T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
MAKNE TEKNOLOJS
GEOMETRK ZMLER
ANKARA 2007
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl
Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim
programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik
gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,
denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve
Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve
yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak
datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
i
AIKLAMALAR................................................................................................................... iii
GR........................................................................................................................................1
RENME FAALYET -1 ....................................................................................................3
1. YAZI VE RAKAM...............................................................................................................3
1.1. Teknik Resmin Endstrideki Yeri, nemi ve Tanm ..................................................3
1.1.1. Endstriyel Teknik Resmin nemi ......................................................................4
1.1.2. Teknik Haberleme Dili Olarak Teknik Resim....................................................5
1.1.3. Teknik Resmin Tanm .........................................................................................5
1.2. izim Ara ve Gereleri ...............................................................................................7
1.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar.................................................................................7
1.2.2. Cetveller ...............................................................................................................8
1.2.3. Kalemler .............................................................................................................11
1.2.4. Silgiler ................................................................................................................15
1.2.5. Pergeller..............................................................................................................15
1.2.6. ablonlar.............................................................................................................16
1.2.7. Resim Ktlar...................................................................................................18
1.2.8. Standart Kt lleri ve eitleri....................................................................19
1.3. Yaz ve Rakamlar .......................................................................................................21
1.3.1. Teknik Resimde Kullanlan Yazlarn zellikleri ..............................................22
1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanlan Terimler.............................................................22
1.3.3.Yaz eitleri ve Boyutlar ..................................................................................23
1.3.4. Yaz Yazma ........................................................................................................25
1.4. izgi ve eitleri ........................................................................................................27
1.4.1. Tanm.................................................................................................................27
1.4.2. izgi eitleri .....................................................................................................27
1.4.3. izgi Boyutlar ...................................................................................................28
1.4.4. izgilerin izilmesi............................................................................................30
1.4.5. izgilerin Kullanld Yerler.............................................................................33
1.5. Dorularla lgili Geometrik izimler .........................................................................36
1.5.1. Paralel Dorularn izilmesi ..............................................................................36
1.5.2. Dik Dorularn izilmesi ...................................................................................37
1.5.3. Dorunun Eit Paralara Blnmesi...................................................................40
UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................42
LME VE DEERLENDRME....................................................................................44
RENME FAALYET -2 ..................................................................................................46
2. DORULAR, DARELER VE DZLEMLER.................................................................46
2.1. Alarla lgili Geometrik izimler..............................................................................46
2.1.1. Alarn izilmesi...............................................................................................46
2.1.2. Verilen Aya Eit A izmek ..........................................................................47
2.1.3. Bir Ay kiye Blmek ......................................................................................48
2.1.4. 90
o
lik Ay e Blmek...................................................................................48
2.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Ann A Ortayn izmek...................................49
2.2. okgenlerin izimi.....................................................................................................49
2.2.1. gen izimleri..................................................................................................49
2.2.2. Drtgen izimleri ...............................................................................................51
2.2.3. Begen izimi ....................................................................................................52
NDEKLER
ii
2.2.4. Altgen izimi ....................................................................................................53
2.2.5. Yedigen izimi...................................................................................................54
2.2.6. Sekizgen izimi..................................................................................................55
2.2.7. Dokuzgen izimi ................................................................................................55
2.2.8. Ongen izimi......................................................................................................56
2.2.9. Genel Metotla okgen izimi ............................................................................56
2.3. ember ve Teet Dorularla lgili izimler...............................................................57
2.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik izimler .......................................................57
2.3.1.2 Daire veya Yayn Merkezini Bulmak...............................................................58
2.3.2 ember Dndaki Noktadan Geen Teet Doru izmek..................................58
2.3.3 ember zerindeki Bir Noktadan Geen Teet Doru izmek .........................59
2.3.4 ki Daireye Dtan Ortak Teet Doru izmek...................................................60
2.3.5 ki Daireye ten Ortak Teet Doru izmek .....................................................61
2.3.6. genin ine Teet Daire izmek ....................................................................62
2.3.7. genin Kelerinden Geen Daire izmek......................................................62
2.3.8. Bir Doruyla Bir Noktay Yayla Teet Birletirmek .........................................63
2.3.9. Bir Noktayla Doru zerindeki Bir Noktay Yayla Birletirmek ......................63
2.3.10. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek...........................................64
2.3.11. ki Doruyu ki Ayr Yayla Birletirmek .........................................................65
2.3.12. Doruya, Daireyi veya Yay, Verilen Yayla Birletirmek................................66
2.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birletirmek ......................................................67
2.3.14. Daire ve Bir Noktann Verilen Bir Yayla Teet Birletirilmesi .......................69
2.4. Oval izimleri ............................................................................................................69
2.4.1. Byk Ekseni Verilen Ovali izmek .................................................................69
2.4.2. Kk Ekseni Verilen Ovali izmek .................................................................70
2.5. Elips izimleri ............................................................................................................71
2.5.1. Pergel Yardmyla Elips izimi..........................................................................72
2.5.2. Daireler Yardmyla Elips izimi.......................................................................73
2.5.3. Dikdrtgen Yardmyla Elips izimi..................................................................74
2.6. Helis izimleri............................................................................................................74
2.6.1. Helis Erisini izmek.........................................................................................75
2.6.2. Helis Erisinin Anmn izmek .....................................................................76
UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................77
LME VE DEERLENDRME....................................................................................79
MODL DEERLENDRME...............................................................................................81
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................83
KAYNAKA .........................................................................................................................84
iii
AIKLAMALAR
KOD 211GS0008
ALAN Makine Teknolojileri
DAL/MESLEK
Bilgisayar Destekli Makine Ressaml,
Endstriyel Kalplk,
Endstriyel Modellemecilik,
Makine malatl.
DERSN ADI Temel Teknik Resim
SRE 40/32
AIKLAMA Teknik resim izim ortamnda uygulanmaldr.
N KOUL Temel eitimi tamamlam olmak.
YETERLK Geometrik izimler yapmak.
MODLN AMACI
Genel Ama: Gerekli ortam salandnda bu modl ile
renci; Standart ve teknik resim kurallarna uygun olarak
geometrik izimler yapabileceksiniz.
Amalar:
1- Standart ve teknik resim kurallarna gre yaz ve
rakam yazabileceksiniz.
2- Standart ve teknik resim kurallarna gre dorular,
daireler ve dzlemler izebileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Teknik resim izim ortam, resim masas, izim ara
ve gereleri.
LME VE
DEERLENDRME
Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra,
verilen lme aralar ile kazanlan bilgi ve becerileri
lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac
uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek deerlendirecektir.
Faaliyetin sonundaki sayfada size uygulanacak
oktan semeli test ve bir adet performans uygulama testi
bulacaksnz.
AIKLAMALAR
iv
1
GR
Sevgili renci,
nsanlar var olduundan beri, birbirleri ile iletiim kurma ihtiyacn hissetmitir.
nsanlar arasnda iletiim, hareketlerle ve konumayla gereklemektedir. Ancak insanlar,
duygularn ve dncelerini bakalarna ifade edebilmek iin sadece bu iki iletiim aracyla
yetinmemitir. Resim, bu iki iletiim aracn destekleyen, ifadelere btnlk katan ve
konumadan, hareket etmeden de bir eyler anlatabilen ayn zamanda kalc bilgileri ieren
iletiim arac olmutur. Resmin tamamlaycs olan yaz, anlatlmak istenen ifadelerin
kesinlik kazanmasna yardmc olmutur.
Teknik resimler, teknik alanda eitim grm kiiler arasnda bir anlama dili olarak
ortaya kmtr. Makineler, aralar, tesisler, inaatlar ve benzeri yaptlar anlatlarak,
hareketlerle veya yazyla tarif edilerek yaplamaz. Bu tip yaptlar ancak teknik resim
yardmyla ifade edilebilir. Bu nedenle teknik resmi bilen insanlar, hangi dili konuursa
konusun teknik resmi bilen baka bir insanla dnyann her yerinde rahatlkla iletiim
kurabilir.
Teknik resmin neminden dolay resim uygulamalarnda kullanlmas zorunlu olan
yaz, rakam ve izgilerin standardnda ve uluslar aras normlara uygun olarak bilinmesi
gerekir. Hangi tip izgiyi, yazy ve rakam, nerede kullanmamz gerektiine karar vererek,
izeceiniz resmin anlalr olmas ve doru bilgiler anlatmas gerekir.
Ayrca bu modlde; sizlere doru izimleri, a izimleri, doru ve yaylar
birletirmek gibi konular anlatlacaktr. Bu modl baar ile tamamlayan renciler piyasa
artlarna gre bilinli teknik izim yapabilme yeterliine sahip olacaklardr.
Unutulmamaldr ki; piyasada retilen her mamuln mutlaka iziminin yaplmas
gerekmektedir. Buna bal olarak geometrik teknik izimlerin pratik olarak bilinmesi
gerekmektedir.
Bu modl ile elde edeceiniz kazanmlar sonucunda, teknik resimde kullanlan yaz,
rakam ve izgilerin standartlar, uygulama yeri ve ekli bir beceriye dnecektir.
lkemizin sizin gibi bilgili meslek adamlarna ihtiyac olduunu sakn unutmaynz.
GR
2
3
RENME FAALYET -1
Bu renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarna uygun olarak
yaz ve rakamlar yazabileceksiniz.
Teknik resmin endstrideki yerini ve nemini retmeninizin rehberliinde
aratrarak bilgi toplaynz. Topladnz materyalleri snf ortamnda
arkadalarnzla paylanz.
1. YAZI VE RAKAM
1.1. Teknik Resmin Endstrideki Yeri, nemi ve Tanm
nsanlarn birbiriyle iletiim kurma ihtiyac, varolduu zamandan gnmze kadar
uzanan bir sretir. Resim de insanlarn duygu ve dncelerini serbest el veya zel
aletlerle izip anlatmak iin kullandklar iletiim yollarndan birisidir.
izilen resimler eya, manzara veya hayal gcndeki anlatmlar izenin zevk ve
anlayna gre ifade ediyorsa, sanat resmi olarak tanmlanr.
Resimler, eer nceden belirlenmi kurallar ve metotlar kullanlarak grafik olarak
izilmise, endstriyi ilgilendiren bir resim tr ortaya kar. Bu grafik anlatm ekli,
(genel anlamda dnce ve tasarlarn rn olan ekiller veya cisimler) grn,
llendirme, eitli semboller vb. dier bilgilerle desteklenir. Bu bilgilerin belirli bir
dzen ortamnda, kullanm kolayl, ucuzluk, salamlk ve estetik artlarla anlatlma
gereklilii vardr. Aklanan bilgileri zerinde tayan izimler teknik resimde
bulunmaktadr.
Teknik resmin (teknikle ilgili kurallara gre izilmi resim) tarihi geliiminde
milattan nce otuz ylna (M..30) kadar geriye gittii bilinmektedir (ekil 1.1).
ekil 1.1: 12-16. Yzyllarda izilmi perspektif resimler.
RENME FAALYET-1
AMA
ARATIRMA
4
Endstride kullanlan resimlerin daha basit ve aklayc bilgilerle izilme gerei
duyulmutur.Bu konuda ancak 18. yzyl sonlarnda Fransz matematikisi Gaspart Monge
(1746-1818), 1795 ylnda yaynlad geometri kitabnda, bir cismi, birbirine dik
dzlemler arasnda dnerek boyutunun, bu dzlemler zerinde iz dm olarak
grlmesini salamtr. Bylece bu gn kullandmz iz dm kural ve metotlarnn
temeli atlmtr (ekil 1.2).
ekil 1.2: 1835 te izilmi bir kesme makas.
19. yzyldan sonra lkelerin ok hzl sanayilemesi sonucu, teknik resme nem
verilmesi gerei duyulmutur.Bu anlatm iin gerekli kurallar herkesin anlayabilecei ekle
sokulmutur. Bylece teknik resim, gnmzn vazgeilmez bir anlama arac olarak
modern izim ara ve gerelerine uyum salayacak deiiklikleri de kapsayacak ekilde
tarihi geliimindeki yerini almtr.
1.1.1. Endstriyel Teknik Resmin nemi
Bir eya veya makinenin her parasnn grevini yapabilmesi iin, ekil, l, yzey
durumu, malzeme, sl ilemler, vb. bilgiler bakmndan aratrlmas, retilmesi ve
montajnn yaplmas gerekir.
retimi yaplacak paralar, zelliklerine gre deiik atlyelerde bir ok kiinin
elinden geer. Bu kiilerin imal edilecek paralar hakknda bilgi sahibi olmas ve izilmi
resmi anlamas (okumas) gerekmektedir.
Mhendis, konstrktr, ve teknik ressamlarn tasarladklar para ve makinelerin,
salamlk, ekonomiklik, estetik ve yaplabilirlik artlarn tayabilmesi, ancak imalat
bilgilerine sahip yetenekli ve tecrbeli kiiler tarafndan teknik resimlerinin izilmesiyle
olur.
