Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 1 N NH H N NG G T T N N H HI I U U T T C CH H C C C C T T Q QU UY Y N NH H M M I I V V C C C C T T L L M M B B O O A AN N T TO O N N T TR RO ON NG G H HO O T T N NG G N NG G N N H H N NG G V VI I T T N NA AM M
Hunh Th Du
K t khi cc chun mc quc t v m bo an ton trong hot ng ngn hng c nghin cu v p dng vo Vit Nam song hnh cng tin trnh t do ha ti chnh t cui thp nin 1980 n nay, cha bao gi c quan qun l v iu tit c th y l Ngn hng Nh nc Vit Nam (NHNN) - li vp phi nhng phn ng mnh m v quyt lit t cc t chc ti chnh nh Thng t 13/2010/TT-NHNN Quy nh v cc t l m bo an ton trong hot ng ca cc t chc tn dng. Tuy nhin, theo quan im ca ngi vit bi ny, tuy c mt s im c th cn phi bn thm, thm ch c th nn iu chnh cho ph hp hn, nhng y c l l mt trong nhng bc tin tch cc nht trong vic xy dng nhng nn tng cn thit v m bo an ton nhm c mt h thng ti chnh lnh mnh v n nh thc hin tt vai tr phn b vn trong nn kinh t. Bi vit ny s phn tch nhng tn hiu tch cc t Thng t 13 thng qua vic tm hiu nhng sai lm ca nc M, s hnh thnh cc chun mc quc t v m bo an ton trong hot ng ngn hng (Basel) v nhng quy nh v m bo an ton trong hot ng ca cc ngn hng Vit Nam. KHNG HONG TI CHNH M: CON NG LP LI SAI LM 1
Ni n khng hong ti chnh, th hu ht mi ngi s nhc ngay n cuc i khng hong ti chnh v suy thoi kinh t 1929-1933 ca M v cuc khng hong ti chnh th gii m bt u t Hoa K vo nm 2007. Hai cuc khng hong cch nhau hn 7 thp k, nhng nguyn nhn c bn rt ging nhau chnh l s khng tch bch gia hot ng ca ngn hng thng mi (NHTM) v hot ng ca ngn hng u t (NHT). Vn huy ng ngn hn c s dng
1 Phn ln ni dung phn ny c tm tt t bi vit The Long Demise of GlassSteagall ti http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/wallstreet/weill/demise.html Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 2 u t (cho vay) vo nhng ti sn c tnh di hn, ri ro cao. Sau cuc khng hong ln th nht, Hoa K thit lp c mt quy nh cht ch nhm tch bch gia hot ng ca NHT v NHTM. Tuy nhin, tng bc mt, Hoa K lp li sai lm ca chnh mnh sau 7 thp k.
Lut Glass-Steagall C nhiu nguyn nhn dn n cuc i khng hong v suy thoi 1929-1933. Tuy nhin mt trong nhng l do c bn nht l vic cc NHTM s dng vn huy ng cho vay kinh doanh chng khon (ch yu l c phiu) cng nh trc tip mua bn chng khon. Nhiu ngn hng khng ch u t rt nhiu vo cc loi chng khon u c m cn tham gia vo cc hot ng ca NHT bng vic mua chng khon pht hnh ln u bn li cho cng chng. 2
Thc cht y chnh l bo lnh pht hnh chng khon m hiu n gin l t chc bo lnh s mua ton b s chng khon c pht hnh mc gi tha thun sau bn li cho cng chng. 3
Vic cc NHTM s dng vn huy ng cho khch hng vay cng nh trc tip mua bn cc loi chng khon lm cho mt lung tin ln chy vo chng khon v y gi chng khon ln mc bong bng m kt qu cui cng ca n l bong bng v v nc M phi tri qua mt cuc khng hong ti chnh ti t nht trong lch s ca h vi 4.000 (20%) ngn hng phi ng ca. 4
trnh nhng v tng t, nm 1933 theo xut ca Thng ngh s Carter Glass v Ch tch y ban Ngn hng v Tin t ca H vin Henry B. Steagall, Quc hi Hoa K thng qua Lut Ngn hng nm 1933 vi tn gi l Lut Glass-Steagall vi quy nh c tnh nn tng m n to ra s n nh ca h thng ti chnh Hoa K trong hn na th k sau chnh l tch bch hot ng ca NHTM v NHT. Lut ny cm cc NHTM tham gia vo hot ng chng khon, tr vic mua bn tri phiu chnh ph v tri phiu ngha v chung ca chnh quyn a phng 5 v ngc li cc NHT hay cng ty chng khon khng c tham gia vo cc hot
2 Xem ti Understanding How Glass-Steagall Act Impacts Investment Banking and the Role of Commercial Banks 3 C hai loi bo lnh pht hnh. Bo lnh pht hnh chc chn c ngha l t chc bo lnh cam kt mua li phn d ca s chng khon c pht hnh mt mc gi c tha thun trc. Bo lnh pht hnh vi n lc ti a c ngha n v bo lnh s khng c ngha v phi mua s chng khon cn d sau khi bn cho cng chng. Bo lnh pht hnh chc chn thng chim t phn ch yu trong pht hnh chng khon. 4 Lambert (2008) v pbs.org 5 Tri phiu ngha v chung l tri phiu c m bo bng ngn sch chung ca chnh quyn a phng. Ngc li, tri phiu ngun thu ring hay tri phiu cng trnh c m bo t ngun thu ca mt cng trnh c th no Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 3 ng nhn tin gi. 6 Hn th, Lut tp on ngn hng nm 1956 (Bank Holding Company Act of 1956) cng tch bit hot ng NHTM v hot ng bo him. 7 Hiu mt cch n gin theo cc b lut ny, mt t chc ti chnh ch c hot ng ring bit mt trong ba lnh vc gm: chng khon, ngn hng v bo him. Nhng n lc ni lng Lut Glass-Steagall Lut Glass-Steagall, ni chung, l ht sc cht ch v c ch ti nghim ngt nn gy khng t kh khn cho hot ng ca cc t chc ti chnh. Do vy, trong sut hn 6 thp k tn ti, gii ti chnh tm mi cch ni lng v cui cng hy b B lut ny vo nm 1999. u thp nin 1960, cc ngn hng vn ng hnh lang Quc hi Hoa K cho php h tham gia vo th trng tri phiu cng trnh. Tip n, vo thp nin 1970, cc cng ty mi gii chng khon bt u thm nhp vo lnh a ca cc NHTM bng cch cho ra sn phm ti khon th trng tin t c tr li v cho php khch hng vit sc cng nh s dng cc th tn dng v th ghi c. Thc cht y l cc dch v lin quan n ti khon thanh ton ca cc NHTM. n nm 1986, FED Cc d tr lin bang hay Ngn hng Trung ng M din gii li Lut Glass-Steagall cho php cc NHTM tham gia vo cc hot ng NHT vi iu kin doanh thu ca hot ng ny khng qu 5% doanh thu gp ca ngn hng. FED cho php Bankers Trust, mt NHTM tham gia vo mt s hot ng bo lnh pht hnh chng khon. Sau FED cho php cc NHTM tham gia vo mt s hot ng bo lnh pht hnh -- nhng hot ng m trc b cm, vi iu kin doanh thu t cc hot ng ny khng tr thnh mt ngun thu ch yu ca ngn hng. Ma xun nm 1987, Hi ng Qun tr ca FED b phiu vi t l 3-2 ni lng cc quy nh ca Lut Glass-Steagall cho php cc NHTM tham gia vo mt s hot ng bo lnh pht hnh chng khon bao gm: thng phiu, tri phiu cng trnh v cc loi chng khon c m bo bng cm c bt ng sn theo xut ca Citicorp, J.P. Morgan v Bankers Trust, cho d Ch tch FED Paul Volcker phn i iu ny. Thomas Theobald, ph ch tch ca Citicorp cho rng ba s gim st bn ngoi gm: mt y ban chng khon rt hiu lc, cc nh u t c kin thc v s tinh vi ca cc t chc nh mc tnh nhim s ngn cn nhng hnh vi khng ng n ca cc doanh nghip nh xy ra cuc khng hong nm 1929. Hn th FED
6 http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/subjects/g/glass_steagall_act_1933/index.html 7 Barth, Brumbaugh v Wilcox (2000) Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 4 pht tn hiu rng t l thu nhp t hot ng NHT ca cc NHTM c th c tng t 5% ln 10%. FED tin tng rng vic din gii Lut Glass-Steagall theo cch mi s lm tng cnh tranh v gia tng hiu qu. Thng Tm nm 1987, Alan Greenspan, cu gim c ca NHTM J.P. Morgan v l mt nhn vt hng u v ni lng quy nh hot ng ngn hng tr thnh ch tch ca FED. Mt trong nhng lp lun a thch ca Greenspan l gii cho vic ni lng quy nh v hot ng ngn hng hn l gip cc ngn hng ca M cnh tranh vi cc t chc ti chnh ln ca cc nc khc. Thng 1/1989, FED cho php cc ngn hng J.P. Morgan, Chase Manhattan, Bankers Trust, v Citicorp c bo lnh pht hnh thm cc chng khon n v chng khon vn bn cnh tri phiu cng trnh v thng phiu. Hn th, FED cng cho php nng t l thu nhp t kinh doanh chng khon ln 10%. Vo nm 1990, J.P. Morgan tr thnh ngn hng u tin c FED cp php bo lnh pht hnh chng khon vi iu kin doanh thu t hot ng NHT khng c vt qu 10%. Thc ra trong thi gian ny, gii ti chnh lin tc vn ng cc nh lm lut Hoa K bi b Lut Glass Steagall ny. Nm 1984 v 1988 Thng Vin Hoa K thng qua cc lut s d b phn ln cc hn ch theo Lut Glass-Steagall, nhng cui cng u b H vin bc b. Nm 1991, Chnh quyn ca Tng thng Bush tranh th c s ng h ca c H vin v y ban ngn hng ca Thng vin v d lut bi b Lut Glass-Steagall. Tuy nhin, trong ln b phiu cui cng H vin khng thng qua. Nm 1995, H vin v y ban Ngn hng ca Thng vin ph chun hai phin bn lut khc nhau bi b Lut Glass-Steagall, nhng cc cuc thng thuyt c mt s tha hip b v. S ti hp chng khon, ngn hng, bo him v bi b Lut Glass-Steagall Thng 12/1996, vi s ng h ca Ch tch Alan Greenspan, Hi ng qun tr ca FED quyt nh cho php cc cng ty nm gi ngn hng s hu cc n v hot ng ngn hng u t v nng gii hn doanh thu t hot ng bo lnh pht hnh chng khon ln 25%. Na nm sau, vo thng 7/1997, FED d b thm nhiu gii hn ca Lut Glass-Steagall v cho rng ri ro hot ng chng khon l c th qun l c nn cc NHTM c th