You are on page 1of 15

CUPRINS

I. ARGUMENT PRELIMINAR
II. FUNDAMENTELE EDUCAIEI
II.1. Fundamentele conceptuale ale educae
II.!. Fnalt"le educae
II.#. Le$t"le % p&ncple educae
II.'. Funcle educae
II.(. Cu&&culum)ul educaonal
III. MEDIUL EDUCAI*NAL
III.1. Famla
III.!. S+temul de ,n-."m,nt
III.#. Educae e/t&a%cola&"
III.'. Ma++)meda
III.(. A+oca de cop % tne&et
III.0. Pa&tdele poltce
III.1. *&$an2ale de c&eae
IV. MANAGEMENTUL 3I M*NIT*RI4AREA ACTI5IT6II EDUCAI*NALE
I5.1. A+$u&a&ea potenalulu ddactc
I5.!. A$en actulu educaonal
V. STRATEGIE 3I TACTIC6 7N REALI4AREA C*NCEPIEI EDUCAIEI
I. ARGUMENT PRELIMINAR
*&ce ++tem educaonal mplc" d+pon8ltate naonal"9 &e:lect,nd toate a+pectele +ocale9
economce % +p&tuale ale -e une "&. El poate : conceput ca o modaltate de a+$u&a&e a
de2-olt"& comunt" % nd-dulu. At&8ut % conde de e/+ten" a omulu ,n +ocetate9 educaa
a&e dou" o8ect-e de 8a2"; a< de &ec&ea&e a pe&+onalt" umane= 8< de :o&ma&e a calt" umane ,n
cad&ul +ocal de pe&+pect-". Educaa a&e d&ept temele e/pe&ena acumulat" de +ocetatea uman" %
t&e8ue +" antcpe2e e-olua +ocet"9 +e&-nd d&ept :acto& dete&mnat- de de2-olta&e +ocal)
economc" a "&.
Acea+t" te2" +e ,ntemea2" pe o a8o&da&e +pecal" a +u8ect)o8ectulu educae % p&e+upune
nte&p&eta&ea pe&+onalt" umane ca p&odu+ >% a$ent< al act-t"?p&oce+ulu de
:o&ma&e?auto:o&ma&e % de de2-olta&e?autode2-olta&e pe&manent" a con%tne % compo&tamentulu
+ocal al pe&+onalt" ,n plan ntelectual ) mo&al ) te@nolo$c ) e+tetc ) ecolo$c ) economc )
demo$&a:c ) +anta& etc. la n-el :o&mal9 non:o&mal9 n:o&mal.
T&an+:o&m"&le ca&e au loc ,n -aa +ocal" % poltc"9 economc" % cultu&al"9 mpun,nd
+c@m8"& ,n de2de&atul educaonal9 $ene&ea2" mod:c"& % ,n con%tna9 compo&tamentul
pe&+onalt".
Ale&tate9 n+ttule +ocale nu +,nt p&e$"tte +p&e a cont&8u la p&oce+ul educaonal9 a& a$en
educaonal nu po+ed" ,nc" +u:cente a8lt" de educae ,n nole cond +ocal)economce.
C,nd +ocetatea con%tent2ea2" tot ma mult e-olua p&oce+elo& ne$at-e % con+ecnele lo&
ne:a+te pent&u naune9 educaa de-ne o p&o8lem" +ocal" acut"9 ca&e nece+t" teo& % metodolo$
educaonale no. De acea9 p&e2enta Concepe ,% p&opune pa&ad$ma educaonal" &aco&dat" la; a)
+tuaa % tendnele de de2-olta&e a +ocet"= b) teleolo$a educae >deal9 +cop9 o8ect-e9
+tanda&de educaonale<= c) te@nolo$ % metodolo$ educaonale modeme= d) poltca +ocal" ,n
domenul educae= e) o&ent"& -alo&ce % educaonale pe plan naonal % nte&naonal.
Concepa Educae dn R.M. -a +e&- d&ept mAloc de nte$&a&e a tutu&o& a$enlo& educaonal
,nt&)un ++tem unc de educae a coplo&9 tne&etulu % adullo&. Ea a&e men&ea de a c&ea un
pa&tene&at peda$o$c ,n &eal2a&ea dealulu9 +copulu % o8ect-elo& educae. Real2a&ea
concepe mpune o8l$aun % &e+pon+a8lt" maAo&e ,nt&u p&o+pe&a&ea +p&tual" % -tal" a
pe&+onalt"9 % conduce la a&mon2a&ea &elalo& nte&etnce % nte&cultu&ale ,n Repu8lca
Moldo-a.
II. FUNDAMENTELE EDUCAIEI
2.1. Fundamentele conceptuale ale educa!e!
Concepa educae con+ttue documentul de p&m o&dn ,n :o&ma&ea % de2-olta&ea
pe&+onalt"9 a-,nd ca 8a2" &eal+mul :lo2o:c9 e+ena c"&ua con+t" ,n ,nele$e&ea unt"
ec@l8&ate a pa&t" mate&alulu % dealulu.
Cont&apune&ea t&adonal" a nte&e+elo& pe&+onalt" cu nte&e+ele +ocet" nu +e &e2ol-" pe
calea a8+olut2"& -alo& pe&+onalt" +au +upe&o&t" +ocet" a+up&a ace+tea9 c9 ma cu&.nd9
pe calea co&el"& nte&e+elo& lo& %9 ca u&ma&e9 a co&el"& pe&+onal?+ocal9 colect-?nd-dual.
Pe&+onaltatea e+te de neconceput ,n a:a&a +ocet". Tn2,nd +p&e o a&mone +ocal"9 am8ele
&eal2ea2" tne&a&ul de2-oltat- unplan.
E+ena :lo2o:e educae +e a/ea2" pe un ++tem de -alo& cu +tatut naonal o:cal9 p&oteAate
de le$e9 % ca&e con+ttue &e)pe&ele de 8a2" o&entate +p&e de2-olta&ea ,n a+cenden" a +ocet".
Flo2o:a educae &ep&e2nt" d totaltate de de % p&ncp ce alc"tue+c 8a2ele de2-olt"&
+ocale.
Te2a p&ncpal" +e &e2um" la deea c" +ocetatea e+te o comuntate de oamen ,n ca&e;
pe&+onaltatea con+ttue temela +ocet"=
+ocetatea e+te -"2ut" ca o comuntate o&$an2at" de oamen % :unconea2" ,n con:o&mtate
cu le$+laa +ta)tal"9 no&mele mo&ale9 a&mona nte&e+elo& pe&+onale % +ocale=
+tatul9 ca n+ttue +u-e&an" a naun9 o&$an2ea2" % a+$u&" ndependena9 8un"+ta&ea9
de2-olta&ea % &eal2a)&ea potenalulu c&eato& al cet"enlo& +".
Noua pa&ad$m" educat-" pla+ea2" ,n p&m planul e opunea pent&u dele uman+te.
Uman2a&ea p&oce+ulu educat- p&e+upune un %& de cond;
&ecunoa%te&ea pe&+onalt" ca -aloa&e +up&em"9 &e+pecta&ea ca&acte&ulu unc % &epeta8l al
:ec"&u nd-d=
e$al2a&ea %an+elo& tutu&o& cet"enlo& la autodete&mna&e9 autoo&$an2a&e9 autoa:&ma&e9
auto&eal2a&e=
&eal2a&ea d&eptulu cet"enlo& la de2-olta&ea apttudn)lo& % nte&e+elo& &e2ona8le=
a+$u&a&ea p&otece +ocale9 oc&ot& +"n"t"9 a d&eptu&lo&=
a&mon2a&ea &elalo& nte&pe&+onale dnt&e educato& % educa; p"&n % cop9 ,n-""to&
>p&o:e+o&< % ele-9 p&o:e+o& % +tuden9 dnt&e to componen +ocal.
Umanizarea pe&mte % mplc" mate&al2a&ea une educa -a&at-e a pe&+onalt"9
con+de&,nd nte&e+ele % pa&tcula&t"le d:e&telo& cla+e9 cate$o& % $&upu& +ocale ale "&. Ea cu)
p&nde9 de a+emenea9 de ,n 8a2a c"&o&a +e -o& :o&ma calt" mo&al)c-ce % p+@olo$ce ale
pe&+onalt"9 -a8le ,n condle pe&oade de t&an2e % de con+t&u&e a no +ocet".
