Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 1

PERFORMANS DEERLENDRME VE SRE YNETM ARACI

BALANCED SCORECARDIN BOYUTLARINA KATILIM
DZEY: KK VE ORTA LEKL SANAY
LETMELERNDE BR ARATIRMA

M.Selami YILDIZ
(*)

Yaln KARAGZ
(**)

Muammer MESC
(***)


zet: Performans deerlendirme teknikleri, iletmelerin amalarna ve
hedeflerine ne lde ulatklarn gsteren, iletme srelerinin kontrolnde ve
gelitirilmesinde kullanlan sistemlerdir. Gnmz iletmelerinde performans
deerlendirme amacyla kullanlan tekniklerden biri de Balanced Scorecardtr.
Balanced Scorecard, iletmelerin ama ve hedeflerine ne lde
ulaabildiklerini kontrol etmede kullanlan bir aratr. Bu almann amac;
Kk ve Orta lekli sanayi iletmelerinin Balanced Scorecardn boyutlarna
katlm dzeylerini belirlemektir. Ayrca almada, aratrmaya konu olan
iletmelerin zellikleri ile Balanced Scorecardn boyutlarna ilikin yarglara
katlmlar arasnda bir farkllk olup olmadn incelemektir. Aratrma nicel
aratrma yntemine dayanmakta olup, Dzce ilinde faaliyet gsteren Kk ve
Orta lekli sanayi iletmeleri zerinde gerekletirilmitir. Aratrma verileri
tamsaym rneklem yntemi ve anket teknii ile elde edilmitir. Elde edilen
veriler SPSS 16 program ile analiz edilmitir. Balanced Scoredardn boyutlar
arasndaki farkllklar incelenirken, iki gruplu karlatrmalar iin Mann- Whitney
U testi, ikiden fazla gruplu karlatrmalar iin Kruskal-Wallis testi
kullanlmtr. Aratrma sonucunda, Balanced Scorecardn Kk ve Orta
lekli sanayi iletmelerinde performans deerlendirme ve sre ynetim arac
olarak uygulanabilecei tespit edilmitir.
Anahtar Kelimeler: Balanced Scorecard, Sre Ynetimi, Performans
Deerlendirme, KOB

Abstract: Performance Evaluation Techniques are techniques that
indicate to what extent enterprises have reached their goals and targets. Today,
one of the techniques used in performance evaluation is Balanced Scorecard.
It is a means that checks to what extent the aims and targets determined by
enterprises have realized. The aim of this study is to determine the enterprises
agreement levels to the dimensions of Balanced Scorecard in Small and
Medium sized (SME) industrial Enterprises. The study also aims to establish
whether there is any difference between the traits of enterprises and the
agreement levels to the statements on the dimensions of Balanced Scorcard. The
research is based on quantitative research methods. The data of the research
were collected by using survey technique and analyzed with SPSS 16 program.
Mann- Whitney U Test was used for two-group comparisons while Kruskal-
Wallis was used for the comparisons including more than two groups to
examine the difference between the dimensions of Balanced Scorecard. The
study has revealed that the enterprises agree to the statements on the dimensions

(*)
Do.Dr. Dzce niversitesi Akakoca MYO
(**)
Yrd. Do. Dr. Cumhuriyet niversitesi BF letme Blm
(***)
Ar.Gr. Dzce niversitesi Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik YO







2 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
of Balanced Scorcard and that Balanced Scorcard can be applied as a means of
performance evaluation and process menagement in Small and Medium Sized
industrial Enterpirises.
Key Words: Balanced Scorecard, Process Management, Performance
Evaluation, SMEs

I. Giri
Rekabetin artt, evre koullarnn deitii, retim yntemlerinde
gelimelerin yaand gnmz ekonomisinde, iletmelerin faaliyetlerini etkin
bir biimde yerine getirebilmeleri iin, performans deerleme sistemlerini
kullanmalar ve nem vermeleri gerekmektedir.
Yeni stratejik eilimler, gelecei gz nnde bulundurarak, bugn
yaplmas gerekenleri belirlemek hatta uygulamaya gemeyi ngrmektedir.
Gelecekteki, sektrel pazar bu gnden ekillendirmeye almak, yeni
yaklamlarn temel noktalarndan birisidir. Ancak, gemi iletme verilerine
dayanan, finansal gstergelerden oluan performans deerlendirme sistemleri,
ynetimin ihtiyac olan gelecei ynlendirme fonksiyonunu yerine getirmede
yetersiz kalmaktadrlar. letmeler gelecei ynlendirmede gemi verilere
dayanan finansal gstergeler yannda gelecee ynelik olarak; kalite, esneklik,
yenilik, hz, mteri tatmini, mteri memnuniyeti, mteri ve ortaklarn
beklentileri, i etkinlik, ynetime katlm ve personel geliimi gibi maddi
olmayan varlklar da gz nnde bulundurmalar gerekmektedir. Finansal olan
ve finansal olmayan gstergeleri birlikte kullanan iletmeler, performans
deerlendirme ve sre ynetim faaliyetlerini daha etkin bir biimde yerine
getirebilme imkn salayabilmektedirler.
dnyas 1990l yllarn balarnda Balanced Scorecard teknii ile
tanmtr. 1996 yllarda sayl birka iletmenin kulland Balanced
Scorecard, 2006 yllarna gelindiinde % 54 orann da art gstererek birok
iletme tarafndan kullanld grlmektedir (Kaplan ve Norton, 2008).
Balanced Scorecard teknii, finansal performans ltlerinin yannda finansal
olmayan performans ltlerinin kullanlmasyla kurumsal performansn ok
boyutlu olarak llmesini ve iletmelerin stratejilerine odaklanmasn
salamaktadr (Cokun, 2006a: 128). Finansal ltler, karllk, sat hacmi,
pazar pay vb. unsurlar kapsarken, finansal olmayan ltler ise kalite, mteri
memnuniyeti, i etkinlik, bilgi ve beceri gelitirme vb. gibi unsurlar
kapsamaktadr (Hendricks ve dierleri, 2004: 1).
Son yllarda yaplan aratrmalarda byk lekli iletmeler kadar
kk lekli iletmelerde de stratejik planlama ve performans deerlendirmeye
ilikin almalarnn yapld grlmektedir (Lawrie ve di; 2006). Bu
almann amac, Kk ve Orta lekli sanayi iletmelerinin Balanced
Scorecardn boyutlarna katlm dzeylerini belirlemektir. Ayrca aratrmaya
konu olan iletmelerin zellikleri ile Balanced Scorecardn boyutlarna ilikin
yarglara katlm arasnda bir farkllk olup olmadn incelemektir.







