Qun l sinh sn

trong chn nui b sa

H Ni 2007
Ti liu thc hnh cho cc h chn nui b sa quy m nh ti Vit Nam
Qun l sinh sn
trong chn nui b sa
H Ni 2007
Ti liu thc hnh cho cc h chn nui b sa quy m nh ti Vit Nam
Li ni u
D n b sa Vit B (VBDP) vi mc tiu tng thu nhp cho h chn nui
b sa trn c s sn xut sa trong nc pht trin bn vng. D n
trin khai ti 5 tnh: H Ni, H Ty, H Nam, Vnh Phc v Bc Ninh.
D n do B Nng nghip v Pht trin nng thn (MARD) thc hin
vi s h tr k thut ca C quan Hp tc K thut B (BTC) t nm
2005 n 2009.
Tp hun chn nui b sa cho nng dn l mt trong nhng hot
ng chnh ca d n. D n s dng phng php o to cho tp
hun vin (TOT) nhm o to cho cc ch h trnh din tr thnh
cc tiu gio vin c s. Cc ch h trnh din ny s tp hun
cho cc nhm h chn nui b sa ti cc x d n. Cun s tay
Qun l sinh sn trong chn nui b sa c s dng lm
ti liu tp hun nhm cung cp ton b cc thng tin c bn
nht v sinh sn v th tinh nhn to cho cc h chn nui
b sa. Cun s tay ny l ngi bn ng hnh cng
vi cc tp hun vin trong cc kha tp hun, mi phn
trong cun s tay ny u lin quan n cc ch trong
Thc hnh chn nui b sa gii.
D n b sa Vit B (VBDP)
Phng 307-308, A3, Nh Khch Tho Vin
1B Bc Sn, Ba nh, H Ni, Vit Nam.
Tel: (+84) 4 7 344 278
Fax: (+84) 4 7 344 279
E-mail: vbdairyproject@fpt.vn
Cc Chn Nui (DLP)
S 2, Ngc H, Ba nh
Tel: (+84) 4 7 345 443
Fax: (+84) 4 8 443 811 / (+84) 4 8 436 802
E-mail: cn@mard.gov.vn
C quan hp tc k thut B ti H Ni (BTC H Ni)
F7 - F9, s 14 ng Thy Khu, H Ni, Vit Nam
Tel: (+84) 4 7 280 571
Fax: (+84) 4 7 280 572
E-mail: vietnam@btcctb.org
Tc gi: D n b sa Vit B
Minh ha: ng c Tnh
Thit k: Cng ty Thit k v Qung co La Bn
T: (04) 269 6761
Mc lc
Chng 1 Tm quan trng ca qun l sinh sn .................................3
Chng 2 ng dc .....................................................................................................9
Chng 3 Th tinh nhn to..............................................................................25
Chng 4 Cha v .............................................................................................43
Chng 5 Qun l sinh sn ................................................................................61
Chng 6 Mi quan h gia qun l sinh sn vi cc
ni dung khc .......................................................................................71
1
Chng ti bin son cun sch ny vi tng dnh cho cc h chn nui b
sa. Ni dung cun sch ny da trn nhng ti liu v kinh nghim thc tin
nhm cung cp nhng kin thc c bn, c th v Qun l sinh sn trong
chn nui b sa cho cc h chn nui. Mc d mt s khi nim v ni dung
cn kh tru tng nhng c cc tc gi din gii ht sc n gin, ngn gn
kt hp vi cc hnh nh sinh ng v d hiu to hng th cho ngi c
v iu quan trng nht l thuyt phc ngi chn nui lm theo hng dn
ca cun sch.
hon thin cun sch ny, chng ti nhn c rt nhiu kin ng gp
t cc nh khoa hc, cc cn b k thut v ngi chn nui. Chng ti xin
trn trng cm n PGS.TS. Nguyn Tn Anh, ngi bin son cun sch;
cm n anh ng c Tnh, v hnh minh ho; cm n anh Phm Mnh
Hng, h tr phng php trong truyn t thng tin; cm n Cng ty
Thit k v Qung co La bn thit k v trnh by cun sch ny.
Nhn dp ny chng ti by t lng bit n v nh gi cao ti tt c cc
qu c gi, nhng ngi c thng tin phn hi gp cho ni dung v
hnh thc ca cun sch ln ti bn sau c hon thin hn.
Xin trn trng cm n!
Raf Somers Hong Kim Giao
C vn trng D n Gim c D n
Li cm n
V sao b sa phi sinh sn
B sa sinh sn ()
sa v b
Chng 1
Tm quan trng ca
qun l sinh sn
5
C
h