Teknik resimler, izilen ekillerin zerine ilave edilen bilgilerle (teknik konularda
ortak kurallar) anlam kazanr. Bunun iin teknik resim teknikle ilgili btn mesleklerin
kulland ortak izim grameri olarak kabul edilebilir.
5
1.1.2. Teknik Haberleme Dili Olarak Teknik Resim
Teknik resim temel kurallara ve uluslararas standartlara uygun izildii zaman
dnyann her yerinde kolaylkla okunup btn bilgileriyle anlalr. Bu birlii salamak
iin ISO ve ona bal TS standartlarndan yararlanlr. Teknik alanda izilen resimlerle
mhendis, teknisyen, ve teknik elemanlar yaplacak retim ve ilerle ilgili diyalog kurup
haberleirler. izilen resimlerde bir yorum ve yanl anlama durumu olmamaldr. Dilleri
birbirinden ok farkl olan lkelerde izilen teknik resimler incelendii zaman lisan
bilmeden de okunabilmekte ve anlalmaktadr.
1.1.3. Teknik Resmin Tanm
Bir parann yapm iin gerekli olan btn bilgileri eksiksiz olarak tayan resimlere
teknik resim denir.
Teknik resim bu konudaki kabul edilmi izim ve kural metotlarn bilen ve
uygulayabilen kiilerce izilebilir ve okunabilir.Bu resimler serbest elle, izim ara ve
gereleriyle veya bilgisayar ortamnda izilir.
Teknik resmi izebilmek ve okuyabilmek iin, yaz, izgi, geometrik izimler, kroki,
iz dm, grn, llendirme, lek, yzey durumlar, toleranslar vb. konularda bilgi ve
beceri sahibi olmak gerekir.
Her trl retim ilerinde ekil, byklk ve aklama bakmndan resimlerin
izilmesi gerekir. Mimari, makine, tesisat, mobilya ve dekorasyon, elektrik, elektronik, vb.
meslek gruplarnda retimin doru ve seri olarak yaplabilmesi iin meslek resimlerinden
faydalanlr.
Teknik resmin temel kurallar iinde her meslek eidinin kendine uygun izilen
resimlerine meslek resmi denir. Bu resimler teknik resim bilgisiyle izilir.ekil 1.4 te
eitli meslek resmi rnekleri grlmektedir.
ekil 1.3: Kasnak ve elik konstrksiyon izimi
6
ekil 1.4: Teknik resmin kullanld meslek resim izimleri.
7
1.2. izim Ara ve Gereleri
Resim tamamen grafiksel bir anlatm eklidir. Resim kd zerindeki izgilerle
anlatmn doru ve temiz olmas gerekir. Teknik resimdeki izgi ve yaznn aranan
zelliklerde olmas iin uygun ara ve gerelerden yararlanlr.
Teknik resim takmlarnn kaliteli ve aranan zelliklerde olmas, yaplacak izimlerin
de doru ve hzl yaplmasn salar. Ayn zamanda zelliini kaybetmeden uzun sre
kullanlmas mmkn olur. Bu resim takmlar ayr ayr ele alnp zellikleri ve eitleri
tantlacaktr.
1.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar
Resim tahtalar ve masalar, zerine resim ktlarnn balanmasna
(yaptrlmasna) yarayan ok dzgn yzeylerden meydana gelen, aa, aa kaplanm
sunta veya yapay malzemelerden yaplm plakalardr.
Snf iinde veya evde resim izmek iin kullanlan tanabilir zelliinde aa veya
plastikten yaplm resim tahtalar ekil 1.5 te grlmektedir.
ekil 1.5: Resim tahtalar ve lleri.
8
ekil 1.6: niversal resim masas.
niversal Resim Masas
T cetveli ile gnyelerin grevini yapan, byk llerdeki resimlerin kolaylkla
izilmelerini salayan ve izim srelerini hzlandran izim aparatlar yaplmtr. Bunlar
resim byklne gre seilir.
Resim tahtalarnn masa ayaklarna tespit edilmesi ve eitli izim aparatlarnn resim
tahtasna balanmasyla resim masalar meydana getirilir. Her ldeki resim kadna
kolaylkla izim yapabilen, ayarlanma zelliine sahip bu masalara niversal resim masas
denir (ekil 1.6).
1.2.2. Cetveller
1.2.2.1. T Cetveli
Ba ve cetvel ksmndan meydana gelen T eklindeki cetveldir. Yatay izgilerin
izilmesinde ve zerine yerletirilen gnyeler yardmyla dikey ve eitli alarn
izilmesinde kullanlr. T cetveli ahap (sert aa) veya plastik malzemelerden yaplr. T-
cetvelinin ba ksm sabit veya ayarlanabilir zelliindedir (ekil 1.7).
T cetvelinin boyu kullanlacak masaya ve resim kdnn byklne uygun
olmaldr.
Ba ksm ve cetvel arasnda tam 90
o
a olmal ve cetvelin izim kenar ok dzgn
olmaldr.
9
ekil 1.7: T-Cetveli
ekil 1.8 de T cetvelinin masaya yerletirilmesi, tutulmas ve yatay izginin
izilmesi grlmektedir.
ekil 1.8: T-Cetvelinin kullanlmas.
ekil 1.9 da T cetveli ve gnye ile dey
izgilerin izilmesi grlmektedir.
1.2.2.2. Yass (l) cetvel
Verilen lye gre izgi izmek, ly
iaretlemek veya izilen resimlerden l almak
zere kullanlan cetvele yass (l) cetvel denir. Bir
veya iki tarafnda milimetrik blntler bulunur
(ekil 1.10).
ekil 1.9: T-Cetveliyle gnyenin kullanlmas. ekil 1.10: Yass cetvel.
10
1.2.2.3. lek Cetveli
lek cetveli, lekli yaplan izimlerde, byklk veya kklk miktarn
hesaplamadan kullanlan cetvellerdir. gen profilli yaplmak suretiyle ok saydaki lei
zerinde bulundurur (ekil 1.11).
ekil 1.11: lek cetveli.
1.2.2.4. Eri Cetveli (Pistole)
Pergelle izilemeyen yay ve erilerin dzgn olarak izilmesinde kullanlan
cetvellerdir (ekil 1.12).
ekil 1.12: Eri cetveli (Pistole).
1.2.2.5. Gnyeler
Belirli alarda, eitli ynlerdeki izgilerin izilmesinde ve istenilen alarn
iaretlenmesinde kullanlan gen ekilli cetvellerdir.
11
Standart gnyeler, 45
o
ve 30
o
/60
o
olmak zere iki eittir. T cetveli veya birbiri
zerinde kaydrlarak dey ve eitli eik izgilerin izilmesinde kullanlrlar. Bu
gnyelerin birlikte kullanlmasyla 15
o
ve katlar alardaki eik izgileri izmek
mmkndr. Ahap, saydam ve eitli renklerde yar saydam plastik malzemelerden
yaplrlar (ekil 1.13).
ekil 1.13: Standart gnyeler. ekil 1.14: A gnyeleri.
A gnyeleri (letki), 0
o
180
o
arasndaki alarn iaretlenerek izilmesi veya
llmesi amacyla kullanlrlar (ekil 1.14). Deiik biimlerde saydam, yar saydam ve
renkli plastikten yaplrlar.
1.2.3. Kalemler
Teknik resimde izgileri izmek iin kullanlan aralara kalem denir.
1.2.3.1. Kurun Kalemler
Kurun kalemler ( resim kalemleri ), ahap ierisine yerletirilmi grafit ulardan
yaplr. Geleneksel ekilleriyle ( yuvarlak, alt ke ) hala kullanlmaktadr. Bu kalemler,
her trl kat zerine yaz yazmak veya izmek amacyla eitli sertlik derecelerinde
yaplrlar (ekil 1.15).
12
ekil 1.15: Kurun kalemler ve sertlik dereceleri.
Kurun kalemler, sertlik bakmndan ana grupta toplanmtr,
SERT ORTA YUMUAK
Madeni levha ve ta gibi
sert cisimler zerinde resimler
izilirken.
Grafik ve diyagramlar
izilirken .
Resimler kopya
edilirken
SERT KALEM SERS
9H, 8H, 7H, 6H, 5H, 4H
2H, 3H ince srekli,
kesik izgilerin ve ince noktal
kesik izgilerin izilmesinde
iniye ekilecek resimlerin
izilmesinde .
F, H orta kalnlktaki
izgilerin izilmesinde.
HB, B kaln dolu
izgilerin izilmesinde.
Yaz ve rakamlarn
yazlmasnda .
Serbest elle resimlerin
izilmesinde kullanlr.
ORTA KALEM SERS
3H, 2H, H, F, HB, B
Serbest elle aratrma
resimlerinin izilmesinde
Przsz ve parlak
yzl katlara resimlerin
izilmesinde.
Artistik resimlerde
Glgelendirmede
kullanlr.
YUMUAK KALEM SERS
2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B
Tablo 1: Kurun kalem sertlik dereceleri.
13
1.2.3.2. Kurun Kalemlerin Kullanlmas
izgi izerken kalem, cetvel kenarna dik veya arkaya doru ok az eimli
tutulmaldr. Yatay izgilerin izilmesi srasnda kalemin nasl tutulaca ve yatayla yapt
a ekil 1.16 da grlmektedir.
ekil 1.16: Kurun kalemin (yatay izgilerde) kullanlmas.
Dikey izgilerin izilmesinde kalemin tutulmas, yatayla yapt a, ekme yn ve
kendi ekseni etrafnda dndrlmesi ekil 1.17 de grlmektedir.
ekil 1.17: Kurun kalemin (dey izgilerde) kullanlmas.
14
Resimlerin istenilen dzgnlkte izilebilmesi iin kurun kalemin ahap ksm
yaklak 30-35 mm, grafit ksm ise 7-9 mm arasnda braklr. Grafit ularnn sivriltilmesi,
zmpara yaptrlm takozlar yardmyla yaplr. Zmpara takozlar yardmyla sivriltilen
ular, bir bezle silinerek kalem ucundaki grafit tozlarndan arndrlr.
Yukarda szn ettiimiz bu ilemin zor olmas nedeniyle gnmzde takma ulu
kalemler kullanlmakta ve kullanm kolaylndan dolay tercih edilmektedir.
Takma ulu kalemlerin 2 eidi vardr :
Bunlardan birincisi; 2mm kalnlnda grafitten yaplm ularn, zel tutucular
ierisine konulmasyla oluturulan kalemlerdir (ekil 1.18). Kurun kalemlere gre daha
kullanl ve daha ekonomiktir.
ekil 1.18: 2 mm Takma ulu kalemler ve ular.
Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 0,7 0, 9 mm kalnlnda ve deiik sertlik
deerlerine sahip grafit ularn taklarak kullanld takma ulu kalemler (ekil 1.19).
ekil 1.19: Deiik apl takma u kullanan kalem eitleri.
1.2.3.3. Teknik izim Kalemleri (Rapido Takmlar)
Eskiz katlar ve normal beyaz resim katlar zerine izilen resimleri, aydnger
kad zerine kopya etmek yada dorudan aydnger zerine izim yapmak amacyla
kullanlan, mrekkebi bir tp ierisinde korunabilen, u kalnlklar standart llerde olan
teknik izim kalemlerine rapido kalemi denir (ekil 1.20).
15
Rapido; mrekkep tank, ince boru u, boru iinde hareket ederek akkanl
salayan ine ve u gvdesinden oluur. Teknik izimlerde kullanlmak zere hazrlanm
iki u dizisi vardr. Bunlar ; ( 0.13 , 0.18 , 0.25 , 0.35 , 0.5 , 0.7 , 1.0 , 1.4 , 2.0 mm ) veya
(0.1 , 0.2 , 0.3 , 0.4 , 0.5 , 0.6 , 0.8 , 1.0 , 1.2 mm ) izgi kalnlndaki ulardr.
ekil 1.20: Rapido kalemleri ve izgi kalnlklar.
1.2.4. Silgiler
izimlerde, yaplan hatalarn veya fazla izgilerin temizlenmesi iin silgiler
kullanlr. Kurun kalemle yaplan izimlerin temizlenmesinde yumuak silgiler tercih
edilir. Aydnger, resim kd veya izim folyeleri zerindeki mrekkeple yaplan
izimlerin temizlenmesinde sert plastik silgiler kullanlr. Yumuak ve sert silgiler, eitli
firmalar tarafndan zel olarak retilip zel numaralaryla piyasada bulunurlar (ekil 1.21).
a) b)
ekil 1.21: a) Yumuak silgiler, b) Sert silgiler.
1.2.5. Pergeller
Daire ve yaylarn izilmesinde kullanlan pergel, teknik resim izimi yapan herkesin
yannda bulunmas gereken nemli bir alettir.
Pergeller, piyasada tek olarak bulunduu gibi komple bir takm olarak da bulunur.
Genel olarak metal veya metal plastik karm gerelerden yaplr (ekil 1.22).
