). Bu ekilde dzenlenen yatay gvde donatlar, kritik perde ykseklii boyunca
3.6.5.2ye gre perde u blgelerine konulacak sarg donatsnn belirlenmesinde hesaba
katlabilir.

3.6.4.1 Yatay gvde donatlar etriyelerle sarl perde u blgesinin sonunda 90 derece
kvrlarak kar yzde kedeki dey donatya 135 derecelik kanca ile balanacaktr.

3.6.4.2 Yatay gvde donatlarnn perde ucunda 90 derece kvrm yaplmakszn bitirilmesi
durumunda, perdenin her iki ucuna gvde donats ile ayn apta olan biiminde yatay
donatlar yerletirilecektir. Bu donatlar, perde u blgesinin i snrndan itibaren perde
gvdesine doru en az kenetlenme boyu kadar uzatlacaklardr.
Ancak, gvde donatsnn kenetlenme boyunun perde u blgesi uzunluundan daha kk
veya eit olmas durumunda biimindeki donatlar konmayabilir. Bu durumda perde u
blgelerindeki enine donatnn birim boydaki toplam alan, perde gvdesindeki yatay donatnn
birim boydaki toplam alanndan az olmayacaktr.

3.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar

3.6.5.1 Perde u blgelerinin her birinde, dey donat toplam alannn perde brt enkesit
alanna oran 0.001den az olmayacaktr. Ancak, 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii
boyunca bu oran 0.002ye karlacaktr. Perde u blgelerinin her birinde dey donat miktar
4C14ten az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.5.2 Perde u blgelerindeki dey donatlar, aadaki kurallara uyularak, kolonlarda
olduu gibi etriyeler ve/veya irozlardan oluan enine donatlarla sarlacaktr.
(a) U blgelerinde kullanlacak enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye ve iroz apnn 25 katndan fazla
olmayacaktr.
(b) 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerine, kolonlarn
sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de Denk.(3.1)in ikinci koulu ile belirlenen enine donatnn en az
2/3 konulacaktr. Dey dorultuda etriye ve/veya iroz aral perde kalnlnn yarsndan ve
100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr (ekil 3.11). Bu donatlar, temelin
iinde de en az perde kalnlnn iki kat kadar bir ykseklik boyunca devam ettirilecektir.
49





















ekil 3.11

(c) Kritik perde yksekliinin dnda kalan perde u blgelerinde dey dorultudaki etriye
ve/veya iroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mmden daha fazla olmayacaktr (ekil
3.11).

3.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ve Kesme Kuvvetleri

3.6.6.1 H
w
/
w
> 2.0 koulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
3.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde ykseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
tabannda Blm 2ye gre hesaplanan eilme momentine eit alnacaktr. Kritik perde
yksekliinin sona erdii kesidin stnde ise, Blm 2ye gre perdenin tabannda ve
tepesinde hesaplanan momentleri birletiren doruya paralel olan dorusal moment diyagram
uygulanacaktr (ekil 3.12). evresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu binalarda sabit perde
momenti, 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca gznne alnacaktr. H
w
/
w
s
50
2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm eilme momentleri, Blm 2ye gre hesaplanan
eilme momentlerine eit alnacaktr.




ekil 3.12

3.6.6.2 H
w
/
w
> 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tama gc
momentlerinin, perdenin gl dorultusunda kolonlar iin Denk.(3.3) ile verilen koulu
salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar arttrlarak deprem
hesab tekrarlanacaktr.

3.6.6.3 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) H
w
/
w
> 2.0 koulunu salayan perdelerde,
gznne alnan herhangi bir kesitte enine donat hesabnda esas alnacak tasarm kesme
kuvveti, V
e
, Denk.(3.16) ile hesaplanacaktr.

p t
e v d
d t
( )
=
( )
M
V V
M
|
(3.16)
Bu bantda yer alan kesme kuvveti dinamik bytme katsays
v
= 1.5 alnacaktr. Ancak,
deprem yknn tamamnn betonarme perdelerle tand binalarda
v
= 1.0 alnabilir. Daha
kesin hesap yaplmad durumlarda (M
p
)
t
~ 1.25 (M
r
)
t
alnabilir. Dey ykler ile birlikte R
a
= 2
alnarak Blm 2ye gre depremden hesaplanan kesme kuvvetinin Denk. (3.16) ile
hesaplanan V
e
den kk olmas durumunda, V
e
yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr. H
w
/
w

s 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm kesme kuvvetleri, Blm 2ye gre hesaplanan
kesme kuvvetlerine eit alnacaktr.

3.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii

3.6.7.1 Perde kesitlerinin kesme dayanm, V
r
, Denk.(3.17) ile hesaplanacaktr.

r ch ctd sh ywd
= (0.65 + ) V A f f (3.17)
3.6.6.3te tanmlanan V
e
tasarm kesme kuvveti aadaki koullar salayacaktr:

e r
e ch cd
0.22
V V
V A f
s
s
(3.18)
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu koullar salanmak zere
arttrlacaktr.

Hesap
eilme
momenti
Tasarm
eilme
momenti
Perdeli - ereveli sistem Perdeli sistem
H
w
H
w

H
cr
H
cr

Hesap
eilme
momenti
Tasarm
eilme
momenti
51
3.6.7.2 Temele balant dzeyinde ve st katlarda yaplacak yatay inaat derzlerindeki dey
donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gznne alnarak, TS-500de tanmlanan kesme
srtnmesi yntemi ile kontrol edilecektir.

3.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar

3.6.8.1 Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve koullar, ba kirili perdeleri oluturan
perde paralarnn her biri iin de geerlidir.

3.6.8.2 Gznne alnan deprem dorultusunda, herhangi bir ba kirili perde sistemini
oluturan perde paralarnda deprem yklerinden oluan taban momentlerinin toplam, ba
kirili perde sisteminde deprem yklerinden oluan toplam devrilme momentinin 2/3nden fazla
olmayacaktr (ekil 3.13). Bu koulun salanamamas durumunda, ba kirili perdeyi oluturan
perde paralarnn her biri boluksuz perde olarak saylacak ve Blm 2, Tablo 2.5ten alnan
R katsays deitirilecektir.








ekil 3.13
T
H
i

T
M
sa
M
sol

F
wi

F
wi
: i inci katta ba kirili
perde sistemine etkiyen
deprem yk
(M
sol
+ M
sa
) s 2/3 (F
wi
H
i
)
52
3.6.8.3 Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn dey donat hesabnda, dey ykler
ve depremin ortak etkisinde ekmeye alan perde parasndaki eilme momentinin en fazla
%30unun, basnca alan perde parasna aktarlmasna (yeniden dalm) izin verilebilir.

3.6.8.4 Ba kirilerinin kesme donatsna ilikin kurallar aada verilmitir:
(a) Aadaki koullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kirilerinin kesme donats
hesab 3.4.5e gre yaplacaktr.

n k
d w ctd
3
1.5
h
V b d f
>
s
(3.19)
(b) Denk.(3.19) ile verilen koullarn her ikisinin de salanamamas durumunda, ba kiriine
konulacak zel kesme donats, geerlilii deneylerle kantlanm yntemlerle belirlenecek veya
ba kiriindeki kesme kuvvetini ve onun oluturduu eilme momentini karlamak zere apraz
donatlar kullanlacaktr (ekil 3.14). Her bir apraz donat demetindeki toplam donat alan
Denk.(3.20) ile belirlenecektir.

sd d yd
= / (2 sin ) A V f (3.20)
apraz donat demetlerinde en az drt adet donat bulunacak ve bu donatlar perde paralarnn
iine doru en az 1.5
b
kadar uzatlacaktr. Donat demetleri zel deprem etriyeleri ile sarlacak
ve kullanlacak etriyelerin ap 8 mmden, aral ise apraz donat apnn 8 katndan ve 100
mmden daha fazla olmayacaktr. apraz donatlara ek olarak, ba kiriine TS-500de
ngrlen minimum miktarda etriye ve yatay donat konulacaktr (ekil 3.14).




ekil 3.14


3.7. SNEKLK DZEY NORMAL KOLONLAR

3.7.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.1de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
53
3.7.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.2de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.3te
belirtilen koullar sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
3.7.4.1de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.

3.7.4. Enine Donat Koullar

Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin
3.7.4.1de ve kolon orta blgesi iin 3.7.4.2de verilmitir. Tm kolon blgelerinde, 3.2.8de
tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.

3.7.4.1 Kolon sarlma blgelerinin her birinin uzunluu iin 3.3.4.1de verilen tanm, sneklik
dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir. Sneklik dzeyi normal olan kolonlarda sarlma
blgesindeki enine donat aral, en kk enkesit boyutunun 1/3 nden, en kk boyuna
donat apnn 8 katndan ve 150 mmden daha fazla olmayacaktr.

3.7.4.2 Kolon orta blgesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.4.2de
verilen tanm ve minimum enine donat koullar ile 3.3.4.3te verilen koullar, sneklik dzeyi
normal olan kolonlar iin de geerlidir. Kolon orta blgesindeki enine donat, 3.7.5.3e gre
belirlenecektir.

3.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.7.5.1 Sneklik dzeyi normal kolonlarda, dey ykler ve Blm 2de belirlenen deprem
yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, V
d
, enine donat hesabnda esas
alnacaktr.

3.7.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
Denk.(3.7)de verilen koul, V
e
yerine V
d
alnmak zere, sneklik dzeyi normal olan kolonlar
iin de geerlidir.

3.7.5.3 Kolon enine donatsnn 3.7.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, V
c
, dey ykler ile birlikte deprem yklerine gre
hesaplanan en kk N
d
eksenel kuvveti gznne alnarak TS-500e gre belirlenecektir.

3.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlara ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.8de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
54
3.8. SNEKLK DZEY NORMAL KRLER

3.8.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 3.4.1.1de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 3.4.2de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 3.4.3te
belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.

3.8.4. Enine Donat Koullar

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki blge,
sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan zel deprem
etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm
olacaktr. 3.8.5e gre daha elverisiz bir deer elde edilmedike, etriye aralklar kiri
yksekliinin 1/3n, en kk boyuna donat apnn 10 katn ve 200 mmyi amayacaktr.
Sarlma blgesi dnda, TS-500de verilen enine donat koullarna uyulacaktr.

3.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.8.5.1 Sneklik dzeyi normal kirilerde, dey ykler ve Blm 2de belirlenen deprem
yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, V
d
, enine donat hesabnda esas
alnacaktr.

3.8.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin
Denk.(3.10)da verilen koul, V
e
yerine V
d
alnmak zere, sneklik dzeyi normal olan kiriler
iin de geerlidir.

3.8.5.3 Kiri enine donatsnn 3.8.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Hibir durumda pliyelerin
kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.

3.9. SNEKLK DZEY NORMAL EREVE SSTEMLERINDE
KOLON - KR BRLEM BLGELER

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinin kolon-kiri
birleimleri ilgili olarak 3.5de verilen kural ve koullar, 3.5.2.1 ve 3.5.2.2 hari olmak zere,
sneklik dzeyi normal olan sistemlerin kolon-kiri birleimleri iin de geerlidir.
55
3.10. (Deiik:RG-03/05/2007-26511) SNEKLK DZEY NORMAL PERDELER

Sneklik dzeyi normal perdeler, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetlere gre boyutlandrlarak donatlacaktr. Sneklik dzeyi yksek perdeler iin 3.6.6,
3.6.8.2 ve 3.6.8.3de verilen kural ve koullar hari olmak zere, 3.6da verilen dier tm kural
ve koullar, sneklik dzeyi normal olan perdeler iin de geerlidir. Ancak 3.6.7.1de V
e
yerine
2V
d
alnacaktr.

3.11. DEMELER

3.11.1 Demeler, katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerinin dey tayc sistem
elemanlarna gvenle datlmasn salayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.

3.11.2 Btn deprem blgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dkme veya prefabrike
dili demeli sistemlerde plak kalnl 50 mmden az olmayacaktr. Ancak, dey yklerden
oluan kesme kuvvetleri ile birlikte plak dzlemindeki deprem kuvvetlerinin gvenle
aktarlmasn salamak zere, dilerle plak arasnda kesme kuvveti balantlarnn yaplmas ve
bu balantlarn yeterli olduunun hesapla gsterilmesi zorunludur. Dier deme plaklarnn
kalnlklar iin TS-500de verilen koullar geerlidir.

3.11.3 Btn deme sistemlerinin kesme dayanmlarna ilikin olarak, 3.6.7de sneklik
dzeyi yksek perdelerin kesme dayanmlar iin verilen koullara, 3.6.7.1 hari olmak zere,
aynen uyulacaktr.

3.12. PREFABRKE BNALARA LKN ZEL KOULLAR

Fabrika koullarnda retilen tayc sistem elemanlarnn antiyede birletirilmesi ile
oluturulan prefabrike binalarda, bu Ynetmelikte verilen dier koullar ile birlikte aadaki zel
koullara da uyulacaktr.

3.12.1. Mafsall Balantlar

Kaynakl olarak yaplan mafsall balantlar, Blm 2ye gre depremden oluacak balant
kuvvetlerinin en az 2 katn, dier mafsall balantlar ise en az 1.5 katn tayacak yeterli
dayanma sahip olacaklardr. Birleim hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en fazla %15
arttrlacaktr.

3.12.2. Moment Aktarabilen ereveler

3.12.2.1 Prefabrike bina erevelerinde moment aktarabilen tm balantlarn deprem etkisi
ile oluan tersinir ve yinelenir ykler altnda monolitik davrana benzer dayanm ve sneklie
sahip olduklar, literatrden kaynak verilerek analitik yntemlerle veya deneylerle kantlanm
olacaktr.

3.12.2.2 Balantlar, balanan elemanlardan aktarlan i kuvvetleri, dayanm ve sneklikte
herhangi bir azalma olmakszn aktarabilecek dayanma sahip olacaktr. Kaynakl balantlarda
Blm 2ye gre depremden tr balantya etkiyen i kuvvetlerin en az 2 kat, dier tr
balantlarda ise en az 1.5 kat gznne alnacaktr. Birleim hesaplarnda, emniyet
gerilmeleri en ok %15 arttrlacaktr.

3.12.2.3 Balantlar, balanan elemanlarda plastik mafsal oluma olasl yksek olan
yerlerden olabildiince uzakta dzenlenmelidir.

3.12.3. ngerilmeli Elemanlar le lgili Koullar

Deme elemanlar ve kolonlara mafsall olarak balanan kiri tr elemanlar dnda, deprem
blgelerinde kullanlacak prefabrike yap elemanlarnda tam ngerilme uygulanmasna izin
verilmez. Snrl ngerilme uygulamas, ngerme eliine ek olarak, elemanlarda yeterli
sneklii salayabilecek dzeyde ngerilmesiz donat kullanlmas veya ngerme eliinin
dk bir ekme kuvvetiyle gerilmesi suretiyle salanabilir. Deprem etkileri altnda ngerme
56
eliinin gerilmesi, elastik snrn malzeme gvenlik katsaysna blnmesi ile hesaplanan
deeri amayacaktr.

3.13. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMLERNE LKN
KURALLAR

3.13.1. Genel Kurallar

3.13.1.1 Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat elii kalitesi, btn izim paftalarnda
belirtilecektir.

3.13.1.2 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays, Tablo
6.2ye gre seilen Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5e gre belirlenen Tayc Sistem Davran
Katsays, btn kalp plan paftalarnda belirtilecektir.

3.13.1.3 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyelerine ve zel deprem irozlarna ait kanca
kvrm detaylar (ekil 3.1) kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde gsterilecektir.

3.13.2. Kolon ve Perde Detaylar

3.13.2.1 Kolon yerleim planlarnda, dey donatlarn enkesit iindeki konum, ap ve saylar
ayrntl olarak gsterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiri dm noktasnda, alttaki kolondan
yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tm kirilerin boyuna donatlarn planda
gsteren yatay kesitler alnacak, bylece kolon ve kiri donatlarnn birleim blgesinde
betonun uygun olarak yerletirmesine engel olmayacak biimde dzenlendii gsterilecektir.
Temelden kan kolon ve perde filiz donatlar, bunlarla ilikili enine donatnn say, ap ve
aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.

3.13.2.2 Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin boyuna kesitler
alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit; donat ek blgelerini,
bindirme boylarn, kolonun st ucundaki kolon-kiri birleim blgesini de ierecektir. Bu
balamda, binadaki tm kolon-kiri birleim blgeleri iin geerli standart detaylarla yetinilmesi
kabul edilmeyecektir.

3.13.2.3 Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar, bu
blgelere, kolon orta blgesine ve stteki kolon-kiri birleim blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde gsterilecektir.

3.13.2.4 Perde yerleim planlarnda dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u
blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin boyuna
kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna kesidinde kritik perde
ykseklii ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve dier perde kesimlerinde
kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.

3.13.3. Kiri Detaylar

Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki sarlma
blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiri orta blgesine konulan enine donatlarn ap, say
ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.
57
BLM 4 ELK BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI

4.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm], alar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm
2
]
birimindedir.

A = Enkesit alan
A
k
= Kesme alan
A
n
= Faydal enkesit alan
b = Genilik
b
cf
= Kolon kesitinin balk genilii
b
bf
= Kiri kesitinin balk genilii
D = Dairesel halka kesitlerde d ap
D
a
= Akma gerilmesi arttrma katsays
d
b
= Kiri enkesit ykseklii
d
c
= Kolon enkesit ykseklii
E = Deprem yk simgesi
E
s
= Yap elii elastisite modl
e = Ba kirii boyu
G = Sabit yk simgesi
H
ort
= Dm noktasnn stndeki ve altndaki kat yksekliklerinin ortalamas
h = Gvde levhas ykseklii
h
i
= Binann iinci katnn kat ykseklii

b
= Kiriin yanal dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki uzaklk

n
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk
M
d
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eilme
momenti
M
p
= Eilme momenti kapasitesi
M
pa
= Kolonun alt ucunda hesaplanan moment kapasitesi
M
pi
= Kiriin sol ucu ide hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
M
pj
= Kiriin sa ucu jde hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
M
pn
= ndirgenmi moment kapasitesi
M
p
= Kolonun st ucunda hesaplanan moment kapasitesi
M
vi
= Kiriin sol ucu i deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
M
vj
= Kiriin sa ucu j deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek eilme momenti
N
bp
= Eksenel basn kapasitesi
N
p
= Eksenel ekme kapasitesi
N
d
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
kuvvet
Q = Hareketli yk simgesi
R = Tayc sistem davran katsays
r
y
= Kiri balnn ve gvdenin basn gerilmeleri etkisindeki blmnn
1/3nn yanal dorultudaki atalet yarap
t = Kalnlk
t
bf
= Kiri kesitinin balk kalnl
t
cf
= Kolon kesitinin balk kalnl
t
min
= Kayma blgesindeki en kk levha kalnl
t
p
= Takviye levhalar dahil olmak zere, kayma blgesindeki toplam levha
kalnl
t
t
= Takviye levhas kalnl
t
w
= Gvde kalnl
u = Kayma blgesi evresinin uzunluu
V
d
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme
kuvveti
V
dy
= Kiriin kolona birleen yznde dey yklerden meydana gelen basit kiri
kesme kuvveti
58
V
e
= Kolon-kiri birleim blgesinin gerekli kesme dayanm
V
ke
= Kayma blgesinin gerekli kesme dayanm
V
ik
= ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katndaki tm kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
is
= ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katnda Denk.4.3n hem alttaki hem de stteki dm noktalarnda
saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
p
= Kesme kuvveti kapasitesi
V
pn
= ndirgenmi kesme kuvveti kapasitesi
W
p
= Plastik mukavemet momenti
o
i
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan V
is
/ V
ik
oran
A
i
= Binann iinci katndaki greli kat telemesi

p
= Ba kirii dnme as
O
o
= Bytme katsays
o
a
= Yap eliinin akma gerilmesi
o
bem
= Elemann narinliine bal olarak, TS-648e gre hesaplanan basn emniyet
gerilmesi
o
em
= Emniyet gerilmesi
p
= Greli kat telemesi as
59
4.1. KAPSAM

4.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm elik binalarn tayc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve
ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara uyularak yaplacaktr.

4.1.2 Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tayc sistemleri; sadece elik
erevelerden, sadece merkezi veya dmerkez elik aprazl perdelerden veya erevelerin,
elik aprazl perdeler ya da betonarme perdelerle birleiminden oluabilir. Betonarme
demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc sistemler de bu blmn
kapsam iindedir.

4.1.3 elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmitir.

4.2. GENEL KURALLAR

4.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kar davranlar bakmndan, elik binalarn yatay yk tayc sistemleri, 4.2.1.1 ve
4.2.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma olarak
kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, 2.5.4te ve aada 4.2.1.3 ile 4.2.1.4te
verilmitir. Tayc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas durumunda 3.6 veya 3.10da
verilen kurallar uygulanacaktr.

4.2.1.1 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler olarak
tanmlanmtr:
(a) 4.3te belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.6da belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden veya 4.8de belirtilen
koullar salayan dmerkez aprazl elik perdelerden meydana gelen yatay yk tayc
sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl elik perdeli-
ereveli sistemler.

4.2.1.2 Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal Sistemler olarak
tanmlanmtr:
(a) 4.4de belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler.
(b) 4.7de belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden meydana gelen yatay
yk tayc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluan aprazl elik perdeli-
ereveli sistemler.

4.2.1.3 Yukarda belirtilen yatay yk tayc sistemlerin her iki yatay deprem dorultusunda
birbirinden farkl olmas durumunda uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar 2.5.1.2 ve
2.5.1.3de, herhangi bir dorultuda karma olarak kullanlmas durumunda uygulanacak R
katsaylarna ilikin koullar ise 2.5.4te verilmitir.
60
4.2.1.4 Dey dorultuda en ok iki farkl yatay yk tayc sistem ieren elik veya
betonarme-elik karma binalara ve bunlara uygulanacak R katsaylarna ilikin koullar
2.5.5.2de verilmitir.

4.2.2. lgili Standartlar

4.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tayc sistemlerin tasarm; bu
Ynetmelikte Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498de ngrlen dier
ykler, emniyet gerilmeleri yntemine ilikin olarak TS-648de verilen kurallara gre yaplacaktr.
lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel durumlarda, bu blmdeki kurallar esas
alnacaktr.

4.2.2.2 Bu blmde verilen kurallarn dnda kalan dier hususlar iin TS-648 ve TS-
3357deki kurallara uyulacaktr. Bu standartlarda ve Ynetmeliin bu blmnde yer almayan
hususlar iin, uluslararas dzeyde kabul grm standart ve ynetmeliklerden yararlanlabilir.

4.2.3. Malzeme Koullar ve Emniyet Gerilmeleri

4.2.3.1 Bu Ynetmelik kapsamnda, TS-648de veya uluslararas dzeyde kabul grm dier
standartlarda tanmlanan ve kaynaklanabilme zelliine sahip olan tm yap elikleri
kullanlabilir. Balklarnn et kalnl en az 40 mm olan hadde profillerinde, kalnl en az 50
mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma profillerde, ASTM A673 veya edeeri
standartlar uyarnca yaplan testlerde minimum Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik
Dayanm) deeri 218Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.

4.2.3.2 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn birleim ve eklerinde kullanlacak bulonlar ISO
8.8, 10.9 veya daha yksek kalitede olacaktr. Bu bulonlar, moment aktaran birleimlerde
kendilerine uygulanabilecek ngerme kuvvetinin tm ile, dier birleimlerde ise en az yars ile
ngerilecektir. Deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve ekleri ile temel
balant detaylarnda ISO 4.6 ve 5.6 kalitesinde bulonlar kullanlabilir.

4.2.3.3 Kaynakl birleimlerde elik malzemesine ve kaynaklama yntemine uygun elektrod
kullanlacak ve elektrodun akma dayanm birletirilen malzemelerin akma dayanmndan daha
az olmayacaktr. Moment aktaran erevelerin kaynakl kolon-kiri birleimlerinde tam
penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna dikileri kullanlacaktr. Bu kaynaklarda kullanlan
elektrodun minimum Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik Dayanm) -298Cde 27 Nm (27
J) olacaktr.

4.2.3.4 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarda, ayn birleim noktasnda, kaynakl ve bulonlu
birleimler birarada kullanlamaz.

4.2.3.5 Dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda Emniyet Gerilmeleri Yntemine gre
yaplan kesit hesaplarnda, emniyet gerilmeleri en fazla %33 arttrlacaktr. Birleim ve eklerin
emniyet gerilmeleri esasna gre tasarmnda ise, bu arttrm %15i amayacaktr. Birleim ve
ekler ayrca, bu blmn ilgili maddelerinde belirtildii ekilde, eleman kapasitelerine veya
arttrlm deprem etkilerine gre kontrol edilecektir.
61
4.2.3.6 Bu blmn 4.3.2.1, 4.3.4.1, 4.8.6 ve 4.9.1 maddelerinde ngrld ekilde, elik
yap elemanlarnn ve birleim detaylarnn gerekli kapasitelerinin hesabnda, o
a
akma gerilmesi
yerine D
a
o
a
arttrlm akma gerilmesi deerleri kullanlacaktr. Arttrlm akma gerilmesinin
hesabnda uygulanacak D
a
katsaylar, yap eliinin snfna ve eleman trne bal olarak,
Tablo 4.1 de verilmitir.

TABLO 4.1 D
a
ARTTIRMA KATSAYILARI
Yap elii Snf ve Eleman Tr
D
a
Fe 37 eliinden imal edilen hadde profilleri 1.2
Dier yap eliklerinden imal edilen hadde profilleri 1.1
Tm yap eliklerinden imal edilen levhalar 1.1

4.2.4. Arttrlm Deprem Etkileri

Bu blmn 4.3.1.2, 4.3.5.3, 4.4.2.1, 4.4.2.3, 4.6.3.1, 4.6.5.2, 4.7.2.1, 4.8.6.4 ve 4.9.1
maddelerinde gerekli grlen yerlerde, elik yap elemanlarnn ve birleim detaylarnn
tasarmnda, aada verilen arttrlm deprem etkileri gznne alnacaktr. Arttrlm deprem
etkilerini veren yklemeler
1.0 G + 1.0 Q O
o
E (4.1a)
veya daha elverisiz sonu vermesi halinde

0
0 9 . G E O (4.1b)
eklinde tanmlanmtr. Blm 2ye gre hesaplanan deprem yklerinden oluan i kuvvetlere
uygulanacak O
o
Bytme Katsaysnn deerleri, elik tayc sistemlerin trlerine bal olarak,
Tablo 4.2de verilmitir.

TABLO 4.2 BYTME KATSAYILARI
Tayc Sistem Tr
O
o

Sneklik dzeyi yksek ereveler 2.5
Sneklik dzeyi normal ereveler 2.0
Merkezi elik aprazl perdeler (sneklik dzeyi yksek veya normal) 2.0
Dmerkez elik aprazl perdeler 2.5

4.2.5. Kuvvet Kapasiteleri ve Gerilme Snr Deerleri

Gerekli durumlarda kullanlmak zere, yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri ve birleim
elemanlarnn gerilme snr deerleri aada tanmlanmtr.

Yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri:
Eilme momenti kapasitesi :
p p a
M W = o (4.2a)
Kesme kuvveti kapasitesi :
p a k
0 60 V A = o . (4.2b)
Eksenel basn kapasitesi :
bp bem
1 7 . N A = o (4.2c)
Eksenel ekme kapasitesi :
p a n
N A = o (4.2d)
62
Birleim elemanlarnn gerilme snr deerleri:
Tam penetrasyonlu kaynak : o
a

Ksmi penetrasyonlu kt kaynak
veya ke kayna : 1.7 o
em

Bulonlu birleimler : 1.7 o
em


Burada, o
em
ilgili birleim elemanna ait emniyet gerilmelerini (normal gerilme, kayma ve ezilme
gerilmeleri) gstermektedir.

4.3. SNEKLK DZEY YKSEK EREVELER

Sneklik dzeyi yksek erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada verilmitir.

4.3.1. Enkesit Koullar

4.3.1.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk genilii/kalnl ve
gvde ykseklii/kalnl oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te verilmitir.

4.3.1.2 Kolonlar, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan eksenel kuvvet ve eilme
momentleri altnda gerekli gerilme kontrollarn salamalar yannda, birinci ve ikinci derece
deprem blgelerinde, Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)ye gre arttrlm ykleme durumlarndan
oluan eksenel basn ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme momentleri gznne
alnmakszn) yeterli dayanm kapasitesine sahip olacaktr. Kolon enkesitlerinin eksenel basn
ve ekme kapasiteleri Denk.(4.2c) ve Denk.(4.2d) ile hesaplanacaktr.

4.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

4.3.2.1 ereve tr sistemlerde veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, gznne
alnan deprem dorultusunda her bir kolon - kiri dm noktasna birleen kolonlarn eilme
momenti kapasitelerinin toplam, o dm noktasna birleen kirilerin kolon yzndeki eilme
momenti kapasiteleri toplamnn 1.1D
a
katndan daha byk olacaktr (ekil 4.1):




ekil 4.1
TABLO 4.3 ENKEST KOULLARI
Eleman Tanm Narinlik Snr Deerler
M
pa

M
pi

M
pi

M
pj

M
pj

M
p

Deprem
yn
Deprem
yn
M
pa

M
p

63




pa p a pi vi pj vj
( ) 1 1 ( ) M M D M M M M + > + + + . (4.3)
Oranlar Sneklik Dzeyi
Yksek Sistem
Sneklik Dzeyi
Normal Sistem
Eilme ve Eksenel
basn etkisindeki
I Kesitlerinde
U Kesitlerinde

b/2t
b/t
s a
0.3 E o 0.5
s a
E o
Eilme etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
h/t
w
s a
3.2 E o 5.0
s a
E o
Basn etkisindeki
T Kesitleri
L Kesitleri
h/t
w


s a
0.3 E o 0.5
s a
E o
Eilme ve eksenel
basn etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
h/t
w

d a
N A o 0.10 iin
d
s a
a
3.2 1 1.7
N
E
A
o
o
| |

|
|
\ .


d a
N A o 0.10 iin
5.0
d
s a
a
1 1.7
N
E
A
o
o
| |

|
|
\ .

d a
N A o > 0.10 iin
d
s a
a
1.33 2.1
N
E
A
o
o
| |

|
|
\ .

d a
N A o > 0.10 iin
2.08
d
s a
a
2.1
N
E
A
o
o
| |

|
|
\ .

Eilme veya eksenel
basn etkisindeki
dairesel halka kesitler
(borular)
D/t
s
a
0.05
E
o
0.08
s
a
E
o

Eilme veya eksenel
basn etkisindeki
dikdrtgen kutu kesitler
b/t
veya
h/t
w

s a
0.7 E o 1.2
s a
E o
Tanmlar
b : I , U kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde balk genilii
h : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde ykseklii
L kesitlerinde byk kenar uzunluu
D : dairesel halka kesitlerde (borularda) d ap
t : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde balk kalnl
halka kesitlerde (borularda) kalnlk
t
w
: I , U , T, L kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde kalnl

64
Bu denklemdeki M
vi
ve M
vj
terimleri, zayflatlm kiri enkesitleri kullanlmas veya kiri ularnda
guseler oluturulmas halinde, kiri ularndaki olas plastik mafsallardaki kesme kuvvetlerinden
dolay, kolon yznde meydana gelen ek eilme momentlerini gstermektedir. Plastik
momentlerin kirilerin kolon yzndeki kesitlerinde olumas halinde, bu terimler sfr deerini
almaktadr.