Un element mpo&tant al no :lo2o: a educae e+te deea educae plu&cultu&ale ,n 8a2a
-alo&lo& naonale % $ene&al)umane.
Totaltatea delo& % p&ncplo& menonate alc"tue+c 8a2ele une &eale :lo2o:9 comun"
pent&u to a$en.
Flo2o:a educae ,n R. Moldo-a con+ttue deea naonal" % &"+punde ne-olo& actuale % de
pe&+pect-" ale +ocet" % pe&+onalt"9 cont&8ue la con+olda&ea +ocet"9 la +c@m8"&
caltat-e ,n con%tna % compo&ta&ea cet"enlo&.
Fundamentele "oc!ale ale educa!e!
Fundamentele +ocale ale educae con+tau ,n aceea c" p&n :uncle +ale9 ea u&m"&e%te
+ta8l&ea unu ec@l8&u dnamc ,nt&e pe&+onaltate % +ocetate9 conde nd+pen+a8l" at,t pent&u
e/+tena % de2-olta&ea +ocet"9 c,t % a :ec"&u nd-d ,n pa&te.
Educaa e+te un mAloc de t&an+:e& de -alo& ,nt&e +ocetate % nd-d % a+$u&" cond
:a-o&a8le pent&u a+mla&ea ace+to& -alo&. 52a- de acea+ta9 u&m"&nd nte$&a&ea nd-dulu ,n
+ocetate9 educaa +e ocup" de :o&ma&ea pe&+onalt"9 t&"+"tu&le c"&ea -o& pe&mte a+mla&ea
-alo&lo& +ocale9 cont&8und9 ,n acela% tmp9 la dep"%&ea % de2-olta&ea lo& ,n co&ela&e cu +en+ul
$ene&al al de2-olt"& +ocale.
Educaa e+te o acune +ocal" +pec:c"9 un +u8++tem al +ocet"9 a-,nd +t&uctu&a9 lo$ca %
pa&tcula&t"le +ale.
Fundamente peda#o#!ce ale educa!e!
Fundamentele peda$o$ce ale educae &ep&e2nt" teo&le educae ? ,n-""&9 tendnele lo& de
de2-olta&e9 teleolo$a educae9 le$t"le $ene&ale ale educae % n+t&u&9 &apo&tu&le educaonale
de 8a2"9 e+ena p&oce+ulu de educae % n+t&u&e9 conceptul de educa8ltate9 ca&e e/p&m" pute&ea ?
ponde&ea educae ,n de2-olta&ea pe&+onalt" % +e man:e+t" ,n &elaa pe&+onaltate ) +ocetate9
educato& ) educat.
Relaa pe&+onaltate ) +ocetate9 educato& ) educat con+ttue o nte&dependen"9 unde unul +e
mod:c" ,n :unce de cel"lalt9 p"+t&,ndu)% autonoma % &olul ,n nte&o&ul &elae.
P&o+pect-tatea educae p&e+upune &apo&ta&ea e la ce&nele cu&ente % de pe&+pect-" ale
+ocet" p&n o&enta&ea %col +p&e o nou" modaltate de educae9 ca&e n -a a+$u&a nd-dulu
po+8ltatea de a :ace :a" e-enmentelo& nep&e-"2ute p&n antcpa&e % pa&tcpa&e.
Ca&acte&ul pe&manent al educae mpune nece+tatea n:luenelo& educaonale la toate t&eptele
de de2-olta&e onto$enetc". Socetatea ,n contnu" +c@m8a&e $ene&ea2" no e/$ene :a" de
educae9 ,n ca&e nd-dul +e a:l" pe&manent ,n caltate de &ecepto& % a$ent al acun educat-e.
Succe+ul educaonal e+te dete&mnat de p&em+ele 8op+@ce :a-o&a8le % de medul +ocal
+tmulat-9 educaa &ep&e2ent,nd :acto&ul dec+- ,n :o&ma&ea?de2-olta&ea pe&+onalt".
Fundamente p"!$olo#!ce ale educa!e!
Fo&ma&ea une pe&+onalt" con:o&me dealulu educaonal p&e+upune an$aAa&ea con%tent" a
teo&lo& de2-olt"& pe&+onalt" >e+ena pe&+onalt"= tendnele e de de2-olta&e= anal2a
:acto&al" a componentelo& % calt"lo& pe&+onalt"= ca&acte&ul dnamco)-olt- al pe&+onalt"<=
e+ene p+@olo$ce a educae >e-dene&ea o8ect-elo&9 +t&ate$lo&9 :nalt"lo&9 :acto&lo& +ocal)
p+@olo$c de adapta&e la cond +c@m8"toa&e<= cuno%tnelo& de+p&e pa&tcula&t"le de -,&+t" %
nd-duale ale pe&+onalt"= &apo&tulu pe&+onaltate ) +ocetate >e/$enele +ocalulu ,n contnu"
dnamc" con+ttue mecan+mul de2-olt"& % adapt"& pe&+onalt"9 tendna c"t&e dealul
educaonal<= e-alu"& +t&uctu&lo& p+@ce ale pe&+onalt".
2.2. F!nal!t%!le educa!e!
A pune p&o8lema dealulu9 +copulu9 o8ect-elo& educae ,n+eamn" a con%tent2a ne-oa
a+cendent" de educae ,n +ocetate % nece+tatea &dc"& calt" e la n-elul e/$enelo& +ocale de
pe&+pect-".
Idealul educaonal e/p&m" ,n mod concent&at :naltatea $ene&al" a educae9 ceea ce
+ocetatea9 ca ++tem $lo8al9 +olct" dn pa&tea educae9 con+de&at" ca +u8++tem al +"u.
Idealul e+te un model9 un p&ototp pe&:ect9 o ma$ne con+t&ut" a pe&:ecun % p&e-ede;
de2-olta&ea l8e&"9 a&monoa+" a omulu % :o&ma&ea pe&+onalt" c&eat-e ca&e9 ulte&o&9 +"
+e adapte2e la condle de contnu" +c@m8a&e ale -e=
de2-olta&ea comple/"9 $lo8al"9 total" a pe&+onalt" ,n pe&+pect-a e/$enelo& cultu&ale %
poltce ale +ocet"9 -alo&2a&ea ma/m" a pe&+onalt" pent&u o +olcta&e l8e&" %
democ&atc".
In ace+t conte/t9 modelul pe&+onalt" -a ,nt&un ca&acte&+tc de tpul;
1. Inte$&tate p+@c" % mo&al"=
!. Ind-dualtate9 $,nd&e c&tc" &aonal" % attudne p&a$matc" :a" de -a"=
#. Potenal ntelectual9 capact" -olt-e=
'. nut" etc" adec-at" no&melo& +ocale=
(. Capa8ltatea de a lua ndependent dec29 capactatea de a)% ap"&a ,n mod neop&e+-
nte&e+ele=
0. Capact" de autoeducae=
1. Tendna +p&e +ucce+ ,n -a"=
B. Competen" p&o:e+onal"9 +p&t ,nt&ep&n2"to& % de concu&en"9 capact" mana$e&ale=
C. Capactatea de adapta&e la condle +c@m8"toa&e ale -e9 a8lt" de o&enta&e ,n
c&cum+tanele economce9 +ocal)poltce9 ,n 8a2a -alo&lo& $ene&al)umane=
1D. Attudne &e+pectuoa+" :a" de le$e9 &e+pon+a8ltate +ocal"9 +mul demnt" pe&+onale=
11. Con%tna naonal" % con%tent2a&ea apa&tenene la comuntatea eu&opean" % mondal"=
1!. Act-+m +ocal=
1#. Capactatea de a dep"% +tuale neo&dna&e.
&'!ect!(e ale educa!e!
*8ect-ul educaonal maAo& e/p&m" tendna +p&e dealul educaonal p&n :o&ma&ea
attudnlo& :undamentale ,n co&e+punde&e cu ne-ole actuale % de pe&+pect-" ,n de2-olta&ea
nd-dulu % +ocet".