16
Pergel eitleri : Dairelerin ve dairesel yaylarn izilmesinde, daire pergelleri; kk
aptaki dairelerin izilmesinde, kk daire pergelleri; llerin cetvel kullanlmadan bir
izimden dierine tanmasnda, iaretlenmesinde ve blnmesinde l pergelleri;
yarap ok kk dairelerin izilmesinde nokta pergelleri; yarap ok byk olan
dairelerin izilmesinde ubuklu pergeller olmak zere ok fonksiyonlu ve eitli olabilirler.
ekil 1.22: Pergel takm ve kullanlmas.
1.2.6. ablonlar
Teknik resimde, izim ve ekillerin temiz, tam ve doru olarak izilmesine yardmc
olan, ayrca zaman kazandran izim aralardr. ablonlar, saydam ve yar saydam
malzemeden eitli renklerde ve i ksmlar veya d ksmlarna izilecek biimlerin
boluunun olduu ekilde yaplr. Teknik resimde en ok kullanlan ablon eitleri
aada grlmektedir.
1.2.6.1. Daire ve Yay ablonlar
1 mm den balayan deiik aplardaki dairelerin ve eitli llerdeki yaylarn
izilmesinde kullanlan ablonlardr (ekil 1.23)
ekil 1.23: Daire ve yay ablonu.
17
1.2.6.2. Elips ablonlar
zometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin deiik alardaki elipslerini izmede
kullanlan ablonlardr (ekil 1.24).
ekil 1.24: zometrik ve dimetrik elips ablonlar.
1.2.6.3. Yaz ablonlar
Teknik resimde, yaz standartlarna uygun yazlarn yazlmasnda yaz ablonlar
kullanlr (ekil 1.25)
ekil 1.25:Yaz ablonu.
1.2.6.4. Sembol ablonlar
Teknik resimlerde vida, cvata, somun, yzey iaretleri, ekil ve konum toleranslar,
hidrolik ve pnmatik, kaynak iaretleri vb. izimler iin kullanlan ablonlardr.
Mimarlk, elektrik ve elektronik, tesisatlk ve matematik ile ilgili sembol ablonlar
da mevcuttur (ekil 1.26).
18
ekil 1.26: Sembol ablonlar.
1.2.7. Resim Ktlar
Resim ktlar, teknik resim izimlerinin yapld standart llerdeki ktlardr.
Kt cinsi ve lleri izilecek resmin zelliine gre seilir. Ktlar, genilik ve uzunluk
llerine gre uygun standart llerinde kesilmi olarak veya rulo eklinde bulunurlar.
Ktlarn ismi ile kalnlklar da standartlatrlmtr.
1 m
2
sinin arl (gr/m
2
), o kdn kalnl olarak sylenir. 60 gr, 70 gr, 80 gr, 90
gr, 120 gr vb.
1.2.7.1. Dz Beyaz Resim Kd
Beyaz renkli, 1. hamur sellozdan yaplm ktlardr. Resim ktlar silinmeye,
yrtlmaya kar dayankl olmal ve zerine ini mrekkebi veya boyal kalemlerle izim
yaplabilmelidir.
1.2.7.2. Eskiz Kd
Nebati yalara batrldktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kt cinsidir.
Ucuz ve k geirme zelliine sahip olduundan izilen resimlerin ozalit makinesinde
oaltlmas mmkndr. ini mrekkebi ile izim yaplabilir.
1.2.7.3. Aydnger Kd
Gri renkte, effaflk zellii olan, ini mrekkebiyle izim yapmaya uygun olan ve
silmeye, kazmaya kar dayankl olan resim kddr.
I ok iyi geirdii iin ozalit makinelerinde oaltma ve orijinal kt olarak
kullanlr.
19
Rutubetli ortamlarda dalgalanmas ve kabarmas, scak ortamlarda ise sertleip
krlganlnn artmasyla zelliini kaybeder. Muhafaza edilirken bu durumlara dikkat
edilmesi gerekir. Aydnger ktlar katlanmadan rulo olarak veya tabaka eklinde saklanr.
1.2.7.4. Ozalit Kd
Genellikle rulo eklinde olup bir yzeyine ktan etkilenen kimyasal madde
emdirilmi kttr.
Ozalit makinelerinde orijinal olarak hazrlanm aydnger kd ile birlikte ktan ve
amonyak veya ilatan geirilerek kimyasal maddenin mavi, kahverengi veya siyaha
dnmesiyle resimlerin oaltlmasnda kullanlan bir kttr. Gne ve ktan
korunmal, ksa srede kullanlmaldr.
1.2.7.5. Muamba Kt
Muamba katlara ypranmamas istenilen resimler izilir. lerinde ince bez
bulunduu halde iyi geirirler. Yrtlma ve silinmeye kar dayankldrlar. izim
almalarnda, kurun kalem ve ini mrekkebi kullanlr.
1.2.8. Standart Kt lleri ve eitleri
Resim ktlarnn lleri Nisan 1997 de yaynlanan TS ISO 5457 ye gre
standartlatrlmtr. Teknik resimdeki en byk resim kd A0 n alan 1 m
2
kabul
edilmitir. Resim ktlar dikdrtgen olarak kullanlr. Dikdrtgenin bir kenar X=841mm,
dier kenar Y=1189mm lsndedir. X.Y=1m
2
=1000000 mm
2
dir.
Daha kk boyutlarda formalar elde edilirken tabaka daima ikiye blnr. Bylece
A1, A2, A3, A4 ve A5 formalar bulunur.
ekil 1.27 formalarn nasl elde edildii ve lleri verilmektedir. Bu ller
kesilmi tabaka lleridir.
ekil 1.27: Resim kd lleri.
Orijinal izimlerin boyutunun seimi ve bunlarn kopyalar standart llerde
olmaldr. TS 506 EN 20216 da belirtilmi ISOA ana serisinden seilen tralanm
tabakalarn tercih edilen boyutlar ekil 1.28 de grlmektedir.
ekil 1.28:Tralanm resim ktlarnn lleri.
20
1.2.9. Dosyalanacak Resim Ktlarnn Katlanmas
A4 (210x297) lsnde katlanm resim kdnn dosyaya takldktan sonra,
yerinden karlmadan bir blmnn veya tamamnn incelenmesi mmkn olmaldr.
Resim ktlarnn katlanmas ekil 1.29 grlmektedir. Katlama ilemi yaplrken katlama
izlerinin zeri izilmez. Katlamann kolay olmas ve l taml iin ereve izgilerinin
zerine katlama iaretleri konulabilir.
ekil 1.29: Dosyalanacak resim ktlarnn katlanmas.
1.2.10. Yaz Alan (Antet) ve Bilgiler
Para resmi zerinde gsterilemeyen baz bilgiler, yaz alan veya antet dediimiz
izelgelere yazlr. Teknik resimlerin idari ve teknik ynden tantlmas ve pratik olarak
kullanlabilmesi amacyla yeterli bilgileri tayan en az 170 mm uzunluunda ve en az 15
mm yksekliinde olan, dikdrtgen biiminde bir izelgedir.
21
Yaz alan (antet), resim ktlarnn daima sa alt kelerinde ve ereve izgisine
bitiik olarak izilir.Trk Standartlar tarafndan tavsiye edilmi baz antet rnekleri ekil
1.30 da grlmektedir.
ekil 1.30: TS 6700 ve 7015e gre yaz alan (antet) eitleri
1.3. Yaz ve Rakamlar
Teknik resimlerde kullanlan, belli biim ve boyutlarda, bir dzen iinde yazlan yaz
veya rakamlara standart yaz ve rakamlar denir.
Tasarlanan bir konunun izimle ifade edilebilmesi iin hazrlanan resimlerin takdim
edilmesinde, gerekli aklamalar yaz ile, boyutlarn llendirilmesi de rakamla yaplr.
Resmin tamamlaycs olan bu yaz ve rakamlarn uygulamada kolaylk getirebilmesi iin,
basit ve sade olmas, kolay ve abuk yazlabilmesi, rahat okunabilmesi ve ekil olarak da
resme uymas gerekir.
Sade ve gzel grnl bir yazy elde edebilmek iin harflerin genilik ve
aralklarnn uyumlu bir ekilde ayn izgiye yerletirilmesine nem verilmelidir. Bu
dzgnln salanabilmesi iin teknik resimde kullanlan yaz ve rakamlar
standartlatrlmtr. Trk Standartlar Enstits Nisan 1993 te yaynlanan yazlar
standardnda ISO 3098/1 e uygun teknik yaz standardna gre kullanlacak yaz ekli ve
lleri aada aklanacaktr.
22
1.3.1. Teknik Resimde Kullanlan Yazlarn zellikleri
Yazlar okunakl olmal ve ayn izimdeki yazlar, ayn tip ve lde
olmaldr.
Mikrofilm ve dier fotografik oaltmalar iin uygun olmal ve harf veya
rakamlar arasndaki boluk, yaz kalnlnn en az iki kat olmaldr.
Harf ve rakamlarn, ok ince yazlarda dahi, karkla sebep olmadan fark
edilir olmas gerekir.
Byk ve kk harflerin yaz kalnl ayn olmaldr. Birbirini takip eden
yaz kalnlnn farkl olmas durumunda, aralarndaki boluk, daha kaln
olan yaz kalnlnn iki kat olmaldr.
ki harf veya rakam arasndaki boluun ls, yazya daha iyi bir grnm
verdiinde yarya indirilebilir.
Yaz kalnl, yaznn byklne gre seilir. Yaznn birleen keleri
keskin ve tam birlemi olmaldr.
1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanlan Terimler
ekil 1.31 de grld gibi, yazyla ilgili harf ykseklikleri, harf ve kelimeler
arasndaki boluk, satr aras boluk ve izgi kalnlklar boyutlandrlmtr.
1.3.2.1. Yaz Ykseklii (h)
Byk harf yksekliidir. Yaznn anma boyutudur.
1.3.2.2. Byk Harf Ykseklii (h)
Yazda byk harf ykseklik ls ile st uzants olan b, d, f, h, k, l, t, ve alt
uzants olan g, j, p, y kk harflerin ykseklik (h) lsdr.
1.3.2.3. Kk Harf Ykseklii (c1)
Kk harflerin gvde yksekliidir. Uzants olmayan a, c, e, , m, n, o, r, s, u, v, z
ile uzants ve noktas olan harflerin gvde ykseklik (c
1
) lsdr. Kk harflerin alt
uzant ls (c
2
), st uzant ls (c
3
) tr.
ekil 1.31: Yaznn boyutlandrlmas.
23
1.3.2.4. Harfler Arasndaki Boluk (a)
ki harf arasndaki boluk lsdr. Boluun deeri, yaz ykseklii veya izgi
kalnlna gre deiir. Harf ve rakamlar arasndaki boluk, yazya daha iyi grnm
kazandryorsa (a) ls yarya indirilebilir.
1.3.2.5 Satr Aral
Harf ve rakamlarn alt alta yazlmasnda, harflerin satr izgileri (tabanlar ) arsndaki
mesafedir. Yaznn sklna veya seyrekliine bal olarak satrlar aras l olarak
alnmtr.
En fazla satr aral (b
1
), normal satr aral (b
2
) ve en az satr aral (b
3
) lsyle
seilir.
1.3.2.6. Kelimeler Arasndaki Aralk (e)
Yazlarda kelimeler arasnda braklmas gereken aralktr. Yazlarn sklna bal
olarak aralk ls daha byk alnabilir.
1.3.2.7. Yaz Kalnl (d)
Yaznn harf ve rakamlarnn izgi kalnldr. Yaz kalnl harf yksekliine bal
olarak deiir. A tipi yazda 0,07.h ve B tipi yazda 0,1.h lsndedir.
1.3.3.Yaz eitleri ve Boyutlar
1.3.3.1. Yaz eitleri
Yazlar dik veya saa doru 15
o
lik a altnda italik olmak zere ikiye ayrlr.
Yazlar, dik yazlabilecei gibi yataya 75
o
eik de yazlabilir. Teknik resim
derslerinde yeni EN ISO 3098/1-2 standardna gre dik yaz tercih edilecektir.
Standart yaz, A tipi ve B tipi olmak zere iki eittir. Burada yaznn fark izgi
kalnlnn d/h iin 1/14 ve 1/10 olmasdr (ekil 1.32).
A tipi daha ince, B tipi daha kaln yazdr. 1/14 oran mikrofilm uygulamalarnda
daha ok kullanlmaktadr. 1/10 oran daha kaln ve dolgun grndnden teknik resim
izimlerinde kullanlr.
ekil 1.32: A ve B tipi yaznn izgi kalnlklar.
24
1.3.3.2. Yaz Boyutlar
Byk harf ykseklii h, boyutlandrmada esas olarak alnr.
Yaz ykseklii h deeri anma bykl serisine uygun olmaldr. Anma
bykl serisi 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm dir.
Anma bykl serisi oran ile standartlatrlmtr. Bu oran,
resim kd boyutlarna ve izgi kalnlklarna ait standart seriden
oluturulmutur (TS 506). Yaz yksekliinin 20 mm den daha byk
olmas halinde nin kat olarak alnmaldr
h ve c ykseklikleri 2,5 mm den kk alnmamaldr. zel durumlarda, h
ykseklii 2,5 mm alndnda, kk harf ykseklii olan c ls 1,75 mm
alnr.