mua li cc cng ty chng khon mt cc trc tip. Kt qu, nm 1997, Bankers Trust mua NHT Alex. Brown & Co., v tr thnh ngn hng M u tin mua li mt cng ty chng khon. Cng trong nm Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 5 ny, ni lc sp nhp gia Cng ty bo him Travellers v J.P. Morgan bt thnh, nhng Travellers thu tm NHT Salomon Brothers. Thng 4/1998 k hoch sp nhp Travellers v Citicorp hnh thnh Citigroup Inc., -- tp on ti chnh ln nht th gii c cng b. V nguyn tc v sp nhp ny s phi tun th Lut Glass-Steagall v Lut tp on ngn hng, nhng b lut m ni mt cch chnh xc c xy dng ln ngn chn nhng v sp nhp nh vy. V sp nhp ny t cc nh lp php v hnh php ng trc 3 la chn: g b nhng hn ch hin hu, bi b vic sp nhp, hoc yu cu doanh nghip sau khi sp nhp phi loi b nhng hot ng vi phm lut hin hu. C Citicorp v Travelers lng l vn ng hnh lang, kt qu vo ngy 23/09/1998, FED ph chun v sp nhp. Citigroup c 2 nm tun th cc quy nh ca Lut Glass-Steagall. Tuy nhin v sp nhp ny nh du s ti hp ca chng khon ngn hng v bo him. Ngay khi thng bo v sp nhp gii lnh o Citigroup cng vi nhng t chc ti chnh khc tin hnh vn ng cc nh lm lut tin hnh cc th tc bi b Lut Glass-Steagall. Kt qu nm 1999 Lut Glass-Steagall c bi b sau hn 6 thp k. Khng hong ti chnh 2007-2010 Sau khi Lut Glass-Steagall c bi b cc NHTM tham gia tch cc vo cc hot ng kinh doanh chng khon ng thi cc NHT cng tch cc huy ng vn phc v cho cc hot ng kinh doanh ca mnh. thi im nn kinh t M ang n nh v c tc tng trng cao, vn t bn ngoi t vo. Mt lng tin ln c vo th trng nh t v cc loi chng khon c m bo bng cc loi ti sn (ch yu l bt ng sn). Gi nh t tng lin tc lm cho vic vay mn mua bn nh t ht sc d dng. V d mt ngi thu nhp ch c 30 nghn -la mt nm nhng c th vay mua mt ngi nh ln n 500 nghn -la ri tr dn trong 30 nm. Thu nhp ca ngi ny chc chn khng tr n v gi s li sut ch l 3% th li phi tr hng nm ln n 15 nghn -la cng vi hn 15 nghn -la tin gc hng nm na th qu 30 nghn. Bn cht y l nhng khon n khng c kh nng thu hi. Tuy nhin, do gi nh lin tc i ln, nn sau khi mua nh mt thi gian, ngi mua c th bn nh kim li sau khi tr y n gc v li vay ti cc ngn hng. Nhng vn ch l ngi mua li cng mua theo hnh thc tr gp nu trn. Vi nhng khon vay ny cng vi nhng khon vay tr gp khc cc t chc ti chnh to ra cc c my c mc tiu c bit Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 6 hay c my u t cu trc (SPV hay SIV) nho nn, ng gi cc khon vay li thnh chng khon c m bo bng cc ti sn (Asset-backed securities) v mua i bn li trn th trng. Do gi nh lin tc i ln nn cc loi chng khon c m bo bng chng cng lin tc i ln nhng khi bong bng ti nh vo nm 2006 th rc ri xy ra. Gi nh i xung nn nhng ngi s hu nh khng tin tr n gc v li vay cc khon vay tr thnh n qu hn. Vn rc ri ch l ngun vn dng mua cc loi chng khon nu trn u l vn ngn hn c cc NHTM cho vay. Kt qu cui cng l khng hong ti chnh ti t nht k t cuc i khng hong nhng nm 1930 xy ra. Khi khng hong xy ra ngi ta mi nhn ra rng t l vn huy ng (ch yu l vn ngn hn) so vi vn s hu ca cc NHT hng u ph Wall ln n 30-1 v cc NHTM dnh mt lng vn qu ln cho cc hot ng kinh doanh chng khon. Mt h thng ti chnh pht trin nht th gii ri vo khng hong v l do ht sc n gin, vn i vay ngn hn c s dng u t vo nhng ti sn (chng khon v bt ng sn) di hn c mc ri ro cao. N lc khi phc li Lut Glass- Steagall v s ra i Lut DoddFrank Tng t nh cuc khng hong nhng nm 1930, c rt nhiu nguyn nhn, nhng mt trong nhng nguyn nhn ch yu vn l s trn ln gia hot ng NHTM v kinh doanh chng khon hay ni cch khc vic s dng vn ngn hn u t vo cc hot ng kinh doanh di hn v c tnh ri ro gy ra rc ri cho h thng ti chnh Hoa K ni ring, h thng ti chnh ton cu ni chung. Nhm hn ch nhng cuc khng hong tng t c th xy ra, nhiu nh lm lut nh Thng ngh s John McCain c nhng n lc nhm khi phc li Lut Glass- Steagall, nhng khng thnh. Tuy nhin, thng 7 va qua Quc hi Hoa K thng qua Lut DoddFrank nhm tng cng vic iu tit v gim st hot ng h thng ti chnh. B lut ny t ra rt nhiu quy nh hn ch nhng ri ro h thng c th xy ra. Trong , ng ch nht l iu lut Vocker (Vocker Rule) quy nh cc NHTM khng c tham gia vo cc hot ng mua bn cc loi ti sn nh chng khon, tin t nu khng c lnh ca khch hng. Hiu n gin l cc NHTM khng c tham gia vo mua bn cc loi ti sn ti chnh. Lut DoddFrank khng cm cc NHTM tham gia vo kinh doanh chng khon nh Lut Glass- Steagall, nhng mt kha cnh nht nh, lut ny thit lp li cc quy nh cht ch ca Lut Glass-Steagall. Nh vy sau hn 7 thp k, nc M lp li chnh sai lm ca mnh v nhng quy nh cht ch gii hn hot ng ca cc t chc ti chnh c a ra vo nhng nm 1930 cn nguyn gi tr ca chng. Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 7 BASEL Ni n cc chun mc quc t v m bo an ton trong hot ng ca cc ti chnh, ngi ta s nhc ngay n cc tiu chun Basel. Nhng tiu chun ra i cch y hn hai thp k v lin tc c hu ht cc nc cng nh cc t chc ti chnh ton cu tun th mt cch rng ri hay c gng t c. S hnh thnh v hot ng ca y ban Basel 8
y ban Basel c thnh lp vo nm 1974 bi thng c ngn hng trung ng ca nhm 10 nc. Hin nay, cc thnh vin ca y ban ny bao gm 27 nc m hu ht cc nn kinh t hng u trn th gii. Cc quc gia c i din bi ngn hng trung ng hay c quan gim st hot ng ngn hng. 9 y ban ny c nhm hp 4 ln trong mt nm. Trong y ban cn c 25 nhm k thut v mt s b phn khc c nhm hp thng xuyn thc hin cc ni dung cng vic ca y ban. y ban Basel khng c bt k mt c quan gim st no v nhng kt lun ca n khng c tnh php l v yu cu tun th i vi vic gim st hot ng ngn hng. Thay vo , y ban ny ch xy dng v cng b nhng tiu chun v nhng hng dn gim st rng ri, ng thi gii thiu cc bo co thc tin tt nht trong k vng rng cc t chc ring l s p dng thng qua nhng sp xp chi tit ph hp nht cho h thng quc gia ca chnh h. Theo cch ny, y ban khuyn khch vic p dng cch tip cn v cc tiu chun chung m khng c gng can thip vo cc k thut gim st ca cc nc thnh vin. y ban bo co cho thng c c ngn hng trung ng hay c quan gim st hot ng ngn hng ca cc nc thnh vin. T tm kim s hu thun cho nhng sng kin ca y ban. Nhng tiu chun bao qut mt di rt rng cc vn ti chnh. Mt mc tiu quan trng trong cng vic ca y ban l thu hp khong cch gim st quc t trn hai nguyn l c bn l (1) khng ngn hng nc ngoi no c thnh lp m thot khi s gim st; v (2) vic gim st phi tng xng. Vo nm 1988, y ban cng b h thng o lng vn m n c cp nh l Hip c vn Basel (the Basel Capital Accord) hay Basel I. H thng ny cung cp khung o lng ri ro
8 Ni dung ny c th tham kho trn http://www.bis.org/bcbs/history.htm 9 mt s nc, ngn hng trung ng s kim lun nhim v gim st hot ng ngn hng nh Vit Nam, trong khi mt s nc thnh lp ring c quan gim st hot ng ngn hng nh trng hp ca Trung Quc. Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 8 tn dng vi tiu chun vn ti thiu l 8%. T nm 1988, Basel I khng ch c ph bin trong cc quc gia thnh vin m cn hu ht cc nc khc vi cc ngn hng hot ng quc t. Nm 1999, y ban Basel xut khung o lng mi (Basel II) vi 3 tr ct chnh: (1) yu cu vn ti thiu trn c s k tha Basel I; (2) s xem xt gim st ca qu trnh nh gi ni b v s vn ca cc t chc ti chnh; v (3) s dng hiu qu vic cng b thng tin nhm lm mnh k lut th trng nh l mt s b sung cho cc n lc gim st. Sau nhng tng tc rng ri vi cc ngn hng, cc nhm ngnh v cc c quan gim st khng phi thnh vin ca y ban, Basel II c ban hnh vo ngy 26/06/2004. Ti liu ny c th lm c s cho cc qu trnh ph duyt v xy dng lut l quc gia v gim st hot ng ngn hng v cho cc ngn hng hon chnh s chun b ca h cho vic thc hin cc tiu chun mi. Ba tr ct chnh ca Basel II 10
Tr ct th nht Cc yu cn vn ti thiu Theo quy nh trong Basel II, mt t chc ti chnh c gi l vn khi h s vn (Capital Adequacy Ratio CAR) t ti thiu 4% i vi vn cp 1 v 8% i vi vn cp 2. H s CAR c tnh theo cng thc:
CAR = Vn ngn hng Ti sn c iu chnh ri ro Vn ngn hng Vn ngn hng c chia thnh hai cp, vn cp 1 (tier 1) v vn cp 2 (tier 2). Vn cp 1 bao gm: Vn c phn thng v d tr c cng b. Vn cp 2 gm: D tr khng c cng b, d tr ti sn nh gi li, d phng chung/ d phng tn tht cho vay chung, cc cng c vn lai (n/vn ch s hu), n th cp. Cc gii hn: Tng vn cp 2 c a vo tnh ton t l vn khng c qu 100% vn cp 1; n th cp ti a bng 50% vn cp 1; d phng chung ti a bng 1,25% ti sn c ri ro; d tr ti sn nh gi li c chit khu 55%; thi gian o hn cn li ca n th cp ti thiu l 5 nm; vn ngn hng khng bao gm vn v hnh (goodwill).