n
g

1
:

T

m

q
u
a
n

t
r

n
g

c

a

q
u

n

l

s
i
n
h

s

n
Chn nui b sa l ngnh kinh doanh
Thu nhp chnh trong chn nui b sa l t sa b
ng cong nng sut sa
B cho sa ngay sau khi , nng sut sa t cao nht t tun th 4 n
tun th 10 sau khi v s gim dn vo nhng thng tip theo
Nng sut sa trung bnh t cao nht khi b 1 la / nm (305 ngy vt
sa + 60 ngy cn sa)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
N.sut sa
(kg/ngy)
Thng cho sa
Biu 1: ng cong nng sut sa
6
C
h

n
g

1
:

T

m

q
u
a
n

t
r

n
g

c

a

q
u

n

l

s
i
n
h

s

n
7
C
h

n
g

1
:

T

m

q
u
a
n

t
r

n
g

c

a

q
u

n

l

s
i
n
h

s

n
Ch : Khong cch gia 2 la c tnh bng khong cch
gia 2 ln sinh b, v c tnh theo ngy hoc theo thng.
Khong cch gia 2 la cng di - nng sut sa bnh qun / ngy cng
thp thu nhp s gim
V vy rt ngn khong cch gia 2 la cc h chn nui phi:
- Chm sc b tt
- Pht hin b ng dc kp thi
- Ghi chp s liu y
t c iu ny b sa cn phi c phi ging trong khong thi
gian 85 ngy sau khi . Tuy nhin, y l mt iu rt kh t c. Do vy
cc h chn nui b sa v dn tinh vin nn phi hp vi nhau pht hin
ng dc v phi ging kp thi rt ngn khong cch gia 2 la ca
b.
N.sut sa (kg/ngy)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 thng
Cn sa
(60 ngy)
Cho sa 305 ngy
85 ngy
(Phi)