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 3
II. Balanced Scorecard(BSC)
Balanced Scorecard(BSC) teknii, kalite gvence, toplam kalite
ynetimi, tam zamannda retim, mteri odakl retim, btnlemi tedarik
zinciri, deiim mhendislii, faaliyete dayal maliyetleme, rekabet ynetimi
gibi akmlardan beslenerek, 1990l yllarda ortaya kan stratejik bir ynetim
anlaydr. Bu teknik, ksa ve uzun dnemli amalar, finansal olan ve olmayan,
iletme ii ve d, performans ve sonu gstergeleri arasndaki ilikiyi, neden-
sonu hiyerarisi ierisinde dengeli bir ekilde iletme stratejisine yanstmay
amalayan bir tekniktir (zkan, 2009). BSC, 1990l yllarda ortaya kmasna
ramen, ok hzl bir ekilde yaylm ve dnyann birok blgesinde farkl i
kollarnda faaliyet gsteren birok iletme tarafndan bir performans ynetim ve
sre kontrol arac ve olarak kullanm kabul grmtr (Cokun, 2006b: 31).
BSC, literatre 1992 ylnda Harvard Busines Reviewde yaynlanan:
The Balanced Scorecard Measures That Drive Performance (Balanced
Scorecard - Baarya Yn Veren ltler) adl makaleyle girmitir (Rich, 2007).
Bu makaleyi yazan Robert S. Kaplan ve David P. Norton 1993 ylnda ayn
dergide Putting the Balanced Scorecard to Work (Blanced Scorecard
Uygulamak) adl makaleyi yaynlamlardr. Yaptklar almalarla Balanced
Scorecard daha da gelitirmiler ve 1996 ylnda Using Balanced Scorecard
as a Strategic Management System (Balanced Scorecardn Stratejik Ynetim
Sistemi Olarak Kullanlmas) adl makaleyle literatre kazandrmlardr.
Akman, (2003: 4041), BSCn finansal ltlerin bir kurumu
ynetmek iin yeterli olmad dncesi ile ortaya ktn ifade etmektedir.
Tekniin temel felsefesi, bilgi ann en nemli ve arpc olgusu gelecek iin
bir deer oluturmak ve mterilere, satclara, alanlara, teknolojiye ve
yeniliklere yatrm yapmann gerekli olduunu vurgulamaktr. BSC teknii,
iletmelere gemi faaliyetler hakknda bilgi vermenin yannda; gelecekte
nereye doru yol aldn da gstermesi asndan nemli bir stnlk
kazandrmaktadr (Othman, 2008).
BSC, geleneksel finansal lm sistemlerinin rakibi deil, mevcut
sistemlerin byk bir eksiini kapatan bir aratr. Bu ara, geleneksel finansal
lm sistemini dlamak yerine, onu temel drt boyuttan biri olarak kabul
etmektedir (Umashankar ve Dutta, 2007). BSC yneticilere, iletmenin vizyon
ve stratejisinin, bir dizi tutarl performans gstergesi haline dntrld
geni kapsaml bir ereve sunmaya yardmc olmaktadr. Burada nemli olan
eitli lm ekilleriyle iletmenin temel amalar arasnda balantlar
kurmaktr (Kaplan ve Norton, 1999: 3233).
Kaplan ve Norton (1992), BSC bir uan pilot kabinindeki
gstergelere benzetmilerdir. Bir uan ynlendirilmesi ve uurulmas gibi
karmak bir i iin pilotlarn uuun pek ok ynne ilikin ayrntl bilgilere
gereksinimleri vardr. Yakt, hz, ykseklik, var noktas, var olan ve ngrlen
ortamn durumunu zetleyen bilgiler gereklidir. Bu durumda yalnzca tek bir
gstergeye gvenmek lmcl sonular dourabilir. Kaplan ve Norton (1992)







4 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
bunun gibi bir kuruluu ynetmek gibi karmak bir i iinde yneticilerin
performans ayn anda birka alanda birden izleyebiliyor olmalarnn zorunluluk
olduunu belirtmilerdir (Arge, 2009).
BSC kontrol sistemi olmaktan ok iletiim, bilgi ve renme sistemi
olarak kullanlmaktadr. Bu yaklamda yer alan finansal, mteri, isel sreler
ve renme ve byme boyutlar ksa ve uzun dnemli hedefler arasnda istenen
sonular ve bu sonular douracak etkenler arasnda kat ve objektif lmlerle
daha lml ve sbjektif lmler arasnda bir denge oluturulmasn
salamaktadr (Kaplan ve Norton, 1999: 3233). letmenin belirledii
lmlerin ve hedeflerin ak bir ekilde belirlenmi olmas, iletme
performansnn etkin bir biimde llmesini salamaktadr (Self, 2004).
Finansal boyut tek bana bir iletmenin performansn gstermedii iin (Chen,
2006), bu boyutun yanna boyut daha eklenmitir. Bu boyutlar; mteri
boyutu, i sreler boyutu, renme ve gelime boyutudur (Mcdevitt ve di,
2008). Finansal performans boyutu gelecee ilikin snrl bilgi verirken, dier
boyut irketin geleceine ilikin bilgiler sunmaktadr (Arat, 2009).

III. Balanced Scorecardn Boyutlar
BSC teknii iletmelerin hedeflerin belirlenmesini ve sonularn
llmesine ynelik olarak drt boyutta incelenmektedir. Bu boyutlar finansal
boyut, mteri boyutu, isel sreler boyutu, renme ve gelime boyutudur
(Johanson ve di., 2006). Bu drt boyut, iletmelerin performanslarn kontrol
etmek ve performanslarnn gelitirebilmeleri iin yaplmas gereken faaliyetleri
kapsamaktadr (Koel, 2003: 456-457). BSCn boyutlar ekil 1de
sunulmutur (Lawri ve Cobbold, 2004: 3). ekil 1de grld zere, drt
boyutta performans lmlerinin gerekletirilmesi iin baz sorularn
cevaplandrlmas gerekmektedir. Bu sorular; firmamz hangi finansal
hedeflere ularsa ortaklar veya firma sahipleri tarafndan baarl kabul
edilecektir? Firma vizyonuna ulamas iin mterileri tarafndan nasl
alglanmaldr? Firma mterileri tatmin etmek iin hangi isel srelerde
mkemmellii hedeflemelidir? Firma vizyonuna ulamas iin nasl bir
kurumsal renme ve byme modeline sahip olmaldr? (Aca, 2005: 153-
154). Bu sorularn cevaplandrlabilmesi, iletmelerin sistemli, srekli ve uzun
vadeli bir bilgi birikimine sahip olmalarn ve bu birikimi uygulamalarn
gerektirir.








Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 5


ekil 1: BSCn Boyutlar

Kaynak Lawrie, Gavin ve Cobbold, Ian; Development of the 3rd Generation Balanced
Scorecard: Evolution of the Balanced Scorecard Into an Effective Strategic Performance
Management Tool, 2GC Limited Albany House, Market Street Maidenhead, Berkshire SL6 8BE
UK, 2004.

BSC kullanan iletmelerin ounda, performans deerlendirme
srecinde, bu drt boyut deitirilmeden aynen kullanlrken; baz
uygulamalarda, iletmenin yaps, sunulan rnlerin veya hizmetlerin zellikleri
nedeniyle farkl saylarda ve farkl tanmlamalarla performans boyutlarnn da
kullanld grlmektedir (Cokun, 2006b: 30). Bu drt boyut iletmeler
faaliyet gsterdikleri sektrn artlar ve iletmenin stratejisine gre farkl hedef
ve amalar ierebilmektedir (Atkinson, 2006).
BSCn boyutlar arasnda neden-sonu ilikileri bulunmaktadr.
rnein; personelin yeteneklerini arttracak eitim verilmesi, renme ve
gelime boyutunun personel tatmini amacna ulalmasn salar. Tatmin olmu
personel, kaliteli rn reterek ve hzl teslim salayarak isel sreler boyutun
amacna ulalmasn salar. Hzl teslim ve kaliteli rn retimi, mteri
memnuniyeti salayarak mteri boyutunun amacna ulatrr. Mteri
memnuniyeti de satlar dolaysyla karll arttrarak finansal boyutun
amacna ulalmasn salamaktadr (Tekeli, 2003: 55).



Mteri Boyutu
Hedefler ltler

sel Sreler Boyutu
Hedefler ltler


renme ve Gelime Boyutu
Hedefler ltler


Hissedarlara
Nasl
Grnyoruz?
Gelitirmeye
ve
Deer oluturmaya
Devam
edebilir miyiz?
Mterilerimiz
Bizi
Nasl gryor?
Nelerde
stn
olmalyz?
Finansal Boyut
Hedefler ltler