4.3.2.2 Denk.(4.3), depremin her iki yn iin elverisiz sonu verecek ekilde ayr ayr
uygulanacaktr. Kolon eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu
olarak bu moment kapasitelerini en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri gznne
alnacaktr.

4.3.2.3 Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen dm
noktalarnda Denk.(4.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.

4.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu

4.3.3.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(4.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm noktalarnda
Denk.(4.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.

i is ik
0 70 / . V V o = > (4.4)
4.3.3.2 Denk.(4.4)n salanmas durumunda, 0.70 < o
i
< 1.00 aralnda,
Denk.(4.3)n hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/o
i
) oran ile arplarak arttrlacaktr. Denk.(4.3)
salamayan kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri altnda hesaplanacaktr.

4.3.3.3 Herhangi bir katta Denk.(4.4)n salanamamas durumunda, sadece erevelerden
veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki tm ereveler
Sneklik Dzeyi Normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 2.5e gre tayc
sistem davran katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Ancak 2.5.4.1de belirtildii
zere, sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle birarada
kullanlmas da mmkndr.

4.3.4. Kiri - Kolon Birleim Blgeleri

4.3.4.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiri-kolon birleimlerinde
aadaki koul birarada salanacaktr:
(a) Birleim en az 0.04 radyan Greli Kat telemesi Asn (greli kat telemesi/kat ykseklii)
salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin, deneysel ve/veya analitik yntemlerle
geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr. Geerlilii kantlanm olan eitli bulonlu ve
kaynakl birleim detay rnekleri ve bunlarn uygulama snrlar Bilgilendirme Eki 4Ada
verilmitir.
65
(b) Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme dayanm, birleen kiriin kolon yzndeki eilme
momenti kapasitesinin 0.801.1D
a
katndan daha az olmayacaktr. Ancak bu dayanmn st
limiti, dm noktasna birleen kolonlar tarafndan birleime aktarlan en byk eilme
momenti ile uyumlu olacaktr. Ayrca dey ykler ve deprem yk azaltma katsaysnn R = 1.5
deeri iin hesaplanan deprem yklerinin ortak etkisi altnda meydana gelen eilme momentini
amayacaktr. Zayflatlm kiri enkesitleri kullanlmas veya kiri ularnda guseler
oluturulmas halinde, kolon yzndeki eilme momenti kapasitesi, kiri plastik momenti ile kiri
ucundaki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon yznde meydana gelen ek
eilme momenti toplanarak hesaplanacaktr.
(c) Birleimin boyutlandrlmasnda esas alnacak V
e
kesme kuvveti Denk.(4.5) ile
hesaplanacaktr.

pi pj
e dy a
n
( )
1 1
M M
V V D
+
= . (4.5)
4.3.4.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr deerleri
kullanlacaktr.

4.3.4.3 Kiri kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma blgesi
(ekil 4.2) aadaki koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin gerekli V
ke
kesme kuvveti dayanm, dm noktasna birleen kirilerin
kolon yzndeki eilme momenti kapasiteleri toplamnn 0.80 katndan meydana gelen kesme
kuvvetine eit olarak alnacaktr.

ke p
b ort
1 1
0 8 ( ) V M
d H
= . (4.6)
X apraz Ters V apraz V apraz K apraz
kiri ba kirii
e e

a
p
r
a
z
e
t = min ( t , t )
min t
(a) (b)
takviye levhalar
e
bf
c
ke
ke
cf
b
sreklilik levhalar
kayma blgesi
t
t
t
t
t t
t
t
t
t
e
srekli ke kayna
rijitlik levhalar
ara rijitlik
levhalar
apraz ve balant
kirii eksenleri balant
kirii iinde kesiecektir.
V
V
t
d
t
d

ekil 4.2

(b) Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti kapasitesi
66

2
cf cf
p a c p
b c p
3
0 6 1
b t
V d t
d d t
(
= o +
(
(

. (4.7)
denklemi ile hesaplanacaktr. Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas iin

p ke
V V > (4.8)
koulunun salanmas gerekmektedir. Bu koulun salanmamas halinde, gerekli miktarda
takviye levhas kullanlacak veya kayma blgesine kegen dorultusunda berkitme levhalar
eklenecektir.

(c) Kolon gvde levhasnn ve eer kullanlm ise takviye levhalarnn her birinin en kk
kalnl, t
min
, (ekil 4.3) aadaki koulu salayacaktr.

min
180 t u > / (4.9)
Bu koulun salanmad durumlarda takviye levhalar ve kolon gvde levhas birbirlerine
kaynakla balanarak birlikte almalar salanacak ve levha kalnlklar toplamnn
Denk.(4.9)u salad kontrol edilecektir.

(d) Kayma blgesinde takviye levhalar kullanlmas halinde, bu levhalarn kolon balk
levhalarna balanmas iin tam penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna kullanlacaktr,
ekil 4.3. Bu kaynaklar, takviye levhas tarafndan karlanan kesme kuvvetini gvenle
aktaracak ekilde kontrol edilecektir. Bu hesapta, (4.2.5)te verilen kaynak gerilme kapasiteleri
kullanlacaktr.
Diyagonal apraz X apraz Ters V apraz V apraz K apraz
kiri ba kirii
kolon
e e

a
p
r
a
z
e
min t
takviye levhalar
e
bf
t
d
c
V
e
e
V
t
cf
d
b
sreklilik levhas
kayma blgesi
t
t t
t
e
srekli ke kayna
rijitlik levhalar
ara rijitlik
levhalar
apraz ve balant
kirii eksenleri balant
kirii iinde kesiecektir.
t
t
t
t
t
t
t = min ( t , t )
(a) (b)

ekil 4.3

4.3.4.4 Moment aktaran kiri-kolon birleim detaylarnda, kolon gvdesinin her iki tarafna,
kiri balklar seviyesinde sreklilik levhalar konularak kiri balklarndaki ekme ve basn
kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiri-kolon birleimlerinde komu kirie) gvenle aktarlmas
salanacaktr.
(a) Sreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiri birleimlerinde birleen kiriin balk
kalnlndan, kolona iki taraftan kiri birlemesi durumunda ise birleen kirilerin balk
kalnlklarnn bynden daha az olmayacaktr.
(b) Sreklilik levhalarnn kolon gvde ve balklarna balants iin tam penetrasyonlu kt
kaynak kullanlacaktr. Sreklilik levhasnn kolon gvdesine balants iin ke kayna da
kullanlabilir, (ekil 4.2). Ancak bu kaynan, sreklilik levhasnn kendi dzlemindeki kesme
kapasitesine eit bir kuvveti kolon gvdesine aktaracak boy ve kalnlkta olmas gereklidir.
(c) Kolon balk kalnlnn

cf bf bf
0 54 t b t > . (4.10a)
ve
67

bf
cf
6
b
t > (4.10b)
koullarnn her ikisini de salamas durumunda sreklilik levhasna gerek olmayabilir.

4.3.5. Kolon ve Kiri Ekleri

4.3.5.1 Tam penetrasyonlu kt kaynakl veya bulonlu olarak yaplan kolon ekleri, kolon-kiri
birleim yerinden en az net kat yksekliinin 1/3 kadar uzakta olacaktr. Ke kayna ile veya
tam penetrasyonlu olmayan kt kaynakla yaplan eklerde bu uzaklk, ayrca 1.20 m den az
olmayacaktr.

4.3.5.2 Kiri ekleri, kolon-kiri birleim kesitinden en az kiri yksekliinin iki kat kadar uzakta
yaplacaktr.

4.3.5.3 Kolon ve kiri eklerinin eilme kapasitesi, eklenen elemann eilme kapasitesinden,
kesme kuvveti kapasitesi ise Denk.(4.5)te verilen deerden az olmayacaktr. Ayrca, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, kolon eklerinin eksenel kuvvet kapasiteleri Denk.(4.1a) ve
Denk.(4.1b) ile hesaplanan eksenel basn ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme momentleri
gznne alnmakszn) yeterli olacaktr. Ek elemanlarnn tama glerinin hesabnda,
(4.2.5)te verilen kaynak ve bulon gerilme snr deerleri kullanlacaktr.

4.3.6. Kiri Balklarnn Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.3.6.1 Kirilerin st ve alt balklar yanal dorultuda mesnetlenecektir. Kirilerin yanal
dorultuda mesnetlendii noktalar arasndaki
b
uzakl

b
y s
a
0 086
r E
s
o
. (4.11)
koulunu salayacaktr. Ayrca, tekil yklerin etkidii noktalar, kiri enkesitinin ani olarak
deitii noktalar ve sistemin dorusal olmayan ekildeitirmesi srasnda plastik mafsal
oluabilecek noktalar da yanal dorultuda mesnetlenecektir.

4.3.6.2 Yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli basn ve ekme dayanm, kiri balnn
eksenel ekme kapasitesinin 0.02sinden daha az olmayacaktr.

4.3.6.3 Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc
sistemlerde, kirilerin betonarme demeye balanan balklarnda, yukardaki koullara
uyulmas zorunlu deildir.
68
4.4. SNEKLK DZEY NORMAL EREVELER

Sneklik dzeyi normal erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada verilmitir.

4.4.1. Enkesit Koullar

4.4.1.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk genilii/kalnl ve
gvde ykseklii/kalnl oranlarna ilikin koullar Tablo 4.3te verilmitir. Ancak en ok iki
katl binalarda, gerekli yerel burkulma kontrollarnn yaplmas koulu ile, bu snrlarn
almasna izin verilebilir.

4.4.1.2 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kolonlar iin 4.3.1.2de verilen koullar sneklik
dzeyi normal erevelerin kolonlar iin de geerlidir.

4.4.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerde, sneklik dzeyi yksek ereveler iin 4.3.2 ve
4.3.3te verilen koullara uyulmas zorunlu deildir.

4.4.2. Kiri Kolon Birleim Blgeleri

4.4.2.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiri-kolon birleimlerinde, dey
ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar
yaplacaktr. Ayrca, birleimin tama kapasitesi aada tanmlanan i kuvvetlerden kk
olanlarn da salayacaktr:
(a) Kolona birleen kiriin 4.3.4.1(b)de tanmland ekilde hesaplanan eilme momenti
kapasitesi ve Denk.(4.5) ile hesaplanan gerekli kesme kuvveti dayanm.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm ykleme durumlarndan dolay kolon
yznde meydana gelen eilme momenti ve kesme kuvveti.

4.4.2.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr deerleri
kullanlacaktr.

4.4.2.3 Kiri-kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma blgesi
(ekil 4.2) aadaki koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin V
ke
gerekli kesme kuvveti dayanmnn hesabnda, Denk.(4.1a) ve
Denk.(4.1b)de verilen arttrlm deprem yklemesinden meydana gelen kesme kuvveti ve
Denk.(4.6) ile hesaplanan kesme kuvvetinden kk olan kullanlacaktr.
(b) Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti dayanm Denk.(4.7) ile hesaplanacaktr. Kayma
blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas iin Denk.(4.8)in salanmas gerekmektedir.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kayma blgesi hesab iin 4.3.4.3(c) ve 4.3.4.3(d)de
verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

4.4.2.4 Sneklik dzeyi yksek erevelerde sreklilik levhalarnn hesab iin 4.3.4.4 te
verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.
69
4.4.3. Kiri ve Kolon Ekleri

Sneklik dzeyi yksek erevelerde kolon ve kiri ekleri iin 4.3.5te verilen kurallar sneklik
dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

4.5. MERKEZ VE DIMERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

elik aprazl perdeler, mafsall birleimli veya moment aktaran ereveler ile bunlara merkezi
ve dmerkez olarak balanan aprazlardan oluan yatay yk tayc sistemlerdir. Bu tr
sistemlerin yatay yk tama kapasiteleri, eilme dayanmlarnn yannda, daha ok veya
tmyle elemanlarn eksenel kuvvet dayanmlar ile salanmaktadr. elik aprazl perdeler,
aprazlarn dzenine bal olarak ikiye ayrlrlar:
(a) Merkezi elik aprazl Perdeler (ekil 4.4)
(b) Dmerkez elik aprazl Perdeler (ekil 4.5)
aprazlarn ereve dm noktalarna merkezi olarak baland Merkezi elik aprazl
Perdeler sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal sistem olarak boyutlandrlabilirler.
Buna karlk, aprazlarn ereve dm noktalarna dmerkez olarak baland Dmerkez
elik aprazl Perdeler sneklik dzeyi yksek sistem olarak boyutlandrlacaklardr.
Diyagonal apraz X V V
kiri ba kirii
kolon
e e

a
p
r
a
z
e
t = min ( t , t )
min t
(a) (b)
takviye levhalar
e
bf
t
d
c
V
e
e
V
t
cf
d
b
sreklilik levhas
kayma blgesi
t
t
t
t
t t
t
t
t
t
e
srekli ke kayna
rijitlik levhalar
ara rijitlik
levhalar
apraz ve balant
kirii eksenleri balant
kirii iinde kesiecektir.
apraz apraz Ters apraz apraz K
ekil 4.4

Diyagonal apraz X apraz Ters V apraz V apraz K apraz
t = min ( t , t )
min t
(a) (b)
takviye levhalar
bf
t
d
c
V
e
e
V
t
cf
d
b
sreklilik levhas
kayma blgesi
t
t
t
t
t t
t
t
t
t
e
srekli ke kayna
rijitlik levhalar
ara rijitlik
levhalar
apraz ve balant
kirii eksenleri balant
kirii iinde kesiecektir.
kiri ba kirii
kolon

a
p
r
a
z
e e
e e

ekil 4.5
4.6. SNEKLK DZEY YKSEK MERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler, basn elemanlarnn bazlarnn
burkulmas halinde dahi, sistemde nemli lde dayanm kayb meydana gelmeyecek ekilde
boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar aada verilmitir.

4.6.1. Enkesit Koullar
70

4.6.1.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerin kiri, kolon ve aprazlarnda,
balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk oranlarna ilikin koullar
Tablo 4.3te verilmitir.

4.6.1.2 at ve dey dzlem apraz sistemlerinin tm basn elemanlarnda narinlik oran
(ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0
s a
/ E o snr deerini amayacaktr.

4.6.1.3 ok paral aprazlarda ba levhalarnn aralklar, ardk iki ba levhas arasndaki
tek elemann narinlik oran tm ubuun narinlik orannn 0.40 katn amayacak ekilde
belirlenecektir. ok paral aprazn burkulmasnn ba levhasnda kesme etkisi
oluturmadnn gsterilmesi halinde, ba levhalarnn aralklar, iki ba levhas arasndaki tek
ubuun narinlik oran ok paral ubuun etkin narinlik orannn 0.75 katn amayacak
ekilde belirlenebilir. Ba levhalarnn toplam kesme kuvveti kapasitesi, her bir ubuk
elemannn eksenel ekme kapasitesinden daha az olmayacaktr. Her ubukta en az iki ba
levhas kullanlacak ve ba levhalar eit aralkl olarak yerletirilecektir. Bulonlu ba
levhalarnn, ubuun temiz aklnn orta drtte birine yerletirilmesine izin verilmez.

4.6.2. Yatay Yklerin Dalm

Binann bir aks zerindeki dey merkezi apraz elemanlar, o aks dorultusundaki depremde
ve her bir deprem ynnde etkiyen yatay kuvvetlerin en az %30u ve en ok %70i basnca
alan aprazlar tarafndan karlanacak ekilde dzenlenecektir.
4.6.3. aprazlarn Birleimleri

4.6.3.1 aprazlarn birleim detaylarnda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birleimin tama kapasitesi
aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da salayacaktr:
(a) aprazn eksenel kuvvet (ekme veya basn) kapasitesi.
(b) Dm noktasna birleen dier elemanlarn kapasitelerine bal olarak, sz konusu
apraza aktarlabilecek en byk eksenel kuvvet.
(c) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm ykleme durumlarndan meydana gelen
apraz eksenel kuvveti.

4.6.3.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr deerleri
kullanlacaktr.

4.6.3.3 aprazlar kolonlara ve/veya kirilere balayan dm noktas levhalar aadaki iki
koulu da salayacaklardr:
(a) Dm noktas levhasnn dzlemi iindeki eilme kapasitesi, dm noktasna birleen
aprazn eilme kapasitesinden daha az olmayacaktr.
(b) Dm noktas levhasnn dzlem dna burkulmasnn nlenmesi amacyla, aprazn
ucunun kiri veya kolon yzne uzakl dm levhas kalnlnn iki katndan daha fazla
olmayacaktr. Buna uyulamad durumlarda, ilave berkitme levhalar kullanarak, dm
levhasnn dzlem dna burkulmas nlenecektir.

4.6.4. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

4.6.4.1 V veya ters V eklindeki apraz sistemlerinin salamas gereken ek koullar aada
verilmitir:
(a) aprazlarn baland kiriler srekli olacaktr.
(b) aprazlar dey yklerin ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda boyutlandrlacaktr.
Ancak aprazlarn baland kiriler ve u balantlar, aprazlarn yok saylmas durumunda,
kendi zerindeki dey ykleri gvenle tayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kirileri iin 4.3.6da verilen koullar aprazlarn
baland kiriler iin de aynen geerlidir.
71

4.6.4.2 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerde K eklindeki (aprazlarn
kolon orta noktasna baland) apraz dzenine izin verilemez.

4.6.5. Kolon Ekleri

4.6.5.1 Kolon ekleri kolon serbest yksekliinin ortadaki 1/3lk blgesinde yaplacaktr.

4.6.5.2 Kolon eklerinin eilme dayanm eklenen elemanlardan knn eilme
kapasitesinin %50sinden, kesme kuvveti dayanm ise eklenen elemanlardan knn
kesme kapasitesinden daha az olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde, kolon eklerinin eksenel kuvvet tama gleri Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de
verilen arttrlm deprem yklemelerinden oluan basn ve ekme kuvvetleri altnda da (eilme
momentleri gznne alnmakszn) yeterli olacaktr. Ek elemanlarnn hesabnda, 4.2.5te
verilen kaynak ve bulon gerilme kapasiteleri kullanlacaktr.

4.7. SNEKLK DZEY NORMAL MERKEZ ELK APRAZLI
PERDELER

Sneklik dzeyi normal elik aprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar
aada belirtilmitir.

4.7.1. Enkesit Koullar

4.7.1.1 Sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerin kiri, kolon ve aprazlarnda,
balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk oranlarna ilikin koullar
Tablo 4.3te verilmitir. Ancak en ok iki katl binalarda, gerekli yerel burkulma kontrollarnn
yaplmas koulu ile, bu snrlarn almasna izin verilebilir.
4.7.1.2 at ve dey dzlem apraz sistemlerinin tm basn elemanlarnda narinlik oran
(ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0
s a
/ E o snr deerini amayacaktr.

4.7.1.3 ok paral aprazlarda, TS648in ba levhalarna ilikin kurallar geerlidir. Her
ubukta en az iki ba levhas kullanlacaktr.

4.7.1.4 Sadece ekme kuvveti tayacak ekilde hesaplanan aprazlarda narinlik oran 250yi
amayacaktr. Ancak en ok iki katl binalardaki apraz elemanlarn, Blm 2ye gre
hesaplanan ekme kuvvetinin Tablo 4.2deki O
o
katsays ile arpmn tayacak ekilde
boyutlandrlmalar halinde bu kural uygulanmayabilir.

4.7.2. aprazlarn Birleimleri

4.7.2.1 aprazlarn birleim detaylarnda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birleimin tama kapasitesi
aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da salayacaktr:
(a) aprazn eksenel kuvvet (ekme veya basn) kapasitesi.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen apraz
eksenel kuvveti.
(c) Dm noktasna birleen dier elemanlar tarafndan sz konusu apraza aktarlabilecek en
byk kuvvet.

4.7.2.2 Birleimin tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr deerleri
kullanlacaktr.

4.7.2.3 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.3.3 te verilen koullar
sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler iin de geerlidir.

4.7.3. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

72
4.7.3.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.4.1(a) ve 4.6.4.1(b) de
verilen koullar sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler iin de geerlidir.

4.7.3.2 Sneklik dzeyi normal erevelerin kirileri iin 4.4.4de verilen koullar aprazlarn
baland kiriler iin de aynen geerlidir.

4.8. SNEKLK DZEY YKSEK DIMERKEZ ELK APRAZLI
PERDELER

Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdeler, deprem etkileri altnda ba kirilerinin
nemli lde dorusal olmayan ekildeitirme yapabilme zelliine sahip olduu yatay yk
tayc sistemleridir. Bu sistemler, ba kirilerinin plastik ekildeitirmesi srasnda, kolonlarn,
aprazlarn ve ba kirii dndaki dier kirilerin elastik blgede kalmas salanacak ekilde
boyutlandrlrlar. Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerin
boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar aada verilmitir.
73
4.8.1. Enkesit Koullar

4.8.1.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerin ba kirileri, dier kirileri,
kolon ve aprazlarnda balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk
oranlarnda Tablo 4.3teki koullara uyulacaktr. Ba kirilerine ilikin ek koullar, 4.8.2de
verilmitir.

4.8.1.2 aprazlarn narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) 4.0
s a
/ E o snr
deerini amayacaktr.

4.8.1.3 ok paral aprazlar iin 4.6.1.3te verilen koullar dmerkez elik aprazl perdeler
iin de aynen geerlidir.

4.8.2. Ba Kirileri

4.8.2.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerde, her apraz elemann en
az bir ucunda ba kirii bulunacaktr.

4.8.2.2 Ba kiriinin boyu, 4.8.8.1deki zel durumun dnda, aadaki ekilde belirlenebilir.

p p p p
1 0 5 0 . / . / M V e M V s s (4.13)
Bu bantdaki M
p
eilme momenti ve V
p
kesme kuvveti kapasiteleri Denk.(4.2a) ve
Denk.(4.2b) ile hesaplanacaktr.

4.8.2.3 Ba kirileri, dey ykler ve Blm 2ye gre hesaplanan deprem etkilerinden oluan
tasarm i kuvvetleri (kesme kuvveti, eilme momenti ve eksenel kuvvet) altnda
boyutlandrlacaktr.

4.8.2.4 Ba kiriinin V
d
tasarm kesme kuvveti, aadaki koullarn her ikisini de
salayacaktr.

d p
V V s (4.14)

d p
2 V M e s / (4.15)

4.8.2.5 Ba kirii tasarm eksenel kuvvetinin

d a
0 15 / . N A o > (4.16)
olmas halinde, Denk.(4.14) ve Denk.(4.15)te M
p
ve V
p
yerine

d
pn p
a
1 18 1
N
M M
A
(
=
(
o

. (4.17)

2
pn p d a
1 ( / ) V V N A = o (4.18)
deerleri kullanlacaktr.

4.8.2.6 Ba kiriinin gvde levhas tek paral olacak, gvde dzlemi iinde takviye levhalar
bulunmayacaktr. Gvde levhasnda boluk almayacaktr.
74
4.8.3. Ba Kiriinin Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.8.3.1 Ba kiriinin st ve alt balklar kiriin iki ucunda, kolon kenarnda dzenlenen ba
kirilerinde ise kiriin bir ucunda, yanal dorultuda mesnetlenecektir. Yanal dorultudaki
mesnetlerin gerekli dayanm, kiri balnn eksenel ekme kapasitesinin 0.06sndan daha az
olmayacaktr.

4.8.3.2 Ayrca, ba kirii dnda kalan kiri blm de,
bf s a
0.45 / b E o aralklarla yanal
dorultuda mesnetlenecektir. Bu mesnetlerin gerekli dayanm, kiri balnn eksenel ekme
kapasitesinin 0.01inden daha az olmayacaktr.

4.8.3.3 Betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc
sistemlerde yukardaki koullara uyulmas zorunlu deildir.

4.8.4. Ba Kiriinin Dnme As

Ba kiriinin bulunduu i inci katn Blm 2 de tanmlanan A
i
greli kat telemesine bal
olarak

i
p
i
R
h
A
= (4.19)
denklemi ile bulunan greli kat telemesi asndan dolay, ba kirii ile bu kiriin uzantsndaki
kat kirii arasnda meydana gelen
p
ba kirii dnme as aada verilen snr deerleri
amayacaktr (ekil 4.6):
A
i
p
p

p up =
= p u p

i
p u
i
A

p
A
i
i
up
p

p up =
u
e
i
h
R
h
L
e
L
L
L
e
R e
e e
R
h
L
L
e 2

ekil 4.6
(a) Ba kirii uzunluunun
p p
1.6 / M V ye eit veya daha kk olmas halinde 0.10 radyan.
(b) Ba kirii uzunluunun
p p
2.6 / M V ye eit veya daha byk olmas halinde 0.03 radyan.
75
Ba kirii uzunluunun bu iki snr deer arasnda olmas halinde dorusal interpolasyon
yaplacaktr.

4.8.5. Rijitlik (Berkitme) Levhalar

4.8.5.1 apraz elemanlarn ba kiriine ve uzantlarna dorudan yk aktard ularnda
rijitlik levhalar dzenlenecektir. Rijitlik levhalar, aksi belirtilmedike, ba kirii gvde levhasnn
her iki tarafna konulacak, gvde levhas yksekliinde ve
bf w
( ) / 2 b t geniliinde olacaktr
(ekil 4.7). Rijitlik levhalarnn kalnl, gvde levhas kalnlnn 0.75inden ve 10 mmden az
olmayacaktr. Rijitlik levhalarn ba kiriinin gvdesine balayan srekli ke kaynaklar, rijitlik
levhasnn enkesit alan ile malzeme akma gerilmesinin arpmndan oluan kuvvetleri
aktaracak kapasitede olacaktr.
(4.8.5.1)
(4.8.5.2)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
rijitlik levhalar
srekli
ke
kayna
ara rijitlik
levhalar
rijitlik
levhalar
e
a
a
a-a kesiti

ekil 4.7

4.8.5.2 Balant kirii ularndaki rijitlik levhalarna ek olarak, aada tanmlanan ara rijitlik
levhalar konulacaktr:
(a) Boyu
p p
1.6 / M V den daha ksa olan ba kirilerinde ara rijitlik levhalarnn ara uzaklklar,
ba kirii dnme asnn 0.10 radyan olmas halinde (30 t
w
d
b
/5)den, ba kirii dnme
asnn 0.03 radyandan daha kk olmas halinde ise (52 t
w
d
b
/5)den daha
fazla olmayacaktr. Dnme asnn ara deerleri iin dorusal interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu
p p
2.6 / M V den byk ve
p p
5 / M V den kk olan ba kirilerinde, ba kirii
ularndan
bf
1.5b uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu
p p
1.6 / M V ve
p p
2.6 / M V arasnda olan ba kirilerinde, (a) ve (b) de belirtilen ara
rijitlik levhalar birlikte kullanlacaktr.
76
4.8.6. aprazlar, Kat Kirileri ve Kolonlar

4.8.6.1 Ba kiriinin plastiklemesine neden olan ykleme, Blm 2ye gre hesaplanan
deprem etkilerinden oluan i kuvvetlerin, ba kiriinde kesit seimi sonucunda hesaplanan
M
p
/M
d
ve V
p
/V
d
Tasarm Bytme Katsaylarnn k ile uyumlu olacak ekilde arttrlmas
suretiyle belirlenecektir.

4.8.6.2 aprazlar, ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.25D
a
katndan
oluan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.6.3 Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blm, ba kiriinin plastiklemesine neden olan
yklemenin 1.1D
a
katndan oluan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.6.4 Kolonlarda, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i kuvvetler altnda
gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, kolonun tama kapasitesi aada tanmlanan i
kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr:
(a) Ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.1D
a
katndan oluan i kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen i kuvvetler.

4.8.6.5 apraz, kat kirii ve kolon enkesitlerinin i kuvvet kapasiteleri Denk.(4.2)de verilen
bantlar ile hesaplanacaktr.

4.8.7. apraz Ba Kirii Birleimi

aprazlarn ba kirii ile birleim detay 4.8.6.2de belirtilen ekilde hesaplanan arttrlm i
kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.8. Ba Kirii Kolon Birleimi

4.8.8.1 Kolona birleen ba kiriinin boyu

p p
1.6 / e M V s (4.20)
koulunu salayacaktr.

4.8.8.2 Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme ve kesme dayanmlar, srasyla ba kiriinin
M
p
eilme momenti kapasitesinden ve V
p
kesme kuvveti kapasitesinden daha az olmayacaktr.
Ba kirii balklarnn kolona balants iin tam penetrasyonlu kt kaynak uygulanacaktr
(ekil 4.8).
77
tam penetrasyonlu
kt kaynak
rijitlik
levhalar
(4.8.5.2)
(4.8.5.1)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
ara rijitlik
levhalar
rijitlik levhalar
srekli
ke
kayna
e
a
a-a kesiti
a

ekil 4.8

4.8.9 Kiri Kolon Birleimi

Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blmnn kolon ile birleim detay kiri gvde dzlemi
iinde mafsall olarak yaplabilir. Ancak bu balant, kiri balklarnn eksenel ekme
kapasitesinin 0.01ine eit, enine dorultuda ve ters ynl kuvvetlerin oluturduu burulma
momentine gre boyutlandrlacaktr.

4.9. TEMEL BALANTI DETAYLARI

4.9.1 elik tayc sistem elemanlarnn temel balant detaylarnda, dey ykler ve
depremin ortak etkisinden oluan mesnet tepkileri esas alnarak gerekli gerilmeleri kontrollar
yaplacaktr. Ayrca, temel balant detaynn tama kapasitesi aada tanmlanan i
kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr:
(a) Temele birleen kolonun eilme momenti kapasitesinin 1.1D
a
katndan oluan eilme
momenti ile temele birleen kolon ve aprazlarn eksenel yk kapasitelerinin 1.1D
a
katndan
oluan toplam dey ve yatay kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlm yklemelerden meydana gelen i kuvvetler.

4.9.2 Balant detaynn tama kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
78
4.10. PROJE HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN
KURALLAR

4.10.1. Proje Hesap Raporu

4.10.1.1 Proje hesap raporunda, deprem hesap raporuna ilikin olarak, Blm 2deki
2.13te belirtilen bilgiler yer alacaktr.

4.10.1.2 Proje hesap raporunda ayrca, aada sralanan bilgiler bulunacaktr:
(a) Yap tayc sistemini oluturan profil ve sac levhalar ile ek ve birleimlerde kullanlan
bulonlarn malzeme kaliteleri ve karakteristik dayanm deerleri, elektrot cinsi.
(b) Tasarmda esas alnan ykleme kombinasyonlar ve arttrlm deprem etkilerini veren
yklemeler.

4.10.1.3 Yap elemanlarnn boyutlandrma hesaplar ve stabilite (kararllk) tahkiklerinin
yannda, birleim ve ek detaylarnn hesaplar ile bu detaylara ait kapasite kontrol tahkikleri
proje hesap raporu kapsamnda ayrntl olarak verilecektir.

4.10.2. elik Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar

4.10.2.1 elik uygulama projesinde u paftalar bulunacaktr:
(a) at demesi ve kat demelerine ait genel konstruksiyon planlar
(b) kolon aplikasyon (yerleim) plan
(c) ankraj plan ve detaylar
(d) yeterli sayda cephe grnleri ve kesitler
(e) yap sistemini oluturan kolonlar ve kiriler ile at, yatay dzlem ve dey dzlem
aprazlarnn detay izimleri
(f) tm birleim ve ek detaylar

4.10.2.2 Binada kullanlan profil ve elik levhalar ile birleimlerde kullanlan bulonlarn cinsi ve
malzeme kaliteleri ile kullanlacak elektrot cinsi btn paftalarda belirtilecektir.