Obiectivele educaiei se ntemeiaz pe:
Fo&ma&ea &e+pectulu de +ne % a demnt" pe&+onale=
Fo&ma&ea a/e -alo&ce pe&+onale=
A+$u&a&ea une p&e$"t& :2ce multlate&ale9 :o&ma&ea tendne de p&actca&e a unu mod
+"n"to+ de -a"=
Fo&ma&ea une attudn po2t-e % a &e+pectulu :a" de :amle9 mde9 8"t&,n etc.=
Fo&ma&ea cultu& do&nelo&=
Fo&ma&ea t&e8une9 capact"lo& % competenelo& de autocunoa%te&e % autoeducate=
Fo&ma&ea capact"lo& de &ecepta&e)p&oduce&e a -alo&lo& e+tetce9 de o&$an2a&e a medulu
nd-dual % +ocal ,n a&mone cu p&ncple :&umo+ulu=
Fo&ma&ea capact"lo& de antcpa&e a +c@m8"&lo& +ocale=
Fo&ma&ea competenelo& de adapta&e la nole cond ,n -ede&ea +at+:ace& ne-olo&
pe&+onale % +ocale=
Fo&ma&ea capact"lo& de a cola8o&a ,n 8a2a tole&"& d:e&enelo&=
Fo&ma&ea &e+pon+a8lt" :a" de medul am8ant=
Educa&ea ,n +p&tul m,nd&e naonale % a o8l$aunlo& c-ce :undamentale.
2.). Le#!t%!le *! p+!nc!p!!le educa!e!
Le#!t%!le educa!e!
Le$t"le educae &ep&e2nt" le$"tu&le +ta8le9 e+enale % nece+a&e ale :enomenelo&
educat-e9 ca&e a+$u&" e/+tena9 :uncona&ea % de2-olta&ea p&oce+ulu educaonal.
Le$t"le peda$o$ce ale educae con+tau ,n &e:lecta&ea o8ect-"9 adec-at" a &ealt"9
ndependent de -ona +u8ectulu9 de dnam+mul p&oce+ulu educat-9 a-,nd p&op&et" %
ca&acte&+tc +ta8le ,n o&ce c&cum+tane.
P&oce+ul educaonal e+te dete&mnat de ne-ole +ocal)economce9 mo&ala9 cultu&a9 poltca %
deolo$a +ocal" % e+te &e$lementat de u&m"toa&ele le$t";
nte&dependena educae ) de2-olta&ea +ocal"=
nte&dependena con%tn" ) compo&tament=
nte&acunea medu +ocal ) educae ) e&edtate=
nte&acunea medu +ocal ) pe&+onaltate=
nte&acunle umane.
P+!nc!p!!le #ene+ale ale educa!e!
P&ncple &ep&e2nt" no&mele cu -aloa&e +t&ate$c" % ope&aonal"9 ca&e t&e8ue &e+pectate ,n
-ede&ea a+$u&"& e:cene act-t"lo& p&oectate la n-elul ++temulu % al p&oce+ulu de
,n-"t"m,nt.
Educaia se bazeaz pe urmtoarele principii:
cent&a&ea pe a/olo$a celu educat=
co&ela&ea?ant&ena&ea optm" a a+pectelo& 8o)p+@o):2olo$ce9 ecolo$ce9 +ocal)poltce9
cultu&al)+p&tuale ale educae=
untatea -e +ocale % a educae=
untatea -alo&lo& $ene&al)umane % naonale=
educaa etnocultu&al"?plu&cultu&al"=
ca&acte&ul antcpat- +au p&o+pect- al educae >educaa t&e8ue +" antcpe2e9 +a
p&oecte2e a/olo$a +ocal" % cea nd-dual"<=
uman2a&ea % democ&at2a&ea -e +ocale a celu educat=
d:e&ene&ea % nd-dual2a&ea p&oce+ulu educaonal9 de2-olt"& nd-duale p&n nte$&a&e
,n comuntatea >a+ocalo&< uman" +au p&ncpul co&el"& nte&e+elo& nd-duale cu cele
ale +ocet"=
c&eat-tatea % l8e&tatea >+tpulate de d&eptu&le coplulu % ale omulu<=
untatea educae % autoeducae=
+at+:ace&ea nece+t"lo& 8olo$ce ,n conco&dan" cu no&mele acceptate de con-eu&ea
+ocal"=
untatea % d-e&+tatea acunlo& educaonale=
-alo&2a&ea mo&al" a celu educat ,n conte/tul a/olo$e comunta&e?nd-duale=
co&ela&ea optm" a tutu&o& dmen+unlo& educae; +p&tuale9 mo&ale9 ntelectuale?co$nt-e9
e+tetce9 ecolo$ce9 te@nolo$ce9 :2ce etc.
2.,. Func!!le educa!e!
Funca de +electa&e % t&an+:e& a -alo&lo& de la +ocetate la nd-d +e a:l" ,n dependena
pa&tcula&t"lo& p+@olo$ce ale o8ectulu educae % p&e+upune +" +e &eal2e2e ,n 8a2a
&ecp&oct" ace+to& dou" ope&a.
P&n :unca de de2-olta&e con%tent" a potenalulu 8op+@c al omulu educaa &"+punde uno&
ne-o nd-duale % numa p&n nte&medul lo& ) uno& ne-o +ocale. P&oce+ul contnuu de
de2-olta&e a potenalulu nat- al nd-2lo& duce +p&e p&o$&e+ul +ocal p&n d-e&+:ca&ea %
ampl:ca&ea p&odu+elo& munc % c&eae ace+to&a.
Funca de p&e$"t&e a omulu pent&u nte$&a&ea act-" ,n -aa +ocal" con+t" ,n p&e$"t&ea
nd-dulu ca element act- al -e +ocale9 ca :o&" de munc" % +u8ect al &elalo& +ocale.
Funcle educae &ele-" :aptul c"9 pe de o pa&te9 aciunea educaional vizeaz dezvoltarea
personalitii umane, a& pe de alta9 aceast dezvoltare rspunde unor cerine ale societii fa de
individ.
2.-. Cu++!culum.ul educa!onal
Connutul educaonal; -alo&le educaonale
Educaa ca p&oce+ comple/ +e de+:"%oa&" pe 8a2a -alo&lo& :undamentale ale omen&; 5a"9
Ade-"&9 Ene9 F&umo+9 Sac&u9 D&eptate9 L8e&tate.
Valorile generalumane +e p&oduc p&n act-tatea de+:"%u&at" ,n +:e&ele -e % e/+tene
umane; Te&&a9 Pat&a9 Famla9 Munca9 Cunoa%te&ea9 Cultu&a9 Pacea9 *mul. 5alo&le naonale
&ep&e2nt" p&oec ale con%tne a+up&a -alo&lo& $ene&al)umane % +e man:e+t" ,n cultu&a
naonal" ,nelea+" ,n +en+ul cel ma la&$9 ele cup&n2,nd nu numa datn9 o8ceu&9 t&ad9 da& %9
,nt, de toate9 :o&ele auto$ene&atoa&e9 apo % -2unle9 +u&+ele de comunca&e cultu&al" %
nte&cultu&al"9 codul $enetc manent lm8aAelo& +pec:ce9 teolo$a mplcat"9 +p&tualtatea
popo&ulu etc. Valorile naionale +,nt manente -e :ec"&u nd-d9 :amle9 comunt" naonale
% manente -e ,n+u%te % de2-oltate p&n educaa +ocal"9 ca&e +e de+:"%oa&" ,n noun)c@ee ale
e/+tene umane % -o& de-en cu ade-"&at o&ent"& -alo&ce. Man:e+ta&ea -alo&lo& $ene&al)
umane?natonale a&e loc p&n calt"le nd-dulu; 8un"tate9 d&a$o+te de munc"9 one+ttate9
cum+ec"dene9 uman+m9 pat&ot+m9 &e+pon+a8ltate +ocal"9 tole&ana d:e&enelo& cultu&ale %
&el$oa+e etc.
Attudnle -alo&ce :a" de *M ca -aloa&e +up&em" :o&mea2" :undamentul cu&&culum)ulu
educae.
con%tent2a&ea men& omulu ,n lumea ,nconAu&"toa&e=
&e+pecta&ea autonome omulu9 a +t"& de +p&t % nte&e+elo&=
&e+pecta&ea d&eptu&lo& omulu=
tole&a&ea omulu=
:a-o&2a&ea +ucce+ulu ,n -aa omulu.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de VIA0
ate+ta&ea -e ca da& d-n=
accepta&ea % oc&ot&ea -e ,n toate man:e+t"&le9 -a&et"le % :o&mele e=
p&actca&ea modulu +"n"to+ de -a"=
o&dona&ea con%tent" a p&op&e -e ,n caltate de +u8ect al e.