6 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
A. Finansal Boyut
Finansal boyut, iletmenin uzun dnemli finansal amalarn
kapsamakta ve firma ortaklarnn beklentileri olan karllk ve bymeyi
iermektedir (Uygur, 2009; Chia ve di., 2009). Finansal boyutta Finansal
baar kazanmak iin ortaklarmza nasl grnmeliyiz? Kazanlarmz nasl
arttrabiliriz? gibi sorularn karl aranmaktadr.
letmeler yaam dnglerinin deiik evrelerinde farkl finansal
amalara sahip olabilirler. Bu dngde nemli evre vardr: Byme,
olgunluk ve hasat (sonulandrma). BSC yaklam, iletmenin yaam srecine
uygun den finansal ltleri belirlemesine yardmc olacak bir ara olarak
ortaya kmaktadr (Akman, 2003: 50). Byme dnemindeki iletmeler
genellikle rnlerini, mteri ilikilerini, sistemlerini, datm kanallarn ve
alanlarn yeteneklerini gelitirmeye ynelik almalar yaparlar. Bu
aamadaki iletmeler; rnler, yntemler, sistemler ve alanlarn yeteneklerini
gelitirmek iin uygun harcamalarn yaplmas, yeni pazarlar, yeni datm
kanallar oluturulmas ve sat hacminin arttrlmasna ynelik finansal amalar
izleyebilirler. Olgunluk dnemindeki iletmeler, mevcut pazar paylarn
arttrma, srdrme ve yksek kar elde etmeye ynelik almalar yaparlar. Bu
aamada iletmeler, sermayenin karllk oran ve iletme gelirini arttrmaya
ynelik finansal amalar belirleyebilirler. Hasat aamasndaki iletmeler,
gerekletirdikleri btn almalarn sonucunu almak istedikleri iin finansal
ama olarak nakit aknn hzlanmas ve maksimum dzeye kmasn
belirleyebilirler (Kaplan ve Norton, 1999: 63-64). Finansal hedefler ile isel
sre arasnda gl bir ba vardr (Kettunen, 2007). Sreteki gelimeler
iletmenin finansal hedeflere ulamasn salayacaktr.
Finansal boyutta kullanlan performans ltleri; Sat ve karlardaki
yllk art, yeni rnlerin sat yzdesi, rn ve mteri karll, rnlerin
birim maliyeti, alan bana den gelir, alan bana den kar, alan
bana katma deer, hisse senedi fiyat, hisse senedi karmas, hissedar sadakati,
borlar, deme gn says, kredi reytingi, stok devir oran, stok gn says gibi
performans ltleri olarak belirlenebilir (Kaygusuz, 2005, Gner, 2006: 41;
Grol, 2004: 318 ).

B. Mteri Boyutu
Mteri boyutu, baar iin mterilere nasl grnmeliyiz?
Mterilerimize en uygun fayday nasl salayabiliriz? sorularnn karl
olarak ifade edilebilir. Bu boyut, iletme ynetimine firmann rekabet edecei
mteri, pazar blmleri ve hedef blmlerde firmann gsterecei performans
llerini tanmlamaktadr (Thakkar ve di., 2007). Mteri boyutunda finansal
boyuttaki hedeflerin gerekletirilebilmesi iin gerekli amalar ve bu amalarn
deerlendirilmesinde kullanlacak performans ltlerinin belirlenmesi
gerekmektedir. Mteri boyutunun temel sonu ltleri; mteri elde tutma,
yeni mteri kazanma, mteri tatmini, mteri karll, hedeflenen







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 7
blmlerdeki pazar/ mteri pay ve marka deeridir (Kaplan ve Norton, 1996:
59-61; Utkutu, 2008: 60-61).
Mteri boyutu, iletmenin hedefledii pazar kesimlerindeki mterilere
sunaca katma deerlerle ilgili zel ltleri de kapsar. rnein mterilerin
deer verdii konularn banda, rn teslim sresinin ksa tutulmas ve
teslimatn zamannda yaplmas gelir. Baz mteriler srekli yeni rn ve
hizmet sunumunu bekleyebilmektedir. Baz mteriler ihtiyalarnn firma
tarafndan nceden tahmin edilmesini ve bu ihtiyalara uygun rn/hizmet
sunan firmalarla almay arzu edebilmektedirler. Mteri boyutu, iletme
yneticilerinin mteri ve pazar artlarna gre en yksek dzeyde finansal
kazan salayacak stratejiyi belirlemelerine imkn salamaktadr (Aca, 2005:
155).
Mteri boyutunda kullanlan performans ltleri: hizmet kalitesi
(Dorweiler ve Yakhou, 2005), pazar pay yzdesi, yeni mteri/ toplam mteri
yzdesindeki art, sfr hata, tam zamannda teslim, yksek kalite, dk fiyat,
iade yzdesi mteri says, sat hacmi mteri isteklerine cevap verme sresi,
mteri ile ilikinin ortalama sresi, mteri ikyetleri, ilk kontakta zlen
mteri ikyeti, mteri kayplar, mterilerin firmay ziyaret says, reklm
says, marka tannrl, yeni mterilerden elde edilen gelirin yzdesi, alan
bana den mteri says gibi performans ltleri olarak belirlenebilir
(Kaygusuz, 2005, Gner, 2006: 43; Grol, 2004: 318).

C. sel Sreler Boyutu
sreler boyutunda kullanlan hedefler ve performans ltleri daha
nce belirlenen finansal boyut ve mteri boyutunda yer alan hedefleri
destekleyici zellikte olmaldr. Finansal boyutta ve mteri boyutunda
belirlenen hedeflerin gerekletirilmesi iin iletmenin i srelerinde neler
yapabilecei sorusuna cevap aranmaldr. Bylelikle iletmenin i sreleri,
iletme stratejisine uygun olarak yeniden ekillendirilir (Gner, 2006: 44).
sreler boyutu, iletmede alan her igrenin geliimi iin aktif bir
ekilde katkda bulunmaktadr (Papenhausen ve Einstein, 2006). Bu boyutta
yneticiler iletmenin hangi nemli i ileyi yntemlerini gelitirmeleri ve
mkemmel hale getirmeleri gerektiini belirlemektedirler.
sel sreler boyutunda yaamsal nemi olan drt st dzey sre
aklanmaktadr (Kaplan ve Norton, 2001: 93-94; zbirecikli ve ler, 2002: 8;
Keeciolu, 2008: 478):
Ayrcalk oluturma: Yeni rn/hizmet gelitirilmeli ve yeni
pazarlara ve mteri kitlelerine ulamak iin yenilik tevik edilmelidir.
letmenin mteri gzndeki deerini arttrma: Mevcut mterilerle
ilikiler gelitirilmelidir.
Faaliyet mkemmelliini gerekletirme: Arz zinciri ynetimi, isel
iletme sreleri, varlklardan yararlanma dzeyi, kaynak-kapasite ynetimi ve
dier sreler gelitirilmelidir.







8 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
yi bir firma yesi veya organizasyon vatanda oluturma: Dsal
kar gruplar ile etkin ilikiler oluturulmal, sektrdeki gvenlik ve evresel
risklere, yasalara uyulmaldr.
sel sre boyutunda kalite, verimlilik, sre zaman, yeni rn says
gibi lt kullanlabilecek temel ltlerdir. Bu ltler; ilem bana ortalama
maliyet, sre zaman geliimi, zamannda teslimat/datm, ortalama sre
zaman, stok devri, Ar- Ge harcamalar, alanlarn verimlilii (Ceynowa,
2000), bekleyen patentler, patentlerin ortalama mr, yeni rnlerin toplam arz
iindeki oran, sipariin stoklarda olmamas, igc kullanm oran, mteri
isteklerine cevap verme sresi, mteri veritabanna ulalabilirlik, garanti
ikyetleri, atktaki azalma, mekn kullanm, aksaklk sresi, allmayan sre,
yeni projelerin i verimlilik oran, geri dnen satn alm skl, olumlu medya
hikyelerinin says, kalite ikyetleri gibi ltler ile geniletilebilir (Gner,
2006: 45; Grol, 2004: 318; Devrim, 2006).

