Vận Dụng Phương Pháp Phát Hiện Và Giải Quyết Vấn Đề

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.
vn

I HC THI NGUYN
TRNG I HC S PHM
----------------------

H TH THU OANH

VN DNG PHNG PHP PHT HIN V
GII QUYT VN VO DY HC CHNG
PHNG PHP TO TRONG KHNG GIAN
CHO HC SINH LP 12 TRUNG HC PH THNG
TNH CAO BNG

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

THI NGUYN - 2010
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

I HC THI NGUYN
TRNG I HC S PHM
----------------------

H TH THU OANH

VN DNG PHNG PHP PHT HIN V
GII QUYT VN VO DY HC CHNG
PHNG PHP TO TRONG KHNG GIAN
CHO HC SINH LP 12 TRUNG HC PH THNG
TNH CAO BNG

Chuyn ngnh: L lun v phng php dy hc b mn ton
M s: 60. 14. 10

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS VNG DNG MINH

THI NGUYN - 2010

- 1 -

1
MC LC

Trang
M U ....................................................................................................... 1
Chng 1: Phng php pht hin v gii quyt vn trong
dy hc mn ton trng ph thng ....................................... 5
1.1 Phng php dy hc. .............................................................................. 5
1.2. Mt s PPDH thng c s dng trong dy hc mn ton trng
THPT hin nay ............................................................................................... 8
1.3. Mt s nhn xt v i mi phng php dy hc trng THPT. ........... 12
1.4. Phng php PH&GQV trong dy hc mn ton trng ph thng. ...... 13
Chng 2: Vn dng Phng php phng php pht hin v gii
quyt vn trong dy hc chng Phng php to trong khng
gian cho hc sinh lp 12 THPT tnh Cao Bng ........................................ 32
2.1 c im v nhn thc ca hc sinh min ni tnh Cao Bng ............ 32
2.2 c im v yu cu dy hc chng "Phng php to trong
khng gian" ................................................................................................... 33
2.3 Vn dng phng php PH&GQV trong thit k mt s bi son ca
chng III: Phng php to trong khng gian ........................................ 36
Chng 3: Thc nghim s phm............................................................. 107
Ti liu tham kho ..................................................................................... 117
- 2 -

2
BNG CH VIT TT DNG TRONG LUN VN

Vit tt Vit y
PH&GQV Pht hin v gii quyt vn
GV Gio vin
H Hot ng
HS Hc sinh
DH Dy hc
PPDH Phng php dy hc
SGK Sch gio khoa
THPT Trung hc ph thng
THGV Tnh hung gi vn
CNH Cng nghip ho
HH Hin i ho
vtpt Vect php tuyn

- 1 -

1
M U

1. L do chn ti
1.1. Xut pht t nhu cu thc t ca thi i, nhu cu pht trin kinh t
ca t nc, gio dc Vit Nam ang ng trc bi ton phi i mi mt
cch ton din t mc tiu gio dc, ni dung n phng php, phng tin
dy hc. V th Lut gio dc nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm
2005 ra mc tiu ca Gio dc ph thng nh sau: Mc tiu ca Gio
dc ph thng l gip hc sinh (HS) pht trin ton din v o c, tr tu,
th cht, thm m v cc k nng c bn, pht trin nng lc c nhn, tnh
nng ng v sng to, hnh thnh nhn cch con ngi Vit Nam x hi ch
ngha, xy dng t cch v trch nhim cng dn chun b cho HS tip tc hc
ln hoc i vo cuc sng lao ng, tham gia xy dng v bo v T quc.
(iu 27: Mc tiu Gio dc ph thng, tr.75)
thc hin mc tiu trn, Lut gio dc quy nh r: Phng
php gio dc ph thng phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng sng
to ca HS, ph hp vi c im tng lp hc, tng mn hc, bi dng
nng lc t hc, rn luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin, tc ng
n tnh cm, em li nim vui hng th trong hc tp cho HS. (Lut gio
dc, Chng 2- mc 2, iu 28).
1.2. thc hin cc mc ch trn, ngnh gio dc v ang tin
hnh i mi sch gio khoa (SGK) tt c cc cp hc ph thng, b tr li
khung chng trnh, gim ti lng kin thc khng cn thit, a SGK mi
vo trng ph thng. i i vi vic i mi SGK, i mi chng trnh l
i mi phng php dy hc (PPDH). Nhng i mi PPDH nh th no
dy hc (DH) t hiu qu? y l mt vn ht sc cp thit trong s
nghip gio dc nc ta. Hin nay vic i mi PPDH v ang c tin
hnh tt c cc cp trong ngnh gio dc theo cc quan im: Tch cc ho
hot ng hc tp, Hot ng ho ngi hc, Ly ngi hc lm trung
tm... Nhng quan im trn u bao hm cc yu t tch cc, c tc dng
- 2 -

2
thc y i mi PPDH nhm nng cao hiu qu gio dc v o to. Nhng
i mi PPDH cha c tin hnh vi phn ng gio vin (GV) ang trc
tip ging dy trn lp hin nay, c bit l vi GV nhng khu vc min
ni, Mt s t GV v ang p dng phng php mi nhng cha c hiu
qu cao, cha tch cc ho v khi dy c nng lc hc tp ca tt c cc
i tng HS. GV c gng truyn t cho HS hiu c nhng kin thc c
bn trong chng trnh v SGK l , cha khi dy c s hng th say m
hc tp HS dn ti khng khuyn khch pht trin ti a v ti u nhng
kh nng ca tng c nhn.
1.3. Do thc tin gio dc ca tnh Cao Bng.
Cao Bng l mt trong nhng tnh min ni pha ng bc ca T quc.
iu kin kinh t cn ngho, vn ho c h v lc hu, trong khi cng tc
gio dc cha c quan tm, u t thc s ca cc cp ng v chnh
quyn a phng c v c s vt cht n trang thit b trng hc cn rt
nhiu thiu thn. i ng nh gio cha ng b, c nhiu b mn cn thiu
GV, GV trnh sau i hc rt t. i tng hc sinh n trng bao gm
ch yu l con em ng bo dn tc thiu s, s nhn thc ca cc em cn
nhiu hn ch do thiu thn v c s vt cht trng s, giao thng i li kh
khn v cc thng tin phc v cho hc tp. Bn cnh vic tm ra bin php
p dng ph hp vi tng i tng v iu kin c th ca tng a
phng l rt kh khn i vi lnh o ngnh gio dc Cao Bng.
Mu thun gia yu cu o to con ngi xy dng x hi cng
nghip ho (CNH), hin i ho ( HH) vi thc trng lc hu ca PPDH
tnh Cao Bng t ra yu cu cp bch l phi i mi PPDH trong nh
trng ni chung v trng THPT ni ring.
1.4. Trong nhng nm gn y vic vn dng phng php Pht hin
v gii quyt vn trong dy hc c cp v quan tm nh mt phng
php hu hiu ngi hc hot ng t gic, tch cc, c lp v sng to
trong qu trnh hot ng, gp phn nng cao cht lng gio dc p ng
nhu cu ngy cng cao ca s nghip CNH- HH t nc. Chng Phng
- 3 -

3
php ta trong khng gian l mt trong nhng ni dung c bn ca
chng trnh ton hc THPT. Vic vn dng phng php PH & GQV vo
dy hc chng ny s gip HS va nm c tri thc mi, va nm c
phng php chim lnh tri thc , va pht trin t duy tch cc sng to,
c chun b mt nng lc thch ng vi i sng x hi, pht hin kp thi
v gii quyt hp l cc vn ny sinh.
V nhng l do trn, chng ti quyt nh la chn ti nghin cu: Vn
dng phng php pht hin v gii quyt vn vo dy hc chng
Phng php to trong khng gian cho HS lp 12 THPT tnh Cao Bng.
2. Mc ch v nhim v nghin cu
2.1. Mc ch nghin cu
Xy dng c mt s bi son th hin s vn dng phng php
PH&GQV vo dy hc chng phng php to trong khng gian cho
HS lp 12 THPT tnh Cao Bng.
2.2. Nhim v nghin cu
- Nghin cu l lun v phng php PH&GQV.
- Nghin cu thc trng dy hc b mn ton trng THPT tnh
Cao Bng.
- Nghin cu trnh nhn thc ca HS min ni Cao Bng.
- Nghin cu ni dung chng trnh SGK ton THPT. Trong tp
trung nghin cu chng Phng php ta trong khng gian SGK hnh
hc lp 12.
- xut mt phng n vn dng phng php PH&GQV vo dy
hc ni dung phng php ta trong khng gian.
- Tin hnh thc nghim s phm kim tra tnh kh thi ca phng n
xut.
3. Phng php nghin cu
3.1. Phng php nghin cu l lun
- Nghin cu cc ti liu v l lun DH b mn ton nh: gio trnh
PPDH mn Ton, Cc vn kin Ngh quyt, ch th ca ng v Nh nc
- 4 -

4
xc nh phng hng ca ti v nhng quan im c bn ch o s
nghin cu.
- Nghin cu cc ti liu lin quan n ti nh: SGK hnh hc 12
THPT, sch tham kho, cc vn bn hng dn ca B Gio dc v o to
xung quanh vn PPDH Ton ni chung v ch Phng php to
trong khng gian.
3.2. Phng php quan st, iu tra
Thng qua thc t ging dy ca bn thn v ng nghip, hc hi kinh
nghim t cc thy c gio v ang dy, ng thi thng qua kin, nhng
gp ca thy gio trc tip hng dn ti.
3.3. Phng php thc nghim s phm
- Thc nghim DH chng: Phng php to trong khng gian v
mt s phng din nhm kim nghim vic vn dng phng php
PH&GQV vo DH.
4. Cu trc lun vn
Ngoi phn m u, kt lun, mc lc, danh mc ti liu tham kho,
ni dung chnh ca lun vn d kin gm ba chng:
Chng 1: Phng php pht hin v gii quyt vn trong dy hc
mn ton trng ph thng.
Chng 2: Vn dng Phng php phng php pht hin v gii
quyt vn trong dy hc chng Phng php to trong khng gian
cho hc sinh lp 12 THPT tnh Cao Bng.
Chng 3: Thc nghim s phm.

- 5 -

5
NI DUNG
Chng 1
PHNG PHP PHT HIN V GII QUYT VN
TRONG DY HC MN TON TRNG PH THNG

1.1. Phng php dy hc
1. 1.1. Khi nim v phng php dy hc [8, tr 7]
Phng php day hc (PPDH) l nhng hnh thc v cch thc hot
ng ca GV v HS trong nhng iu kin dy hc xc nh nhm t mc
ch dy hc.
1.1.2 Tnh a dng ca h thng PPDH- phn loi PPDH.
Dy hc l mt trong nhng hot ng phc tp v ht sc a dng,
bao gm nhng thao tc c v tr tu ln vt cht ca c thy v tr trong s
thng nht hu c nhm mt mc ch cui cng l lm cho tr nm vng
kin thc, k nng, k so, hnh thnh phm cht mi ca nhn cch.
Hin nay c nhiu cch phn loi PPDH bao gm:
- Cch phn loi PPDH cn c vo nhng nhim v dy hc, t hnh
thnh cc nhm phng php.
- Cch phn loi cn c vo tnh cht ca hot ng nhn thc ca HS
trong qu trnh lnh hi.
- Cch phn loi cn c vo ngun thng bo (thng tin).
Trong cch th 3 l cch phn loi ch yu v c kt hp mt phn
vi hai cch trn. Ngi ta phn chia thnh cc nhm phng php dy
hc: Dng li trc quan, thc hnh, chuyn bit.
1.1.3. Nhng yu cu chung ca cc nhm phng php
- m bo tnh mc ch.
- m bo tnh khoa hc.
- m bo tnh va sc.
- m bo em li hiu qu cao.
- 6 -

6
1.1.4. Cc nhm phng php
1.1.4.1. Nhm phng php s dng ngn ng
Nhm ny gm c: Cc phng php thuyt trnh, phng php vn
p, phng php dng sch gio khoa.
Nhm phng php ny c nhng u nhc im sau:
* u im:
- Li ni l phng tin dy hc thng dng v ph bin nht trong qu
trnh truyn t tri thc.
- Li ni l phng tin tc ng n t tng, tnh cm, tr HS
mnh m.
* Nhc im:
- HS tip thu ti liu d th ng.
- GV kh kim tra c s lnh hi tri thc ca HS.
1.1.4.2. Nhm phng php dy hc trc quan
Nhm ny gm c: Trc quan trong dy l thuyt, thc hnh, thm
quan v t quan st.
* u im: Ph hp vi c im nhn thc hc sinh hc ngh, gip
cc em tip thu tt tri thc rn luyn k nng, k so ngh nghip. S dng tt
phng php ny, lp hc s sinh ng HS ho hng, phn khi lm vic pht
trin nng lc quan st, hng th t m khoa hc.
* Nhc im: Nu lm dng trc quan s lm gim kh nng t duy,
phn tn ch ca HS.
1.1.4.3. Nhm cc phng php thc hnh
Nhm ny gm c cc phng php: Th nghim, thc nghim; luyn
tp, tho lun v sn xut v hng dn vit trong dy hc thc hnh.
- 7 -

7
* u im: Gip HS rn luyn k nng, k so, qua cng c m
rng nhng tri thc hc, lm cho ngi hc ho hng tin tng vo nhng
iu hc, hnh thnh cho ngi hc mt s phm cht nh tnh c lp,
tinh thn trch nhim, tnh sng to, tnh tp th.
* Nhc im: Nu khu chun b khng chu o s gy ra tnh trng
l HS rn luyn k nng, k so mt cch my mc, gio iu.
1.1.5. Cc phng php dy hc khc
- Phng php pht hin v gii quyt vn .
- Phng php dy hc chng trnh ho.
- Dy hc theo phng php nghin cu.
- Phng php dy v hc hp tc trong nhm nh.
1.1.6. La chn phng php dy hc
C rt nhiu PPDH, mi phng php u c chc nng ring v u
c u, nhc im nht nh. Trong qu trnh dy hc khng th xy dng
mt bn hng dn c th no p dng, hoc cng khng th xy dng
c mt phng php vn nng duy nht c th dng cho tt c cc
trng hp.
Sau y l mt s c s m GV c th la chn phng php dy hc
cn thit mt cch d dng hn:
- La chn phng php ph thuc vo nhim v dy hc. Bi hc l
truyn th kin thc hay luyn tp k nng, k xo.
- La chn phng php ph thuc vo tm sinh l ngi hc, trnh
ngi hc.
- La chn phng php cn ph thuc vo c tnh ring ca mn hc.
- La chn phng php ph thuc vo c s vt cht ca nh trng.
- La chn phng php cn ph thuc vo mt chng mc nht nh
vo iu kin c th ca nh trng.
- 8 -

8
1.2. Mt s PPDH thng c s dng trong dy hc mn ton
trng THPT hin nay
1.2.1. Cc phng php thuyt trnh
* Ging gii:
- L phng php trnh by v gii thch mt thut ng, mt mi quan
h, mt quy tc, nhm gip HS hiu bit v chng.
- Yu cu khi ging gii.
+ Ging bi phi r rng, c lun c chnh xc gn gng d hiu.
+ C th kt hp vi s dng cc phng tin trc quan.
+ Khi cn cng c th kt hp vn p HS t rt ra kt lun cn thit.
*Din ging:
- L phng php trnh by mt vn hon chnh c tnh cht phc
tp tru tng v khi qut trong mt thi gian tng i di (1+2 tit).
- Yu cu khi din ging:
+ Din ging phi r rng, chnh xc cc s kin tnh lgic ca cu
chc ti liu.
+ m bo tnh tru tng v tnh din cm.
+ m bo thu ht s ch , pht huy tnh tch cc t duy ca HS.
+ m bo cho HS bit cch ghi chp.
1.2.2. Phng php dng sch gio khoa v ti liu tham kho
- Sch l ngun tri thc phong ph, sinh ng, hp dn i vi HS.
Sch gip HS m rng o su tri thc rn luyn k nng, k so, thi quen
c sch.
- Trc khi ln lp, HS phi t c sch nh theo s hng dn ca
GV. Trong khi ln lp, HS c th kt hp nghe ging vi c sch ni ring,
s dng sch ni chung.
1.2.3. Phng php vn p- m thoi
- Phng php ny yu cu GV phi t ra nhng cu hi HS tr li,
hoc HS c th tranh lun vi nhau v tho lun cng GV, qua HS lnh hi
c ni dung bi hc.
- 9 -

9
- Phng php vn p- m thoi khc vi thuyt trnh ch ni
dung cn truyn th khng c th hin qua li ging ca ngi dy m
c thc hin bi h thng cu tr li ca ngi hc, di s gi m bi cc
cu hi do ngi dy xut.
- Mc ch ca phng php ny nng cao cht lng gi hc bng
cch tng cng hnh thc hi p, m thoi gia GV v HS, rn cho HS
bn lnh t tin, kh nng din t mt vn trc tp th.
- u nhc im ca phng php ny.
* u im:
Lm cho lp hc sinh ng, to nn khng kh hc tp thoi mi, kch
thch HS t gic, tch cc ho hng trong hc tp, tip thu khng th ng.
Gip GV nm c nhanh chng, kp thi trnh v kt qu tip thu ca HS
v t c bin php s l thch hp.
* Nhc im: Nu s dng khng kho phng php ny d lm mt
thi gian, nh hng n k hoch ca gi hc.
- Yu cu khi s dng phng php ny:
* i vi GV:
+ Cn xy dng mt h thng cu hi ph hp vi ni dung bi dy.
+ Ni dung cu hi phi chnh xc, r rng, gn ph hp vi i tng
HS, kch thch HS tch cc t duy, ch ng v sng to.
+ Trnh nhng cu hi kh qu hoc d qu, khng c tc dng kch
thch tnh tch cc ca HS.
+ Cn nu cu hi sao cho ton lp ch , sau mi gi HS no tr
li. Khi HS khng tr li c, trnh thi gian cht, GV cn c nhng cu
gi m hoc HS khc tip sc.
+ Khi HS tr li, GV phi ch lng nghe c nhn xt, c ng vin,
nht l i vi HS t pht biu.
- 10 -

10
* i vi HS:
+ Cn yu cu HS tr li r rng, ngn gn nu c bn cht vn
v phi bnh tnh, ni to, r rng, dng dc.
1.2.4. Phng php dy hc trc quan
1.2.4.1. Trc quan trong dy l thuyt
* Ni dung:
- GV trnh by, biu din cc phng tin trc quan HS quan st
nhm rt ra nhng tri thc cn thit.
- Nhng phng tin trc quan thng dng bao gm cc vt, s ,
th v cc vt to hnh (tranh, nh, m hnh, phim,).
* Yu cu:
- Phng tin trc quan phi c c lp nhn thy.
- Khi cn thit v c iu kin, cn cho HS quan st nhng s vt hin
tng trong s vn ng v pht trin ca n.
- Cc phng tin trc quan phi r rng chnh xc, khng c gy
biu tng sai lch.
- GV cn hng dn HS tp chung ch vo nhng ci ch yu xem
xt, ghi chp bit m t bng li nhng i tng c trnh by trn v t
rt ra kt lun.
- Phng tin trc quan phi a ra ng lc dng xong phi ct i
ngay HS khng b phn tn t tng.
1.2.4.2. Trc quan trong dy luyn tp
* Ni dung:
- Trnh by mu qu trnh luyn tp l c s ca vic thc hin yu cu
trc quan trong dy hc.
- Kt hp li gii thch tng ng vi cc bc tin hnh luyn tp
gip HS hnh thnh cc biu tng v hnh mu v cng vic phi lm. Qu
trnh lm mu tin hnh qua cc giai on:
- 11 -

11
Giai on 1: GV lm mu vi tc bnh thng.
Giai on 2: GV lm mu vi tc chm.
Giai on 3: GV lm mu vi tc bnh thng gip HS h thng li.
* Yu cu:
- GV gii thch cho HS hiu nhim v, ngha tng hnh ng sp thc
hin, sau GV tin hnh lm mu.
- Lm mu phi tin hnh nhiu ln HS hiu v nh. Gi HS nhc
li im chnh, nu sai v phi un nn kp thi.
- GV kho lo s dng ngn ng hng dn s quan st ca HS.
- Phng php ny p dng trong giai on u ca qu trnh thc tp.
1.2.5. Phng php luyn tp
* Ni dung:
- Luyn tp l lp i lp li nhiu ln nhng ng tc, hnh ng nhm hnh
thnh v cng c nhng k nng k so cn thit, di s ch o ca GV.
- Luyn tp c t chc mt cch c mc ch v k hoch v n c
tnh a dng.
* Yu cu:
HS phi hiu r mc ch v cch thc tin hnh cng vic. Ni dung
luyn tp phi c h thng, a dng. HS phi c hng dn cht ch cc
thao tc c bn, nhng ng tc ban u, HS cn bit t kim tra v nh gi.
1.2.6. Phng php PH&GQV (trnh by phn tip theo).
1.2.7. Phng php dy v hc hp tc trong nhm nh
PPDH hp tc gip cc thnh vin trong nhm chia s cc bn khon
kinh nghim ca bn thn, cng nhau xy dng nhn thc mi. Bng cch ni
ra nhng iu ang ngh, mi ngi nhn r trnh hiu bit ca mnh v
ch nu ra, thy mnh cn hc hi thm nhng g. Bi hc tr thnh qu
trnh hc hi ln nhau ch khng phi ch l s tip nhn th ng t GV.
- 12 -

12
1.3. Mt s nhn xt v i mi phng php dy hc trng THPT
Xut pht t yu cu thc t ca thi i mi, t nc ta ang trn
ng hi nhp, nn kinh t tr thc ngy cng pht trin v c coi trng.
Vn cng nghip ho, hin i ho t nc ni chung v hin i ho gio
dc ni ring ang ng trc bi ton phi i mi mt cch ton din. i
mi t mc tiu gio dc, ni dung n phng php, phng tin dy hc.
Trong t trng tm vo vic i mi PPDH tt c cc cp hc l iu
cn thit. Bi v ch c i mi cn bn phng php dy v hc chng ta mi
c th to c s i mi tht s trong gio dc, mi c th o to lp
ngi nng ng, sng to, t ch, c tim nng cnh tranh tr tu trong bi
cnh nhiu nc trn th gii v ang hng ti nn kinh t tri thc. Trong
vic i mi phng php dy hc bc THPT l mt trong nhng cp
hc quan trng to bn l cho hc sinh trc khi bc vo cc cp hc
chuyn nghip.
* Hin nay ng v Nh nc ta a Gio dc v o to l quc sch
hng u. Vic i mi PPDH cc cp hc l rt quan trng v mang tnh
chin lc nhm a nn gio dc nc ta ln mt tm cao mi p ng
chng trnh gio dc hi nhp Quc t. Vy i mi PPDH bc THPT c
nhng u v nhc im c th nh sau:
- u im:
+ PPDH mi khc phc c nhng nhc im ca nhng phng
php c trc y l chuyn t li dy th ng sang ch ng nhm pht huy
tnh ch ng, sng to v pht huy ti a kh nng t duy ca ngi hc.
ng thi i hi ngi dy lun ch ng v pht huy ti u kin thc khoa
hc v cc phng php khc, to nhiu tnh hung nhm a ngi hc lm
ch kin thc ca mnh.
+ Khi vn dng cc PPDH mi trong bi dy mt cch linh hot s y
nhanh qu trnh hot ng ca Thy v tr t ny sinh nhng u nhc
- 13 -