4.10.2.3 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays, Yerel
Zemin Snf ve Tablo 2.5 e gre belirlenen Tayc Sistem Davran Katsays btn genel
konstruksiyon paftalarnda belirtilecektir.

4.10.2.4 Bulonlu birleim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon cinsi, bulon ve delik aplar,
rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak ngerme kuvveti belirtilecektir.

4.10.2.5 Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak kalnl ve
uzunluu ile, kaynak az almas gereken kt kaynaklarda, kaynak aznn geometrik boyutlar
verilecektir.
79

BLGLENDRME EK 4A.
MOMENT AKTARAN EREVELERDE KR-KOLON BRLEM DETAYLARI

4A.0. SMGELER

b
bf
= Kiri kesitinin balk genilii
d
b
= Kiri enkesit ykseklii

4A.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

4A.1.1 Bu blmde, 4.3.4.1 (a)da ngrld ekilde, en az 0.04 radyan Greli Kat
telemesi Asn (greli kat telemesi/kat ykseklii) salayabilecek kapasitede olduu
deneysel ve/veya analitik yntemlerle kantlanm olan eitli bulonlu ve kaynakl birleim detay
rnekleri verilmitir
1
.

4A.1.2 Bu detaylar, sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiri-kolon
birleimlerinde, kendilerine ait uygulama snrlar erevesinde kullanlabileceklerdir.

4A.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiri-kolon birleimlerinde ise,
sz konusu detaylar koulsuz olarak kullanlabilirler.

4A.1.4 Birleim detaylarnn dayanm hesaplar ve kapasite kontrol tahkikleri, sneklik dzeyi
yksek ve normal ereveler iin, srasyla 4.3.4 ve 4.4.2deki esaslara uygun olarak
yaplacaktr.

4A.2. KR KOLON BRLEM DETAYLARI

Aada, bulonlu ve kaynakl moment aktaran kiri-kolon birleim detaylar ile bu detaylarn
sneklik dzeyi yksek erevelerde kullanlma koullarn ieren uygulama snrlar verilmitir.

4A.2.1. Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Aln levhal, bulonlu kiri-kolon birleim detay ekil 4A.1de verilmitir. Detayda, Fe 37
eliinden yaplan aln levhas kiriin balk levhalarna tam penetrasyonlu kt kaynak ile, gvde
levhasna ise ift tarafl ke kayna ile birletirilmektedir. Aln levhasnn kolona balants iin,
en az ISO 8.8 kalitesinde tam ngermeli bulonlar kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.1de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.

1
FEMA Federal Emergency Management Agency (2000), Recommended Seismic Design Criteria for
New Steel Moment-Frame Buildings, FEMA 350, FEMA, Washington, D.C.
80
takviye levhalar
(gerektiinde)
tam penetrasyonlu kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
im (gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
Fe 37 aln levhas


ekil 4A.1

TABLO 4A.1 ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 750 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 20 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme koullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.2. Takviyeli Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Rijitlik levhalar ile takviye edilmi aln levhal, bulonlu kiri-kolon birleim detay ekil
4A.2de verilmitir. Detayda, Fe 37 eliinden yaplan aln levhas kiriin balk levhalarna kt
kaynak ile, gvde levhasna ve rijitlik levhalarna ise ift tarafl ke kayna ile
birletirilmektedir. Aln levhasnn kolona balants iin, en az ISO 8.8 kalitesinde tam
ngermeli bulonlar kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.2de verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
81

takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
im (gerektiinde)
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
tam penetrasyonlu kt kaynak
Fe 37 aln levhas
rijitlik levhas
25
25
30

ekil 4A.2

TABLO 4A.2 TAKVYEL ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme koullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.3. Aln Levhasz Bulonlu Birleim Detay

Aln levhasz, bulonlu kiri-kolon birleim detay ekil 4A.3te verilmitir. Detayda,
kiriin kolona balants ek balk levhalar ve gvdedeki kayma levhas ile salanmaktadr. Ek
balk levhalar kolona tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kayma levhas ise kt kaynak veya
ke kayna ile birletirilmitir. Kiri balk ve gvde levhalarnn ek balk levhasna ve kayma
levhasna balants iin en az ISO 8.8 kalitesinde bulonlar kullanlacaktr. Ek balk levhasnn
hadde dorultusu, kiri boyuna ekseninin dorultusunda olacaktr.
Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.3te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
82
tam penetrasyonlu
kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
im
(gerektiinde)
ek balk levhas
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
takviye levhalar
(gerektiinde)
en az ISO 8.8
kalitesinde bulon
kayma levhas
veya
veya


ekil 4A.3

TABLO 4A.3 ALIN LEVHASIZ BULONLU KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 800 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 8
Kiri balk kalnl 20 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
En byk bulon boyutu M 30
Balk levhas bulonlarnn ngerme koullar Tam ngerme
Ek balk levhas malzeme snf Fe 37, Fe 52
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

83
4A.2.4. Kaynakl Birleim Detay

Kaynakl birleim detay ekil 4A.4te verilmitir. Detayda, kiri balk levhalarnn kolona
birleimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile salanmaktadr. Kiri gvde levhas ise, kayma
levhas kullanarak, kt kaynak veya ke kayna ile kolona balanmaktadr. Detayda
gsterildii gibi, kiri balklarndaki kt kaynaklar iin kaynak ulam deliklerine gerek
olmaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.4te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
kaynak ulam
delii
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
takviye levhalar
(gerektiinde)
2
5
50
montaj bulonu
kayma levhas
veya
tam penetrasyonlu kt kaynak

ekil 4A.4

TABLO 4A.4 KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Kaynak ulam delii gerekli
Balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

84
4A.2.5. Ek Balk Levhal Kaynakl Birleim Detay

Ek balk levhal kaynakl birleim detay ekil A4.5te verilmitir. Detayda, ek balk levhasnn
kolona birleimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kiri balna birleimi evresel ke kayna
ile salanmaktadr. Ek balk levhasnn hadde dorultusu, kiri boyuna ekseninin
dorultusunda olacaktr. Kiri gvde levhas ise, kayma levhas kullanarak, kt kaynak veya
ke kayna ile kolona balanmaktadr. Bu detayda kaynak ulam deliine gerek
olmamaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.5te verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
veya
kayma levhas
ek balk levhas
tam penetrasyonlu
kt kaynak
veya
ek balk levhas

ekil 4A.5

TABLO 4A.5 EK BALIK LEVHALI KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 25 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Ek balk levhas malzeme snf Fe 52
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

85
4A.2.6. Zayflatlm Kiri Enkesiti Kaynakl Birleim Detay

Zayflatlm kiri enkesiti, kaynakl birleim detay ekil 4A.6da verilmitir. Kaynakl birleim
detay ile ayn zelliklere sahip olan bu detayda, ayrca zayflatlm kiri enkesiti
kullanlmaktadr. Zayflatlm kiri enkesiti iin ngrlen geometrik boyutlar ekil zerinde
gsterilmitir.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birleim detay
parametrelerinin Tablo 4A.6da verilen uygulama snrlarn salamas gerekmektedir.
montaj bulonu
kaynak ulam delii
d
b
kiri enkesiti
b
bf
0.20-0.25 b
bf
0.5-0.75 b
bf
d
b
0.65-0.85
yarap~
=
d
b
veya
kayma levhas
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
zayflatlm
0.80
tam penetrasyonlu kt kaynak
( ekil 4A.4 'e baknz.)

ekil 4A.6

TABLO 4A.6 ZAYIFLATILMI KR ENKEST KAYNAKLI
KR-KOLON BRLEM DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii 1000 mm
Kiri birim boy arl s 450 kg/m
Kiri akl / enkesit ykseklii oran 7
Kiri balk kalnl 45 mm
Kolon enkesit ykseklii 600 mm
Kaynak ulam delii gerekli
Ek balk levhas kayna Tam penetrasyonlu kt kaynak

86
BLM 5 YIMA BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI

5.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak olan, hem dey hem yatay ykler iin tm tayc sistemi
doal veya yapay malzemeli tayc duvarlar ile oluturulan yma binalarn ve bina tr
yaplarn boyutlandrlmas ve donatlmas bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve
ynetmeliklerle birlikte ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Yma
binalarn temellerine ilikin kurallar Blm 6da verilmitir.

5.2. GENEL KURALLAR

5.2.1 Blm 2ye gre S(T
1
) = 2.5 ve R
a
(T
1
) = 2.0 alnarak belirlenen deprem yklerinin bina
duvarlarnda oluturduu kayma gerilmeleri hesaplanacak ve izin verilen snr deerleri
amamas salanacaktr. Bu tr hesap kerpi binalarda yaplmayacaktr.

5.2.2 5.6.2de belirtilen durum dnda yma binalar iin yapmna izin verilen kat saylar
deprem blgelerine gre Tablo 5.1de verilmitir.

TABLO 5.1 ZN VERLEN EN OK KAT SAYISI
Deprem Blgesi En ok Kat Says
1 2
2 , 3 3
4 4

5.2.3 Tablo 5.1de verilen en ok kat saylar zemin kat ile stndeki tam katlarn toplamdr.
Bu katlara ek olarak yaplacak at katnn alan, temeldeki bina brt alannn %25inden byk
olamaz. Kat alan, bina brt temel alannn %25inden byk olan at kat tam kat saylr. Ayrca
tek bir bodrum kat yaplabilir. Birden ok bodrum kat yaplmsa Tablo 5.1de verilen en ok kat
says bir kat azaltlacaktr. Kerpi duvarl yma binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat
saylmakszn, en ok bir katl yaplabilir.

5.2.4 Yma binalarda her bir katn ykseklii deme stnden deme stne en ok 3.0 m
olacaktr. Kerpi duvarl yma binalarda tek katn ykseklii 2.70 mden, eer yaplm ise
bodrum kat ykseklii 2.40 mden daha ok olamaz

5.2.5 Yma binalarn tayc duvarlar planda olabildiince dzenli ve ana eksenlere gre
simetrik ya da simetrie yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum yaplmasndan
kanlacaktr.

5.2.6 Tm tayc duvarlar planda kesinlikle st ste gelecektir.

5.3. YIMA DUVAR GERLMELERNN HESABI

Bu blmde verilen yntemle hesaplanacak dey ykler ve deprem hesap yklerinin etkisi
altnda oluacak basn ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanlan yma duvar cinsine gre
izin verilen basn ve kayma gerilmelerini amad gsterilecektir. Gerilmeler alrsa tayc
dolu duvar alanlar artrlarak yeniden hesap yaplacaktr. Kerpi duvarl yma binalarda
gerilme hesab yaplmayacaktr.

5.3.1. Dey Gerilmelerin Hesab

5.3.1.1 Duvarlarn kesme dayanm duvarlarda var olan dey gerilmelere de bal olduu iin
yma bina duvarlarnn dey ykler altnda tadklar gerilmelerin hesaplanmas gereklidir.

5.3.1.2 Duvarlarda oluan basn gerilmelerinin yma duvar cinsine gre izin verilen
gerilmelerle karlatrlmas yaplacaktr. Bu hesapta duvarlarda ve demelerden gelen ykler
gz nne alnacaktr. Duvardaki kap ve pencere boluk en kesitleri kadar azaltlm duvar en
87
kesit alanna blnerek bulunacak gerilme, duvar cinsine gre izin verilen basn gerilmesinden
byk olmayacaktr.

5.3.2. Duvarlarda Basn Emniyet Gerilmesi

Bu gerilme aada verilen eitli yntemlerle hesaplanabilir:

(a) Duvar yapmnda kullanlacak kargir birim ve harcn basn dayanmna eit dayanmda
yaplm duvar paracklarnn basn dayanm deneylerinden hesaplanan duvar dayanmnn
0.25i duvar basn emniyet gerilmesidir.
(b) Duvarlarda kullanlan har snfna ve duvar malzemesinin TS-2510da verilen ortalama
serbest basn dayanmna bal olarak, duvar emniyet gerilmesi Tablo 5.2den alnabilir.
(c) Duvar paras dayanm deneyi yaplmamsa duvarda kullanlan bloun deneysel olarak
elde edilen serbest basn dayanmnn 0.50si f
d
duvar basn dayanm ve bu dayanmn 0.25i
f
em
duvar basn emniyet gerilmesidir.
(d) Duvarda kullanlan kargir birimin basn dayanm belli deilse veya duvar dayanm deneyi
yaplmam ise duvarda kullanlan kargir birim basn emniyet gerilmesi Tablo 5.3den alnr:

5.3.2.1 Kargir birimlerin ve duvarda kullanlan harcn basn dayanmlar, ilgili standartlara
gre yaplacak deneylerle belirlenecektir.

5.3.2.2 Duvar basn emniyet gerilmeleri duvarlarn narinlik oranlarna gre Tablo 5.4de
verilen miktarlarda azaltlr.

TABLO 5.2 DUVAR MALZEMESNN SERBEST BASIN DAYANIMINA VE HAR
SINIFINA BALI DUVAR BASIN EMNYET GERLMELER
Duvar Malzemesi
Ortalama Serbest
Basn Dayanm
(MPa)
Duvarda Kullanlan Har Snf (MPa)
A
(15)
B
(11)
C
(5)
D
(2)
E
(0.5)
25 1.8 1.4 1.2 1.0 0.8
16 1.4 1.2 1.0 0.8 0.7
11 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6
7 0.8 0.7 0.7 0.6 0.5
5 0.6 0.5 0.5 0.4 0.4
TABLO 5.3 SERBEST BASIN DAYANIMI BLNMEYEN DUVARLARIN BASIN EMNYET
GERLMELER
Duvarda Kullanlan
Kargir Birim Cinsi ve Har
Duvar Basn Emniyet Gerilmesi f
em

(MPa )
Dey delikli blok tula (delik oran %35den
az, imento takviyeli kire harc ile)
1.0
Dey delikli blok tula (delik oran %35- 45
arasnda, imento takviyeli kire harc ile)
0.8
Dey delikli blok tula (delik oran %45den
fazla, imento takviyeli kire harc ile)
0.5
Dolu blok tula veya harman tulas (imento
takviyeli kire harc ile)
0.8
Ta duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.3
Gazbeton (tutkal ile) 0.6
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.8

TABLO 5.4 NARNLK ORANINA GRE EMNYET GERLMELER N AZALTMA
KATSAYILARI
Narinlik oran 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Azaltma
katsays
1.0 0.95 0.89 0.84 0.78 0.73 0.67 0.62 0.56 0.51
88

5.3.3. Kayma Gerilmesinin Hesab

Deprem hesap yknn duvarlarn yatay derzlerine paralel olarak oluturduu kayma
gerilmelerinin hesab bu blmde anlatld gibi yaplacaktr.

5.3.3.1 Yma binann her duvar eksenindeki kap veya pencere boluklar arasnda kalan
dolu duvar paralarnn greli kayma rijitlii k A h ifadesinden hesaplanacaktr. Burada A
dolu duvar parasnn yatay en kesit alan, h dolu duvar parasnn her iki yanndaki boluklarn
yksekliinin en kk olandr. Duvarn en kesiti dikdrtgen ise k =1.0, duvarn u eleman
varsa veya duvarn ucunda duvara dik dorultuda bir di ya da payanda duvar varsa k =1.2
alnacaktr.

5.3.3.2 Bir duvar ekseninin kayma rijitlii, o eksendeki duvar paralarnn kayma rijitliklerinin
toplamdr. Duvar eksenlerinin kayma rijitliinden gidilerek binann kayma rijitlik merkezi
hesaplanacaktr.

5.3.3.3 Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yannda kat burulma momenti de
gz nne alnarak binann birbirine dik her iki ekseni dorultusunda hesaplanacaktr.

5.3.3.4 Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanna blnerek duvarda oluan
kayma gerilmesi hesaplanacak ve Denk.(5.1)den bulunacak duvar kayma emniyet gerilmesi
em

ile karlatrlacaktr.

em o
+ t = t o (5.1)
89
Bu denklemde t
em
= duvar kayma emniyet gerilmesi (MPa), t
o
= duvar atlama emniyet
gerilmesi (MPa), = srtnme katsays (0.5 olarak alnabilir), o ise 5.3.1 uyarnca
hesaplanm duvar dey gerilmesidir (MPa). Duvarda kullanlan kargir birim cinsine gre duvar
atlama emniyet gerilmesi t
o
deeri Tablo 5.5den alnacaktr.

TABLO 5.5 DUVARLARIN ATLAMA EMNYET GERLMES (t
o
)
Duvarda Kullanlan Kargir Birim Cinsi ve Har
Duvar atlama
Emniyet Gerilmesi t
o
(MPa )
Dey delikli blok tula (delik oran %35den az,
imento takviyeli kire harc ile)
0.25
Dey delikli blok tula (delik oran %35den fazla, imento
takviyeli kire harc ile
0.12
Dolu blok tula veya harman tulas (imento takviyeli kire
harc ile)
0.15
Ta duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.10
Gazbeton (tutkal ile) 0.15
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.20

5.3.4. Elastisite Modl

Duvar yapmnda kullanlan kargir birimlerin Elastisite Modl (E
d
) Denk.(5.2) ile
hesaplanacaktr.

d d
200 E f = (5.2)
5.4. TAIYICI DUVARLAR
5.4.1. Tayc Duvar Malzemesi

5.4.1.1 Tayc duvarda yma malzemesi olarak Trk Standartlarna uygun doal ta, dolu
tula, TS-2510 ve TS EN 771-1de tayc duvar malzemesi olarak izin verilen en byk boluk
oranlarn amayan boluk oranlar olan tulalar ve blok tulalar, gazbeton yap malzeme ve
elemanlar, kire kumta, dolu beton briket, kerpi ya da benzeri kargir birimler kullanlabilir.

5.4.1.2 Boluklu beton briket, hafif agregal beton kargir birimler, TS-2510 ve TS705 (TS EN
771-1)de tayc duvar malzemesi olarak izin verilen en byk boluk oranlarnn zerinde
boluk oranlar olan tulalar ve blok tulalar, TS4377 (TS EN 771-1)e gre dolgu duvarlar iin
retilmi dier tulalar ve benzeri biim verilmi bloklar hibir zaman tayc duvar malzemesi
olarak kullanlamaz.

5.4.1.3 Doal ta tayc duvarlar, yma binalarn yalnzca bodrum ve zemin katlarnda
yaplabilir.

5.4.1.4 Beton tayc duvarlar yma binalarn yalnzca bodrum katlarnda yaplabilir.

5.4.2. Duvar Malzemesi Dayanmlar

5.4.2.1 Duvar yapmnda kullanlan doal ve yapay kargir birimlerin ve bunlar balayan
harlarn dayanm ve dier zellikleri aadaki gibi olacaktr. Bu koullar kerpi iin geerli
deildir. Kerpi sadece kerpi binalarda kullanlabilir.
90
5.4.2.2 Tayc duvarlarda kullanlacak doal ve yapay kargir birimlerin en dk basn
dayanm, brt basn alanna gre, en az 5.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda kullanlacak
doal talarn basn dayanm en az 10.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda beton duvar
yaplmas durumunda, kullanlacak en dk beton kalitesi C16 olacaktr.

5.4.2.3 Tayc duvarlarda imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum hacmsal oran =
1/2/9) ya da imento harc (imento/kum hacmsal oran = 1/4) kullanlacaktr.

5.4.2.4 Duvarlarn basn emniyet gerilmesi (f
em
) 5.3.2de verilen yntemlerden biri
kullanlarak hesaplanacaktr.

5.4.2.5 Duvarlarn kayma emniyet gerilmesi Denk.(5.1)e gre hesaplanacaktr.

5.4.3. zin Verilen En Kk Tayc Duvar Kalnlklar

Tayc duvarlarn, sva kalnl saylmakszn, en kk kalnlklar yma binann kat saysna
bal olarak Tablo 5.6da verilmektedir. Bodrum kat yaplmam ise zemin kat ve stndeki
katlar iin Tablo 5.6da verilen en kk duvar kalnlklar geerlidir. 5.2.3e gre izin verilen ek
at katnda bir alttaki kat iin verilen duvar kalnl geerlidir.

TABLO 5.6 TAIYICI DUVARLARIN EN KK KALINLIKLARI
Deprem
Blgesi
zin Verilen
Katlar
Doal Ta
(mm)
Beton
(mm)
Tula ve
Gazbeton
Dierleri
(mm)
1, 2, 3 ve 4 Bodrum kat
Zemin kat
500
500
250
-
1
1
200
200

1, 2, 3 ve 4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
500
500
-
250
-
-
1.5
1
1
300
200
200

2, 3 ve 4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
kinci kat
500
500
-
-
250
-
-
-
1.5
1.5
1
1
300
300
200
200


4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
kinci kat
nc kat
500
500
-
-
-
250
-
-
-
-
1.5
1.5
1.5
1
1
300
300
300
200
200

5.4.3.1 Kerpi duvarl binalarda tayc d duvarlar en az 1.5 , tayc i duvarlar en az 1
kerpi boyu kalnlnda olacaktr. Tayc duvarlarda kullanlacak kerpi boyutlar, mm olarak,
120300400 (ana) ve 120190400 (kuzu), ya da 120250300 (ana) ve 120180300 (kuzu)
olacaktr.

5.4.4. Tayc Duvarlarda Toplam Uzunluk Snr

Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan tayc duvarlarn, pencere ve kap
boluklar saylmakszn toplam uzunluunun brt kat alanna ( konsol deme alanlar
dndaki alan) oran (0.2 I) m/m
2
den daha az olmayacaktr. (ekil 5.1). Burada I, Blm
2de tanmlanan Bina nem Katsaysdr.

91





ekil 5.1

5.4.5. Tayc Duvarlarn En Byk Desteklenmemi Uzunluu

5.4.5.1 Herhangi bir tayc duvarn planda kendisine dik olarak saplanan tayc duvar
eksenleri arasnda kalan desteklenmemi uzunluu birinci derece deprem blgesinde en ok
5.5 m, dier deprem blgelerinde en ok 7.5 m olacaktr. Kerpi duvarl yma binalarda
desteklenmemi duvar uzunluu en fazla 4.5 m olacaktr.

5.4.5.2 5.4.5.1de belirtilen en byk desteklenmemi duvar boyu koulunun salanamamas
durumunda bina kelerinde ve sz konusu duvarda planda eksenden eksene aralklar 4.0
m.yi gemeyen betonarme dey hatllar yaplacaktr. Ancak bu tr dey hatllarla
desteklenen duvarlarn toplam uzunluu 16.0 myi geemez. (ekil 5.2)

d
/ A > 0.2 I m/m
2

d
: Taral alan uzunluu (m)

A : Brt kat alan (m
2
)
I : Bina nem katsays (Blm 2)


Deprem
dorultusu
92




ekil 5.2

5.4.6. Tayc Duvar Boluklar

Tayc duvarlarda braklacak kap ve pencere boluklarnda aadaki kurallara uyulacaktr.
(ekil 5.3)

5.4.6.1 Bina kesine en yakn pencere ya da kap ile bina kesi arasnda braklacak dolu
duvar parasnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.50 mden,
nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 1.0 mden az olamaz. Kerpi duvarl binalarda
btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.2 Bina keleri dnda pencere ve kap boluklar arasnda kalan dolu duvar
paralarnn plandaki uzunluu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.0 mden , nc
ve drdnc derece deprem blgelerinde 0.80 mden az olamaz. Kerpi duvarl binalarda btn
deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.3 Pencere ve kap boluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre betonarme dey hatllar
yaplrsa 5.4.6.1 ve 5.4.6.2de verilen en az dolu duvar paras uzunluu koullar %20
azaltlabilir. Kerpi duvarl binalarda pencere ve kap boluklarnn her iki kenarna ikier adet
0.10m0.10m kesitinde ahap dikmeler konulmu ise iki boluk arasndaki dolu duvar paras
0.80 m olabilir. Bu ahap dikmeler pencere alt ve st ahap hatllarna balanacaktr.

5.4.6.4 Bina keleri dnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en yakn
pencere yada kap boluu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar parasnn
plandaki uzunluu, tm deprem blgelerinde 0.50 mden az olamaz. Boluklarn her iki
kenarnda 5.5.3e gre kat yksekliince betonarme dey hatl varsa dolu duvar paras 0.50
mden az olabilir.

5.4.6.5 Her bir kap ve pencere boluunun plandaki uzunluu 3.0 mden daha byk
olamaz. Kerpi duvarl binalarda kap boluklar yatayda 1.0 m den, deyde 1.90 mden;
pencere boluklar yatayda 0.90 mden, deyde 1.20 mden daha byk olamaz.
Mesnetlenmemi duvar boyu :
1
,
2
ve
3
(Bkz. 5.4.5.1)


s 5.5 m (1. derece deprem blgesi)
s 7.5 m (2,3 ve 4. derece deprem blgesi)

s 4.0 m
Dey Hatl Dey Hatl Dey Hatl
s 16.0 m
s 4.0 m

1

93
5.4.6.6 Herhangi bir duvarn 5.4.5de tanmlanm desteklenmemi uzunluu boyunca kap ve
pencere boluklarnn plandaki uzunluklarnn toplam desteklenmemi duvar uzunluunun
%40ndan fazla olmayacaktr.

5.4.6.7 Pencere ya da kap boluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat yksekliince
betonarme dey hatllar yaplrsa 5.4.6.5te tanmlanan en byk boluk uzunluu ve
5.4.6.6da tanmlanan en byk boluk oran %20 artrlabilir. Bu koul kerpi duvarl binalar iin
geerli deildir.





ekil 5.3

5.5. LENTOLAR VE HATILLAR

5.5.1. Lentolar

5.5.1.1 Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ularnn her birinin uzunluu serbest
lento aklnn %15inden ve 200 mmden az olmayacaktr.

5.5.1.2 Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar iin 5.5.2.1de
verilen deerlerden az olmayacaktr.

5.5.1.3 Kerpi duvarl binalarda kap st ve pencere st ve altlarna ahap lento yaplabilir.
Ahap lentolar ikier adet 100 mm100 mm kesitinde ahap kadronla yaplacaktr. Ahap
lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunluu 200 mmden az olmayacaktr.

5.5.2. Yatay Hatllar

5.5.2.1 Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere her bir demenin tayc duvarlara
oturduu yerde betonarme deme ile birlikte (monolitik olarak) dklm aadaki koullar
salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.

(a) Yatay hatllar tayc duvar geniliine eit genilikte ve en az 200 mm ykseklikte
olacaktr.

(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda en az altta, stte
610, dier malzemeden tayc duvarlarda ise en az 410 boyuna donat ile birlikte en ok
250 mm ara ile 8 lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar kelerde ve kesime noktalarnda
sreklilii salayacak biimde bindirilecektir (ekil 5.4).

5.5.2.2 Moloz ta duvarlarda deme ve merdiven sahanlklar dnda deyde eksenden
eksene aralklar 1.5 m.yi gemeyen ve 5.5.2.1deki kurallara uyan betonarme hatl
yaplacaktr.

5.5.2.3 Kerpi yma duvarlarda ahap hatl yaplabilir. Ahap hatl iin, 100 mm 100 mm
kesitindeki iki adet kadron, d yzleri duvar i ve d yzeyleri ile akacak aralkta
konulacaktr. Bu kadronlar boylamasna dorultuda 500 mmde bir 50 mm 100 mm kesitinde
dikine kadronlarla ivili olarak birletirilecek ve aralar ta krntlar ile doldurulacaktr.
> 1.5 m 1. ve 2. Deprem Blgesi > 1.0 m
> 1.0 m 3. ve 4. Deprem Blgesi > 0.8 m


> 0.5 m

n
(Mesnetlenmemi duvar boyu)

b1
ve
b2
s 3.0 m
(
b1
+
b2
) s 0.40
n

b2

b1

94





ekil 5.4

s 250 mm
> 40
8

s 250 mm
min 10
> 40
> 40
s 250 mm
8

s 250 mm
min 10
95
5.5.3. Dey Hatllar

5.5.3.1 Yma binalarn deprem dayanmlarnn artrlmas iin bina kelerinde, tayc
duvarlarn dey ara kesitlerinde , kap ve pencere boluklarnn her iki yannda kat
yksekliince uzanan betonarme dey hatllar yaplmas uygundur.

5.5.3.2 Dey hatllar, her iki yandan gelen tayc duvarlarn rlmesinden sonra duvarlara
paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki blmn donatlarak betonlanmas ile yaplacaktr
(ekil 5.5).

5.5.3.3 Bina kelerinde ve tayc duvarlarn ara kesitlerinde dey hatllarn en kesit
boyutlar kesien duvarlarn kalnlklarna eit olacaktr. Pencere ve kap boluklarnn her iki
yanna yaplacak dey hatllarda ise hatln duvara dik en kesit boyutu duvar kalnlndan,
dier en kesit boyutu ise 200 mm den az olmayacaktr.

5.5.3.4 Dey hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine ta duvarlarda her iki duvar
yzne paralel olarak en az adet olmak zere 612, dier tr malzemelerden tayc
duvarlarda ise en az 412 boyuna donat ile birlikte en ok 200 mm ara ile 8 lik etriye
konulacaktr. Boyuna donatlar iin temelde ve katlar arasnda filiz braklacaktr (ekil 5.5).




ekil 5.5

5.6. DEMELER

5.6.1 Yma binalarn kat demeleri TS-500deki kurallara gre tasarlanm boyut ve
donatlar olan betonarme plak ya da dili demeler olacaktr.
> 200 mm
> 200 mm
> 200 mm
96
5.6.2 Demeleri 5.6.1e uymayan yma binalar btn deprem blgelerinde, varsa bodrum
kat saylmakszn en ok iki katl yaplacaktr Bu tr binalarda da demelerin oturduu yatay
hatllar 5.5.2ye gre yaplacaktr. Kerpi duvarl binalar ise bodrum kat saylmakszn en ok bir
katl yaplacaktr.

5.6.3 Konsol eklindeki balkonlar, korniler ve at saaklar yalnzca kat demelerinin
uzants olarak yaplacak ve serbest konsol uzunluu 1.5 mden ok olmayacaktr. Konsol
eklindeki merdivenlerin konsol uzunluu ise en ok 1.0 m olacaktr. Bu madde kerpi duvarl
binalar iin geerli deildir.

5.7. ATILAR

5.7.1 Yma binalarn atlar, betonarme teras at, ahap ya da elik oturtma at olarak
yaplabilir.

5.7.2 Ahap at donanmnn deme ve tayc duvarlarn stndeki yatay hatllarla
balantlar TS-2510 da verilen kurallara gre yaplacaktr.

5.7.3 En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn ykseklii 2.0 mden byk ise
dey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 5.6).

5.7.4 - Kerpi yma binalarn atlar, d duvarlar en ok 500 mm aacak biimde saakl
olarak ve olabildiince hafif yaplacaktr. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toprak
dam yaplmayacaktr. nc ve drdnc derece deprem blgelerinde ise toprak damn toprak
rt kalnl 150 mmden daha byk olamaz. Kerpi binalarn atlar ahap makas, veya
betonarme plak olarak yaplabilir.



ekil 5.6

5.8. TAIYICI OLMAYAN DUVARLAR

5.8.1 Tayc olmayan blme duvarlarnn kalnl en az 100 mm olacaktr. Bu duvarlar her
iki uta tayc duvarlara dey arakesit boyunca balanarak rlecektir. Tayc olmayan
duvarlarn st ile tavan demesinin alt arasnda en az 10 mm boluk braklacak, ancak
dzlemine dik deprem yklerinin etkisi ile duvarn dzlemi dna devrilmemesi iin gerekli
nlemler alnacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar iin geerli deildir.