thi gian cha: 280 ngy
Khong cch gia 2 la : 365 ngy (l tng)
B sinh sn: 365 ngy
1 la l l tng
Biu 2: Khong cch gia 2 la
Chng 2
ng dc
11
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
1. ng dc l g?
ng dc l giai on b ci xut hin
cc biu hin ng dc v chp nhn
cho phi ging
ng dc ch xut hin b t v b
ci cha c cha
Thi gian ng dc t 6 - 30 gi
Chu k ng dc trung bnh khong 21
ngy (dao ng t 18 n 24 ngy)
2. Nguyn nhn
B cha c cha, bung trng sn xut trng v cc hoc mn sinh dc
Theo chu k 21 ngy, trng chn rng ri vo ng dn trng v gy ra ng
dc b
Khi phi ging, trng tip xc vi tinh trng v th tinh ti to thnh
phi
12
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
13
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
Nu c dch nhn chy ra, nh du
b sng sm hm sau kim tra
li.
Ch : cn phn bit
dch nhn vi m
(dch vim c, ln
cn, c mi hi)
Thay i ca ca c
quan sinh sn
m h sng, sung huyt, ,
bng t (ch : dch nhn c
th nhn thy trc khi b chu
c 1 - 2 ngy)
Quan st s thay i m h ca
b ci. Kim tra cn thn, dng
n soi pht hin dch nhn
trong m o chy xung nn
chung vo ban m
3. Biu hin ca ng dc
pht hin b ng dc cc
h chn nui cn phi quan
st biu hin thay i b
ci. Trong qu trnh quan st
thng thy c nhng biu
hin nh sau:
1
3
3
4
4
5
5
1
2
2
Quan st biu hin ng dc
Nhng biu hin thay i ca b ci m h sng, sung huyt, , bng t
Dch nhn chy xung nn chung vo ban m
14
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
15
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
Thay i tp tnh
Quan st s thay i tp tnh
B ci sa ng dc thng c biu hin tm c hoc i theo con b khc. Do
pht hin b ng dc chng ta nn cho b vn ng t nht 30 pht vo
bui sng v 30 pht vo bui chiu. Nu cc h nui t b th c th kt hp
vi n b ca cc h chn nui khc.
Biu 3: Tn s xut hin ng dc ca b ci
Tn s xut hin ng dc
ca b ci
Thi gian
trong ngy
20
15
10
5
0
0:00 4:00 8:00 12:00 16:00 20:00 24:00
2:00 6:00 10:00 14:00 18:00 22:00
16
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
17
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
1
1
3
3
5
5
6
6
2
2
4
4
i rt
C tuyt nhng con khc n g gm, khng chp nhn con khc nhy ln
lng hoc chng i li nhng con c nh nhy ln n
Ku rng
Nhng biu hin thay i tp tnh:
Ku rng
Biu hin bn chn
C tuyt nhng con khc n
g gm, i u, hc hoc
nh li nhng con khc
Ngi m h hoc nc tiu
con khc
B ci i vng quanh v chn
cm ln nhng con khc
Nhy ln lng con vt khc
(khi bt u ng dc)
Cho b khc nhy ln (khi
chu c)
Th ph ph
Phn khch
18
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
19
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
B km n hn ngy thng v nng sut sa tt gim
B ci c th b chy mu m h
Ngi m h hoc nc tiu
con khc
C b ci khc tm n nhy
hoc nhy ln lng con b khc
Ch : B m
ng yn
cho con khc
nhy ln chc
chn l con b
ang ng dc
(chu c)
1
1
2
3
3
2
4
4
20
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
21
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
4. Pht hin ng dc
Cn c cc biu hin ca b
Cn c vo chu k ng dc (18 - 24 ngy b ng dc li - s dng lch
nh du thi gian ng dc li)
T s sch m cc h ghi chp
Pht hin b chu c: n tay vo vng khum ca b ng dc
B ng yn
ui hi cong ln
Thnh thong i rt
nh khng i, di khng di
Kt thc qu trnh ng dc
B tr li trng thi bnh thng
m h tr li bnh thng, cc np nhn nh mu nht xut hin nh lc
khng ng dc
2
1
1
2
22
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
23
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
Chng ta cn phi lm g khi pht hin b ng dc?
Ghi chp y s liu vo s ghi chp ti h
Bo ngay cho dn tinh vin
S tai Ghi ch
Ngy ng
dc
Phi
ging
B c (s
hiu tinh)
Ngy ng
dc tr li
Ngy d
kin
1
1
1
2
2
2
1
2
Bo dn tinh vin
Pht hin ng dc
24
C
h

n
g

2
:

n
g

d

c
B khng c biu hin ng dc: Nguyn nhn l do:
B ang c cha
B va mi , c quan sinh sn vn cha phc hi li
Thiu dinh dng
B bnh sinh sn:
- C quan sinh sn b vim nhim hoc trc trc trong khi
- B u nang bung trng
ng dc ngm (b c ng dc nhng khng c biu hin ra ngoi nn
ch h khng pht hin c)
C ng dc nhng cc h chn nui qun khng bo (khc vi ng dc ngm)
Ch h khng pht hin c (b ng dc vo ban m v ng dc ngn)
Ch : S dng thc n khng
hp l ti cc h chn nui b
sa nh hng n nng sut
v th trng b. y l mt
trong nhng nguyn nhn b
khng ng dc, khng c
cha v gy thit hi v kinh
t cho cc h.
Chng 3
Th tinh nhn to
S dng thc n khng hp l nh hng
n nng sut v th trng ca b
27
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Khi nim th tinh nhn to
Th tinh nhn to (AI) b l k thut s dng cc dng c chuyn dng
a tinh dch b c vo t cung b ci ti thi im b ng dc lm cho b
c cha
28
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
29
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Li ch ca th tinh nhn to
Cho php chn b c c cht lng cao phi ging
Hn ch ly truyn bnh sinh sn
Gim chi ph v ri ro nui b c ti tri
Th tinh nhn to
1 b c c th phi ging cho
200 - 250 b ci 1 ln
Cht lng b v tinh c kim
tra
Tinh ng lnh ca 1 b c c
th phi ging cho hng chc
ngn b ci / nm
Tinh ng lnh c th d tr
trong nhiu nm v d dng vn
chuyn i mi ni
C th s dng tinh ca b c
xa hoc cht phi
Nhy trc tip
1 b c ch phi cho 1 b ci mt ln
Mt nm 1 b c ch phi ging cho 50 - 100
b ci
Th tinh nhn to chi ph thp hn nhiu so vi
nui b c phi ging trc tip trong n: ch
mt bnh nit lu ng bo qun tinh v mt vi
dng c gn nh, dn tinh vin c th n mi ni
th tinh cho b
1
1
D dng vn chuyn tinh ng lnh i mi ni
2
2
3
3
4
4
Nhy trc tip
Khai thc tinh
Th tinh nhn to nh
th no?
Khai thc tinh
B c kho mnh, c sc
chng chu bnh tt
C nng sut cao
Tim nng di truyn tt
30
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
31
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Kim tra (nh gi) cht lng tinh
Lng tinh xut V (ml)
Hot lc A (%)
Nng C (tr/ml)
T l tinh trng k hnh
Pha ch, bo qun
Pha long tinh
ng vo cng r
Lm lnh
Bo qun trong Ni t lng (-196
o
C)
Vn chuyn tinh ng lnh n ni
phi ging
Phi c i ng dn tinh vin lnh ngh ( qua o to)
32
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
33
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
La chn tinh phi ging cho
mi b ci (theo s hiu ging
trnh ng huyt)
Tinh cng r c gii ng v lm m trc khi phi ging
Khi b ci ng dc, Dn tinh vin a tinh vo t cung ca b bng nhng dng c
chuyn dng
Khi no th phi ging cho b bng
th tinh nhn to?
Lu :
Cng vic kh nht trong th tinh nhn to l xc nh thi
im phi ging (xem chng 2: Pht hin ng dc). Sau
khi phi ging (th tinh nhn to hay nhy trc tip) b ci
s c cha nu tinh trng i vo ng v tr
T 10 - 12 gi sau khi kt thc qu trnh ng dc trng s
rng v n c th tn ti t 6 - 12 gi. Tinh trng c th sng
24 gi trong t cung ca b. Do nn p dng quy lut
sng - chiu.
Th tinh nhn to cho b khi b
ng dc
34
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
35
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Xc nh thi im phi ging
Biu 4: Thi gian th tinh nhn to hoc phi ging trc tip cho b sa ng dc
Th tinh nhn to
Bt u ng dc
8 gi (0 - 24h)
Chu c
16 gi (3 - 30h)
Cui ng dc
8 gi (2 - 24h)
Qu sm
0 6 12 18 24 gi
Qu
sm
Qu mun
Qu mun
Tt Tt Rt tt
Rt tt Phi t nhin
p dng quy lut sng chiu
Ch :
Nn dn tinh lc gn kt thc chu c (trng rng sau khi
kt thc chu c 12 - 14 gi)
Nn dn tinh 2 ln lin, ln sau cch ln trc 8 - 10 gi
B ng dc bui sng dn tinh vo bui chiu
B ng c bui chiu dn tinh vo sng hm sau
36
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
37
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Dn tinh vin: cn phi ghi chp y s liu vo h s tri v h s ca dn
tinh vin:
Ngy ng dc
Ngy phi ging
S hiu tinh
S hiu b (s tai)
Ln phi...
Ghi chp s liu
Ghi chp s liu l cn c ch h v dn tinh vin tho lun bit v qu
trnh ng dc, thi im phi ging thch hp v quyt nh nn chn tinh
no phi ging cho b
H chn nui v Dn tinh vin phi ghi chp nhng g?
H chn nui: ghi r biu hin ng dc ca b trong s ghi chp s liu
TT S TAI TRIU CHNG CAN THIP
S ghi chp s liu
Ln 1 Ln 2 Ln 3 Ln 4 Ln 5 Ln 6 Ln 7 Ln 8
Dn tinh vin
H v tn S tai Ngy ng dc M s tinh Ngy phi ging
B ci c ging
Ngy ng dc
Phi ging
38
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
39
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
Nguyn nhn t l th thai thp
Trong thc t, k c khi pht hin ng dc v phi ging kp thi, nhng t l
th thai khng th t 100% (t l TTNT ln 1 c cha < 60 %). Thm ch ti mt
s h chn nui gii, s ln phi ging / ln c cha trung bnh t 1,7 - 2,5 ln.
Nguyn nhn dn n t l th thai thp l do:
Pht hin ng dc khng kp thi
- B ng dc khng c phi ging
- Phi ging cho b khng ng dc
- Phi ging khng kp thi (khng lm
theo quy lut sng chiu)
Cht lng tinh km
Do qun l km
- B gy, b bnh
- Thiu thc n, dinh dng
- Stress nhit
- V sinh km
- B khng c vn ng
Tay ngh ca dn tinh vin km
40
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
41
C
h