Ideea attudn -alo&ce :a" de -a" nu +e lmtea2" la +:e&a -e omulu9 c dep"%e%te cu mult
@ota&ele e9 acolo unde e -aa; -aa oceanulu9 -aa p"du&9 -aa munlo&9 -aa p"m,ntulu etc.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de CULTUR0
cunoa%te&ea +to&e naonale % un-e&+ale=
p&omo-a&ea te2au&ulu cultu&al naonal % un-e&+al=
&e+pecta&ea t&adlo&9 datnlo&9 o8ceu&lo& p&op&ulu popo& % ale etnlo& conlocutoa&e=
&e+pecta&ea no&melo& de compo&tament etc.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de MUNC0
cult-a&ea mot-ae pent&u munc"=
:o&ma&ea dealulu p&o:e+onal=
&e+pecta&ea &e2ultatulu munc :ec"&ua.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de PATRIE
cult-a&ea d&a$o+te :a" de pat&e=
&e+pecta&ea Con+ttue Repu8lc Moldo-a=
ono&a&ea +m8olc de +tat; mn9 +tem"9 d&apel.
!cest sistem valoric presupune formarea urmtoarelor componente fundamentale
ale personalitii:
Cultu+a modulu! "%n%to" de (!a%
Educaa u&m"&e%te ,n+u%&ea % a+mla&ea de c"t&e nd-d a nounlo& de F-a"F9 F+"n"tateF %
pe&cepe&ea lo& ca -alo& umane= :o&ma&ea dep&nde&lo& de a delmta nounle de F:2cF % Fmo&alF=
educaa ,n +p&tul &e+pectulu pent&u +"n"tatea pe&+onal" % a celo& dn Au&= de2-olta&ea capact"lo&
de a pe&cepe % a ,nele$e nte&cone/unea &ecp&oc" a t&adelo&; Via F sntate mediu" Via
sntate securitate" Viaa sntate Univers" +" con%tent2e2e mpo&tana munc :2ce %
ntelectuale9 a cultu& :2ce9 +po&tulu9 tu&+mulu9 comunc"& cu natu&a.
#ndiciile culturii modului sntos de via:
ne-oa p&actc"& unu mod +"n"to+ de -a"=
act-+m :2c % +"n"tate :2c" % p+@c"=
capactatea de a &e2+ta -clo&=
po+eda&ea te@nclo& de auto&e$la&e.
Cultu+a +ela!!lo+ /am!l!ale
Educaa nclude :o&ma&ea dep&nde&lo& % ne-olo& de a &e+pecta no&mele de con-eu&e ,n
:amle9 p&ecum % d&eptul :ec"&ua la autonome= de a ap"&a demntatea % onoa&ea :amle= de a
con+olda &elale de &udene= de a aAuta mem8& :amle ) p"&n9 :&a9 +u&o&le etc.
#ndiciile culturii relaiilor familiale:
con%tent2a&ea :amle ca -aloa&e % conde a +ecu&t" pe&+onale=
ate+ta&ea me&tulu :amle ,n :o&ma&ea pe&+onalt"=
man:e+ta&ea &e+pon+a8lt" pent&u :amle9 pent&u 8un"+ta&ea e=
dene&ea cuno%tnelo& de+p&e a&8o&ele $enealo$c9 t&adle de :amle9 p"+t&a&ea
&elc-elo&=
pa&tcpa&ea la admn+t&a&ea $o+pod"&e ca+nce=
&e+pon+a8ltatea pent&u educa&ea coplo&=
p&oteAa&ea % menaAa&ea mem8&lo& -ulne&a8l a :amle=
man:e+ta&ea attudn ca&ta8le :a" de ce -,&+tnc9 p"&n % mde.
Cultu+a "e1elo+
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea la cop % tne&et a uno& concep +"n"toa+e de+p&e men&ea
8"&8atulu % a :eme= calt"le % t&"+"tu&le de ca&acte&= pa&tcula&t"le p+@o):2olo$ce % etce
ale 8"elo& ) tne&lo&= :etelo& ) domn%oa&elo&= :o&ma&ea conceplo& de+p&e demntatea :emnn"
% ma+culn"9 +en+ul etc al :a&meculu copl"&e9 adole+cene9 matu&t"9 8"t&,ne= :&umu+e
&eale % apa&ente a omulu.
#ndiciile culturii se$uale:
con%tna e$alt" ,n d&eptu&=
co&ecttudnea &elalo& ,nt&e pe&+oanele de +e/ opu+ >8"&8at):emee<=
$&Aa % p&oteca &ecp&oc"=
man:e+ta&ea ma+culnt" >tne&lo&)8"&8alo&<; cu&aA9 o8l$at-tate9 p&ompttudne9
m"e+t&e ,nt&)un anumt domenu9 +p&t $o+pod"&e+c9 capactatea de a a+$u&a 8un"+ta&ea
:amle9 tendna +p&e de+"-,&%&ea nute :2ce9 $alante&e9 capactatea de a p&oteAa :emea9
etc.=
man:e+ta&ea :emnt" >domn%oa&elo&9 doamnelo&<; +en+8ltatea9 8un"tatea9 :neea9
ndul$ena9 duo%a9 demntatea9 capactatea de a a+$u&a con:o&tul emoonal9 calt" de
8un" $o+podn"9 mam"9 +oe.
Cultu+a p"!$olo#!c%
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea dep&nde&lo& de adapta&e e:ect-" la condle de -a" ,n contnu"
+c@m8a&e9 de2-olta&ea a8lt"lo& de comunca&e % coope&a&e9 cult-a&ea co&ecttudn
compo&tamentale9 +tmula&ea p&oce+ulu de autocunoa%te&e % autoeducae.
#ndiciile culturii psi%ologice:
matu&tatea p+@olo$c"=
con%tna % &e+pectul de +ne9 nte$&tatea Eu)lu=
adapta8ltatea +ocal" % p+@c"=
&e2+ten" la +t&e+u&=
capactatea de auto&e$la&e a +:e&e mot-aonale9 emoonale9 -olt-e % mo&ale=
tendna +p&e autoactual2a&e9 auto&eal2a&e=
dene&ea cuno%tnelo& de+p&e p+@cul omulu=
comunca&ea empatc"=
e/te&o&2a&ea adec-at" a +entmentelo&=
o&enta&ea con+t&uct-" a pe&+onalt".
Cultu+a ecolo#!c%
Fo&ma&ea cultu& ecolo$ce e+te o act-tate +pec:c" de educae a pe&+onalt"9 o&entat" +p&e
a&mon2a&ea &elalo& cu medul am8ant. ,n ace+t +cop ,n con%tna9 compo&tamentul % act-tatea
omulu +e a:&m" p&ncpul &e+pon+a8lt" :a" de natu&"9 concepe&ea natu& ca :acto& al +"n"t"
:2ce % p+@ce a omulu.
Act-tatea educaonal" a&e un ca&acte& nte$&ato& % nclude ,n+u%&ea delo& conceptuale %
p&omo-a&ea o&ent"&lo& -alo&ce ,n domenul ecolo$e= a+mla&ea an+am8lulu de cuno%tne
%tn:ce % p&actce de+p&e p&oce+ele % :enomenele natu&ale= p&o$no2a&ea con+ecnelo& nte&-ene
omulu ,n medul natu&al= :o&ma&ea &e+pon+a8lt" pent&u p"+t&a&ea medulu natu&al= :o&ma&ea
&e+pon+a8lt" pent&u +"n"tatea p&op&e % a celo& dn Au& ca -aloa&e pe&+onal" % +ocal"= :o&ma&ea
dep&nde&lo& de act-tate ecolo$c".
#ndiciile culturii ecologice:
con%tent2a&ea nece+t" ec@l8&ulu &elaonal Fom ) p&o$&e+ te@nolo$c ) natu&"F=
cunoa%te&ea p&o8lemelo& natu& plaulu natal9 p&ecum % a p&o8lemelo& ecolo$ce locale9
&e$onale % $lo8ale=
ne&ea act-t"lo& ecolo$ce=
c&ea&ea -alo&lo& o&entate +p&e amelo&a&ea +t"& medulu.