Yaz kalnlnda d/h iin 1/14 ve 1/10 oranlar, izgi kalnl bakmndan en
uygun deerlerdedir. Mikrofilm yazlar iin daha ince olan 1/14h oran
tercih edilir (izelge 1 ve izelge 2).
izelge 2: A Tipi yaznn boyutlandrlmas. izelge 3: B Tipi yaznn boyutlandrlmas.
Yazlarn zelliklerini gstermek zere rnek olarak ekil 1.33 A tipi dik yaz, ekil
1.34 A tipi eik yaz, ekil 1.35 B tipi dik yaz ve ekil 1.36 B tipi eik yaz aklanmtr.
ekillerde yazlar, dik ve eik alar ierisinde verilmitir, Bylece harflerin boyut,
ekil ve zellikleri hakknda daha ayrntl bilgi edinilebilir.
25
ekil 1.33: A tipi dik standart yaz. ekil 1.34: A tipi eik standart yaz
ekil 1.35: B tipi dik standart yaz. ekil 1.36: B tipi eik standart yaz
1.3.4. Yaz Yazma
1.3.4.1. Serbest Elle Yazma
Elle yaz yazlrken, kurun ulu veya mrekkepli kalem kullanlr. Kurun kalemin
u sertlii F, HB veya B olmaldr. Yaz kalnl da izgi kalnlna gre seilmelidir.
Mrekkeple yaz iin genellikle teknik izim kalemleri kullanlr. Bu kalemle yaz yazarken
ucun dik tutulmas gerekir. Bu ekilde yaz yazmak zorlar. Bunun iin mafsall kalem
adaptrleri kullanlr.
Harf ve rakamlarn dzgn yazlabilmesi iin satr, byk harf ykseklii, kk harf
ykseklii izgilerinden faydalanlr. Eik yazlarda 75
o
lik ann gsterilmesi ve 75
o
lik
ann gnyelerle ve kareler yardmyla bulunmas ekil 1.37 de grlmektedir.
26
ekil 1.37: Yaz iin yardmc izgiler ekil 1.38: Standart yaz yazarken
ve kalemin tutulmas. kalemin hareket sras
Serbest elle standart yaz iin aadaki hususlara dikkat edilir:
Harf, rakam ve iaretlerin standart biimlerini iyi bilmek.
Her harf ve rakam iin kalemin hareket srasn ve ynn doru uygulamak gerekir
(ekil 1.38)
27
1.3.4.2. ablonla Yaz Yazma
Teknik resim izimlerinde serbest elle yazlan yazlarda yanllklar ve okuma
zorluklarn gidermek, yaznn ayn tip ve ykseklikte olmasn salamak iin yaz
ablonlarndan faydalanlr. Yaz ablonlar 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf
yksekliklerinde, dik, eik ve A ile B tipi olmak zere standart hale getirilmilerdir.
Yaz ablonlar zerinde harf ve rakamlara gre kanal almtr. Kalem ucu bu harf
veya rakama gre bu kanaln iinde gezdirilerek yazlr. Yazlarda harflerin yan yana
gelmesi iin ablon yatay olarak kaydrlr.
ablonla yaz yazarken, ablonun hareketi iin T cetveli, gnye veya izim
aparatlarndan faydalanlr. ablonda kullanlacak kalem ucunun dik tutulmas gerekir.
Byk ve kk harflerin yazlmasnda ablon ters evrilir.
ablonla yaz yazarken, harf ykseklii, izgi kalnl ve kalem ucunun birbirine
uygun olmas gerekir.
1.4. izgi ve eitleri
1.4.1. Tanm
Teknik resimde, cisimlerin ifade edilmeleri izgilerle olmaktadr. ekillerin kat
zerindeki anlatm izgi eitleriyle meydana gelir. izgiler teknik resmin alfabesidir
denilebilir. Bunu iin resim izen veya resmi okuyan teknik elemanlarn izgi eitlerini ve
zelliklerini ok iyi bilmeleri gerekir.
Doru, eri eklinde, kesik veya srekli herhangi bir ekildeki balang noktasn bir
biti (son) noktasyla birletiren ve uzunluu, izgi geniliinin yarsndan fazla olan bir
geometrik ekil elemandr.
Uzunluu izgi geniliinin yarsna eit veya daha kk olan izgi bir nokta olarak
adlandrlr.
1.4.2. izgi eitleri
Teknik resimde kullanlan izgilerin btnn kapsayan izgi eitleri ekil 1.39 da
grlmektedir. TS 88-20 ISO 128-20/UBAT 2000 de yaynlanan standartta teknik resim
izgilerinin zellikleri aklanmtr. Bu standardn amac, teknik resimlerin
dzenlenmesinde izgi bakmndan birlii salamaktadr.
Bu standart, ema izimleri, planlar veya haritalar gibi teknik resimlerdeki izgilerin
izilmesine dair genel kurallarn yan sra tantmlar ve ekil dzenlemesi ile izgi tiplerine
ait esaslar kapsar.
28
a)
b)
ekil 1.39: a) izgi tipleri ve kullanlma yerleri b) izgi tipleri.
1.4.3. izgi Boyutlar
Btn izgi tiplerinde izgi genilii d, teknik resim tipine ve byklne bal
olarak aadaki seriden seilmelidir. Bu seri 1:2 ortak oranna gre dzenlenmitir.
29
0,13 mm; 0,18 mm, 0,25 mm, 0,35 mm, 0,5 mm, 0,7 mm, 1 mm, 1,4 mm, ve 2 mm
temel izgi genilikleridir (izelge 3).
izimlerde izgi genilikleri ok geni, geni ve dar izgilerin genilik oranlar 4:2
:1 dir. rnein ok geni izgi , 1mm, geni izgi 0,5mm, dar izgi 0,25mm olur.
Bir izginin izgi genilii, btn izgi boyunca sabit kalmaldr.
izelge 4: izgi genilii gruplar.
Elle izilen teknik resimlerde, izgi elemanlarnn uzunluklar izelge 4 te verilen
deerlere uygun olmaldr.
Srekli izgilerin dndaki izgilerde ekil ve biim bakmndan standart ller
dikkate alnmaldr. izgiler llerek izilmezler. Kalem hareket ederken el becerisi ve
gz ayar ile kesik kesik, noktal kesik, iki noktal kesik ve serbest el izgileri meydana
getirilir.
ekil 1.40 elle izilen resimlerde izgilerin yaklak llerine gre izilmi rnekler
grlmektedir.
izgiler ve bunlarn elemanlarnn baz temel tiplerinin hesab iin formller, TS 88-
21 ISO 128-21 de verilmitir. Bu formller, CAD sistemleriyle teknik resimlerin
izilmesini kolaylatrr (izelge 5)
ekil 1.40: izgilerin yaklak lleri. izelge 5: izgi elemannn boyutlar
30
1.4.4. izgilerin izilmesi
izilen resimlerin gzel grnmesi, izgilerin zelliklerine uygun izilmesiyle
salanr. Bunun iin dikkat edilmesi gereken balca hususlar aada aklanmtr.
izgi genilikleri, standartlarda belirtilen ekil ve geniliklerde olmaldr.
izgi grubu, izilen resmin byklne gre seilmelidir. Btn resim, seilen
izgi grubunun izgi geniliiyle tamamlanmaldr.
izgiler standart genilikteki ularla izilmelidir. Kurun kalemle izimlerde
srekli geni izgiler B veya 2B, dar izgiler H veya 2H ularyla ve uygun
alm ekilde izilmelidir.
Kesik izgiler, mmkn olduu kadar eit aralklarla ve ayn genilikte izilmeli
ayrca resim byklne uygun olmaldr.
Paralel izgilerin aral, en az 0,7 mm deerinde olmaldr (ekil 1.41).
ekil 1.41: Paralel izgilerin en az aral.
Eksen izgisinin dolu ksmlar, birbirini kesmeli ve belirttikleri ana ksma ait
ana izgiden 3-6 mm den fazla darya uzatlmaldr (ekil 1.42).
ekil 1.42: Eksen izgilerinin kesimesi.
Noktal uzun kesik izgilerin, birleme noktalarndaki durumlar ve izilme
rnekleri ekil 1.43 te grlmektedir.
31
ekil 1.43: izgilerin kesimesi ve birlemeleri.
Daire yaylaryla dorularn birleme yerleri, birbirinin devam gibi olmal, ke
yapmamal ve teet birlemelidir (ekil 1.44).
ekil 1.44: Teet birlemeler.
Kk apl deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktal kesik izgi yerine
srekli dar izgi kullanlabilir (ekil 1.45).
ekil 1.45: Kk apl deliklerde eksen izgisi.
32
Kesik izgilerin grnler zerindeki
durumlar da ekil 1.46 da grld
gibi olmaldr.
ki kesik izgi, paralel olarak
ok yakn izilirse (en az 2d)
izgi ksmlar, birbirinden
biraz ak izilmelidir (ekil
1.46c ).
ki kesik izgi bir noktada
birleiyorsa, izgi ksmlar
birletirilir. Kesik izgi, ikinci
bir kesik izgiden balyorsa
izgiler kesimelidir (ekil
1.46a )
Kesik izgi, srekli geni
izgiden balyorsa srekli
izgiyle birletirilir. Srekli
izgiden sonra, kesik izgi
devam ediyorsa, srekli ve
kesik izgi arasnda boluk
braklr (ekil 1.46b ).
ekil 1.46: Kesik izgilerin kullanlmas.
Bir kesik izgi, baka bir kesik izgi veya srekli geni izgiyle kesiiyorsa,
kesime noktalarnda boluk olmamaldr (ekil 1.46e).
kesik izginin, dolu ksmlar bir noktada birlemelidir (ekil 1.46e ).
Bir dairenin bir ksm srekli, bir ksm kesik izgi ise, kesik izgilerin
balang noktalarnda boluk braklr (ekil 1.46d ).
eitli yarapl yaylarn kesik izgilerle izimleri ekil 1.46d,f de
grld gibi yaplmaldr.
Kesik iki noktal izgide ke birlemeleri ve izgi balanglar nokta veya
bolua gelmemelidir (ekil 1.47)
Grnlerde keler yaylarla yuvarlatldklarnda keye ait izgiler srekli dar
izgi olur (ekil 1.48).
ekil 1.47: Kesik iki noktal izginin ekil 1.48: Yuvarlatlan kelerin
gsterilmesi. gsterilmesi
33
Kenar-kenar, kenar-yay ve yay-yay birlemelerinden meydana gelen teet nokta
ve dorularn dier grnlerde izimleri ekil 1.49 da grld gibi
olmaldr.
ki paralel izginin izilmesi iin iki
farkl yol gsterilmitir. Tercih edilen
uygulama ekil 1.50 de gsterilmitir
(ikinci izgi birinci izginin altnda
veya sanda).
ekil 1.49: Kesik izgilerin kullanlmas. ekil 1.50: kinci bir izginin durumu.
Yanl izilen izgilerle doru izgilerin karlatrlmas ekil 1.51 de
grlmektedir.
1.4.5. izgilerin Kullanld Yerler
TS ISO 128-24 standardnda ise izgilerin teknik resimde gsterilileri ve kullanlma
yerleri aklanmtr. ekil 1.52-54 te izgi numaras, izgi ekli, kullanld yerler ve
kullanma yerlerinin izgilerle ilgili numaras grlmektedir.
ekil 1.51: izgilerin doru-yanl karlatrmas.
34
ekil 1.52: Dar srekli izgilerin kullanld yerler.
35
ekil 1.53: Geni srekli izgilerin kullanld yerler
ekil 1.54: Dar srekli ve dar kesik izginin kullanld yerler
36
1.5. Dorularla lgili Geometrik izimler
Teknik resimde bir ekli izmek iin izim takmlarndan faydalanlr. izilecek
eklin zerinde eit blntler, paralel dorular, teet birlemeler, emberlerin eit
paralara blnmesi, elips, oval, spiral, evolvent vb. bulunabilir. Bu izimlerin doru
yaplabilmesi iin geometrik izim metotlarnn bilinmesi gerekir.
1.5.1. Paralel Dorularn izilmesi
1.5.1.1. T Cetveli ve Gnye Yardmyla Paralel Dorular izmek
T cetveli, masa zerinde kaydrlmak suretiyle yatay konumlu paralel dorular, al
konumda kaydrlarak eik paralel dorular izilir. T cetveli zerinde gnye kaydrlarak
dey (dik) ve 30
o
, 45
o
, ve 60
o
lik eik paralel dorular izilir (ekil 1.55).
T cetveli zerinde veya T cetveli kullanlmadan iki gnye ile 15
o
nin katlarnda eik
paralel dorular izmek mmkn olur (ekil 1.56)
ekil 1.55: T-cetveliyle paralel doru izimi ekil 1.56: ki gnye ile paralel doru izimi.
1.5.1.2. Dorunun Dndaki Bir Noktadan Geen Paralel Doru izmek
Gnyenin bir kenar paralel izilecek doruya ayarlanr. Dier gnye veya T cetveli
ayarlanm gnyeye dayatlp sabitletirilir. stteki gnye noktaya kadar kaydrlarak bu
noktadan geen doru izilir (ekil 1.57).
ekil 1.57: T-cetveli ve gnyeyle paralel doru izimi.