10 Ni dung ny c th tham kho trn http://www.bis.org/publ/bcbs118.htm Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 9 Ti sn c iu chnh ri ro Ty theo mi loi ti sn s c gn cho mt trng s ri ro. Theo Basel I trng s ri ro ca ti sn c chia thnh 4 mc l 0%, 20%, 50% v 100% theo mc ri ro ca tng loi ti sn. V d tin mt ti qu hay tri phiu chnh ph c trng s ri ro l 0%, cc khon vay cho khu vc t nhn l 100%. Nhc im ln nht ca quy nh ny l khng phn bit cc loi ri ro c th. V d tt c cc khon vay ca khu vc t nhn u c gn trng s 100%, cho d l khon vay ca mt cng ty ni ting nh IBM hoc ca mt doanh nghip a phng khng c tn tui. Basel II khc phc nhc im ny. Vic xp trng s bao nhiu ty thuc xp hng tn nhim ca ch n. im khc bit na trong Basel II l n c chia thnh 5 nhm c trng s ln lt l 0%, 20%, 50%, 100% v 150%. Tr ct th hai - Tng cng c ch gim st Tr ct ny l tp trung vo vic xy dng h thng qun l ri ro. Quy trnh kim tra kim st trong Basel II khng ch m bo rng ngn hng c vn gii quyt tt c cc ri ro trong hot ng kinh doanh m cn khuyn khch ngn hng pht trin v s dng cc k thut qun l ri ro tt hn trong vic kim sot v qun l cc ri ro.
Bn nguyn tc chnh ca tr ct II Nguyn tc 1: Ngn hng nn c quy trnh nh gi s thch hp ca tng vn v h s ri ro ca ngn hng v mt chin lc duy tr cc mc vn khc nhau. Nguyn tc 2: Nhng ngi gim st cn kim tra li v nh gi cc chin lc v vic nh gi mc vn thch hp ni b ca ngn hng, cng nh kh nng gim st v m bo s tun th cc mc vn iu tit. Nhng ngi gim st cn phi c nhng hnh ng gim st ph hp nu h khng tha mn vi kt qu ca quy trnh nh gi. Nguyn tc 3: Kim st vin nn yu cu ngn hng duy tr mc cao hn t l vn iu chnh ti thiu v phi c kh nng yu cu cc n v thnh vin duy tr mc vn cao hn mc ti thiu. Nguyn tc 4: Kim st vin cn phi c bin php can thip ngay giai on u tin ngn mc vn khng b rt xung thp hn mc ti thiu gii quyt nhng thuc tnh ri ro ca Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 10 mt ngn hng nht nh v cn c hnh ng gii quyt tc th nu vn khng duy tr hoc khi phc c. Tr ct th ba Tun th k lut th trng Tr ct ny tp trung vo vic yu cu tun th cc k lut th trng, vn cng b thng tin y v minh bch, trong nhn mnh n vic cng b cc loi thng tin v ri ro, d tr, vn. T mt vn bn 30 trang (Basel I) c pht trin thnh mt vn bn gn 250 trang (Basel II) l mt s xy dng chi tit. Nu p dng ng cc tiu chun ny th vic nh gi sc khe ca cc ngn hng ni ring, cc t chc ti chnh ni chung s tr nn d dng v minh bch hn. Tuy nhin, y l mt quy trnh ht sc chi tit v phc tp nn nhiu ngi cho rng vic p dng Basel II s gy kh khn hn v lm tng chi ph ca cc t chc ti chnh khi p dng n. i vi cc nc ang pht trin vic p dng y cc chun mc trong Basel II s rt kh khn. Do , c nghin cu xut rng, cc nc ny ch nn thc hin Basel 1.5, Basel 1.5+, Basel + trn c s c iu chnh mt s vn cho ph hp vi cc nc ang pht trin hn. 11
Theo k hoch Basel II s c p dng rng ri vo nm 2007. Tuy nhin, vo thi im ny cuc khng hong ti chnh ton cu bt u xy ra, Basel II bc l vn ca n lin quan n yu t vn hai kha cnh. Th nht, vic da vo nh mc tn nhim ca cc t chc c lp nh gi mc ri ro ca cc loi ti sn trong bi cnh cc t chc nh gi tn nhim c chnh khch hng ca mnh tr tin nh gy ra nhng xung t li ch lm cho kt qu nh gi khng thc s khch quan. Kt qu h s vn b thi phng. V d trng hp ca NHT Lehman Brothers, trc khi ph sn, da vo cc tiu chun nh gi ca Basel II, h s vn ca h ln n trn 15%, trong khi t l gia vn t c v vn huy ng ch l 1- 30. 12 Th hai, vi cc yu cu d tr ca Basel II trong nhiu trng hp l khng kh nng p ng cc nhu cu thanh khon. 13 Ni mt cch n gin l cc ngn hng khng vn ng ph vi nhng bt trc c th xy ra. Chnh v vy, hin nay cc tho lun cho ra i
11 http://www.g24.org/ward0403.pdf 12 S liu ny c ly t bi ging mn Capital Market Regulation ca Trng Lut Harvard nm 2009 13 Xem Banks win battle for limits to Basel III Ti http://www.ft.com/cms/s/0/96ca4a38-7fbb-11df-91b4-00144feabdc0.html Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 11 Basel III ang c tin hnh. Mt trong nhng im quan trng ca phin bn Basel mi d kin s yu cu cc t chc ti chnh gia tng cc qu d tr thanh khon. 14