Cultu+a mo+al."p!+!tual%
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea conceplo& % nounlo& de+p&e :undamentele mo&ale ale -e9
+en+ul mo&al al &elalo&; om ) om9 om ) natu&"9 om ) +ocetate9 om ) noo+:e&"= cult-a&ea -alo&lo&
c&e%tne9 $ene&al)umane= de2-olta&ea compo&tamentulu mot-at= :o&ma&ea cultu& &elalo&
nte&pe&+onale % a coope&"&= cult-a&ea ,naltelo& calt" mo&ale p&ecum; 8un"tatea9 ca&tatea9
tole&ana9 &e+pectul9 polteea9 cum+ec"dena9 demntatea etc.= cult-a&ea no&melo& de condut" ,n
-aa de toate 2lele >,n :amle9 locu& pu8lce9 natu&"9 %coal" etc.<.
#ndiciile culturii moralspirituale:
capactatea de a : +nce&=
man:e+ta&ea alt&u+mulu=
man:e+ta&ea a:ect-t" po2t-e=
man:e+ta&ea &ecept-t" % compa+un=
man:e+ta&ea punctualt" % o8l$at-t" ,n &eal2a&ea p&om+unlo&=
capactatea de a : e/$ent :a" de +ne % celal=
man:e+ta&ea m"&nme=
po+eda&ea +entmentulu demnt" pe&+onale=
man:e+ta&ea tactulu9 delcatee ,n &ela % ,n comunca&e.
Cultu+a e"tet!c%
Educaa e+tetc" -2ea2" :o&ma&ea % de2-olta&ea dealu&lo& % ne-olo& e+tetce9 cult-a&ea
8unulu $u+t % a pe&cepe& :&umo+ulu= :o&ma&ea attudn e+tetce :a" de natu&" % a&t"= e+tet2a&ea
&elalo& nte&pe&+onale= a+mla&ea cuno%tnelo& a&t+tce= de2-olta&ea % &eal2a&ea potenalulu
a&t+tc c&eato&= de2-olta&ea +:e&e emot-e a pe&+onalt" p&n nte&medul mAloacelo& a&t+tce %
:o&ma&ea attudn mo&ale9 a conceplo& mo&ale p&n un-e&+ul emolo&= a+mla&ea -alo&lo&
a&t+tce -e&ta8le= :amla&2a&ea cu te2au&ul a&t+tc un-e&+al % naonal.
Cultu&a e+tetc" +e dete&mn" p&n attudnea omulu :aa de -a"9 o8ect-at" ,n c&ea de
-aloa&e ,n toate domenle act-t".
#ndiciile culturii estetice:
capactatea de a +e+2a a&ta9 de a ,nce&ca +entmente ,n"l"toa&e ,n u&ma cunoa%te&
modelelo& a&t+tce -e&ta8le=
capactatea de ap&ece&e e+tetc" a ope&elo& de a&t"9 a monumentelo& natu&=
nece+tatea de a mod:ca medul ,nconAu&"to& con:o&m le$lo& :&umo+ulu % ntole&ana :a"
de non-alo&=
capactatea de auto&eal2a&e a potenalulu a&t+tc % c&eato&=
tendna +p&e a&mona :&umu+e interioare % e$terioare"
cunoa%te&ea c&eae popula&e9 a t&adlo& +to&co)cultu&ale ale "&9 tendna de a le ,n+u%9
oc&ot9 ,m8o$".
Cultu+a na!onal%
Educaa u&m"&e%te :amla&2a&ea cu -alo&le naonale mate&ale % mo&al)+p&tuale= &ena%te&ea9
-alo&2a&ea % pe&petua&ea t&adlo&= utl2a&ea potenalulu educat- al datnlo& % o8ceu&lo&
calenda&+tce popula&e= :o&ma&ea con%tne naonale= educa&ea c-+mulu9 democ&at+mulu9
uman+mulu.
#ndiciile culturii naionale:
cunoa%te&ea lm89 +to&e9 cultu& Repu8lc Moldo-a=
con%tent2a&ea apa&tenene de neam= .
man:e+ta&ea demnt" naonale=
pa&tcpa&ea ,n act-tatea c&eatoa&e % &e:o&matoa&e.
Cultu+a c!(!c%
Educaa -2ea2" :o&ma&ea cet"enlo& Repu8lc Moldo-a ,n conte/tul comple/ al Eu&ope % al
lum contempo&ane= educa&ea +mulu &e+pon+a8lt" pent&u acunle +ocale= de2-olta&ea
con%tne naonale= cult-a&ea &e+pon+a8lt" pent&u de+tnul "&= ,n+u%&ea cuno%tnelo& de+p&e
d&eptu&le % dato&le :undamentale ale omulu % :o&ma&ea nece+t" de a le &eal2a ,n -aa
cotdan"= +tmula&ea act-t" poltce9 economce9 +ocale9 de oc&ot&e a medulu= educa&ea
pat&ot+mulu9 a &e+pectulu :a" de le$le % +m8olu&le de +tat= cult-a&ea +entmentulu c-c.
#ndiciile culturii civice:
cunoa%te&ea le$lo& Repu8lc Moldo-a9 a documentelo& nte&naonale ,n domenul
d&eptu&lo&9 omulu=
&eal2a&ea d&eptu&lo& % &e+pon+a8lt"lo& c-ce=
:uncona&ea mecan+melo& de p&otece a d&eptu&lo& omulu la n-el local % naonal=
pa&tcpa&ea act-" ,n +t&uctu&le % :o&maunle +ocet" c-le=
man:e+ta&ea .tole&ane :a" de d:e&ene % a +olda&t" ,n -aa cotdan"=
capactatea de an$aAa&e plena&" ,n ap"&a&ea nte&e+elo& Repu8lc Moldo-a pe plan
nte&naonal.
P+oce"ul educa!onal2 3nele#e+ea *! a"!m!la+ea (alo+!lo+
P&n ca&acte&ul +"u uman educaa e+te o acune ce +e de+:"%oa&" ,n mod con%tent9 pot&-t uno&
:nalt" +ta8lte. ,n :unce de ace+te :nalt" +,nt +eleconate -alo&le ce u&mea2" a : t&an+m+e9
+,nt ale+e metodele % mAloacele cele ma pot&-te pent&u a &eal2a t&an+m+a9 +e a+$u&" o
o&$an2a&e co&e+pun2"toa&e a act-t"9 ,n a%a :el ,nc,t +" +e o8n" &e2ultatul +contat.
Fo&ma&ea attudnlo& % ,n+u%&ea -alo&lo& &ep&e2nt" un deme&+ complcat % de du&at". D
act-tate a:ect-" nu +e poate de:n p&nt&)un co&elat o8+e&-a8l9 ca ,n ca2ul une act-t"
co$nt-e9 c p&n e:ectul e nd&ect9 potenal. Domenul a:ect- conne :o&te ca&e dete&mn" natu&a
-e nd-duale % -aa tutu&o& oamenlo&. ,n-"a&ea a:ect-" a&e d&ept +cop de a)1 aAuta pe nd-d
+")% o&$an2e2e F-alo&le +ale ,nt&)un comple/ -alo&c ce de-ne ca&acte&+tc -e lu ,nt&e$F.
7nele$e&ea % ,n+u%&ea -alo&lo& +e &eal2ea2" ,n cad&ul u&m"toa&elo& etape;
a< e:ectua&ea ale$e& p&n anal2a preferinelor, influenelor, alternativelor % consecinelor
ace+to& alte&nat-e=
8< acunea p&e+upune &eal2a&ea p&n acionare % incorporarea ale$e& :"cute9 &aco&date la
modelul de -a" al nd-dulu.
III. MEDIUL EDUCAI&NAL
Pent&u a +e :o&ma % de2-olta ca pe&+onaltate9 nd-dul a&e ne-oe de cond % antu&aA
:a-o&a8l.
Medul educaonal con+ttue un an+am8lu de cond :2ce >natu&ale9 a&t:cale< % +oco)
umane p&opce :o&m"& % de2-olt"& pe&+onalt".
Condle :2ce natu&ale +,nt cele $eo$&a:ce ) de clm"9 +ol9 :aun"9 &ele:9 ca&e dete&mn" >+au
t&e8ue +" dete&mne< n-elul de -a" % con:o&tul mate&al p&n ++temul economc al +ocet"
>ndu+t&e9 a$&cultu&"9 t&an+po&tu&9 +e&-c<.