5.8.2 Teraslarda yma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn ykseklii 600 mmyi
gemeyecektir. Bu tr korkuluklarn deprem ykleri altnda devrilmesinin nlenmesi iin gereken
tedbirler alnmaldr.

Betonarme Hatl
97
5.8.3 Yma duvar malzemesi ile yaplan bahe duvarlarnn ykseklii, kaldrm dzeyinden
balayarak en ok 1.0 m olacaktr.
98
BLM 6 TEMEL ZEMN VE TEMELLER N DEPREME
DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

6.0. SMGELER

A
o
= Blm 2de tanmlanan Etkin Yer vmesi Katsays
C
h
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan yatay edeer deprem katsays
C
v
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan dey edeer deprem katsays
H = niform zeminin toplam ykseklii veya tabakal zemin durumunda tabaka
kalnlklarnn toplam
h
1
= Zeminin en st tabakasnn kalnl
I = Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsays
i = Aktif veya pasif basn tarafndaki zemin yzeyinin yatayla yukarya doru
yapt ev as
K
as
= Statik aktif basn katsays
K
ad
= Dinamik aktif basn katsays
K
at
= Toplam aktif basn katsays
K
ps
= Statik pasif basn katsays
K
pd
= Dinamik pasif basn katsays
K
pt
= Toplam pasif basn katsays
P
ad
= Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
P
pd
= Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
p
ad
(z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
p
pd
(z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
p
v
(z) = Dey toprak basncnn derinlie gre deiim fonksiyonu
Q
ad
= Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
Q
pd
= Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
q
ad
(z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
q
pd
(z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
q
o
= Dzgn yayl d ykn genlii
R
za
= Zemin dayanma (istinat) duvarlarnda kesit hesabna esas dinamik i
kuvvetlerin elde edilmesi iin kullanlan azaltma katsays
z = Zemin serbest yzeyinden itibaren aaya doru llen derinlik
z
cd
= Aktif veya pasif basn kuvvetinin bilekesinin zemin st yzeyinden itibaren
aaya doru llen derinlii
o = Duvar-zemin arakesitinin deyle aktif veya pasif basn tarafna doru
yapt a
o = Zeminle duvar arasndaki srtnme as
= Zeminin isel srtnme as
C = Donat ap
= Zeminin kuru birim hacm arl

b
= Zeminin su altndaki birim hacm arl

s
= Zeminin suya doygun birim hacm arl
= Toplam aktif ve pasif basn katsaylarnn hesabnda edeer deprem
katsaylarna bal olarak hesaplanan a
99
6.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak yeni binalar ile deprem performans deerlendirilecek veya
glendirilecek mevcut binalarda zemin koullarnn belirlenmesi; betonarme, elik, ve yma
bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn tasarm, bu konulardaki ynetmelik ve
standartlarla birlikte ncelikle bu blmde verilen kural ve koullara uyularak yaplacaktr.

6.2. ZEMN KOULLARININ BELRLENMES

6.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar

6.2.1.1 Bu Ynetmelikte yerel zemin koullarnn tanmlanmas iin esas alnan zemin gruplar
Tablo 6.1de, yerel zemin snflar ise Tablo 6.2de verilmitir. Tablo 6.1deki zemin
parametrelerine ilikin deerler, zemin gruplarnn belirlenmesinde yol gstermek zere verilen
standart deerlerdir.

6.2.1.2 Aada belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan zemin
aratrmalarnn yaplmas, ilgili raporlarn dzenlenmesi ve proje dkmanlarna eklenmesi
zorunludur. Raporlarda Tablo 6.1 ve Tablo 6.2ye gre tanmlanan zemin gruplar ve yerel
zemin snflar ak olarak belirtilecektir.
(a) Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toplam ykseklii 60 mden fazla olan tm
binalar,
(b) Btn deprem blgelerinde, bina yksekliinden bamsz olarak, Blm 2de Tablo 2.3 ile
tanmlanan Bina nem Katsaysnn I =1.5 ve I =1.4 olduu binalar.

6.2.1.3 Yukardaki 6.2.1.2nin kapsam dnda kalan dier binalar iin ise, birinci ve ikinci
derece deprem blgelerinde, zemin gruplarnn ve yerel zemin snflarnn Tablo 6.1 ve Tablo
6.2deki tanmlara gre belirlenmesini salayacak yerel bilgilerin ya da gzlem sonularnn
deprem hesap raporlarnda belirtilmesi veya bu konuda yaynlanm kaynaklara referans
verilmesi zorunludur.

6.2.1.4 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, Tablo 6.1de (C) ve (D) gruplarna giren
zeminlerde, deprem ykleri altnda kazklarn yatay yataklanma parametreleri ile yatay ve
eksenel yk tama glerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar deneylerini ieren zemin
aratrmalarna gre yaplacaktr.

6.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi

Btn deprem blgelerinde, yeralt su seviyesinin zemin yzeyinden itibaren 10 m iinde olduu
durumlarda, Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde Svlama Potansiyelinin bulunup
bulunmadnn, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun analiz yntemleri ile
incelenmesi ve sonularn belgelenmesi zorunludur.
100

TABLO 6.1 ZEMN GRUPLARI

Zemin
Grubu

Zemin Grubu
Tanm

Stand.
Penetr.
(N/30)

Relatif
Sklk
(%)
Serbest
Basn
Direnci
(kPa)
Kayma
Dalgas
Hz
(m/s)



(A)
1. Masif volkanik kayalar ve
ayrmam salam
metamorfik kayalar, sert
imentolu tortul kayalar....
2. ok sk kum, akl.........
3. Sert kil ve siltli kil..........




> 50
> 32




85100




> 1000

> 400



> 1000
> 700
> 700



(B)
1. Tf ve aglomera gibi
gevek volkanik kayalar,
sreksizlik dzlemleri bulunan
ayrm imentolu tortul
kayalar....
2. Sk kum, akl...............
3. ok kat kil ve siltli kil...





3050
1632





6585





5001000

200400




7001000
400700
300700



(C)
1.Yumuak sreksizlik
dzlemleri bulunan ok
ayrm metamorfik
kayalar ve imentolu tortul
kayalar...............
2. Orta sk kum, akl........
3. Kat kil ve siltli kil..........





1030
816





3565





< 500

100200




400700
200400
200300


(D)
1.Yeralt su seviyesinin
yksek olduu yumuak,
kaln alvyon tabakalar.....
2. Gevek kum...................
3. Yumuak kil, siltli kil.....



< 10
< 8



< 35





< 100


< 200
< 200
< 200


TABLO 6.2 YEREL ZEMN SINIFLARI
Yerel Zemin
Snf
Tablo 6.1e Gre Zemin Grubu ve
En st Zemin Tabakas Kalnl (h
1
)
Z1
(A) grubu zeminler
h
1
s 15 m olan (B) grubu zeminler

Z2
h
1
> 15 m olan (B) grubu zeminler
h
1
s 15 m olan (C) grubu zeminler

Z3
15 m < h
1
s 50 m olan (C) grubu zeminler
h
1
s 10 m olan (D) grubu zeminler

Z4
h
1
> 50 m olan (C) grubu zeminler
h
1
> 10 m olan (D) grubu zeminler

101
TABLO 6.2YE LKN NOTLAR :

(a) Temel taban altndaki en st zemin tabakas kalnlnn 3 metreden az olmas durumunda,
bir alttaki tabaka, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas olarak gznne alnabilir.
(b) Temel sisteminin dey ya da deye gre eimi 1/6ya eit veya daha az eik kazklardan
olumas durumunda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas, en ksa kazn alt ucundaki
tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda Blm 2ye gre yaplacak deprem hesabnda
kazklarn, bina tayc sisteminin elemanlar olarak styap ile birlikte gznne alnmas veya
yatay ve dey kazk rijitliklerinin kazk balklarnn altnda edeer yaylarla idealletirilmesi
zorunludur. Hesaplarda, grup etkisi de dikkate alnarak kazklarn zemine yatay ve dey
dorultulardaki yataklanmalar (kazk-zemin etkileimi) ile birlikte, kazk balklarnn ve ba
kirilerinin rijitlik ve eylemsizlik zellikleri mutlaka gznne alnacaktr.
(c) Yukardaki (b) paragrafnda belirtilen koullarn uygulanmamas veya 6.3.3.1e gre nc
ve drdnc derece deprem blgelerinde kazk eiminin deye gre 1/6dan daha fazla
yaplmas durumlarnda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas, kazk balklarnn
altndaki ilk tabaka olarak alnacaktr.

6.3. TEMELLERE LKN KURAL VE KOULLAR

6.3.1. Genel Kurallar

Bina temelleri, deprem srasnda oturma veya farkl oturmalardan tr styapda hasara neden
olmayacak biimde, oturduklar zeminin zellikleri gznne alnarak, zemin mekanii ve temel
inaat ilkelerine gre yaplacaktr. Bu blmde temellerle ilgili olarak verilen kurallar;
betonarme, elik, ve yma binalarn temelleri iin geerlidir.

6.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Ykleri

6.3.2.1 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (A), (B) ve (C) gruplarna giren zeminlerde, statik
yklere gre tanmlanan zemin emniyet gerilmesi ve kazkl temellerde kazn yatay ve eksenel
ykler iin emniyetli tama yk, deprem durumunda en fazla %50 arttrlabilir.

6.3.2.2 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem durumunda
zemin emniyet gerilmesi ve kazklarn emniyetli tama yk arttrlamaz.

6.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar

6.3.3.1 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, deye gre eimleri 1/6dan daha fazla
olan eik kazklar kullanlmayacaktr.

6.3.3.2 Kazkl temeller, eksenel yklere ek olarak depremden oluan yatay yklere ve etkilere
gre de hesaplanacaktr.

6.3.3.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, klfl ya da klfsz yerinde dkme fore
kazklarda, 3 metreden az olmamak zere, kazk balnn altndaki kazk boyunun stten
1/3nde boyuna donat oran 0.008den az olamaz. Bu blgeye konulacak spiral donat ap 8
mmden az ve spiral adm 200 mmden fazla olmayacak, ayrca stten en az iki kazk ap
kadar ykseklikte spiral donat adm 100 mmye indirilecektir.

6.3.3.4 - Betonarme prefabrike akma kazklarda boyuna donat oran 0.01den az olamaz.
Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kazk balnn altndaki kazk boyunun stten
1/3nde enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Bu blgede, etriye aral veya spiral
donat adm 200 mmden fazla olmayacak, ayrca stten en az iki kazk ap (dikdrtgen kesitli
kazklarda en byk boyutun iki kat) kadar ykseklikte etriye aral ya da spiral donat adm
100 mmye indirilecektir. Enine donat koullar, ngerilmeli prefabrike akma kazklarda da
aynen uygulanacaktr.

6.3.4. Temel Ba Kirileri

102
6.3.4.1 Betonarme ve elik binalarda tekil temelleri veya kazk balklarn her iki dorultuda,
srekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine balayan ba kirileri
dzenlenecektir. Temel zemini Tablo 6.1deki (A) grubuna giren zeminlerde ba kirileri
yaplmayabilir veya says azaltlabilir.

6.3.4.2 Ba kirileri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna kadar olan
ykseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.

6.3.4.3 Binann bulunduu deprem blgesine ve Tablo 6.1de tanmlanan zemin gruplarna
bal olarak, ba kirilerinin salamas gereken minimum koullar Tablo 6.3te verilmitir.

TABLO 6.3 - BA KRLERNE LKN MNMUM KOULLAR

KOULUN TANIMI

Deprem
Blgesi
Zemin
Grubu
(A)
Zemin
Grubu
(B)
Zemin
Grubu
(C)
Zemin
Grubu
(D)
1. Ba kiriinin minimum
eksenel kuvveti
(*)

1, 2
3, 4
%6
%4
%8
%6
%10
%8
%12
%10
2. Minimum enkesit
boyutu (mm)
(**)

1, 2
3, 4
250
250
250
250
300
250
300
250
3. Minimum enkesit
alan (mm
2
)
1, 2
3, 4
62500
62500
75000
62500
90000
75000
90000
75000
4. Minimum boyuna
donat
1, 2
3, 4
4C14
4C14
4C16
4C14
4C16
4C16
4C18
4C16

(*)
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin
yzdesi olarak
(**)
Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.

6.3.4.4 - Kesit hesabnda ba kirilerinin hem basn, hem de ekme kuvvetlerine alaca
gznnde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan ba kirilerinin basnca
almas durumunda, burkulma etkisi gznne alnmayabilir. ekme durumunda ise, ekme
kuvvetinin sadece donat tarafndan tand varsaylacaktr. Ba kirilerinin etriye ap 8
mmden az ve etriye aral 200 mmden fazla olmayacaktr.
103
6.3.4.5 Ba kirileri yerine betonarme demeler de kullanlabilir. Bu durumda, deme
kalnl 150 mmden az olmayacaktr. Demenin ve iine konulan donatnn, Tablo 6.3te ba
kirileri iin verilen yatay yklere eit ykleri gvenli biimde aktarabildii hesapla
gsterilecektir.

6.3.5. Yma Binalarda Duvar Alt Temelleri

6.3.5.1 Yma bina temelleri, tayc duvarlarn altnda betonarme duvaralt temel olarak
yaplacaktr. Duvar alt temelinin derinlii; zemin zellikleri, yeralt su dzeyi ve yerel don
derinlii gznne alnarak saptanacaktr. Bodrumsuz binalarda temellerin zerine yaplacak
ta veya beton duvarlarn st kotu, kaldrm kotundan en az 0.50 m yukarda olacaktr.

6.3.5.2 Duvar alt temellerinin beton kalitesi en az C16 olacaktr. Tablo 6.1de tanmlanan
zemin gruplarna gre, duvar alt temellerinin boyutlarna ve donatlarna ilikin koullar Tablo
6.4te verilmitir.

6.3.5.3 - Tablo 6.1de (A), (B) veya (C) gruplarna giren zeminlerin bulunduu eimli arazide
temeller basamakl olarak yaplabilir. Basamakl temellere ilikin koullar da Tablo 6.4te
verilmitir.

6.3.5.4 Duvar alt temellerine konulacak boyuna donatlarn hem stte ve hem altta yatay
aralklar 0.30 myi gemeyecek; kelerde, kesime noktalarnda ve basamakl temel
durumlarnda sreklilii salayacak biimde bindirme yaplacaktr.

TABLO 6.4 DUVAR ALTI TEMELLERNE LKN KOULLAR

KOULUN TANIMI
Zemin
Grubu
(A),(B)
Zemin
Grubu
(C)
Zemin
Grubu
(D)
Minimum temel genilii (mm)
Duvar kalnlna ek (iki yandan) pabu genilii(mm)
500
2150
600
2200
700
2250
Minimum temel ykseklii (mm) 300 400 400
Altta ve stte minimum temel boyuna donats 3C12 3C14 4C14
Temelde minimum etriye C8/30 C8/30 C8/30
Minimum basamak yatay aral (mm) 1000 1500
Minimum basamak bindirme uzunluu (mm) 300 400
Maksimum basamak ykseklii (mm) 300 300

6.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEMN DAYANMA (STNAT)
YAPILARI

6.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basn Katsaylar

6.4.1.1 Statik toprak basnc ile depremden oluan ek dinamik toprak basncnn toplamn
hesaplamak iin kullanlacak Toplam Aktif Basn Katsays, K
at
ve Toplam Pasif Basn
Katsays, K
pt
, emniyetli ynde kalmak zere zeminin kohezyonu ihmal edilerek, Denk.(6.1) ile
verilmitir.
104


2
2
v
at
2
(1 ) cos ( ) sin( ) sin( )
= 1+
cos( ) cos( ) cos cos cos( )
C i
K
i

(
o +o
(
o+o+ o o o+o+
(

(6.1a)


2
2
v
pt
2
(1 ) cos ( ) sin( ) sin( )
= 1
cos( ) cos( ) cos cos cos( )
C i
K
i

(
+o +o +

(
oo+ o o oo+
(

(6.1b)

6.4.1.2 Denk.(6.1)deki as Denk.(6.2) ile tanmlanmtr.

(a) Kurudaki zeminlerde,

h
v
= arctan
(1 )
C
C
(

(6.2a)
(b) Su seviyesinin altndaki zeminlerde,

s h
b v
= arctan
(1 )
C
C
(

(


(6.2b)

6.4.1.3 Zeminin su altnda veya suya doygun olmas durumunda Denk.(6.1)de o yerine o/2
gznne alnacaktr.

6.4.1.4 Denk.6.2de yer alan yatay edeer deprem katsays C
h
Denk.(6.3) ile tanmlanmtr.
(a) Deyde serbest konsol olarak alan zemin dayanma (istinat) yaplarnda,

h o
= 0.2 (I + 1) C A (6.3a)
(b) Yatay dorultuda bina demeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi zemin dayanma (istinat)
yap ve elemanlarnda,

h o
= 0.3 (I + 1) C A (6.3b)
6.4.1.5 Denk.(6.1) ve Denk.(6.2)de yer alan dey edeer deprem katsays C
v
, Denk.(6.4)
ile tanmlanmtr. Ancak, yatay dorultuda bina demeleri ile mesnetlenmi bodrum
duvarlarnda C
v
= 0 alnacaktr.

h
v
2
=
3
C
C (6.4)
Denk.(6.1)de, Denk.(6.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha elverisiz
sonu verecek ekilde, +C
v
veya C
v
durumlar gznne alnacaktr.

6.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar

6.4.2.1 Depremden oluan dinamik aktif basn katsays K
ad
ve dinamik pasif basn katsays
K
pd
, Denk.(6.5) ile belirlenir.
K
ad
= K
at
K
as
(6.5a)
K
pd
= K
pt
K
ps
(6.5b)
105
Denk.(6.5)te yer alan statik aktif basn katsays K
as
ve statik pasif basn katsays K
ps
,
Denk.(6.1)de = 0 ve C
v
= 0 konularak elde edilebilir.

6.4.2.2 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin ktlesinden tr oluan
ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi Denk.(6.6) ile
tanmlanmtr.
p
ad
(z) = 3 K
ad
(1 z / H) p
v
(z) (6.6a)
p
pd
(z) = 3 K
pd
(1 z / H) p
v
(z) (6.6b)
Zeminin kuruda ve niform olmas zel durumunda, p
v
(z)= z alnarak Denk.(6.6)nn zemin
ykseklii boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak depremden oluan dinamik
aktif toprak basncnn pozitif deerli bilekesi P
ad
ve dinamik pasif toprak basncnn negatif
deerli bilekesi P
pd
ile bu bilekelerin zemin st yzeyinden itibaren derinliini gsteren z
cd
,
Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile verildii ekilde elde edilir:
P
ad
= 0.5 K
ad
H
2
(6.7a)
P
pd
= 0.5 K
pd
H
2
(6.7b)

z
cd
= H / 2 (6.8)
Zeminin su altnda olmas durumunda p
v
(z)nin hesabnda yerine
b
gznne alnacak ve
suyun hidrodinamik basnc ayrca hesaplanmayacaktr. Zeminin suya doygun olmas
durumunda ise yerine
s
kullanlacaktr.

6.4.2.3 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda dzgn yayl d ykten oluan
aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi Denk.(6.9) ile tanmlanmtr.
q
ad
(z) = 2 q
o
K
ad
(1 z / H) cos o / cos(o i) (6.9a)
q
pd
(z) = 2 q
o
K
pd
(1 z / H) cos o / cos(o i)

(6.9b)
Zemin zelliklerinin niform olmas zel durumunda, Denk.(6.9)un zemin ykseklii boyunca
entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak, depremin katks ile oluan aktif (pozitif) ve pasif
(negatif) toprak basnlarnn bilekeleri Q
ad
ve Q
pd
ile bu bilekelerin zemin st yzeyinden
itibaren derinliini gsteren z
cd
, Denk.(6.10) ve Denk.(6.11) ile verildii ekilde elde edilir.
Q
ad
= q
o
K
ad
H cos o / cos(o i)

(6.10a)
Q
pd
= q
o
K
pd
H cos o / cos(o i) (6.10b)

z
cd
= H / 3 (6.11)

6.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnlar

Yukarda Denk.(6.6) ve Denk.(6.9) ile verilen bantlar, zeminin tabakal olmas durumunda da
uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka iin o tabakaya ait K
ad
veya K
pd
katsaylar
kullanlacak ve z derinlii daima serbest zemin yzeyinden aaya doru gznne alnacaktr.
Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif basn kuvvetinin bilekesi ve tabaka iindeki
derinlii, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)un ilgili tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.
106
6.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar

6.4.4.1 Statik toprak basnlarna ek olarak Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen dinamik
toprak basnlar ve yapnn kendi ktlesine etkiyen eylemsizlik kuvvetleri de gznne alnarak
yaplan hesapta, kaymaya kar gvenlik katsays en az 1.0 ve devrilmeye kar gvenlik
katsays en az 1.2 olacaktr.

6.4.4.2 - Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlarnda ve betonarme veya elik palplanl
duvarlarda kesit hesabnda esas alnacak i kuvvetler, statik toprak basncndan oluan i
kuvvetlere ek olarak, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen dinamik toprak basnlarna gre
hesaplanan i kuvvetlerin R
za
= 1.5 katsaysna blnmesi ile elde edilecektir. Geici elik
palplanl duvarlarda R
za
= 2.5 alnabilir.
107
BLM 7 MEVCUT BNALARIN DEERLENDRLMES VE
GLENDRLMES

7.0. SMGELER

Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm
2
] birimindedir.

A
c
= Kolon veya perdenin brt kesit alan
(i)
1
a = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal ivme
b = elik sargda yatay plakalarn genilii
b
w
= Kiriin gvde genilii
d = Kiriin ve kolonun faydal ykseklii
(i)
1
d = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal yerdeitirme
(p)
1
d = Birinci moda ait modal yerdeitirme istemi
(EI)
e
= atlam kesite ait etkin eilme rijitlii
(EI)
o
= atlamam kesite ait eilme rijitlii
f
cm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton dayanm
f
ctm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut betonun ekme dayanm
f
yw
= elik sargda eliin akma dayanm
H
w
= Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h = alan dorultudaki kesit boyutu
h
duvar
= Dolgu duvarnn ykseklii
h
ji
= iinci katta jinci kolon veya perdenin kat ykseklii
h
k
= Kolon boyu
L
p
= Plastik mafsal boyu

duvar
= Dolgu duvarnn uzunluu

w
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
M
x1
= x deprem dorultusunda dorusal elastik davran iin tanmlanan birinci
(hakim) moda ait etkin ktle
N
D
= Deprem hesabnda esas alnan toplam ktlelerle uyumlu dey ykler altnda
kolon veya perdede oluan eksenel kuvvet
N
K
= 7.2 ye gre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlar ile hesaplanan moment
kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet (Bkz. Bilgilendirme Eki 7A)
R
a
= Deprem Yk Azaltma Katsays
r = Etki/kapasite oran
r
s
= Etki/kapasite orannn snr deeri
s = elik sargda yatay plakalarn aral
S
di1
= Birinci moda ait dorusal olmayan spektral yerdeitirme
t
j
= elik sargda yatay plakalarn kalnl
(i)
xN1
u = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda (i)inci itme adm
sonunda elde edilen birinci moda ait yerdeitirme
(p)
xN1
u = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda tepe yerdeitirme
istemi
V
e
= Kolon, kiri ve perdede esas alnan tasarm kesme kuvveti
V
j
= elik sarg ile salanan ek kesme dayanm
V
r
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
(i)
x1
V = x deprem dorultusunda (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda
(hakim moda) ait taban kesme kuvveti

cg
= Etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
108

cu
= Kesitin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi

s
= Donat elii birim ekildeitirmesi
|
p
= Plastik erilik istemi
|
t
= Toplam erilik istemi
|
y
= Edeer akma erilii
xN1
u = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dorultusunda birinci moda ait
mod ekli genlii
x1
I = x deprem dorultusunda birinci moda ait katk arpan

bi
= iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
= Edeer Deprem Yk Azaltma Katsays

p
= Plastik dnme istemi
= ekme donats oran

b
= Dengeli donat oran

s
= Kesitte mevcut bulunan ve 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar
olarak dzenlenmi enine donatnn hacmsal oran

sm
= 3.3.4, 3.4.4 veya 3.6.5.2ye gre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran

' = Basn donats oran
w
f
= Lifli polimer eritinin genilii
109
7.1. KAPSAM

7.1.1 Deprem blgelerinde bulunan mevcut ve glendirilecek tm binalarn ve bina tr
yaplarn deprem etkileri altndaki performanslarnn deerlendirilmesinde uygulanacak hesap
kurallar, glendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve glendirilmesine karar verilen
binalarn glendirme tasarm ilkeleri bu blmde tanmlanmtr.

7.1.2 Bu ksmda verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar elik ve yma yaplar
iin geerli deildir. Ancak mevcut elik ve yma binalarn bilgileri bu blme gre
toplanacaktr. Mevcut ve glendirilen elik binalarn hesab ve deerlendirilmesi Blm 2 ve
Blm 4de yeni yaplacak yaplar iin tanmlanan esaslar erevesinde yaplacaktr. Mevcut ve
glendirilen yma binalarn hesab ve deerlendirilmesi ise Blm 5deki esaslar
erevesinde yaplacaktr.

7.1.3 Mevcut prefabrike betonarme binalar, yeni yaplar iin Blm 2 ve Blm 3de verilen
kurallara gre deerlendirilebilir veya bu binalarn performanslarnn belirlenmesinde 7.6
kullanlabilir. Ancak birleim blgelerinin deerlendirilmesinde 3.12deki kurallar geerli
olacaktr.

7.1.4 Bu blmde verilen kurallar, 2.12de belirtilen bina trnde olmayan yaplar iin geerli
deildir. Ayrca tarihi ve kltrel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn deerlendirilmesi ve
glendirilmesi bu Ynetmelik kapsam dndadr.

7.1.5 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem performans
bu blmde verilen yntemlerle belirlenemez.

7.1.6 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann glendirilmesi ve
daha sonra glendirilmi binann deprem performansnn belirlenmesi iin bu blmde verilen
esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann glendirilmesinde mevcut elemanlarn dayanm ve
rijitliklerinin hangi lde gz nne alnacana projeden sorumlu inaat mhendisi karar
verecektir.

7.2. BNALARDAN BLG TOPLANMASI

7.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam

7.2.1.1 Mevcut binalarn tayc sistem elemanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde ve
deprem dayanmlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve boyutlar, tayc
sistem geometrisine ve malzeme zelliklerine ilikin bilgiler, binalarn projelerinden ve
raporlarndan, binada yaplacak gzlem ve lmlerden, binadan alnacak malzeme rneklerine
uygulanacak deneylerden elde edilecektir.

7.2.1.2 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak ilemler, yapsal sistemin
tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin zelliklerinin saptanmas, varsa
mevcut hasarn ve evvelce yaplm olan deiiklik ve/veya onarmlarn belirlenmesi, eleman
boyutlarnn llmesi, malzeme zelliklerinin saptanmas, sahada derlenen tm bu bilgilerin
binann varsa projesine uygunluunun kontroldr.

7.2.1.3 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda tanmlanan inceleme, veri toplama, derleme,
deerlendirme, malzeme rnei alma ve deney yapma ilemleri inaat mhendislerinin
sorumluluu altnda yaplacaktr.

7.2.2. Bilgi Dzeyleri

Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna gre, her bina
tr iin bilgi dzeyi ve buna bal olarak 7.2.16da belirtilen bilgi dzeyi katsaylar
tanmlanacaktr. Bilgi dzeyleri srasyla snrl, orta ve kapsaml olarak snflandrlacaktr. Elde
edilen bilgi dzeyleri tayc eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacaktr.

7.2.2.1 Snrl bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcut deildir. Tayc sistem
zellikleri binada yaplacak lmlerle belirlenir. Snrl bilgi dzeyi Tablo 7.7de tanmlanan
110
Deprem Sonras Hemen Kullanm Gereken Binalar ile nsanlarn Uzun Sreli ve Youn
Olarak Bulunduu Binalar iin uygulanamaz.

7.2.2.2 Orta bilgi dzeyinde eer binann tayc sistem projeleri mevcut deilse, snrl bilgi
dzeyine gre daha fazla lm yaplr. Eer mevcut ise snrl bilgi dzeyinde belirtilen
lmler yaplarak proje bilgileri dorulanr.

7.2.2.3 Kapsaml bilgi dzeyinde binann tayc sistem projeleri mevcuttur. Proje bilgilerinin
dorulanmas amacyla yeterli dzeyde lmler yaplr.

7.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm

Tayc elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacak malzeme dayanmlar
Ynetmeliin bu blmnde mevcut malzeme dayanm olarak tanmlanr.

7.2.4. Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.4.1 Bina Geometrisi: Saha almas ile binann tayc sistem plan rlevesi karlacaktr.
Mimari projeler mevcut ise, rleve almalarna yardmc olarak kullanlr. Elde edilen bilgiler
tm betonarme elemanlarn ve dolgu duvarlarnn her kattaki yerini, eksen aklklarn,
yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir ve binann hesap modelinin oluturulmas iin yeterli
olmaldr. Temel sistemi bina iinde veya dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile
belirlenecektir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere
ilenecektir. Binann komu binalarla olan ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir.

7.2.4.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya uygulama izimleri mevcut deildir.
Betonarme elemanlardaki donat miktar ve detaylarnn binann yapld tarihteki minimum
donat koullarn salad varsaylr. Bu varsaymn dorulanmas veya hangi oranda
gerekletiinin belirlenmesi iin her katta en az birer adet olmak zere perde ve kolonlarn
%10unun ve kirilerin %5inin pas paylar syrlarak donat ve donat bindirme boyu tespiti
yaplacaktr. Syrma ilemi kolonlarn ve kirilerin uzunluunun aklk ortasndaki te birlik
blmde yaplmal, ancak donat bindirme boyunun tespiti amacyla en az kolonda bindirme
blgelerinde yaplmaldr. Syrlan yzeyler daha sonra yksek dayanml tamir harc ile
kapatlacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat
says ve yerleimi donat tespit cihazlar ile belirlenecektir. Donat tespiti yaplan betonarme
kolon ve kirilerde bulunan mevcut donatnn minimum donatya orann ifade eden donat
gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir. Bu katsay donat tespiti
yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar belirlenecektir.

7.2.4.3 Malzeme zellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS-10465de belirtilen
koullara uygun ekilde en az iki adet beton rnei (karot) alnarak deney yaplacak ve
rneklerden elde edilen en dk basn dayanm mevcut beton dayanm olarak alnacaktr.
Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde yaplan grsel
inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik akma dayanm mevcut elik
dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda
iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.

