Dyfishohen kredit e kqija, rritet risku i sistemit bankar

Rritja e numrit t kredimarrvesve q nuk shlyejn detyrimet ndaj bankave ka njohur vetm
rritje. Banka e Shqipris ka evidentuar se gjat vitit 2009 sht rritur numri i kredive t kqija.
Sipas raportit 8.2 pr qind e kredive klasifikohen t kqija. Ndrkoh q nj vit m par u
regjistruan 5 pr qind kredive me probleme. Ndrsa n periudha tremujore t dhnat zyrtare t
Banks s Shqipris tregojn se kredit e kqija jan rritur n tremujorin e tret t vitit, duke
arritur n 10 pr qind t totalit nga 8 pr qind q ishin n tremujorin e dyt t ktij viti. Rritja
progresive e kredive me probleme ka nisur q n vitin 2007 dhe vijon n psoj vetm rritje. T
dhnat tregojn se krahasuar me fundin e vitit t kaluar, kredit me probleme jan dyfishuar,
ndrsa krahasuar me fillimin e vitit 2007 rritja sht m shum se tre her. Sipas Banks s
Shqipris, nga gjith kredia e dhn pr ekonomin n vite sht korrekte dhe shlyhet
rregullisht vetm 82 pr qind e saj. Sipas statistikave t publikuara her pas here nga banka
qendrore msohet se brenda m pak se 18 muajsh, kredit e kqija u rritn me 2.5 her, ndrkoh
q portofoli i kredive u rrit me m pak se 10 pr qind. Sistemi bankar shqiptar menaxhon 455
miliard lek borxhe, (rreth 3.3 miliard euro), dhe nga kto, rreth 52.6 miliard lek ose 378
milion euro klasifikohen si kredi t kqija. Kredit e kqija nuk jan thjesht kredi t humbura,
por paraqesin rastet kur kredimarrsit kan falimentuar dhe bankat kan filluar procedurat pr
nxjerrjen e pronave peng n shitje pr t rikuperuar vlerat monetare t dhna hua.
Kredi pr individ
Rreth 59 pr qind e kredive t marra n bankat e nivelit t dyt jan marr nga kryeqytetasit.
Brenda kredis pr individ, kredia konsumatore figuron e shprndar njtrajtsisht n rrethet e
tjera, prve kryeqytetit. "Ndrkoh, kredia hipotekare sht e prqendruar. Rreth 85 pr qind e
saj sht dhn n Tiran, Durrs, Fier dhe Vlor, duke reflektuar prqendrimin e lart t
aktivitetit t ndrtimit dhe zhvillimin e tregut t pasurive t paluajtshme n kto qendra. Kredia
hipotekare z pjesn m t madhe t portofolit t kredis pr individ vetm n Tiran dhe
Durrs, ndrkoh q n rrethet e tjera ajo z mesatarisht rreth 35 pr qind." Sipas raportit t
Banks s Shqipris t dorzuar dy dit m par n kuvend msohet se bankat n vend
megjithse e kan prmirsuar disi situatn e tyre financiare n tremujorin e fundit t vitit 2009,
kan rezultuar me nj portofol t kredive t kqija q shkon n 472 milion dollar amerikan.
Muajt e fundit t vitit 2009 tregojn pr nj stacionim t kredis s keqe, tashm n disa vlera q
nuk jan pa pasoja, por q mbeten ende larg rrezikut t besueshmris s bankave. Sipas t
dhnave t Shoqats s Bankave, pr muajin dhjetor t vitit 2009, huaja e keqe ka mbrritur n
10.5 pr qind t portofolit total t bankave t nivelit t dyt. Por, pavarsisht se kto hua nuk
mund t quhen t humbura, pasi ato jan t mbuluara me provigjone, rritja me ritme t shpejta e
kredive toksike rrit riskun e sistemit bankar. Ndrkoh sipas raportit t BSH-s, n fund t vitit
2007 treguesi i kredive t kqija ishte 3.31 pr qind e portofolit, ose n vler absolute, 97.2
miliard lek t vjetra, ose rreth 97 milion dollar (me kursin aktual t kmbimit). Pr sa i
prket treguesit n prqindje, vihet re nj trefishim t kredis s keqe n harkun kohor t nj viti.
Rritja e kredis s keqe n vler absolute n harkun kohor t nj viti n sistemin bankar shqiptar
sht m shum se 500 pr qind. Bizneset e rrethit t Tirans kan thithur rreth 74 pr qind t
kredis pr biznese. "N Tiran operojn mesatarisht 40 pr qind e bizneseve dhe gati gjysma e
bizneseve me m shum se 50 punonjs. N prgjithsi, shprndarja e kredis, edhe pse shfaqet e
pabarabart, ndjek prqendrimin gjeo-grafik t bizneseve n vend. Gjithashtu, shprndarja
gjeografike e kredis sht n linj edhe me profilizimin e rretheve n sektor t ndryshm t
ekonomis."
Sistemi bankar
Bankat duhet t ndrtojn nj strategji t qart komunikimi me publikun pr produktet q
ofrojn, kushtet financiare me t cilat i ofrojn kto produkte, dhe -veanrisht e rndsishme-
pr objektivat q ato kan. Ndrsa transparenca duhet t prfshij avantazhet konkurruese t tyre
ndaj bankave universale n kushtet e financimit dhe n asistencn q ato jan t afta t ofrojn n
lidhje me miradministrimin e portofolit t kredis. Financ e prgjegjshme do t thot q edhe
donatort t zgjedhin partnert m t mir dhe m t aft pr t br kt aktivitet, dhe t
ushtrojn presionin e tyre q institucionet n t cilat shprndajn fondet t garantojn
transparencn dhe informacionin e nevojshm jo vetm n memo e raporte, por n treg, atje ku
sht i dukshm e transparent, pr grupet e targetuara t interesit.