n
g

3
:

T
h

t
i
n
h

n
h

n

t

o
T l th thai t c kt qu cao
Ch h chn nui b sa v dn tinh vin cn phi thc hin tt cng vic ca
mnh.
Do bn thn b
- B bnh sinh sn
- Ri lon hoc mn
- Tc ng dn trng
- Khim khuyt b phn sinh dc
- Thai cht non (b c cha nhng thai b cht giai on u ca s pht
trin)
Ch h:
- Thc hin tt vic qun l
n b sa c bit l m
bo thc n, dinh dng
v chng nng cho b
- Pht hin b ng dc v gi dn tinh vin kp thi
Dn tinh vin:
- Tay ngh cao
- Bo qun tinh tt
- Phi ging ng thi im
2
1
2
1
Chng nng cho b
Cung cp y thc n cho b
Chng 4
Cha v
45
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

1. Kim tra b c cha

C 2 cch kim tra b c cha hay khng l:
Kim tra ng dc: Nu b khng ng dc li 18 - 24 ngy sau khi phi tinh
Khm thai qua trc trng: 65 - 70 ngy sau khi phi tinh (Dn tinh vin c tay
ngh cao c th khm thai sau 45 ngy)
Khng c biu hin ng dc
Ch h nn quan st k biu hin ca b t khi phi tinh cho n 21 ngy.
Nu b c cha th s khng c biu hin ng dc
B c phi
tinh
Kim tra ng
dc?
Phi li
C cha
Sau 21 ngy
C ng dc
Khng ng dc
46
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