37
1.5.1.3. Pergel Yardmyla Paralel Doru izmek
Bir doru parasna dndaki P noktasndan geen paralel doru izmek iin aada
belirtilen aamalar srasyla uygulamak gerekir,
AB dorusu zerinde bir C noktas alnr.
CP yarap olmak zere C merkezli R yay izilir. AB dorusu zerinde D
noktas bulunur.
D ve P merkezli R yarapl yaylarn kesitii E noktas elde edilir. P ve E
noktalar birletirilerek AB dorusuna paralel doru izilir (ekil 1.58).
ekil 1.58: Doru dndaki P noktasndan doruya paralel izmek
1.5.1.4. Doruya Belirli Uzaklktan Paralel Doru izmek
Pergel, uzaklk ls (a) kadar alr.
AB dorusu zerine iaretlenen C ve D noktalar merkez olmak zere iki yay
izilir.
izilen bu yaylara dtan gnye veya T cetveli yardmyla EF teeti izilir.
Bylece AB dorusuna paralel doru izilmi olur (ekil 1.59).
ekil 1.59: Doruya belirli uzaklktaki noktadan paralel izmek
1.5.2. Dik Dorularn izilmesi
1.5.2.1. Dorularn zerindeki Noktadan Dikme kmak
1.5.2.1.1. Gnye Yardmyla Dikme kmak
Verilen doruya akacak ekilde gnyenin dik kenarlarndan biri ayarlanr.
Gnyenin dier kenarna ikinci bir gnye veya T cetveli aktrlr.
38
Gnye kaydrlarak dik kenaryla doruya zerindeki noktadan geen dik doru
izilir (ekil 1.60a).
Dik klacak doru yatay konumdaysa T cetveli zerindeki gnyenin dik kenaryla
noktadan dik doru izilir (ekil 1.60b).
ekil 1.60: Doru zerindeki noktadan dik doru izmek
1.5.2.1.2. Pergel Yardmyla Dikme kmak
Doru zerindeki A noktas merkez olmak zere yay izilerek B ve C noktalar
bulunur.
B ve C merkez olmak zere doru dnda izilen ayn yarapl yay ile D noktas
elde edilir.
D noktas doru zerindeki A noktasyla birletirildiinde dik doru izilmi olur
(ekil 1.61).
ekil 1.61: Dikme kmak
39
1.5.2.2. Dorunun Dndaki Bir Noktadan Dikme nmek
1.5.2.2.1. Gnye Yardmyla Dikme nmek
Verilen doruya akacak ekilde gnyenin dik kenarlarndan biri ayarlanr.
Gnyenin dier kenarna ikinci bir gnye veya T cetveli dayatlr.
Gnye kaydrlarak A noktasndan geen dik doru izilmi olur (ekil 1.62).
Dik inilecek doru yatay konumdaysa T cetveli zerindeki gnyenin dik kenaryla
noktadan dik doru izilir (ekil 1.62b).
ekil 1.62: Doru dndaki bir noktadan dik doru izmek.
1.5.2.2.2. Pergel Yardmyla Dikme nmek,
Verilen A noktas merkez olmak zere doruyu iki noktadan kesen yay izilir.
Doru zerinde bulunan B ve C noktalar merkez alnarak ayn yarapl yay ile
D noktas bulunur.
D noktas ile A noktas birletirildiinde doruya dikme inilmi olur (ekil 1.63).
ekil 1.63: Dikme inmek.
40
1.5.2.3. Bir Dorunun Ucundan Dikme kmak
Dorunun ucu B noktas merkez olmak zere R yay izilerek C noktas
iaretlenir.
Pergelin ayar bozulmadan B ve C merkez olacak ekilde izilen yayla D noktas
bulunur ve D noktas merkez olacak ekilde ember izilir.
C ve D noktalarn birletirip uzatlan doru ile ember zerinde E noktas elde
edilir.
E noktas ile B noktas birletirildiinde dorunun ucundan dikme izilmi olur
(ekil 1.64).
ekil 1.64: Dorunun ucundan dikme kmak.
1.5.3. Dorunun Eit Paralara Blnmesi
1.5.3.1. Bir Doruyu Pergel Yardmyla kiye Blmek
Pergel, dorunun yarsndan fazla alr.
Dorunun A ve B u noktalar merkez olmak zere stte ve altta kesien iki yay
izilir.
Yaylarn kesime noktalar birletirildiinde doru iki eit paraya blnm olur
(ekil 1.65a).
Ayn ilemler tekrarlanarak doruyu drt ve sekiz eit paraya blmek mmkndr
(ekil 1.65b).
ekil 1.65a: Bir doruyu pergel yardmyla iki eit paraya blmek.
41
ekil 1.65b: Bir doruyu pergel yardmyla drt eit paraya blmek.
1.5.3.2. Doruyu stenilen Sayda Eit Paraya Blmek
AB dorusunu (rnein be) eit paraya blmek iin, A ucundan herhangi bir
ada (30o olabilir) yardmc doru izilir.
Yardmc doru zerinde cetvel veya pergelle be eit blnt iaretlenir.
aretlenen son nokta olan 5, blnecek dorunun dier ucu olan B noktas ile
birletirilir.
B5 dorusuna uygun gnyenin bir kenar aktrldktan sonra gnyenin dier
kenarna T cetveli veya baka bir gnye dayatlr.
Gnye kaydrlarak iaretlenen noktalardan geen ve AB dorusunu kesen paralel
dorular izilip AB dorusu bee blnm olur (ekil 1.66)
ekil 1.66: Doruyu be eit paraya blmek.
42
UYGULAMA FAALYET
retmen tarafndan verilecek olan, Yaz ve Rakamlar konusuna ait uygulama
faaliyetlerini aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak yapnz.
lem Basamaklar neriler
Standart kd resim masasna
balaynz.
nlnz giyiniz.
izim ortamnz kontrol edip hazr hale
getiriniz (temiz deilse temizleyiniz).
izim aralarnz ve kadnz
hazrlaynz
gvenlii tedbirlerini gz nnde
bulundurunuz.
Standart resim kd llerini kontrol
ediniz.
Bant kullanarak T cetveli yardmyla
kdnz masaya sabitleyiniz.
(Baknz bu modln, Resim Ktlar
konusu).
Yaz ve rakamlar standartlara uygun
olarak yaznz.
Teknik resimde kullanlan standart yaz
ve rakamlar modln bilgi
sayfalarndan belirleyiniz (Baknz, Yaz
Yazma konusu).
izim aralarn kurallarna gre
kullannz..
Teknik resimde kullanlan izim
aralarn temin ediniz. (Baknz bu
modln, izim Ara ve Gereleri
konusu).
Kalem ucu sertliini, yapacanz
almaya gre belirleyiniz.

Dorular metoduna gre iziniz.. Teknik resimde kullanlan izgi

eitlerini ve izim metotlarn tanynz.
(Baknz, Dorularla lgili Geometrik
izimler konusu).
izgi kalnlklarna dikkat ediniz. Bu
modln bilgi sayfalarndan
yararlanabilirsiniz
Temizlik ile ilgili kurallar ihmal
etmeyiniz, almanza uygun silgi
kullannz.
43
1-Aada verilen gzel ve zl szleri A
4
kadna, serbest elle 7 mm yaz
yksekliine gre B Tipi Eik Standart Yazyla yaznz.
Sanatsz kalan bir milletin hayat damarlarndan biri kopmu demektir
K. ATATRK
Tek bir eye ihtiyacmz vardr. O da alkan olmak
K. ATATRK
renmeden, almadan, yorulmadan rahat alma yollarn aramay usul haline
getirmi milletler; nce haysiyetlerini, sonra hrriyetlerini ve sonra da istiklallerini
kaybetmeye mahkumdurlar K. ATATRK
Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz
K. ATATRK
2- Yandaki ekilde verilen
eitli kalnlk ve konumlardaki
teknik resim temel izgilerini,
yerletirme llerine uygun olarak
izim takmlaryla A
4
kadna
iziniz.
Not: Zmre retmenler kararyla, farkl performans testleri de uygulanabilir.
44
LME VE DEERLENDRME
A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki testte oktan semeli 10 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir ekilde
okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10 dakikadr.
1) Standart yaz ve rakamlarn basit ve sade olarak yazlmas nedeni aadakilerden
hangisidir ?
A) Estetik grnmesi iin. C) Yaznn karmak olmas iin.
B) Rahat okunabilmesi. D) Karakter farkll olmas iin.
2) Aadakilerden hangisi eik yazlarn kullanld alanlardan biri deildir ?
A) naat ve mimari izimleri C) Elektrik izimleri
B) Makine izimleri D) Motor izimleri
3) Aadakilerden hangisi yazda kurun kalemin orta sertlikte kullanlmasnn nedenidir?
A) Kada zarar verdii iin. C) Kalem ucu az and iin
B) Silindiinde iz brakt iin D) Yazlarn net olmas iin
4) Dosya pay olarak kadn sol tarafnda braklan l aadakilerden hangisidir?
A) 30 mm C) 15 mm
B) 20 mm D) 25 mm
5) Bir resim kadnda, izilmi olan eklin, btn bilgilerinin yazld yer aadakilerden
hangisidir?
A) Resim alan C) Kenar bilgileri
B) Plan alan D) Yaz alan
6) Srekli ince izgi, aadakilerden hangisinde kullanlmaz ?
A) Klavuz izgilerinde C) Grnen evrelerde
B) l izgilerinde D) Taramalarda
7) Aadaki seeneklerden hangisi izgi grubunu belirlemede etkili bir rol oynar?
A) Resmin bykl C) Masann bykl
B) Kalemin bykl D) Gnyenin bykl
8) Elips, parabol gibi erilerin izilmesinde kullanlan cetvel hangisidir?
A) letki C) Pistole
B) lek cetveli D) Gnye
9) Aadakilerden hangisi kurun kalemlerin sertlik bakmndan gruplarndan biri
deildir ?
A) Orta sertlikteki kalemler C) Sert kalemler
B) ok sert kalemler D) Yumuak kalemler
10) Aadakilerden hangisi yatay izginin izili ynn belirtir?
a) Sadan sola doru C) Aadan yukarya doru
B) Soldan saa doru D) Yukardan aaya doru
45
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Ad Yaz ve Rakamlar Modl Eitimi Alan Kiinin
Ama Teknik kural ve standartlarna
uygun olarak yaz ve rakam
yazabileceksiniz.
Ad ve Soyad
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn
doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.
Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp
yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti
koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1 nln giydiniz mi?
2 izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?
3
izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz
m?
4 Kurun kalemi, uygun ekilde tuttunuz mu?
5 Yatay izgiler soldan saa uygulamasna dikkat ettiniz mi?
6
Dey ve eik izgiler aadan yukar uygulamasna
dikkat ettiniz mi?
7 izim srasnda kalemi dndrerek kullandnz m?
8 Kalem eimine dikkat ettiniz mi?
9 izgi izme hzn iyi ayarladnz m?
10 izgi gruplarn tespit ettiniz mi?
11 Yaz ve rakamlar standartlara uygun olarak yazdnz m?
12
izim yaparken kadnzn kirlenmemesi iin ayr bir kat
kullandnz m?
13
Kat zerindeki krntlar fra veya temiz bir bezle
temizlediniz mi?
14 Antet bilgilerini eksiksiz ve doru yazdnz m?
DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir.
Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz.
46
RENME FAALYET -2
Bu renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarna gre dorular,
daireler ve dzlemler izebileceksiniz.
Teknik resimde kullanlan a, okgen, ember, teet, oval, elips ve helis
terimlerinin anlamlarn teknik kitaplardan aratrnz. Topladnz bilgileri
teknik resim izim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Temel geometrik
ekillerin izimleri iin kullanlan izim aralarn temin ediniz.
2. DORULAR, DARELER VE
DZLEMLER
2.1. Alarla lgili Geometrik izimler
2.1.1. Alarn izilmesi
2.1.1.1. Gnye le 15
o
ve Katlarnda Alar izmek,
Kullandmz T cetveli, 45
o
ve 30
o
x 60
o
lik gnyelerle 15
o
, 30
o
, 45
o
, 60
o
, 75
o
, 90
o
vb. alarn izilmesi ekil 2.1de grlmektedir.
ekil 2.1 : Gnye yardmyla 15
o
ve katlarnda alar izmek..
RENME FAALYET-2
AMA
ARATIRMA
47
2.1.1.2. Pergel Yardmyla 15
o
ve Katlarnda Alar izmek
R yarapl daire izildikten sonra ayn yarapl yaylarla dairenin 1/2 ve 1/3 e
blnmesiyle 15
o
, 30
o
, 45
o
, 60
o
vb. alarn izilmesi ekil 2.2 de grlmektedir.
ekil 2.2 :Pergel yardmyla standart alar izmek.
2.1.2. Verilen Aya Eit A izmek
Pergel herhangi bir R yarap kadar alp ann tepe noktas olan A merkez
olmak zere a kollarn C ve D noktalarnda kesen bir yay izilir.