13
im ca hc sinh, pht hin mt tch cc v khuym khuyt kin thc ca
cc i tng hc sinh trong cng mt lp hc t rt ra kinh nghim ging
dy nhm nng cao hiu qu ti u trong dy hc, ph hp vi cc i tng
hc sinh.
+ i mi PPDH cn nhm p ng yu cu gio dc hi nhp Quc
t, bi v nc ta l nc ang pht trin, nn kinh t tri thc cn mi, cn
nhiu bt cp so vi nn gio dc th gii trong khi nn gio dc truyn thng
ca ngi Vit Nam l rt tt. Cc th h ca ngi Vit c truyn thng
chm ch, cn c chu kh lun ch ng, sng to, c tinh thn hc hi, iu
c th hin qua cc thi k lch s v nht l ngy ny th h tr Vit
Nam ang tng bc khng nh mnh trn trng Quc t qua cc cuc thi
Olympic cc mn khoa hc hay Robocom u t gii cao. V vy vic i mi
PPDH mang tnh thit thc v l quyt nh ng ca nn gio dc nc ta.
- Nhc im:
+ Tuy nhin vic i mi PPDH cn gp rt nhiu hn ch nht l vic
p dng rng di cho tt cc vng min a phng. V hin nay nc ta ang
nm trong h thng cc nc ngho, hn 60 % dn s ch yu l sn xut
nng nghip. Vic p dng i mi PPDH y l rt kh khn, c bit l
cc vng cao, min ni v hi o. Nhng ni ng bo dn tc thiu s
chim i a s, i sng kinh t cn nhiu kh khn, vn ho tp qun sinh
hot lc hu, c h, c s vt cht tm b nht l cc c s yt v gio dc.
T nhn thc ca ph huynh hc sinh c hn nn rt kh vn ng cc em
n trng, cc em nhn thc chm, dt d nn phi dy i, dy li nhiu ln
cc em mi hiu. V vy p dng PPDH mi y gp rt nhiu kh khn.
1.4. Phng php PH&GQV trong dy hc mn ton trng
ph thng
Phng php PH&GQV l mt trong nhng PPDH tch cc v
ang c quan tm v pht trin cc trng ph thng. Vic vn dng
- 14 -

14
phng php ny trong dy hc cho cc mn hc ni chung v mn ton ni
ring cc trng ph thng hin nay vi mc ch tp dt cho HS bit pht
hin, t ra v gii quyt nhng vn gp phi trong hc tp, trong cuc
sng ca c nhn, gia nh v cng ng. T HS c c mt nng lc
thch ng vi mt x hi ang pht trin nhanh theo c ch th trng, cnh
tranh gay gt nh hin nay.
Phng php PH&GQV l PPDH pht huy tnh tch cc, t gic, ch
ng, sng to v c u th trong vic tch cc ho hot ng nhn thc ca
HS trong qu trnh DH. c bit l trong nhng tnh hung DH cc khi
nim, nhng tri thc mi.
c im c bn ca phng php PH&GQV l: Thng qua qu trnh
gi dn dt, nu cu hi, gi nh, GV to iu kin cho HS tranh lun, tm
ti, pht hin vn thng qua tnh hung gi vn . Cc tnh hung ny c
th do GV ch ng xy dng, cng c th do lgic kin thc bi hc to nn.
cn trn trng, khuyn khch nhng pht hin ca HS, to c hi cho HS tho
lun, tranh lun a ra kin, nhn nh, nh gi c nhn( c th khng
ng hoc khc vi s chun b ca GV), gip HS t gii quyt vn ch
ng chim lnh kin thc. Mc ch ca phng php khng phi ch lm
cho HS lnh hi c kt qu ca qu trnh PH&GQV m cn ch lm
cho h pht hin kh nng tin hnh nhng qu trnh nh vy. Ni cch khc,
HS c hc bn thn vic hc.
1.4.1. C s l lun ca phng php PH&GQV [5, tr 151]
Phng php PH&GQV da trn c s khoa hc l nhng kt qu
nghin cu v trit hc, tm l hc, gio dc hc:
- C s Trit hc:
Mu thun l ng lc ca s pht trin. Mu thun gia yu cu
nhn thc v nhng tri thc, k nng cn hn ch l ng lc thc y s
nhn thc ca hc sinh.
- 15 -

15
- C s Tm l hc:
Con ngi ch bt u t duy tch cc khi ny sinh nhu cu t duy.
Khi c nhu cu hiu bit, c nim say m, hng th th qu trnh nhn thc c
hiu qu tng ln r rt.
- C s Gio dc hc:
S c hiu qu gio dc cao hn khi qa trnh o to bin thnh qu
trnh t o to.
1.4.2. Cc khi nim c bn [2, tr 185-188]
Trong dy hc s dng phng php PH&GQV c nhng khi nim
c bn l vn , tnh hung gi vn , c im ca dy hc s dng
phng php PH&GQV.
Vn c biu th bi mt h thng nhng mnh , cu hi, yu
cu hot ng cha c gii p, cha c phng php c tnh thut ton
gii hoc thc hin.
Tnh hung gi vn (THGV): L tnh hung gi cho hc sinh
nhng kh khn v mt l lun hay thc tin m h thy cn thit v c kh
nng vt qua, nhng khng phi ngay tc khc nh mt thut gii m phi
tri qua mt qu trnh tch cc suy ngh, hot ng bin i i tng hot
ng hoc iu chnh kin thc sn c. V vy tnh hung gi vn l mt
tnh hung phi tho mn cc iu kin sau:
- Tn ti mt vn (nh nu trn), tc l mt kh khn i
vi hc sinh.
- Gi nhu cu nhn thc, tc l hc sinh thc c kh khn, nhn
thy c nhu cu tm hiu, gii quyt vn t ra.
- Khi dy nim tin kh nng bn thn, tc l kh khn va sc vi
hc sinh, khi dy h cm ngh rng tuy cha c ngay li gii p nhng
vi vn kin thc c v tch cc suy ngh th c nhiu hy vng gii quyt
c vn t ra.
- 16 -

16
V d 1: Trc khi dy bi T gic ni tip.Ta a ra tnh hung
nh sau:
Ta lun v c mt ng trn i qua cc nh ca mt tam gic. Phi
chng ta cng lm c nh vy i vi t gic (t gic li)?
V d 1 trn l tnh hung gi vn bi v:
Th nht, tn ti mt vn v HS cha bit l lun c mt ng trn
i qua bn nh ca mt t gic hay khng?
Th hai, HS c nhu cu gi quyt v h bit lun c mt ng trn
i qua ba nh ca tam gic nay mun bit thm v t gic.
Th ba, HS gii quyt c trng hp tam gic, nay chuyn sang
t gic c i cht phc tp hn nhng vn c nt tng t, do c th hy
vng nu tch cc suy ngh s gii p c cu hi t ra.
c im ca dy hc s dng phng php PH&GQV:
Dy hc s dng phng php PH&GQV c nhng c im sau y
- HS c t vo mt THGV, khng phi c thng bo tri thc
di dng c sn.
- HS hot ng t gic tch cc, ch ng, sng to, tn lc huy ng
tri thc v kh nng ca mnh pht hin v gii quyt vn , khng ch
nghe ging mt cch th ng.
- Mc ch dy hc khng phi ch lm cho HS lnh hi c kt qu
ca qu trnh PH&GQV m cn ch lm cho h pht hin kh nng tin
hnh nhng qu trnh nh vy. Ni cch khc HS c hc bn thn vic hc.
V d 2: Khi dy phng trnh tng qut ca mt phng.
Sau khi chng minh xong bi ton 1: Trong khng gian Oxyz cho
mt phng (o ) i qua im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) v nhn n (A; B; C) lm vect
php tuyn. iu kin cn v im M(x; y; z) thuc mt phng (o ) l:
Ax+ By+ Cz + D= 0 (*) vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0 v D=-(Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
).
Phng trnh (*) gi l phng trnh tng qut ca mt phng (o ).
- 17 -

17
GV: Nh vy mi mt phng u c phng trnh dng (*). Ngc li
mi phng trnh dng A
1
x+ B
1
y+ C
1
z + D
1
= 0 (1) vi A
1
2
+ B
1
2
+ C
1
2
> 0
c phi l phng trnh ca mt mt phng xc nh hay khng?
HS? (suy ngh).
GV: Ta bit trong khng gian Oxyz, mt mt phng xc nh khi
bit mt im v mt vect php tuyn ca n. y ta phi ch ra rng c
hay khng mt mt phng xc nh (P) nhn (1) l phng trnh?
HS: D on l c (P) nhn (1) l phng trnh.
GV: Em hy ch ra mt phng (P) l mt phng no? (Ch ra im
v vect php tuyn ca (p)).
HS?
GV: (Gi ) Gi s im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) l im xc nh m mt
phng (P) i qua v (P ) nhn (1) l phng trnh nn to im M
0
tho
mn (1) tc l ta s c?
HS: A
1
x
0
+ B
1
y
0
+ C
1
z
0
+ D
1
= 0D
1
= - (A
1
x
0
+ B
1
y
0
+ C
1
z
0
)
GV: Gi s n
(a; b; c) l vect php tuyn ca mt phng (P) nhn (1)

l phng trnh khi ta c th chn a = ?, b = ?, c = ?
HS: D on chn a = A
1
, b = B
1
, c = C
1
(v t bi ton 1 ta thy nu
n
(A; B; C) l vect php tuyn ca mt phng th A, B, C l h s ca x, y, z

ca phng trnh mt phng ).
GV: Qua trn ta thy nu gi s (x
0
; y
0
; z
0
) l mt nghim ca phng
trnh (1). Gi (P) l mt phng i qua im M
0
( x
0
; y
0
; z
0
) v c vect php
tuyn n
(A
1
; B
1
; C
1
). Em hy vit phng trnh mt phng (P)?
HS: Mt phng (P) c phng trnh:
A
1
(x- x
0
) + B
1
(y- y
0
) + C
1
(z- z
0
) = 0
A
1
x + B
1
y + C
1
z (A
1
x
0
+ B
1
y
0
+ C
1
z
0
) = 0
- 18 -

18
A
1
x + B
1
y + C
1
z + D
1
= 0 vi D
1
= - (A
1
x
0
+ B
1
y
0
+ C
1
z
0
)
GV: Nhn xt v kt qu tm c?
HS: Phng trnh mt phng (P) chnh l phng trnh (1)
V d 2 trn ta s dng phng php PH&GQV dy hc ni
dung phng trnh tng qut cu mt phng v n c tt c nhng c im
ca kiu dy hc ny:
- HS c t vo THGV, l tnh hung lt ngc vn .
- HS c hot ng tch cc sng to tn dng huy ng nhng kin
thc v iu kin vit phng trnh mt phng tr li cc cu hi ca
GV v gii quyt c vn t ra.
- Ngoi vic nhn c kin thc HS cn c bi dng kh nng tm
on, suy lun (nhn vo ch d on, xem xt mi lin h).
1.4.3. Mt s cch thng thng dng to tnh hung gi vn
a) Gii bi tp m HS cha bit thut ton gii n c th l mt
THGV.
V d: (Khi dy bi cp s cng).
Cho cp s cng vi cng sai d= 4, U
1
= 1.
a) Hy tnh U
2
, U
3
, U
4
, U
5
v tnh tng cc U
i
(i = 1, 2, 3, 4, 5).
b) Hy tnh U
100
v tnh tng cc U
i
(i = 1,, 100 ).
HS s gp kh khn khi gii b) nu HS cha c hc cng thc tnh
V d b) trn y s l THGV nu HS c nhu cu cn tm hiu v c
nim tin rng s gii c mc d cha c hc cng thc tnh s hng tng
qut v cng thc tnh tng n s hng u ca mt cp s cng khi bit s
hng u v cng sai ca cp s cng . V d trn s khng phi l THGV
nu HS khng c nhu cu gii quyt v khng tin tng vo kh nng mnh s
gii c hoc HS bit cng thc tnh.
- 19 -

19
b) Khi qut ho:
V d: Ta bit cch chng minh bt ng thc csi vi:
Hai s khng m a
1
, a
2
khi ta c:
2 1
2 1
2
a a
a a
>
+
, du bng xy ra
khi v ch khi a
1
= a
2
.
Ba s khng m a
1
, a
2
, a
3
khi ta c, du bng xy
Ra khi v ch khi a
1
= a
2
= a
3
.
.
.
Ta a ra THGV: yu cu hc sinh chng minh bt ng thc csi
vi n s khng m Cho a
1
, a
2
,, a
n
l cc s khng m. Khi ta c:
n
n
n
a a a
n
a a a
...
...
2 1
2 1
>
+ + +
, du bng xy ra khi v chi khi a
1
= a
2
== a
n

C) Tng t ho.
V d1:
Trc khi dy bi T gic ni tip. Ta a ra THGV nh sau:
Ta lun v c mt ng trn i qua cc nh ca mt tam gic. Phi
chng ta cng lm c nh vy i vi t gic?
V d 2:
Ta bit nhng tam gic trong mt phng l nhng hnh c s ng
thng ti thiu v nhng t din trong khng gian l nhng hnh c s mt
phng ti thiu. Trong tam gic vung ta c:

a
2
= b
2
+ c
2
|

2 2 2
1 1 1
c b h
+ =
cos
2
o + cos |
2
=1
Hnh 1.1
C
A
B
o

c
a
h
b
- 20 -

20
a ra THGV: Tm mt hnh trong khng gian c cc h thc tng t
nh trong tam gic vung.
d) T duy hm.
V d: C th dng t duy hm to THGV, chng hn khi dy HS
cng thc tnh di ng trn, ta c th t vn nh sau: Khi bit tm
v bn knh ta lun v c ng trn tng ng. Liu c biu thc biu th
gia di ng trn v bn knh ca n hay khng?
e) Tm sai lm trong li gii v sa cha sai lm :
V d 1: Tm ch sai trong li gii sau y v a ra li gii ng.
Gii phng trnh log
2
x
2
= 2log
2
(3x + 4) (1)
iu kin
> +
>
0 4 3
0
2
x
x
<=>
>
=
3
4
0
x
x

Khi (1) 2log
2
x = 2log
2
(3x+ 4)
log
2
x = log
2
(3x+4)
x = 3x+ 4
x = -2
Gi tr x= -2 khng tho mn iu kin u bi nn phng trnh v nghim.
f) Lt ngc vn :
V d: Ta bit trong khng gian Oxyz cho mt phng ( o ) i qua
im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) v nhn n (A; B; C) lm vect php tuyn. iu kin cn
v im M(x; y; z) thuc mt phng (o ) l Ax+ By+ Cz + D= 0(1) vi
A
2
+ B
2
+ C
2
> 0 v D=-(Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
). Phng trnh (1) gi l phng
trnh tng qut ca mt phng (o ). Nh vy mi mt phng u c phng
trnh dng (1). Ngc li mi phng trnh dng A
1
x+ B
1
y+ C
1
z + D
1
= 0 vi
A
1
2
+ B
1
2
+ C
1
2
> 0 c phi l phng trnh ca mt mt phng xc nh hay
khng?
- 21 -

21
g) D on nh nhn xt trc quan v thc nghim (tnh ton, o c,).
V d: Tnh tng: S
1
= 1
S
2
= 1+ 2= 3
S
3
= 1+ 2+ 3= 6=
2
) 3 1 ( 3 +

S
4
= 1+ 2+ 3+ 4= 10=
2
) 4 1 ( 4 +

.
.
.
D on: S
n
=?

h) Khai thc kin thc c, dt vn dn n kin thc mi.

V d: (Khi dy nh l sin trong tam gic SGK hnh hc 10) Ta bit
trong tam gic ABC vung ti A ta c: B
a/ sinA= b/sin B= c/sinC= 2R
H thc trn cn ng trong trng hp ABC c a
l tam gic bt k hay khng?
A C
b
Hnh 1.2

I) Nu mt bi ton m vic gii quyt n dn n kin thc mi.
V d: (Dy bi t hp).
Trong phng c 4 ngi, ghp hai ngi thnh i c bao nhiu cch ghp?
Vn t ra l: Nu thay 4 ngi bng 100 ngi th c bao nhiu
cch ghp?
k) To ra hin tng, s kin i hi HS phi gii thch c s l
thuyt ca n.
V d: (Trc khi dy nh l csin trong tam gic) a ra bi ton
thc t: Hai chic tu thu cng xut pht t mt v tr A i thng theo
hai hng to vi nhau gc 60
0
. Tu B chy vi tc 20 hi l mt gi.
- 22 -

22
Tu C chy vi tc 10 hi l mt gi. Sau 2 gi hai tu cch nhau bao
nhiu hi l? (1 hi l = 1,852km).
l)Tm s lin h v ph thuc.
V d : C th t vn xem xt nh hng ca cc s A, B, C, D n v tr
ca mt phng Ax + By + Cz + D = 0 i vi h to Oxyz nh th no?
1.4.5. Cc bc thc hin dy hc s dng phng php
PH&GQV [2, tr 192].
Trong dy hc s dng phng php PH&GQV, gio vin thng t
ra vn thng qua THGV, HS tham gia pht hin v gii quyt vn .
V vy c th chia qu trnh dy hc s dng phng php PH&GQV thnh
bn bc sau y:
Bc 1: Pht hin v thm nhp vn .
- Pht hin vn t mt tnh hung gi vn thng l do thy to ra.
Thng s dng cc lin tng, cc phng thc t duy (khi qut ho,
tng t ho, t duy hm), dng thc nghim (tnh ton, o c) xy
dng cc gi thuyt. Tip theo dng c bit ho, xt trng hp suy bin
bc b gi thuyt hoc xc nhn gi thuyt tin cy.
- Chnh xc ho tnh hung.
- Pht biu vn t mc ch gii quyt vn .
- 23 -

23
Bc 2: Tm gii php.
Tm mt gii php theo s :

_

+

Gii thch s :
Khi Phn tch vn , cn lm r nhng mi lin h gia ci bit v
ci phi tm. Trong mn ton, ta thng da vo nhng tri thc ton hc,
lin tng ti nhng nh ngha v nh l thch hp.
Khi xut v thc hin hng gii quyt vn , cng vi vic thu
thp, t chc d liu, huy ng tri thc, thng hay s dng nhng phng
php, k thut nhn thc, tm on, suy lun nh hng ch, quy l v quen,
Bt u
Phn tch vn
xut v thc hin hng gii
quyt
Hnh thnh gii php
Gii php ng
Kt thc
- 24 -

24
c bit ho, chuyn qua nhng trng hp suy bin, tng t ho, khi qut
ho, xem xt nhng mi lin h v ph thuc, suy xui, suy ngc tin, suy
ngc li,Phng hng c xut khng phi l bt bin, tri li c th
phi iu chnh, thm tr bc b v chuyn hng khi cn thit. Khu ny c
th lm nhiu ln cho n khi tm c hng i hp l.
Kt qu ca vic l hnh thnh c mt gii php.
Vic tip theo l kim tra gii php c ng n hay khng.
Nu gii php ng th kt thc ngay, nu khng ng th lp li t
khu phn tch vn cho n khi tm c gii php ng.
Sau khi tm c gii php, c th tip tc tm thm nhng gii php
khc, so snh chng vi nhau tm gii php tt nht.
Bc 3: Trnh by gii php
- Pht biu vn (Nu vn l bi cho sn th khng cn ).
- Khi trnh by phi tun theo nhng quy nh chun mc ra trong
nh trng.
Bc 4: Nghin cu su gii php.
- Tm hiu nhng kh nng ng dng kt qu.
- xut vn mi.
V d: Pht hin v gii quyt vn qua T gic ni tip.
Nu mt t gic c tng s do ca hai gc i din bng 180
0
th t
gic ni tip c ng trn.
Trc khi dy bi T gic ni tip. Ta a ra THGV nh sau:
Ta lun v c mt ng trn i qua cc nh ca mt tam gic, phi chng
ta cng lm c nh vy i vi t gic (T gic li)?
GV: Yu cu HS ln lt v ng trn ngoi tip tam gic, hnh ch
nht, hnh thang cn, hnh thang khng cn, hnh bnh hnh (khng phi l
hnh ch nht), t gic bt k.
- 25 -

25
HS: D v c ng trn ngoi tip tam gic vi tm l giao im
ca ba ng trung trc. ng trn ngoi tip hnh ch nht vi tm l giao
im ca hai ng cho, ng trn ngoi tip hnh thang cn vi tm l
giao ca ng trung trc ca hai y v ng trung trc ca mt cnh bn,
khng v c ng trn ngoi tip ca hnh thang khng cn v hnh bnh
hnh (khng phi l hnh ch nht).
GV: T kt qu trn ta thy khng phi t gic no cng c ng trn
ngoi tip. Nh vy mt t gic phi tho mn iu kin g th t gic c
ng trn ngoi tip?
Bc 2: Tm gii php.
GV: (c th gi ) HS v mt ng trn sau v mt t gic bt k
m cc nh nm trn ng trn .
B
A

C

D
Hnh 1.3

GV: Quan st hnh v ta thy t gic ABCD ni tip trong ng trn
(0) c g c bit, mi quan h gia cc gc ca t gic?
HS:
A+
C =
B +
D=180
0

GV: Nh vy mt t gic ni tip th tng s o ca hai gc i din
bng 180
0
. Ngc li mt t gic c tng s o ca hai gc i din bng
180
0
th c ni tip c trong ng trn hay khng?
HS ?(Suy ngh)
.O
- 26 -

26
GV: Ta xem li cc trng hp hnh ch nht, hnh thang cn l t gic
c tng s o ca hai gc i din bng 180
0
th u c ng trn ngoi tip.
Em hy chng minh trng hp tng qut Nu t gic ABCD c tng s o
ca hai gc din bng 180
0
th t gic ni tip c ng trn ?.
HS?.
GV: Ta lun v c ng trn i qua ba im khng thng hng. Gi
s gi (O) l ng trn i qua ba im A, B, C mun chng minh t gic
ABCD ni tip ta ch cn chng minh D thuc (O). Ly mt im M bt k
trn cung AmC. Em c nhn xt g v s o ca gc AMC?
HS: S o ca gc AMC bng 180
0
-
B .
GV: Nh vy AmC l cung cha gc 180
0
-
B . T gi thit s o ca
D
bng?.
HS:
D = 180
0
-
B .
GV: C nhn xt g v v tr ca D v cung AmC? B
HS: D thuc cung AmC tc D e (O) A
Bc 3: Trnh by gii php. B C
Gi thit: T gic ABCD c
B +
D =180
0
.
Kt lun: T gic ABCD ni tip c ng trn. D m
Hnh 1.4
Chng minh:
Ta v ng trn (O) i qua ba im A, B, C (bao gi cng v c
ng trn nh vy v ba im A, B, C khng thng hng). Hai im A v C
chia ng trn (O) thnh hai cung ABC v AmC, trong cung AmC l
cung cha gc(180
0
-
B ) dng trn on thng AC. Mt khc, t gi thit suy

ra
D = 180
0
-
B . Vy im D nm trn cung AmC ni trn. Tc t gic

ABCD c c bn nh nm trn ng trn (O).
.O
- 27 -

27
-ng dng kt qu chng minh mt a gic ni tip c ng trn,
chng minh cc ng trn ng quy.
-T kt qu trn ta c th suy ra cc du hiu khc chng minh mt t
gic ni tip nh sau: iu kin t gic ABCD ni tip ng
trn (0) l tho mn 1 trong cc h thc sau:
A A
A 1
D B B
D D B