D. renme ve Geliim Boyutu
renme ve geliim boyutunda, baar iin deiime ve geliime olan
yetkinliimizi nasl koruyabiliriz? sorusuna cevap aranmaktadr (Pienaar ve
dierleri: 1999). renme ve gelime boyutu iletmenin uzun dnemli baar ve
geliim elde edebilmesi iin gerekli alt yapy tanmlar. Bu boyutun amac, dier
boyutlarn amalarn gerekletirmeye yneliktir. Dier boyutlar neyin
yaplmas gerektiini ve nasl yaplmas gerektiini tanmlarken, renme ve
geliim boyutu, bu operasyonlarn gereklemesi iin ihtiya duyulacak insan
gc ve niteliklerini, ara-gereleri, teknolojiyi tanmlar ve tanmlanan alt yap
gereklerinin elde edilme srecini aklar (Akgl, 2006: 21).
renme ve geliim boyutu, iletmelerin hedeflerine ulaabilmeleri
iin, renme ve geliim yeteneklerini nasl devam ettirebilecekleri ve deer
kazandracaklar sorusu ile ekillenmektedir (Thomas, 2007). Mteri boyutu ve
isel sre boyutu, iletmeye hangi alanlarla ilgilenecei hakknda bilgi
vermektedir. Ancak, mteri tatmini deime gsteren bir hedeftir. Bu hedefe
ayak uydurabilmek iin iletmeler, mevcut rn/hizmet ve retim srelerinde
devaml gelime salamal, renme ve yenilik yeteneklerini gelitirmeli ve
srdrmelidirler (Tatikonda ve Tatikonda, 1998: 51).
letmelerde kurumsal eitim ve geliim; insanlar, sistemler ve iletme
ii yntemler olmak zere ana kaynaktan elde edilir. Finansal boyut, mteri
boyutu ve i sreler boyutu; insanlarn, sistemlerin ve yntemlerin mevcut
performanslar ile iletmenin ileriye doru bir atlm yapmasn salayacak
performans gereksinimleri arasnda byk bir fark olduunu gsterecektir.
letmeler, bu fark kapatmak iin alanlarna yeni yetenekler kazandrmal,
bilgi teknolojisi ve bilgi sistemlerini zenginletirmeli, iletme ii yntem ve
programlar uyumlu ve alr hale getirmeleri gerekmektedir. renme ve
geliim boyutu, iletmenin bu amalarna ulama ve gelecek iin hazrlkl olma
konusunda yardmc olmaktadr (Kaplan ve Norton, 1999: 37).







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 9
renme ve gelime boyutunda kullanlan performans ltleri ayrca;
yeni rnlerden elde edilen satlar, Ar-Ge harcamalar, alan tatmini ve
personel devir hz, alan nerileri, devamszlk, alan verimlilii,
motivasyon indeksi, alma ortamnn kalitesi, eitim saati, eitim yatrmlar,
mteri bana den eitim yatrm, bilgisayarl alanlarn yzdesi, alan
bana katma deer, bilgi ynetimi, alanlarn profesyonel kurumlara katlm,
stratejik bilgi oran gibi performans ltleri olarak belirlenebilir (Kaygusuz,
2005, Gner, 2006: 47; Grol, 2004: 318 ).

IV. Yntem
A. Aratrmann Amac
Aratrmann amac, Dzce ilinde faaliyet gsteren Kk ve Orta
lekli sanayi iletmelerinin Balanced Scorecardn boyutlarna katlm
dzeylerini belirlemektir. Ayrca aratrmaya konu olan iletmelerin zellikleri
ile BSCn finansal, mteri, isel sreler ve renme ve gelime boyutlarna
ilikin yarglara katlm dzeyi arasnda bir farklln olup olmadn
incelemektir.

B. Aratrmann Snrlar
Aratrma Dzce ilinde faaliyet gsteren Dzce Ticaret ve Sanayi
Odasna kaytl sanayi iletmeleri ile snrldr. Aratrmann ana ktlesini Dzce
ilinde faaliyet gsteren Dzce Ticaret ve Sanayi Odasna kaytl 136 retim
iletmesi oluturmaktadr.

C. Aratrmann Materyali
Aratrmada veri toplama teknii olarak anket teknii kullanlmtr. Bu
balamda Kln ve di (2008) almalarnda veri toplamak iin kullanm
olduklar anket formundan yararlanlmtr. Anket formundaki sorularda baz
deilikler yaplm ve aratrlan konuya uygun hale getirilmitir. Anketteki
drt boyut tutum leine gre oluturulmutur (Altunk ve di., 2005). Anket
formu iki blmden olumaktadr. lk blm iletmelerin BSC nin boyutlarna
ilikin duyduu ilgiyi lmek amacyla 20 yargdan olumaktadr. Yneticilerin
bu yarglara cevap vermeleri iin 5li likert lei kullanlmtr. lek; 1- Hi
Katlm, 2- Az Katlm, 3- Orta Derece Katlm, 4- ok Katlm ve 5- Tam
Katlm biimindedir. kinci blm ise aratrmaya katlan iletmelerin
zelliklerini belirlemeye yneliktir.
Anketler, 15 ubat 2009 tarihinde, Dzce Ticaret ve Sanayi odas
aracl ile sz konusu iletmelerin elektronik posta adreslerine gnderilmitir.
ubat ay sonuna kadar 11 iletme anketi yantlamtr. Elektronik posta
aracl ile anketlere yant vermeyen iletmelere 1 Mart 2009 ile 25 Mays 2009
tarihleri arasnda anketrlerce grmek zere randevu talep edilmitir.
Randevu talebine 44 iletme olumlu cevap vermitir. Grlen 44 iletme ile







10 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
birlikte toplam 55 iletmeden anket formunun geri dn salanmtr.
Bylece, toplam geri dnen anket says, aratrma evreninin % 40.44ne denk
gelmektedir.

D. Aratrmann Metodu
Aratrmada verilerin gvenilirlii ve geerlilii test edilmitir. Yaplan
gvenilirlik testinde, Cronbach Alpha deeri 0,886 olduundan, verilerin
gvenilirlii ok yksektir. Ayrca, bu deerin Nunnallyin (1967) belirttii 0,7
gvenilirlik dzeyinin zerindedir. Bir anket geerli saylabilmesinin ilk koulu,
onun gvenilir olmasdr. Nitekim geerlilik iin eriilebilecek en st snr,
gvenilirlik katsaysnn karekk kadardr. Dolaysyla, geerlilik deeri
94 , 0 886 , 0 =
olur. Gvenilirlik, geerlilik iin st snr koyabilmekte ise de,
hibir zaman geerlilii garantileyemez. Bu nedenle, hazrlanan anket, bu konu
ile ilgili uzman kiilere inceletilerek ierik geerlilii de yaplmtr (Karasar,
2005, ss. 151-152, Karagz-at-Koolu 2009, ss. 10). Boyutlar arasndaki
farkllklar incelenirken, iki gruplu karlatrmalar iin Mann- Whitney U testi,
ikiden fazla gruplu karlatrmalar iin Kruskal-Wallis testi kullanlmtr.
Mann- Whitney U Testi; iki bamsz rnein ayn anaktleden alnp
alnmad veya rneklerin alndklar anaktlelerin birbirinden farkl olup
olmad test edilir. Mann- Whitney U testinin gc, byk rnekler iin, t
testine oranla % 95 tir. Yani, t-testinin gc 100 ise, U- testininki 95tir (Kartal,
2006 s.192,). Kruskal-Wallis Testi: kiden fazla bamsz rnein ayn ana
ktlelerden ekilmi olduunu iddia eden sfr hipotezinin testinde en ok
kullanlan ve tek ynl varyans analizine iyi bir alternatif olan testtir. Alternatif
hipotez ise En az bir ana ktlenin medyan dier ana ktlelerinkinden farkldr
biiminde olur (Ruxton-Beauchamp 2008). Veriler bamsz, rassal ve en az
aralk lekle elde edilmi srekli deikenler olmaldr. Kruskal-Wallis testi F-
testi ile karlatrldnda g-etkinlii 0.955tir. F- testi iin n 95 olmas
halinde Kruskal Wallis testinde
100 n =
olmas gerekir ki, bu iki testin gleri
ayn olsun. Bu demektir ki, Kruskal- Wallis testi olduka gl nonparametrik
testtir (Kartal, 2006: 213).

V. Bulgular
A. Aratrmaya Katlan letmelerin zellikleri
Aratrmaya katlan iletmelerin faaliyet yl, alan personel says,
retim sistem tr, sermaye yaps, sektr, performans lm sisteminin
varl, performans deerleme skl ve yurt ii ve yurt d sat durumu Tablo
1de sunulmutur.










Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 11
Tablo 1: letmelerin zellikleri
Faaliyet yl Say Yzd Sektr Tr Say Yzd
0-7 yl
34
61,8 Tekstil
15
27,3
8-15 yl
11
20,0 Gda
4
7,3
16 yl ve zeri
10
18,2 Plastik ve petrol
2
3,6
Toplam
55
100 Makine sanayi
7
12,7
Personel Says Say Yzd Metal rnleri
11
20
1-49
17
30,9 Aa ve mobilya
5
9,1
50-249
23
41,8 Dierleri
11
20
250 ve zeri
15
27,3 Toplam
55
100
Toplam
55
100 Satlar Say Yzd
retim Sistem Tr Say Yzd Tamam yurt ii
17
30,9
Seri retim
13
23,6 Tamam yurt d
7
56,4
Siparie gre retim
31
56,4 Hem yurt ii hem de
31
12,7
Karma retim
11
20 Toplam
55
100
Toplam
55
100 Performans lm Say Yzd
Performans Say Yzd Evet 34 61,8
Hi Yapmyor
9
6,4 Hayr 21 38,2
Aylk
14
25,5 Toplam 55 100
ayda bir
15
27,3 Sermaye Yaps Say Yzd
Alt ayda bir
7
12,7 zel sermaye 49 90,9
Yllk
10
18,2 zel-yabanc sermaye 4 3,6
Toplam
55
100 Yabanc sermaye 2 5,5


Toplam 55 100

Tablo 1de, aratrmaya katlan iletmelerin zellikleri incelendiinde
faaliyet ylna gre; 07 yl aras %61,8, 815 yl aras 20,0, 16 ve zeri yl
%18,2dir. Personel saysna gre; 149 aras %30,9, 50249 aras %41,8, 250
ve zeri iin %27,3tr. retim sistem trne gre; seri retim %23,6, siparie
gre retim %56,4 ve karma retim iin %20dir. Performans deerleme
sklna gre; hi performans deerleme yapmayanlar %6,4, ayda bir yapanlar
%25,5, ayda bir yapanlar %27,3, alt ayda bir yapanlar %12,7, yllk
yapanlar %18,2dir. Sektr trne gre tekstil %27,3, gda %7,3, plastik ve
petrol rnleri %3,6, makine sanayi %12,7, metal rnleri %20, aa ve
mobilya %9,1 ve dierleri %20dir. Satlara gre %30,9u tamam yurt ii,
%12,7i tamam yurt d, %56,4 hem yurt ii hem de yurt ddr. Performans
lm sistemi kullanma durumu evet %61,8, hayr %38,2dir. Sermaye yapsna
gre; zel sermaye %90,9, zel-yabanc sermaye %3,6 ve yabanc sermaye
%5,5dir.







12 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
B. Aratrmaya Katlan letmelerin BSC le lgili Yarglara Katlm Dzeyleri
Aratrmaya katlan iletmelerin Balanced Scorecardn Boyutlar ile
ilgili yarglara katlm dzeylerine ilikin verdikleri cevaplar analiz edilmitir.
Buna gre, finansal boyut ltlerinden maliyeti belirleyici bir faktr olarak
kullananlarn %83,7si ok katlm ve tam katlm seklindedir.
Kullanmayanlar %1,8 dzeyindedir. Karll nemseyenlerin %85,4 ok
katlm ve tam katlm, nemsemeyenler %0dr. Sat hacmini belirleyici bir
faktr olarak kullananlarn %70,9 ok katlm ve tam katlm,
kullanmayanlar %3,6dr. Pazar payn belirleyici bir faktr olarak kullananlarn
%74,6s ok katlm ve tam katlm, kullanmayanlar %3,6dr. Yatrmn
geri dnn nemseyenlerin %69,1iok katlm ve tam katlm,
nemsemeyenler %3,6dr. Genel olarak finansal ltlereok katlm ve tam
katlm dzeyinin % 78 dzeyinde olduu sylenebilir. Bu durum iletmelerin
byk bir blmnn performans deerlemede finansal boyutun karllk,
maliyet, sat hacmi, pazar pay ve yatrmn geri dn ltlerine ilgi
duyduklar sylenebilir.
Mteri boyutu ltlerinden mteri sadakatini nemseyenlerin
%65,5i ok katlm ve tam katlm, nemsemeyenlerin oran %3,6dr.
Mteri tatmin dzeyini nemseyenlerin %70,9uok katlm ve tam
katlm, hi nemsemeyenler %3,6dr. Mteri memnuniyetini
nemseyenlerin %78,1 ok katlm ve tam katlm , nemsemeyenler
%3,6dr. Mteri beklentilerini belirleyici bir faktr olarak kabul edenlerin
%65,5ok katlm ve tam katlm, kabul etmeyenler %3,6dr. Genel olarak
mteri boyutundaki ltlere katlm dzeyinin % 69 dzeyinde olduu
sylenebilir.
sel sre boyutu ltlerinden kaliteyi belirleyici bir faktr olarak
kullananlarn %92,8i ok katlm ve tam katlm, kullanmayanlar %0dr.
sraf belirleyici bir faktr olarak kabul edenlerin %72,7si ok katlm ve
tam katlm, kabul etmeyenler %5,5tir. evrim sresini nemseyenlerin
%65,5i ok katlm ve tam katlm, nemsemeyenler %7,3tr. Verimlilii
arttrmay belirleyici bir faktr olarak kullananlarn %69,1i ok katlm ve
tam katlm, kullanmayanlar %1,8dir. retim n hazrlk zamann
nemseyenlerin % 60 ok katlm ve tam katlm, nemsemeyenler
%10,9dur. rn teslim sresini belirleyici bir faktr olarak kullananlarn
%94,6 ok katlm ve tam katlm, kullanmayanlar %1,8dir. Genel olarak
isel sre boyutundaki ltlere katlm dzeyinin % 76 dzeyinde olduu
sylenebilir. sel sre boyutundaki kalite ltne katlmn en yksek
dzeyde olduu grlmektedir.
renme boyutu ltlerinden alanlarn fiziksel alma koullarn
nemseyenlerin %72,7si ok katlm ve tam katlm, nemsemeyenler
%1,8dir. alanlarn motivasyonunu belirleyici bir faktr olarak kullananlarn
%58,2si ok katlm ve tam katlm, kullanmayanlar %3,6dr. alanlarn
hatalar tekrarn nemseyenler %63,6 ok katlm ve tam katlm,







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 13
nemsemeyenler %3,6dr. alanlarn kararlara katlmn belirleyici bir faktr
olarak kabul edenlerin %40 ok katlm ve tam katlm, kabul etmeyenlerin
%34,5tur. alanlarn dncelerine deer vermeyi belirleyici bir faktr olarak
kullananlarn %41,8i ok katlm ve tam katlm, kullanmayanlar %30,9
dur. Genel olarak renme boyutundaki ltlere katlm dzeyinin %58
dzeyinde olduu sylenebilir. Aratrmaya katlan iletmeler renme
boyutundaki ltlere dier boyutlardaki ltlere oranla daha az katlmaktadr.
zellikle alanlarn kararlara katlm ve alanlarn dncelerine deer
verme ltlerine katlmn daha az olduu grlmektedir.

C. Aratrmaya Katlan letmelerin zellikleri ile BSCn Boyutlar Arasndaki
Analizler
Aratrmada, iletmelerin zellikleri ile finans, mteri, renim ve
sre boyutlarna katlm dzeyleri arasnda fark olup olmad, fark yoksa
ortak grlerin ne olduu, fark varsa farkn ynnn ne olduu belirlenmeye
allmtr. kili karlatrmalar iin Mann Whitney U, ikiden fazla
karlatrmalar iin Kruskal Wallis testleri kullanlmtr. Analizler %5
anlamllk dzeyine gre yaplmtr. Bu nedenle deerlendirmeler, sign deeri
0,05ten kkse farkllk var, sign deeri 0,05ten bykse farkllk yok
biimindedir.
Tablo 2: letmenin Faaliyet Ylna Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin
Deikenler Sign Deerine Gre Karar
Ortalamaya Gre
Karar
Finans 0,185>0,05 ayn dnyorlar ok Katlrm
Mteri
0,635>0,05 ayn dnyorlar Tam Katlrm
renme 0,682>0,05 ayn dnyorlar ok Katlrm
Sre 0,381>0,05 ayn dnyorlar ok Katlrm
Verilen cevaplarda, iletmenin faaliyet ylna gre farkllk olup
olmadn belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Her bir boyut iin
sign deeri 0,05ten byk kmtr. Dolaysyla faaliyet ylna gre, her bir
boyut iin verilen cevaplarda farkllk yoktur. Fakat boyutlar arasnda
farkllklar vardr. Cevaplayclar, finans, renme ve sre boyutlarna ok
katlrm, mteri boyutuna ise tam katlrm demilerdir.