Condle a&t:cale ) c&eate de om ) +,nt cele o:e&te de domenul economc >n+ttu
economce9 admn+t&at-e9 mAloace de munc"9 comunca&e9 o&$an2"& +ocale de con-eu&e ) +ate9
o&a%e etc.<9 de domenul poltc >n+ttu de $u-ema&e % conduce&e a comunt" umane<9 de cel
cultu&al >n+ttu de ,n-""m,nt9 de %tn"9 te@nc"9 n+ttu a&t+tce9 &el$oa+e<. Ace+tea c&eea2"
am8ana economc"9 poltc" % cultu&al" de :o&ma&e9 p&n educae9 a omulu.
Condle +oco)umane +e &e:e&" la an+am8lul9 +t&uctu&a % caltatea &elalo& nte&umane
+ta8lte la n-elul $&upu&lo& >:amlal9 %cola&9 un-e&+ta&9 p&o:e+onal9 con:e+onal9 comunta&<.
Noua concepe a educae +e mplementea2" p&n ++temul de educae9 ca&e a&e n-elu&
n+ttuonal2ate % nen+ttuonal2ate9 c,t % cu aAuto&ul d:e&telo& n+ttu de educae9 :o&me %
metode de mate&al2a&e a n:luenelo& educat-e.
Real2a&ea no concep de educae la n-el nen+ttuonal2at e+te p&-t" ca un p&oce+ de
mplementa&e a e ,n d:e&te +:e&e de act-tate -tal" a +ocet"9 unde +e :o&mea2" dep&nde&le9
capact"le % calt"le pe&+onalt".
La n-el n+ttuonal2at9 n+ttua de 8a2" ca&e &eal2ea2" o&$an2a&ea ,nt&e$ulu ++tem de
educae9 act-tatea ace+tua % cont&olul ace+te act-t" e+te statul. Educaa e+te una dn
p&o&t"le +tatulu ,n poltca +ocal" la etapa actual" % de pe&+pect-".
Statul9 p&n n+ttule % o&$an2ale +ale9 t&e8ue +" a+$u&e n-elul +t&ate$c >:undamental9 de
8a2" < de educae a $ene&alo& ,n an+am8lu9 nd:e&ent de apa&tenena la $&upul +ocal.
).1. Fam!l!a
Famla e+te cel ma ap&opat % adec-at medu de +t&uctu&a&e ntelectual"9 a:ect-" % -olt-" a
pe&+onalt"9 clmatul :amlal de-ennd cad&ul de am8an" mate&al"9 +p&tual" % mo&al" ,n ca&e
+e :o&mea2" cop.
7n :amle +e c&+tal2ea2" un +tl ca&acte&+tc de -a" ,n 8a2a &apo&tu&lo& 8olo$ce9
economce9 mo&ale9 +p&tuale etc.
Medul :amlal n:luenea2" :o&ma&ea % e/p&ma&ea pe&+onalt" p&n componena :amle
>p"&n9 cop9 mde<9 &ela de ,nele$e&e % a&mone ,nt&e mem8& e9 de nte&e+e9 con-eu&e etc.9
de -alo& p&omo-ate ,n :amle.
7n :amle a&e loc nu numa &ep&oduce&ea +ocal" a populae9 da& % :o&ma&ea unu anumt +tl
de -a". Ac +e :o&mea2" a+t:el de calt" -tale mpo&tante9 ca d&a$o+tea :a" de oamen9
&ecept-tatea % a:ecunea9 p&cepe&ea % do&na de a : tole&ant. Famla :undamentea2" mo&altatea
coplulu9 , dete&mn" dealu&le9 -alo&le +p&tuale9 , :o&mea2" attudnea :a" de munc".
Facto& de n:luen" a+up&a coplulu ,n :amle +e pot +t&uctu&a con-enonal ,n t&e cate$o&;
mc&omedul +ocal al :amle9 ,n ca&e +e &eal2ea2" contactul coplo& cu -alo&le %
&olu&le +ocale9 cunoa%te&ea ca&acte&ulu comple/ % cont&adcto&u al lum contempo&ane=
act-tatea nte&) % e/t&a:amlal"9 ,n +pecal munca de toate 2lele9 ea con+ttund o
modaltate e+enal" de nte$&a&e +ocal" a omulu % de cunoa%te&e cu -toa&ea act-tate
de -a"=
act-tatea educaonal" a p"&nlo&.
E+te opo&tun +" +e a+$u&e &e+pon+a8ltatea p"&nlo& pent&u educaa coplo&9 p&e$"t&ea lo&
,nt&u &eal2a&ea ace+te munc de ma/m" mpo&tan".
Ac a& putea : cooptate a+ocale p"&nlo&9 8a2" a c"&o&a pot de-en at,t n+ttule de
,n-""m,nt9 c,t % admn+t&aa pu8lc" local".
U&mea2" +" :e aplcate no :o&me de nte&acune a :amle cu n+ttule p&e%cola&e9 %colle9
n+ttule +ocale9 cultu&ale9 medcale9 o&$anele de d&ept etc.
Actualmente a c&e+cut mult mpo&tana p&o$&amelo& de peda$o$2a&e a p"&nlo&9 p&e$"t&e a
lo& pent&u &eal2a&ea :unclo& educat-e ale :amle.
Unul dn o8ect-ele de actual2a&e a :unce educat-e a :amle con+t" ,n ,ncad&a&ea
p"&nlo& ,n act-tatea educaonal" a n+ttue de ,n-""m,nt. Ace+t p&oce+ e+te e:cent ,n ca2ul
c,nd at&a$e&ea p"&nlo& +e :ace p&n nte&medul coplo&9 c,nd to a$en educaonal pa&tcp" la
&eal2a&ea uno& o8ect-e comune.
).2. 4!"temul de 3n(%%m3nt
Temela educae o con+ttue ++temul de ,n-"am,nt de +tat.
7n n+ttule de ,n-""m,nt +e c&eea2" medul :a-o&a8l ,n-""&9 :o&m"& cultu& $ene&ale %
+pecale9 p&e$"t& pent&u p&o:e+e9 pent&u e/$enele -e.
E$igenele fat de procesul educativ:
Fo&ma&ea pe&+onalt" +e e:ectuea2" p&eponde&ent pe calea act-t" p&op&u)2+e a
coplulu. M"+u&a e:o&tulu peda$o$c -a -a&a ,n :unce de po+8lt"le nd-duale ale
coplulu.
Act-tatea coplulu ,n p&oce+ul de educae e+te condonat" de nece+t"le lu
+c@m8"toa&e %9 la :eca&e moment de de2-olta&e9 +,nt dete&mnate de condle &e+pect-e.
E+enal" &"m,ne con+de&a&ea 2one p&o/me de de2-olta&e a educatulu9 ,nant,ndu) no
ce&ne co&elate cu opunle +ale &eale.
Act-tatea educaonal" +e -a &eal2a ,n 8a2a &e+pect"& p&opo&onalt" e:o&tu&lo& coplulu
% peda$o$ulu ,n condle unu clmat pe&m+- de a:ecune % p&otece.
).). Educa!e e1t+a*cola+%
La etapa actual" %coala9 o&c,t de ele-at" a& : ea9 nu ma poate : +n$u&ul depo2ta& de cultu&"9
a& educaa Fnt&a mu&o+F t&e8ue de2-oltat" % contnuat" p&nt&)o educae Fe/t&a mu&o+F ,n
cola8o&a&e cu :acto& educaonal9 de+c@2,nd c"le une :o&m"& contnue9 multlate&ale ce -a
dete&mna pe -to& un pe&manent p&oce+ de auton+t&u&e % autoeduca&e.
Educaa e/t&a%cola&" con+ttue un ++tem de+c@+9 ment +" complete2e e:o&tul educaonal al
%col. Ea compo&t" o8ect-e9 connutu& % te@nc educaonale ce a+$u&" menne&ea %
de2-olta&ea contnu" a potenalulu co$nt-9 a:ect- % aconal al pe&+onalt"9 al capact"lo& %
dep&nde&lo& de autoeducae9 cont&8ue la :o&ma&ea de pe&+onalt" ndependente % c&eatoa&e.