C C C
(H 1) (H 2) (H 3)
Hnh 1.5
1/

A=
C =90
0
(H 1) 2/
A=
C ( H 2) 3/

1
1
2 2
...........
A B
A D
( H 3)
V d 2: (Dy cc trng hp ring ca phng trnh mt phng).
GV: Trong mt phng 0xy, cho ng thng A c phng trnh tng qut ax
+ by + c = 0 (1) vi a
2
+ b
2
> 0. Em hy cho bit s nh hng ca cc h s
a, b, c n v tr ca ng thng i vi h to 0xy?
HS:
+ a = 0 ng thng vung gc vi trc 0y ti im (0; -
c
b
).
+ b = 0 ng thng vung gc vi trc 0x ti im (-
c
a
; 0).
+ c = 0 ng thng i qua gc to O.
1 2
1 2
- 28 -

28
+ Nu a, b, c u khc 0 th ta c th a phng trnh (1) v dng
0 0
1
x y
a b
+ = (2) vi
0
a = -
c
a
,
0
b = -
c
b
. Phng trnh (2) gi l phng trnh
ng thng theo on chn, ng thng ct 0x v 0y ln lt ti cc im
M(
0
a ; 0), N(0;
0
b ).
GV: Tng t nh vy trong khng gian 0xyz, cho mt phng (o ) c phng
trnh Ax + By + Cz + D = 0 vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0. Hy xem xt nh hng
ca cc s A, B, C, D n v tr ca mt phng (o ) i vi h to Oxyz
nh th no?
HS? (suy ngh).
Bc 2: Tm gii php.
GV: Cc h s A, B, C c lin quan n yu t no ca mt phng ( o )?
HS: (A; B; C) l to ca mt vect php tuyn n
ca mt phng (o ).
GV: Nhn xt g v mi lin h gia v tr ca vect php tuyn n
ca mt
phng (o ) v v tr ca mt phng (o )?
HS: Vect php tuyn n
ca mt phng (o ) c gi vung gc vi mt phng

(o ).
GV: Nh vy c th khng nh : V tr ca vect php tuyn n
ca mt
phng (o ) c lin quan n v tr ca mt phng , m v tr ca vect php
tuyn n
li ph thuc cc h s A, B, C. V A
2
+ B
2
+ C
2
> 0 nn c th xy
ra cc trng hp : Mt trong ba h s A, B, C bng 0, hai trong ba h s A,
B, C bng 0, c ba h s A, B, C u khc 0. Em hy xt cc trng hp trn?
HS: + Nu mt trong ba h s A, B, C bng 0, chng hn A = 0 th
n
(0; B; C).Ta c n
. i
= 0 do i
l vect ch phng ca 0x nn suy ra (o )

song song hoc cha 0x.
Tng t, nu B =0 th (A; 0; C) suy ra (o ) song song hoc cha 0y.
Nu C = 0 th (A; B; 0) suy ra (o ) song song hoc cha 0z.
+ Nu hai trong ba h s A, B, C bng 0, chng hn A = B = 0 v C= 0
- 29 -

29
th n
(0; 0; C) v n
. i
= 0, n
. j
= 0 suy ra mt phng (o ) song song vi

0x v 0y hoc (o ) cha 0x v 0y. Vy (o ) song song hoc trng vi
mt phng (0xy).
Tng t, nu A = C = 0 th (o ) song song hoc trng vi mt phng (0xz).
Nu B = C = 0 th (o ) song song hoc trng vi mt phng (0yz).
+ Nu c ba h s A, B, C u khc khng th (o ) s ct tt c cc trc
to .
GV: Qua trn ta thy c s nh hng ca cc h s A, B, C n v tr
ca (o ) i vi h to 0xyz. Cn h s D th sao c lin quan g n v tr
ca (o ). Em hy xt trng hp D = 0 v D = 0?.
HS: + Nu D = 0 th gc to 0 c to tho mn phng trnh ca mt
phng (o ). Vy (o ) i qua gc to 0.
+ Nu D = 0 th (o ) khng i qua gc to .
GV: Hy tm hiu v tr ca (o ) trong trng hp c bn h s A, B, C, D u
khc 0?
HS: Trng hp c bn h s A, B, C, D u khc 0 th mt phng ( o ) s ct
tt c cc trc to v khng i qua gc to .
GV: Mt phng (o ) s ct tt c cc trc to c th l ct ti im no trn
trc to ?
HS : Nu c bn h s A, B, C, D u khc 0 th gi M, N, P ln lt l giao
im ca mt phng (o ) vi cc trc 0x, 0y, 0z
V Me 0x nn M (x
M
; 0; 0).
V N e 0y nn N (0; y
N
; 0).
V P e 0z nn H (0; 0; z
P
).
Mt khc Me (o ) nn ta c A x
M
+ D =0 x
M
= -
D
A
M (-
D
A
; 0 ; 0).
Ne (o ) nn ta c B y
N
+ D =0 y
N
= -
D
B
N (0; -
D
B
; 0).
- 30 -

30
He (o ) nn ta c C z
P
+ D =0 z
P
= -
D
C
P (0; 0 ; -
D
C
).
Bc 3: Trnh by gii php
GV: Hy v hnh v trnh by li tt c cc trng hp trn?
HS: T trnh by li cc trng hp(D = 0, Mt trong ba h s A, B, C
bng 0, hai trong ba h s A, B, C bng 0, c bn h s A, B, C, D u khc 0).
GV: V nh em hy tm hiu xem cc h s ca phng trnh hai mt
phng c nh hng nh th no n v tr tng i ca hai mt phng?
1.4.6. S dng phng php PH&GQV trong ton b qu trnh
dy hc
- Phng php PH&GQV c th s dng tt c cc khu trong qu
trnh dy hc: m bo trnh xut pht, truyn th kin thc mi, cng c,
luyn tp.
- Phng php PH&GQV khng phi l vn nng, cn phi hp vi
cc phng php khc nng cao hiu dy hc.
- Khng yu cu HS khm ph tt c cc tri thc quy nh trong
chng trnh m thc hin nh sau:
+ Cho HS pht hin v gii quyt vn i vi mt b phn ni dung
hc tp, c th c s gip ca thy gio vi mc nhiu t khc nhau.
+ HS c hc khng ch l kt qu m iu quan trng hn l c qu
trnh pht hin v gii quyt vn
+ HS chnh n li, cu trc li cch nhn i vi mt b phn tri thc
cn li m h lnh hi khng phi bng con ng PH&GQV ([2],
trang203)
1.4.7. Tc dng ca phng php PH&GQV trong dy hc
S dng phng php PH&GQV trong dy hc c tc dng to ln v
nhiu mt:
- 31 -

31
- Kin thc ca HS c vng chc v h thng kin thc do chnh
bn thn HS tm ra nn kh qun khi qun d dng tm li c.
- Rn luyn cho HS cc loi t duy, lgic, bin chng khoa hc v sng to.
- Bi dng cho HS tnh cm tri tu su sc: c cm xc v nim vui
trong lao ng sng to, t tin nng lc ca mnh, hng th vi hc tp,
chim lnh tri thc khoa hc.
- Lm cho ni dung bi hc c tnh thuyt phc, bin kin thc thnh
nim tin.
1.4.8. Cc cp ca dy hc s dng phng php PH&GQV
Trong thc t dy hc ta thng gp cc cp ny chng hn:
- HS t lc pht hin vn v gii quyt vn .
- Di s hng dn v gip ca GV, HS pht hin vn v gii
quyt vn .
- GV thuyt trnh ton b qu trnh pht hin v gii quyt vn .
Cch dy hc v d 2 mc 2.2 thuc cp th hai.

- 32 -

32
Chng 2
VN DNG PHNG PHP PHT HIN V GII QUYT
VN VO DY HC CHNG PHNG PHP
TA TRONG KHNG GIAN CHO HC SINH
LP 12 THPT TNH CAO BNG
2.1. c im v nhn thc ca hc sinh min ni tnh Cao Bng
Cao Bng l mt tnh min ni pha ng bc T quc c ng bin
gii gip Trung Quc, gm 13 huyn, th trn. L mt tnh min ni ngho,
iu kin kinh t cn nhiu kh khn, ch yu l ng bo dn tc thiu s
bao gm 8 dn tc nh: Kinh; Ty; Nng; H Mng; Dao; Cao Lan; Giang
(Hoa); Mn. Ngun ngn sch ch yu do Trung ng cung cp v h tr.
Do cch xa cc trung tm vn ho v th nn iu kin pht trin vn ho,
y t v gio dc rt hn ch. V vy tuyn truyn vn ng nhn dn a
phng cho con em n trng l rt kh khn. Hin nay 2/ 3 s huyn th
trong tnh nm trong din vng 3, vng c bit kh khn ang c ng v
Nh nc h tr. Cc c s h tng y cha c xy dng, c bit l cc
c s y t v gio dc cn tm b. Tnh trng hc sinh m ch v ti m ch
l ph bin. Cc em n trng rt t nn vic hc v dy hc y gp rt
nhiu kh khn.
Hc sinh thng khng t ch c kin thc ca mnh, cha mnh dn
pht biu kin v pht trin t duy trong hc tp nn tnh sng to ca hc
sinh trong hc tp rt hn ch. Qua tm hiu thc t cho thy cc em ngoi gi
n trng l khng c thi gian v iu kin hc tp nh m ch yu l lao
ng chnh. Nh ca cn dt nt, khng c gc hc tp ring, song song vi
vic l nhn thc ca ph huynh hc sinh l rt hn hp t tip xc vi x
hi vn minh v thng tin i chng, khng c suy ngh chiu hng tin b
nn gy t duy v tim thc t ti v chn nn hc sinh, nht l hc sinh cui
cp. Nhiu nm gn y Cao Bng lun c t l hc sinh thi tt nghip THPT
- 33 -

33
thp so ton quc m ch yu tp trung cc mn khoa hc t nhin nh
Ton v Ngoi ng. Tnh dt d v tnh ca hc sinh y l ph bin. Cc
em hu nh khng tp trung vo hc tp nn gio vin thng gp kh khn
khi trin khai v p dng cc phng php i mi trong dy hc. Thng bi
hc phi ko di do phi ni li nhiu ln nn i hi gio vin lun phi ch
ng v hiu tm l i tng hc sinh mt cch c th v r rng mi em
li hiu qu ca ni dung bi hc ph hp vi nhiu i tng hc sinh
trong cng mt lp hc. Vic phn loi hc sinh l iu cn thit v quan
trng, nhng p dng rng ri tnh Cao Bng l kh khn bi nhiu
huyn th t l hc sinh n trng rt thp cha t ch tiu v mc tiu
ra. y l mt c im kh khn nht v l bi ton kh m nhiu nm nay
ng b v Nhn dn tnh Cao Bng ang quyt tm xy dng v thc hin
tng bc. i i vi vic a t l con em n trng, nng cao trnh
chuyn mn ca i ng gio vin l vic xy dng v kin ton c s h tng
v i mi phng php dy hc xy dng nhiu trng chun Quc gia
t v c s lng v cht lng l mc tiu chin lc ca ng b Cao
Bng n nm 2020.
2.2. c im v yu cu dy hc chng "Phng php to
trong khng gian"
2.2.1 c im ca chng Phng php to trong khng gian
- Dng h toa chuyn nhng hnh nh hnh hc khng gian v ngn
ng i s tc l v dng phng trnh.
- Xy dng mt m hnh bng s thc th hin cc cc khi nim
v cc quan h hnh hc trong khng gian.
- Vi phng php to , HS tp suy lun v t duy mt cch chnh
xc, trnh c nhng sai lm do trc gic gy ra, to iu kin tip cn v
lm quen vi nhng phng php suy lun tng qut hn v su hn, chun
b tt cho vic tip thu nhng kin thc rng hn v cao hn bc i hc.
- 34 -

34
Tuy nhin dng phng php ny hn ch tr tng tng khng gian HS.
2.2.2. Yu cu dy hc chng Phng php to trong khng gian
a) V kin thc.
Khi kin thc c th ca chng ny HS cn nm vng, bao gm:
Khi nim v h trc to trong khng gian, to ca vc t v ca im
trong mt h trc to cho trc, mi lin h gia to ca vect v to
ca hai im mt, cc biu thc to ca cc php ton vect, cc cng
thc v cch tnh cc i lng hnh hc bng to cc phng trnh ca
ng thng, mt phng, mt cu trong mt h to cho trc..
b) V k nng.
HS vn dng tt cc kin thc chng ta cn quan tm rn luyn cho
HS cc k nng sau:
- K nng xc nh to ca vc t v ca im trong mt h trc to
cho trc. Ghi nh v vn dng cc biu thc to ca cc php ton
vect, cc cng thc v cch tnh cc i lng hnh hc bng to . Bit
biu th chnh xc bng to cc quan h hnh hc nh: s thng hng ca ba
im, s cng phng ca hai vect, s ng phng ca ba vc t, quan h
song song, quan h vung gc
- Nhn dng c cc phng trnh ca ng thng, mt phng, mt
cu trong mt h to cho trc. Vit phng trnh ca ng thng, mt
phng, mt cu khi bit trc mt s iu kin.
- Gii c mt s bi ton hnh hc khng gian bng phng php to .
c) V phng php.
- Ni dung ca chng ny c lin h mt thit vi chng Phng
php to trong mt phng lp 10 v nhng kin thc hnh hc khng
gian lp 11. Bi vy cc thy c nn hng n HS xem li chng 3, Hnh
hc lp 10 v hnh hc lp 11.
- 35 -

35
- Nn ch ng mc ti yu t trc quan: hnh v, bng biu,V
nguyn tc, khi gii bi ton hnh hc bng phng php to , ta khng cn
ti v hnh nhng nhiu khi v hnh gip hc sinh a ra phng php gii
hp l.
- Nn rn luyn cho hc sinh bit cch chuyn t ngn ng hnh hc
sang ngn ng i s v ngc li chng hn:
+ Ba im A, B, C (vi to bit) l thng hng khi v ch khi to
cc vect AB v AC tng ng t l hay khi v ch khi [ AB , AC ] = O.
+ AB CD khi v ch khi AB CD= 0.
+ Bn im A, B, C, D ng phng khi v ch khi [ AB , AC ]. AD = 0.
+ I l trung im ca on AB khi v ch khi cc to I bng trung
bnh cng cc to tng ng ca A v B.
- Cn lm cho hc sinh thy rng gii cc bi ton bng phng php
to cn phi thnh tho hai thao tc: c v vit sau y:
Thao tc c khi cho trc mt phng trnh ca mt ng hoc ca
mt mt ta phi c c cc yu t lin quan. Chng hn phng trnh
2x + 3y z = 0 cho ta mt mt phng i qua gc to v c vect
php tuyn n (2; 3; -1), hoc phng trnh
1 1
2
3
1 z y x
=
+
=
cho ta mt ng
thng i qua im M (1; -2; 0) v c vc t ch phng u (3; -1; 1).
Thao tc vit Khi bit cc yu t xc nh mt ng hay mt mt
no , ta c th vit c phng trnh biu th cc i tng .
- HS n tp tt, GV nn cho HS lm cc tm tt, tng kt theo tng
vn , c th lp thnh cc bng biu (Graph) cho d nh. Vn c th l:
Tm tt v tr tng i ca hai ng thng, ca ng thng v mt
phng, ca hai mt phng. Nhng cng c th tng kt theo cch khc, chng
hn v iu kin song song, hai ng thng song song, ng thng song
song vi mt phng, hai mt phng song song,
- 36 -

36
2.3. Vn dng phng php PH&GQV trong thit k mt s bi
son ca chng III: Phng php to trong khng gian
2.3.1. Mt s gii php khi xy dng bi son th hin s vn dng
phng php PH&GQV vi ni dung Phng php to trong
khng gian cho HS lp 12 THPT tnh Cao Bng
a) Cn c c im ca HS lp 12 THPT tnh Cao Bng
Bi son ph hp vi trnh nhn thc ca HS min ni: GV cn xc
nh r mc tiu bi hc v trnh chung ca lp lm cn c (nhng phi
hnh dung thm yu cu phn ho i vi nhng nhm HS c trnh kin
thc v t duy khc nhau mi hc sinh c lm vic vi s n lc tr tu
va sc mnh) trn c s d kin cc hot ng hc tp v a ra THGV
ph hp.
b) Vn dng phng php PH&GQV trong mi tnh hung in
hnh trong dy hc mn ton.
Cn phi nm vng phng php dy hc cc tnh hung in hnh
trong dy hc mn ton bao gm: Dy hc khi nim, dy hc nh l, dy
hc quy tc phng php, dy hc gii bi tp. ng vi mi tnh hung
xy dng bi son th hin s vn dng phng php PH&GQV ph hp.
c) Tn trng ni dung, chng trnh Sch gio khoa.
Thc hin theo phn phi chng trnh quy nh, bm st ni dung
chng trnh sch gio khoa, m bo mc tiu, mc yu cu ca chng
trnh theo quy nh. Khng ct xn ni dung chng trnh, khng a thm
nhng vn qu kh lm qa ti i vi HS.
d) Vn dng dy hc PH&GQV tt c cc khu trong qa trnh
dy hc.
Tn dng ti a cc c hi, nhng ni dung c th dy hc
PH&GQV. Nhng ni dung ny c th l c bi, c th l mt khi nim,
mt tnh cht, mt nh l, mt ch , mt nhn xt hoc mt bi tp.
- 37 -

37
e) a ra bi tp lm tng thm yu cu pht hin v gii quyt
vn cho ngi hc.
Nhng bi tp a ra trong khu luyn tp cng c hoc trong cc tit
luyn tp bn cnh nhng bi tp p dng trc tip kin thc hc nhm
minh ho, cng c hoc ti hin kin thc. Ta c th a ra bi tp sao cho
HS phi thc hin c pht hin vn v c gii quyt vn . Chng hn nh
bi tp sau:
Tm sai lm trong li gii sau v sa cha sai lm :
a) a = i +5 j -2k a ( 1; 5; -2)
b) b = 3k +i - j b (3: 1; -1)
c) c =2 j +3i -7k c (2; 3; -7)
f) Gip HS pht hin tri thc phng php.
- Trong qu trnh hng dn HS tm gii php hoc tm li gii bi tp,
ch trng phng php phn tch i ln, gip cc em hnh thnh kh nng t
gii quyt vn .
- Qua mi gii php tm c, hng cho HS pht hn c nhng tri
thc phng php n tng trong , gip cc em tch lu thm c kin thc
v kinh nghim.
g) Khai thc li th ca phng tin dy hc.
Phng tin dy hc l mt trong nhng iu kin quan trng gp phn
nng cao cht lng dy v hc, l ni dung v ngun thng tin gip GV t
chc v iu khin hot ng nhn thc ca HS. V vy ta phi bit cch s
dng phng tin dy hc mt cch hp l tc l s dng ng lc, ng ch
v cng mi khai thc c ht li th ca n. Nu s dng mt cch
tu tin, thiu s chun b chu o s dn n kt qu chng nhng khng
tng m nhiu lc cn phn tc dng.
- 38 -

38
2.3.2. Mt s bi son ca chng III: Phng php to trong
khng gian
Bi 1: H TO TRONG KHNG GIAN
S tit: 04
Tit 25: H trc to trong khng gian, to ca vect
Tit 26: To ca im, lin h gia to ca vect v to ca im
Tit 27: Phng trnh mt cu
Tit 28: Luyn tp
Tit 25: H TRC TO TRONG KHNG GIAN V TO CA
VECT
I. MC TIU
Qua bi hoc HS cn:
1. V kin thc
- H trc to trong khng gian.
- To ca vect i vi h trc to trong khng gian.
- Tnh cht ca php ton vect trong khng gian thng qua biu thc
to .
2. V k nng
- Xc nh c mt h trc to trong khng gian.
- Bit cch biu din mt vc t theo 3 vect khng cng phng
xc nh to ca vect i vi h trc.
- Thc hin ng php ton vect trong khng gian da trn biu thc
to .
3. V t duy v thi
- Bit c s tng t gia h to trong mt phng v trong khng
gian. Bit quy l v quen, bit nhn xt v nh gi bi lm ca bn cng nh
t nh gi kt qu hc tp.
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi. C tinh thn hp tc
trong hc tp
- 39 -

39
II.CHUN B CA GIO VIN V HC SINH.
1. Chun b ca GV
Ngoi gio n, phn, bng, dng dy hc cn c:
- Phiu hc tp.
- Cc slides trnh chiu.
- Bng ph.
- My tnh, my chiu.
2. Chun b ca HS
Ngoi dng hc tp nh SGK, bt, cn c:
- Kin thc c v h trc to trong phng, cc php ton vect
trong phng, tnh cht v vect trong phng thng qua biu thc to ,
- My tnh cm tay.
III. PHNG PHP DY HC
Vn dng linh hot cc phng php dy hc nhm gip HS ch ng,
tch cc trong pht hin, chim lnh tri thc nh: Thuyt trnh, ging gii, gi
m vn p, nu vn , Trong phng php chnh c s dng l
phng php PH&GQV.
IV. TIN TRNH BI HC
1. n nh t chc
Kim tra s s
2. Kim tra bi c
- Cu hi 1: Em hy nu cch xy dng h trc to trong mt phng?
- Cu hi 2: Trong mt phng hy nu cch xc nh to ca vect
i vi h to chn?
GV: Cho HS trong lp nhn xt cu tr li ca bn, chnh sa b sung
(nu c), nhn xt cu tr li ca HS v cho im.
3. Bi mi:
Phn 1: H to trong khng gian
- 40 -

40
THGV: Trong mt phng ta bit cch xy dng h trc to (HTT)
v bit cch xc nh to ca vect i vi h to chn. Bng cch tng
t ta c th xy dng h trc to trong khng gian c khng? Nu c em
hy cho bit cch xy dng h trc to trong khng gian?
H1: Tip cn khi nim
Hot ng ca GV Hot ng ca HS Ghi bng- trnh chiu
-Trnh chiu slide
- t vn vo bi
mi (a ra THGV
trn)
- Cho HS pht biu v
iu pht hin c.
- Yu cu HS khc
nhn xt.
- Nghe hiu nhim v

- Pht biu cch hiu
ca mnh v h to
trong khng gian.
- Nhn xt kin
Trong mt phng:
Ta bit cch xy y
dng HTTvung
gc t trc to .
j
O i x
Hnh 2.1
Bng cch tng t em hy cho
bit cch xy dng HTT trong
khng gian?