7.2.5. Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.5.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise, binada yaplacak lmlerle
mevcut geometrinin projesine uygunluu kontrol edilir. Proje yoksa, saha almas ile binann
tayc sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler tm betonarme elemanlarn ve dolgu
duvarlarnn her kattaki yerini, aklklarn, yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir. Bina
geometrisi bilgileri, bina ktlesinin hassas biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar
iermelidir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir.
Binann komu binalarla olan ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir. Temel sistemi
bina iinde veya dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.5.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya imalat izimleri mevcut deil ise
7.2.4.2deki koullar geerlidir, ancak pas paylar syrlarak donat kontrol yaplacak perde,
kolon ve kirilerin says her katta en az ikier adet olmak zere o kattaki toplam kolon saysnn
111
%20sinden ve kiri saysnn %10undan az olmayacaktr. Betonarme projeler veya imalat
izimleri mevcut ise donat kontrolu iin 7.2.4.2de belirtilen ilemler, ayn miktardaki betonarme
elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna
donat says ve yerleimi donat tespit cihazlar ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda
uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen
donatya orann ifade eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr
belirlenecektir. Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk
olamaz. Bu katsay donat tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat
miktarlar belirlenecektir.

7.2.5.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam adetten az
olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 400 m
2
den bir adet beton
rnei (karot) TS-10465de belirtilen koullara uygun ekilde alnarak deney yaplacaktr.
Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda rneklerden elde edilen (ortalama-standart
sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki
dalm, karot deney sonular ile uyarlanm beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz
inceleme aralar ile kontrol edilebilir. Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde
syrlan yzeylerde yaplan grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eliin karakteristik
dayanm eleman kapasite hesaplarnda mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu
incelemede, donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum
eleman kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.
112
7.2.6. Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

7.2.6.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcuttur. Binada yaplacak lmlerle
mevcut geometrinin projelere uygunluu kontrol edilir. Projeler lmler ile nemli farkllklar
gsteriyor ise proje yok saylacak ve bina orta bilgi dzeyine uygun olarak incelenecektir.
Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Komu
binalarla ilikisi (ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir. Bina geometrisi bilgileri, bina
ktlesinin hassas biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar iermelidir. Temel sistemi bina
iinde veya dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.6.2 Eleman Detaylar: Binann betonarme detay projeleri mevcuttur. Donatnn projeye
uygunluunun kontrolu iin 7.2.5.2de belirtilen ilemler, ayn miktardaki betonarme elemanda
uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat
says ve yerleimi donat tespit cihazlar ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda
uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen
donatya orann ifade eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kiriler iin ayr ayr
belirlenecektir. Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk
olamaz. Bu katsay donat tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat
miktarlar belirlenecektir.

7.2.6.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam adetten az
olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 200 m
2
den bir adet beton
rnei (karot) TS-10465de belirtilen koullara uygun ekilde alnarak deney yaplacaktr.
Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, rneklerden elde edilen (ortalama-standart
sapma) deerleri mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki
dalm, karot deney sonular ile uyarlanm beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz
inceleme aralar ile kontrol edilebilir. Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde
syrlan yzeylerde yaplan inceleme ile tespit edilecek, her snftaki elik iin (S220, S420, vb.)
birer adet rnek alnarak deney yaplacak, eliin akma ve kopma dayanmlar ve
ekildeitirme zellikleri belirlenerek projeye uygunluu saptanacaktr. Projesine uygun ise,
eleman kapasite hesaplarnda projede kullanlan eliin karakteristik akma dayanm mevcut
elik dayanm olarak alnacaktr. Uygun deil ise, en az adet rnek daha alnarak deney
yaplacak, elde edilen en elverisiz deer eleman kapasite hesaplarnda mevcut elik dayanm
olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda
iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.

7.2.7. elik Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

elik binalarda snrl bilgi dzeyi geerli deildir.

7.2.8. elik Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.8.1 Bina Geometrisi: 7.2.5.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece betonarmenin
yerini elik alacaktr.

7.2.8.2 Eleman Detaylar: elik projeleri veya imalat izimleri mevcut deil ise, her kattaki
elik veya dier tr elemanlarn (kolon, kiri, birleim, apraz, deme) tmnn boyut kontrol
yaplacak, kaynak zellikleri ve birleim detaylar ayrntl olarak kartlacaktr. Uygulama
projeleri veya imalat izimleri mevcut ise, yukarda belirtilen elemanlarn %20sinin hassas boyut
kontrolu yaplacaktr.

7.2.8.3 Malzeme zellikleri: elik projeleri mevcut deil ise, her elik yap eleman trnden
bir rnek kesilerek deney yaplacak, dayanm ve ekildeitirme zellikleri belirlenecektir. Ayn
ekilde binadan bir kaynak rnei kesilerek kartlacak ve deney yaplacaktr. kartlan
rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birleimler iin ise bir civata rnei alnarak
deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, deneylerden elde edilen
ortalama dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. elik projeleri mevcut ise,
projede ngrlen karakteristik dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr.

7.2.9. elik Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

113
7.2.9.1 Bina Geometrisi: 7.2.6.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece betonarmenin
yerini elik alacaktr.

7.2.9.2 Eleman Detaylar: Binann elik detay projeleri mevcuttur. Projelerde belirtilen eleman
boyutlar ve birleim detaylar, binadaki her eleman ve birleim trnn toplam saysnn en az
%20sinde kontrol edilerek dorulanacaktr.

7.2.9.3 Malzeme zellikleri: Projede belirtilen elik snf, en az bir elik elemandan rnek
kesilerek ve deney yaplarak kontrol edilecektir. Ayn ekilde projede bulunan bir kaynakl
birleimden rnek kesilerek kartlacak ve deney yaplarak dayanmnn projeye uygunluu
kontrol edilecektir. kartlan rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birleimler iin
ise bir civata rnei alnarak deney yaplacaktr. Eer proje ile uygunluk dorulanrsa, eleman
kapasitelerinin hesaplanmasnda projede ngrlen karakteristik dayanmlar mevcut elik
dayanm olarak alnacaktr. Eer proje ile uygunluk salanamazsa, en az er adet rnek ve
kaynak rnei alnarak deney yaplacak, elde edilen en elverisiz deerler eleman kapasite
hesaplarnda mevcut elik dayanm olarak alnacaktr.

7.2.10. Prefabrike Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

Prefabrike binalar iin snrl bilgi dzeyi geerli deildir.

7.2.11. Prefabrike Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.5.1deki koullar geerlidir. Sadece betonarmenin yerini prefabrike
betonarme alacaktr. Eleman detaylar iin 7.2.8.2deki koullar geerlidir, ancak bu maddedeki
elik yerine prefabrike betonarme kullanlacaktr. Malzeme zelliklerinin tespitinde 7.2.5.3deki
koullar geerli olmakla birlikte, beton iin alnacak malzeme rnei says her katta toplam
ten az olmamak ve tm binada toplam 9dan az olmamak kouluyla yarya indirilecektir.

7.2.12. Prefabrike Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.6.1de verilen koullar geerlidir. Eleman detaylar iin 7.2.9.2de verilen
koullar geerlidir. Sadece ilgili maddelerde elik yerine prefabrike betonarme kullanlacaktr.
Beton basn dayanm iin her 500 m
2
alandan en az bir adet rnek (karot) alnarak deney
yaplacaktr. Binadan alnan toplam karot says en az 9 olacaktr. Elemanlarn kapasite
hesaplarnda, deneylerden elde edilen ortalama beton basn dayanm ile projede belirtilen
beton basn dayanmndan kk olan mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. Elemanlarn
kapasite hesabnda kullanlacak donat dayanmlar, projede belirtilen elik snfnn karakteristik
dayanmlar olacaktr.

7.2.13. Yma Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.13.1 Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise, binada yaplacak grsel inceleme ile
mevcut geometrinin projeye uygunluu tespit edilecektir. Mimari proje yoksa binann sistem
rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler yma duvarlarn her kattaki yerini, uzunluklarn,
kalnlklarn, boluklarn ve kat yksekliklerini iermelidir. Temel sistemi bina dndan alacak
bir inceleme ukuru ile gzlenecek ve belirlenecektir.

7.2.13.2 Detaylar: atnn ve demenin tr, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve lentolarn
durumu grsel olarak tespit edilecektir.

7.2.13.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir blmnn
svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda, Blm 5de her duvar
tr iin verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.

7.2.14. Yma Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Snrl bilgi dzeyine ek olarak duvar balantlar ve duvarlarn stabilitesi tahkik edilecektir.

7.2.15. Yma Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

114
Orta bilgi dzeyine ek olarak duvar malzemesi zelliklerinin belirlenmesi iin binadan en az 3
adet duvar paras rnei alnacak ve Blm 5e gre yaplacak hesaplarda bu rneklerin
deneylerinden elde edilecek ortalama zellikler kullanlacaktr.

7.2.16. Bilgi Dzeyi Katsaylar

(a) ncelenen binalardan edinilen bilgi dzeylerine gre, eleman kapasitelerine uygulanacak
Bilgi Dzeyi Katsaylar Tablo 7.1de verilmektedir.

(b) Malzeme dayanmlar, zellikle belirtilmedike ilgili tasarm ynetmeliklerinde verilen
malzeme katsaylar ile blnmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda mevcut malzeme
dayanmlar kullanlacaktr.

TABLO 7.1 - BNALAR N BLG DZEY KATSAYILARI
Bilgi Dzeyi Bilgi Dzeyi Katsays
Snrl 0.75
Orta 0.90
Kapsaml 1.00

115
7.3. YAPI ELEMANLARINDA HASAR SINIRLARI VE HASAR BLGELER

7.3.1. Kesit Hasar Snrlar

Snek elemanlar iin kesit dzeyinde snr durum tanmlanmtr. Bunlar Minimum Hasar
Snr (MN), Gvenlik Snr (GV) ve Gme Snr (G)dr. Minimum hasar snr ilgili kesitte
elastik tesi davrann balangcn, gvenlik snr kesitin dayanmn gvenli olarak
salayabilecei elastik tesi davrann snrn, gme snr ise kesitin gme ncesi
davrannn snrn tanmlamaktadr. Gevrek olarak hasar gren elemanlarda bu snflandrma
geerli deildir.

7.3.2. Kesit Hasar Blgeleri

Kritik kesitlerinin hasar MNye ulamayan elemanlar Minimum Hasar Blgesinde, MN ile GV
arasnda kalan elemanlar Belirgin Hasar Blgesinde, GV ve G arasnda kalan elemanlar leri
Hasar Blgesinde, Gyi aan elemanlar ise Gme Blgesinde yer alrlar (ekil 7.1).















ekil 7.1

7.3.3. Kesit ve Eleman Hasarlarnn Tanmlanmas

7.5 veya 7.6da tanmlanan yntemlerle hesaplanan i kuvvetlerin ve/veya ekildeitirmelerin,
7.3.1deki kesit hasar snrlarna kar gelmek zere tanmlanan saysal deerler ile
karlatrlmas sonucunda, kesitlerin hangi hasar blgelerinde olduuna karar verilecektir.
Eleman hasar, elemann en fazla hasar gren kesitine gre belirlenecektir.

7.4. DEPREM HESABINA LKN GENEL LKE VE KURALLAR

7.4.1 Ynetmeliin bu blmne gre deprem hesabnn amac, mevcut veya glendirilmi
binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amala 7.5de tanmlanan dorusal elastik
veya 7.6da tanmlanan dorusal elastik olmayan hesap yntemleri kullanlabilir. Ancak, teorik
olarak farkl yaklamlar esas alan bu yntemlerle yaplacak performans deerlendirmelerinin
birebir ayn sonucu vermesi beklenmemelidir. Aada tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki
trdeki yntemler iin de geerlidir.

7.4.2 Deprem etkisinin tanmnda, 2.4de verilen elastik (azaltlmam) ivme spektrumu
kullanlacak, ancak farkl alma olaslklar iin bu spektrum zerinde 7.8e gre yaplan
deiiklikler gznne alnacaktr. Deprem hesabnda 2.4.2de tanmlanan Bina nem
Katsays uygulanmayacaktr (I =1.0).

7.4.3 Binalarn deprem performans, yapya etkiyen dey yklerin ve deprem etkilerinin
birleik etkileri altnda deerlendirilecektir. Hareketli dey ykler, 7.4.7ye gre deprem
hesabnda gznne alnan ktleler ile uyumlu olacak ekilde tanmlanacaktr.

7.4.4 Deprem kuvvetleri binaya her iki dorultuda ve her iki ynde ayr ayr etki ettirilecektir.

7.4.5 Deprem hesabnda kullanlacak zemin parametreleri Blm 6ya gre belirlenecektir.
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme
116

7.4.6 Binann tayc sistem modeli, deprem etkileri ile dey yklerin ortak etkileri altnda
yap elemanlarnda oluacak i kuvvet, yerdeitirme ve ekildeitirmeleri hesaplamak iin
yeterli dorulukta hazrlanacaktr.

7.4.7 Deprem hesabnda gz nne alnacak kat arlklar 2.7.1.2ye gre hesaplanacak, kat
ktleleri kat arlklar ile uyumlu olarak tanmlanacaktr.

7.4.8 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta iki yatay
yerdeitirme ile dey eksen etrafnda dnme serbestlik dereceleri gznne alnacaktr. Kat
serbestlik dereceleri her katn ktle merkezinde tanmlanacak, ayrca ek dmerkezlik
uygulanmayacaktr.

7.4.9 Mevcut binalarn tayc sistemlerindeki belirsizlikler, binadan derlenen verilerin
kapsamna gre 7.2de tanmlanan bilgi dzeyi katsaylar aracl ile hesap yntemlerine
yanstlacaktr.

7.4.10 3.3.8e gre ksa kolon olarak tanmlanan kolonlar, tayc sistem modelinde gerek
serbest boylar ile tanmlanacaktr.

7.4.11 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki betonarme kesitlerin etkileim
diyagramlarnn tanmlanmasna ilikin koullar aada verilmitir:

(a) Analizde beton ve donat eliinin 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen mevcut
dayanmlar esas alnacaktr.
(b) Betonun maksimum basn birim ekildeitirmesi 0.003, donat eliinin maksimum birim
ekildeitirmesi ise 0.01 alnabilir.
(c) Etkileim diyagramlar uygun biimde dorusallatrlarak ok dorulu veya ok dzlemli
diyagramlar olarak modellenebilir.

7.4.12 Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda birleim blgeleri sonsuz rijit u
blgeleri olarak gznne alnabilir.

7.4.13 Eilme etkisindeki betonarme elemanlarda atlam kesite ait etkin eilme rijitlikleri
(EI)
e
kullanlacaktr. Daha kesin bir hesap yaplmadka, etkin eilme rijitlikleri iin aada
verilen deerler kullanlacaktr:
(a) Kirilerde: (EI)
e
= 0.40 (EI)
o

(b) Kolon ve perdelerde, N
D
/ (A
c
f
cm
) s 0.10 olmas durumunda: (EI)
e
= 0.40 (EI)
o

N
D
/ (A
c
f
cm
) > 0.40 olmas durumunda:. (EI)
e
= 0.80 (EI)
o

Eksenel basn kuvveti N
D
nin ara deerleri iin dorusal enterpolasyon yaplabilir. N
D
, deprem
hesabnda esas alnan toplam ktlelerle uyumlu yklerin gznne alnd ve atlamam
kesitlere ait (EI)
o
eilme rijitliklerinin kullanld bir n dey yk hesab ile belirlenecektir.
Deprem hesab iin balang durumunu oluturan dey yk hesab ise, yukarda belirtildii
ekilde elde edilen etkin eilme rijitlii (EI)
e
kullanlarak, deprem hesabnda esas alnan
ktlelerle uyumlu yklere gre yeniden yaplacaktr. Deprem hesabnda da ayn rijitlikler
kullanlacaktr.

7.4.14 Betonarme tablal kirilerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda tabla
betonu ve iindeki donat hesaba katlabilir.

7.4.15 Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas
durumunda, kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donatnn akma gerilmesi kenetlenme
veya bindirme boyundaki eksiklii orannda azaltlabilir.

7.4.16 Zemindeki ekildeitirmelerin yap davrann etkileyebilecei durumlarda zemin
zellikleri analiz modeline yanstlacaktr.

7.4.17 Blm 2de modelleme ile ilgili olarak verilen dier esaslar geerlidir.
117

7.5. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK HESAP
YNTEMLER LE BELRLENMES

7.5.1. Hesap Yntemleri

Binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi iin kullanlacak dorusal elastik hesap
yntemleri, 2.7 ve 2.8de tanmlanm olan hesap yntemleridir. Bu yntemlerle ilgili olarak
aada belirtilen ek kurallar uygulanacaktr.

7.5.1.1 Edeer deprem yk yntemi, bodrum zerinde toplam ykseklii 25 metreyi ve
toplam kat says 8i amayan, ayrca ek dmerkezlik gz nne alnmakszn hesaplanan
burulma dzensizlii katsays
bi
< 1.4 olan binalara uygulanacaktr. Toplam edeer deprem
yknn (taban kesme kuvveti) Denk.(2.4)e gre hesabnda R
a
=1 alnacak ve denklemin sa
taraf katsays ile arplacaktr. katsays bodrum hari bir ve iki katl binalarda 1.0,
dierlerinde 0.85 alnacaktr.

7.5.1.2 Mod Birletirme Yntemi ile hesapta Denk.(2.13)de R
a
=1 alnacaktr. Uygulanan
deprem dorultusu ve yn ile uyumlu eleman i kuvvetlerinin ve kapasitelerinin hesabnda, bu
dorultuda hakim olan modda elde edilen i kuvvet dorultular esas alnacaktr.

118
7.5.2. Betonarme Binalarn Yap Elemanlarnda Hasar Dzeylerinin Belirlenmesi

7.5.2.1 Dorusal elastik hesap yntemleri ile betonarme snek elemanlarn hasar dzeylerinin
belirlenmesinde kiri, kolon ve perde elemanlarnn ve glendirilmi dolgu duvar kesitlerinin
etki/kapasite oranlar (r) olarak ifade edilen saysal deerler kullanlacaktr.

7.5.2.2 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) Betonarme elemanlar, krlma tr eilme ise
snek, kesme ise gevrek olarak snflanrlar.
(a) Kolon, kiri ve perdelerin snek eleman olarak saylabilmeleri iin bu elemanlarn kritik
kesitlerinde eilme kapasitesi ile uyumlu olarak hesaplanan kesme kuvveti V
e
nin, 7.2de
tanmlanan bilgi dzeyi ile uyumlu mevcut malzeme dayanm deerleri kullanlarak TS-500e
gre hesaplanan kesme kapasitesinin V
r
yi amamas gereklidir. V
e
nin hesab kolonlar iin
3.3.7ye, kiriler iin 3.4.5e ve perdeler iin 3.6.6ya gre yaplacak, ancak Denk.(3.16)da
v
=1
alnacaktr. Kolon, kiri ve perdelerde V
e
nin hesabnda peklemeli tama gc momentleri
yerine tama gc momentleri kullanlacaktr. Dey ykler ile birlikte R
a
=1 alnarak depremden
hesaplanan toplam kesme kuvvetinin V
e
den kk olmas durumunda ise, V
e
yerine bu kesme
kuvveti kullanlacaktr.
(b) Yukarda verilen sneklik koullarn salamayan betonarme elemanlar, gevrek olarak hasar
gren elemanlar olarak tanmlanacaktr.

7.5.2.3 Snek kiri, kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oran, deprem etkisi altnda R
a
= 1
alnarak hesaplanan kesit momentinin kesit artk moment kapasitesine blnmesi ile elde edilir.
Etki/kapasite orannn hesabnda, uygulanan deprem kuvvetinin yn dikkate alnacaktr.
(a) Kesit artk moment kapasitesi, kesitin eilme momenti kapasitesi ile dey ykler altnda
kesitte hesaplanan moment etkisinin farkdr. Kiri mesnetlerinde dey ykler altnda
hesaplanan moment etkisi, yeniden dalm ilkesine gre en fazla %15 orannda azaltlabilir.
(b) Kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oranlar, Bilgilendirme Eki 7Ada akland zere
hesaplanabilir.
(c) Sarlma blgesindeki enine donat koullar bakmndan 3.3.4 salayan betonarme
kolonlar, 3.4.4 salayan betonarme kiriler ve u blgelerinde 3.6.5.2yi salayan betonarme
perdeler sarglanm, salamayanlar ise sarglanmam eleman saylr. Sarglanm saylan
elemanlarda sarg donatlarnn 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar olarak
dzenlenmi olmas ve donat aralklarnn yukarda belirtilen maddelerde tanmlanan koullara
uymas zorunludur.

7.5.2.4 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) H
w
/
w
s 2.0 koulunu salayan betonarme perdelerin
ve glendirilmi dolgu duvarlarnn etki/kapasite oran, deprem etkisi altnda hesaplanan
kesme kuvvetinin kesme kuvveti dayanmna orandr. Kegen ubuklar ile modellenen
glendirilmi dolgu duvarlarnda oluan kesme kuvvetleri, ubuun eksenel kuvvetinin yatay
bileeni olarak gznne alnacaktr. Glendirilmi dolgu duvarlarnn kesme kuvveti
dayanmnn hesab Bilgilendirme Eki 7Fde verilmitir.

7.5.2.5 (Deiik:RG-03/05/2007-26511) Hesaplanan kiri, kolon ve perde kesitlerinin ve
glendirilmi dolgu duvarlarnn etki/kapasite oranlar (r), Tablo 7.2-7.5de verilen snr deerler
(r
s
) ile karlatrlarak elemanlarn hangi hasar blgesinde olduuna karar verilecektir.
Tablolardaki ara deerler iin dorusal enterpolasyon uygulanacaktr.
(a) Ancak H
w
/
w
s 2.0 koulunu salayan betonarme perdelerde, Tablo 7.4de verilen (r
s
) snr
deerleri [(1 + H
w
/
w
) / 3] 0.5 katsays ile arplarak kltlecektir.
(b) Betonarme binalardaki glendirilmi dolgu duvarlarnn hasar blgelerinin belirlenmesinde
ayrca Tablo 7.5de verilen greli kat telemesi oran snrlar gznne alnacaktr. Greli kat
telemesi oran, ilgili katta hesaplanan en byk greli kat telemesinin kat yksekliine
blnmesi ile elde edilecektir.


TABLO 7.2 BETONARME KRLER N HASAR SINIRLARINI TANIMLAYAN
ETK/KAPASTE ORANLARI (r
s
)
119
Snek Kiriler Hasar Snr
b

'

Sarglama
e
w ctm
V
b d f

(1)
MN GV G
0.0 Var s 0.65 3 7 10
0.0 Var > 1.30 2.5 5 8
0.5 Var s 0.65 3 5 7
0.5 Var > 1.30 2.5 4 5
0.0 Yok s 0.65 2.5 4 6
0.0 Yok > 1.30 2 3 5
0.5 Yok s 0.65 2 3 5
0.5 Yok > 1.30 1.5 2.5 4
(1) V
e
kesme kuvveti depremin yn ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)ya gre hesaplanacaktr.

TABLO 7.3 BETONARME KOLONLAR N HASAR SINIRLARINI TANIMLAYAN
ETK/KAPASTE ORANLARI (r
s
)
Snek Kolonlar Hasar Snr
K
c cm
N
A f
(1)

Sarglama
e
w ctm
V
b d f
(2)
MN GV G
s 0.1 Var s 0.65 3 6 8
s 0.1 Var > 1.30 2.5 5 6
> 0.4 ve s 0.7 Var s 0.65 2 4 6
> 0.4 ve s 0.7 Var > 1.30 1.5 2.5 3.5
s 0.1 Yok s 0.65 2 3.5 5
s 0.1 Yok > 1.30 1.5 2.5 3.5
> 0.4 ve s 0.7 Yok s 0.65 1.5 2 3
> 0.4 ve s 0.7 Yok > 1.30 1 1.5 2
> 0.7 1 1 1
(1) N
K
eksenel kuvveti Bilgilendirme Eki 7Aya gre hesaplanabilir.
(2) V
e
kesme kuvveti depremin yn ile uyumlu olarak 7.5.2.2 (a)ya gre hesaplanacaktr.

120

TABLO 7.4 BETONARME PERDELER N HASAR SINIRLARINI TANIMLAYAN
ETK/KAPASTE ORANLARI (r
s
)
Snek Perdeler Hasar Snr
Perde U Blgesinde Sarglama MN GV G
Var 3 6 8
Yok 2 4 6

TABLO 7.5 GLENDRLM DOLGU DUVARLAR N HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (r
s
)
VE GREL KAT TELEMES ORANLARI

duvar
/ h
duvar
oran aral
0.5 - 2.0
Hasar Snr
MN GV G
Etki/Kapasite Oran (r
s
) 1 2 -
Greli Kat telemesi Oran 0.0015 0.0035 -

7.5.2.6 Betonarme kolon-kiri birleimlerinde tm snr durumlar iin birleime etki eden ve
Denk.(3.11)den hesaplanacak kesme kuvvetlerinin 3.5.2.2de verilen kesme dayanmlarn
amamas gerekir. Ancak Denk.(3.11)de V
kol
yerine 3.3.7ye gre peklemeyi gznne
almadan hesaplanan V
e
kullanlacak, Denk.(3.12) veya Denk.(3.13)deki dayanm hesabnda
ise f
cd
yerine 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen mevcut beton dayanm
kullanlacaktr. Birleim kesme kuvvetinin kesme dayanmn amas durumunda, kolon-kiri
birleim blgesi gevrek olarak hasar gren eleman olarak tanmlanacaktr.

7.5.3. (Deiik:RG-03/05/2007-26511) Greli Kat telemelerinin Kontrol

Dorusal elastik yntemlerle yaplan hesapta her bir deprem dorultusunda, 7.5.2.5te yaplan
karlatrmalara ek olarak, binann herhangi bir katndaki kolon veya perdelerin greli kat
telemeleri, Tablo 7.6da verilen snr deerler ile karlatrlarak elemanlarn hangi hasar
blgesinde olduuna karar verilecektir. Bu karlatrmann daha elverisiz sonular vermesi
durumunda, o katta ilgili kolon veya perdenin alt ve st kesitlerinde 7.5.2.5e gre yaplan hasar
deerlendirmeleri gznne alnmayacaktr. Tablo 7.6da
ji
iinci katta jinci kolon veya
perdenin alt ve st ular arasnda yer deitirme fark olarak hesaplanan greli kat telemesini,
h
ji
ise ilgili elemann yksekliini gstermektedir.

TABLO 7.6 GREL KAT TELEMES SINIRLARI
Greli Kat
telemesi Oran
Hasar Snr
MN GV G

ji
/ h
ji
0.01 0.03 0.04

121
7.6. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK
OLMAYAN YNTEMLER LE BELRLENMES

7.6.1. Tanm

Deprem etkisi altnda mevcut binalarn yapsal performanslarnn belirlenmesi ve glendirme
analizleri iin kullanlacak dorusal elastik olmayan hesap yntemlerinin amac, verilen bir
deprem iin snek davrana ilikin plastik ekildeitirme istemleri ile gevrek davrana ilikin i
kuvvet istemlerinin hesaplanmasdr. Daha sonra bu istem byklkleri, bu blmde
tanmlanm bulunan ekildeitirme ve i kuvvet kapasiteleri ile karlatrlarak, kesit ve bina
dzeyinde yapsal performans deerlendirmesi yaplacaktr.

7.6.2. Kapsam

Bu Ynetmelik kapsamnda yer alan dorusal elastik olmayan analiz yntemleri, Artmsal
Edeer Deprem Yk Yntemi, Artmsal Mod Birletirme Yntemi ve Zaman Tanm Alannda
Hesap Yntemidir. lk iki yntem, bu Ynetmelikte dorusal olmayan deprem performansnn
belirlenmesi ve glendirme hesaplar iin temel alnan Artmsal tme Analizinde kullanlacak
olan yntemlerdir.

7.6.3. Artmsal tme Analizi ile Performans Deerlendirmesinde zlenecek Yol

Artmsal tme Analizi kullanlarak yaplacak dorusal elastik olmayan performans
deerlendirmesinde izlenecek admlar aada zetlenmitir.
(a) 7.4de tanmlanan genel ilke ve kurallara ek olarak, tayc sistem elemanlarnda dorusal
olmayan davrann idealletirilmesi ve analiz modelinin oluturulmas iin 7.6.4de tanmlanan
kurallara uyulacaktr.
(b) Artmsal itme analizinden nce, ktlelerle uyumlu dey yklerin gznne alnd bir
dorusal olmayan statik analiz yaplacaktr. Bu analizin sonular, artmsal itme analizinin
balang koullar olarak dikkate alnacaktr.
(c) Artmsal itme analizinin 7.6.5de tanmlanan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile
yaplmas durumunda, koordinatlar modal yerdeitirme-modal ivme olarak tanmlanan birinci
(hakim) moda ait modal kapasite diyagram elde edilecektir. Bu diyagram ile birlikte, 2.4de
tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl alma olaslklar iin bu spektrum zerinde
7.8de yaplan deiiklikler gznne alnarak, birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme
istemi belirlenecektir. Son aamada, modal yerdeitirme istemine kar gelen yerdeitirme,
plastik ekildeitirme (plastik dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(d) Artmsal itme analizinin 7.6.6da tanmlanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile yaplmas
durumunda, gznne alnan btn modlara ait modal kapasite diyagramlar ile birlikte modal
yerdeitirme istemleri de elde edilecek, bunlara bal olarak tayc sistemde meydana gelen
yerdeitirme, plastik ekildeitirme (plastik dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(e) Plastikleen (snek) kesitlerde hesaplanm bulunan plastik dnme istemlerinden plastik
erilik istemleri ve 7.6.8e gre toplam erilik istemleri elde edilecektir. Daha sonra bunlara bal
olarak betonarme kesitlerde betonda ve donat eliinde meydana gelen birim ekildeitirme
istemleri hesaplanacaktr. Bu istem deerleri, kesit dzeyinde eitli hasar snrlar iin 7.6.9da
tanmlanan ilgili birim ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlarak kesit dzeyinde snek
davrana ilikin performans deerlendirmesi yaplacaktr. Ayrca, glendirilen dolgu
duvarlarnda greli kat telemeleri cinsinden hesaplanan ekildeitirme istemleri, 7.6.10da
tanmlanan ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlacaktr. Analiz sonucunda elde edilen
kesme kuvveti istemleri ise, 7.6.11de tanmlanan kapasitelerle karlatrlarak kesit dzeyinde
gevrek davrana ilikin performans deerlendirmesi yaplacaktr.

7.6.4. Dorusal Elastik Olmayan Davrann dealletirilmesi

7.6.4.1 Malzeme bakmndan dorusal elastik olmayan davrann idealletirilmesi iin,
literatrde geerlilii kantlanm modeller kullanlabilir. Ancak, mhendislik uygulamalarndaki
yaygnl ve pratiklii nedeni ile aadaki ksmlarda dorusal elastik olmayan analiz iin yl
plastik davran modeli esas alnmtr. Basit eilme durumunda plastik mafsal hipotezine kar
122
gelen bu modelde, ubuk eleman olarak idealletirilen kiri, kolon ve perde tr tayc sistem
elemanlarndaki i kuvvetlerin plastik kapasitelerine eritii sonlu uzunluktaki blgeler boyunca,
plastik ekildeitirmelerin dzgn yayl biimde olutuu varsaylmaktadr. Plastik mafsal boyu
olarak adlandrlan plastik ekildeitirme blgesinin uzunluu (L
p
), alan dorultudaki kesit
boyutu (h)nin yarsna eit alnacaktr (L
p
= 0.5 h). H
w
/
w
s 2.0 olan perdelerde, eilme etkisi
altnda plastik ekildeitirmeler gznne alnmayacaktr.