Ace+t tp de educae d:e&" de cea dn %col p&n ca&acte&ul e oponal)8ene-ol9
plu&d+cplna&9 p&n -a&etatea :o&melo& % a connutulu9 p&n utl2a&ea uno& :o&me +pec:ce de
e-alua&e % ap&ece&e a &e2ultatelo&9 p&n po+8ltatea de a ale$e :o&ma9 p&o:lul9 tmpul &enta8l
pent&u ocupa9 p&n &apo&tu&le de cola8o&a&e9 ap&ope&e9 ,nc&ede&e % p&etene dnt&e p&o:e+o& %
ele-9 p&n atmo+:e&a pe&m+-"9 ,n ca&e cu-,ntul coplo&9 e/p&ma&ea doleanelo& lo&9 opunlo&9
ntenlo& +,nt +olctate % :a-o&2ate.
Ace+t tp de educae +e &eal2ea2" ,n n+ttu +pecal2ate >%col de mu2c"9 a&t" pla+tc"9
co&e$&a:e9 clu8u& >cent&e9 ca+e de c&eae< ale ele-lo&9 cent&e de c&eae te@nc"9 cent&e ale tne&lo&
natu&al%t9 %col +po&t-e9 cent&e de tu&+m % e/cu&+ etc.< ,n cola8o&a&e cu al :acto& educaonal
>:amle9 n+ttu de ,n-""m,nt9 unt" +oco)cultu&ale9 ma++)meda9 o&$an2a de cop % tne&et
etc.<.
).,. Comun!tatea na!onal%9 p&n poltca economc"9 cultu&al" % educaonal" >de+c@de&ea
+p&e &e:o&m"9 +p&e no-a<9 o:e&" cond &eale % pe&+pect-e pent&u :o&ma&ea9 de2-olta&ea %
a:&ma&ea pe&+onalt". Pat&monul -alo&c naonal >dn domenul economc9 poltc9 %tn:c9
te@nc9 cultu&al9 a&t+tc9 &el$o+< e+te ,m8o$"t % t&an+m+ dn $ene&ae ,n $ene&ae p&n p&oce+ul
educaonal.
).-. Comun!tatea etn!c%9 p&n o8ceu&le % t&adle +pec:ce9 p&n :actu&a p+@c" % -alo&le
cultu&9 a&e un &ol ,n+emnat ,n pe&+onal2a&ea nd-dulu9 ,n contu&a&ea dentt" +ale. Apa&tenena
la comuntatea etnc" e+te :a-o&a8l" a:&m"& p&e+t$ulu nd-dulu at,t la n-elul ace+tua9 c,t %
la n-elul comunt" naonale.
).5. Comun!tatea +el!#!oa"% c&eea2" un clmat de +ecu&tate +u:letea+c" % de ,n"la&e
+p&tual". Apa&tenena la comuntatea &el$oa+" compen+ea2" t&e8unele p+@olo$ce de depln" %
de+"-,&%t" +$u&an"9 de +pe&an" % ,nc&ede&e9 de &e+pect9 ln%te % d&a$o+te.
&iserica -a contnua +")% &eal2e2e m+unea de educae mo&al)+p&tual" a pe&+onalt"9
cont&8und la con+ttu&ea un-e&+ulu -alo&c al +ocet".
).6. Med!ul p+o/e"!onal dn ,nt&ep&nde&le ndu+t&ale9 a$&cole9 n+ttule admn+t&at-e9 de
,n-""m,nt % cultu&"9 cu&at-e9 +e&-c p&n condle mate&ale9 p&n competena conduce&9
coe2unea % caltatea mem8&lo& +"9 t&e8ue +" :a-o&2e2e a:&ma&ea % &eal2a&ea capact"lo& de
munc" p&oduct-" % de c&eae9 nte&e+ul de a p&o$&e+a ,n competena p&o:e+onal".
).7. Fo+ele a+mate +,nt n+ttu +pecale p&n ca&e +tatul ,% &eal2ea2" % :unca educat-".
A&mata9 ,n ace+t conte/t9 a&e men&ea de a de2-olta calt"le de pe&+onaltate % c-ce de ca&e
a&e ne-oe tne&etul ,n an+am8lu; pat&ot+m9 8"&8"e9 -on"9 nat-"9 act-+m +ocal9 capact"
de a acona ,n c&cum+tane e/ceponale etc.
).8. Ma"".med!a
MAloacele de n:o&ma&e ,n ma+" au o deo+e8t" :o&" de modela&e a pe&+onalt" p&n
-a&etatea % 8o$"a n:o&malo&9 p&n +pec:cul % potenalul lo&. Funca educat-" a ma++)mede
nu +u8+ttue &olul n+ttulo& de ,n-""m,nt9 c +e al"tu&" ace+to&a9 cont&8und la &eal2a&ea
o8ect-elo& educaonale.
).19. A"oc!a!! de cop!! *! t!ne+et
*8ect-ele educaonale ale a+ocalo& de cop % tne&et p&e+upun c&ea&ea condlo& pent&u
,n+u%&ea de c"t&e cop % tne& a e/pe&ene +ocale9 nclude&ea lo& ,n d-e&+e &ela +ocale
ne:o&male.
E+te opo&tun" c&ea&ea unu ++tem :le/8l de mAloace +tmulatoa&e9 ca&e +" cont&8ue la
educa&ea act-+mulu +ocal.
).11. Pa+t!dele pol!t!ce9 de% e/p&m" nte&e+ele d:e&telo& $&upu& +ocale % demo$&a:ce9 ca
n+ttute educaonale9 ele -o& n:luena po2t- :o&ma&ea pe&+onalt"9 -o& cont&8u la :o&ma&ea
uno& ,n+u%& p&ecum c-+mul9 pat&ot+mul9 uman+mul9 cultu&a democ&atc".
).12. &+#an!:a!!le de c+ea!e e/e&ct" o n:luen" +u8+tanal" a+up&a tne&etulu p&n
nte&medul ope&elo& de lte&atu&" % a&t"9 :o&m,nd calt" pe&+onale % c-ce ,n :unce de +pec:cul
lo& de act-tate.
IV. MANAGEMENTUL 4I M&NIT&RI;AREA ACTIVIT0II EDUCAI&NALE
Mana$ementul % monto&2a&ea act-t" educaonale p&e+upune coo&dona&ea act-t"
tutu&o& n+ttulo& +ocale ca&e &eal2ea2" educaa. D ata&e coo&dona&e -a :ocal2a e:o&tul tutu&o&
:acto&lo& educaonal +p&e c&ea&ea condlo& optme de :o&ma&e % de2-olta&e a pe&+onalt".
Mana$ementul poa&t" un ca&acte& de +tat % +ocal9 +u8ec lu +,nt o&$anele admn+t&"& pu8lce9
a+ocale % o&$an2ale o8%te%t.
E+te opo&tun a n+ttu pe l,n$" Gu-e&nul Repu8lc Moldo-a o com+e ,n p&o8lemele
educae % a++tene +ocale. ,n componena ace+te com+ pot : at,t &ep&e2entan
depa&tamentelo& &e+pect-e ale $u-e&nulu9 c,t % &ep&e2entan a comunt"9 %tne etc. Sa&cna
p&ncpal" a ace+te com+ e+te cont&olul &eal2"& p&e-ede&lo& p&e2ente concep.
Act-tatea ++temulu educaonal e+te mpo+8l" :"&" o a+$u&a&e n:o&maonal" +u:cent". ,n
8a2a In+ttutulu de 3tne ale Educae e+te &aonal a c&ea 8anca e/pe&ene educaonale
a-an+ate9 p&ecum % da$no+tca&ea ++tematc" a e:cact" educae.
Da$no+tca&ea e:cact" act-t" educat-e ant&enea2";
Rele-a&ea +t"& &eale a munc educat-e=
Anal2a +c@m8"&lo& ca&e +u&-n pe pa&cu&+ul de+:"%u&"& ace+te act-t"=
Dete&mna&ea po+8lt"lo&9 c"lo& % mAloacelo& de pe&:econa&e a act-t"
educaonale=
Dete&mna&ea $&adulu de n:luen" a d-e&+elo& mAloace educaonale.