H2: Hnh thnh Khi nim
Hot ng ca GV Hot ng ca HS Ghi bng Trnh chiu
- Cho HS c
phn 1. H trc to
trong khng gian
trong SGK.
-a ra nhn xt
chung, i n nh
ngha SGK.
- Ch cc tn gi
v k hiu.
- c phn 1.H trc
to trong khng gian.
- Hnh thnh khi
nim mi (nh ngha
nh SGK)
- Ghi nh cc tn gi
v k hiu
- H trc to
- Trc to , mt
phng to , khng
gian to
Chng III : Phng php to
trong khng gian
H trc to trong khng gian
1.HTT trong khng gian
nh ngha: ( SGK trang 71)
H trc to 0xyz
Ox gi l trc honh
Oy gi l trc tung
Oz gi l trc cao
V:

Hnh 2..2
| i | =| j | =| k | 1
2 2 2
= = = k j i
Cc mt phng to : (0xy),(0yz), (0xz)
Khi trong khng gian c h to 0xyz th n
c gi l khng gian to 0xyz hay n gin
l khng gian 0xyz.

j
y k
i

z
x
- 41 -

41
H3. Cng c khi nim
Hot ng ca GV Hot ng ca HS Ghi bng- Trnh chiu
- Cho HS pht biu li
cch hiu ca mnh v
h trc to trong
khng gian.
- Trnh chiu slide
nhm gip HS cng c
khi nim thng qua
cc hot ng nhn
dng v th hin.
-Pht biu li cch hiu
ca mnh v h trc to
trong khng gian

- Cng c khi nim
mi thng qua cc hot
ng nhn dng v th
hin.
Cng c
-Em hy pht biu cch
hiu ca mnh v h trc
to trong khng gian.
- Cho hnh lp phng
ABCD.ABCD A D
chn h trc to B C
nh hnh v A D
c c khng? B C

Hnh 2.3
- Cho v d v h trc to trong khng
gian
Phn 2: To ca vc t trong khng gian
H1: tip cn khi nim
- Kim tra li kin
thc c ca HS v biu
th mt vect theo hai
vect khng cng
phng trong mt
phng
- Hi tng li kin
thc c biu th mt
vect qua hai vect
khng cng phng
trong mt phng
Trong mt phng hy biu th vect
u theo hai vect khng cng phng
a v b

y b u
b
a x a

Hnh 2.4
- Trong h to 0xy
hy biu din vect u
theo cc vect i , j
- Biu din vect u
theo cc vect i , j
Trong mt phng vi h to 0xy, cho
vect u . Hy biu th vect u theo hai
vect i , j
y

y j
u

j i x i x
Hnh 2.5

- 42 -

42
- Trong h to 0xyz
hy biu din vect u
theo cc vect i , j , k
-Biu din vect u
theo cc vect i , j , k

Trong khng gian vi hn to 0xyz,
cho vect u .Hy biu th vect theo
cc vect i , j , k
z

z k u
k j y j y
i
x i
x
Hnh 2.6

- Cho hc sinh pht
biu v cch thc hin
- Yu cu hc sinh
khc nhn xt
- Pht biu v cch
thc hin
- Nhn xt kin

H 2: Hnh thnh khi nim

Hot ng ca GV Hot ng ca HS Ghi bng-Trnh chiu
- Cho HS c phn
2. To ca vect
trong khng gian
- a ra nhn xt
chung, i n nh
ngha SGK

c phn 2. To ca
vect (SGK)

- Hnh thnh khi nim
mi (nh ngha SGK)
- Ghi nh cc tn gi v
k hiu: hong , tung
, cao
2. To ca vect
u =x i +y j +z k u ( x; y; z)
u =( x; y; z) .

i ( 1; 0; 0), j ( 0; 1; 0), k ( 0; 0; 1)
z

Hnh 2.7

i
i

i
k

i
j

i
y j

i
y
i
x
i
xi

u
zk

- 43 -

43
H 3: Cng c khi nim.
- Cho HS pht biu
li v to ca
mt vect trong
khng gian
- Nu r tn gi v
k hiu
- Trnh chiu slide
nhm gip HS cng
c khi nim mi
thng qua v d
- Pht biu li v
to ca vect
trong khng gian.

- Nu r tn gi v
k hiu
- Cng c khi
nim mi thng
qua v d.
- Gii v d c
kt qu
OM (1/2; 1/2; 0),
OG (1/3; 1/3; 1/3)
Luyn tp v to ca vc t
V d: Vi h to 0xyz,
0I=0J=0K=1 v i mt vung gc
vi nhau; MJ=MI; G l trng
tm ca tam gic IJKa) Xc nh to
ca vect OM
b) Xc nh to ca vect OG
z

K

0 > y
J
X I M
Hnh 2.8

- Cho HS pht biu
v cc tnh cht ca
vect trong mt
phng thng qua
biu thc to

- Nh li v pht
biu v tnh cht
ca php ton
vect trong mt
phng thng qua
biu thc to
Kin thc c cn nh
Trong mt phng vi h to 0xy chn, vi
u ( x
1
; y
1
) v v ( x
2
; y
2
)
Ta c
1) u + v =( x
1
+ x
2
; y
1
+ y
2
)
2) u - v =( x
1
- x
2
; y
1
- y
2
)
3) u . v = x
1
x
2
+ y
1
y
2

4) k u =(k x
1
;k y
1
) , keR
5) | u |=
2
1
2
1
y x +
6) v = u
=
=
2 1
2 1
y y
x x

7)cos( u , v )
=
2
2
2
2
2
1
2
1
2 1 2 1
y x y x
y y x x
+ +
+

G
- 44 -

44

vi u = 0 v v = 0
8) u v u . v = 0
x
1
x
2
+ y
1
y
2
= 0

- Cho HS pht biu
v cc tnh cht ca
vect trong khng
gian thng qua biu
thc to
-Gip HS chuyn
i hnh v k hiu
ngn ng v to
ca vect trong mt
sang hnh nh, k
hiu, ngn ng v
vect trong khng
gian

- da vo to
ca vect trong
mt phng pht
biu v tnh cht
ca php ton
vect trong khng
gian
- Tp chuyn i
hnh v k hiu
ngn ng v to
ca vect trong
mt phng sang
hnh nh , k hiu,
ngn ng v vect
trong khng gian

Biu thc to ca php ton vect
trong khng gian
Trong khng gian vi h to 0xyz chn, vi u (
x
1
; y
1
; z
1
) v v ( x
2
; y
2
; z
2
)
Ta c
1) u + v =( x
1
+ x
2
; y
1
+ y
2
; z
1
+ z
2
)
2) u - v =( x
1
- x
2
; y
1
- y
2
; z
1
- z
2
)
3) u . v = x
1
x
2
+ y
1
y
2
+ z
1
z
2

4) k u =(k x
1
;k y
1
;k z
1
) , keR

5) | u |=
2
1
2
1
2
1
z y x + +
6) v = u
=
=
=
2 1
2 1
2 1
z z
y y
x x

7)cos( u , v )
=
2
2
2
2
2
2
2
1
2
1
2
1
1 2 1 2 1
2
z y x z y x
z y y x x
z
+ + + +
+ +

vi u = 0 v v = 0
8) u v u . v = 0
x
1
x
2
+ y
1
y
2
+ z
1
z
2
= 0

- Trnh chi hai
slide HS hnh
dung c c s
- c v hnh
dung c c s
tng t gia biu

- 45 -

45
tng t gia biu
thc to ca
php ton vect
trong mt phng v
trong khng gian
thc to ca
php ton vect
trong mt phng v
trong khng gian
- a ra v d gip
HS cng c kin
thc
- Cng c kin thc
mi thng qua v
d.
- vn dng kin
thc a ra kt qu
cc a, b, c, d
Luyn tp v biu thc to
V d : Cho bit to ca mi vect sau
a) u =5 i -3 j +2 k
b) u =2 i -7 j
c) u =-5 j +8 k
d) u =5 i -9 k

4. Cng c ton bi
- Cho HS pht biu li
v:
- Ni dung chnh ca
bi hc.
- nh ngha h trc to
trong khng gian.
- To ca vect i
vi h trc.
- Tnh cht ca cc
php ton vect trong
khng gian thng qua
biu thc to .
- Pht biu li v:

- Ni dung chnh ca bi
hc.
- nh ngha h trc to
trong khng gian.
- To ca vect i
vi h trc.
- Tnh cht ca cc php
ton vect trong khng
gian thng qua biu thc
to .

Cng c bi hc
- Em hy cho bit cc ni
dung chnh d hc trong bi
hm nay?
- Hy nu li v h to
trong khng gian?
- Hy nu li v to ca
vect trong khng gian?
-Hy nu li biu thc to
ca php ton vect trong
khng gian?

- Chnh xc ho , trnh - Ghi nhn li kt qu Cng c bi hc
- 46 -

46
chiu slide ln na
Qua bi hc hm nay cc em
cn nm c:
1. V kin thc
-H trc to trong khng gian.
- To ca vect i vi h trc
to trong khng gian.
- Tnh cht ca php ton vect
trong khng gian thng qua biu thc
to .
2. V k nng
- Xc nh c mt h trc to
trong khng gian.
- Bit cch biu din mt vc t theo
3 vect khng cng phng xc
nh to ca vect i vi h trc.
- Thc hin ng php ton vect
trong khng gian da trn biu thc
to

- 47 -

47
- Yu cu HS vn
dng kin thc hc
gii bi 1, bi 2
- Vn dng kin thc
gii bi 1 v a ra c
kt qu a (-8; -3; 26),
b (10; -9; -7).
Vn dng kin thc gii
bi 2 v a ra c kt
qu c
Cng c ton bi
Bi 1: Cho cc vect u (2; -3; 1) v
v =2 i -5 k . Tm to ca cc
vect a = u -5 v ; b =3 u +2 v

Bi 2: Cho hnh lp phng
ABCD.ABCD c di cnh l 2
Chn h trc to nh hnhn v.
Gi M, N tng ng l trung im
ca cc on thng BD v CC. To
ca vect MN l kt qu no
sau y?
a) MN ( 1; 2; 1), b) MN ( 2; 2; 2)
c) MN ( 1:1; 1), d) MN ( 2; 2; 1)

A B
D C

A N B
M
D C
Hnh 2.9

V. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh
V nh, cc em cn hc nhm hiu v thuc kin thc trong bi, sau vn
dng vo gii cc bi tp 1, 2, 3, 4 trong SGK.
VI. Ph lc
1. Phiu hc tp.
Phiu hc tp 1:
Vi h to 0xyz, 0I= 0J= 0K= 1 v i mt vung gc vi nhau; MJ= MI;
G L trng tm ca tam gic IJK
a) Xc nh to ca vect OM . b) Xc nh to ca vect OG .

- 48 -

48
Phiu hc tp 2:
Bi 1: Cho cc vect u (2; -3; 1) v
v =2i -5 k . Tm to ca cc vect a = u - 5v ; b = 3u + 2v .

Phiu hc tp 3:
Bi 2:
Cho hnh lp phng ABCD. A BCD c di cnh l 2. Chn h
trc to nh hnh v. Gi M, N tng ng l trung im ca cc on
thng BD v CC. To ca vect MN l kt qu no sau y?
a) MN ( 1; 2; 1), b) MN ( 2; 2; 2)
c) MN ( 1:1; 1), d) MN ( 2; 2; 1).

A B
D C

A N B
M
D C
Hnh 2.10
KQ: Phng n c)
Tit 26: TO CA IM, LIN H GIA TO VECT
V TO IM
I. Mc tiu
Qua bi hoc HS cn:
1. V kin thc
- To ca im i vi h trc to trong khng gian.
- Hiu c lin h gia to ca vect v to ca hai im mt
2. V k nng
- Bit cch xc nh to ca im i vi h trc to trong khng gian.
- 49 -

49
- Bit cch vit to vect khi bit to hai u mt, tnh khong
cch gia hai im khi bit to hai im.
- Bit cch biu th chnh xc bng to cc quan h hnh hc nh s
thng hng ca ba im, s cng phng ca hai vect, s ng phng ca ba
vect, quan h song song quan h vung gc,
3. V t duy v thi
- Bit c s tng t gia h to trong mt phng v trong khng
gian. Bit quy l v quen, bit nhn xt v nh gi bi lm ca bn cng nh
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi. C tinh thn hp tc
trong hc tp
II. CHUN B CA GIO VIN V HC SINH.
1. Chun b ca GV
Ngoi gio n, phn, bng, dng dy hc cn c:
- Phiu hc tp.
- Bng ph.
- My tnh, my chiu.
2. Chun b ca HS.
Ngoi dng hc tp nh SGK, bt cn c:
- Kin thc c v to ca im v mi quan h gia to ca vect
v to ca hai im mt trong mt phng.
- My tnh cm tay.
III. PHNG PHP DY HC
- 50 -

50
tch cc trong pht hin, chim lnh tri thc. Trong phng php chnh
c s dng l phng php PH&GQV.
IV. TIN TRNH BI HC
1. n nh t chc.
Kim tra s s
2. Kim tra bi c
Kim tra trong khi dy bi mi
1. Bi mi.
Phn 3: To ca im
t vn : Trong mt phng ta bit cch xc nh to ca im
i vi h to chn. Vit c to vect v tnh c di ca n
khi bit to hai im mt. Tng t nh vy trong khng gian Oxyz, to
ca im c xc nh nh th no? Ta c th vit c to ca vect
v di ca n khi bit to hai u mt hay khng? bit c iu
ta i tm hiu bi hc hm nay
H 1: Tip cn khi nim.

- Yu cu HS nhc li:
Trong mt phng Oxy
cch xc nh to
mt im.
- Hi tng li kin
thc c cch xc nh
to mt im i
vi h to Oxy
chn.

Trong mt phng Oxy, cho im
M. Ta c OM =xi +y j M(x;y)
y
M
y j

- 51 -

51

j x
O i x i
Hnh 2. 11

- Trong khng gian
Oxyz, vi mi im M
xc nh c bao
nhiu vectOM ?
- Yu cu hc sinh biu
din OM theo cc vect
i , j , k
-Trong khng gian
Oxyz, vi mi im
M xc nh c duy
nht vect OM
- Biu din OM theo
cc vect i , j , k nh
hnh 2.12
Trong khng gian Oxyz, cho
im M hy biu
dinOM theo cc vect
i , j , k ?

z

M

Hnh 2.12
OM = xi +y j +z k
H 2. Hnh thnh khi nim
- Cho HS c phn 3:
To ca im trong
khng gian SGK.
- a ra nhn xt
chung v i n nh
ngha SGK.
- c phn 3 : to
ca im trong khng
gian
- Hnh thnh khi nim
mi.
- Ghi nh tn gi v k
hiu.

3. To ca im
Trong khng gian to
Oxyz, cho im M .Ta c
OM = xi +y j +z k
M=(x; y; z)
x : honh
y: tung
z: cao

zk

y j

xi

O y
x
k

zk

y j

xi

O y
x
k

M
- 52 -

52

Hnh 2.13

H3: Cng c khi nim
Cho HS pht biu
li to ca im
trong khng gian.
- Nu r tn gi v
k hiu.
Pht biu v to
ca mt im
trong khng gian.
- Nu r tn gi v
k hiu

- Trnh chiu slide
nhm gip HS cng
c khi nim thng
qua V d trong
phiu hc tp 1.

- Yu cu HS c to
cc im A, B, C,
D, E v dng im
P(chia HS lp thnh
cc nhm , nhm
no gii nhanh th c
i din ln trnh
by, cc nhm cn
li nhn xt bi lm
ca bn)
Cng cng c khi
nim thng qua V
d trong phiu hc
tp 1.

- HS suy ngh lm
bi v ln bng
trnh by li gii
vi kt qu chnh
xc l:
a) A(0; 4; 0), B(2;
0; 1),
C (0; 1; 2), D (2; 3;
0), E (0; 2; 1).
b) dng c im
Cho h to Oxyz v im M( x; y;
z)
1) Ti sao c cc khng nh sau ?
a) M O M(0; 0; 0).
b) Me(Oxy) z=0 tc l M=(x; y; 0)
Me(Oyz) x =0 tc l M=(0; y; z)
Me(Oxz) y=0 tc l M=(x; 0; z)
2) Vi iu kin no ca x, y, z th
imM( x; y; z) nm trn mt trc to
?
Trn hnh v c mt h to Oxyz
cng vi cc hnh vung c cnh bng
n v
a) Hy xc nh to cc im A, B,
C, D, E.
b) Dng im P nu P(3; 5; -4).
y

C
E
P A z

j

P
- 53 -

53
P nh hnh v.
- Nhn xt bi lm
ca bn.
B
D
X
Hnh 2.14

Phn 4: Lin h gia to ca vect v to ca hai im mt
H 1: To ng c hc tp nh l, suy lun lgc dn ti nh l

Hot ng ca GV Hot ng ca HS Ghi bng _Trnh chiu
- Yu cu HS nhc
li cng thc tnh
to vect v
di vect khi bit
to hai im mt
trong mt phng.

- Hi tng li
kin thc c cng
thc tnh to
ca vect v di
vect khi bit to
hai im mt
trong mt phng.
Trong mt phng Oxy, cho hai im
A(x
A
; y
A
) v B(x
B
; y
B
). Khi
AB = (x
B
- x
A
; y
B
- y
A
)
AB=
2 2
) ( ) (
A B A B
y y x x +

- Tng t nh vy
yu cu HS a ra
cng thc tnh to
vect v di
vect trong khng
gian.
- Gi cch chng
minh cng thc
bng cch: cho HS
nhc li cch chng
minh cng thc
tnh to vect v
di vect trong
mt phng hoc
- HS suy ngh v
cng thc tnh to
vect v di
vect trong khng
gian.
- HS hi tng li
cch chng minh
cng thc tnh to
vect v di
vect trong mt
phng t suy ra
cch chng minh
trong khng gian
tng t trong
Trong khng gian Oxyz, cho hai im
A(x
A
; y
A
; z
A
) v B( x
B
; y
B
; z
B
). Tm
to vect AB v di vect AB ?

Kt qu tm c
AB = ( x
B
- x
A
; y
B
- y
A
; z
B
- z
A
).
| AB |=
2 2 2
) ( ) ( ) (
A B A B A B
z z y y x x + +

- 54 -

54
hng dn chng
minh trc tip (yu
cu HS biu din
AB =OB- OA t
suy ra to ca
vc t AB v di
ca n.
phng.
H2. Pht biu nh l:
Hot ng
ca GV
Hot ng ca
HS
Ghi bng Trnh chiu
- Yu cu HS
pht biu nh
l
- Pht biu
nh l.
Trong khng gian Oxyz, cho hai im A(x
A
; y
A
;
z
A
) v B(x
B
; y
B
; z
B
).khi ta c
AB =( x
B
- x
A
; y
B
- y
A
; z
B
- z
A
).
| AB |=
2 2 2
) ( ) ( ) (
A B A B A B
z z y y x x + +

H3. Cng c nh l
- Trnh chiu slide nhm
gip HS cng c nh l
thng qua mt s v d.

- Gi gii v d 2
a) OM =
2
OA OC +

b) OG =
3
OA OC OB + +

c) OK =
4
OD OC OB OA + + +

- Cng c nh l
thng qua gii mt
s v d.
- Gii v d 1 kt
qu AB (-3; -6; 2),
| AB | = 7
- Suy ngh tm li
gii v d 2 theo
gi ca GV

Vi d 1: Trong khng gian Oxyz
cho hai im A( 1; 2; 3),
B( -2; -4; 5). Tm to vect
AB v di ca n.

V d 2: Trong khng gian
Oxyz cho bn im khng
ng phng
A (x
A
; y
A
; z
A
) , B(x
B
; y
B
;
z
B
).C(x
C
; y
C
; z
C
), D(x
D
;
y
D
; z
D
).
- 55 -

55

- Gi gii v d 3
a) Bn im A, B, C, D
khng ng phng Ba
vc t AD AC AB , , khng
ng phng. Yu cu HS
nhc li iu kin ng
phng ca ba vec t.
b) AB CD CD AB =0
cc cp cch i cn li
chng minh tng t.
c) Yu cu HS nh ngha
hnh chp tam gic u.
d) Xc nh v tr ca
im H da vo c im
hnh chp.

- c lp suy ngh
tm li gii v d 3
di s hng dn
iu khin ca GV.
a) Tm to trung im M ca
on thng AC.
b) Tm to trng tm G ca
tam gic ABC.
c) Tm to ca trng tm K
ca t din ABCD.

V d 3: Trong khng gian Oxyz
cho bn im A(2; 3; -4), B(5;
3; -1), C(1; 2; 0), D(3; 1; -2) .
Chng minh rng:
a) Bn im A, B, C, D khng
ng phng.
b) T din ABCD c cc cnh
i vung gc vi nhau.
c) Hnh chp D.ABC l hnh
chp tam gic u.
d) Tm to chn ng cao H
ca hnh chp ABCD.

4. Cng c ton bi
Cu hi 1: Em hy cho bit bi hc va ri c nhng ni dung chnh l g?
Cu hi 2: Theo em qua bi hc ny ta t c iu g?
- Yu cu HS tr li 2
cu hi trn.
- Chnh sa b sung v
- Suy ngh tr li cu
hi.
- Nhn xt cu tr li
Cng c bi hc
1/ Em hy cho bit bi hc
va ri c ni dung chnh
l g?
- 56 -

56
a ra kt lun.

- Trnh chiu slide

ca bn.
2/ Hy nu li to ca
im trong khng gian.
3/ Hy nu li mi lin h
gia to vect v to
hai u mt.

Cng c bi hc
Qua bi hc hm nay cc
em cn nm c:
1.V kin thc
- To ca im i vi
h trc to trong khng
gian.
- Hiu c lin h gia
to ca vect v to ca
hai im mt
2. V k nng
- Bit cch xc nh to
ca im i vi h trc to
trong khng gian.
- Bit cch vit to vect
khi bit to hai u mt,
tnh khong cch gia hai
im khi bit to hai im.
- Bit cch biu thi chnh xc
bng to cc quan h hnh
hc nh s thng hng ca ba
im, s cng phng ca hai
vect, s ng phng ca ba
vect, quan h song song
quan h vung gc,

- Yu cu HS vn
dng kin thc gii bi
tp trong phiu hc tp
- Vn dng kin thc
gii bi tp trong phiu
hc tp 2.
Cng c ton bi
Bi 1: Trong khng gian
Oxyz cho hai im
B (-2; -4; 5), C(3; 1; -6).
- 57 -

57
2
- D kin nhm HS
(gii, kh, trung bnh,).
- Giao nhim v cho
tng nhm: Bi 1
(nhm trung bnh,yu),
bi 2 (nhm gii, kh).

- Tng nhm thc hin
gii bi tp c giao.
- a ra c kt qu
chnh xc: Bi 1 2, bi
2 ( a. AB
= k BC
vi
mi k, b. Bit di ba
cnh c th tnh c
din tch S ca tam gic
ABC, di dng cao
k t A bng 2S/BC)

To ca vect BC l
1/ BC (-5; -5; 11)
2/ BC (5; 5;-11)
3/ BC (5;-5; 11)
4/ BC (-5; 5; -11)

Bi 2:
Cho ba im A (1; 0; 0),
B (0; 0; 1), C( 2; 1; 1)
a) CMR A, B, C khng thng
hng.
b) tnh di ng cao ca
tam gic ABC k t A.

5. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh
V nh cc em cn hc nhm hiu v thuc kin thc trong bi, sau vn
dng gii cc bi tp 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12 trong SGK.
Tit 27: PHNG TRNH MT CU
I. MC TIU
Qua bi hoc HS cn:
1. V kin thc
- Bit phng trnh mt cu.
2. V k nng
- Vit c phng trnh mt cu.
- Xc nh c tm v bn knh mt cu c phng trnh cho trc.
3. T duy v thi .
- Tch cc tham gia vo bi hc, c tinh thn hp tc trong hc tp.
- Pht trin t duy l gc.
- 58 -

58
II. CHUN B CA GIO VIN V HC SINH.
1. Chun b ca GV.
Ngoi gio n, phn, bng, dng dy hc cn c
- Phiu hc tp.
- Bng ph.
- My tnh, my chiu.
2. Chun b ca HS
- Kin thc c v phng trnh ng trn trong mt phng.
- My tnh cm tay.
III. PHNG PHP DY HC
tch cc trong pht hin, chim lnh tri thc. Trong phng php chnh
c s dng l phng php PH&GQV.
IV. TIN TRNH BI HC
1. n nh t chc
Kim tra s s
2. Kim tra bi c.
Lng vo cc H hc tp trong gi hc.
3. Bi mi
H1. Tip cn v hnh thnh nh l
GV: Em hy nhc li nh ngha ng trn trong mt phng v nh ngha
mt cu trong khng gian?
HS:
nh ngha ng trn:
Trong mt phng, tp hp cc im cch im I c nh cho trc mt
khong R khng i gi l ng trn tm I bn knh R.
- 59 -

59
nh nghi mt cu:
Trong khng gian tp hp cc im cch im I c nh cho trc mt
khong r khng i gi l mt cu tm I bn knh r.
GV: Em nhc li phng trnh ng trn trong mt phng 0xy?
HS: Trong mt phng Oxy ng trn (C) tm I (a; b), bn knh R c phng
trnh l (x - a)
2
+ (y -b)
2
= R
2

GV: Tng t trong khng gian 0xyz mt cu c phng trnh nh th no?
HS? ...
GV: Da vo nh ngha ng trn v nh ngha mt cu em hy d on
dng ca phng trnh mt cu?
HS: D on phng trnh mt cu c dng
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b y c r + + =
Trong (a; b; c) l to tm I, r l bn knh ca mt cu.
GV: Em hy chng minh d on trn?
HS? ...
GV: Hy nu cch xy dng phng trnh ng trn trong mt phng 0xy?.
HS: Trong mt phng Oxy ng trn (C) tm I( a; b), bn knh R .
im M (x; y)e (C)
IM=R
2 2
( ) ( ) x a y b + =R
(x - a)
2
+ (y -b)
2
= R
2
(1)
(1) L phng trnh ng trn (C)
GV: Tng t, em hy nu cch xy dng phng trnh mt cu trong khng
gian 0xyz?
HS? ... (suy ngh)
GV: Trong khng gian Oxyz cho mt cu (S) c tm I(a; b; c), bn knh r
iu kin im M( x; y; z)e( S) ?
HS: im M ( x; y; z)e( S) IM = r
2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b z c r + + = ( )
2
2 2 2
( ) ( ) x a y b z c r + + =

- 60 -

60
GV: Nh vy d on trn l ng, ta i n nh l sau
nh l: Trong khng gian Oxyz cho mt cu (S) c tm I(a; b; c), bn knh r
c phng trnh l
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b y c r + + =
H2: Cng c nh l (Luyn tp v vit phng trnh mt cu)
GV: Em hy pht biu v phng trnh mt cu trong khng gian?
HS: Pht biu nh l.
GV: Gip HS cng c khi nim thng qua v d
V d 1: Trong mi trng hp sau hy vit phng trnh mt cu:
a) Mt cu tm I (1; 2; -3), bn knh R =5.
b) C ng knh AB vi A (4; -3; 7), B( 2; 1; 3).
HS: C khi nim mi thng qua gii vd trn
a) Phng trnh mt cu l: (x-1)
2
+ (y -2 )
2
+ (z+ 3)
2
= 25
b) Mt cu c tm I (3; -1; 5) l trung im ca on AB. Bn knh r =
2
AB

=
2 2 2
(4 2) ( 3 1) (7 3)
2
+ +
= 3
Vy phng trnh mt cu l: (x-3)
2
+ (y + 1)
2
+ ( z - 5)
2
= 9 hay
x
2
+y
2
+z
2
-6x +2y-10z+26 = 0
GV: Yu cu (hoc hng dn ) HS nu cch gii khc.
HS: Suy ngh cch gii khc Pht hin b) c cch gii khc (M nm trn
mt cu AM
. BM
= 0).
c) Gi s M (x; y; z) th AM
(x-4; y+3; z-7), BM
(x-2; y-1; z-3)

im M thuc mt cu ng knh AB khi v ch khi AM
. BM
= 0 hay
(x-4) (x-2)+ ( y+3) ( y-1)+( z-7) (z-3) = 0
x
2
+ y
2
+ z
2
- 6x + 2y -10z+ 26 = 0
H3: Nhn dng phng trnh mt cu (THGV).
GV: Khi khai trin phng trnh mt cu S (I; R) v vit di dng f(x, y, z) =
0 d thy rng f(x, y, z) = x
2
+y
2
+z
2
-2ax -2by-2cz+ a
2
+b
2
+ c
2
-r
2
i vi x,
- 61 -

61
y, z c cc h s ca x
2
, y
2
, z
2
u bng 1 v khng c hng t cha xy, yz,
zx. By gi ta xt vn ngc li : Phng trnh dng x
2
+y
2
+z
2
+ 2Ax
+2By +2Cz+D = 0 (3) c phi l phng trnh mt cu trong khng gian to
Oxyz cho trc hay khng?
HS? (suy ngh)
GV: Phng trnh mt cu (S) c tm I(a; b; c), bn knh r c dng?
HS: Phong trnh mt cu (S) c dng:
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b y c r + + = (*).
GV: kim tra phng trnh (3) c phi l phng trnh mt cu hay khng
ta lm nh th no?
HS: Bin i phng trnh (3) v dng phng trnh (*).
GV: Em hy bin i phng trnh (3) v dng (*)
HS: Bin i phng trnh (3) v dng:
(x+A)
2
+ (y + B)
2
+ (z+ C)
2
= A
2
+ B
2
+ C
2
-D (4)
GV: So snh v tri ca hai phng trnh (*) v (4) th v tri ca Phng
trnh (*) chnh l IM
2
vi I (a; b; c), M(x; y; z).V tri ca (4) l bnh phng
khong cch gia hai im I v M(x; y; z) th im I c to nh th no?
HS: I (-A; -B; -C)
GV: t suy ra IM = ?
HS: IM=
2 2 2
( ) ( ) ( ) x A y B z C + + + + +
GV: Bi vy ta d dng suy ra: Nu A
2
+ B
2
+ C
2
-D > 0 th
IM=
2 2 2
( ) ( ) ( ) x A y B z C + + + + + =
2 2 2
A B C D + + . Khi phng trnh (4) l
phng trnh mt cu c tm v bn knh?
HS: (4) l phng trnh mt cu c tm I (-A; -B; -C) v bn knh
r =
2 2 2
A B C D + + .
GV: Nu A
2
+ B
2
+ C
2
- D = 0 th sao?
HS: Phng trnh (4) xc nh im I duy nht.
GV: Nu A
2
+ B
2
+ C
2
-D < 0 th sao?
- 62 -

62
HS: Khng c im M no c to tho mn.
GV: Da vo cc kt qu trn em hy cho bit phng trnh (3) l phng
trnh mt cu khi no?
HS: Phng trnhx
2
+y
2
+z
2
+2Ax+2By+2Cz+D = 0 (3) l phng trnh mt
cu khi v ch khi A
2
+ B
2
+ C
2
> D. Khi tm ca mt cu l im I(-A; -
B; -C) v bn knh ca mt cu l r =
2 2 2
A B C D + + .
H 4: Luyn tp v nhn dng phng trnh mt cu
GV: Yu cu HS gii v d sau:
V d: Mi phng trnh sau y c phi l phng trnh mt cu hay khng?
Nu phi hy xc nh tm v bn knh mt cu .
a) x
2
+y
2
- z
2
+ 2x +2y -10z+26 =0
b) 3x
2
+ 3y
2
+ 3z
2
-2x = 0
c) 2x
2
+ 2y
2
= (x+y)
2
- z
2
+ 2x- 1
d) (x + y)
2
=2xy -z
2
+ 1
HS: Gii v d:
a) Khng phi, v h s ca x
2
, y
2
v z
2
khng bng nhau.
b) L phng trnh mt cu c tm (1/3; 0; 0), c bn knh R = 1/3.
c) Khng phi v phng trnh sau khi rt gn vn cn cha -2xy.
d) Phng trnh rt gn thnh x
2
+ y
2
+ z
2
= 1. l phng trnh mt
cu vi tm (0; 0; 0), bn knh R = 1.
4. Cng c ton bi.
GV: Yu cu HS cho bit ni dung chnh hc trong bi hm nay?
GV: Yu cu HS gii v d sau:
V d 1: Lp phng trnh mt cu ngoi tip t din ABCD vi A(0; -
1; 4), B(1; -5; 1), C(0; 7; 0), D(-3; 3;-5).
Tm sai lm trong li gii sau v sa cha sai lm
Gii:
Bc 1: Phng trnh mt cu ngoi tip t din ABCD c dng:
- 63 -

63
x
2
+ y
2
+ z
2
+ ax + 2by + 2cz + d = 0 (
2 2 2
a b c d + + > 0).
Bc 2: Mt cu ni trn i qua A, B, C, D nn:
0 1 16 0 2 8 0
1 25 1 2 10 2 0
0 49 0 0 14 0 0
9 9 25 6 6 10 0
b c d
a b c d
b d
a b c d
+ + + + + =
+ + + + + =
+ + + + + + =
+ + + + =

2 8 0
2 10 2 0
14 0
6 6 10 0
b c d
a b c d
b d
a b c d
+ + =
+ + =
+ =
+ + =

Gii h phng trnh ta c a = 3, b = 1, c = -2, d = -63.
Bc 3: Phng trnh mt cu ngoi tip t din ABCD l:
x
2
+ y
2
+ z
2
+ 6x + 2y 4z 63 = 0
V d 2: Cho phng trnh x
2
+ y
2
+ z
2
- 2(m + 1)x + 6y +4mz - (2m +
1) = 0 xc nh m phng trnh cho l phng trnh mt cu.
HS: Gii v d
Kt qu:
V d 1: Sai t bc 2
V d 2: m ty .
5. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh.
V nh cc em cn hc nhm hiu v hc thuc kin thc trong bi, sau
vn dng gii cc bi tp s 11, 13, 14.
Tit 28: LUYN TP BI H TO TRONG KHNG GIAN
I. mc tiu
1.1. V kin thc
Cng c, khc su kin thc v:
- To ca vect v to ca im; biu thc to cc php ton
vect, phng trnh mt cu.
- Chuyn i gia hnh hc tng hp - to - vect.
1.2. V k nng.
- Rn luyn k nng chuyn i gia hnh hc tng hp - to -vect.
- Thnh tho cc php ton v to ca vect, to ca im, nhn
dng phng trnh mt cu v vit phng trnh mt cu.
- 64 -

64
1.3. V t duy.
- Hiu c vic i s ho hnh hc.
- Hiu c cch chuyn i gia hnh hc tng hp - to - vect.

1.4. V thi .
- Hiu c ng dng ca to trong gii ton.
- Hiu c nt p ca ton hc thng qua bin ho ca hnh hc.
II. Chun b ca GV v HS
1. Chun b ca GV
- Gio n, phn, bng
- My tnh, my chiu, bi pht cho HS.
2. Chun b ca HS
Ngoi dng hc tp nh SGK, bt, giy nhp, cn c:
- Kin thc v to ca vect, to ca im, phng trnh mt cu
trong khng gian.
- Cc bi tp v nh thuc phn kin thc trn.
III. Phng php dy hc
- Chia nhm nh hc tp.
- Phn bc hot ng cc ni dung hc tp.
- Vn dng phng php PH&GQV: Trong qu trnh thc hin gii
bi tp c th c nhng pht hin mi lm cho li gii bi ton hay hn. Bn
cnh nhng bi tp p dng trc tip kin thc hc, a thm bi tp vi
ni dung i hi hc sinh phi thc hin c hai khu pht hin v gii quyt
vn .
Vect
Hnh hc
tng hp
To
- 65 -

65
- Trong qu trnh hng dn HS gii bi ton GV cn s dng linh hot
bn bc gii mt bi ton ca G.Plya.
IV. Tin trnh bi hc
Luyn tp v to to ca vect v to cu im, phng trnh
mt cu trong khng gian mi nhm HS thng qua cc hot ng
H1: tm hiu nhim v.
H2: HS c lp tin hnh nhim v u tin c s hng dn, iu
khin ca GV.
H3: HS c lp tin hnh nhim v th hai c s hng dn, iu
khin ca GV.

H cui: Chuyn i gia hnh hc tng hp- vect-to
* Phn bc hot ng cc ni dung hc, giao nhim v theo mc
tng dn hi kh hn so vi trnh HS mi nhm.
4.1.1. Kim tra bi c.
Lng vo cc hot ng trong gi hc .
4.1.2. Bi mi
Bi hc c tin hnh theo hai phng n:
4.1. Phng n 1 : Dng cho i tng HS t trung bnh tr ln
* Lp hc c chia lm 3 i tng : trung bnh, kh, gii, ng vi ba
nhm hc tp.
* Phn bc hot ng cc ni dung hc, giao nhim v theo mc
tng dn hi kh hn so vi trnh HS mi nhm.
4.1.1. kim tra bi c
Lng vo cc hot ng trong gi hc .
4.1.2. Bi mi
H1: Tm hiu nhim v
bi tp :
- 66 -

66
Bi 1: Trong khng gian Oxyz, cho ba im M(1; 0; 0), N(0; 0; 1),P(2; 1; 1).
a) Chng minh ba im M, N, P khng thng hng.
b) Tm to im Z sao cho 2 MZ NP =

.
c) Tnh cc gc ca tam gic ABC.
d) Tnh chu vi v din tch tam gic MNP.
e) Tnh di ng cao ca tam gic ABC k t nh A.
f) Tm to hnh chiu vung gc ca P trn cc mt phng to v
trn cc trc to .
g) Tm to cc im i xng vi P qua cc mt phng to .
Bi 2: Cho bn im A(0; 2; -2), B(-3; 1; -1), C(4; 3; 0), D(2; 1; -2). Chng
minh ABCD l mt t din v tm to trng tm ca t din ABCD.
Sau y l bi gii
Bc 1 : Ta c AB
= (-3; -1; 1)
AC
= (4; 1; 2)
AD
= (2; -1; 0)
Bc 2 : Ta thy AB
, AC
khng cng phng.

Gi s AB
, AC
, AD
ng phng
Tn ti s thc m v n sao cho mAB
+ n AC
= AD

3 4 2
1
2 0
m n
m n
m n
+ =
+ =
+ =
(*)
H phng trnh (*) v nghim AB
, AC
, AD
khng ng phng
ABCD l t din
Bc 3: Gi trng tm ca t din ABCD l G:
- 67 -

67
1 3
( )
4 4
1 7
( )
4 4
1 5
( )
4 4
G A B C D
G A B C D
G A B C D
x x x x x
y y y y y
z z z z z
= + + + =
= + + + =
= + + + =
Vy G (
3 7 5
; ;
4 4 4
)
Bi gii trn ng hay sai? Nu sai th sai u v sa li cho ng?
Bi 3: in vo trng
stt Phng trnh mt cu (s) Tm I Bn knh
1 (x-3)
2
+(y +1)
2
+ (z+2)
2
= 13 I () r = .
2 (x + 2)
2
+ y
2
+ z
2
27 = 0 I () r = .
3 (2x - 1)
2
+ (2y+3)
2
+ 4z
2
=9 I () r = .
4 x
2
+ y
2
+ z
2
+ 8y 4z 6 = 0 I () r = .
5 I (2; -1; 0)
r = 7
6 I (0; 0; -5) r = 5

Hot ng ca GV Hot ng ca
HS
Ghi bng- Trnh chiu
- D kin nhm HS (nhm
kh, gii, TB).
- Trnh chiu slide (hoc pht
) bi cho HS.
- Giao nhim v cho tng
nhm.
+HS kh, gii : Bi 1( cc
d, e, f, g), bi 2, bi 3.
+ HS trung bnh : Bi 1, bi3.
- Chp (hoc
nhn) bi tp .
- c v nu
thc mc v u
bi.
- nh hng
cch gii bi
ton.
bi tp ( nh d
trnh by trn)

- 68 -

68
H2: Hc sinh c lp tm li gii bi 1 c s hng dn, iu khin ca GV
trong khong thi gian cho php.
Hot ng ca GV Hot ng ca HS
-Giao nhim v v theo di hot ng
ca HS, hng dn khi cn thit.
- Nhn v chnh xc ho kt qu ca HS
hon thnh nhim v u tin.
- nh gi kt qu hon thnh nhim v ca
tng HS. Ch cc sai lm thng gp.
- a ra li gii (ngn gn nht) cho c lp.
- Hng dn cc cch gii khc (Phn
trnh by li gii coi nh bi tp v nh).
- Ch phn tch HS hiu cch
chuyn i ngn ng hnh hc sang ngn
ng to khi gii ton.
- c u bi phn bi tp
c giao v nghin cu cch
gii .
- c lp tin hnh gii ton
- Thng bo kt qu cho GV
khi hon thnh nhim v .
- Chnh xc ho kt qu (ghi
li gii bi ton). Ch cc
li gii khc.
- Ghi nh cch chuyn i
ngn ng hnh hc sang ngn
ng to khi gii ton.

H3: Hc sinh c lp nghin cu gii bi 2 c s hng dn, iu khin ca
GV trong khong thi gian cho php (i vi bi tp ny HS va thc hin c
hai khu pht hin v gii quyt vn ).
- Giao nhim v, theo di hot ng ca HS,
hng dn khi cn thit.
- Nhn v chnh xc ho kt qu ca 1 hoc 2
HS hon thnh nhim v u tin.
tng HS.

- c u bi bi 2 v
nghin cu bi gii.
- Thng bo kt qu (kt
qu chnh xc sai bc 3
v sa li im
G (
3 7 5
; ;
4 4 4
) ) cho GV khi
hon thnh nhim v.
- 69 -

69
-Giao nhim v v theo di hot ng
- Nhn v chnh xc ho kt qu ca
- nh gi kt qu hon thnh nhim
v ca tng HS. Ch cc sai lm
thng gp.
- c u bi phn bi tp c
giao v nghin cu cch gii.
- c lp tin hnh gii ton
- Thng bo kt qu cho GV khi
hon thnh nhim v.
- Chnh xc ho kt qu (ghi li
gii bi ton).
H5: Chuyn i gia hnh hc tng hp- vect - to trong khng gian.
- Yu cu HS nhc la cch chuyn i
gia hnh hc tng hp - vect - to
trong mt phng.
- Hng dn HS thnh lp bng chuyn
i gia hnh hc tng hp- vect -ta
trong khng gian tng t nh trong
hnh hc phng.
- Lm mu mt vi vi v d, sau
yu cu HS cho mt vi v d. Kin thc
nn c tng kt thnh bng
- Nh li cch chuyn i gia
hnh hc tng hp - vect- to
trong mt phng t suy ngh
tng t v cch chuyn i gia
hnh hc tng hp vect- to
trong khng gian.
- Bt chc theo mu
- T hon thin bng
Bng chuyn i gia hnh hc tng hp- vect - to d
TT Tng hp Vect To ( trong khng gian)
1 im M im M M=( x; y; z)
2 im M l
trung im
ca on
thng AB
1. MA MB O + =

.
2. AM MB =

.
3. 2 , OA OB OM O + =

A(x
A
;y
A
;z
A
),B(x
B
;y
B
;z
B
)
M(x; y; z)
2
2
2
A B
A B
A B
x x
x
y y
y
z z
z
+
=
+
=
+
=

- 70 -

70
3 im G l
trng tm tam
gic ABC
1. GA GB GC O + + =

.
2. 3 OA OB OC OG + + =

A(x
A
;y
A
;z
A
),B(x
B
;y
B
;z
B
)
,C(x
C
; y
C
; z
C
), M(x; y; z)
2
2
2
A B C
A B C
A B C
x x x
x
y y y
y
z z z
z
+ +
=
+ +
=
+ +
=

4 im G l
trng tm ca
t din
ABCD
1. GA GB GC GD O + + + =

.
2.
4 OA OB OC GD OG + + + =

5 Ba im
A,B,C thng
hng.

4.1.3. Cng c
a) Qua bi hc cc em cn thnh tho cc php ton v to ca vect
v to ca im , nhn dng v vit c phng trnh mt cu.
b) Bit cch chuyn i gia hnh hc tng hp-vect-to trong
khng gian.
4.1.4. Bi tp v nh
Bi 1: T hon thin nt cc cn li ca bi tp 1.
Bi 2: T hon thin dn bng chuyn i gia hnh hc tng hp-
vect-to .
4.2. Phong n 2: Dng cho di tng hc sinh trung bnh tr xung.
* C lp hc ng lot.
* Qu trnh dy hc thc hin theo cc giai on sau:
- 71 -

71
Giai on 1: GV lm mu HS bt trc theo mu, ch ch r cho
HS chng trnh hnh ng ( bc 1, bc 2,).
Giai on 2: HS ti hin ngay ti lp kin thc va c hc thng qua
bi tp tng t. Lc ny, GV hng dn HS tin hnh lm bi theo cc bc
c ch ra.
Giai on 3: GV cho HS lm bi tp tng t, HS t lc lm bi khng
c s hng dn ca GV. Thng qua hot ng ny, GV s bit c thc
trng nm kin thc ca HS trong lp mnh dy, t c bin php kp thi.
Giai on 4: Cng c kin thc thng qua bi tp cho v nh.
4.2.1. Kim tra bi c
Lng vo cc hot ng hc tp ca gi hc.
4.2.2. Bi mi
bi tp: Trong khng gian Oxyz, cho ba im M (1; 0; 0), N (0; 0; 1),
P (2; 1; 1).
a) Tm to ca mi vect sau y: , , MN NP PM


.
c) Tnh cc gc ca tam gic MNP.
d) Tnh chu vi v din tch tam gic MNP.
e) Tm to hnh chiu vung gc ca P trn cc mt phng to v
trn cc trc to .
f) Tm to cc im i xng vi P qua cc mt phng to
- 72 -

72
Bi 2: in vo trng
stt Phng trnh mt cu (s) Tm I Bn knh
1 (x-3)
2
+(y +1)
2
+ (z+2)
2
= 13 I () r = .
2 (x + 2)
2
+ y
2
+ z
2
27 = 0 I () r = .
3 (2x - 1)
2
+ (2y+3)
2
+ 4z
2
=9 I () r = .
4 x
2
+ y
2
+ z
2
+ 8y 4z 6 = 0 I () r = .
5 I (2; -1; 0)
r = 7
6 I (0; 0; -5) r = 5

H1: Tin hnh tm li gii bi 1.
a) Tm to ca mi vect sau: , , MN NP PM

.
- Kim tra kin thc c bn
A(x
A
;y
A
;z
A
),B(x
B
;y
B
;z
B
)
AB =( x
B
- x
A
; y
B
- y
A
; z
B
- z
A
).
- Hng dn HS tm to ca MN

- Yu cu HS t tnh cc vect cn
li.
- Yu cu HS thay s v lm li bi
ton.
- Nh li kin thc c bn
A(x
A
;y
A
;z
A
),B(x
B
;y
B
;z
B
)
AB =( x
B
- x
A
; y
B
- y
A
; z
B
- z
A
).
- p dng tnh :
MN
=(0-1; 0-0; 1-0) MN
=(-1;0;1)
-T tnh cc vect cn li.
-Thay s v lm li bi ton.