47
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

Nu khng c biu hin ng dc 60 ngy sau khi phi ging, b ci c th

c thai
Tuy nhin, b khng c biu hin ng dc c th do:
- U nang bung trng
- B c biu hin ng dc nhng cc h chn nui khng pht hin
c
Khm thai (Khm qua trc trng)
Khm thai qua trc trng ca b ch do cn b k thut
thc hin (Dn tinh vin hoc Bc s th y). Thi k u
mang thai c th khm thai qua trc trng nhng khng
chnh xc, 70 ngy sau khi phi ging cn b k thut c
th khm thai qua trc trng vi chnh xc gn nh
100%
Dch i: trong thi gian mang thai, c t cung c bao bc bi dch i
Sy thai: sy thai l s thi loi nhng bo thai ra ngoi c th. T l b sy thai
chim khong 3 - 5 %, nguyn nhn chnh l:
Phi ging khi b c cha
Chn thng c hc
B n phi thc n c cha c t hoc nm mc
Nhim khun
Phi ging cho b c cha
Dn tinh vin Sy thai
Thi gian mang thai
B mang thai trung bnh 280
ngy (dao ng t 270 - 290
ngy). Trong thi gian mang
thai b khng ng dc
48
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

49
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

B
l qu trnh thai v nhau thai c y ra ngoi
St mng, m h sng nim dch chy di.
- Nt nim dch c t cung (m dn) nho, long v chy ra ngoi
- B s sau vi gi khi c t cung m hon ton
Biu hin sp
Bu v vi nm v to, cng ra v tit sa non ng u mi nm v to
thnh nhng git sp
50
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

51
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

Qu trnh : c chia lm 3 giai on

1. Thi k m c t cung:
Nguyn nhn do s tc ng ca oxytoxin lm cho c t cung m v to p lc
y bc thai trong t cung ra ngoi
2 - 3 gi i vi b ci sinh sn
4 - 6 gi i vi b ci t
Ngi thai bnh thng
2. Thi k (s thai)
Thai c y qua c t cung v i vo m
o. Giai on ny thai vn nm trong bc
thai, khi bc i v ra v phn u ca thai
ra trc v phn cn li ca thai nh sc
p ca chn sau y ra ngoi (2 - 10 gi)
Ch mt sai st hay gp phi l chng ta
c gng tr gip ko chn trc ca thai ra
ngoi, iu ny l khng cn thit i vi
trng hp bnh thng
3. Thi k s nhau
Sau khi b , t cung co bp y nhau
thai ra ngoi, thi gian trung bnh khong
sau 5 - 6 gi th nhau thai c y ra
ngoi
Nu sau 12 gi m nhau thai vn cha
c y ra ngoi th phi gi Bc s th
y ngay
Dcc dou sop Dcc duc| sop
NC0| 1HA|
8NH 1HU0NC
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
52
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

53
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

Sau
T cung co li v phc hi c v mt hnh thi v sinh l
Bung trng c th tr li hot ng bnh thng sm nht l 15 ngy sau
khi , nhng b vn cha tr li ng dc bnh thng
Mt s chu k u thng l ngn v ng dc thm lng, c khong 90%
b ci ng dc t nht 1 ln trong vng 60 ngy sau khi
Mt s trc trc sau khi
1. Trng hp kh
Kinh nghim v phn on l rt cn thit quyt nh can thip khi b .
Sau 1 n 2 gi rn m khng thy xut hin 2 chn trc ca thai v b c
du hiu kit sc th bin php can thip l cn thit.
Nu ch h khng c kinh nghim x l trong trng hp b kh Bo
ngay cho cn b k thut can thip trnh nguy him n tnh mng b m,
b con v tn tht v kinh t.
a. Nguyn nhn b kh
B m rn qu yu
Thai to hn khung xng chu
Ngi thai bt thng gy kh
Thai cht lu
b. Cch gii quyt: mi cn b th y can thip
Khi can thip
Ra sch, st trng tay v m o b
V trng dng c th y
Kim tra v tr ca ngi thai trc khi can thip v ko thai ra ngoi. Khi
ko thai ra phi kt hp vi nhp rn ca b
NC0| 1HA|
8A1 1HU0NC
Bn chn u sp Hai chn trc trn sp
54
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