Ayn yay E noktas merkez olmak zere tekrar izilip F noktas bulunur (ekil
2.3a).
DC kiri uzunluu kadar alan pergelle R1 yay izilir (ekil 2.3b).
F merkez olmak zere izilen R1 yay ile G noktas bulunur.
E ve G noktalar birletirilerek verilen aya eit baka bir a izilmi olur (ekil
2.3c).
48
ekil 2.3 : Verilen aya eit bir a izmek.
2.1.3. Bir Ay kiye Blmek
R yarap kadar alan pergelle, ann tepe noktas (A) merkez olmak zere yay
izilip B ve C noktalar bulunur.
B ve C noktalar merkez alnarak izilen R yaylarnn kesime noktas D bulunur.
A ve D noktalar birletirildiinde a ikiye blnm olur (ekil 2.4)
ekil 2.4 : Bir ay ikiye blmek.
2.1.4. 90
o
lik Ay e Blmek
A merkez olmak zere R yarapl yay izilip B ve C noktalar bulunur.
Pergel akl bozulmadan B ve C merkezlerinden R yayyla D ve E noktalar
bulunur.
Bulunan D ve E noktalar A noktas ile birletirildiinde dik a e blnm
olur (ekil 2.5)
49
ekil 2.5 : Dik ay e blmek.
2.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Ann A Ortayn izmek
1. Ann B koluna paralel bir doru ile A kolu C noktasnda kesilir.
2. C noktas merkez olacak ekilde bir yay izilerek D ve E noktalar bulunur.
3. D ve E noktalar birletirilip uzatlarak F noktas elde edilir.
4. Pergel yardmyla DF noktalarnn orta noktasn bulan yaylarla H ve G
noktalar bulunur. Bu noktalar birletiren doru, verilen ann a ortaydr
(ekil 2.6)
ekil 2.6 : Tepe noktas olmayan ay ikiye blmek.
2.2. okgenlerin izimi
2.2.1. gen izimleri
2.2.1.1. Pergel Yardmyla Bir Kenar Verilen Ekenar gen izmek
1. Pergel gen kenar AB kadar alp A ve B merkez olmak zere R yaylar
izilir.
2. Yaylar A ve B noktalaryla birletirildiinde ABC ekenar geni izilmi olur
(ekil 2.7)
50
ekil 2.7 : Ekenar gen izmek.
2.2.1.2. Gnye Yardmyla Bir Kenar Verilen Ekenar gen izmek
1. 30
o
-60
o
lik gnyeyle A ve B noktalarndan geen, yataya 60
o
olan iki doru
izip C noktas bulunur.
2. A ve B noktalaryla bulunan C noktas birletirilerek ekenar gen izilmi
olur (ekil 2.8).
ekil 2.8 : Gnye yardmyla ekenar gen izmek.
2.2.1.3. emberi Eit Paraya Blmek veya ine Ekenar gen izmek
Pergel emberin yarap R ye gre ayarlanr.
emberin dey eksen ile kesitii A noktas merkez olacak ekilde R yay
izilip B ve C noktalar bulunur.
A noktasnn karsndaki D noktasyla B ve C noktalar birletirildiinde ember
iine ekenar gen izilmi olur (ekil 2.9)
ekil 2.9 : Daire iine gen izmek.
51
2.2.2. Drtgen izimleri
2.2.2.1. Bir Kenar Verilen Kare izmek
2.2.2.1.1. Pergel Yardmyla Kare izmek
Kenar uzunluu AB olan kare iziminde, A ucundan pergel yardmyla dik doru
izilir.
AB yarap olacak ekilde A merkezli yay ile dikme zerinde C noktas bulunur.
Pergel akl bozulmadan B ve C merkez olmak zere iki yay daha izilerek D
noktas elde edilir.
Bulunan noktalarn birletirilmesiyle kare izimi tamamlanr (ekil 2.10)
ekil 2.10 : Bir kenar verilen kare izmek.
2.2.2.1.2. Gnye Yardmyla Kare izmek
1. A ve B noktalarndan gnyeyle doruya dikler izilir.
2. 45
o
lik gnyeyle A ve B noktalarndan geen 45
o
lik dorular izilir.
3. 45
o
lik dorularla dik dorularn kesitii C ve D noktalar bulunur. Bu
noktalar A ve B noktalaryla birletirilerek kare izimi tamamlanr (ekil 2.11).
ekil 2.11 : Bir kenar verilen kare izmek.
2.2.2.2. ember ine Kare izmek
ember ile eksenlerin kesime noktalar karenin keleridir.
Bu noktalar birletirerek kare izimi tamamlanr. Kare kenarlar 45
o
eik olarak
izilmi olur. Kare kenarlarnn yatay ve dey konumlu olmas isteniyorsa
eksenler 45
o
olarak izilir (ekil 2.12).
52
ekil 2.12 : ember iine kare izmek.
2.2.2.3. ember Dna Kare izmek
ember izilir.
T cetveli ve gnye yardmyla embere dtan teet olan yatay ve dikey izgiler
izilir.
embere teet izgilerin kesime noktalar karenin keleri olarak bulunur.
Noktalar birletirilerek kare izimi tamamlanr (ekil 2.13).
ekil 2.13 : Gnye yardmyla kare izmek.
2.2.3. Begen izimi
2.2.3.1. ember ine Begen izmek
O merkezine gre ember izilir.
OA yarap uzunluunun orta noktas B bulunur. B merkez olmak zere pergel
R1=BC kadar alarak izilen yay ile ember ekseni D noktasnda kesitirilir.
CD ls begenin kenar uzunluudur. Bu l, R2 yayyla ember zerine
srayla iaretlenip ember bee blnr.
Bulunan noktalar birletirilerek begen tamamlanr (ekil 2.14).
ekil 2.14 : ember iine begen izimi.
53
2.2.4. Altgen izimi
2.2.4.1. ember ine Altgen izmek
2.2.4.1.1. Pergel Yardmyla Altgen izimi
R yarapl ember izilir.
Pergel akl bozulmadan A ve B noktalar merkez olmak zere iki yay
izilerek ember zerinde altgenin dier noktalar bulunur.
ember zerinde bulunan noktalar ile A ve B noktalar srasyla birletirilerek
altgen izimi tamamlanr (ekil 2.15)
ekil 2.15 : ember iine altgen izimi
2.2.4.1.2. Gnye Yardmyla Altgen izimi
1. ember izilir.
2. 30
o
-60
o
lik gnyeyle merkezden geer ekilde emberi kesen dorular izilip
altgene ait A, B, C ve D noktalar bulunur.
3. 30
o
-60
o
lik gnyeyle bu noktalar birletirilip altgen izimi tamamlanr (ekil
2.16).
ekil 2.16 : Gnye yardmyla altgen izimi.
54
2.2.4.2. ember Dna Altgen izmek
ember izilir.
30
o
-60
o
lik gnyeyle emberin dndan teet dorular izilerek altgen izimi
tamamlanr (ekil 2.17).
ekil 2.17 : Gnye yardmyla altgen izimi.
2.2.5. Yedigen izimi
2.2.5.1. ember ine Yedigen izimi
R yarapl ember izilir.
Pergel akl bozulmadan A noktasna konarak O merkezinden geen, B ve C
noktalarnda kesen yay izilir.
B ve C noktalarnn birletirilmesiyle eksen zerinde D noktas bulunur.
Bulunan BD mesafesi yedigenin kenar uzunluudur. Pergel BD kadar alarak
ember yedi eit paraya blnr.
Bulunan noktalar birletirilerek yedigen izimi tamamlanr (ekil 2.18)
ekil 2.18 : ember iine yedigen izimi.
55
2.2.6. Sekizgen izimi
2.2.6.1. ember ine Sekizgen izimi
ember izilir.
emberde, 45
o
lik gnye veya pergel yardmyla 90
o
lik eksenlerin a ortaylar
izilen ember zerinde drt nokta bulunur.
emberin yatay ve dikey eksenlerle kesitii drt noktayla birlikte, bulunan drt
nokta birletirilerek sekizgen izilir (ekil 2.19).
ekil 2.19 : ember iine sekizgen izimi.
2.2.7. Dokuzgen izimi
2.2.7.1. ember ine Dokuzgen izimi
ember izilir.
OA=R yarapnn orta dikmesi izilerek B ve C noktalar iaretlenir.
B ve C noktalar merkez olmak zere R yarapl yaylarn kesime noktas D
bulunur.
Bulunan D noktas ember merkezi O ile birletirilerek ember zerinde E
noktas bulunur.
ember zerindeki EF mesafesi dokuzgenin kenar uzunluudur.
Bu mesafe pergel ile ember zerine iaretlenip birletirilerek dokuzgen izimi
tamamlanr (ekil 2.20).
ekil 2.20 : Daire iine dokuzgen izimi.
56
2.2.8. Ongen izimi
2.2.8.1. ember ine Ongen izimi
Begen izimi iin yaplan ilemler aynen yaplr.
OD mesafesi ongenin kenar uzunluudur.
Bu mesafe ember zerine pergelle iaretlenip birletirilerek ongen izimi
tamamlanr (ekil 2.21).
ekil 2.21 : Daire iine ongen izimi.
ekil 2.22 de ember iinde izilen eitli okgenlerin kenar uzunluklar
grlmektedir.
ekil 2.22 : ember iindeki okgen kenarlar.
2.2.9. Genel Metotla okgen izimi
ember izilir. emberin ap yarap olacak ekilde A ve B merkezli yaylarla C
ve D noktalar bulunur.
emberin AB dey ekseni okgen says kadar eit paraya blnr (bu tip
izimlerde, dokuz eit para, yardmc bir doru zerinde bulunup eksen zerine
tanabilir).
57
C ve D noktalarndan balayan tek (veya ift) rakaml noktalardan geen,
emberi kesen dorular izilir.
ember zerinde bulunan noktalar birletirilerek okgen tamamlanr (ekil
2.23).
ekil 2.23 : Genel metotla dokuzgen izimi.
2.3. ember ve Teet Dorularla lgili izimler
2.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik izimler
2.3.1.1 Genel Tanmlar
Merkez ad verilen bir noktaya gre eit uzaklkta ve sonsuz sayda noktann
birlemesiyle bir ember veya daire evresi meydana gelir. Bu ekil pergel veya daire
ablonu ile izilir. emberin snrlad yzey daire olarak bilinir. Daire ile ilgili temel
terim ve ekiller ekil 2.24 te grlmektedir.
ekil 2.24 : Daire ile ilgili temel terimler.
58
2.3.1.2 Daire veya Yayn Merkezini Bulmak
Daire veya yay zerinde en az iki tane kiri izilir.
AB ve CD kirilerinin orta dikmeleri izilir.
Orta dikmelerin kesime noktas daire veya yayn O merkezidir (ekil 2.25).
ekil 2.25 : Daire ve yayn merkezini bulmak.
2.3.2 ember Dndaki Noktadan Geen Teet Doru izmek
2.3.2.1. Pergel Yardmyla izim
ember dndaki P noktas ile O merkezini birletiren doru izilir.
PO dorusunun A orta noktas bulunur.
A merkez olmak zere O ve P den geen yarm daire izilir.
izilen bu yarm daire ile emberin kesitii nokta T teet noktasdr.
P noktas T noktas ile birletirilirse teet doru izilmi olur (ekil 2.26). T
noktas O merkeziyle birletirilirse teet dorusuna dik doru izilmi olur.
ekil 2.26 : embere dndaki bir noktadan teet doru izmek.
59
2.3.2.2. Gnye Yardmyla izim
90
o
lik gnyenin bir dik kenar O merkezi, dier dik kenar P noktasndan
geecek konumda ve T cetveline aktrlm ekilde ayarlanr.
2. O ve P den iki ayr izgi izilir. Kesime noktas T, ember ile dorunun teet
noktasdr.
3. P noktas T ile birletirilip uzatlrsa teet doru izilmi olur (ekil 2.27).
ekil 2.27 : Daireye dndaki bir noktadan teet doru izmek.
2.3.3 ember zerindeki Bir Noktadan Geen Teet Doru izmek
2.3.3.1. Pergel Yardmyla izim
ember zerindeki P noktas merkez olmak zere ember merkezi O
noktasndan geen ve emberi A noktasnda kesen yay izilir.
O merkeziyle yayn emberi kestii A noktas birletirilip uzatlr.
Pergel akl bozulmadan A noktas merkez olarak doruyu B noktasnda kesen
yay izilir.
Bulunan B noktas, P noktasyla birletirilip uzatlarak teet doru izilir (ekil
2.28)
ekil 2.28 : ember zerindeki noktadan teet doru izmek.
60
2.3.3.2. Gnye Yardmyla izim
Gnyenin dik kenarlarndan birisi O merkez ile P noktasna gre ayarlanr.
Gnyenin dik olmayan kenarna T cetveli veya dier gnye yerletirilir.
Gnyenin dier dik kenar P noktasna ayarlanp embere teet doru izilir
(ekil 2.29)
ekil 2.29 : Daire zerindeki noktadan teet doru izmek.