.
- Kim tra kin thc c bn : To
ca vect , hai vect bng nhau.
- Hng dn HS tm kt qu.
-Yu cu HS t thay s v lm li
1. A(x
A
;y
A
;z
A
),B(x
B
;y
B
;z
B
)
AB =( x
B
- x
A
; y
B
- y
A
; z
B
- z
A
).
- 73 -

73
bi ton.
2.
1 2
1 2
1 1 1 2 2 2
1 2
( ; ; ), ( ; ; )
x x
a b
y y
a x y z b x y z
z z
=
=

=

p dng tnh : Gi s Z(x; y; z) ta
c
( 1; 0; 0)
(2;1; 0)
MZ x y z
NP

-T thay s v lm li bi ton.
Tin hnh tm li gii cc cn li ca bi tp nu cn thi gian trn lp.
H2: Tin hnh tm li gii bi 2
- Kim tra kin
thc c bn :
Phng trnh mt
cu
- Hng dn HS
tm kt qu.
-Yu cu HS t lm
tip theo
1. Mt cu (s) tm I(a; b; c) bn knh r c phng
trnh
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b y c r + + =
2. Phng trnh x
2
+y
2
+z
2
+2Ax+2By+2Cz+D=0 (3)
vi A
2
+ B
2
+ C
2
> D l phng trnh mt cu tm
I(-A; -B; -C) bn knh r=
2 2 2
A B C D + + .
- p dng tnh v in kt qu vo bng
1) a = 3, b = -1, c = -2 I (3; -1; -2)
r
2
= 13 r = 13
- T lm cc tip theo
H3: Thnh lp bng chuyn i gia hnh hc tng hp vect- to
.
(Nh H5 ca phng n 1)
4.2.4. Cng c
a) Qua bi hc cc em cn nm c cc chuyn i gia hnh hc
tng hp vect-to , thnh tho cc php ton v to ca vc t v to
ca im.
- 74 -

74
b)T thay s v lm li cc cu hi trn.
4.2.5 Bi tp v nh
Bai1: Lm cc cn lai ca bi tp
Bi2: Trong khng gian Oxyz, cho ba im A(1; 2; 3), B(0; 1; 1),
C(2; 3; 5).
a) Tm to ca mi vect sau y: , , AB BC AC

b) Tm to im D sao cho 3 AD BC =

.
c) Chng minh ba im A, B, C thng hng.
Bi 2. PHNG TRNH MT PHNG
S tit: 05
Tit 29, 30: Phng trnh mt phng v cc trng hp ring.
Tit 31: V tr tng i gia hai mt phng, khong cch t mt im
ti mt mt phng.
Tit 32: luyn tp v phng trnh mt phng.
Tit 33: Luyn tp v v tr tng i gia hai mt phng, khong cch
t mt im ti mt mt phng.
Tit 29, 30: PHNG TRNH MT PHNG V CC TRNG HP RING
I. Mc tiu.
Qua bi hc HS cn.
1. V kin thc
- Phng trnh mt phng trong khng gian. Hiu c rng trong
khng gian to , mi mt phng u c phng trnh dng Ax + By + Cz +
D =0, trong ba s A, B, C khng ng thi bng 0 (hoc tng ng vi
A
2
+ B
2
+ C
2
= 0). Ngc li mi phng trnh nh th u l
phng trnh ca mt mt phng no .
2. V k nng.
- Bit cch xc nh to ca mt s im v vect php tuyn ca
mt phng khi bit phng trnh ca n.
- 75 -

75
- Bit cch vit phng trnh mt phng i qua mt im cho trc v
c vect php tuyn cho trc, ng thi bit cch a v trng hp c bn
vit phng trnh mt phng trong nhng trng hp khc.
3. V t duy, thi
- Bit quy l v quen, bit nhn xt v nh gi bi lm ca bn cng
nh t nh gi kt qu hc tp.
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi, c tinh thn hp tc
trong hc tp.
II) Phng php dy hc:
Vn dng phi hp cc phng php dy hc (gi m v vnp, pht
hin v gii quyt vn , hp tc, phn ho), trong phng php chnh
c s dng l phng php PH&GQV. Gip cc em hc sinh chim lnh
c cc kin thc thng qua cc hot ng.
III) Hot ng (H) dy v hoc:
H1. (Gi ng c m u)
GV: Yu cu hc sinh nhc li mt s cch xc nh mt phng hc
hnh hc khng gian lp 11?
HS: Ba im khng thng hng, hai ng thng ct nhau,
GV: By gi ta s tm hiu cch xc nh mt phng bng phng php
to .
H2. (Nhc li kin thc c)
GV: Trong hnh hc phng bng phng php to cc em bit
cch xc nh nhng ng no? (ng thng, ng trn,)
HS: ng thng xc nh bi (im v vect php tuyn, im v
vc t
ch phng)
- 76 -

76
GV: Bng phng php to mt phng c th c xc nh bi
nhng yu t no? im v vect php tuyn (vtpt)? im v vect ch
phng? Ging nh ng thng c c khng?
HS: im v vtpt (v qua mt im cho trc dng c duy nht mt
mt phng vung gc vi vc t cho trc)
H3. (hnh thnh khi nim vtpt ca mt phng)
GV: Hy nu khi nim vtpt ca mt phng?
HS: n = 0 , n vung gc vi mt phng (p) =>n l vect php tuyn
ca mt phng (p)
GV: Mt mt phng c th c bao nhiu vtpt?
HS: C nhiu
GV: V tr tng i ca cc vect trn?
HS: cc vect ny cng phng vi nhau
=>n l vtpt ca mt phng th k n vi k = 0 cng l vtpt ca mt phng.
H4. (Cng c khi nim vtpt ca mt phng v hnh thnh khi nim
cp vect ch phng ca mt phng).
GV: Yu cu HS gii bi ton sau Trong khng gian cho mp( p ) v
hai vect a (a
1
;a
2
;a
3
), b (b
1
;b
2
;b
3
) c gi song song hoc nm trn
Mp (p). Chng minh rng mp (p) nhn vect n ( a
2
b
3
- a
3
b
2
; a
3
b
1
-
a
1
b
3
;a
1
b
2
- a
2
b
1
) l vect php tuyn.
GV: Mun chng minh n l vtpt ta i chng minh?
HS: n = 0 , n vung gc vi mt phng (p) <=>
n vung gc vi mt phng cha a v b
(L mt phng (p) hoc l mt phng song song
vi mt phng (p))
<=>n a , n b <=> n a =0, n b =0
GV: Yu cu hc sinh tnh ton v a ra khi
n
a

b
P
b
a
Hnh 2.15

- 77 -

77
nim tch c hng ca hai vect ( n = [ a , b ]
hay n =a . b
n =[ a , b ]=(
3 2
3 2
b b
a a
;
1 3
1 3
b b
a a
;
2 1
2 1
b b
a a
)
=>a v b l cp vect ch phng ca mt phng(p).
V d (p dng)
H5. (Hnh thnh khi nim phng trnh tng qut ca mt phng)
H5.1. Yu cu HS gii bi ton sau Trong khng gian Oxyz cho mt phng
(p)i qua im M
0
(x
0
;y
0
;z
0
) v nhn n (A;B;C) lm vtpt. iu kin cn v
im M (x; y; z) thuc mt phng (p) l
A (x- x
0
) + B (y- y) + C (z- z
0
) = 0
<=> Ax + By + Cz + D = 0 vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0 (1)
v D= - (Ax
0
+By
0
+ Cz
0
)
GV: Khi M e(p), v tr tng i ca n v M M
0
?
HS: n M M
0
<=> n M M
0
=0
(HS tnh ton a ra kt qu cn chng minh)
n

M
P M
0

Hnh 2.16
GV: Phng trnh (1) gi l phng trnh tng qut ca mt phng (o )
H5.2 (to tnh hung c vn )
GV: Nh vy mi mt phng u c phng trnh dng (1). Ngc li
mi phng trnh dng Ax + By + Cz + D=0(1) vi A
2
+ B
2
+ C > 0 c phi
l phng trnh ca mt mt phng xc nh hay khng ?

- 78 -

78
GV: Ta bit trong khng gian Oxyz, mt mt phng xc nh khi bit
mt im v mt vect php tuyn ca n. y ta phi ch ra rng c hay
khng mt mt phng xc nh (P) nhn (1) l phng trnh?
HS: Nu d on l c (P) nhn (1) l phng trnh.
GV: Em hy ch ra mt phng (P) l mt phng no? Tc l n i
qua im no v vect php tuyn?
HS?
GV: (Gi ) Gi s im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) l im xc nh m mt
phng (P) i qua v (P) nhn (1) l phng trnh nn to im M
0
tho mn
(1) tc l ta s c?
HS: Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
+ D = 0 D= - (Ax + By + Cz)
GV: Gi s n
(a; b; c) l vtpt ca mt phng (P) nhn (1) l phng

trnh khi ta c th chn a = ?, b = ?, c = ?
HS: D on chn a = A, b = B, c =C
GV: Qua trn ta thy nu gi s (x
0
; y
0
; z
0
) l mt nghim ca phng
trnh (1). Gi (P) l mt phng i qua im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) v c vtpt n
(A;
B; C). Em hy vit phng trnh mt phng (P)?
HS: Mt phng (P) c phng trnh:
A(x-x
0
) + B(y-y
0
) + C (z-z
0
) = 0
Ax + By + Cz (Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
) =0
Ax + By + Cz + D = 0 vi D = - (Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
)
GV: Nhn xt v kt qu tm c?
HS: Phng trnh mt phng (P) chnh l phng trnh (1).
GV: Nh vy ta chng minh c mi phng trnh dng (1) l
phng trnh ca mt mt phng xc nh. T ta c nh l
H 5.3. (Hot ng ngn ng)
GV: Yu cu HS pht biu nh l
- 79 -

79
HS: inh l: Trong khng gian mi phng trnh c dng
Ax+By+Cz+D=0, trong A, B, C khng ng thi bng 0 u l phng
trnh ca mt mt phng xc nh.
GV: nhn mnh 2 nhn xt
- Mp (p) c phng trnh tng qut Ax + By + Cz + D = 0 th c vtpt
n (A; B; C)
- Phng trnh mt phng (p) i qua im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) v nhn
n (A;B;C ) lm vtpt l A( x- x
0
) + B( y- y
0
) + C ( z- z
0
) = 0.
H5.4. (c bit ho)
Cc trng hp ring ca phng trnh tng qut:
GV: Trong khng gian 0xyz, mi mt phng c xc nh bi phng
trnh Ax + B y + Cz + D = 0 vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0. Hy xem xt nh hng
ca cc s A, B, C, D i vi v tr ca mt phng (p) : Ax + By + Cz + D = 0
nh th no?
HS? (Suy ngh)
GV: Cc h s A, B, C c lin quan n yu t no ca mt phng (p)?
HS: (A; B; C) l to ca mt vect php tuyn n
ca mt phng (p).
GV: Nhn xt g v mi lin h gia v tr ca vtpt n
ca mt phng (p)
v v tr ca mt phng (p)?
HS: Vect php tuyn n
ca mt phng (p) c gi vung gc vi mt

phng (p).
GV: Nh vy c th khng nh : V tr ca vtpt n
ca mt phng (p)
quyt nh v tr ca mt phng , m v tr ca vtpt n
li ph thuc cc h
s A, B, C. V A
2
+ B
2
+ C
2
> 0 nn c th xy ra cc trng hp : Mt
trong ba h s A, B, C bng 0, hai trong ba h s A, B, C bng 0, c ba h s
A, B, C u khc 0. Em hy ln lt i xt cc trng hp trn?
HS: + Nu mt trong ba h s A, B, C bng 0, chng hn A = 0 th
- 80 -

80
n
(0; B; C).Ta c n
. i
= 0 do i
l vect ch phng ca 0x nn suy ra (p)

song song hoc cha 0x.
Tng t nu B =0 th (A; 0 ; C) suy ra (p) song song hoc cha 0y
nu C = 0 th (A; B; 0) suy ra (p) song song hoc cha 0z.
+ Nu hai trong ba h s A, B, C bng 0, chng hn A = B = 0 v C= 0 th
n
(0; 0; C) v n
. i
= 0, n
. j
= 0 suy ra mt phng (p) song song vi 0x v 0y hoc

(p) cha 0x v 0y. Vy (p) song song hoc trng vi mt phng (0xy).
Tng t, nu A = C = 0 th (p) song song hoc trng vi mt phng
(0xz). nu B = C = 0 th (p) song song hoc trng vi mt phng (0yz).
+ Nu c ba h s A, B, C u khc khng th (p) s ct tt c cc trc
to .
GV: Qua trn ta thy c s nh hng ca cc h s A, B, C n
v tr ca (p). Cn h s D th sao c lin quan g n v tr ca (p). Em hy
xt trng hp D = 0 v D = 0?.
HS: + Nu D = 0 th gc to 0 c to tho mn phng trnh ca
mt phng (o ). Vy (p) i qua gc to 0.
+ Nu D = 0 th (p) khng i qua gc to .
GV: Hy v hnh v trnh by li tt c cc trng hp trn?
HS: T trnh by li cc trng hp trn.
(Minh ho bng cc hnh v 3.6, 3.7, 3.8, SGK trang73)
1, D = 0
z

p
x y
Hnh 2.17
Ax + By + Cz = 0
- 81 -

81
2. Mt trong cc h s A, B, C bng 0 z
z z

P k
y
i
y j
y
p x
p x
x By + Cz + D = 0 Ax + Cz + D = 0
Ax + By + D = 0 Hnh 2.18
3. Nu hai trong ba h s A, B, C bng 0
0
z
x
y
p
0
0
y
0
p
p
p
z
x
y
z
x
z
y
x
0
y
0
z
x
0
z
x
y
p
p
p
z
x
y

Cz + D = 0. By +D = 0. Ax + D = 0.
Hnh 2.19

4. C bn h s A, B, C, D u khc 0
GV: Hy tm hiu v tr ca (o ) trong trng hp c bn h s A, B, C,
D u khc 0?
HS: Trng hp c bn h s A, B, C, D u khc 0 th mt phng ( o )
s ct tt c cc trc to v khng i qua gc to .
GV: Mt phng (o ) s ct tt c cc trc to c th l ct ti im
no trn trc to ?
- 82 -

82
HS : Nu hp c bn h s A, B, C, D u khc 0 th gi M, N, P ln
lt l giao im ca mt phng vi cc trc 0x, 0y, 0z
V M e 0x nn M (x
M
; 0 ; 0).
V Ne 0y nn N (0; y
N
; 0).
V He 0z nn H (0; 0 ; z
H
).
Mt khc
Me (p) nn ta c A x
M
+ D =0 x
M
= -
D
A
M (-
D
A
; 0 ; 0).
Ne (p) nn ta c B y
N
+ D =0 y
N
= -
D
B
N (0; -
D
B
; 0).
He (p) nn ta c C z
H
+ D =0 z
H
= -
D
C
P (0; 0 ; -
D
C
).

z
H

0 N
M p y
x
Hnh 2.20
GV: V nh em hy tm hiu xem cc h s ca phng trnh hai mt
phng c nh hng nh th no n v tr tng i ca hai mt phng ?
H 5.5. (Cng c khi nim phng trnh tng qut ca mt phng )
GV: Chia HS lp thnh 4 nhm (mi nhm c cc i tng HS
gii, kh, TB, yu), a ra bi tp phn ho.
Bi 1:
Cho mt phng ( | ): 4x - 2y - 6z + 7 = 0
a) Tm mt vect php tuyn n ca mt phng.
- 83 -

83
b) Lp phng trnh tng qut ca mt phng i qua im M (1; 2; 3) v
nhn n l vect php tuyn (HS Tb,HS yu).
c) Lp phong trnh tng qut ca mt phng i qua hai im A (-,1,4),
B (4, -2, 0) v vung gc vi mt phng ( | ) (HS kh).
Bi 2: Cho 3 im A (1; 1; 1), B ( 4; 3; 2 ), C ( 5; 2; 1)
a) Lp phng trnh tng qut ca mt (ABC) (TB, yu).
b) Tm to tm ng trn ngoi tip tam gic ABC (Kh, Gii).
i vi bi tp yu cu HS gii ngay ta lp.nhm no hon thnh
nhanh nht th ln bng trnh by bi gii.sau khi hc sinh gii xong bi tp cho
hc sinh cc nhm cn li nhn xt bi gii.tm tt lai cc bc gii.trng hp
hc sinh khng gii c GV hng dn HS theo cc bc sau:
Bc 1: Tm hiu ni dung bi.
Bc 2: Tm cch gii.
Bc 3: Trnh by li gii.
Bc 4: Nghin cu su li gii.
H4: Cng c ton bi
GV: Yu cu HS tr li cc cu hi v lm cc bi tp sau:
- Em hy cho bit cc ni dung chnh hc trong bi hm nay?
- Hy nu li v phng trnh tng qut ca mt phng trong khng gian?
- Hy nu li v cc trng hp ring ca phng trnh mt phng trong
khng gian?
Bi 1
Cho im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) vi x
0
y
0
z
0
= 0. Trong mi trng hp sau
hy vit phng trnh mt phng:
a) i qua im M
0
v song song vi mt trong cc mt phng to :
(Oxy), (Oyz), (Oxz).
b) i qua cc hnh chiu ca M
0
trn cc trc to Ox, Oy, Oz.
- 84 -

84
c) i qua im M
0
v ln lt cha cc trc Ox, Oy, Oz.
Bi 2: Bn im A (-1; 2; 3), B (2; -4; 3), C (4; 5; 6), D (3; 2; 1) c
thuc cng mt mt phng khng?
HS: Tr li cu hi v lm cc bi tp (c s hng dn ca GV).
V. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh
V nh, cc em cn hc nhm hiu v thuc kin thc trong bi, sau
vn dng vo gii bi tp 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 trong SGK.

Tit 31: V TR TNG I GIA HAI MT PHNG, KHONG
CCH T MT IM TI MT MT PHNG
I. Mc tiu
Qua bi hoc HS cn:
1. V kin thc
- Xt v tr tngi ca hai mt phng cn c vo phng trnh ca chng.
- Hiu c cng thc tnh khong cch t mt im ti mt mt phng.
2. V k nng
- C th nhn bit nhanh chng v tr tng i ca hai mt phng cn
c vo phng trnh ca chng.
- Nh v vn dng cng thc tnh khong cch t mt im ti mt mt
phng, v p dng vo cc bi ton khc.
3. V t duy, thi
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi, c tinh thn hp tc trong
hc tp.
II. CHUN B CA GV V HS
1. Chun b ca GV
- 85 -

85
- Phiu hc tp.
- Bng ph.
- My tnh, my chiu.
2. Chun b ca HS
Ngoi dng hc tp nh SGK, bt cn c:
- Kin thc c v v tr tng i ca hai mt phng, khong cch t mt
im ti mt mt phng trong khng gian hc hnh hc lp 11.
- My tnh cm tay.
III. PHNG PHP DY HC
Vn dng linh hot cc phng php dy hc, nh: Ging gii,
PH&GQV nhm gip HS ch ng, tch cc trong pht hin, chim lnh
tri thc thng qua cc hot ng. Trong phng php chnh c s dng
l phng php PH&GQV.
IV. TIN TRNH BI HC.
1. N nh t chc
Kim tra s s
2. Kim tra bi c
Cu hi: Hy nu v tr tng i ca hai mt phng, khong cch t
mt im ti mt mt phng hc hnh hc khng gian lp 11.
(nu c), nhn xt cu tr li ca HS v cho im.
3. Bi mi
Phn 3: V TR TNG I GIA HAI MT PHNG
t vn : Bng phng php to mi mt phng c xc nh bi
phng trnh Ax + B y + Cz + D = 0 vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0. Liu ta c th
da vo phng trnh ca mt phng xt v tr tng i ca hai mt phng
hay khng? hiu r vn ny ta i tm hiu bi hc hm nay.
H1: Tip cn v hnh thnh khi nim.
- 86 -

86
GV: Cho hai mt phng (o ) v ( | ) c phng trnh
(o ): x- 2y + 3z +1 = 0;
( | ): 2x - 4y + 6z + 1= 0.
C nhn xt g v vc t php tuyn ca chng?
HS: Mt phng (o ) c vect php tuyn no
(1; -2; 3), mt phng ( | ) c

vect php tuyn n|
(2; -4; 6) v hai vc t ny cng phng vi nhau.