55
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

NC0| 1HA|
8A1 1HU0NC
2. St nhau:
Chim 5 - 10 % v xut hin ch yu
cc ca kh
Khi b b st nhau: Cc h nn gi
bc s th y n can thip v iu tr
- Khng nn bc nhau thai v d gy
tn thng n t cung
- S dng cc loi thuc chng
nhim trng v kch thch s co
bp ca t cung
Nn phng trnh l chnh
- V sinh trong qu trnh
- Nui dng hp l trong thi gian
cn sa
- Cho b vn ng thng xuyn
1
2
Chn trc phi u nga
Mng sp
Hai chn trc ngc sp Lng
Chn trc tri u sp
Chn trc gp u sp
56
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

57
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

3. Vim c t cung
Nguyn nhn: do vi khun gy nn.
Triu chng v biu hin ca bnh
C t cung m v dch m t trong
m o chy ra
St cao
B khng th ng dy
Nhim trng
Mt s trng hp:
- B ci sinh sn c th phc hi m
khng cn iu tr
- C t cung ng li v cc cht
vim nhim khng th chy ra
ngoi c, nu lu c th dn
n v sinh
Bo ngay cho th y bit
Chm sc b mi sinh
Trnh ngt cho b sau khi sinh
Lau sch cht nhn
mm v mi
Dng vi sch hoc rm
kh lau khp ngi c
bit l vng ngc kch
thch h hp
Lt b t bn ny sang
bn kia cho cht nhn
trong c quan h hp
chy ra ngoi
B nh mnh b vim c t
cung ri, phi i gi bc s
th y thi
St trng cung rn
S dng bng gc bng cung rn khi b chy mu
Vut sch mu cung rn
S dng dung dch Iodine (7 %) st trng
2 ngy sau khi sinh, kim tra cung rn xem c b nhim trng khng (au,
sng)
Gi cho th y khi cn thit
58
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

59
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

B sa u
Sa u cha rt nhiu khng th
chng li bnh tt
B con phi c b sa u ngay, cng
sm cng tt v chm nht l 1 gi sau
khi
Mi ln ch cho b n t 1.3 n 2.5 kg
sa u, s lng khng vt qu 5 %
trng lng b. V d 2 kg sa u cho
b 40 kg
Cho b n sa u 3 - 4 ln / ngy
Sa u nn c hm nng khong
39
o
C v vo bnh cho b b hoc
cho b n. Ra sch dng c sau mi
ln s dng
1
2
Ch :
Sa u b b khng ht nn d tr v bo qun trong t lnh
cho b s dng dn. Nn hm nng cch thy cho b n
1
3
2
4
Tp cho b n sa bng x
60
C
h

n
g

4
:

C
h

a

v

Khng c cho b cng vi

b m
B c nui ring ti chung
ring bit v m bo lun sch
s, kh ro
nh s tai cho b
Kh sng b
1
2
Chng 5
Qun l sinh sn
63
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


m bo qun l tt sinh sn b sa
phi c s phi hp rt cht ch gia nhng
ngi chn nui v cn b k thut.
Ch h:
Qun l tt trang tri ca mnh
Pht hin ng dc kp thi
Gi dn tinh vin v th y n kp thi
Dn tinh vin:
Tay ngh tt
Tinh phi c cht lng cao
Bo qun tt
Nu m bo c cc yu t trn th c
12 - 13 thng b s cho ta 1 b.
1
2
2
1
Cn b k thut kim tra
Chm sc b tt
64
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


65
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


B c biu hin v d pht hin ng dc khi:
Khng c bnh, c bit l bnh sinh
sn
Khng b chn thng
Khng b stress (bao gm c stress
nhit)
Thc n y v cn i
Khng b trc trc khi
c vn ng thng xuyn
Vit Nam:
B b tress v nhit
Thc n cho b sa khng cn i v
dinh dng
B rt hay b mc bnh
B b nht thng xuyn trong
chung
Nhng con b nh vy rt
kh c th c cha
1
2
3
B gy do thiu dinh dng
Ch : Nhu cu dinh dng
ca b thun HF v b F4,
F5 cao, chung nui mt
m. Nu trong qun l (thc
n, thi tit kh hu, v
sinh) khng p ng c
t l phi ging thnh
cng rt thp.
1
2
3
4
2
2
3
3
4
1
1
B c vn ng
B F2
B b Stress Nhit
B F3
B thun HF
B khe mnh
B F1
66
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