Depozitat
Sipas Banks s Shqipris, tregu i depozitave shfaqet m i prqendruar pr bizneset sesa pr
individt. "Rreth 90 pr qind e depozitave t bizneseve qarkullon n rrethet me aktivitetin m t
lart ekonomik: Tiran, Durrs, Vlor dhe Fier." Sipas raportit, rreth 78 pr qind e depozitave t
biznesit sht n Tiran. Nga ana tjetr, n Tiran jan prqendruar rreth 1/3 e depozitave t
individve, pra kursimet q qytetart drgojn n banka. Prve Tirans, e cila z rreth nj t
tretn e depozitave t individve, rrethet me emigracion t lart, si rrethet bregdetare dhe ato t
Shqipris s mesme, kan gjithashtu nj pesh t lart n kto depozita. Duket se zonat malore,
edhe pse kan shum emigracion dhe prurje nga jasht, nuk paraplqejn t depozitojn parat n
banka. "Ndonse nj pjes e mir e remitancave shkon n zonat malore dhe ato m t varfra t
vendit, ato duket t prdoren kryesisht pr t mbuluar nevojat pr konsum, duke mos u
kanalizuar n sistemin bankar."

Borxhi publik
Borxhi publik rezulton t jet rritur gjat muajve t fundit. Pr kt rritje, ai ka sjell nj sr
arsyesh q kan t bjn me rritjen e shpenzimeve dhe at t huamarrjes. Rritja e shpenzimeve,
zgjerimi i deficiteve dhe rritja e huamarrjes dhan ndikim t ndjeshm n aktivitetin ekonomik t
vendit. Treguesit e shitjeve, treguesit ekonomik dhe monetar tregojn frenim t aktivitetit
ekonomik, u shpreh Guvernatori i Banks s Shqipris, Ardian Fullani. Ai theksoi se n tregun
e kredive, mbizotron kredia n lek dhe se sistemi bankar duhet t jet larg pams. Fullani shtoi
se duhet t lehtsohen kushtet e kredimarrjes. Guvernatori Fullani ka br nj panoram t
situats ekonomike duke sqaruar se ka prmirsim n treguesit monetar pr tre muajt e 2010,
ndrsa n lidhje me kreditimin kreu i BSH ka deklaruar se kushtet e kreditimit jan
shtrnguar.Treguesit monetar jan prmirsuar n 3 muajt e 2010. Ndrsa kushtet e kreditimit
jan shtrnguar. Prgjithsisht mbizotron kredia n lek deklaroi kreu i BSH.