GV: T v tr ca hai vect php tuyn ca hai mt phng em c nhn
xt g v v tr ca hai mt phng?
HS: Hai mt phng song song hoc trng nhau.
GV: Trong trng hp ny hai mt phng song song hay trng nhau?
HS?
GV: Da vo u phn bit hai trng hp trn?
HS: S im chung ca hai mt phng (hai mt phng song song th
khng c im chung cn hai mt phng trng nhau th tt c cc im thuc
mt phng ny cng thuc mt phng kia v ngc li)
Ta c im M (0; -1; -1) thuc mt phng v ta c 0-2. (-1) + 3. (-1) + 1= 0
v im M (0; -1; -1) khng thuc mt phng v 2.0- 4.(-1) + 6. (-1) + 1 = -1= 0
GV: T trn hy cho bit v tr tng i ca (o ) v ( | )?
HS: Hai mt phng ny song song vi nhau.
GV: (Tng qut) Trong khng gian 0xyz cho hai mt phng
(
1
o ): A
1
x +B
1
y +C
1
z +D
1
= 0
(
2
o ): A
2
x +B
2
y +C
2
z +D
2
= 0
Khi (
1
o ), (
2
o ) c hai vec t php tuyn ln lt l
1 n
(A
1
; B
1
; C
1
), 2 n
(A
2
; B
2
; C
2
)
Hy xt iu kin hai mt phng song song vi nhau?
HS: (
1
o ) // (
2
o ) 1 n
, 2 n
cng phng v khng c im chung

1 n
, 2 n
cng phng k 1 n
= 2 n
A
2
= k A
1
, B
2
= kB
1
, C
2
= k C
1
, (ke R)
- 87 -

87
Hai mt phng khng khng c im chung tc l
nu M (x; y; z)e (
1
o ): A
1
x + B
1
y + C
1
z + D
1
= 0
D
1
= - (A
1
x + B
1
y + C
1
z)
th M(x; y; z)e (
2
o ): A
2
x +B
2
y +C
2
z +D
2
= 0
D
2
= - (A
2
x +B
2
y +C
2
z) = - k (A
1
x + B
1
y + C
1
z) = k D
1

GV: Nh vy (
1
o ) // (
2
o ) ?
HS: (
1
o ) // (
2
o ) k 1 n
= 2 n
, D
2
= k D
1

GV: (
1
o ) (
2
o ) ?
HS: (
1
o ) (
2
o ) k 1 n
= 2 n
, D
2
= k D
1

GV: Hy cho bit khi no th hai mt phng ct nhau?
HS: (
1
o ) ct (
2
o ) 1 n
, 2 n
khng cng phngk 1 n
= 2 n

GV: Hy cho bit khi no th hai mt phng vung gc vi nhau?
HS: (
1
o ) (
2
o ) 1 n
2 n
1 n
. 2 n
= 0A
2
A
1
+ B
2
B
1
+ C
2
C
1
= 0.
GV: T kt qu trn em hy t tng hp li tt c cc trng hp v v tr
tng i ca hai mt phng.
HS: (
1
o ) // (
2
o ) k 1 n
= 2 n
, D
2
= k D
1
.
(
1
o ) (
2
o ) k 1 n
= 2 n
, D
2
= k D
1
.
(
1
o ) ct (
2
o ) 1 n
, 2 n
khng cng phng k 1 n
= 2 n

(
1
o ) (
2
o ) 1 n
2 n
1 n
. 2 n
= 0A
2
A
1
+ B
2
B
1
+ C
2
C
1
= 0.
H 2: Cng c
GV: Yu cu HS gii v d 1 sau
V d 1: xt v tr tng i ca cc cp ng thng cho bi cc phng
trnh sau:
a) x + 2y z +5 =0 v 2x + 3y -7z -4 = 0;
b) x + y + z -1 = 0 v 2x + 2y + 2z - 2 = 0;
c) 3x + 2y 3z +5 =0 v 9x + 6y - 9z - 4 = 0;
- 88 -

88
d) x + 2y + z + 5 = 0 v 2x + 3y -8z 4 = 0.
Kq: a) Ct nhau, b) Trng nhau, c) Song song, d) Vung gc
Phn 4: KHONG CCH T MT IM N MT MT PHNG
GV: Phng trnh tng qut ca mt phng trong khng gian 0xyz gn
ging phng trnh ca ng no trong mt phng 0xy?
HS: Phng trnh tng qut ca mt phng trong khng gian 0xyz gn
ging phng trnh tng qut ca ng thng trong mt phng 0xy.
Trong mt phng 0xy phng trnh tng qut ca ng thng c dng:
ax + by + c =0 vi a
2
+ b
2
> 0
Trong khng gian 0xyz, phng trnh mt phng c dng:
Ax + By + Cz + D = 0 vi A
2
+ B
2
+ C
2
> 0
GV: Trong mt phng 0xy, hy nu cng thc tnh khong cch t im
M
0
(x
0
; y
0
) n ng thng A : ax + by + c = 0?
HS: d (M
0
, A) =
0 0
2 2
|ax | by c
a b
+ +
+

GV: Tng t, trong khng gian 0xyz khong cch t mt im M
0
(x
0
; y
0
;
z
0
) n mt phng (o ): Ax + By + Cz + D = 0 c tnh theo cng thc no ?
hy nu cng thc ?
HS?...
GV: Em hy d on dng cng thc?
HS: d =
0 0 0
2 2 2
| Ax | By Cz D
A B C
+ + +
+ +
(*)
GV: Hy chng minh cng thc trn?
HS? (Suy ngh)
GV: T (*) ta thy
2 2 2
A B C + + = | n
| vi n
= (A; B; C) l vect php tuyn

ca mt phng (o ). Nu gi M
1
(x
1
; y
1
; z
1
) l hnh chiu ca M
0
trn mt
- 89 -

89
phng th d =M
0
M
1
=|
0 1
M M
|. Khi cng thc (*) |

0 1
M M
|.| n
| =|Ax+By
+Cz +D| (1). Em hy chng minh cng thc (1)?
HS: Ta c
0 1
M M
= (x
1
-x
0
; y
1
-y
0
; z
1
-z
0
) v
0 1
M M
v n
cng phng nn ta
c |
0 1
M M
|.| n
| = |
0 1
M M
. n
| = | A(x
1
-x
0
)+B( y
1
-y
0
)+C( z
1
-z
0
)|
= |(Ax
0
+ By
0
+ Cz
0
)- ( Ax
1
+ By
1
+ Cz
1
)|(2)
Mt khc v M
1
thuc (o ) nn ta c Ax
1
+ By
1
+ Cz
1
+ D = 0
Hay D = -(Ax
1
+By
1
+Cz
1
)(3)
Thay (3) vo (2) ta c |
0 1
M M
|.| n
| =|Ax+By +Cz +D|

GV: Nh vy cng thc (*) c chng minh. Nu gi khong cch t M
0

n mt phng (o ) l d (M
0
,(o )) ta s c cng thc tnh khong cch l ?
HS: d (M
0
, (o )) =
0 0 0
2 2 2
| Ax | By Cz D
A B C
+ + +
+ +

H2: Cng c
GV: Yu cu HS gii v d 2 sau:
V d 2:
a) Tnh khong cch t im M (2; 4; -3) n mt phng
(o ): 2x y + 2z - 9 = 0
b) Tnh khong cch gia hai mt phng song song cho bi phng
trnh sau y:
(o ): 3x - y + 4z + 6 =0;
( | ): 3x - y + 4z - 1 =0.
HS: Gii v d
a) p dng cng thc tnh c d (M, (o )) = 5.
b) Bit c khong cch gia hai mt phng song song l khong cch
t mt im bt k thuc mt phng ny ti mt phng kia, t tnh c d
((o ), ( | )) =
5
26
.
- 90 -

90
4. Cng c ton bi
GV: Em hy cho bit cc ni dung chnh hc trong bi hm nay?
HS: - V tr tng i ca hai mt phng
- Cng thc tnh khong cch t mt im ti mt mt phng
5. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh
V nh, cc em cn hc nhm hiu v thuc kin thc trong bi, sau vn
dng vo gii bi tp 8,9,10 trong SGK.

Bi 3: PHNG TRNH NG THNG TRONG KHNG GIAN
S tit: 06
Tit 34: Phng trnh tham s ca ng thng trong khng gian.
Tit 35: iu kin hai ng thng song song, ct nhau, cho nhau.
Tit 36: iu kin mt ng thng song song, ct hoc vung gc
vi mt phng .
Tit 37: Tnh khong cch (T mt im n ng thng, gia ng
thng v mt phng song song, gia hai ng thng cho nhau).
Tit 38, 39 Luyn tp.

Tit 37: TNH KHONG CCH
I. Mc tiu
Qua bi hoc HS cn:
1. V kin thc
Khong cch (T mt im ti mt mt phng, gia hai im, t mt
im n ng thng, gia ng thng v mt phng, gia hai ng thng
cho nhau).
2. V k nng
- Bit cch tnh khong cch (Gia hai im, t mt im ti mt mt
phng) v p dng vo cc bi ton khc.
- 91 -

91
3. V t duy, thi
- Bit quy l v quen, bit nhn xt v nh gi bi lm ca bn cng nh
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi, c tinh thn hp tc trong
hc tp.
II. CHUN B CA GV V HS
1. Chun b ca GV
- Phiu hc tp.
- Bng ph.
- My tnh, my chiu.
2. Chun b ca HS
- Kin thc c v cng thc tnh khong cch t mt im ti mt mt
phng v cng thc tnh khong cch gia hai im.
- My tnh cm tay.
III. PHNG PHP DY HC
tch cc trong pht hin, chim lnh tri thc thng qua cc hot ng. Trong
phng php chnh c s dng l phng php PH&GQV.
IV. TIN TRNH BI HC.
1. n nh t chc
Kim tra s s
2. Kim tra bi c
Cu hi: Hy nu cng thc tnh khong cch gia hai im v cng thc
tnh khong cch t mt im ti mt phng?
p dng tnh: - Khong cch gia hai im A (2; -1; 0) v B (4; 1; 3)
- 92 -

92
- Khong cch t im M (1; 2; 3) n mt phng
2x + 3y z + 2 = 0.
- Khong cch gia hai mt phng song song (o ) v ( | ) vi
(o ): x + 2y + 3z -1 = 0
( | ): x+ 2y + 3z +5 = 0
(nu c). Nhn xt cu tr li ca HS v cho im.
3. Bi mi
GV: Nh vy ta bit tnh khong cch gia hai im khi bit to
hai im v khong cch t mt im ti mt phng khi bit to im v
phng trnh mt phng. Tng t nh vy khi bit to im, phng trnh
ng thng, phng trnh mt phng ta s tnh khong cch t mt im ti
ng thng, khong cch gia ng thng v mt phng song song, khong
cch gia hai ng thng cho nhau nh th no?
HS?...
GV: Sau y ta s ln lt i tm hiu tng trng hp.
H1: Tnh khong cch t mt im n ng thng
Bi ton: Trong khng gian 0xyz, cho im M (x
1
; y
1
; z
1
) v ng
thng A:
0
0
0
x x at
y y bt
z z ct
= +
= +
= +
. Tnh khong cch t im M n ng thng A

GV: Ta bit cch tnh khong cch gia hai mt phng song song
bng cch a v tnh khong cch t mt im bt k ca mt phng ny ti
mt phng kia. Liu ta c th a trng hp khong cch gia im v
ng thng v trng hp khong cch gia hai im hoc khong cch gia
im v mt phng c khng? a v bng cch no?
HS: ???.. (suy ngh)
- 93 -

93
GV: V mt hnh nh hnh hc khong cch t mt im n ng thng
c xc nh nh th no? (GV v hnh ln bng (im v ng thng) v
yu cu hc sinh v khong cch) M A
HS: V khong cch a

H
Hnh 2.21
Khong cch gia im M v ng thng A l khong cch gia hai
im M v H (H l hnh chiu ca M trn A)
GV: Ta bit to im M, tnh c khong cch ta phi tm to
im H. hy nu cch tm to im H?
HS ? (Suy ngh)
GV: V tr ca im H?
HS: H l im nm trn Av MH A
GV: ng thng A c vect ch phng a
(a; b; c), hy cho bit v tr

tng i ca MH
v a
?
HS: MH

GV: Nh vy H l mt im tho mn (H nm trn A v MH
).
Da vo iu kin ny em hy tm to im H?
HS: V H nm trn A nn H (x
0
+ at; y
0
+ bt; z
0
+ ct)
MH
(x
0
+ at x
1
; y
0
+ bt -y
1
; z
0
+ct -z
1
)
MH
MH
. a
= 0
(ax
0
+ at x
1
)a +( y
0
+ bt -y
1
)b +( z
0
+ct -z
1
)c = 0 (*)
Gii phng trnh (*) ta tm gi tri t tng ng vi to im H
GV: Da vo kt qu trn em hy cho bit cch tnh khong cch t mt im
M ti ng thng A?
HS: tnh khong cch gia im M v ng thng A ta i tnh khong
cch gia hai im M v H (H l hnh chiu ca M trn A).

- 94 -

94
tm to im H ta da vo iu kin (H nm trn A v MH
)
GV: Ngoi cch tm to im H nh trn cn c cch no khc khng?
HS: T tm c (hoc di s hng dn ca GV) cc cch tm to im
H khc nh sau:
+ Gi (o ) l mt cha M v vung gc vi A khi H l giao im
ca A v (o ).
+ Mi M
0
e A ta c MM
0
>MH.
Cng c
bi tp
Bi 1: Tnh khong cch t im A (1; 2;1) n ng thng
d:
2 1 1
1 2 2
x y z + +
= =
.
Bi 2: Cho ng thng d:
2
2
1 2
x t
y t
z t
=
= +
v im A(4;-3 -2). Tm khong cch

ngn nht t A ti d v tm hnh chiu ca A trn d.
in vo ch trng cc s hoc cc t thch hp hon thnh li gii
Bc 1: Ly M (-2-t; ; ...) e
Ta c AM =
2 2 2
(....) (......) (.....) + + = ............... =
2
9(.......) ...... ......... + >
Bc 2: AM ngn nht = . khi t = ..
Bc 3: AM ngn nht AM ..(t =..)
Vy hnh chiu vung gc ca A trn d l H ().
hng dn khi cn thit.
tng HS.

- c u bi v nghin
cu bi gii.
- Thng bo kt qu cho
GV khi hon thnh
nhim v.

- 95 -

95
i vi bi 1 HS c th gii theo mt trong cc cch sau:
Cch 1: Trong khng gian 0xyz, tnh khong cch t im A n
ng thng d ta thc hin theo cc bc:
* Vit phng trnh mt phng (o ) cha A v vung gc vi d
*Tm giao im H ca d v (o )
* Khong cch t A n d chnh l khong cch gia hai im A v H
Cch 2: Trong khng gian 0xyz, tnh khong cch t im A n
ng thng d ta thc hin theo cc bc:
* Tm to im H l hnh chiu ca A trn d da vo iu kin (H
nm trn A v MH

* Khong cch t A n d chnh l khong cch gia hai im A v H
Cch 3: Xem li gii bi 2
H3: Khong cch gia ng thng v mt phng song song vi n
Tng t khong cch gia ng thng d v mt phng ( o ) song song
vi d chnh l khong cch t mt im bt k thuc ng thng d n mt
phng (o ). Nh vy tnh khong cch gia ng thng d v mt phng
(o ) song song vi d ta thc hin cc bc:
* Ly mt im M(x; y; z) tu trn d
* Khong cch gia d v (o ) chnh l khong cch t im M n mt
phng (o )
Cng c
bi tp:
Bi 1: Cho ng thng d:
3 1 1
2 3 2
x y z + + +
= =
v mt phng (o ) : 2x -2y + z + 3 = 0.
a) Chng minh rng d song song vi (o )
b) Tnh khong cch gia d v (o )
H4: Khong cch gia hai ng thng cho nhau
- 96 -

96
Tng t khong cch gia hai ng thng cho nhau c th a v
trng hp khong cch gia im v mt phng nh sau:
tnh khong cch gia hai dng thng cho nhau d v d ta thc
hin theo cc bc:
* Vit phng trnh mt phng ( | ) cha ng thng d v song song
vi d.
* Ly mt im M
0
(x
0
; y
0
; z
0
) ty trn d.
* Khong cch gia d v d chnh l khong cch t im M
0
n mt
phng ( | ).
Cng c
bi tp:
Bi 1: Cho hai ng thng d:
1
1
1
x t
y t
z
= +
v d:
2 3 '
2 3 '
3 '
x t
y t
z t
=
= +

a) Xt v tr tng i ca d v d.
b) Tnh khong cch gia d v d
Bi 2: Cho hnh lp phng ABCD, A B C D c cnh bng 1. Tnh
khong cch gia hai ng thng AD v BD?
i vi bi 1: HS t gii bi 1 c s hng dn ca GV trong khong thi
gian cho php.
i vi bi 2: HS c th dng phng php tng hp gii tuy nhin kh
di dng v vy GV c th gii thiu phng php to gii bi 2 nh
sau:
GV: Khi gii mt s bi ton hnh khng gian, nu ta gii bng cc phng
php thng thng th c th rt kh lm v phc tp v phi lm vic trn
hnh v v t duy tru tng. Chnh v vy ngi ta ngh n gii tch ho
hnh hc nh phng php to , khi ta ch cn lm vic vi cc con s.
Nh m qu trnh gii cc bi ton hnh hc khng gian s tr nn d dng
hn rt nhiu. Vy phng php to ho c thc hin nh th no?
- 97 -

97
Thng p dng i vi nhng loi bi ton nh th no? V c th di vi
bi 2 ta s p dng nh th no?
GV: thng bo tri thc phng php
- Dng phng php to ho gii cc bi ton hnh khng gian
thng c s dng ph bin vi: Bi ton nh lng, bi ton nh tnh,
bi ton cc tr, bi ton qu tch.
- Trong chng trnh hnh hc ph thng ta thng p dng phng php
to ho i vi nhng bi ton hnh hc khng gian c cc hnh nh hnh
hp ng, lng tr ng, hnh lp phng, hnh hp ch nht, hnh chp c
mt cnh bn vung gc vi y hoc c mt mt bn vung gc vi y...
- Khi gii bi ton hnh hc khng gian bng phng php to ho ta
thc hin theo cc bc sau:
Bc 1: Chn mt h trc to thch hp, t suy ra to cc
im cn thit.
Bc 2: Phin dch bi ton t ngn ng hnh hc sang ngn ng to
(ngn ng i s).
Bc 3: Gii bi ton bng phng php i s (gii bi ton v to
, phng trnh )
Bc 4: Phin dch kt qu vo thc tin
HS: Th hin tri thc phng php
Gii bi 2: z

Hnh 2.22
B'
D'
C'
A'
D
y
A O
C B
x
- 98 -

98
Chn h trc to Oxyz (nh hnh v).
Khi : A (0; 0; 0), D (0; 1; 1), B (1; 0 ; 0), D (0; 1; 0)
' AD
= (0; 1; 1), BD
(-1; 1; 0)
Gi (o ) l mt phng cha ng thng BD v song song vi ng
thng AD khi mt phng (o ) c vect php tuyn n
= [ ' AD
, BD
] = (-1; -1;
1)
phng trnh (o ) : -x y + z 1 = 0.
Khong cch gia hai ng thng AD v BD chnh l khong cch t
im A n mt phng (o ), ta c d (AD, BD) = d (A, (o )) =
| 1| 3
3 3
=
4. Cng c ton bi v giao bi tp v nh
- Qua bi hc cc em cn thnh tho cch tnh khong cch t mt im
ti ng thng, khong cch gia ng thng v mt phng song song,
khong cch gia hai ng thng cho nhau.
- Bi tp v nh 6, 7, 8, 10.
Tit 38: LUYN TP V VIT PHNG TRNH NG THNG
I. mc tiu
1.1. V kin thc
Cng c, khc su kin thc v: Vit phng trnh ng thng
1.2. V k nng
- Thnh tho v nhn dng phng trnh dng thng v vit phng
trnh ng thng.
1.3. V t duy
- 99 -

99
Hiu c vic i s ho hnh hc, hiu c ng dng ca to
trong gii ton
1.4. V thi
- Ch ng pht hin, chim lnh tri thc mi. C tinh thn hp tc trong
hc tp.
II. Chun b ca GV v HS
2.1. Chun b ca GV
- Gio n, phn, bng,
- My tnh, my chiu, bi pht cho HS.
2.2. Chun b ca HS
Ngoi dng hc tp nh SGK, bt, giy nhp, cn c:
- Kin thc v phng trnh ng thng trong khng gian.
- Cc bi tp v nh thuc phn kin thc trn.
III. Phng php dy hc
- Chia nhm nh hc tp.
- Phn bc hot ng cc ni dung hc tp.
- Vn dng phng php PH&GQV: Trong qu trnh thc hin gii bi
tp c th c nhng pht hin mi lm cho li gii bi ton hay hn. Bn cnh
nhng bi tp p dng trc tip kin thc hc, a thm bi tp vi ni
dung i hi hc sinh phi thc hin c hai khu pht hin v gii quyt vn .
IV. Tin trnh bi hc
Luyn tp v phng trnh ng thng trong khng gian mi nhm
HS thng qua cc hot ng.
H1: Tm hiu nhim v.
H2: HS c lp tin hnh nhim v u tin c s hng dn, iu
khin ca GV .
- 100 -

100
H3: HS c lp tin hnh nhim v th hai c s hng dn, iu
khin ca GV .
H4: HS c lp tin hnh nhim v th ba c s hng dn, iu khin
ca GV .
4.1 Kim tra bi c
Lng vo cc hot ng trong gi hc.
4.2. Bi mi
H1: Tm hiu nhim v
bi tp: Cc bi tp sau y u xt trong khng gian 0xyz.
Bi 1(SGK trang 89): Vit phng trnh tham s ca ng thng d
trong mi trng hp sau:
a) d i qua im M (5; 4; 1) v c vect ch phng a
( 2; -3; 1).
b) d i qua im A(2; -1 ;3) v vung gc vi mt phng (o ) c phng
trnh x + y z + 5 = 0.
c) d i qua im B (2; 0; 3) v song song vi ng thng A:
1 2
3 3
4
x t
y t
z t
= +
= +

d) d i qua hai im P (1; 2; 3) v Q (5; 4; 4).
Bi 2 (SGK trang 89): Vit phng trnh tham s ca ng thng l hnh
chiu vung gc ca ng thng d:
2
3 2
1 3
x t
y t
z t
= +
= +
= +

ln lt trn cc mt phng sau:
a) (0xy);
b) (0yz);
Bi 3: Vit phng trnh ng thng qua im M
0
(1; -2; 4) vung gc vi
ng thng d
1
:
1 2
2 3 5
x y z +
= = v ct ng thng d
2
:
1
1
x t
y t
z t
= +
= +
.
- 101 -

101
Trong hai li gii sau, li gii no sai?
Li gii 1: ng thng d
1
c vect ch phng
1
v
(2; 3; 5), ng thng d

2

qua im A (1; -1; 0) v c vect ch phng
2
v
= (1; 1; -1).
Gi d l ng thng cn tm th d = (o ) ( | ) trong
(o ) l mt phng qua M
0
v vung gc vi d
1
nn c vect php tuyn
n
o
=
1
v
= (2; 3; 5)
( | ) l mt phng qua M
0
v cha d
2
nn c vect php tuyn
n
|
= [
0
AM
,
2
v
] = (-3; 4; 1)
Suy ra ng thng d c vect ch phng v
=
1
17
[ n
|
, n
o
] = (1; -1;-1). Vy
phng trnh ng thng d l:
1
2
4
x t
y t
z t
= +
.
Li gii 2: Gi d l ng thng cn tm, gi s M l giao im ca d v d
2
ta
c Me d
2
nn M (1+t; -1+t; -t). V M
0
e d
2
nn M
0
= M
0
M M
(t; 1+t; -t-4)

l vect ch phng ca d. ng thng d
1
c vect ch phng
1
v
= (2; 3; 5)
m d d
1
nn
0
M M
1
v
0
M M
1
v
=0 2t +3.( 1+ t)+ 5.(- t - 4) = 0

0.t + 23 =0 (v nghim).
Vy khng c ng thng tho mn bi.
- D kin nhm HS (kh,
gii, TB, yu).
- Trnh chiu slide (hoc
pht) bi cho HS.
- Giao nhim v cho nhm
HS v tng i tng HS
- Chp (hoc nhn)
bi tp.
- c v nu thc
mc v u bi.
- nh hng cch
gii bi ton.
bi tp ( nh d
trnh by trn)

- 102 -

102
trong nhm.
+HS kh, gii: Bi 2, bi
3.
+ HS trung bnh : Bi 1,
bi 2.
+ HS yu: Bi 1.
- Kim tra kin thc c bn
ng thng A qua im
M
0 0 0 0
( ; ; ) x y z v c vect ch
phng
1 2 3
( ; ; ) a a a a
c
ptts :
0 1
0 2
0 3
x x ta
y y ta
z z ta
= +
= +
= +
( t l tham s)
ptct:
0 0 0
1 2 3
x x y y z z
a a a

= =
(vi
1 2 3
a a a =0)
- Hng dn HS vit phng trnh
ng thng.
- Yu cu HS t vit phng trnh
cc cn li vi lu .
b) Vect ch phng ca d chnh l
vect php tuyn ca (o ).
c) Vect ch phng ca d chnh l
vect ch phng ca A.
d) Vect ch phng ca d chnh l
ng thng A qua im
M
0 0 0 0
( ; ; ) x y z v c vect ch phng
1 2 3
( ; ; ) a a a a
c
ptts:
0 1
0 2
0 3
x x ta
y y ta
z z ta
= +
= +
= +
( t l tham s)
ptct:
0 0 0
1 2 3
x x y y z z
a a a

= =
(vi
1 2 3
a a a = 0)
- p dng:
a) d:
5 2
4 3
1
x t
y t
z t
= +
= +

-T vit phng trnh cc cn li.

- 103 -

103
vect PQ
.
- Giao nhim v v theo di hot ng
- Nhn v chnh xc ho kt qu ca
- nh gi kt qu hon thnh nhim
v ca tng HS. Ch cc sai lm
thng gp.