67
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


Mt s ch tiu sinh l sinh sn
Ch tiu
C th
Tui la u
Khong cch 2 la
ng dc li sau khi
S ln phi ging c cha
Thi gian cn sa
Khong cch t lc n lc th thai
Ch tiu n
Khong cch 2 la trung bnh
ng dc li sau khi
Phi ging li sau khi
B ng dc li trong vng 60 ngy sau
S ln phi ging c cha
T l b t phi ging c cha ln 1
T l b ci sa phi ging c cha ln 1
T l b ci phi phi ging ln 3
Thi gian cn sa
Khong cch t lc n lc th thai k tip
S b c khong cch lc n ln th thai
k tip >120 ngy
n v
thng
thng
ngy
ln
ngy
ngy
thng
ngy
ngy
%
ln
%
%
%
ngy
ngy
%
Rt tt
24
12-13
<40
<1.7
50-60
85-110
12-13
<40
45-60
90
<1.7
65-70
50-60
<10
50-60
85-110
<10
Khng tt
< 24 v > 30
>14
>60
>2.5
< 45 hoc >70
>140
>14
>60
>60
<90
>2.5
<60
<40
>10
< 45 hoc > 70
>140
>15
Tm quan trng ca ghi chp
s liu
Ghi chp s liu l mt yu cu m
cc h chn nui phi thc hin nhm
cung cp nhng thng tin b ch cho
chnh h chn nui v cc cn b k
thut. S liu ghi chp nn c tng
hp 14 ngy 1 ln.
Cc h phi ghi chp s liu vo s
ghi chp v H s tri.
Nu ch h v cn b k thut ghi
chp y nhng g h thy v h
lm, th vic nh gi trang tri v
qun l sinh sn s rt d dng. ng
thi xc nh c kh khn gp phi
v tm cc gii php khc phc.
1
2
3
2
3
1
Ghi vo s ghi chp s liu
H s tri
Ghi ln bng treo ti chung
68
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


69
C
h

n
g

5
:

Q
u

n

l

s
i
n
h

s

n


Ghi chp s liu y cho php:
Xc nh c khi no b ng dc v
Xc nh c ngy cn cn sa
Tnh ton c cc ch tiu k thut
Nng dn v cn b k thut thng xuyn trao i v vn qun l sinh
sn v cc h nn tnh ton cc ch tiu k thut ca tng con b m h ang
nui.
Cc ch tiu kinh t k thut ca n b nn c p dng ti cc trang tri, cp
huyn, cp tnh hoc cho ton b n b ti vng m dn tinh vin qun l.
B ny c phi ging
ngy 12/03. Hm nay l
ngy 5/04, khng bit b
c ng dc li khng?
Rt tt, b nh
ti c cha
Khng
Chng 6
Mi quan h gia
Qun l sinh sn vi
cc ni dung khc
72
C
h

n
g

6
:

M

i

q
u
a
n

h

g
i

a

q
u

n

l

s
i
n
h

s

n

v

i

n

i

d
u
n
g

k
h

c
Qun l sinh sn trong chn nui b sa lin quan
n cc ni dung sau:
1. Dinh dng v thc n trong chn nui b sa
2. Qun l n b
3. Quy trnh v sinh vt sa
4. Chng nng cho b: chung tri v h thng lm mt trong chn nui b sa
5. nh gi hiu qu kinh t trong chn nui b sa
In ..... cun kh 20.5 x 20.5 theo giy php xut bn s: ..........