7.6.4.2 Sadece eksenel kuvvet altnda plastik ekildeitirme yapan elemanlarn plastik
ekildeitirme blgelerinin uzunluu, ilgili elemann serbest boyuna eit alnacaktr.

7.6.4.3 Yl plastik ekildeitirmeyi temsil eden plastik kesitin, teorik olarak 7.6.4.1de
tanmlanan plastik ekildeitirme blgesinin tam ortasna yerletirilmesi gerekir. Ancak pratik
uygulamalarda aada belirtilen yaklak idealletirmelere izin verilebilir:
(a) Kolon ve kirilerde plastik kesitler, kolon-kiri birleim blgesinin hemen dna, dier deyile
kolon veya kirilerin net aklklarnn ularna konulabilir. Ancak, dey yklerin etkisinden
tr kiri aklklarnda da plastik mafsallarn oluabilecei gznne alnmaldr.
(b) Betonarme perdelerde, plastik kesitlerin her katta perde kesiminin alt ucuna konulmasna
izin verilebilir. U, T, L veya kutu kesitli perdeler, btn kollar birlikte alan tek perde olarak
idealletirilmelidir. Binalarn bodrum katlarnda rijit evre perdelerinin bulunmas durumunda, bu
perdelerden st katlara doru devam eden perdelerin plastik kesitleri bodrum stnden
balamak zere konulmaldr.

7.6.4.4 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastikleen betonarme
kesitlerin akma yzeyleri olarak 7.4.11de tanmlanan koullara gre belirlenen etkileim
diyagramlar kullanlacaktr. Akma yzeyleri, 7.4.11(c)ye gre uygun biimde
dorusallatrlarak iki boyutlu davran durumunda akma izgileri, boyutlu davran
durumunda ise akma dzlemleri olarak modellenebilir.
7.6.4.5 tme analizi modelinde kullanlacak plastik kesitlerin i kuvvet-plastik ekildeitirme
bantlar ile ilgili olarak aadaki paragraflar dikkate alnacaktr:
(a) kuvvet-plastik ekildeitirme bantlarnda pekleme etkisi (plastik dnme artna bal
olarak plastik momentin art) yaklak olarak terk edilebilir (ekil 7.2a). Bu durumda, bir veya
iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme
admlarnda, i kuvvetlerin akma yzeyinin zerinde kalmas koulu ile plastik ekildeitirme
vektrnn akma yzeyine yaklak olarak dik olmas koulu gznne alnacaktr.
(b) Pekleme etkisinin gznne alnmas durumunda (ekil 7.2b), bir veya iki eksenli eilme
ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastiklemeyi izleyen itme admlarnda i kuvvetlerin ve
plastik ekildeitirme vektrnn salamas gereken koullar, ilgili literatrden alnan uygun bir
pekleme modeline gre tanmlanacaktr.










ekil 7.2

7.6.4.6 7.10.4e gre glendirilen herhangi bir dolgu duvar, Bilgilendirme Eki 7Fde
tanmland zere kendisini evreleyen kolon ve kirilerle birlikte iki ucu mafsall kegen
edeer basn ve/veya ekme ubuu olarak 7.6.4.2ye gre idealletirilecektir. tme analizinde
elasto-plastik (peklemesiz) bir eleman olarak modellenecek olan edeer ubuun
balangtaki dorusal elastik davranna ilikin eksenel rijitlii ile eksenel akma dayanm
Bilgilendirme Eki 7Fe gre belirlenecektir. Duvar iin tanmlanan kesme dayanm, kegen
edeer basn ubuunun eksenel akma dayanmnn yatay bileenidir. Gerei durumunda,
kegen edeer ekme ubuunun akma dayanm Denk.(7F.6)den alnacaktr.
M
pa
M

u
p
(a)

M
pb
M

u
p
(b)

123

7.6.5. Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi

7.6.5.1 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin amac, birinci (deprem dorultusunda
hakim) titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde, deprem istem snrna kadar monotonik
olarak adm adm arttrlan edeer deprem yklerinin etkisi altnda dorusal olmayan itme
analizinin yaplmasdr. Dey yk analizini izleyen itme analizinin her bir admnda tayc
sistemde meydana gelen yerdeitirme, plastik ekildeitirme ve i kuvvet artmlar ile bunlara
ait birikimli (kmlatif) deerler ve son admda deprem istemine kar gelen maksimum deerler
hesaplanacaktr.

7.6.5.2 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin kullanlabilmesi iin, binann kat saysnn
bodrum hari 8den fazla olmamas ve herhangi bir katta ek dmerkezlik gznne
alnmakszn dorusal elastik davrana gre hesaplanan burulma dzensizlii katsaysnn
bi
<
1.4 koulunu salamas gereklidir. Ayrca gznne alnan deprem dorultusunda, dorusal
elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) titreim moduna ait etkin ktlenin
toplam bina ktlesine (rijit perdelerle evrelenen bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn en az
0.70 olmas zorunludur.

7.6.5.3 Artmsal itme analizi srasnda, edeer deprem yk dalmnn, tayc sistemdeki
plastik kesit oluumlarndan bamsz biimde sabit kald varsaym yaplabilir. Bu durumda
yk dalm, analizin balang admnda dorusal elastik davran iin hesaplanan birinci
(deprem dorultusundaki hakim) doal titreim mod ekli genlii ile ilgili ktlenin arpmndan
elde edilen deerle orantl olacak ekilde tanmlanacaktr. Kat demeleri rijit diyafram olarak
idealletirilen binalarda, birinci (hakim) doal titreim mod eklinin genlikleri olarak her katn
ktle merkezindeki birbirine dik iki yatay teleme ile ktle merkezinden geen dey eksen
etrafndaki dnme gznne alnacaktr.

7.6.5.4 7.6.5.3de tanmlanan sabit yk dalmna gre yaplan itme analizi ile, koordinatlar
tepe yerdeitirmesi taban kesme kuvveti olan itme erisi elde edilecektir. Tepe
yerdeitirmesi, binann en st katndaki ktle merkezinde, gznne alnan x deprem
dorultusunda her itme admnda hesaplanan yerdeitirmedir. Taban kesme kuvveti ise, her
admda edeer deprem yklerinin x deprem dorultusundaki toplamdr. tme erisine
uygulanan koordinat dnm ile, koordinatlar modal yerdeitirme modal ivme olan
modal kapasite diyagram aadaki ekilde elde edilebilir:
(a) (i)inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal ivme
(i)
1
a
aadaki ekilde elde edilir:

(i)
(i) x1
1
x1
=
V
a
M
(7.1)
(b) (i)inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal yer deitirme
(i)
1
d nin hesab iin ise, aadaki bantdan yararlanlabilir:

(i)
(i) xN1
1
xN1 x1
=

u
d
u I
(7.2)
Birinci (deprem dorultusunda hakim) moda ait modal katk arpan
x1
I , Blm 2de
Denk.(2.15) ile verilen ve x deprem dorultusunda tayc sistemin balang admndaki
dorusal elastik davran iin tanmlanan L
x1
ve M
1
den yararlanlarak aadaki ekilde elde
edilir:

x1
x1
1
=
L
M
I (7.3)
7.6.5.5 7.6.5.3e alternatif olarak, artmsal itme analizi srasnda edeer deprem yk
dalm, her bir itme admnda ncekilere gre deiken olarak gznne alnabilir. Bu
durumda yk dalm, her bir itme adm ncesinde tayc sistemde olumu bulunan tm
plastik kesitler gznne alnarak hesaplanan birinci (deprem dorultusundaki hakim) titreim
124
mod eklinin genlii ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen deerle orantl olarak
tanmlanacaktr. Kat demeleri rijit diyafram olarak idealletirilen binalarda, birinci (hakim)
doal titreim mod eklinin genlikleri 7.6.5.3deki gibi tanmlanacaktr.

7.6.5.6 tme analizi sonucunda 7.6.5.4e gre elde edilen modal kapasite diyagram ile birlikte,
2.4de tanmlanan elastik davran spektrumu ve farkl alma olaslklar iin bu spektrum
zerinde 7.8e gre yaplan deiiklikler gznne alnarak, birinci (hakim) moda ait maksimum
modal yerdeitirme, dier deyile modal yerdeitirme istemi hesaplanacaktr. Tanm olarak
modal yerdeitirme istemi,
(p)
1
d , dorusal olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
di1
S e
eittir:

(p)
1 di1
= d S (7.4)
Dorusal olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
di1
S in belirlenmesine ilikin ilemler
Bilgilendirme Eki 7Cde verilmitir.

7.6.5.7 Son itme adm i = p iin Denk.(7.4)e gre belirlenen modal yerdeitirme istemi
(p)
1
d nin Denk.(7.2)de yerine konulmas ile, x deprem dorultusundaki tepe yerdeitirmesi
istemi
(p)
xN1
u elde edilecektir:

(p) (p)
xN1 xN1 x1 1
= u d u I (7.5)
Buna kar gelen dier tm istem byklkleri (yerdeitirme, ekildeitirme ve i kuvvet
istemleri) mevcut itme analizi dosyasndan elde edilecek veya tepe yerdeitirmesi istemine
ulancaya kadar yaplacak yeni bir itme analizi ile hesaplanacaktr.

7.6.6. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi

Artmsal Mod Birletirme Ynteminin amac, tayc sistemin davrann temsil eden yeteri
sayda doal titreim mod ekli ile orantl olacak ekilde monotonik olarak adm adm arttrlan
ve birbirleri ile uygun biimde leklendirilen modal yerdeitirmeler veya onlarla uyumlu modal
deprem ykleri esas alnarak Mod Birletirme Ynteminin artmsal olarak uygulanmasdr.
Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki her bir itme admnda, tayc sistemde adm adm
dorusal elastik davrann esas alnd bu tr bir itme analizi yntemi, Bilgilendirme Eki
7Dde aklanmtr.

7.6.7. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi

7.6.7.1 Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Ynteminin amac, tayc
sistemdeki dorusal olmayan davran gznne alnarak sistemin hareket denkleminin adm
adm entegre edilmesidir. Analiz srasnda her bir zaman artmnda sistemde meydana gelen
yerdeitirme, plastik ekildeitirme ve i kuvvetler ile bu byklklerin deprem istemine kar
gelen maksimum deerleri hesaplanr.

7.6.7.2 Zaman tanm alannda yaplacak analizde kullanlacak yapay, kaydedilmi veya
benzetirilmi yer hareketleri 2.9.1 ve 2.9.2ye gre belirlenecek ve analizde 2.9.3 gznne
alnacaktr.

7.6.8. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi

7.6.8.1 7.6.5 veya 7.6.6ya gre yaplan itme analizi veya zaman tanm alannda 7.6.7ye gre
yaplan hesap sonucunda k bilgisi olarak herhangi bir kesitte elde edilen
p
plastik dnme
istemine bal olarak plastik erilik istemi, aadaki bant ile hesaplanacaktr:

p
p
p
=
L
u
| (7.6)
7.6.8.2 Amaca uygun olarak seilen bir beton modeli ile peklemeyi de gznne alan donat
elii modeli kullanlarak, kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan analizden elde edilen iki
125
dorulu moment-erilik ilikisi ile tanmlanan |
y
edeer akma erilii, Denk.(7.6) ile tanmlanan
|
p
plastik erilik istemine eklenerek, kesitteki |
t
toplam erilik istemi elde edilecektir:

t y p
= + | | | (7.7)
Betonarme sistemlerde betonun basn birim ekildeitirmesi istemi ile donat eliindeki birim
ekildeitirme istemi, Denk.(7.7) ile tanmlanan toplam erilik istemine gre moment-erilik
analizi ile hesaplanacaktr.

7.6.8.3 Sargl veya sargsz beton ve donat elii modelleri iin, bakaca bir seim
yaplmad durumlarda, Bilgilendirme Eki 7Bden yararlanlabilir.

7.6.9. Betonarme Elemanlarn Kesit Birim ekildeitirme Kapasiteleri

7.6.9.1 Beton ve donat eliinin birim ekildeitirmeleri cinsinden 7.6.8e gre elde edilen
deprem istemleri, aada tanmlanan birim ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlarak, kesit
dzeyinde tayc sistem performans belirlenecektir.

7.6.9.2 Plastik ekildeitirmelerin meydana geldii betonarme snek tayc sistem
elemanlarnda, eitli kesit hasar snrlarna gre izin verilen ekildeitirme st snrlar
(kapasiteleri) aada tanmlanmtr:
(a) Kesit Minimum Hasar Snr (MN) iin kesitin en d lifindeki beton basn birim
ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:

cu MN s MN
( ) = 0.0035 ; ( ) = 0.010 (7.8)
(b) Kesit Gvenlik Snr (GV) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim
ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:

cg GV s sm s GV
( ) = 0.0035 + 0.01 ( ) 0.0135 ; ( ) = 0.040 / s (7.9)
(c) Kesit Gme Snr (G) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim
ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:

cg GC s sm s GC
( ) = 0.004 + 0.014 ( ) 0.018 ; ( ) = 0.060 / s (7.10)
Gznne alnan enine donatlarn 3.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar olarak
dzenlenmi olmas zorunludur.

7.6.10. Glendirilen Dolgu Duvarlarnn ekildeitirme Kapasiteleri

7.10.4 ve Bilgilendirme Eki 7Fe gre glendirilen dolgu duvarlarnn, kendilerini evreleyen
kolon ve kirilerle birlikte 7.6.4.6ya gre modellenerek yaplan itme analizi sonucunda elde
edilen greli kat telemeleri iin izin verilen snr deerler (kapasiteler) Tablo 7.5in ikinci
satrnda tanmlanmtr.

7.6.11. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Kesme Kuvveti Kapasiteleri

7.6.11.1 Kolon-kiri birleim blgeleri dnda tm betonarme tayc sistem elemanlarnn
gevrek krlma kontrollerinde kullanlacak kesme kuvveti dayanmlar TS-500e gre
belirlenecektir. Kesme kuvveti dayanm hesabnda, 7.2de belirlenen bilgi dzeylerine gre
tanmlanan mevcut dayanm deerleri kullanlacaktr. Kesme kuvveti dayanmnn kesme
kuvveti isteminden daha kk olduu elemanlar, gevrek olarak hasar gren elemanlar olarak
tanmlanacaktr.

7.6.11.2 Betonarme kolon-kiri birleimleri iin Denk.(3.11)den hesaplanacak kesme kuvveti
isteminin 3.5.2.2de verilen kesme dayanmn amamas gerekir. Ancak Denk.(3.11)de V
kol

yerine dorusal olmayan analizde ilgili kolon iin hesaplanan kesme kuvveti istemi kullanlacak,
Denk.(3.12) veya Denk.(3.13)deki dayanm hesabnda ise f
cd
yerine 7.2de tanmlanan bilgi
dzeyine gre belirlenen mevcut beton dayanm esas alnacaktr. Kesme kuvveti isteminin
kesme dayanmn amas durumunda, kolon-kiri birleim blgesi gevrek olarak hasar gren
eleman olarak tanmlanacaktr.
126

7.7. BNA DEPREM PERFORMANSININ BELRLENMES

7.7.1. Betonarme Binalarn Deprem Performans

Binalarn deprem performans, uygulanan deprem etkisi altnda binada olumas beklenen
hasarlarn durumu ile ilikilidir ve drt farkl hasar durumu esas alnarak tanmlanmtr. 7.5 ve
7.6da tanmlanan hesap yntemlerinin uygulanmas ve eleman hasar blgelerine karar
verilmesi ile bina deprem performans dzeyi belirlenir. Binalarn deprem performansnn
belirlenmesi iin uygulanacak kurallar aada verilmitir. Burada verilen kurallar betonarme ve
prefabrike betonarme binalar iin geerlidir. Yma binalarda uygulanacak kurallar 7.7.6da
verilmitir.

7.7.2. Hemen Kullanm Performans Dzeyi

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda kirilerin
en fazla %10u Belirgin Hasar Blgesine geebilir, ancak dier tayc elemanlarnn tm
Minimum Hasar Blgesindedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn
glendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Hemen Kullanm Performans Dzeyinde
olduu kabul edilir.

7.7.3. Can Gvenlii Performans Dzeyi

Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, aadaki
koullar salayan binalarn Can Gvenlii Performans Dzeyinde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda,
ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak zere, kirilerin en fazla
%30'u ve kolonlarn aadaki (b) paragrafnda tanmlanan kadar leri Hasar Blgesine
geebilir.
(b) leri Hasar Blgesindeki kolonlarn, her bir katta kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetine toplam katks %20nin altnda olmaldr. En st katta leri Hasar Blgesindeki
kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm kolonlarn kesme kuvvetlerinin toplamna
oran en fazla %40 olabilir.
(c) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi veya Belirgin Hasar Blgesindedir.
Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Minimum Hasar Snr alm
olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tanan
kesme kuvvetine orannn %30u amamas gerekir (Dorusal elastik yntemle hesapta, alt ve
st dm noktalarnn ikisinde birden Denk.(3.3)n saland kolonlar bu hesaba dahil
edilmezler).

7.7.4. Gme ncesi Performans Dzeyi

Gevrek olarak hasar gren tm elemanlarn Gme Blgesinde olduunun gznne alnmas
kayd ile, aadaki koullar salayan binalarn Gme ncesi Performans Dzeyinde olduu
kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda,
ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak zere, kirilerin en fazla
%20si Gme Blgesine geebilir.
(b) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi, Belirgin Hasar Blgesi veya leri
Hasar Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Minimum
Hasar Snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar
tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas gerekir (Dorusal elastik
yntemle hesapta, alt ve st dm noktalarnn ikisinde birden Denk.(3.3)n saland
kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).
(c) Binann mevcut durumunda kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.

7.7.5. Gme Durumu

127
Bina Gme ncesi Performans Dzeyini salayamyorsa Gme Durumundadr. Binann
kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.

7.7.6. Yma Binalarn Deprem Performansnn Belirlenmesi

Yma binalarn performans dzeyine, 7.2'ye gre yaplan inceleme ve Blm 5e gre yaplan
hesap sonucunda karar verilecektir. Eer yma binann her iki dorultudaki tm duvarlarnn
kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda oluan kesme kuvvetlerini karlamaya
yeterli ise, binann Hemen Kullanm Performans Dzeyini salad sonucuna varlr. Herhangi
bir katta uygulanan deprem dorultusunda bu koulu salamayan duvarlarn kat kesme
kuvvetine katks %20'nin altnda ise binann Can Gvenlii Performans Dzeyini salad
kabul edilecektir. Sadece yetersiz olan duvarlarn en az 7F.2de belirtildii dzeyde
glendirilmesi gerekir. Bu durumlarn dnda binann Gme Durumunda olduu kabul edilir.

7.8. BNALAR N HEDEFLENEN PERFORMANS DZEYLER

7.8.1. Yeni yaplacak binalar iin 2.4de tanmlanan ivme spektrumu, 1.2.2ye gre 50 ylda
alma olasl %10 olan depremi esas almaktadr. Bu deprem dzeyine ek olarak, mevcut
binalarn deerlendirilmesinde ve glendirme tasarmnda kullanlmak zere ayrca aada
belirtilen iki farkl deprem dzeyi tanmlanmtr:
(a) 50 ylda alma olasl %50 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar, 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak yars olarak alnacaktr.
(b) 50 ylda alma olasl %2 olan depremin ivme spektrumunun ordinatlar ise 2.4de
tanmlanan spektrumun ordinatlarnn yaklak 1.5 kat olarak kabul edilmitir.

7.8.2. Mevcut veya glendirilecek binalarn deprem performanslarnn belirlenmesinde esas
alnacak deprem dzeyleri ve bu deprem dzeylerinde binalar iin ngrlen minimum
performans hedefleri Tablo 7.7de verilmitir.
TABLO 7.7 FARKLI DEPREM DZEYLERNDE BNALAR N NGRLEN MNMUM
PERFORMANS HEDEFLER
Binann Kullanm Amac
ve Tr
Depremin Alma Olasl
50 ylda
%50
50 ylda
%10
50 ylda
%2
Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler,
salk tesisleri, itfaiye binalar, haberleme ve enerji
tesisleri, ulam istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve
belediye ynetim binalar, afet ynetim merkezleri, vb.
HK CG
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu
Binalar: Okullar, yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar, askeri
klalar, cezaevleri, mzeler, vb.
HK CG
nsanlarn Ksa Sreli ve Youn Olarak Bulunduu
Binalar: Sinema, tiyatro, konser salonlar, kltr merkezleri,
spor tesisleri
HK CG
Tehlikeli Madde eren Binalar: Toksik, parlayc ve
patlayc zellikleri olan maddelerin bulunduu ve
depoland binalar
HK G
Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
(konutlar, iyerleri, oteller, turistik tesisler, endstri yaplar,
vb.)
CG
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenlii; G: Gme ncesi (Bkz. 7.7)

7.9. BNALARIN GLENDRLMES

Binalarn glendirilmesi, deprem hasarlarna neden olacak kusurlarnn giderilmesi, deprem
gvenliini arttrmaya ynelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, ktle azaltlmas, mevcut
elemanlarnn deprem davranlarnn gelitirilmesi, kuvvet aktarmnda srekliliin salanmas
trndeki ilemleri ierir.

128
7.9.1. Glendirilen Binalarn Deprem Gvenliinin Belirlenmesi

Glendirilen binalarn ve elemanlarnn deprem gvenliklerinin hesaplanmasnda, mevcut
binalar iin bu blmde verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar kullanlacaktr.

7.9.2. Binalara Eklenecek Elemanlarn Tasarm

Glendirme amacyla binalara eklenecek yeni elemanlarn tasarmnda, bu blmde verilen
zel kurallarla birlikte Blm 3 ve/veya Blm 4e ve ayrca yrrlkte olan dier standart ve
ynetmeliklere uyulacaktr.

7.9.3. Glendirme Trleri

Glendirme uygulamalar, her tayc sistem tr iin eleman ve bina sistemi dzeyinde olmak
zere iki farkl kapsamda deerlendirilecektir.

7.9.3.1 Binann kolon, kiri, perde, birleim blgesi gibi deprem yklerini karlayan
elemanlarnda dayanm ve ekildeitirme kapasitelerinin arttrlmasna ynelik olarak
uygulanan ilemler, eleman glendirmesi olarak tanmlanr.

7.9.3.2 Binann tayc sisteminin dayanm ve ekildeitirme kapasitesinin arttrlmas ve i
kuvvetlerin dalmnda srekliliin salanmas, binaya yeni elemanlar eklenmesi, birleim
blgelerinin glendirilmesi, deprem etkilerinin azaltlmas amacyla binann ktlesinin
azaltlmas ilemleri sistem glendirmesi olarak tanmlanr.

7.10. BETONARME BNALARIN GLENDRLMES

Bu blmde verilen eleman ve sistem glendirme yntemleri uygulamada ska kullanlan
teknikleri kapsamaktadr. Ancak burada kapsanmayan glendirme trleri, bu blmn genel
yaklamna ve ilkelerine uymak kouluyla uygulanabilir.

7.10.1. Kolonlarn Sarlmas

Kolonlarn snekliini arttrmaya ynelik olarak kesme ve basn dayanmlarnn arttrlmas,
bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin aada verilen yntemler kullanlabilir. Bu
yntemler ile kolonlarn eilme kapasitesi arttrlamaz.

7.10.1.1 Betonarme Sarg: Mevcut kolonun pas pay syrlarak veya yzeyleri rselenerek
uygulanacaktr. Betonarme sarg gerek yatay, gerekse dey donatnn yerletirilmesi, beton
dklmesi ve minimum pas paynn salanmas iin yeterli kalnlkta olmaldr. En az sarg
kalnl 100 mmdir. Betonarme sarg alt kat demesinin stnde balar ve st kat
demesinin altnda sona erer. Eksenel basn dayanmnn arttrlmas amac ile yaplan
sargda, sarg betonu iindeki enine donat iin kolonun tm ykseklii boyunca 3.3.4.2de
verilen kurallar uygulanacaktr. Sarlm kolonun kesme ve basn dayanmlarnn hesabnda,
sarlm brt kesit boyutlar ile manto betonunun tasarm dayanm kullanlacak, ancak elde
edilen dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.

7.10.1.2 elik Sarg: elik sarg dikdrtgen betonarme kolonlarn kelerine drt adet boyuna
kebent yerletirilmesi ve kebentlerin belirli aralklarla dzenlenen yatay plakalarla
kaynaklanmas ile oluturulur. Kebentler ile betonarme yzeyler arasnda boluk
kalmamaldr. Yatay plakalar drt yzeyde srekli olmaldr. elik sargnn kolon eksenel yk
kapasitesini arttrmas iin korniyerlerin alt ve st demeler arasnda srekli olmas (boluklarn
alnmas) ve demelere balk plakalar ile basn aktarmas aktarmnn saland hesapla
gsterilmelidir. Gerekirse kebentlere n ykleme yaplarak mevcut betonarme kolon kesitinin
dey yklerden kaynaklanan eksenel basn yk azaltlabilir. elik sarg ile salanacak ek
kesme dayanm Denk.(7.11) ile hesaplanacaktr.

j
j yw
t bd
V f
s
=
(7.11)
Denk.(7.11)de t
j
, b, ve s

yatay plakalarn kalnl, genilii ve aral, d ise kesitin faydal
yksekliidir. elik sarg ile bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin sarg boyunun
129
bindirme blgesi boyundan en az %50 uzun olmas ve elik sargnn donat bindirme blgesinde
kolonun karlkl yzlerinde dzenlenen en az 16 mm apnda iki sra bulonlu ankrajla
sktrlmas gereklidir. Bindirme ekinin kolonun alt ucunda yaplm olmas durumunda en az
iki sra bulonlu ankraj alt demenin srasyla 250 ve 500 mm zerinde yaplacaktr.

7.10.1.3 Lifli Polimer (LP) Sarg: LP tabakasnn kolonlarn evresine, lifler enine donatlara
paralel olacak ekilde, sarlmas ve yaptrlmas ile sarglama salanr. LP sargs ile
betonarme kolonlarn sneklik kapasitesi, kesme ve basn dayanmlar ile boyuna donat
bindirme boyunun yetersiz olduu durumlarda donat kenetlenme dayanm arttrlr. LP
sarglama ile yaplan glendirmelerde tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas) yntemi
kullanlmal ve sarg sonunda en az 200 mm bindirme yaplmaldr. LP sargs dikdrtgen
kolonlarda kolon kelerinin en az 30 mm yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanr. LP
uygulamas retici firma tarafndan nerilen ynteme uygun olarak gerekletirilmelidir. LP ile
sarglanan kolonlarda elde edilen kesme, eksenel basn ve kenetlenme dayanmlarnn art
ile sneklik artnn hesap yntemleri Bilgilendirme Eki 7Ede verilmektedir.

7.10.2. Kolonlarn Eilme Kapasitesinin Arttrlmas

Kolonlarn eilme kapasitesini arttrmak iin kolon kesitleri bytlebilir. Bu ilem ayn zamanda
kolonun kesme ve basn kuvveti kapasitelerini de arttrr. Bytlen kolona eklenen boyuna
donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Boyuna donatlar kat demelerinde alan
deliklerden geirilecektir. Kolon-kiri birleim blgelerinde kiriler delinerek veya kirilere ankraj
yaplarak gerekli enine donat konulacaktr. Kolonun bytlen kesiti 3.3.4e gre enine donat
ile sarlacaktr. Bytlen kolon kesitinin pas pay, eklenen dey ve yatay donaty rtmek iin
yeterli kalnlkta olacaktr. Yeni ve eski betonun aderansnn salanmas iin mevcut kolonun
yzeyindeki sva tabakas syrlacak ve beton yzeyleri przlendirilecektir. Bytlm kolon
kesitinin eilme, kesme, basn dayanmnn ve eilme rijitliinin hesabnda brt kesit boyutlar
ve eklenen kesit betonunun tasarm zellikleri esas alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve
dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.

7.10.3. Kirilerin Sarlmas

Betonarme kirilerin sarlmasnn amac, kirilerin kesme dayanmlarnn ve baz durumlarda
sneklik kapasitelerinin arttrlmasdr. Aada verilen yntemler ile kirilerin eilme kapasitesi
arttrlamaz.

7.10.3.1 Dtan Etriye Ekleme: Kesme dayanm yetersiz olan kiri mesnet blgelerinde
gerekli sayda etriye ubuu kiriin iki yzne ekil 7.3de gsterildii gibi dtan eklenecektir.
Kiri altna yerletirilen bir elik profile bulonla balanan ubuklar, stteki demede alan
deliklerden geirilerek deme st yzeyinde alan yuvann iine bklerek yerletirilecektir.
Daha sonra betonda alan boluklar beton ile doldurulacaktr. Bu yntem ayn esaslarla farkl
detaylar kullanlarak da uygulanabilir. Kirilerin dtan eklenen etriyeler ile arttrlan kesme
dayanm TS-500e gre hesaplanacaktr. Dtan eklenen etriyelerin sarglama etkisi yoktur, kiri
kesitinin snekliini arttrmaz. Bu uygulamada profil ve bulonlar d etkilere kar korunmaldr.

7.10.3.2 Lifli Polimer (LP) ile Sarma: LP sarglama ile kiri snekliinin ve kesme dayanmnn
arttrlmasnda tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas) yntemi kullanlmaldr. LP ile
glendirilen kiri kesme dayanm Bilgilendirme Eki 7Ede verilen Denk.(7E.1)e gre
hesaplanabilir. Sreksiz (eritler halinde) LP kullanlmas durumunda LP eritlerin aralklar
f
( 4) w d + deerini gememelidir. LP sargs kirilerde kelerin en az 30 mm yarapnda
yuvarlatlmas ile uygulanacaktr. LP ile yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm
bindirme yaplmaldr. LP uygulamas retici firma tarafndan nerilen ynteme uygun olarak
gerekletirilmelidir.
130



ekil 7.3

7.10.4. Dolgu Duvarlarnn Glendirilmesi

Bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanmak zere, temel stnden yukarya kadar st
ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme
dayanm, Bilgilendirme Eki 7Fde tanmlanan glendirme yntemleri ile arttrlabilir.

7.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dkme Betonarme Perdeler ile
Glendirilmesi

Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme tayc sistemler, yerinde dkme betonarme
perdelerle glendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi iinde veya ereve
dzlemine bitiik olarak dzenlenebilir.