2.3.4 ki Daireye Dtan Ortak Teet Doru izmek
2.3.4.1. Pergel Yardmyla izim
Dairelerin merkezleri arasndaki mesafenin orta noktas A bulunur.
A merkez olmak zere O1 ve O2 noktalarndan geen daire izilir.
Byk dairenin yarap lsnden kk dairenin yarap ls karlarak
(R1-R2) byk dairenin O1 merkezinden daire izilir.
izilen bu daireyle A merkezli dairenin kesime noktalar B ve C bulunur.
O1 merkezi ile B ve C noktalarndan geen dorularla T1 teet noktalar elde
edilir.
B ve C noktalar O2 merkeziyle birletirilir. Pergel O2B kadar alp, T1
noktalar merkez olmak zere kk daire kesitirilir ve T2 teet noktalar
bulunur.
T1 ve T2 teet noktalarnn birletirilmesiyle teet doru izilir (ekil 2.30)
ekil 2.30 : ki daireye dtan ortak teet izmek.
61
2.3.4.2. Gnye Yardmyla izim
Gnyenin bir kenar iki daireye de teet olacak ekilde ayarlanp T cetveli
zerine yerletirilir.
Gnyenin dier dik kenar ile O1 ve O2 merkezlerinden dorular izilerek T1 ve
T2 noktalar bulunur.
T1 ve T2 teet noktalar birletirilerek teet doru izilir (ekil 2.31)
ekil 2.31 : ki daireye dtan ortak teet izmek.
2.3.5 ki Daireye ten Ortak Teet Doru izmek
2.3.5.1. Pergel Yardmyla izim
Dairelerin merkezleri arasndaki mesafenin orta noktas A bulunur.
A merkez olmak zere O1 ve O2 noktalarndan geen daire izilir.
Dairelerin yaraplarnn toplam olan (R1+R2) yarapnda merkezi O1 olacak
ekilde daire izilir.
izilen R1+R2 yarapl daireyle daha nce izilen dairenin kesitii B noktalar
iaretlenir.
B noktalar O1 merkeziyle birletirilir ve T1 noktalar bulunur.
Pergel O2B kadar alp T1 noktalar merkez olmak zere O2 merkezli daire
kesitirilir ve T2 noktalar bulunur.
T1 ve T2 teet noktalar birletirilerek teet doru izilir (ekil 2.32)
ekil 2.32 : ki daireye iten ortak teet izmek.
62
2.3.5.2. Gnye Yardmyla izim
90
o
lik gnyenin dik kenar iki daireye teet olacak ekilde ayarlanr.
Gnyenin dik kenar T cetveli zerinde kaydrlarak O1 ve O2 merkezlerinden
geen dorularla T1 ve T2 noktalar bulunur.
T1 ve T2 noktalar dairenin arasndan geecek ekilde birletirilerek iten teet
izimi tamamlanr (ekil 2.33)
ekil 2.33 : ki daireye iten ortak teet izmek.
2.3.6. genin ine Teet Daire izmek
genin a ortaylar izilir.
A ortaylarn kesime noktas olan O izilecek dairenin merkezidir.
O noktasndan gen kenarlarndan birine dikme inilerek T teet noktas bulunur.
OT yarapl daire ile genin iine daire izilmi olur (ekil 2.34).
ekil 2.34 : genin iine daire izmek.
2.3.7. genin Kelerinden Geen Daire izmek
1. genin kenar orta dikmeleri izilir.
2. Kenar orta dikmelerinin kesitii O noktas izilecek dairenin merkezidir.
3. O merkezine gre genin kelerinden geen daire izilir (ekil 2.35).
ekil 2.35 : gen dna daire izmek.
63
2.3.8. Bir Doruyla Bir Noktay Yayla Teet Birletirmek
Verilen doruya R uzaklkta paralel doru izilir.
P noktas merkez olmak zere R yarapl yayla doru, C noktasnda kesilir.
C noktasndan verilen doruya dikme inilerek T noktas bulunur.
C merkez olarak R yarapl yayla P ve T noktalar birletirilir (ekil 2.36).
ekil 2.36 : Doru ve noktay yayla birletirmek.
2.3.9. Bir Noktayla Doru zerindeki Bir Noktay Yayla Birletirmek
P noktas ile doru zerindeki A noktasn birletiren doru izilir.
PA dorusunun orta dikmesi izilir ve doru zerindeki A noktasndan da
doruya dik doru izilir.
ki dikmenin kesitii B noktas merkez olmak zere A ve P noktalarndan geen
yay izilir (ekil 2.37).
ekil 2.37 : Doru ve noktay yayla birletirmek.
64
2.3.10. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek
2.3.10.1. Birbirine Dik ki Doruyu Bir Yayla Birletirmek
Dorularn kesime noktas A merkez olmak zere R yarapl yayla dorular
kesitirilir.
Bulunan noktalar T teet noktalardr. T noktalar merkez olmak zere R
yaylaryla O merkez noktas bulunur.
Pergel akl bozulmadan T noktalar aras R yayyla birletirilir (ekil 2.38).
ekil 2.38 : Birbirine dik iki doruyu yayla birletirmek.
2.3.10.2. Dar A Yapan ki Doruyu Yayla Birletirmek
Dar aya ait dorulara pergel yardmyla R yarap mesafesinde paralel dorular
izilir.
Bu dorularn kesime noktas O merkez noktasdr. T teet noktalar iin O
merkez noktasndan a kollarna dik dorular izilir.
R yarapl yay, O merkezi olarak T teet noktalar arasna izilir (ekil 2.39).
ekil 2.39 : Dar a yapan iki doruyu yayla birletirmek.
65
2.3.10.3. Geni A Yapan ki Doruyu Yayla Birletirmek
Geni a yapan dorulara pergel yardmyla R yarap mesafesinde paralel
dorular izilir.
Bu dorularn kesitii O merkez noktas bulunur. O noktasndan a kollarna
dik dorular izilerek T teet noktalar bulunur.
R yarapl yay, O merkezine gre T teet noktalar arasna izilir (ekil 2.40).
ekil 2.40 : Geni a yapan iki doruyu yayla birletirmek.
2.3.11. ki Doruyu ki Ayr Yayla Birletirmek
2.3.11.1. Birbirine Paralel ki Doruyu ki Yayla Birletirmek
Dorular zerindeki A ve B noktalar birletirilir.
AB dorusu zerinde herhangi bir T noktas iaretlenir.
Bulunan AT ve BT dorularnn orta dikmeleri izilir. A ve B noktalarndan da
dorulara dikmeler klr.
Dorularn kesitii C ve D noktalar merkez olmak zere AT ve BT noktalar
arasnda yaylar izilir (ekil 2.41).
ekil 2.41 : ki doruyu iki yayla birletirmek.
2.3.11.2. Doru zerindeki Bir Noktayla Dier Doruyu Birletirmek
Doru zerindeki A noktasndan dikme klr. R yarap ls iaretlenerek B
merkezli R yay izilir.
66
Yine B merkez olmak zere pergel 2R kadar alarak bir yay daha izilir.
Dier doruya R mesafesinde paralel doru izilerek 2R yayn kestii C noktas
bulunur.
B ve C merkez noktalar birletirilerek ve C noktasndan doruya dik inilerek T
teet noktalar bulunur.
C merkez olmak zere R yarapl yayla daha nce izilmi yay T noktalar
arasnda birletirilir ( ekil 2.42).
ekil 2.42 : ki doruyu iki yayla birletirmek.
2.3.12. Doruya, Daireyi veya Yay, Verilen Yayla Birletirmek
2.3.12.1. Bir Doru ile Bir Yay ten Bir Yayla Birletirmek
Verilen doruya R mesafesinde paralel doru izilir.
O merkezli yayn yarapna R yarap ilave edilerek R+R1 yarapl yay ile
doru kesitirilir ve C noktas bulunur.
Bulunan C noktas ile O noktas birletirilerek T, C noktasndan doruya dikme
inilerek T1 noktas elde edilir.
C merkez olmak zere T ve T1 noktalar R yarapl yayla birletirilir (ekil
2.43).
ekil 2.43 : Bir doru ile bir yay iten bir yayla birletirmek.
2.3.12.2. Bir Doru ile Bir Yay Dtan Bir Yayla Birletirmek
Verilen doruya R mesafesinde paralel doru izilir.
67
R1 yarapl dairenin O merkezine gre R1-R deerinde yeni bir yay izilerek C
kesime noktas bulunur.
Bulunan C noktas ile O noktas birletirilip uzatlarak T, C noktasndan doruya
dikme inilerek T1 noktas elde edilir.
C merkez olmak zere T ve T1 noktalar R yayyla birletirilir (ekil 2.44)
ekil 2.44 : Bir doru ile bir yay dtan bir yayla birletirmek.
2.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birletirmek
2.3.13.1. ki Daireyi Bir Yayla ten Birletirmek
Birinci dairenin O1 merkezinden R1+R yarapl bir yay izilir.
kinci dairenin O2 merkezinden R2+R yarapl yay izilir.
ki yayn kesitii A noktas iaretlenir. O1 ve O2 merkezleriyle A noktasn
birletiren dorular izilip daire zerinde T1 ve T2 teet noktalar bulunur.
A merkezinden R yarapl yayla T1 ve T2 noktalar aras iten birletirilir (ekil
2.45).
ekil 2.45 : ki daireyi iten bir yayla birletirmek.
68
2.3.13.2. ki Daireyi Bir Yayla Dtan Birletirmek
Birinci dairenin O1 merkezinden R-R1 yarapl yay, O2 merkezinden R-R2
yarapl yay izilir.
Yaylarn kesitii A noktasyla O1 ve O2 merkezleri birletirilip uzatlr.
izilen dorularn daireleri d tarafta kestii noktalar T1 ve T2 noktalar aras
dtan birletirilir (ekil 2.46)
ekil 2.46 : ki daireyi dtan bir yayla birletirmek.
2.3.13.3. ki Daireyi Bir Yayla ten ve Dtan Birletirmek
O1 merkezine gre R+R1 yarapl, O2 merkezine gre R-R2 yarapl yaylar
izilir.
ki yayn kesitii A noktas iaretlenir.
A noktas O1 merkeziyle birletirildiinde T1 noktas O2 merkezleriyle
birletirilip uzatldnda T2 teet noktas bulunur.
A merkez olmak zere R yarapl yayla T1 ve T2 noktalar aras birletirilir
(ekil 2.47).
ekil 2.47 : ki daireyi iten ve dtan teet olan bir yayla birletirmek.
69
2.3.14. Daire ve Bir Noktann Verilen Bir Yayla Teet Birletirilmesi
P noktas merkez olmak zere R yarapl yay izilir.
O merkezine gre R+R1 yarapl bir yay daha izilerek kesitirilir.
A kesime noktas ile O merkezi birletirilip T teet noktas bulunur.
A kesime noktas merkez olmak zere R yarapl yayla P ve T noktalar aras
birletirilir (ekil 2.48)
ekil 2.48 : Daire ile bir noktann bir yayla teet birletirilmesi.
2.4. Oval izimleri
Oval: Elips ekillerin izilmesi zor olduundan, pergel yardmyla izilen elipse
benzer izimlere denir.
2.4.1. Byk Ekseni Verilen Ovali izmek
Ovalin yatay ve dey eksenleri izilir. Eksenlerin kesime noktas O ya gre
AO/2 ile C ve OB/2 ile D noktalar iaretlenir.
Bulunan C ve D ile O noktas merkez olmak zere R=AB/4 daireleri izilir.
izilen dairelerin birbirini kestii E ve H noktalar C merkezi, F ve G noktalar D
merkeziyle birletirilip uzatlr.
Bu uzantlarn daireleri kestii J, I ve K, L noktalar teet noktas olarak
iaretlenir. izilen uzantlarn dikey ekseni kestii M ve N noktalar da merkez
olarak bulunur.
Bulunan M merkezine gre IL, N merkezine gre JK, C merkezine gre IJ ve D
merkezine gre KL yaylar izilerek oval izimi tamamlanr (ekil 2.49).
70
ekil 2.49 : Byk ekseni verilen oval izimi.
2.4.2. Kk Ekseni Verilen Ovali izmek
Ovalin eksenleri izilerek C ve D noktalar iaretlenir. OC uzunluu eit
paraya blnr.
O merkez olmak zere O2 kadar alan pergelle bir daire izilir, yatay eksenle
kesime noktalar E ve F elde edilir.
C ve D noktalar, E ve F noktalar ile birletirilerek uzatlr.
C merkez olmak zere D den geen GH yay, D merkez olmak zere C den
geen JI yay izilir.
E merkezine IH ve F merkezine gre GJ yay izilerek oval izimi tamamlanr
(ekil 2.50).
ekil 2.50 : Kk ekseni verilen oval izimi.
71
2.5. Elips izimleri
Bir dairesel yzeyin iz dmleri, temel iz dm dzlemlerine gre eik tutularak
izildiinde elde edilen ekle elips ad verilir (ekil 2.51).
ekil 2.51 : Elipsin meydana gelii.