Banka e Shqipris: Norma e interesit, e qndrueshme
Norma e interesit do t mbetet n t njjtt shifra, 5, 25 pr qind. N prfundim t diskutimeve,
Kshilli Mbikqyrs vendosi t mbaj t pandryshuar normn baz t interesit, n nivelin 5.25
pr qind. Sipas Guvernatorit t Banks s Shqipris ky vendim garanton kushte t prshtatshme
monetare pr respektimin e objektivit t inflacionit n nj periudh afatmesme. N t ardhmen,
Banka e Shqipris mbetet e gatshme t veproj n linj me ecurin e faktuar dhe t pritshme t
treguesve ekonomik. N veanti, vendimet e saj do t faktorizojn mbajtjen e pritjeve
inflacioniste t ankoruara rreth objektivit t Banks s Shqipris pr inflacionin, stabilitetin e
sistemit financiar n vend, n funksion t ruajtjes dhe konsolidimit t mtejshm t ekuilibrave
makroekonomik. N kt kontekst, Banka e Shqipris vlerson se tendencat e fundit
korrektuese t treguesve

Politikat pr drejtimin e riskut t kredis

far sht risku i kredis dhe si ndahet ai? Cfar politikash menaxhimi risku ndrmarin bankat
pr t menaxhuar riskun e kredis? Cilat jan detyrat dhe prgjegjsit e menaxhereve t
drejtimit t riskut? Cilat aktivitete sjellin riskun e kredis? Kto jan disa nga pyetjet q na
shtrohen dhe q do ti japim prgjigje n vijim.

Risku sht pasiguria e rezultatit,dhe nj menaxhim i mir i riskut i lejon organizats:
T rris besimin n arritjen e rezultateve t dshiruara.
T trajtoj krcnimet n mnyr efektive n nivele t pranueshme.
T marr vendime t informuara mbi shfrytzimin e mundsive.