Tablo 3: Personel Says Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin
Deikenler
Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans 0,635>0,05 ayn ok katlm
Mteri 0,192>0,05 ayn Tam Katlrm
renme 0,011<0,05 farkl
Sre 0,143>0,05 ayn ok katlm







14 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
Verilen cevaplarda, personel saysna gre farkllk olup olmadn
belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Finans, mteri ve sre
boyutlar iin sign deeri 0,05ten byk kmtr. Dolaysyla personel
saysna gre, her bir boyuta verilen cevaplarda farkllk yoktur. Fakat her bir
boyuta verilen cevaplar arasnda farkllklar vardr. Cevaplayclar, finans ve
sre boyutlarna ok katlrm, mteri boyutuna ise tam katlrm
demilerdir. Ayrca, renme boyutu iin sign deeri 0,05ten kk kmtr.
Dolaysyla personel saysna gre, renme boyutuna verilen cevaplarda
farkllk vardr. Bu farkllk 149 iin tam katlrm, 50249 iin orta
derecede, 250 ve zeri iin ok katlrm biimindedir.

Tablo 4: retim Sistem Trne Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin
D i k l
Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans 0,033<0,05 farkl dnyorlar
Mteri
0,012<0,05 farkl dnyorlar
renme 0,005<0,05 farkl dnyorlar
Sre 0,012<0,05 farkl dnyorlar

Verilen cevaplarda, retim sistem trne gre farkllk olup olmadn
belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlm ve btn boyutlar iin farkllk
olduu belirlenmitir. Finans boyutu iin sign deeri 0,033 ktndan retim
tr gruplar arasnda fark vardr. Fark, seri retim ve siparie gre retim iin
ok katlm, karma retim iin tam katlm biimindedir. Mteri boyutu
iin sign deeri 0,012 ktndan retim tr gruplar arasnda fark vardr. Fark,
seri retim iin orta derece katlm, siparie gre retim ve karma retim iin
tam katlm biimindedir. renme boyutu iin sign deeri 0,005 ktndan
retim tr gruplar arasnda fark vardr. Fark, seri retim iin az katlm,
siparie gre retim ve karma retim iin ok katlm biimindedir. Sre
boyutu iin sign deeri 0,012 ktndan retim tr gruplar arasnda fark
vardr. Fark, seri retim iin orta derece katlm, siparie gre retim ve
karma retim iin ok katlm biimindedir.

Tablo 5: Sektr Trne Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin Deikenler Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans
0,753>0,05 ayn
ok Katlrm
Mteri
0,070>0,05 ayn
Tam Katlrm
renme
0,147>0,05 ayn
ok Katlrm
Sre
0,420>0,05 ayn
ok Katlrm

Verilen cevaplarda, sektr trne gre farkllk olup olmadn
belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Her bir boyut iin sign deeri







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 15
0,05ten byk kmtr. Dolaysyla sektr trne gre, her bir boyut iin
verilen cevaplarda farkllk yoktur. Fakat boyutlar arasnda farkllklar vardr.
Cevaplayclar, finans, renme ve sre boyutlarna ok katlrm, mteri
boyutuna ise tam katlrm demilerdir.

Tablo 6: Sermaye Yapsna Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin Deikenler Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans
0,843>0,05 ayn
ok Katlrm
Mteri
0,696>0,05 ayn
Tam Katlrm
renme
0,825>0,05 ayn
ok Katlrm
Sre
0,949>0,05 ayn
ok Katlrm

Verilen cevaplarda, sermaye yapsna gre farkllk olup olmadn
belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Her bir boyut iin sign deeri
0,05ten byk kmtr. Dolaysyla sermaye yapsna gre, her bir boyut iin
verilen cevaplarda farkllk yoktur. Fakat boyutlar arasnda farkllklar vardr.
Cevaplayclar, finans, renme ve sre boyutlarna ok katlrm, mteri
boyutuna ise tam katlrm demilerdir.

Tablo 7: Performans Deerleme Skl Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin Deikenler Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans
0,428>0,05 ayn
ok Katlrm
Mteri
0,055>0,05 ayn
Tam Katlrm
renme
0,012<0,05 farkl

Sre
0,003<0,05 farkl


Verilen cevaplarda, performans deerleme sklna gre farkllk olup
olmadn belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Finans ve Mteri
boyutlar iin sign deeri 0,05ten byk ktndan, her bir boyut iin verilen
cevaplarda, deerleme skl gruplar arasnda fark yoktur. Verilen cevaplar,
Finans boyutu iin ok katlrm, mteri boyutu iin tam katlrm
biimindedir. renme ve sre boyutlar iin sign deeri 0,05ten kk
ktndan, her bir boyut iin verilen cevaplarda, deerleme skl gruplar
arasnda fark vardr. renme boyutu iin fark; yapmyoruz ve aylk iin
orta derece katlm, bir aylk iin ok katlm, alt aylk ve bir yllk iin
tam katlm biimindedir. Sre boyutu iin fark; yapmyoruz iin orta
derece katlm, aylk iin ok katlm, bir aylk, alt aylk ve bir yllk iin
tam katlm biimindedir.










16 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
Tablo 8: Performans lm Sistemine Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin Deikenler Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans
0,241>0,05 ayn
ok Katlrm
Mteri
0,161>0,05 ayn
Tam Katlrm
renme
0,142>0,05 ayn
ok Katlrm
Sre
0,047<0,05 farkl


Verilen cevaplarda, performans lm sistemine gre farkllk olup
olmadn belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Finans Mteri ve
renme boyutlar iin sign deeri 0,05ten byk kmtr. Dolaysyla
performans lm sistemine, her bir boyuta verilen cevaplarda farkllk yoktur.
Fakat her bir boyuta verilen cevaplar arasnda farkllklar vardr. Cevaplayclar,
finans ve renme boyutlarna ok katlrm, mteri boyutuna ise tam
katlrm demilerdir. Ayrca, sre boyutu iin sign deeri 0,05ten kk
kmtr. Dolaysyla performans lm sistemine, sre boyutuna verilen
cevaplarda farkllk vardr. Bu farkllk evet iin tam katlrm, hayr iin ok
katlrm biimindedir.

Tablo 9: Satlara Gre Boyutlarn Analizi
BSCye likin Deikenler Sign Deerine Gre Karar Ortalamaya Gre Karar
Finans
0,862>0,05 ayn
ok Katlrm
Mteri
0,337>0,05 ayn
Tam Katlrm
renme
0,320>0,05 ayn
ok Katlrm
Sre
0,122>0,05 ayn
ok Katlrm

Verilen cevaplarda, satlara gre gre farkllk olup olmadn
belirlemek iin Kruskal Wallis testi kullanlmtr. Her bir boyut iin sign deeri
0,05ten byk kmtr. Dolaysyla satlara gre, her bir boyut iin verilen
cevaplarda farkllk yoktur. Fakat boyutlar arasnda farkllklar vardr.
Cevaplayclar, finans, renme ve sre boyutlarna ok katlrm, mteri
boyutuna ise tam katlrm demilerdir.

VI. Sonu Ve neriler
Balanced Scorecard teknii, iletme performansn ok boyutlu olarak
llmesini ve iletmelerin stratejilerine odaklanmasn salayan bir
yaklamdr. Bu yaklam, iletme performansnn finansal ltler yannda
iletme baarsn uzun vadede etkileyen kalite, yenilik, mteri memnuniyeti,
mteri tatmini, mteri beklentileri, alan tatmini, alan nerileri, fiziksel
alma koullar, bilgi ve beceri gelitirme gibi birok finansal olmayan
ltleri de kapsayacak ekilde llmesinin daha uygun olaca dncesine
dayanmaktadr.