7.10.5.1 ereve Dzlemi inde Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme eklenecek
perdeler ereve aksnn iinde dzenlenecek, temelden balayarak perde st kotuna kadar
srekli olacaktr. Bu amala, perde u blgesindeki boyuna donatlarn ve gerei durumunda
perde gvdesindeki boyuna donatlarn perde ykseklii boyunca sreklilii salanacaktr.
Perdeler, iinde bulunduklar ereveye ankraj ubuklar ile balanarak birlikte almalar
salanacaktr. Ankraj ubuklar, mevcut ereve elemanlar ile eklenen betonarme perde
eleman arasndaki arayzlerde deprem kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini
karlamak iin yeterli dayanma sahip olacaklardr. Arayzlerdeki kayma gerilmelerinin ereve
elemanlar boyunca dalm bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak hesaplanacaktr. Ankraj
ubuklarnn tasarmnda TS-500deki srtnme kesmesi esaslar kullanlacaktr. En kk
ankraj ubuu ap 16 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en geni ubuk
aral 40 cm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e gre
perde u blgesi oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut
kolondan u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre
bytlerek veya mevcut kolona bitiik perde iinde gizli kolon dzenlenerek perde u blgesi
oluturulacaktr. Her iki durumda da perde u blgesine eklenecek dey donatlarn katlar
arasnda sreklilii salanacaktr. Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar uyarnca temel
yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i kuvvetleri temel zeminine gvenle
aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde oluabilecek d merkezlii azaltmak
amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel
basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte almas
iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.5.2 ereve Dzlemine Bitiik Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler d ereve aksnn dnda, ereveye bitiik olarak dzenlenecek,
temelden balayarak perde st kotuna kadar srekli olacaktr. Perdeler bitiik olduklar
ereveye ankraj ubuklar ile balanarak birlikte almalar salanacaktr. Ankraj ubuklar,
mevcut ereve elemanlar ile sisteme eklenen dmerkezli perde eleman arasndaki
arayzlerde deprem kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini karlamak iin yeterli
D etriye
elik profil
Tamir betonu
131
dayanma sahip olacaklardr. Ankraj ubuklarnn tasarmnda 7.10.5.1de verilen esaslara
uyulacaktr.

Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e gre perde u blgesi
oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan u
blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre bytlerek
perde u blgesi oluturulacaktr. Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar uyarnca temel
yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i kuvvetleri temel zeminine gvenle
aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde oluabilecek d merkezlii azaltmak
amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel
basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte almas
iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.6. Betonarme Sisteme Yeni ereveler Eklenmesi

Betonarme sistemin dna yeni ereveler eklenerek yatay kuvvetlerin paylam salanabilir.
Sisteme eklenecek erevelerin temelleri mevcut binann temelleri ile birlikte dzenlenecektir.
Yeni erevelerin mevcut binann tayc sistemi ile birlikte almas iin bu ereveler mevcut
binann demelerine gerekli yk aktarmn salayacak ekilde balanacaktr.

7.10.7. Betonarme Sistemin Ktlesinin Azaltlmas

Ktle azaltlmas bir yap glendirme yntemi deildir. Ancak yapya etki eden dey yklerin
ve deprem kuvvetlerinin azalan ktle ile orantl olarak azalacak olmas yap gvenliini
arttracaktr. Azaltlacak veya kaldrlacak ktle ne kadar yap st kotlarna yakn ise, deprem
gvenliini arttrmadaki etkinlii de o kadar fazla olacaktr. En etkili ktle azaltlmas trleri
binann st katnn veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas, mevcut atnn hafif bir at ile
deitirilmesi, atda bulunan su deposu vb tesisat arlklarnn zemine indirilmesi, ar
balkonlarn, parapetlerin, blme duvarlarn, cephe kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile
deitirilmesidir.
132
BLGLENDRME EK 7A.
DORUSAL ELASTK YNTEMLER LE HESAPTA KOLON VE PERDELERN
ETK/KAPASTE ORANLARININ BELRLENMES

7A.0. Simgeler

M
A
= Artk moment kapasitesi
M
D
= Dey yklerden oluan moment
M
E
= Deprem ykleri altnda oluan moment
M
K
= 7.2 ye gre tanmlanan mevcut malzeme dayanmlarna gre hesaplanan
moment kapasitesi
N
A
= Artk moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
N
D
= Dey yklerden oluan eksenel kuvvet
N
E
= Deprem ykleri altnda oluan eksenel kuvvet
N
K
= Kesit moment kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet
r = Etki/kapasite oran
r
s
= Etki/kapasite orannn snr deeri

7A.1. Kolon ve perdelerde etki/kapasite oranlar

Dorusal elastik yntemler ile yaplan hesapta, moment eksenel kuvvet etkisi altndaki kolon
ve perde kesitlerinde etki/kapasite oran (r)nin belirlenmesi iin uygulanabilecek yntemler
aadaki paragraflarda aklanmtr.

7A.1.1 Herhangi bir kolon veya perde kesitinin 7.4.11(c)ye gre dorusallatrlan moment
eksenel kuvvet etkileim diyagram ekil 7A.1de grlmektedir. ekildeki D noktasnn
koordinatlar, dey yklerden meydana gelen M
D
N
D
iftine kar gelmektedir. D noktasndan
balayan ve etkileim diyagramnn dna kan ikinci doru parasnn yatay ve dey
izdmleri ise, R
a
= 1 iin deprem hesabndan elde edilen ve depremin yn ile uyumlu olan
M
E
N
E
iftine kar gelmektedir (ekil 7A.1de M
E
nin iaretlerinin farkl olduu iki durum ayr
ayr gsterilmitir). kinci doru parasnn etkileim diyagramn kestii K noktasnn
koordinatlar, kolon veya perde kesitinin M
K
moment kapasitesi ve buna kar gelen N
K
eksenel
kuvvetidir.

7A.1.2 7.5.2.3e gre, artk moment kapasitesi M
A
ve buna kar gelen eksenel kuvvet N
A

aadaki ekilde tanmlanr:
M
A
= M
K
M
D
(7A.1a)
N
A
= N
K
N
D
(7A.1b)
Kolon veya perdenin etki/kapasite oran ise u ekilde tanmlanabilir:

E E
s
A A
= =
M N
r r
M N
s (7A.2)
ekil 7A.1deki K kesime noktasnn koordinatlar olan M
K
veya N
K
nn geometrik veya saysal
olarak elde edilmesi durumunda, dey yk hesabndan M
D
veya N
D
, deprem hesabndan ise
M
E
veya N
E
bilindiine gre, Denk.(7A.1) ve Denk.(7A.2)den yararlanlarak kesitin eilme ve
eksenel kuvvet altndaki etki/kapasite oran dorudan hesaplanabilir. Kolon kesitinin moment
kapasitesine kar gelen eksenel kuvvet N
K
, hasar snrlarn tanmlayan Tablo 7.3de gznne
alnacak olan eksenel kuvvettir.









M
E

(M
K
; N
K
)
M
A

N
A

N
E

N
M
(M
D
; N
D
)
D
K
133

















ekil 7A.1

7A.1.3 Kolon veya perdenin etki/kapasite oran, bir ardk yaklam hesab ile de
belirlenebilir. Bu amala balangta r iin bir tahmin yaplr. N
E
deprem hesabndan
bilindiinden Denk.(7A.2)den N
A
hesaplanr ve N
D
bilindiine gre Denk.(7A.1b)den N
K

bulunur. Buna bal olarak M
K
moment kapasitesi kesit hesabndan elde edilir ve bundan M
D

karlarak Denk.(7A.1a)dan M
A
hesaplanr. M
A
ve M
E
kullanlarak Denk.(7A.2)den rnin yeni
deeri elde edilir ve baa dnlerek ardk yaklamn bir sonraki admna geilir. Bir nceki
admda bulunana yeteri kadar yakn olarak edilen son ardk yaklam admndaki r deeri,
kesitin eilme ve eksenel kuvvet altndaki etki/kapasite oran olarak tanmlanr. Son admdaki
M
A
ve N
A
deerleri Denk.(7A.1) deki yerlerine konularak M
K
ve N
K
hesaplanr. Elde edilen N
K
,
hasar snrlarn tanmlayan Tablo 7.3de gznne alnacak olan eksenel kuvvettir.

7A.1.4 Yukarda tek eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin aklanan etki/kapasite oran
hesab, iki eksenli eilme/eksenel kuvvet durumu iin de benzer biimde uygulanabilir.

7A.2. zel durum

ekil 7A.1deki ikinci dorunun ucunun etkileim diyagramnn iinde kalmas durumunda 7A.1
uygulanamaz. r < 1 olmasna kar gelen bu durumda etki/kapasite orannn hesabna esasen
gerek olmad aktr.

7A.3. Kolon ve perde eksenel kuvvetlerinin st snr

Yukarda akland ekilde hesaplanan N
K
eksenel kuvvetinin basn veya ekme
durumlarndaki st snr, ilgili kolon ile stndeki kolonlara saplanan tm kirilerde, pekleme
gznne alnmakszn 3.4.5.1e gre uygulanan depremin yn ile uyumlu olarak hesaplanan
V
e
kesme kuvvetlerinin kolonlara aktarlmas sonucunda ilgili kolonda elde edilen eksenel kuvvet
olarak tanmlanabilir.
134
BLGLENDRME EK 7B.
BETON VE DONATI EL N
GERLME EKLDETRME BAINTILARI

7B.0. Simgeler

A
s
= Boyuna donat alan
a
i
= Kesit evresindeki dey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklk
b
o
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
E
c
= Betonun elastisite modl
E
s
= Donat eliinin elastisite modl
f
c
= Sargl betonda beton basn gerilmesi
f
cc
= Sargl beton dayanm
f
co
= Sargsz betonun basn dayanm
f
e
= Etkili sarglama basnc
f
s
= Donat eliindeki gerilme
f
sy
= Donat eliinin akma dayanm
f
su
= Donat eliinin kopma dayanm
f
yw
= Enine donatnn akma dayanm
h
o
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
k
e
= Sarglama Etkinlik Katsays
s = Etriye aral

s
= Toplam enine donatnn hacmsal oran (dikdrtgen kesitlerde
s
=
x
+
y
)

x
,
y
= lgili dorultulardaki enine donat hacim oran

c
= Beton basn birim ekildeitirmesi

cu
= Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi

sy
= Donat eliinin akma birim ekildeitirmesi

s
= Donat eliinin pekleme balangcndaki birim ekildeitirmesi

su
= Donat eliinin kopma birim ekildeitirmesi

7B.1. Sargl ve Sargsz Beton Modelleri

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans deerlendirmesinde, bakaca
bir modelin seilmedii durumlarda kullanlmak zere, sargl ve sargsz beton iin aadaki
gerilme-ekildeitirme bantlar tanmlanmtr (ekil 7B.1)
*
.
(a) Sargl betonda beton basn gerilmesi f
c
, basn birim ekildeitirmesi
c

nin fonksiyonu
olarak aadaki bant ile verilmektedir:

cc
c
r

=
1
f x r
f
r x +
(7B.1)
Bu bantdaki sargl beton dayanm f
cc
ile sargsz beton dayanm f
co
arasndaki iliki aada
verilmitir.

e e
cc c co c
co co
= ; = 2.254 1+7.94 2 1 254 .
f f
f f
f f
(7B.2)
Buradaki f
e
etkili sarglama basnc, dikdrtgen kesitlerde birbirine dik iki dorultu iin aada
verilen deerlerin ortalamas olarak alnabilir:

ex e x yw ey e y yw
= ; = f k f f k f (7B.3)
Bu bantlarda f
yw
enine donatnn akma dayanmn,
x
ve
y
ilgili dorultulardaki enine
donatlarn hacmsal oranlarn, k
e
ise aada tanmlanan sarglama etkinlik katsaysn
gstermektedir.

*
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete,
Journal of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.
135

1
2
s i
e
o o o o o o
= 1 1 1 1
6 2 2
A a s s
k
b h b h b h

| || || || |

| | | |
|
\ .\ .\ . \ .
(7B.4)
Burada a
i
kesit evresindeki dey donatlarn eksenleri arasndaki uzakl, b
o
ve h
o
gbek
betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutlarn, s dey dorultuda
etriyelerin eksenleri arasndaki aral, A
s
ise boyuna donat alann gstermektedir.
Denk.(7B.1)deki normalize edilmi beton birim ekildeitirmesi x ile r deikenine ilikin
bantlar aada verilmitir.

c
cc co c co
cc
= ; = [1 5( 1)] ; 0 002 . x
c
c c + c ~
c
(7B.5)

c cc
c co sec
c sec cc
= ; 5000 [ ] ; =
E f
r E f MPa E
E E
~
c
(7B.6)
Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi
cu
aada verilmitir:

s yw su
cu
cc
1 4
= 0 004
.
.
f
f
c
c + (7B.7)
Burada
s
toplam enine donatnn hacmsal orann (dikdrtgen kesitlerde
s
=
x
+
y
),
su
enine
donat eliinde maksimum gerilme altndaki birim uzama ekildeitirmesini gstermektedir.
(b) Sargl beton iin verilen Denk.(7B.1),
c
= 0.004e kadar olan blgede sargsz beton iin de
geerlidir. Sargsz betonda etkin sarglama basnc f
e
= 0 ve buna bal olarak Denk.(7B.2)den

c
=1 olacandan Denk.(7B.5) ve Denk.(7B.6)da f
cc
= f
co
ve
cc
=
co
alnacaktr.
c
= 0.005de
f
c
= 0 olarak tanmlanr. 0.004 <
c
0.005 aralnda gerilme ekildeitirme ilikisi
dorusaldr.

ekil 7B.1

Sargl
beton
Sargsz
beton
f
c
f
cc
f
co

co=0.002

cc

cu 0.004 0.005
c


Sargl
beton
Sargsz
beton
136
7B.2. Donat elii Modeli

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans deerlendirmesinde
kullanlmak zere, donat elii iin aadaki gerilme-ekildeitirme bantlar tanmlanmtr
(ekil 7B.2):


s s s s sy
s sy sy s sh
2
su s
s su su sy
2
su sh
= ( )
= ( )
( )
= ( )
( )
f E
f f
f f f f
c c s c
c < c s c
c c

c c
sh s su
( ) c < c s c
(7B.8)

Donat eliinin elastiklik modl E
s
= 2*10
5
MPadr. S220 ve S420 kalitesindeki donat
eliklerine ait dier bilgiler aadaki tablodan alnabilir.

Kalite f
sy
(Mpa)
sy

sh

su
f
su
(Mpa)
S220 220 0.0011 0.011 0.16 275
S420 420 0.0021 0.008 0.10 550









ekil 13B.2









ekil 7B.2
f
s
f
sy

sy

sh

su
f
su

s
137
BLGLENDRME EK 7C.
DORUSAL OLMAYAN SPEKTRAL YERDETRMENN

BELRLENMES

7C.0. Simgeler

a
1
= Birinci (hakim) moda ait modal ivme
a
y1
= Birinci moda ait edeer akma ivmesi
C
R1
= Birinci moda ait spektral yerdeitirme oran
d
1
= Birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme
d
y1
= Birinci moda ait edeer akma yerdeitirmesi
(p)
1
d = En son (p)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait maksimum
modal yerdeitirme (modal yerdeitirme istemi)
R
y1
= Birinci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
(1)
ae1
S = tme analizinin ilk admnda birinci moda ait elastik spektral ivme
(1)
de1
S = tme analizinin ilk admnda birinci moda ait dorusal elastik spektral
yerdeitirme
S
di1
= Birinci moda ait dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
T
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
(1)
1
T = Balangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titreim moduna ait doal titreim periyodu
(1)
1
= Balangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dorultusunda hakim)
titreim moduna ait doal asal frekans
e
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyoda kar gelen
doal asal frekans

7C.1. Dorusal ve dorusal olmayan spektral yerdeitirme

Dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme,
di1
S , itme analizinin ilk admnda,
dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) moda ait
(1)
1
T balang
periyoduna kar gelen dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
de1
S e bal olarak
Denk.(7C.1) ile elde edilir:

di1 R1 de1
= S C S (7C.1)
Dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
de1
S , itme analizinin ilk admnda birinci moda ait
elastik spektral ivme
ae1
S den hesaplanr:

ae1
de1
(1) 2
1
=
( )
S
S (7C.2)
7C.2. Spektral Yerdeitirme Oran

Denk.(7C.1)de yer alan spektral yerdeitirme oran C
R1
, balang periyodu
(1)
1
T in deerine
(1) (1)
1 1
( = 2 / ) T t bal olarak 7C.2.1 veya 7C.2.2ye gre belirlenir.

7C.2.1
(1)
1
T balang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik
periyod T
B
ye eit veya daha uzun olmas durumunda (
(1)
1 B
T T >

veya
(1) 2 2
1 B
( ) s ), dorusal
elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
di1
S , eit yerdeitirme kural uyarnca doal
periyodu yine
(1)
1
T olan elenik dorusal elastik sisteme ait lineer elastik spektral yerdeitirme
de1
S e eit alnacaktr. Buna gre Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran:
138
R1
= 1 C (7C.3)
ekil 7C.1de ve onu izleyen ekil 7C.2de birinci (hakim) titreim moduna ait ve koordinatlar
(d
1
, a
1
) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar spektral yerdeitirme (S
d
) spektral
ivme (S
a
) olan davran spektrumu birarada izilmitir.
7C.2.2
(1)
1
T balang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik
periyod T
B
den daha ksa olmas durumunda (
(1)
1 B
T T < veya
(1) 2 2
1 B
( ) > ) ise,
Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran C
R1
, ardk yaklamla aadaki ekilde
hesaplanacaktr:















ekil 7C.1

(a) tme analizi sonucunda elde edilen modal kapasite diyagram, ekil 7C.2(a)da gsterildii
zere, yaklak olarak iki dorulu (bi-lineer) bir diyagrama dntrlr. Bu diyagramn
balang dorusunun eimi, itme analizinin ilk admndaki (i=1) dorunun eimi olan birinci
moda ait zdeere,
(1) 2
1
( ) , eit alnr (
(1) (1)
1 1
= 2 / T t ).
(b) Ardk yaklamn ilk admnda C
R1
= 1 kabul yaplarak, dier deyile Denk. (7C.3)
kullanlarak edeer akma noktasnn koordinatlar eit alanlar kural ile belirlenir. ekil
7C.2(a)da grlen
o
y1
a esas alnarak C
R1
aada ekilde tanmlanr:

(1)
y1 B 1
R1
y1
1 + ( 1) /
= 1
R T T
C
R

> (7C.4)
Bu bantda R
y1
birinci moda ait dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:

ae1
y1
y1
=
S
R
a
(7C.5)


d
1,
S
d
(p)
1 di1 de1
= = d S S
(1) 2
1
( )
S
ae1

a
1,
S
a
2 2
B B
=(2 / ) T t

139
(c) Denk.(7C.4)den bulunan C
R1
kullanlarak Denk.(7C.1)e gre hesaplanan
di1
S esas
alnarak edeer akma noktasnn koordinatlar, ekil 7C.2(b)de gsterildii zere, eit alanlar
kural ile yeniden belirlenir ve bunlara gre a
y1
, R
y1
ve C
R1
tekrar hesaplanr. Ardk iki admda
elde edilen sonularn kabul edilebilir lde birbirlerine yaklatklar admda ardk yaklama
son verilir.



























ekil 7C.2
(a)
a
1,
S
a
S
ae1

(1) 2
1
( )
o
y1
a
S
di1

S
de
1

d
1,
S
d

(b)
(p)
1 di1
= d S
S
de1
d
1,
S
d
a
y1

S
ae1

a
1,
S
a
o
y1
a
(1) 2
1
( )


140
BLGLENDRME EK 7D.
ARTIMSAL MOD BRLETRME YNTEM LE TME ANALZ

7D.0. Simgeler


(i)
n
a = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal ivme
a
yn
= ninci moda ait edeer akma ivmesi
C
Rn
= ninci moda ait spektral yerdeitirme oran

(i)
n
d = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal yerdeitirme
(i)
F = (i)inci itme admna ait birikimli spektrum lek katsays
(i)
j,x
M = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
oluan eilme momenti
(i)
j,x
M = (i)inci itme admnda
(i)
=1 F A alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
(i)
j,y
M = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
oluan eilme momenti
(i)
j,y
M = (i)inci itme admnda
(i)
=1 F A alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
hesaplanan eilme momenti
m
s
= Herhangi bir (s) serbestlik derecesinin ktlesi
(i)
j
N = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde oluan eksenel kuvvet
(i)
j
N = (i)inci itme admnda
(i)
=1 F A alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde hesaplanan eksenel
kuvvet
R
yn
= ninci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
(i)
j
r = (i)inci itme adm sonunda, herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan
tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet
(i)
j
r = (i)inci itme admnda
(i)
=1 F A alnarak yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan tipik
yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet
(1)
aen
S = tme analizinin ilk admnda ninci moda ait dorusal elastik spektral ivme
(1)
den
S = tme analizinin ilk admnda ninci moda ait dorusal elastik spektral
yerdeitirme
T
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
(1)
n
T = Balangtaki (i=1) itme admnda ninci titreim moduna ait doal titreim
periyodu
jk,x
o = (j) plastik kesidinde x ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk,y
o = (j) plastik kesidinde y ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk
| = (j) plastik kesidindeki eksenel kuvvetle ilgili olarak (k)nc akma
dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
(i)
n
a A = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal ivme artm
(i)
n
d A = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal yerdeitirme artm
(i)
F A = (i)inci itme admnda artmsal spektrum lek katsays
(i)
sn
f = (i)inci itme admnda ninci doal titreim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine etkiyen deprem yknn artm
141
(i)
sn
u = (i)inci itme admnda ninci doal titreim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine ait yerdeitirme artm
(i)
sn
= (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci mod eklinin (s) serbestlik derecesine ait genlii
(i)
xn
= (i)inci itme admnda, x dorultusundaki deprem iin ninci doal titreim
moduna ait katk arpan

B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki T
B
karakteristik periyoduna kar
gelen doal asal frekans
(i)
n
= (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci titreim moduna ait doal asal frekans
(1)
n
= Balangtaki (i=1) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans
(p)
n
= En sondaki (i=p) itme admnda ninci titreim moduna ait doal asal
frekans

7D.1. Giri

7D.1.1 7.6.5de aklanan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile itme analizinin en
nemli sakncas, tayc sistemin deprem davrannn sadece birinci (deprem dorultusunda
hakim) doal titreim modundaki davrantan ibaret olduunun varsaylmasdr. Bu nedenle
yntem, ok katl olmayan ve deprem dorultusuna gre planda simetrik veya simetrie yakn
olan binalarla snrldr. Bu koullara uymayan binalarda uygulanmak zere birden fazla titreim
modunun gznne alnd ok sayda itme analizi yntemi nerilmi ise de, bu yntemlerin
byk blm tayc sistemin global dayanm ve deformasyon kapasitelerinin belirlenmesi ile
yetinmektedir. Tanmlanan belirli bir depremin etkisi altnda performans deerlendirmesi iin
gerekli olan istem byklklerini elde etmeyi amalayan yntemlerin says ok snrldr [1
5]
-
. Bu Bilgilendirme Ekinde aklanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme analizinde
[4,5], her bir plastik kesitin oluumunda tm modlarn katklar gznne alnabilmekte; plastik
dnmeler ile i kuvvet istemleri, itme analizi dnda ek analizlere gerek kalmakszn, dorudan
elde edilebilmektedir.

7D.1.2 Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme analizinde, ardk iki plastik kesit oluumu
arasndaki her bir itme admnda adm adm dorusal elastik davran esas alnr. Modal
leklendirme ile monotonik olarak arttrlan modal yerdeitirmeler gznne alnarak, her
admda mod birletirme kurallarnn uyguland bir dorusal (lineer) davran spektrumu analizi
gerekletirilir. Bu analizin sonularndan yararlanlarak, adm sonunda sistemde oluan plastik
kesit belirlenir; yerdeitirme, plastik ekildeitirme, i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli
deerler ve sonuta deprem istemine kar gelen maksimum deerler hesaplanr [4,5].

7D.2. Modal leklendirme

7D.2.1 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci dorusal itme admnda,
tipik bir ninci doal titreim modu iin tayc sistemin herhangi bir (s) serbestlik derecesine ait
yerdeitirme artm aadaki ekilde yazlabilir:

(i) (i) (i) (i)
sn sn xn n
= u d (7D.1)
7D.2.2 Denk.(7D.1)de yer alan ve (i)inci itme admnda ninci moddaki modal yerdeitirme
artmn temsil eden
(i)
n
d A nin, bir nceki itme admnn sonundaki modal yerdeitirmeye
eklenmesi ile, (i)inci adm sonunda birikimli (kmlatif) modal yerdeitirme aadaki ekilde
elde edilir:

(i) (i 1) (i)
n n n
= + d d d

A (7D.2)

-
Bu Bilgilendirme Ekinin sonunda listelenen referanslarn numaralarn gstermektedir.
142
Modlarn greli katklarnn gznne alnabilmesi iin birikimli modal yerdeitirme, tek
serbestlik dereceli sistemlere zg eit yerdeitirme kuralna gre, ayn modda birinci
admdaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme
(1)
den
S ile orantl olarak tanmlanr:

(i) (1) (i)
n den
= d S F (7D.3)
Burada
(i)
F , (i)inci itme admnda btn modlar iin sabit olduu varsaylan birikimli spektrum
lek katsaysn gstermektedir. Denk.(7D.2) ve Denk.(7D.3)n sonucu olarak, ninci moddaki
modal yerdeitirme artm aadaki ekilde tanmlanr:

(i) (1) (i)
n den
= d S F A A (7D.4)
Burada
(i)
F A , yine (i)inci admda btn modlar iin sabit varsaylan artmsal spektrum lek
katsaysdr. Bylece her bir itme admndaki tm modal yerdeitirme artmlar, tek bir
parametreye bal olarak ifade edilmi olmaktadr. Artmsal ve birikimli spektrum lek
katsaylar arasndaki iliki aadaki ekilde yazlabilir:

(i) (i 1) (i)
= + 1 F F F

A s (7D.5)
Yukardaki bantlarda yer alan ve birinci itme adm (i=1) iin tanmlanan elastik spektral
yerdeitirme
(1)
den
S , ayn adm iin 2.4e gre tanmlanan elastik spektral ivmeden elde edilebilir:

(1)
(1) aen
den
(1) 2
n
=
( )
S
S (7D.6)
7D.2.3 Denk.(7D.3) ve Denk.(7D.4) ile verilen modal leklendirme bantlar, yeni bir plastik
kesitin olutuu her bir itme adm srecinde elastik spektral yerdeitirmenin monotonik olarak
arttrlmasna kar gelmektedir. Dier deyile, spektral yerdeitirmeler bakmndan deprem
etkisi, sfrdan balayarak her bir itme admnda belirli bir miktarda bytlm olmaktadr.
















lk plastik kesit
adm

Ara adm
Son adm
d, S
d

a, S
a

n=1
n=2
n=3
n=4
ekil 7D.1

143
Denk.(7D.6)dan yararlanlarak spektral yerdeitirme (S
d
) spektral ivme (S
a
)
koordinatlarnda izilen davran spektrumunun, sistemdeki ilk plastik kesitin olutuu dorusal
elastik birinci adm sonundaki leklendirilmi durumu
(1)
( 1) F s ekil 7D.1de gsterilmitir.
Spektrumun daha sonraki herhangi bir (i)inci ara adm sonundaki leklendirilmi durumu da
(i)
( 1) F s ayn ekilde grlmektedir. (p)inci son itme adm sonunda ise, eit yerdeitirme
kural uyarnca, elastik davran spektrumunun kendisine varlmaktadr
(p)
( = 1). F Modal
yerdeitirme (d) modal ivme (a) koordinatlar ile tanmlanan ve aada elde edilecek olan
modal kapasite diyagramlar da, gznne alnan tipik bir tayc sistemin ilk drt modu iin,
ematik olarak ekil 7D.1de gsterilmitir.

7D.3. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi Algoritmas

Yukarda aklanan modal leklendirme ilemi esas alnarak, artmsal mod birletirme yntemi
ile yaplacak itme analizinin ana admlar aada zetlenmitir:

7D.3.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminin pratik uygulamasnda, her bir (i)inci itme
admnda
(i)
= 1 F A alnarak dorusal bir Mod Birletirme Analizi yaplr. Analizde, bir nceki
adm sonundaki eksenel kuvvetler esas alnarak, ikinci mertebe etkileri hesaba katlabilir.
Gznne alnacak mod says, birinci itme admndaki (i=1) modal byklkler esas alnarak
2.8.3e gre belirlenir. Bu analizde;
(a) Denk.(7D.1) ve Denk.(7D.4)e gre tipik ninci mod iin deprem verisi olarak birinci itme
admndaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme
(1)
den
S gznne alnr. Bu giri bilgisi, tm itme
admlarnda deimeksizin aynen kullanlr.
(b) Btn yerdeitirme, ekildeitirme ve i kuvvet byklklerine modal katklarn hesab iin
2.8.4te belirtilen Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural kullanlr. Bu kuraln uygulanmasnda
kritik snm oran btn modlarda 0.05 olarak alnr.

7D.3.2 Ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki herhangi bir (i)inci itme adm sonunda,
tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir yerdeitirmeyi,
plastik ekildeitirmeyi veya i kuvveti temsil eden tipik byklk
(i)
j
r , bilinmeyen olarak
sadece (i)inci adma ait artmsal lek katsays
(i)
F A cinsinden aadaki ekilde ifade edilir:

(i) (i 1) (i) (i)
j j j
= + r r r F

A (7D.7)
Bu bantya ilikin tanmlar aada verilmitir:
(a)
(i)
j
r ,
(i)
= 1 F A alnarak (i)inci itme admnda 7D.3.1e gre yaplan dorusal (lineer) mod
birletirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan tipik bir yerdeitirme,
plastik ekildeitirme veya i kuvveti temsil etmektedir. Tam Karesel Birletirme (CQC) modal
birletirme kuralnn uygulanmas nedeni ile iaretler kaybolduundan; tipik yerdeitirme,
plastik ekildeitirme veya i kuvvetin en byk mutlak deerinin elde edildii moddaki iaret
esas alnr.
(b)
(i)
j
r , (i)inci itme adm sonunda
(i)
F A in 7D.3.4e gre hesabndan sonra 7D.3.5e gre
elde edilecek olan tipik bykl temsil etmektedir.
(i 1)
j
r

ise bir nceki (i1)inci itme adm
sonunda elde edilmi olan bykl gstermektedir. Bu balamda birinci itme admndan (i=1)
nceki sfrnc adm (i1=0), itme analizinden nce yaplmas gereken dey yk analizinden
elde edilen tipik bykle kar gelmektedir.
144
7D.3.3 Her bir itme admnda Denk.(7D.7)de verilen genel bant, kirilerde her bir
potansiyel plastik kesitteki eilme momenti iin, kolon ve perdelerde ise akma yzeyinin
koordinatlarn oluturan i kuvvetler iin zel olarak yazlr. boyutlu davran durumunda iki
eksenli eilme ve eksenel kuvvet durumu iin:

(i) (i 1) (i) (i)
j,x j,x j,x
(i) (i 1) (i) (i)
j,y j,y j,y
(i) (i 1) (i) (i)
j j j
= +
= +
= +
M M M F
M M M F
N N N F

A
A
A
(7D.8)
7D.3.4 Genel olarak gznne alnan boyutlu davran durumunda, (j) kesidinde 7.6.4.5e
gre dorusallatrlan akma yzeylerinden herhangi birine kar gelen (k)nc dzlem
parasnn analitik ifadesi aadaki ekilde yazlabilir:

jk,x j,x jk,y j,y jk j
+ + = 1 M M N o o | (7D.9)
Denk.(7D.8)deki byklklerin Denk.(7D.9)da yerine konulmas ile (i)nci adma ait artmsal
lek katsays, ardk yaklama gerek kalmakszn, hesaplanr:

(i 1) (i 1) (i 1)
jk,x j,x jk,y j,y jk j (i)
jk
(i) (i) (i)
jk,x j,x jk,y j,y jk j
1
( ) =
+ +
M M N
F
M M N

o o |
A
o o |
(7D.10)
Herhangi bir (j) potansiyel plastik kesitinde, btn (k) akma yzeyleri (izgileri) iin elde edilen
(i)
jk
( ) F A deerlerinin pozitif olanlarnn en k bulunduktan sonra, bunlarn da tayc
sistemde hesaplanan en k, (i)inci hesap adm sonundaki
(i)
F A artmsal lek katsays
olarak elde edilir. Bu deere kar gelen (j) kesiti ise, yeni oluan plastik kesitin sistem iindeki
yerini belirler.