M BO AN TON HOT NG NGN HNG VIT NAM Cc chun mc quc t v m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam bt u c nghin cu v p dng t nhng nm u thp nin 1990. Qua hai thp k c nhng bc tin ng k. Phn ny s nh gi qu trnh p dng cc tiu chun v an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam trong hn 20 nm qua v phn tch Quy nh v cc t l m bo an ton trong hot ng ca cc t chc tn dng c ban hnh theo Thng t 13 m n c hiu lc vo ngy 01/10/2010 sp ti. Qu trnh tin ha n Thng t 13 K t khi thng nht t nc, Vit Nam bt u tin trnh t do ha ti chnh k t khi cng cuc i mi c khi xng t nm 1986. Ban u, h thng ti chnh trong nc dng nh c t do ha hon ton k t khi Hi ngh ln th hai Ban chp hnh Trung ng ng kha VI nm 1987 cho php thc hin mnh m chnh sch huy ng vn trong dn, trong cc t chc kinh t bng nhiu hnh thc, nhiu knh bo m li ch ca ngi gi. 15 thi im ny, cc t chc kinh t c huy ng vn hon ton t do m khng c bt k mt quy nh no v m bo an ton. Hu qu tt yu l c h thng sp do n hot ng theo kiu tin ca ngi gi sau c s dng tr li cho ngi gi tin trc (m hnh thp ponzi). Mt trong nhng nguyn nhn c bn dn n sp ca h thng hp tc x tn dng l do thng tin bt cn xng m n gy ra tm l li v la chn bt li. Hiu mt cch n gin l vn huy ng c tp trung vo nhng hot ng ri ro rt cao. Nhng quy nh v m bo an ton trong hot ng ca cc ngn hng u tin c th hin trong cc php lnh v ngn hng nm 1990. Mt s quy nh c bn c nhng cn kh th s nh T chc tn dng khng c huy ng vn qu 20 ln tng s vn t c v qu d tr thay v s dng h s vn theo quy nh ca Basel I c ban hnh nm 1988. Do nhng quy nh v m bo an ton theo cc php lnh ngn hng phn v cn th s, phn khng c ch ti mt cch nghim minh cng vi nhng yu t khc dn lm cho Vit Nam
14 Nh trn 15 Vn kin ng ton tp s 48 nm 1987 Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 12 gp rc ri vi h thng ngn hng ln th hai cng thi im vi cuc khng hong kinh t ti chnh nm 1997-1998 trong khu vc. Do quy nh v s hu khng r rng nn mt s ngn hng b bin thnh n v trc thuc hay sn sau ca cc doanh nghip. Kt qu vn huy ng c cho chnh ch s hu ngn hng vay u t v cc hot ng kinh doanh ri ro. Mt s ngn hng mt kh nng ch tr nn Chnh ph phi giao cc NHTM nh nc ng ra x l v d trng hp ca Ngn hng Nam . Rt may l quy m cc ngn hng gp vn cn tng i nh v cch x l c a ra kp thi nn khng gy ra hiu ng ly lan dn n sp c h thng nh xy ra nhiu ni trn th gii. Nhng chun mc quc t v m bo ln u tin c nghin cu v p dng kh chi tit vo Vit Nam k t khi Lut Ngn hng Nh nc v Lut cc t chc tn dng c ban hnh vo nm 1997 v chng c c th ha 2 nm sau bng Quy nh v cc t l m bo an ton trong hot ng ca cc t chc tn dng (Quyt nh 297/1999/Q-NHNN5), Quy nh v gii hn cho vay i vi mt khch hng (Quyt nh 296/1999/Q-NHNN5) cng nh mt s vn bn khc (sau y gi tt l Quy nh 1999). Nhng ch tiu v m bo an ton theo Basel I v mt s chun mc khc c a vo. H s vn (CAR) tr thnh mt trong nhng ch tiu quan trng nht v m bo an ton trong hot ng ca cc ngn hng Vit Nam. Quy nh ny yu cu T chc tn dng (tr chi nhnh ngn hng nc ngoi) phi duy tr t l ti thiu 8% gia vn t c so vi ti sn C, k c cc cam kt ngoi bng, c iu chnh theo mc ri ro. V ti sn c ri ro c tnh ton kh gn vi cc quy nh ca Basel I. Tuy nhin vn ln ca quy nh 297 l s nhm ln v vn vi nh ngha Vn t c ca T chc tn dng bao gm: vn iu l (vn c cp, vn gp) v qu d tr b sung vn iu l. Thc ra, theo Basel I, y chnh l vn cp I ca mt t chc ti chnh vi yu cu mc ti thiu ch l 4% ch khng phi l 8%. Do s bt hp l v nh ngha vn cng vi giai on kh khn trong hot ng ngn hng nn trong hn 5 nm tn ti ca Quy nh 1999, khng mt ngn hng no ca Vit Nam p ng c yu cu vn nu trn. Nm 2005, NHNN ban hnh mt s quy nh mi thay th Quy nh 1999 v mt s b sung sau (t y gi l Quy nh 2005). Ngoi vic sa i bt hp l v vn ca Quy nh 1999 nu trn, mt s ni dung khc c b sung cho gn vi Basel I hn. im ng ch nht trong Quy nh 2005 l vic tch bch Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 13 gia hot ng ca NHTM (cc hot ng cp tn dng v thanh ton l ch yu) v hot ng ca NHT (cc nghip v lin quan n kinh doanh chng khon). Hn th nm 2006, Th tng chnh ph ban hnh danh mc v vn php nh ca cc t chc tn dng m hiu mt cch n gin, i vi mt ngn hng, n ht nm 2010 phi c vn iu l ti thiu l 3.000 t ng. Nhng quy nh 2005 v 2006 l mt bc tin ng k khc trong vic xy dng nhng nn tng cn thit v m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam. Nh hai quy nh nu trn cng nh cc vn bn lin quan khc, cc ch tiu v m bo an ton ca cc t chc ti chnh hot ng trn lnh th Vit Nam c ci thin ng k. H s vn 8% cng nh mt s ch tiu m bo an ton khc l iu hu ht cc ngn hng cm thy l iu kin bt buc cn phi c i vi chnh h c th tn ti trong mt mi trng cnh tranh khc lit nhm hng ti. Vi sc p v vic tun th cc iu kin m bo hot ng an ton cng vi nhng iu kin thun li do vic nng ln ca th trng chng khon gip cc ngn hng gia tng c tim lc ti chnh. Trong , ng k nht l hai ch tiu c ch mt cch ng thi l tng vn iu l cng nh h