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 17
Bu almada, sre ynetim ve performans deerlendirme arac olarak
kullanlan Balanced Scorecard yaklamnn finans, mteri, renim ve sre
boyutlarna Dzce Ticaret ve Sanayi Odasna kaytl sanayi iletmelerinin
katlm dzeyleri belirlenmitir. Aratrmaya katlan iletmeler genel olarak
finansal boyut, isel sre boyutu ve mteri boyutundaki ltlere yksek
dzeyde katlmaktadrlar. Ancak iletmeler, renme boyutundaki ltlere
dier boyutlardaki ltlere oranla daha az katlmlardr.
Aratrmaya katlan iletmeler finansal boyut ltlerinden karllk
ltn %85,4, maliyet ltn %83,7, pazar pay ltn %74,6,
yatrmn geri dn ltn %69,1 orannda ok katlm ve tam katlm
dzeyinde nemsemektedirler. Finansal ltlere katlm dzeyinin ortalama
%78 olduu sylenebilir.
Mteri boyutu ltlerinden mteri memnuniyeti ltn %78,1,
mteri tatmin dzeyi ltn %70,9, mteri sadakati ltn %65,5,
mteri beklentileri ltn %65,5 orannda ok katlm ve tam katlm
dzeyinde nemsemektedirler. Mteri boyutundaki ltlere katlm dzeyinin
ortalama %69 olduu sylenebilir.
sel sre boyutu ltlerinden rn teslim sresi ltn %94,6,
kalite ltn %92,8, israf ltn %72,7, verimlilik ltn %69,1, evrim
sresi ltn %65,5, retim n hazrlk zaman ltn %60, orannda ok
katlm ve tam katlm dzeyinde nemsemektedirler. sel sre
boyutundaki ltlere katlm dzeyinin %76 olduu sylenebilir. Sre
boyutundaki ltlerden rn teslim sresi ve kalite ltne katlm en yksek
dzeydedir. letmelerin rn teslim sresi ve kaliteyi gelitirmeyi
nemsedikleri sylenebilir. Ancak retim n hazrlk zamann daha az
nemsedikleri anlalmaktadr.
renme boyutu ltlerinden alanlarn fiziksel alma koullar
ltn %72,7, alanlarn hatalar tekrar ltn %63,6, alanlarn
motivasyonu ltn %58,2, alanlarn dncelerine deer verme ltn
%41,8, alanlarn kararlara katlm ltn %40, orannda ok katlm ve
tam katlm dzeyinde nemsemektedirler. renme boyutundaki ltlere
katlm dzeyinin %58 olduu sylenebilir. Aratrmaya katlan iletmeler
renme boyutundaki ltlere dier boyutlardaki ltlere oranla daha az
oranda katlmaktadr. zellikle alanlarn kararlara katlm ve alanlarn
dncelerine deer verme ltlerine katlm azdr.
almada ayrca yneticilerin boyutlara katlm dzeyleri ile
iletmelerin zellikleri arasnda fark olup olmad, fark yoksa ortak grlerin
ne olduu, fark varsa farkn ynnn ne olduu belirlenmitir. Buna gre;
faaliyet yl, personel says, retim sistem tr, sektr tr, sermaye yaps,
performans deerleme skl, performans lm sistemi ve satlar ile BSCn
boyutlarna katlm dzeyleri arasnda bir farkllk olduu tespit edilmitir.
Son yllarda, byk lekli iletmeler kadar kk lekli iletmelerde
de performans deerlendirmeye ilikin almalarnn yapld grlmektedir.







18 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
rnein Lawrie ve di; (2006) ylnda yapm olduklar almalarda BSCn
kk ve orta byklkteki iletmelerde uygulanabileceini tespit etmilerdir.
Ayrca bu uygulamalarn daha etkin sonular alnabilmesi iin st ynetimin
desteinin salanmas, modelin tm alanlarla birlikte deerlendirilmesi,
nceliin ve odaklanmann yeteneklere verilmesi ve aktif olarak srece
katlmn olmas gerektiini belirtmektedirler. te yandan, lkemizde de KOB
nitelii tayan iletmelerde de performans deerlendirme arac olarak BSC
tekniinin uyguland grlmektedir. rnein, Kln ve arkadalar BSCn
seyehat acentalarnda ve hizmet sektrnde faaliyet gsteren otel iletmelerinde
uygulanabileceini ortaya koymulardr (Kln ve di. 2010; Kln ve di.,
2008). Yaplan bu aratrma sonucuna bal olarak, Dzce ilinde faaliyet
gsteren KOB nitelii tayan iletmelerde performans deerlendirme
almalarnda BSC tekniinin uygulanabilecei ifade edilebilir.
Aratrmada, elde edilen bulgular ve aratrmada kullanlan lek bu
almann nemli bir katksdr. Bu almada kullanlan lekle farkl
sektrlerde faaliyet gsteren iletmelerde kullanlmaya uygundur. Bu lekler
yardmyla iletmeler; BSCn yneticilerin bak asyla genel bir
deerlendirme yapma ve sorunla karlalabilecek alanlar belirleme olana
elde edebileceklerdir.
Aratrmaclar ileride yaplacak almalarda salk, bankaclk, eitim
gibi farkl sektrlerde faaliyet gsteren iletmelerde veya kamu kurum ve
kurularnda BSCin boyutlarna katlm dzeylerini lmeye ynelik
incelemelerde bulunulabilirler. Ayrca aratrmaclar, BSC uygulayan
iletmelerle uygulamayan iletmeler arasnda ne ynde farkllklarn olacana
ynelik almalarda da bulunabilirler.
Bu Aratrmann baz snrllklar vardr. ncelikle, aratrma Dzce
ilinde faaliyet gsteren Dzce Ticaret ve Sanayi Odasna kaytl sanayi
iletmeleri ile snrldr. Bu durum alma sonularnn genellenmesine engel
tekil edebilir. Ayrca bu almada sadece iletmelerin BSCnin boyutlarna
katlm dzeyleri llmtr. BSC tekniinin performans deerlendirme arac
olarak kullanmnn iletmelere ykleyecei maliyet gibi dier boyutlar
incelenmemitir. Bu da ayr bir alma konusu olabilir.

Kaynaklar
Aca, V. (2005), Giriimcilik Yaps ve Firma Performansna Etkileri:
Denizli Tekstil Sektrndeki Firmalarda Bir Aratrma, Afyon
Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam Doktora
Tezi, Afyon.
Akgl, E. (2006), letme Performansnn Deerlendirilmesinde Balanced
Scorecard(Toplam- Dengeli Baar Gstergesi) ve Bir Uygulama, Yldz
Teknik niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam Yksek
Lisans Tezi, stanbul.







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 19
Akman . (2003). Bir Stratejik Ynetim Sistemi olarak Dengelenmi Skor
Tablosu (Balanced Scorecard) Sistemi ve Sistemin letmelerde
Uygulanmasna Ait Bir rnek Olay, stanbul niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Baslmam Yksek Lisans Tezi, stanbul.
Altunk, R., Cokun, R., Bayraktarrolu, S. ve Yldrm, E. (2005). Sosyal
Bilimlerde Aratrma Yntemleri, Sakarya Kitabevi, Sakarya.
Arat, M. Stratejiyi Eyleme Dntrmek, 01.05.2009,
www.kalder.org.tr/page.asp?pageID=683&keyword=arat&CatID=&Co
ntentID=790.
Atkinson, H. (2006), Strategy implementation: a role for the balanced
scorecard?, Management Decision, 44 (10), ss. 1441-1460.
Ceynowa, K. (2000), Managing Academic Information Provision With the
Balanced Scorecard: A Project of the German Research Association,
Performance Measurement and Metrics, 1(3), ss. 157-164.
Chen, S.H., Yang, C.C. ve Shiau, Y. J. (2006), The Application of Balanced
Scorecard in the Performance evaluation of Higher Education, The
TQM Magazine, 18(2), ss. 190-205.
Chia, A., Goh, M. ve Sin-Hoon H. (2009), Performance measurement in
supply chain entities: balanced scorecard perspective, Benchmarking:
An International Journal,16 (5), ss. 605-620.
Cokun, A. (2006a), Stratejik Performans Ynetiminde Performans Karnesi
Kullanm: Trkiyedeki Sanayi letmelerinde Bir Aratrma, MDAV
Muhasebe Bilim Dnyas Dergisi, 8(1), ss. 127-153.
Cokun, A. (2006b), Bankalarn Stratejik Performans Ynetiminde Performans
Karnesi Kullanm, Bankaclar Dergisi, 56, ss. 28-39.
Devrim, B. (2006), Strateji Formlasyonu: Swot Analizi, Kurumsal Karne,
Kalite Fonksiyon Yaylm, Sun Tzunun letme Ynetimi
Stratejilerinin Btnletirilmesi zerine Bir alma, Dokuz Eyll
niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam Yksek Lisans Tezi,
zmir.
Dorweiler, P. V. ve Yakhou, M. (2005), Scorecard for Academic
Administration Performance on the Campus, Managerial Auditing
Journal, 20 (2), ss. 138-144.
Dndar, . (2005), Otomotiv Sektrnde Kurumsal Karne Uygulamasna Dayal
Performans Ynetim Sistemi Kurulmas ve Deerlendirilmesi,
ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Baslmam Yksek
Lisans Tezi, Adana.
Gner, M. F. (2006), Stratejik Performans Deerlemede Dengeli Sonu Kart:
Bir Sanayi letmesinde Uygulama, ukurova niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits, Baslmam Doktora Tezi, Adana.
Grol, Y. D.(2004), Toplam (Dengeli) Baar Gstergesi (Balanced Scorecard)
Ynteminin Stratejik Bilginin Salanmas Srecindeki Yeri, 3.Ulusal
Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, 25-26 Kasm, Eskiehir.