Risku i kredis sht risku i mosprmbushjes s detyrimeve nga shteti, individt dhe bizneset t
cilt pr disa arsye nuk paguajn kredit e marra n bank. Risku i kredis mund t ndahet n
lloje t ndryshme.
Dy lloje risqesh jan risku i kredis n shlyerje dhe risku i kredis para shlyerjes. Kto dy lloje t
riskut bazohen n kohn e dshtimit t transaksionit. Risku i kredis n shlyerje sht risku i
dshtimit t pals q ka pr t shlyer borxhin gjat kohes se shlyerjes te transaksionit deri n
prfundimin e tij. Duke qn se transaksionet duan nj koh q t prfundojn egziston risku q
brnda ksaj kohe ata q kan pr t shlyer borxhin t mos e prfundojn transaksionion.
Risku i kredis para shlyerjes lind nga mundsia q njra prej palve t deshtoj n transaksion
para se t filloj shlyerja e transaksionit. Fakti q risku i kredis para shlyerjes lind nga mundsia
q nj pal t deshtoj pr t shlyer detyrimet e veta n shlyerjet e ardhshme ose n shlyerjet q
ende nuk kan filluar ,sjell q palt t ekspozohen ndaj riskut q aktivet me vler t
zvndsohen papritur me aktive t zhvleresuara.
Dy lloje tjera t riskut t kredis jan risku i drejtprdrejt i kredis dhe risku i trthort i
kredis. Kto dy lloje t riskut ndryshe nga dy llojet q shqyrtuam m sipr bazohen n burimin
e riskut.
Risku i drejtprdrejt i kredis sht risku q pala e cila ka pr t shlyer kredin t mos jet n
gjndje t siguroj t ardhurat e nevojshme pr shlyerjen e saj.Ky lloj risku mund t quhet dhe
risku i dshtimit.Gjithashtu risku i drejtprdrejt i kredis sht dhe risku i rritjes s
probabilitetit q pala qka pr t shlyer kredin t mos e shlyej at. Ky lloj risku mind t quhet
dhe risku i uljes n klasifikim.
Nga ana tjetr kemi dhe riskun e trthort t kredis.Ky risk sht i varur nga tregu dhe ka t bj
me riskun q vlera e aktiveve t ndryshoj pr rrjedhoj t ndryshimit te riskut t kredis tek
shoqrit tregtare me t cilat shoqeria jon nuk ka ndonj marrdhnie kontraktore.
Pr ti br ball ktyre risqeve bankat prdorin politikat e menaxhimit t riskut dhe marin nj sr
masash. Politikat e manaxhimit t riskut t banks jan krijuar pr t identifikuar dhe
analizuar riskun me t cilin prballet banka, pr t vendosur limitet dhe kontrollin e duhur si
dhe pr t monitoruar risqet dhe zbatimin e limiteve. Politikat e manaxhimit te riskut rishikohen
rregullisht pr t reflektuar ndryshimet n kushtet e tregut si dhe produktet dhe shrbimet e
ofruara. N aktivitetin normal bankier, banka sht e ekspozuar ndaj riskut t kredis n
huadhniet dhe parapagesat ndaj klienteve dhe institucioneve financiare, investimet n letra me
vler dhe zrave t tjer jasht bilancit.Risku i kredis sht risku i nj humbjeje financiare t
banks nse nj individ ose firm q poseidon nj instrument financiar dshton n realizimin e
detyrimeve kontraktore q burojn nga huadhnia e banks ndaj klienteve, institucioneve
financiare ose q burojn nga zrat e tjer jasht bilancit. Pr arsye raportimi t manaxhimit t
riskut banka konsideron dhe konsolidon t gjith elementet e ekspozimit t kredis ndaj riskut.
Banka e manaxhon ekspozimin e saj ndaj riskut t kredis periodikisht duke monitoruar nga afr
limitet e kredis, portofolin e huave dhe prqndrimin e ekspozimit.Menaxhert e drejtimit t
riskut janprgjegjs pr mbikqyrjen dhe administrimin e riskut t kredis se banks dhe kan nj
sr detyrash pr t kryer.
Ata formulojn politika kredie duke u konsultuar me njsit e biznesit, vlersojn kredin,
mbulojn kerkesat per kolateral,paraqesin nivelin e riskut t raportimit, kontrollojn procedurat
e dokumentacionit dhe ato ligjore, si dhe prputhshmrin me krkesat rregullative dhe statutore.
Rishikojn dhe vleresojn riskun e kredis.Vlersojn t gjitha ekspozimet e kredis q e kan
tejkaluar limitin e caktuar, prpara se t jepen lehtsirat pr kreditim ndaj klientve.
Ata kufizojn prqndrimin e ekspozimit ndaj palve t biznesit, gjeografikisht dhe nga lloji i
industris, si dhe sipas likuiditetit t tregut dhe vendit.
Zhvillojn dhe mirmbajn klasifikimin e riskut t banks n mnyr q t kategorizoj ekspozimet
sipas nivelit t riskut t humbjes financiare q prballet si dhe t fokusoj manaxhimin e risqeve
t tjer shoqrues.
Ata rishikojn prputhshmrin e njsive t biznesit me limitet e ekspozimit t miratuara duke
prfshire ato pr industrit e zgjedhura dhe llojet e produkteve.