Una dn p&o8lemele da$no+tc"& Con+t" ,n dete&mna&ea c&te&lo& de e:cactate a munc
educat-e. D&ept c&te& $ene&ale pot : ndcate;
educa8ltatea ele-lo& >o&enta&ea pe&+onalt"9 mot-ele compo&t"&9 $&adul de :o&ma&e a
calt"lo& +ocale % nd-duale +emn:cat-e9 o&ent"& % -alo& mo&ale<=
n-elul de de-en&e +ocal" >adapta8ltatea +ocal"9 act-+mul +ocal9 ec@l8&ul +ocal<=
&elale dnt&e pa&tcpan p&oce+ulu educaonal=
n-elul de autoconduce&e ,n n+ttule educaonale9 a+ocale % colect-ele lo&.
Dnamca po2t-" a ndclo& ce ca&acte&2ea2" c&te&le menonate con:&m" e:cactatea
munc educat-e e:ectuate.
C&te&le $ene&ale u&mea2" a : adaptate % la condle n+ttue9 colect-ulu9 po&nnd de la
p&op&le o8ect-e pent&u o pe&oad" conc&et" de tmp.
La 8a2a da$no+tc"& e:cact" munc educat-e +e a:l" anal2a &e2ultatelo& p&n compa&a&ea
+t"& actuale % p&ecedente a luc&ulu educat- ,n co&e+punde&e cu o8ect-ele t&a+ate. Da$no+tca&ea
ace+te act-t" p&e+upune +ta8l&ea $&adulu de n:luen" a d:e&telo& mAloace educaonale a+up&a
&e2ultatelo& educae. Con+tata&ea e:cact" ace+to&a pe&mte :acto&lo& educaonal +" ela8o&e2e
un ++tem :le/8l de acun 8ne o&entate.
Stude&ea e:cact" mAloacelo& educaonale +e -a e:ectua ,n mod ++tematc de c"t&e
n+ttu % de :eca&e peda$o$?cad&u ddactc.
Da$no+tca&ea % p&ono+tca&ea e:cact" munc educat-e con+ttue un mAloc con+ec-ent
% concludent :ondat pe c&te& adec-ate ale metodc de +tude&e a &e2ultatelo& educae % a
mAloacelo& educaonale e:cente.
7n +copul o&$an2"& da$no+tc"& % p&o$no+tc"& cal:cat-e % ope&at-e e+te nece+a& de a
c&ea un Cent&u analtc pe l,n$" Mn+te&ul Educae % 3tne9 p&ecum % $&upu& analtce ,n Audee
% n+ttule de ,n-""m,nt.
,.1. A"!#u+a+ea poten!alulu! d!dact!c
Real2a&ea poltc educaonale de +tat9 ,n +pecal educaa $ene&ae ,n c&e%te&e9 +e -a e:ectua
de cad&e p&e$"tte +pecal ,n domenul &e+pect-.
Se mpune :o&ma&ea ,n ace+te +copu& a +pecal%tlo& cu n-el ,nalt de cal:ca&e9 lu,nd ,n
con+de&a&e p&o:lul +pecal2"& % pa&tcula&t"le locale.
Una dn p&o8lemele de 8a2" pent&u mate&al2a&ea concepe educae e+te p&o8lema :o&m"&
cad&elo& capa8le +" &e2ol-e +a&cn neo&dna&e de educae ,n nole cond.
Real2a&ea nolo& +a&cn de educae mplc" :o&ma&ea co&pulu de cad&e ddactce pent&u toate
+t&uctu&le educaonale. Pent&u a :uncona e:cent9 :eca&e dnt&e ace+te n+ttu a&e ne-oe de
cad&e de educato& p&e$"tte n.nd cont de tendnele no-at-e ,n peda$o$e.
,.2. A#en!! actulu! educa!onal
p"&n=
educato&9 ,n-""to&9 p&o:e+o&=
d&$n=
p+@olo$ %cola& % +ocal=
peda$o$ +ocal=
anmato& tmpulu l8e& etc.
V. 4TRATEGIE 4I TACTIC0 <N REALI;AREA C&NCEPIEI EDUCAIEI
'uvernul (epublicii )oldova va susine:
C&ea&ea o&$anulu mana$e&al p&-nd p&oce+ul educae ,n medul +ocal9 ,n cad&ul
Mn+te&ulu Educae % 3tne.
Ela8o&a&ea P&o$&amulu de &eal2a&e a Concepe Educae la n-el de ++tem educaonal.
Ela8o&a&ea % adapta&ea actelo& no&mat-e ce a& &e$lementa act-tatea educaonal" a
n+ttulo& +ocale.
Real2a&ea unu +tudu da$no+tc ca&e a& o:e& :acto&lo& dec2onal un ta8lou cla& al
++temulu de educae ,n Repu8lca Moldo-a ,n an+am8lu % pe domen >%coal"9 :amle9
n+ttu cultu&ale9 ma++)meda9 o&$an2a p&o:e+onale9 a&mat" etc.< % ca&e +" pun" ,n
e-den" p&ncpalele lu po+8lt" % lmte9 a-antaAe % de2a-antaAe.
Un +tudu de p&o$no2" ela8o&at ,n 8a2a &elalo& +ocale e/+tente ,n R.M. % a e-olue lo&
p&o8a8le ,n pe&+pect-a u&m"toa&elo& !)# decen.
Rep&oecta&ea ++temulu educaonal9 ,n +pecal a +u8++temelo& ace+tua9 a+$u&a&ea
nte$&"& lo& ,n acunea comun" de &eal2a&e a o8ect-elo& educae.
Inte$&a&ea educae coplo&9 tne&etulu % adullo& ,nt&)un ++tem unc.
Ela8o&a&ea p&o:e+o$&amelo& pent&u :eca&e a$ent al actulu educaonal.
)inisterul Educaiei si *tiinei va realiza:
Ela8o&a&ea % &eal2a&ea p&oectulu FEducaa ,n :amleF.
Ela8o&a&ea % &eal2a&ea p&oectulu FEducaa % ma++)medaF.
Ela8o&a&ea p&o$&amulu F,n aAuto& %colF.
Ela8o&a&ea concepe % metodolo$e de act-tate a d&$ntelu.
Ela8o&a&ea concepe de educae ,n a+ocale de cop.
At&a$e&ea o&$an+melo&9 :undalo& nte&naonale p&-nd +u+ne&ea p&oectelo& ,n
domenul educae.
De28ate& la n-el naonal >con:e&ne9 +emna&e9 +mpo2oane etc.< pe teme p&ecum;
educaa pe&manent" % cu&&culum)ul= po2a % &olul %col ,n ++temul educat-= ma++)
meda % educaa cultu&al" a populae dn d:e&te med +oco)p&o:e+onale= &elaa
%coal"):amle= educaa ) concept9 dmen+un de connut9 :o&me % metode de &eal2a&e
etc.
Rep&oecta&ea ++temulu de ,n-""m,nt9 a :nalt"lo&9 a d:e&telo& tpu& de %col % cclu&9
&ep&oecta&ea connutu&lo&9 metodelo& % :o&melo& de n+t&u&e % educae9 de e-alua&e a
p&oce+ulu de :o&ma&e % pe&:econa&e a p&oce+ulu educaonal.
)inisterul +inanelor va susine:
C&ea&ea unu ++tem comple/ de mot-a&e a cad&elo& educaonale % a anmato&lo&
cultu&al pent&u a pa&tcpa la &e:o&ma educae naonale.
#nstitutul de *tiine ale Educaiei va realiza:
Ela8o&a&ea cu&&culum)ulu educae la n-el de a$en educaonal.
Ela8o&a&ea metodolo$e de e-alua&e a +:e&e attudnale.
Dete&mna&ea tematc % p&o8lemelo& de ce&ceta&e a p&oce+ulu educaonal.
Un +tudu compa&at- al ++temulu de educae dn R.M. % p&ncpalele ++teme
educaonale dn Eu&opa % dn lume.
Ela8o&a&ea conceptulu % a metodolo$e de autoeducae a tne&etulu.
,epartamentul (elaii -aionale si +uncionare a .imbilor vor elabora:
P&o$&amul FRe$lementa&ea coe/+tene nte&etnce % nte&cultu&ale ,n Repu8lca
Moldo-aF.
!genii educaionali vor realiza:
Acun de cola8o&a&e cu n+ttule educaonale.
Acun o&entate +p&e educaa pe&manent" a adullo&.

You might also like