- c u bi phn bi tp c
giao v nghin cu cch gii.
- c lp tin hnh gii ton.
- Thng bo kt qu cho GV khi
hon thnh nhim v .
- Chnh xc ho kt qu ( ghi li
gii bi ton.
Trong trng hp HS cha gii c GV c th (vn dng phng php
PH&GQV) hng dn gii bi 2 thng qua cc hot ng sau:
H3.1: Tm hiu ni dung bi ton
GV: Hy nu gi thit v kt lun ca bi 2?
HS: Gi thit: Trong khng gian 0xyz, cho ng thng d:
1
2
4
x t
y t
z t
= +

Kt lun: Vit phng trnh tham s ca ng thng l hnh chiu
vung gc ca d ln lt trn cc mt phng sau:
a) (0xy).
b) (0yz).
H3.2: Xy dng chng trnh gii
GV: T kt qu bi 1 ta thy mun vit c phng trnh tham s ca
ng thng ta phi bit c nhng yu t no lin quan n ng thng?
HS: Mt im v mt vect ch phng ca ng thng (hoc hai im
thuc ng thng).
- 104 -

104
GV: Em hy tm hai im (hoc mt im v mt vc t ch phng)
ca ng thng l hnh chiu vung gc ca d trn (0xy)?
HS: ???...
GV: V mt hnh nh hnh hc, cho trc mt ng thng v mt mt
phng, hnh chiu ca ng thng trn mt phng c xc nh nh th
no? (v ng thng v mt phng ( cc trng hp ng thng v mt
phng: song song, ct nhau, vung gc v ng thng nm trn mt phng)
v yu cu HS v hnh chiu ca ng thng trn mt phng).
HS: V hnh chiu ca ng thng trn mt phng nh sau:
d
d
d
o o

d

d
o o
Hnh 2.23
GV: Em c nhn xt g v hnh chiu ca ng thng trn mt phng
trong tng trng hp trn?
HS: d (o ): Hnh chiu ca d trn (o ) l giao im ca d v (o )
d e (o ): Hnh chiu ca d trn (o ) l d
d // (o ): Hnh chiu ca d trn (o ) l d// d
d ct (o ): Hnh chiu ca d trn (o ) l ng thng i qua giao im
ca d v (o ).
GV: T kt qu trn ta thy vit phng trnh tham s ca hnh chiu
vung gc ca ng thng d trn mt phng (o ) trc ht ta xt v tr tng
- 105 -

105
i ca ng thng d v mt phng (o ), nu d (o ), d e (o ) th ta c ngay
kt qu nh trn, nu d // (o ) th hnh chiu d c vect ch phng l vect
ch phng ca d ta ch cn tm mt im thuc d, nu d ct (o ) th giao
im ca d v (o ) thuc d ta cn phi tm thm mt im thuc d(hoc
vect ch phng ca d). Vy tm mt im thuc d ta lm nh th no?
HS?.
GV: T cch dng ng thng d ta thy im thuc d l hnh chiu
ca im thuc d trn (o ). T phng trnh ng thng d ta c th tm c
mt im M c to xc nh thuc d. Cch tm hnh chiu Mca mt im
M trn mt phng (o ) nh th no?
HS?
GV: T cch dng im M ta thy M = A (o ) vi Aqua M v
A (o ) A nhn vect php tuyn vect ch phngphng trnh tham s
ca ng thng A.
GV: T kt qu trn em hy nu cc bc tm hnh chiu Mca mt
im M trn mt phng (o )?
HS: Tm hnh chiu Mca mt im M trn mt phng (o ) ta thc hin
cc bc:
* Vit phng trnh ng thng A qua M v A (o )
* Tm giao im M ca A vi (o ).
H3.3: Thc hin chng trnh gii
GV: Tr v bi 2. Hy cho bit v tr tng i ca d v (0xy)?
HS: ng thng d c vect ch phng a
(1; 2; 3), mt phng (0xy) c

vect php tuyn k
(0; 0; 1). Ta c a
. k
= 3 = 0 d ct (0xy).
GV: Gi d l hnh chiu ca d trn (0xy), H giao im ca d v (0xy)
d qua giao im H ca d v (0xy) nh vy ta ch cn tm thm hnh chiu
M ca ca mt im M = H bt k thuc d . Hy tm to ca im H v
im M?
- 106 -

106
HS: Mt phng (0xy) c phng trnh z = 0
Tm to im H: Thay x, y, z t phng trnh ng thng d vo phng
trnh mt phng (0xy) ta c 1+3t =0 t =
1
3
vy d ct (0xy) ti im
H(
5 11
; ; 0
3 3
)
Gi M (2; -3; 1) e d, ng thng A qua M v A (0xy) c phng trnh
tham s
2
3
1
x
y
z t
=
= +
ng thng A ct (0xy) ti M(2; -3; 0).

ng thng HMl hnh chiu vung gc ca d trn (0xy) c vect ch
phng v
= 3 ' HM
= (1; 2; 0) c phng trnh tham s l:

2
3 2
0
x t
y t
z
= +
= +
.
GV: Nh vy ta tm c phng trnh tham s ca ng thng l hnh
chiu vung gc ca ng thng d trn mt phng (0xy).
H 3.4: Kim tra v nghin cu li gii
GV: Hy c li bi v kim tra bi gii ca bn. C em no gii theo cch
khc khng?
Tng t, cc em v nh t chng minh b)
H4: Hc sinh c lp nghin cu gii bi 3 c s hng dn, iu khin ca
GV trong khong thi gian cho php (i vi bi tp ny HS va thc hin c
hai khu pht hin v gii quyt vn ).
hng dn khi cn thit.
- c u bi bi 2 v
nghin cu bi gii.
- Thng bo kt qu cho
GV khi hon thnh
- 107 -

107
tng HS.
- Yu cu HS nu cch gii a n kt qu
chnh xc ca bi.
nhim v.

-HS nu cch gii a n
kt qu chnh xc ca bi

p s bi 3: Li gii 1 sai v d khng ct d
2

4.3. Cng c ton bi.
Cu hi: Em hy cho bit cc ni dung chnh hc trong bi hm nay?
4.4. Hng dn hc bi nh v ra bi tp v nh.
V nh, cc em cn hc nhm hiu v thuc kin thc trong bi, sau
vn dng vo gii cc bi tp 1, 2, 3, 4 trong SGK.

- 108 -

108
Chng 3
THC NGHIM S PHM

3.1. Mc ch thc nghim
Mc ch thc nghim l bc u kim tra tnh kh thi v tnh hiu qu
ca vic vn dng phng php PH&GQV trong dy hc chng Phng
php to trong khng gian cho HS lp 12 THPT tnh Cao Bng nhm :
Gip HS va nm c tri thc mi, va nm c phng php chim lnh
tri thc , pht trin t duy tch cc sng to.
3.2. Ni dung thc nghim
* Phn phi chng trnh
Theo phn phi chng trnh mn Ton cc trng THPT (Ti liu ch
o chuyn mn ca B Gio dc v o to), chng III Phng php to
trong khng gian c phn phi dy trong 18 tit, c th nh sau:
Chng III Bi Tit
Phng php
to khng
gian (18 tit)
1. H to trong khng gian 25, 26, 27
Bi tp 28
2. Phng trnh mt phng 29, 30, 31
Bi tp 32,33
3. Phng trnh ng thng 35, 36, 37,38
Bi tp 39, 40
Bi kim tra vit chng III 41
Cc tit dy th nghim l mt s tit l thuyt v BT ca chng
Phng php to trong khng gian (Hnh hc 12), ni dung th nghim
mi tit hc c son thnh gio n ln lp. S dng h thng bi son
- 109 -

109
c xy dng theo nh hng ca ti trong chng 2 ca lun vn. C
th tin hnh dy th nghim mt s tit ca chng nh sau:
Tit 25, 26, 27: H to trong khng gian
Tit 28: Bi tp
Tit 29, 30, 31: Phng trnh mt phng
Tit 32: Bi tp
Tit 35: Phng trnh ng thng
Tit 38: Tnh khong cch
Tit 39: Bi tp phng trnh ng thng
Ni dung th nghim mt s tit dy nhm mc ch gip cho cc em
nm vng kin thc c bn ca chng trnh ng thi tip thu kin thc mt
cch ch ng, sng to, to dn cho cc em thi quen tm ti, khm ph m
rng cc kin thc, k nng ngoi phm vi SGK.
Phng php ging dy: Tc gi s dng phng php PH&GQV
mt cch linh hot, hp l, pht huy ti u tnh tch cc nhn thc ca mi
i tng HS. Theo hng ny th GV ng vai tr l ngi t chc v iu
khin hnh vi thc hin ni dung th nghim.
3.3 M t qu trnh thc nghim
- S tit dy th nghim l 11 tit v 1 tit kim tra (bi kim tra
chng III).
- Chn lp thc nghim: Chn bn lp 12A
1
, 12A
2
, 12A
3
,12A
4
ca
trng THPT Trng khnh. Trong lp th nghim 12A
1
, 12A
3
v lp
12A
2
, 12A
4
l lp i chng. Bn lp ny u l nhng lp hc bnh thng
ca trng, hai lp 12A
1
, 12A
2
c kt qu hc ton tng t nhau v thp hn
so vi hai lp 12A
3
, 12A
4

- Thi gian th nghim: qu trnh th nghim c sp xp linh hot
vo mt s tit l thuyt v BT theo phn phi chng trnh mn ton cc
- 110 -

110
trng THPT (Ti liu ch o chuyn mn ca B Gio dc v o to)
chng: "Phng php to trong khng gian" (SGK Hnh hc 12 ca Trn
Vn Ho, Nguyn Mng Hy, Khu Quc Anh, Trn c Huyn, sch ti bn
ln th nht nm 2009) mi thng dy t 5 n 6 tit, thi gian th nghim t
thng 2 n ht thng 4 nm hc 2009 - 2010.
3.4. nh gi kt qu thc nghim
3.4.1. bi v p n cc bi kim tra
Bi kim tra s 1:
TIT 41: BI KIM TRA CUI CHNG
Thi gian lm bi: 45 pht (khng k thi gian giao )
BI:
Cu 1. (6 im)
Cho 4 im A(1; 2 ; 0), B(0; 1 ; 0), C(0; 0 ; 1), D(-2; 1 ;-1).
a) Vit phng trnh mt phng (BCD).
b) Chng minh A,B, C, D l bn nh ca t din.
c) Vit phng trnh mt cu (S) c tm A v tip xc vi mt phng (BCD).
Cu 2. (4 im)
Cho hai ng thng d:
1 2
1 3
2
x t
y t
z t
= +
= +
= +
v d:
2 2
1 5 2
x y z +
= =
.
a) Vit phng trnh mt phng (o ) cha d v song song vi d.
b) Tnh khong cch gia d v (o ).
p n:
Cu 1
a) Ta c BC
(0; -1; 1) v BD
(-2; 0 ;-1), suy ra mt phng (BCD) c vect

php tuyn n
= (1; -2 ; -2).
Phng trnh mt phng (BCD) l x 2 (y- 1)- 2z = 0 hay x -2y - 2z + 2 =0.
- 111 -

111
b) Thay to ca im A vo phng trnh ca mt phng (BCD) ta c
1 2.(2) 2.(0)+2 =1 = 0, suy ra A e(BCD).
Vy A, B, C, D l bn nh ca t din.
c) V mt cu (S) c tm l A v tip xc vi mt phng (BCD) nn (S) c
bn knh l r = d(A, (BCD)) =
| 1 2 2|
1 4 4
+
+ +
=
1
3
.
Phng trnh mt cu (S) l
2 2 2
1
( 1) ( 2)
9
x y z + + = .
Cu 2:
a) ng thng d i qua im M (-1; 1; 2) v c vect ch phng
a
= (2; 3; 1)
ng thng d i qua im M (-1; 1; 2) v c vect ch phng ' a
= (2; 3; 1)
Mt phng (o ) cha d v song song vi d, do (o ) cha im M v (o )
song song hoc cha gi ca hai vect a
v ' a
suy ra mt phng ' a
c vect
php tuyn n
= (-11; 5; 7).
Vy phng trnh mt phng ' a
l -11(x+1) +5(y-1) + 7(z-2) = 0

hay -11x + 5y + 7z 30 = 0.
Khong gia d v (o ) bng khong cch gia M v (o ). Ta c:
d (M, (o )) =
| 11.(2) 5.( 2) 7.(0) 30| 2
121 25 49 195
+ + +
=
+ +
.
Vy khong cch ng thng d' v (o )mt phng l
2
195
.
Bi kim tra s 2:
TIT 41: BI KIM TRA CUI CHNG
Thi gian lm bi: 45 pht (khng k thi gian giao )
BI:
Cu 1. (6 im)
Cho bn im A (3; -1; 2), B(1;-1; 4), C(1; 1 ; 2), D(1; 2; -1)
- 112 -

112
a) Chng minh rng ABC l tam gic u.
b) Chng minh ABCD l t din.
c) Tnh th tch t din ABCD.
Cu 2. (4 im)
Cho mt phng (o ) c phng trnh y+2z = 0 v hai ng thng
d:
1
4
x t
y t
z t
=
v d:
2 '
4 2 '
1
x t
y t
z
=
= +

a) Tm to giao im M ca d vi (o ) v giao im N ca d vi (o )
b) Vit phng trnh tham s ca ng thng A nm trong mt phng v ct
c hai ng thng d v d.
p n:
Cu 1:
a) Ta c AB = BC =CA = 2 2 . Vy tam gic ABC l tam gic u
b) Ta c AB
= (2; 0; -2) v AC
= (-2; 2; 0), suy ra mt phng (ABC) c vect

php tuyn n
=
1
4
[ AB
, AC
] = (1; 1; 1).
Phng trnh mt phng (BCD) l 1.(x -3)+1.(y + 1) +1.(z-2) = 0
x + y + z 4 = 0.
Thay to im D vo phng trnh mt phng (ABC) ta c -2 = 0, suy ra D
e(ABC), Vy ABCD l t din.
c) di ng cao ca t din ABCD l h = d (D, (ABC))=
| 2| 2
1 1 1 3
=
+ +

- 113 -

113
Th tch t din l V
ABCD
=
1
3
h.S
ABC
=
1
3
.
2
3
. (2 2 )
2
.
3
4
=
4
3

Cu 2:
a) ng thng d ct (o ) ti M (1-t; t; 4t).
Ta c M e (o ) t +2. (4t) = 0 t = 0
Vy giao im d v (o ) l M (1; 0; 0)
Tng t d ct (o ) ti M (2-t; 4 + 2t; 1).
Ta c Me(o ) 4 + 2t + 2.(1)=0 t = -3
Vy giao im ca d v (o ) l M(5; -2 ; 1)
b) ng thng A nm trong mt phng v ct c hai ng thng d v d
nn i qua hai im M v M do vect ch phng ca A l
' MM
= (4; -2; 1). Vy phng trnh ng thng Al

1 4
2
x t
y t
z t
= +

3.4.2. Kt qu bi kim tra s 1 v s 2 (c th hin Bng 1, bng
2 v bng 3) sau:
Bng 1:
Bi
kim
tra s:
im

Lp

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10
Tng
s
bi
1 12A
1
(Thc
nghim )
0 0 1 4 11 12 10 3 2 2 45
1 12A
2
(i
chng)
0 5 3 5 9 11 7 4 1 0 45
2 12A
3
Th
nghim
0 0 1 1 11 10 9 6 4 3 45
2 12A
4
(i
chng)
0 2 2 5 10 13 8 3 2 0 45
- 114 -

114
Bng 2:
Bi
kim
tra s :
Lp th nghim (Lp 12A
1
) Lp i chng (Lp 12A
2
)
Kt qu im
t TB tr ln
Kt qu im
kh gii
Kt qu im
t TB tr ln
Kt qu im
kh gii
1 88,9% 37,8% 71,1% 26,7%
Bng 3:
Bi
kim
tra s :
Lp th nghim (Lp 10A
3
) Lp i chng (Lp 10A
4
)
Kt qu im
t TB tr ln
Kt qu im
kh gii
Kt qu im
t TB tr ln
Kt qu im
kh gii
2 95,6% 48,9% 80% 28,9%

Kt qu DH mt s tit th nghim v kt qu ca hai bi kim tra cho
thy rng nhn chung HS lp th nghim nm vng kin thc c bn, trnh
by li gii ngn gn, mch lc, r rng hn, vn dng cc kin thc mt cch
linh hot. HS lp th nghim nhn chung cc em bit vn dng kh tt cc
hot ng tr tu in hnh hn HS lp i chng.
V kt qu c th: bi kim tra s 1, lp thc nghim c kt qu t
trung bnh tr ln cao hn lp i chng l 17,8%. Lp thc nghim c kt
qu im kh gii cao hn lp i chng l 11,1%. Cn bi kim tra s 2,
lp th nghim c kt qu t trung bnh tr nn cao hn lp i chng l
15,6% v kt qu im kh gii cao hn lp i chng l 20%.
3.4.3. Nhn xt rt ra t thc nghim
Qua qu trnh thc nghim v kt qu ca hai bi kim tra cho thy
vic vn dng phng php PH&GQV vo dy hc c tc dng thit thc
pht huy c tnh tch cc hot ng ca HS, HS tham gia vo cc tit hc
si ni ho hng, ch ng v t tin vi kin thc lnh hi c, gip cho
vic hc tp ca cc em t kt qu tt. Vi cch to THGV tng t ho
gia phng php to trong mt phng v phng php to trong khng
- 115 -

115
gian, gip HS thng xuyn c n li nhng kin thc lin quan n
phng php to trong mt phng ng thi trnh c nhng hiu lm
khng ng c. Tuy nhin trong qu trnh thc nghim cng bc l mt s
hn ch nh: S dng khng kho phng php ny d lm mt thi gian,
nh hng n k hoch ca gi hc v nu lp hc c nhiu i tng khc
nhau v trnh nhn thc s rt kh khn cho GV khi phi a ra THGV
ph hp vi c lp.

- 116 -

116
KT LUN

ti c chng ti tin hnh nghin cu l lun, kho st thc
trng v t chc th nghim ti trng THPT Trng Khnh, Huyn Trng
Khnh-Tnh Cao Bng. Qua thi gian nghin cu ti, chng ti rt ra mt
s kt lun sau:
* Trn c s nhng nhim v, ni dung ca mn ton trng ph
thng v phn tch mc tiu c bn ca gio dc, ng thi vi thc trng DH
hin nay cc trng THPT tnh Cao Bng thy c s cn thit ca vic
i mi PPDH, tin hnh i mi PPDH trng ph thng l thay i li
dy hc truyn th mt chiu sang dy hc theo phng php dy hc tch
cc nhm gip HS pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, sng to, rn
luyn thi quen v kh nng t hc, c tinh thn hp tc, k nng vn dng
kin thc vo nhng tnh hung khc nhau trong hc tp v trong thc tin.
*Phn l lun trong lun vn c minh ho r rng, chi tit qua mt
s bi son ca chng: Phng php to trong khng gian (Hnh hc 12)
* Kt qu th nghim s phm bc u minh ho cho tnh kh thi v
hiu qu ca vic vn dng phng php PH&GQV trong dy hc cho i
tng HS tnh Cao Bng thng qua vic xy dng mt h thng bi ging v
s dng h thng BT v ch Phng php to trong khng gian (Hnh
hc 12).
* Vn dng phng php PH&GQV vo DH ton hc hon ton ph
hp vi nh hng i mi PPDH nc ta ni chung v tnh Cao Bng
ni ring trong giai on hin nay, l t chc cho ngi hc c hc tp
trong hot ng v bng hot ng, t gic, tch cc, ch ng v sng to.
* Vic vn dng phng php PH&GQV c trnh by trong
lun vn bc u gp phn vo vic hon thnh cc mc tiu gio dc ca
nh trng ph thng nc ta.
- 117 -

117
Nhng kt qu thu c ca lun vn cho php chng ti tin rng khi
vn dng phng php PH&GQV vo DH chng "Phng php to
trong khng gian" cho HS lp 12 THPT tnh Cao Bng, GV gp phn thc
hin cc mc ch, yu cu ca vic DH phng php to trong khng
gian, ng thi pht huy tnh tch cc, c lp, sng to, bi dng nng lc
t hc, t gii quyt vn cho mi HS, gip cc em nm vng nhng kin
thc c bn ca chng trnh mt cch su sc, bn cnh pht hin v bi
dng nhng mm mng ti nng ton hc cho t nc.
Chng ti cng hy vng rng, nhng vn c trnh by trong
lun vn c th dng lm ti liu tham kho cho cc ng nghip ang trc
tip ging dy ti cc trng THPT tnh Cao Bng cng nh cc tnh bn,
gp phn nng cao cht lng dy ton trng THPT.

- 118 -

118
TI LIU THAM KHO

1. Nguyn Hu Chu (1995), Dy hc gii quyt vn trong mn
ton, tp ch Nghin cu gio dc, s 9/1995.
2. Nguyn B Kim (2007), Phng php dy hc mn ton, NXB
HSP, H Ni
3. Nguyn B Kim (1994), Hc tp trong hot ng v bng hot
ng, NXBGD.
4. Lut gio dc (2005), NXB Chnh tr Quc gia, H Ni.
5. Bi Vn Ngh (2009), Vn dng l lun vo thc tin dy hc mn
ton trng ph thng, NXB HSP, H Ni.
6. V Vn To, Trn Vn H (1996), Dy-Hc gii quyt vn : mt
hng i mi trong cng tc gio dc, o to, hun luyn,
Trng cn b qun l gio dc v o to H Ni.
7. o Tam (2005) Phng php dy hc hnh hc trng trung hc
ph thng, NXB HSP
8. Nguyn Th Thch (2008), Hng dn thc hin chng trnh sch
gio khoa lp12 mn ton, NXBGD.

Vận Dụng Phương Pháp Phát Hiện Và Giải Quyết Vấn Đề

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vận Dụng Phương Pháp Phát Hiện Và Giải Quyết Vấn Đề

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.

(a; b; c) l vect php tuyn ca mt phng (P) nhn (1)

(A; B; C) l vect php tuyn ca mt phng th A, B, C l h s ca x, y, z

B ) dng trn on thng AC. Mt khc, t gi thit suy

B . Vy im D nm trn cung AmC ni trn. Tc t gic

ca mt phng (o ) c gi vung gc vi mt phng

l vect ch phng ca 0x nn suy ra (o )

= 0 suy ra mt phng (o ) song song vi

(x-4; y+3; z-7), BM

(x-2; y-1; z-3)

khng cng phng.

=(0-1; 0-0; 1-0) MN

(a; b; c) l vtpt ca mt phng (P) nhn (1) l phng

ca mt phng (p) c gi vung gc vi mt

l vect ch phng ca 0x nn suy ra (p)

= 0 suy ra mt phng (p) song song vi 0x v 0y hoc

(1; -2; 3), mt phng ( | ) c

(2; -4; 6) v hai vc t ny cng phng vi nhau.

cng phng v khng c im chung

khng cng phngk 1 n

khng cng phng k 1 n

= (A; B; C) l vect php tuyn

|. Khi cng thc (*) |

| =|Ax+By +Cz +D|

. Tnh khong cch t im M n ng thng A

(a; b; c), hy cho bit v tr

v im A(4;-3 -2). Tm khong cch

(2; 3; 5), ng thng d

(t; 1+t; -t-4)

=0 2t +3.( 1+ t)+ 5.(- t - 4) = 0

(1; 2; 3), mt phng (0xy) c

ng thng A ct (0xy) ti M(2; -3; 0).

= (1; 2; 0) c phng trnh tham s l:

(-2; 0 ;-1), suy ra mt phng (BCD) c vect

suy ra mt phng ' a

l -11(x+1) +5(y-1) + 7(z-2) = 0

= (-2; 2; 0), suy ra mt phng (ABC) c vect

= (4; -2; 1). Vy phng trnh ng thng Al

You might also like