20 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
Hendrcks, K., Menor, L., Wedman, C., (2004), The Balanced Scorecard: To
Adopt or not to adopt?, Ivey, Business Journal, November/December,
ss. 1-7.
Johanson, U., Skoog, M., Backlund, A. ve Almqvist, R. (2006), Balancing
dilemmas of the balanced scorecard, Accounting, Auditing &
Accountability Journal, 19 (6), ss. 842-857.
Kaplan, R. S. ve David, P. N. (1996), Using the balanced scorecard as a
strategic management system, Harvard Business Review, 74(1), ss.75-
85
Kaplan, R. S. ve David, P. N. (1999), Balanced Scorecard, (ev: Serra Egeli),
Sistem Yaynclk, stanbul.
Kaplan, R. S. ve David, P. N. (2001), The Strategy-Focused Organization: How
Balanced Scorecard Companies Thrive in the New Business
Environment Harvard Business School Press, Boston.
Kaplan, S. R. ve Norton, P. D. (2008), Integrating Strategy Planning and
Operational Execution: A Six- Stage System, Harvard Business School
Publishing, 10 (3), ss.1-6.
Karagz Y., at K., Koolu C. M., (2009), Cep telefonu ve Operatr
Tercihinde Etkili Olabilecek Faktrlerin Demografik zelliklere Bal
Olarak rdelenmesi, Dumlupnar niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
5(23), ss. 7-24.
Karasar, N. (2005). Bilimsel Aratrma Yntemi, Nobel Yayn Datm,
Ankara.
Kartal, M. (2006). Bilimsel Aratrmalarda Hipotez Testleri, Nobel Yayn
Datm, Ankara.
Kaygusuz, S. Y. (2005), Ynetim Muhasebesinin Performans Ynetimi
Fonksiyonunda Geldii Son Nokta: Balanced Scorecard (lm Kart
Teknii), g-Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, 7(1),
ss. 81-103.
Keeciolu, T. (2008), Stratejik Dnmedeki Keskin Viraj Ya Da Soyut
Varlklarn Zaferi: Strateji Haritalar, Ege Akademik Bak, 8(2), ss.
469- 485.
Kettunen, J. (2007), The Strategic Evaluation of Academic Libraries,
Libraray Hi Tech, 25(3), ss. 409-421.
Kln, , Kngr, S., ve M. Mesci (2010), Trkiyedeki Seyahat Acentalarnn
Performans Deerlendirmelerinde Etkili Olan Faktrler, Atatrk
niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 24 (1), ss. 25-42.
Kln, ., Mesci, M. ve Gler, Y. (2008), Dengeli lm Kartnn (Balanced
Scorecard) Alanyadaki Drt ve Be Yldzl Otel letmelerinde
Uygulanabilirliine Ynelik Bir Aratrma, Dumlupnar niversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (7), ss.157-177.
Koel, T. (2003), letme Yneticilii, 9.Bas, Beta yaynclk. stanbul.







Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Say: 3, 2010 21
Lawrie, G. ve Cobbold, I. (2004), Development of the 3rd Generation
Balanced Scorecard: Evolution of the Balanced Scorecard Into an
Effective Strategic Performance Management Tool, 2GC Limited
Albany House, Market Street Maidenhead, Berkshire
Lawrie, G., Andersen, H., ve Cobbold, I. (2006), Balanced Scorecard
Implementation In SMEs: Reflection In Literature And Practice, 2GC
Active Management, ss.1-13.
McDevitt, R., Giapponi, C. ve Solomon, N. (2008), Strategy Revitalization in
Academe: A balanced Scorecard Approach, International Journal of
Educational Management, 22 (1), ss. 32-47.
Nunnally, C. J. (1957). Psychometric Theory, MacGraw-Hill, New York.
Othman, R. (2008), Enhancing the effectiveness of the balanced scorecard with
scenario planning, International Journal of Productivity and
Performance Management, 57 (3), ss. 259-266.
zbirecikli M ve ler. (2002), Strateji Odakl Performans lm: Balanced
Scorecared BSC, .. letme Fakltesi Dergisi, 31(2), ss. 1-18.
zkan, M. Balanced Scorecarda Giri,
http://www.danismend.com/konular/stratejiyon/balanced_scorecarda_gi
ris.htm, Eriim Tarihi: 24.02.2009.
Papenhausen, C. ve Einstein, W. (2006), Insights from the Balanced Scorecard
Implementing the Balanced Scorecard at a College of Business,
Measuring Business Excellence, 10 (3), ss. 15-22.
Pienaar, H., Russell, M.R., Roets, Y., Kriel, H. ve Grimbeek, E. (1999),
Organisational Transformation at an Academic Information Service,
Libraray Management, 20 (5), ss.266-272.
Rich, V. (2007), Interpreting the Blanced Scorecard: An Investigation Into
Performance Analysis and Bias, Measuring Business Excellence,
11(1), ss. 4-11.
Ruxton G. D., Beauchamp G. (2008), Some Suggestions About Appropriate
Use of The Kruskal-Wallis Test, Institute of Biomedical And Life
Sciences, University of Glasgow Faculty of Veterinary Medicine,
University of Montreal, MS. Number: D-08-00178 Animal Behaviour.

Self, J. (2004), Metric and Management: Applying the Result of the Balanced
Scorecard, Performance Measurement and Metrics, 5 (3), ss.101-105.
ahin, . A.(2000). Balanced Scorecard: Bilgiden Stratejiye Ulamada
Kullanlabilecek Yeni Bir Ara, 10.05.2009,
(http://www.sbe.deu.edu.tr/Yayinlar/dergi/dergi06/ornek.html)
Tatikonda, L. U. Ve Tatikonda, R. J. (1998), We Need Dynamic Performance
Measures, Management Accounting, September.
Tekeli, B. (2003), Performans lm Arac Olarak Dengeli lm Kart
Teknii, Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam
Yksek Lisans Tezi, Eskiehir.







22 M.Selami YILDIZ, Yaln KARAGZ, Muammer MESC
Thakkar, J., Deshmukh, S.G., Gupta, A.D. ve Shankar, R. (2007),
Development of a balanced scorecard An integrated approach of
Interpretive Structural Modeling (ISM) and Analytic Network Process
(ANP), International Journal of Productivity and Performance
Management, 56 (1), ss. 25-59.
Thomas, H. (2007), Business School Strategy and the Metrics for Success,
Journal of Management Development, 26 (1), ss.32-42.
Umashankar, V. ve Dutta, K. (2007), Balanced Scorecard in Managing Higher
Education Institutions: An Indian Perspective, International Journal
of Educational Management, 21(1), ss. 54-67.
Utkutu, P. . (2008), Kurumsal Performans Deerlendirme Yntemi Olarak
Toplam Baar Gstergesi Yntemi, Gazi niversitesi Endstriyel
Sanatlar Eitim Fakltesi Dergisi, 23, ss. 55-78.
Uygur, A. (2009), ok Boyutlu Performans Deerleme Modeli Olarak Dengeli
Baar Gstergesi Uygulamas, Dou niversitesi Dergisi, 10(1), ss.
148-159.
www.arge.com/UserFiles/Resources/75624983-798d-4771-85d7-
21cd145a63b5.pdf, Eriim Tarihi:12.03.2009.