Silindir, koni, kre gibi cisimler tabanlarna veya eksenlerine gre eik
kesildiklerinde bu yzeylerin grnlerindeki ekil elipstir (ekil 2.52). Elips
izimlerinde, elipse ait noktalar bulunduktan sonra elle veya eri cetvelleriyle
birletirilerek elips izimleri tamamlanr.
ekil 2.52 : Cisimlerde elips.
72
2.5.1. Pergel Yardmyla Elips izimi
Yatay ve dikey eksenler izildikten sonra elipsin byk ekseni A ve B ile kk
ekseni C ve D noktalar eksenler zerinde iaretlenir.
Byk eksenin yars R=AB/2 lsnde C ve D merkezli yaylarla yatay eksen
zerinde F1 ve F2 odak noktalar bulunur.
F1O arasnda istenen sayda nokta iaretlenir (burada be nokta iaretlendi).
Pergelin inesi A noktasna batrlp 3 noktasna kadar alr, F1 ve F2 merkezli
st ve alt yaylar izilir.
Pergelin inesi B noktasna batrlp 3 noktas kadar alr. F2 odak noktasna
konup daha nceki yay kesecek ekilde B3 yarapl yaylarla drt tane 3 noktas
bulunur.
Ayn ilemler dier noktalar iin uygulanp 1, 2, 4, 5 noktalar bulunur.
Bulunan noktalar eri izgilerle veya eri cetveli yardmyla birletirilip elips
izimi tamamlanr (ekil 2.53).
ekil 2.53 : Pergel yardmyla elips izimi.
73
2.5.2. Daireler Yardmyla Elips izimi
Ekipsin byk ve kk eksenine gre daireler izilir.
izilen bu daireler istenilen sayda paralara blnr.
Merkezden geen blntlerin byk ve kk daireleri kestii noktalar
iaretlenir.
Byk dairedeki noktalardan dikey, kk dairedeki noktalardan yatay izgilerle
kesime yerlerinde elipse ait noktalar bulunur.
Bulunan noktalar serbest elle veya eri cetveli yardmyla birletirilerek elips
tamamlanr (ekil 2.54).
ekil 2.54 : Daire yardmyla elips izimi.
74
2.5.3. Dikdrtgen Yardmyla Elips izimi
Yatay ve dikey eksen izildikten sonra byk eksenin A ve B, kk eksenin C
ve D noktalar iaretlenip bu noktalardan geen dikdrtgen izilir.
Dikdrtgenin AO ve AE uzunluklar ayn sayda eit paralara blnr.
AE zerindeki noktalar C noktasyla birletirilir.
AO zerindeki noktalar D noktasyla birletirilip daha nce izilmi dorular
kesecek ekilde uzatlr. Dorularn kesime noktalar elipse ait noktalardr.
Elde edilen noktalar eri cetveliyle birletirilip elips tamamlanr (ekil 2.55).
ekil 2.55 : Dikdrtgen yardmyla elips izimi.
2.6. Helis izimleri
Dnel yzeyler zerinde bulunan ve ana dorularla eit alar yapan uzay erilerine
helis ad verilir. Dnel yzey, silindir seilmi ise; bu silindir zerinde bir nokta dnelim:
O noktas, eksen boyunca dzgn hareket yaparken, eksen etrafnda da yine dzgn olarak
dnerse, silindir yzeyinde bir eri izer. Bu tr eriye silindirik helis erisi denilir. Helis
75
erisi silindir yzeyine stteki ekilde grld gibi n tarafta, sa yukarya doru
karak sarlrsa sa helis, yzeyin n tarafnda, sol yukarya doru sarlrsa sol helis olur.
Vida dileri ve hz deiimli kam diyagramlarnn iziminde, helisel yay, helis dili
ark, sonsuz vida ve karlk dilisinin hesaplarnda kullanlr.
Yukardaki aklamalara gre, kendi ekseni etrafnda sabit hzla dnen bir silindir
zerinde, silindir ekseni boyunca sabit hzla ilerleyen bir noktann brakt izler helis
erisini meydana getirir. Bu noktann bir devirde eksensel ilerlemesine adm denir.
Bir silindir etrafnda sarld kabul edilen bir dik genin hipotens helis erisini
meydana getirir. Helis erisinin anm bir dorudur (ekil 2.56).
ekil 2.56 : Helis erisinin meydana gelmesi.
2.6.1. Helis Erisini izmek
ap d olan silindirin nden ve stten grn izilir.
Daire olan stten grn eit paralara blnr (burada sekize blnd) ve
numaralandrlr.
Silindirin nden grnnde P adm ayn sayda eit paraya blnr (burada
sekize blnd) ve numaralandrlr.
stten grnteki blntler, nden grnteki ayn blntler, nden
grnteki ayn blntlere ait dorular kesecek ekilde tanp noktalar
bulunur.
Ayn numaral noktalar serbest elle veya pistole ile birletirilip helis erisi izilir
(ekil 2.57a).
76
2.6.2. Helis Erisinin Anmn izmek
Silindirin nden grnnde silindir tabanna ait yatay izgi izilir. Bu izgi
zerinde silindirin evresine eit (evre =.d) anm ls iaretlenir.
Anm ls sekiz eit paraya blnp numaralandrlr.
Son blntden dikey bir doru izilerek sekiz blnt noktas iaretlenir.
O noktas ile 8 noktas birletirilerek helis erisine ait anm izilir (ekil
2.57b).
ekil 2.57 : Helis erisi izimi.
77
UYGULAMA FAALYET
retmen tarafndan verilecek olan, Dorular, Daireler ve Dzlemler konusuna ait
uygulama faaliyetlerini aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak yapnz.
lem Basamaklar neriler
Standart kd resim masasna
balaynz..
nlnz giyiniz.
alma ortamnzn (resim masas)
temizliini kontrol ediniz, izim iin
uygun hale getiriniz.
izim iin kullanacanz kalem, silgi,
bant, resim kd vb. aralarnz
kontrol edip hazrlaynz.
Resim kdnz, T cetveli kullanarak
dzgn bir ekilde masanza bant
kullanarak sabitleyiniz
izim aralarn metotlarna uygun
olarak kullannz.
izimini yapacanz geometrik ekil
iin uygun izim takmlarn
belirleyiniz.
Pergelinizin ularn kontrol ediniz.
Daireleri ve temel geometrik
ekilleri metoduna uygun olarak
iziniz.
izimini yapacanz geometrik
ekillerin izim aamalarn gzden
geiriniz.
Geometrik ekillerin izim metotlarn,
srasna gre uygulamaya zen
gsteriniz.
1-Bir A
4
kdnn yarsna uygun izim metodunu kullanarak, ap 60 mm olan bir
daire ierisine ekenar begen iziniz.
2-
78
Yukarda verilen ekildeki, daire aplar ve eksenler aras llerini zerinden
lerek, yarm A
4
kdna iziniz. Dairelere dtan ortak teet dorularn metoduna uygun
olarak iziniz.
79
LME VE DEERLENDRME
A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki testte oktan semeli 8 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir
ekilde okuyunuz ve doru seenei yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz
10 dakikadr.
1. Standart gnyeler yardmyla ka derecelik a ve katlarn kolayca izebiliriz?
A) 30
o
ve katlar C) 15
o
ve katlar
B) 45
o
ve katlar D) 75
o
ve katlar
2. Ayn dzlem iinde olan ve kesimeyen dorulara ne ad verilir?
A) Dik a C) Yay
B) Teet D) Paralel
3. ember zerinde alnan farkl iki nokta arasndaki ember parasna ne ad verilir?
A) Yay C) ember
B) Doru D) Teet
4. Dairenin merkezinden geen, yatay ve dey noktal kesik izgilere verilen isim
aadakilerden hangisidir.?
A) Teet C) Mastar
B) Eksen D) Orijin
5. Ekenar bir altgende kenarlarn birbiriyle yapt a aadakilerden hangisidir.?
A) 60
o
C) 120
o
B) 30
o
D) 180
o
6. Genel metotla on bir keli okgen izilecektir. okgenin ke noktalarn tespit etmek
iin aadaki ilemlerden hangisi uygulanmaldr?
A) Dey eksen 11 eit paraya blnr. C) Daire zeri pergelle 11 e blnr.
B) Yatay eksen 11 eit paraya blnr. D) A ler ile evre 11 e blnr.
7. Bir dairesel yzeyin iz dmleri, temel iz dm dzlemlerine gre eik tutularak
izildiinde elde edilen ekle verilen ad aadakilerden hangisidir?.
A) Parabol C) Helis
B) Evolvent D) Elips
8. Silindir zerindeki bir noktann, bir turda eksen dorultusunda ald yola verilen ad
aadakilerden hangisidir?
A) Adm C) evre
B) Hamle D) Ykseklik
80
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Ad Dorular, Daireler ve
Dzlemler izmek
Modl Eitimi Alan Kiinin
Ad ve Soyad Ama Standart ve teknik resim
kurallarna gre dorular, daireler
ve dzlemler izebileceksiniz.
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn
doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.
Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp
yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti
koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1 nln giydiniz mi?
2 izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?
3
izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz
m?
4 izim iin uygun resim kdn setiniz mi?
5 Kdnz izim masasna sabitlediniz mi?
6
T cetveli ve gnyeleri kullanarak eksen izgilerini uygun
kalnlkta izdiniz mi?
7
Pergel kullanarak daireleri ve yaylar metoduna uygun olarak
izdiniz mi?
8 izim metotlarn sras ile uyguladnz m?
9 izgi kalnlklarn doru setiniz mi?
10 Fazla ve gereksiz izgi ve lekeleri temizlediniz mi?
11 izim ortamnz temizlediniz mi?
DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir.
Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz
81
MODL DEERLENDRME
YETERLLK LME
1- Aada verilen grnn izimini, teknik resim kurallarna uygun olarak bir A4
kdnn yarsna iziniz.
2- Aada verilen standart yaz rneklerini ayn llerde bir A4 kadnn yarsna,
yardmc izgi kullanarak kurun kalemle yaznz.
Not: Zmre retmenleri karar ile farkl modl deerlendirme sorular da
sorulabilir.
MODL DEERLENDRME
82
KONTROL LSTES
Modl Eitimi Alan Kiinin
Faaliyet Ad Geometrik izimler modl
Ad ve Soyad
Ama
Gerekli ortam salandnda bu
modl ile renci; Standart ve
teknik resim kurallarna uygun
olarak geometrik izimler
yapabilecektir.
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini
retmeniniz doldurmasn isteyiniz.
Aada listelenen davranlarn her birinin uygulamay yapan tarafndan yaplp
yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti
koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1 nln giydiniz mi?
2 izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?
3
izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz
m?
4
izilecek grnlerin boyutuna gre standart lek ve kt
setiniz mi?
5 Resim kdnz masaya sabitlediniz mi?
6 izim aralarn kurallara uygun olarak kullandnz m?
7 izim yaparken ilem basamaklarn uyguladnz m?
8 Daire ve yaylar dzgn izdiniz mi?
9 Teet ve birletirmeleri hatasz izdiniz mi?
10 izgi kalnlklar standartlara uygun mu?
11 ekli hatasz izdiniz mi?
12 Yaz ve rakamlar standartlara uygun yazld m?
13 Gereksiz ve taan izgiler temizlendi mi?
14 izim yaplan kt dzgn olarak masadan skld m?
15 alma ortam temizlendi mi?
DEERLENDRME
renci deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelidir.
Uygulayamad davrantan dier davrana gemesi mmkn olmayacandan, ilgili
retim faaliyetini veya modl tekrar etmesini isteyiniz. Kontrol listesindeki davranlar
doru yapan rencilerin bir sonraki modle gemesini neriniz.
83
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1. B
2. A
3. D
4. B
5. D
6. C
7. A
8. C
9. B
10. B
RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI
1. C
2. D
3. A
4. B
5. C
6. A
7. D
8. A
CEVAP ANAHTARLARI
84
KAYNAKA
ARSLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Arslan Yaynclk, stanbul.
PLKOLU KOPARAL , Teknik Resim Ksm 1 14. Bask.
en . Zeki ve zilingir, Nail, Teknik Resim Temel Bilgiler. stanbul: Ege Reklam
Basm Sanatlar Tesisleri, 2002.
zilingir Nail ve en, . Zeki, Temel Teknik Resim. stanbul: Ders kitaplar
Anonim irketi, 1994.
zilingir Nail ve en, . Zeki,. Makine Resmi. stanbul: Ege Reklam Basm
Sanatlar Tesisleri, 2004.
TS 88 Teknik Resim Gsterile lgili Genel Prensipler.
TS 11432 / Resim Katlar / Ankara 1994.
TS 10841 EN ISO 3098 2 Teknik Mamul Dokmantasyonu Yazlar Blm
2: Latin Alfabesi Rakamlar ve aretler.
Trk Standartlar Enstitsnn konularla ilgili standartlar.
Prof. Dr. Nevzat Gzaydn, Prof. Dr. smail Parlatr ve Prof. Dr. Hamza Zlfikar.
Okul Szl. Ankara: Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Dil Kurumu
yaynlar: 603, 1997.
KAYNAKA