s vn CAR. Tuy nhin, vic tch bch trong hot ng ca NHTM v NHT cha c quan tm mt cch ng mc tuy c nhng quy nh v vn ny. Bi cnh thay i k t nm 2007 khi h thng ngn hng Vit Nam gp phi hai vn ln gm: (1) ri ro v mt thanh khon v (2) ri ro t cc hot ng lin quan n chng khon v bt ng sn. Ri ro thanh khon ca h thng ngn hng gia tng do cung tin c m rng vi tc cao cng vi s n rng qu nhanh ca mt s ngn hng, nht l cc ngn hng nh m phn ng l mi thnh lp hay c nn cp ln t cc ngn hng nng thn. iu ny to ra s mt cn i trong vic huy ng vn v cho vay ca cc ngn hng. Nhng ngn hng ln c li th v mt huy ng vn do mng li v quan h c sn, khi cung tin c m rng h huy ng c rt nhiu tin, nhng kh nng cho vay ch mt mc no nn cc ngn hng ny d ra mt lng vn kh ln. Ngc li cc ngn hng mi nng cp hay mi thnh lp cn phi m rng hot ng nn cn vn. Cung-cu gp nhau v hot ng vay mn trn th trng lin ngn hng l kh d dng vi li sut rt phi chng. Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 14 Kt qu l mt s ngn hng i vay cc t chc tn dng khc (vay lin ngn hng) cho vay li khch hng, trong khi v nguyn tc vay lin ngn hng vi li sut rt thp thng ch b p nhng thiu ht tm thi v mt thanh khon hay yu cu d tr ca ngn hng nh nc v ngun vn s dng cp tn dng nn l vn huy ng trc tip. Khi lm pht mc bo ng, chnh sch tht cht tin t c a ra mt qu mnh v c phn t ngt lm l ra nhng vn v qun l cng nh ri ro thanh khon ca h thng ngn hng Vit Nam. Thm vo , vic cc NHTM tham gia qu tch cc vo cc hot ng kinh doanh chng khon v bt ng sn nh cho vay kinh doanh c phiu hay mua bn bt ng sn cng nh mt s nghip v khc ca ngn hng u to ra nhng tim n ri ro rt ln cho h thng ti chnh. Mt s chnh sch c tnh cha chy nh Ch th 03 vo thng 5/2007 khng ch d n cho vay kinh doanh chng khon khng vt qu 3% tng d n cho vay khng nhng khng c tc dng m cn gy ra nhng tc ng tiu cc khc. Hn th, khi Vit Nam ang gp kh khn do lm pht tng cao cha tng c k t nhng nm u thp nin 1990, cuc khng hong ti chnh ton cu ti t nht k t cuc i khng hong v suy thoi 1929-1933 M xy ra m mt trong nhng nguyn nhn chnh l vic d b quy tch bch gia hot ng ca cc NHTM v NHT lm cho nhu cu c mt quy nh cht ch v m bo an ton trong hot ng ca cc t chc ti chnh tr nn cp thit hn. Trong bi cnh nh trn, vic ban hnh mt quy nh mi v m bo an ton trong hot ng ngn hng vi cc yu cu cao hn l iu tt yu. Nhng im mu cht C rt nhiu quy nh chi tit trong mt vn bn 31 trang, tuy nhin Thng t 13 c t nht 3 im mu cht gm: (1) tng h s vn; (2) hn ch vic tham gia vo cc hot ng lin quan n kinh doanh chng khon v kinh doanh bt ng sn ca cc ngn hng thng mi; (3) tng cng quy nh v m bo kh nng thanh khon. Nng cao tim lc ti chnh ca cc TCTC Vi vic nng h s vn ln 9% trong Thng t 13 v quy nh v vn php nh ti thiu theo Ngh nh 141/2006/N-CP ca Chnh ph l c s ht sc quan trng nng cao tim lc ti chnh ca cc TCTC. Basel II ch quy nh t l an ton vn ti thiu l 8%, nhng y chnh Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 15 l mt trong nhng im yu ca n nh phn tch bi vit v Basel. D kin trong phin bn sp ti, h s vn CAR s c nng ln. Do vy, vic a h s CAR ln 9% nh Thng t 13 l ph hp vi xu hng chung ca ton cu. i vi quy nh v vn php nh ti thiu 3.000 t ng, thng l quc t khng a ra bt k mt tiu chun hay gii hn ny v quan im ca h vn l c. Tuy nhin trong bi cnh nu quy m ngn hng qu nh, th rt d mt c nhn hay doanh nghip thu tm v bin ngn hng thnh mt n v huy ng vn cho h. Vic quy nh vn iu l ti thiu 3.000 t ng v thm ch cn cao hn na s c hai tc dng. Th nht, trnh tnh trng b chi phi bi mt hay mt vi c nhn, iu gy ra nhng hu qu nghim trng cho h thng ngn hng Vit Nam vo cui thp nin 1990 nh phn tch trong bi vit Qu trnh tin ha n Thng t 13. Th hai gim c vn v tm l li v la chn bt li. Vi mt mc vn ng k th ch s hu ngn hng s hnh ng c trch nhim hn bo v ti sn ca h. Hn th nhng gii hn v s hu, cp tn dng nhm hn ch s lng on t chc tn dng c quy nh cht ch trong cc quy nh hin hnh. Hn ch NHTM tham gia vo cc hot ng kinh doanh nhiu ri ro Thng t 13 v cc quy nh hin hnh gii hn kh cht ch vic tham gia vo cc hot ng kinh doanh chng khon v bt ng sn ca cc NHTM. Trong , im ni bt trong quy nh ln ny l nng trng s ri ro cho cc khon vay trong hai lnh vc ny ln n 250%. Mt im cn lu i vi c quan iu tit trong lnh vc ny l cn tng cng hn na vic tch bch gia cc hot ng ca NHTM v NHT, nht l trong bi cnh bin gii gia hai lnh vc ny m i rt nhiu, nht l vic cp tn dng v mua chng khon. Tng cng kh nng v qun l thanh khon Kh nng thanh khon v qun l thanh khon c quy nh v cht ch r rng