7D.3.5 (i)inci itme admnda
(i)
F A elde edildikten sonra;
(a) Birikimli spektrum lek katsays,
(i)
F , Denk.(7D.5)ten hesaplanr.
(b) Tayc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde oluan herhangi bir tipik
yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvet bykl,
(i)
j
r , Denk. (7D.7)ye gre elde
edilir.
(c) Gznne alnan tm modlara ait modal yerdeitirme artmlar Denk.(7D.4)ten hesaplanr.
(i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal yerdeitirmeler ise Denk. (7D.2) veya
Denk.(7D.3)ten elde edilir.

7D.3.6 (i)inci admda tm modlara ait modal ivme artmlar aadaki bant ile hesaplanr:

(i) (i) 2 (i)
n n n
= ( ) a d A A (7D.11)
Artmsal Mod Birletirme Ynteminin burada aklanan formlasyonunda dorudan
kullanlmamakla birlikte, tanm olarak ninci modda (s) serbestlik derecesine etkiyen modal
deprem yk artm
(i)
sn
f , modal ivme artm
(i)
n
a A ye bal olarak aada verilmitir:

(i) (i) (i) (i)
sn s sn xn n
= f m a (7D.12)
(i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal ivme deerleri ise aadaki ekilde elde edilir:

(i) (i 1) (i)
n n n
= + a a a

A (7D.13)
145
7D.3.7 Yatay eksende modal yerdeitirmelerin, dey eksende ise modal ivmelerin temsil
edildii tipik modal kapasite diyagramlar ekil 7D.1de gsterilmitir. Tanm olarak, ninci moda
ait tipik kapasite diyagramnda ardk iki plastik kesit oluumu arasndaki doru parasnn
eimi, Denk.(7D.11) uyarnca o admda ninci modun doal asal frekansnn karesine,
(i) 2
n
( ) ,
dier deyile ninci zdeere eittir. Plastik ekildeitirmelerin yaygnlamas sonucunda, ikinci
mertebe etkileri nedeni ile baz modlarn zdeerleri, dolaysyla ilgili modal kapasite
diyagramlarnn eimleri, belirli bir itme admndan sonra negatif deerler alabilirler. kinci
mertebe etkilerinin mod ekillerini deitirebilecei dikkate alnmaldr. Modal deprem istemi
zerindeki etkileri ise genellikle terkedilebilir dzeydedir.

7D.3.8 Her bir itme admnn tamamlanmasndan sonra, o adm sonunda oluan plastik kesit
gznne alnarak sistem rijitlik matrisinde gerekli deiiklikler yaplr ve yeni itme adm iin
ilemlere balanr. Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastiklemeyi izleyen itme admlarnda 7.6.4.7 gznne alnmaldr.

7D.4. stem Byklklerinin Belirlenmesi

7D.4.1 Artmsal Mod Birletirme Ynteminde modal yerdeitirmeler maksimum deerlerine
btn modlarda birlikte ularlar. Her itme adm sonunda Denk.(7D.5) ile hesaplanan birikimli
spektrum lek katsaysnn, maksimum deer olan birim deeri ap amad kontrol edilir.
Amamas durumunda, analize yukarda akland zere devam edilir. Amas durumunda
ise;
(a) Varlan itme adm son itme adm olarak tanmlanarak (p) st indisi ile temsil edilir. i = p
alnarak ve
(p)
= 1 F olduu gznne tutularak, son adma ait artmsal spektrum lek
katsays Denk.(7D.5)ten hesaplanr:

(p) (p 1)
= 1 F F

A (7D.14)
(b) Ancak Denk.(7D.4) ile tanmlanan ninci moddaki modal yerdeitirmenin, son itme
admnda aadaki ekilde yeniden tanmlanmas gereklidir:

(p) (1) (p)
n Rn den
= d C S F A A (7D.15)
Herhangi bir modda 7D.4.2ye gre C
Rn
> 1 olmas durumunda, deprem verisi olarak 7D.3.1de
(1)
den
S yerine
(1)
Rn den
C S alnr ve Mod Birletirme Yntemi ile tipik bykle ait
(p)
j
r deeri
yeniden hesaplanr.
(c) Tipik yerdeitirme, plastik ekildeitirme veya i kuvvetin maksimum deeri, dier deyile
tipik istem bykl Denk.(7D.7)ye gre elde edilir:

(p) (p 1) (p) (p)
j j j
= + r r r F

A (7D.16)
7D.4.2 Gznne alnan herhangi bir ninci moda ait spektral yerdeitirme oran
Rn
C
aadaki ekilde hesaplanr:
(a)
(1)
n B
T T > [veya
(1) 2 2
n B
( ) < ] koulunun salanmas durumunda
Rn
C = 1 alnr.
(b)
(1)
n B
T T < [veya
(1) 2 2
n B
( ) > ] olmas durumunda ise
Rn
C yaklak olarak aadaki
ekilde belirlenebilir:
(p) 2
(p) n
n
(1) 2
n
( )
=
( )
olmak zere;
146

(1)
yn B n (p)
Rn n
yn
(1)
yn B n (p)
Rn n
(p)
n yn
1 + ( 1) /
= 1 ( 0 10)
1 + ( 1) /
= 1 ( 0 10)
10
.
.
R T T
C
R
R T T
C
R

> s

> >

(7D.17)
Bu bantda R
yn
, ninci mod iin izilen iki dorulu modal kapasite diyagramndan elde edilen
dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:

(1)
aen
yn
yn
=
S
R
a
(7D.18)
ki dorulu modal kapasite diyagramna ilikin ardk yaklam ile ilgili olarak, Bilgilendirme Eki
7Cde 7C.2.2 ile birinci (hakim) mod iin verilen yaklamdan yararlanlabilir (Bkz. ekil 7C.2).

7D.5. zel Durumlar

7D.5.1 Tayc sistem davrannda sadece birinci (deprem dorultusunda hakim) modun
etkili olduunun varsaylmas durumunda, Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile ilgili olarak
yukarda yazlan tm bantlar, hibir deiiklik yaplmakszn, sadece hakim mod iin yazlarak
kullanlabilir. Bu zel durumda itme analizi, 7.6.5.5e gre Artmsal Edeer Deprem Yk
Ynteminde yk dalmnn her bir itme admnda deiken olduunun gznne alnd tek
modlu itme analizine indirgenmi olmaktadr. Modal leklendirmenin sz konusu olmad bu
zmde, en sondaki i = p adm ncesindeki dier itme analizi admlarnda elde edilen
byklkler, seilen depremden bamszdr.

7D.5.2 Tayc sistem davrannn dorusal elastik olmas durumunda Artmsal Mod
Birletirme Yntemi, dorusal Mod Birletirme Yntemine indirgenir. Kesitlerin akma
yzeylerinin fiktif olarak bytlmesi ile, hibir kesitte plastik ekildeitirme meydana gelmeden
modal yerdeitirme istemine ulalacandan, bu durumda itme analizi sadece tek bir admda
sonulanacak ve ekil 7D.1deki modal kapasite diyagramlar birer doru parasndan ibaret
olacaktr.

7D.6. Referanslar

[1] Chopra, A.K, Goel, R.K (2002). A modal pushover analysis for estimating seismic demands
for buildings. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 31(3): 561-582.
[2] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2004). Evaluation of Modal and FEMA Pushover Analyses: SAC
Buildings. Earthquake Spectra; 20(1): 225-254.
[3] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2005). Extension of Modal Pushover Analysis to compute member
forces. Earthquake Spectra; 21(1): 125-139.
[4] Aydnolu, M. N. (2003). An incremental response spectrum analysis based on inelastic
spectral displacements for multi-mode seismic performance evaluation. Bulletin of Earthquake
Engineering; 1(1): 3-36.
[5] Aydnolu, M. N. (2004). An improved pushover procedure for engineering practice:
Incremental Response Spectrum Analysis (IRSA). International Workshop on Performance-
based Seismic Design: Concepts and Implementation, edited by P. Fajfar and H. Krawinkler,
Bled, Slovenia, 28 June 1 July 2004, Pacific Earthquake Engineering Center, University of
California, Berkeley, PEER Report 2004/05: 345-356
BLGLENDRME EK 7E.
LFL POLMER LE SARGILANAN KOLONLARDA DAYANIM VE SNEKLK ARTIININ
HESABI

7E.0. Simgeler

147
A
s
= Kolon donat alan (tek ubuk iin)
b = Kesit genilii
b
w
= Kiri gvde genilii
d = Kesitin faydal ykseklii
d' = Pas pay kalnl
E
f
= Lifli polimerin elastisite modl
f
cc
= Lifli polimerle sarglanm betonun basn dayanm
f
cm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton basn dayanm
f
ym
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut elik akma dayanm
h = alan dorultudaki kesit boyutu
f
hs
= Enine donatda 0.001lik birim uzamaya karlk gelen gerilme
f
l
= Lifli polimerin salad yanal basn
L
s
= Varolan bindirme boyu
n = Bindirme yaplm donat says
n
f
= Tek yzdeki LP sarg tabaka says
p = ekirdek kesiti evresi
r
c
= Kelerde yaplan yuvarlatma yarap
s
f
= Lifli polimer eritlerin eksenden eksene aral
t
f
= Bir tabaka lifli polimer iin etkili kalnlk
V
c
= Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
V
f
= Lifli polimerin kesme kuvveti dayanmna katks
V
max
= Asal basn gerilmelerini snrlamak iin tanmlanan kesme kuvveti
V
r
= Kolon veya kiriin kesme dayanm
V
s
= Kesme kuvveti dayanmna enine donatnn katks
w
f
= Lifli polimer eritinin genilii

cc
= Sarglanm beton basn dayanmna kar gelen birim ksalma

f
= Lifli polimerin etkin birim uzama limiti

fu
= Lifli polimerin kopma birim uzamas
a
k = Kesit ekil etkinlik katsays
| = Donat ap

f
= Lifli polimerin hacmsal oran

7E.1. Kolonlarn Kesme Dayanmnn Arttrlmas

LP ile sarglanm kolonlarn ve kirilerin kesme kuvveti dayanm Denk.(7E.1) ile hesaplanr.

r c s f max
V V V V V = + + s (7E.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
c
V , enine donatnn katks
s
V ve asal basn
gerilmelerini snrlamak zere tanmlanan
max
V deerleri TS-500 tarafindan nerilen denklemler
ile, ancak 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak hesaplanacaktr.
Kesme kuvveti dayanmna LP sargnn katks
f
V sarglamann eritler halinde olmas
durumunda Denk.(7E.2) ile hesaplanacaktr.

f f f f f
f
f
2 n t w E d
V
s
c
= (7E.2)
Denk.(7E.2)de n
f
tek yzdeki LP sarg tabaka saysn, t
f
bir tabaka LP iin etkili kalnl, w
f
LP
eridinin geniliini, E
f

f
LP etkin birim uzama snrn, d eleman faydal
yksekliini, s
f
ise LP eritlerin, eksenden eksene olmak zere, aralklarn gstermektedir
148
(ekil 7E.1). Sarglamann srekli yaplmas durumunda, w
f
= s
f
alnacaktr. Etkin birim uzama
deeri Denk.(7E.3)e gre alnacaktr.

f
f fu
0.004
0.50
s
s
(7E.3)
Denk.(7E.3)
fu
LP kopma birim uzamasdr. Sreksiz (eritler halinde) LP kullanlmas
durumunda LP eritlerin aralklar s
f
,
f
( 4) w d + deerini gemeyecektir.


a) Kolonlar b) Kiriler
d
Lifli
polimer
tam sarg
w
f

s
f

r
c

Tabla


ekil 7E.1

7E.2. Kolonlarn Eksenel Basn Dayanmnn Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn eksenel basn dayanmlarnn arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin
uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn enkesitleri
dikdrtgenden elipse dntrlerek LPnin etkinlii arttrlabilir. Elips kesitlerde uzun boyutun
ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonun eksenel yk dayanm
hesaplanrken beton basn dayanm iin f
cd
yerine Denk.(7E.4) ile belirlenen f
cc
deeri
kullanlacaktr.
( )
cc cm 1 cm cm
1+2.4( / ) 1 2 . f f f f f = > (7E.4)
Denk.(7E.4)de
cm
f sarlmam betonun mevcut basn dayanm,
l
f LP sargnn salad
yanal basn miktardr.
l
f Denk.(7E.5)e gre hesaplanacaktr.

l a f f f
1

2
f E = (7E.5)
Denk.(7E.5)de
f
Denk.(7E.3) ile hesaplanacaktr. Bu denklemde
a
kesit ekil etkinlik
katsays,
f
LP hacimsel orandr.
a
eitli kesitler iin Denk.(7E.6)da verilmitir.
149


a
2 2
c c
1

( 2 ) ( 2 )
1
3
Dairesel kesit
b
Elips kesit
h
b r h r
Dikdrtgen kesit
bh

| |
=
`
|
\ .


+

)

(7E.6)
Denk.(7E.6)da b ve h dikdrtgen kesitler iin ksa ve uzun kenar boyutlar, eliptik kesitlerde
ksa ve uzun boyutlar iin elipsin ilgili boyutlar, r
c
ise dikdrtgen kesitlerde kelerde yaplan
yuvarlatmann yarapdr (ekil 7E.2).


a)Dairesel Kolon b) Drtgen Kolon c) Eliptik Kolon
h
b
r
c

h
b
Dolgu
beton
h
r
c

r
c



ekil 7E.2

7E.3. Kolonlarn Snekliinin Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn snekliinin arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin uzun boyutunun ksa
boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran en
fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonda sarglanm beton basn dayanmna kar gelen
cc
) Denk.(7E.7) ile belirlenebilir.

( )
0 75
cc 1 cm
= 0 002 1 15( )
.
. / f f c + (7E.7)
Denk.(7E.7)de
l
Denk.(7E.5) ile hesaplanacaktr. LP sarglama ile snekliin arttrlabilmesi
iin Denk.(7E.4) ile belirtilmi olan minimum dayanm art salanmaldr.

(a) Dorusal elastik hesap yntemleri kullanlrken herhangi bir kolonda Denk.(7E.7) ile
cc
deerinin 0.018 deerinden byk olmas durumunda szkonusu kolonun
sarglanm olduu, aksi halde sarglanmam olduu kabul edilir.

(b) Dorusal elastik olmayan hesap yntemleri iin LP ile sarglanm kesitlerin moment-erilik
ilikisi elde edilirken, LP ile sarglanm beton iin iki dorudan oluacak ekilde idealletirilmi
bir gerilme-ekildeitirme ilikisi kullanlabilir. Bu ilikide bkm noktasnda gerilme ve
ekildeitirme deerleri f
c
(kapasite) ve 0.002 alnabilir. Gerilme-ekildeitirme ilikinin son
noktasndaki deerler Denk.(7E.4) ve Denk.(7E.7) ile hesaplanr. Plastik ekildeitirmelerin
meydana geldii LP ile sarglanm betonarme tayc sistem elemanlarnda, performans
dzeylerine gre izin verilen maksimum beton birim ksalma deerleri kesit gme snr iin
Denk.(7E.7) ile hesaplanan deere eit, gvenlik snr iin Denk.(7E.7) ile hesaplanan deerin
%75i, minimum hasar snr iin ise 0.004 alnacaktr. Bu deerler ve kesitteki donat eliinin
birim uzama deerleri 7.6.9da belirtilen st snrlar aamaz.

150
7E.4. Kolonlarda Yetersiz Bindirme Boyu in Sarglama

Kesit boyut oran ikiden byk olan veya boyuna donatlar dz yzeyli olan kolonlar iin sarg
etkisi yetersiz olacandan bindirme blgelerinin glendirmesi LP sargs ile yaplamaz.
Boyuna donatlar nervrl olan kolonlarda bindirme boyu yetersizliini gidermek zere gereken
LP kalnl Denk.(7E.8)e gre hesaplanr.

w k hs
f
f
500 ( ) b f f
t
E

= (7E.8)
Denk.(7E.8)de b
w
kesit genilii,
hs
f enine donatda 0.001 birim uzamaya karlk gelen
a
faktr farkl kesitler iin Denk.(7E.6)ya gre hesaplanmaldr. Denk.(7E.8)deki
k
f deeri Denk.(7E.9)a gre hesaplanacaktr.

s ym
k
s
2
2
A f
f
p
d L
n
=
(
' + |+
(

( )
(7E.9)
Denk.(7E.9)da
s
A kolon donat alan (tek ubuk iin), f
ym
mevcut donat akma dayanm,
p ekirdek kesiti evresi, n bindirme yaplm donat says, | donat ap, d' pas pay kalnl
ve
s
L varolan bindirme boyudur.
151
BLGLENDRME EK 7F.
DOLGU DUVARLARININ GLENDRLMES N YNTEMLER

7F.0. Simgeler

A
duvar
= Dolgu duvarnn yatay kesit alan
a
duvar
= Edeer basn ubuunun genilii (mm)
E
c
= ereve betonunun elastisite modl
E
dp
= Prefabrike beton duvar panelinin elastisite modl
E
duvar
= Dolgu duvarnn elastisite modl
f
dp
= Prefabrike beton duvar panelinin basn dayanm
f
duvar
= Dolgu duvarnn basn dayanm
f
yd
= Hasr donat eliinin tasarm akma dayanm
h
duvar
= Dolgu duvarnn ykseklii (mm)
I
k
= Kolonun atalet momenti (mm
4
)
k
duvar
= Edeer basn ubuunun eksenel rijitlii
k
t
= Lifli Polimerle glendirilmi duvar ekme ubuunun eksenel rijitlii

min
= Minimum ankraj ubuu derinlii
r
duvar
= Dolgu duvarnn kegen uzunluu (mm)
s
max
= Maksimum ankraj ubuu aral
t
dp
= Prefabrike beton duvar panelinin kalnl (mm)
t
duvar
= Dolgu duvarnn kalnl (mm)
T
f
= Lifli Polimer ile glendirilmi duvar ekme ubuunun ekme dayanm
t
f
= Lifli Polimer kalnl
V
duvar
= Dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm
min
| = Minimum ankraj ubuu ap

duvar
= Edeer basn ubuu katsays

sh
= Perdede ve duvarda yatay gvde donatlarnn perde gvdesi brt enkesit
alanna oran
= Edeer basn ubuunun yatay ile olan as

duvar
= Dolgu duvarnn kayma dayanm

dp
= Prefabrike beton duvar panelinin kayma dayanm

7F.1. Dolgu duvarlarnn Glendirilmesi

7.10.4e gre, bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanmak zere, temel stnden
yukarya kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki dolgu duvarlarnn rijitlii
ve kesme dayanm, aada tanmlanan glendirme yntemleri ile arttrlabilir.

7F.2. Dolgu Duvarlarn Hasr elik Donatl zel Sva ile Glendirilmesi

Dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, duvar yzne uygulanan hasr elik donatl, zel
karml sva tabakas ile arttrlabilir.
(a) Sva tabakasnn kalnl en az 30 mm, hasr donat pas pay ise en az 20 mm olmaldr.
zel sva 4 hacim kum, 1 hacim imento ve 1 hacim kire karm ile yaplacaktr. Bu karmla
yaplan svann basn dayanm en az 5 MPa olacaktr.
(b) Glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna oran
30dan kk olmaldr. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubuu oluumu
salanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin
uygulamann yaplaca duvar yz ile ereve elemanlarnn d yz arasnda en az 30 mm
derinliinde boluk olmaldr (ekil 7F.1). Aksi halde bu tr duvar glendirmesi uygulanamaz.
(c) Donatl sva tabakas ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak ereve ankraj
ubuunun en kk ap 12 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en geni
ubuk aral 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile mevcut dolgu duvarn birlikte
almasnn salanmas iin duvar dzlemine dik ynde, her bir metrekare duvar alannda drt
adet gvde ankraj yaplacaktr. Duvara dik ynde yaplacak gvde ankraj ubuklar dolgu
duvarn har derzleri iine gmlecek ve ubuk ap en az 8 mm, ankraj derinlii ubuk apnn
en az on kat olacaktr. Duvar dzlemine paralel ve dik dorultuda yaplacak tm ankraj
152
ubuklar alacak deliklere epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve ular L eklinde 90
derece bklerek hasr donatnn iine geirilecektir. Uygulama detaylar ekil 7F.1de
gsterilmektedir.
(d) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin gerekli
olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Hasr elik donat ile glendirilen duvarlar aada verilen
esaslara gre yap modeline katlacaktr.

7F.2.1 Modelleme Esaslar: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarlarnn yap
modelinde temsil edilmesi iin kullanlacak olan rijitlik ve dayanm zellikleri aada
tanmlanmtr. Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi ve kegen
uzunluunun kalnlna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar gz nne alnacaktr. Duvar
yzey alanna oran %10'u gemeyen boluklarn bulunduu duvarlarn yap modeline
katlmasna, boluklarn konumu kegen basn ubuu oluumunu engellememesi kouluyla
izin verilebilir. Hasr elik ile glendirilmi dolgu duvarlar, uygulanan deprem ynnde basn
kuvveti alan edeer kegen ubuk elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun kalnl glendirilmi dolgu duvarnn kalnlna eittir.
Genilii a
duvar
Denk.(7F.1)den hesaplanacaktr.

- 0 4
duvar duvar k duvar
0 175( ) a h r =
.
. (7F.1)
Burada a
duvar
ubuk genilii (mm) , h
k
kolon boyu (mm), r
duvar
dolgu duvar kegen
uzunluudur (mm).
duvar
Denk.(7F.2)den hesaplanacaktr.

1
4
duvar duvar
duvar
c k duvar
sin2
4
E t
E I h
(
=
(

(7F.2)
Denk.(7F.2)de E
duvar
ve E
c
dolgu duvar ve ereve betonunun elastisite modl, t
duvar
ve h
duvar

glendirilmi duvarnn kalnl ve ykseklii (mm), I
k
kolonun atalet momenti (mm
4
) ve u
kegenin yatay ile olan asdr. Kegen basn ubuk elemannn eksenel rijitlii Denk.(7F.3)
ile hesaplanacaktr.

duvar duvar duvar
duvar
duvar
a t E
k
r
= (7F.3)
(b) Kesme Dayanm: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarnn kesme dayanm,
kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak kabul edilecektir.
Yatay kesit alan A
duvar
, basn dayanm f
duvar
ve kayma dayanm t
duvar
olan glendirilmi dolgu
duvarnn kesme kuvveti dayanm V
duvar
, Denk.(7F.4) ile hesaplanacaktr.

duvar duvar duvar yd sh duvar duvar
( ) 0.22 V A f A f = + s (7F.4)
Burada f
yd
hasr donatnn tasarm akma dayanm,
sh
ise duvardaki yatay gvde donatlarnn
duvar brt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dey ynlerde ayn donat alanna
sahip olmaldr.
7F.2.2 Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde E
duvar
, f
duvar
ve t
duvar
iin eitli
tula trlerinden yaplan dolgu duvarlarnda nerilen deerler aada verilmitir. Elastisite
modlnn, basn ve kesme dayanmlarnn hesaplanmasnda glendirilmi duvarn kompozit
kesit yaps dikkate alnabilir.
Boluklu fabrika tulas:
E
duvar
= 1000 MPa; f
duvar
= 1.0 MPa; t
duvar
= 0.15 MPa (7F.5a)
Harman tulas:
E
duvar
= 1000 MPa; f
duvar
= 2.0 MPa; t
duvar
= 0.25 MPa (7F.5b)
Gazbeton blok:
E
duvar
= 1000 MPa; f
duvar
= 1.5 MPa; t
duvar
= 0.20 MPa (7F.5c)




s
l

A
Kiri
Sva
153


























ekil 7F.1
154
7F.3. Dolgu Duvarlarnn Lifli Polimerler ile Glendirilmesi

Uzunluunun yksekliine oran 0.5 ile 2 arasnda olan dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme
dayanm, duvar yzne uygulanan lifli polimerler (LP) ile arttrlabilir.
(a) Bu tr uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubuu oluumu salanmal ve
ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann
yaplaca duvar yz ile ereve elemanlarnn d yz arasnda en az 30 mm derinliinde
boluk olmaldr. Aksi halde bu tr duvar glendirmesi uygulanamaz.
(b) Kegen lifli polimer eritlerin detaylandrlmas ekil 7F.2de gsterilmektedir. Ke
blgelerde yk dalmn salayabilmek ve betonarme ereve ile LP eritler arasnda yeterli
sayda ankraj yerletirebilmek iin erit geniiliinin 1,5 katndan az olmayan genilikte kare LP
levhalar kullanlacaktr. Lifli polimer uygulamas duvarn iki tarafndan yaplacak ve LP eritler
duvar kalnlnca geen LP bulonlar ile duvara sabitlenecektir. LP bulonlar arasndaki mesafe
600 mmden fazla, bulonun kegen erit kenarna uzakl ise 150 mmden fazla olamaz.
Kegen LP erit ile ereve arasndaki yk aktarmn salamak iin LP ankrajlar
kullanlacaktr. LP ankrajlar LP eritlerin epoksi ile doyurulmas ve bir silikon ubuk etrafna
sarlmas ile oluturulacaktr. LP ankrajlarn ular yelpaze ekline getirilecek ve en az 4 adet
ankraj kegen LP erit ynnde olacak ekilde beton iinde alan tozdan arndrlm delie
epoksi enjekte edilerek yerletirilecektir. Ankraj yapmnda ubuk etrafna sarlan LPnin
genilii 100 mmden az olmayacaktr. Ankraj deliinin ap 10 mmden, derinlii ise 150
mmden kk olmayacaktr. Buna gre hazrlanan bir ankrajn ekme dayanm olarak, 20 kN
veya silikon ubuk etrafna sarlan LPnin ekme kapasitesinin %30undan kk olan olarak
alnacaktr.










ekil 7F.2

(c) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin gerekli
olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Lifli polimerler ile glendirilen duvarlar aada verilen
esaslara gre yap modeline katlacaktr.

7F.3.1 Modelleme Esaslar: Lifli polimerler ile glendirilmi dolgu duvarlar yap modelinde
kegen basn ve ekme ubuklar ifti ile temsil edilecektir.
(a) Basn ubuklar: Basn ubuklarnn rijitlikleri ve kesme dayanmlar 7F.2.1(a) ve (b)ye
gre hesaplanacaktr.
(b) ekme ubuklar: ekme ubuunun ekme dayanm T
f
Denk.(7F.6) ile hesaplanacaktr.

f f f f
0 003 . T E w t = (7F.6)
ekme ubuunun kesme dayanm, ekme dayanmnn yatay bileeni olarak kabul edilecektir.
ekme ubuunun eksenel rijitlii, Denk.(7F.7) ile hesaplanacaktr.

f f f
t
duvar
w t E
k
r
= (7F.7)
LP ankrajlar
LP
Bulonlar
Lifli polimer
(LP) eritler

kiri
Kolon
dolgu duvar
f
w

CFRP Sheet
Plaster
Hallow clay tile
tula
sva
En
az

ivi

155
Bu denklemlerde E
f
, w
f
ve t
f
srasyla lifli polimer eritin elastisite modl, genilii ve kalnl,
r
duvar
dolgu duvar kegen uzunluudur. w
f
deeri Denk.(7F.1) ile hesaplanan genilikten daha
byk alnamaz.

7F.4. Dolgu Duvarlarn Prefabrike Beton Paneller ile Glendirilmesi

Dolgu duvarlarnn kesme dayanm ve rijitlii, ndkml beton panel elemanlar kullanlarak
arttrlabilir. Bu tr glendirme, uzunluunun yksekliine oran 0.5 ile 2 arasnda deien
duvarlara uygulanmaldr.
(a) ndkml paneller mutlaka erevenin iinde kalacak ekilde yerletirilecek, dmerkezli
olarak yerletirilmeyecektir. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubuu
oluumu salanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin
uygulamann yaplaca duvar yz ile ereve elemanlar d yz arasnda en az panel
kalnlna eit derinlikte boluk olmaldr (ekil 7F.3). Aksi halde bu tr duvar glendirmesi
uygulanamaz.
(b) Prefabrike beton paneller ile glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun glendirme
ncesi kalnlna oran 30dan kk olmaldr. ndkml panel betonu basn dayanm
minimum 40 MPa olacaktr. Bzlme atlaklarn ve tama srasnda oluabilecek atlaklar en
aza indirmek iin panel ortasna tek dzlemde hasr donat konacaktr. Hasr donat oran her iki
dorultuda 0.001in altnda olmayacaktr. Panelin minimum kalnl 40 mm ve maksimum
kalnl 60 mm olacaktr. Paneller duvara epoksi esasl bir yaptrcyla tutturulacaktr.
Yaptrc, panel elemanlar birbirine yaptrmak iin elemanlarn arasna da uygulanacaktr.
Kullanlacak epoksi esasl yaptrcnn betona yapma dayanm en az 2.5 MPa olacaktr.
ndkml paneller ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak en kk ankraj ubuu ap
12 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat olacaktr. Ankrajlar panellerin ereveye
deen her kesinde yaplmal ve epoksi esasl bir yaptrcyla ereveye tutturulacaktr.
Panellerin ankraja deecek kenarlar, ankraj ubuuna yer aacak ekilde dili imal edilmelidir
(ekil 7F.3).

(c) Prefabrike beton paneller, iki kiinin rahatlkla tayp uygulayabilecei arlk snrlar iinde
kald srece kare veya kareye yakn dikdrtgen eklinde olabildii gibi kat ykseklii boyunca
yer alan eritler halinde de retilebilir. Glendirilen dolgu duvarlarda oluan kuvvetlerin zemine
gvenle aktarlmas iin gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Prefabrike beton paneller
ile glendirilen duvarlar aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
7F.4.1 Modelleme Esaslar: Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi ve
kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar
gz nne alnacaktr. Prefabrike beton paneller ile glendirilmi dolgu duvarlar uygulanan
deprem ynnde basn kuvveti alan edeer kegen ubuk elemanlar ile temsil
edileceklerdir.

156

ekil 7F.3

(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun rijitlii 7F.2.1(a)ya gre hesaplanacaktr. Denk.(7F.3)de
E
duvar
ve t
duvar
yerine, srasyla prefabrike beton panelin elastisite modl E
dp
ve kalnl t
dp

alnmaldr. Mevcut dolgu duvar hesaba katlmayacaktr.
(b) Kesme Dayanm: Prefabrike beton paneller ile glendirilen dolgu duvarnn kesme
dayanm, kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak kabul
edilecektir. Glendirilmi dolgu duvarnn kesme dayanmnn hesabnda, panel elemanlarnn
ierisine konan donat gz nne alnmayacaktr. Ayrca, mevcut dolgu duvar da kesme
dayanm hesabnda dikkate alnmayacaktr. Panellerinin yatay kesit alan A
dp
, basn dayanm
f
dp
ve kayma dayanm t
dp
olan glendirilmi dolgu duvarn kesme kuvveti dayanm V
duvar
,
Denk.(7F.8) ile hesaplanacaktr.

duvar dp dp dp dp
0.08 V A A f = s t (7F.8)