trong Thng t 13 vi hai im ng ch . Th nht, yu cu cc t chc tn dng phi tnh ton v qun l cc t l v kh nng chi tr hng ngy. y l mt thch thc ln i vi mt s ngn hng v cha c thi quen lm vic mt cch chuyn nghip ca mt s ngi. Nhng y l mt iu kin bt buc vi bt k mt t chc ti chnh no nu mun tr nn hin i. Th hai, quy nh v t l ti a ngun vn huy ng c s dng cp tn dng. Tuy vn c nhng tranh ci v im khng r rng khi tnh ton v quy nh t l ny, nhng y l mt trong nhng gii hn mt t chc ti chnh khng ri vo tnh trng mt thanh khon khi s dng vn qu mc, nht l Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 16 vic s dng cc ngun vn ngn hn v khng n nh (vay lin ngn hng chng hn) cho vay hay u t di hn. Mt vi vn cn xem xt thm V c bn Thng t 13 v nhng quy nh khc v m bo an ton trong hot ng ngn hng c nhiu tin b. Tuy nhin, mt s vn nh nhng quy nh v nh ngha vn huy ng ti iu 18 hay tin thc hin l nhng vn c th cn c xem xt m bo vn bn lut ny i vo cuc sng v c tc dng tch cc n s pht trin ca h thng ti chnh ngn hng Vit Nam. Vic nh ngha ngun vn huy ng khng r rng s gy ra nhng tc dng ngc lm cho h thng k ton v cng b thng tin km minh bch hn. V d, thay v tin gi ti khon thanh ton (khng k hn), cc t chc ti chnh c th tha thun vi khch hng ca h chuyn sang ti khon c k hn vi tha thun khch hng c s dng nh ti khon thanh ton. Hn th, tr nhng trng hp c bit nh tin gi ca kho bc (ng l ra phi ti NHNN), rt nhiu khon tin gi ca cc doanh nghip hot ng thng xuyn c tnh n nh nn vn c th cho vay. Nn chng trong trng hp ny, NHNN cng b mt danh sch tin gi ca nhng t chc khng c s dng cp tn dng thay v cm tt c nh hin nay. Tn hiu ln ln ca h thng ti chnh Vit Nam Vic phn ng mt cch cng khi ca cc t chc ti chnh cho thy mt bc tin ng k trong tng tc gia c quan qun l gim st v iu tit hot ng ngn hng vi cc i tng chu s iu chnh. iu ny cho thy cc t chc ti chnh c mt s am hiu chun b v nh gi mt cch chi tit v c th nhng tc ng ca mt chnh sch no ln hot ng ca h. iu ny to p lc ngc li cho cc c quan iu tit cng nh nhng nh hoch nh chnh sch c nhng chnh sch tt. V tin thc hin, c th c nhng im thc s gp gp m cc t chc tn dng s khng th p ng ngay ngy 01/10/2010. Tuy nhin, vic gin tin cho tt c h thng s khng c tc dng v trn thc t khng ch ring Vit Nam m hu ht mi ni u c tm l nc n chn mi nhy. Quy nh mi th ngi ta thng xuyn ku ca nhng ch tm ra nhng gii php vo ti ngy hm trc khi quy nh c hiu lc. Cng tr hon th quy nh cng km hiu lc. Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright
Ti chnh Pht trin Bi c
Nhng tn hiu mi tch cc t quy nh mi v cc t l m bo an ton trong hot ng ngn hng Vit Nam
Hunh Th Du 17 Tm li, phn i ca cc t chc ti chnh v Thng t 13 l iu d hiu v nhng quy nh cht ch s lm tng chi ph cng nh hn ch hot ng ca h. Tuy nhin y l mt vn bn tt cn c trin khai mt cch nghim minh. Khi trin khai Thng t ny cng nh nhng vn bn php lut khc, NHNN tuyt i khng nn gia hn vic p dng cho c h thng. Nu cn, c th xem xt quyt nh l trnh c th cho tng ngn hng vi tng im c th. Ti liu tham kho 1. Bank for International Settlements. History of the Basel Committee and its Membership. Ti http://www.bis.org/bcbs/history.htm 2. -----. Basel II: International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards: A Revised Framework. Ti http://www.bis.org/publ/bcbs118.htm 3. Barth,. James R., R. Dan Brumbaugh Jr. and James A. Wilcox. 2000. The Repeal of Glass- Steagall and the Advent of Broad Banking. Economic and Policy Analysis Working Paper 2000-5 4. Cftech. Understanding How Glass-Steagall Act Impacts Investment Banking and the Role of Commercial Banks. Ti http://www.cftech.com/BrainBank/SPECIALREPORTS/GlassSteagall.html 5. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin ng ton tp s 48 nm 1987. Ti http://123.30.49.74:8080/tiengviet/tulieuvankien/vankiendang/?topic=191&subtopic=7 6. Financial Times. Banks win battle for limits to Basel III. Ti 7. http://www.ft.com/cms/s/0/96ca4a38-7fbb-11df-91b4-00144feabdc0.html 8. New York Times. Glass-Steagall Act (1933). Ti http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/subjects/g/glass_steagall_act_1933/index.h tml 9. Ngn hng Nh nc Vit Nam. Cc quy nh v m bo an ton trong hot ng ngn hng. 10. Pbs. The Long Demise of GlassSteagall. Ti http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/wallstreet/weill/demise.html 11. Ward,. Jonathan. 2002. The new Basekl Accord and Developing Countries: Problems and Alternatives. Ti http://www.g24.org/ward0403.pdf