03/04/14

1
kADASCN DL1Lk1kLLkI VL
kADASCNUN L0LMLSI
1
MCD0L 2
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
LI1IMIN ILkII
1. 8Au?AS?Cnun MAuuL lLL L1klLL5MLSl
2. 8Au?AS?Cn uL1Lk1C8LL8lnln kuLLAnlM ALAnLA8l
3. ALl5MA 8LnSlLL8lnL CC8L 8Au?AS?Cn uL1Lk1C8LL8l
4. kuLLAnlM ALAnLA8lnA CC8L 8Au?AS?Cn uL1Lk1C8LL8l
3. uL1Lk1C8 SLlMl
6. kALl88AS?Cn

2
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
ICNI2L kADASCN
3
Duyamazsnz
Gremezsiniz
Koklayamazsnz
Tadamazsnz
Hissedemezsiniz
Radyasyon
1. RADYASYONUN MADDE "LE ETK"LE#MES"
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
LLLk1kCMANL1Ik kADASCNUN MADDL ILL L1kILL]MLSI
4
1. RADYASYONUN MADDE "LE ETK"LE#MES"
IC1CLLLk1kIk
CLA
CCM1CN
SAILMASI
IC1CLLL1kIk
CLA
nem|| Nokta:
Per u
eLklle;mede de
orLaya yuksek
ener[lll blr
elekLron ikar
GAMA
k-I]INLAkI
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
AkACIk kADASCNUNUN MADDL ILL L1kILL]MLSI
3
1. RADYASYONUN MADDE "LE ETK"LE#MES"
ICNI2ASCN VL
UAkMA
Ister paracik np| radyasyon o|sun |ster da|ga np|, radyasyonun madde ||e
etk||emes| sonucunda madden|n (ya da dokunun) yapisini o|uturan mo|ek||erde
|yon|zasyon meydana ge||r.
Iyon|zasyon blr aLomun ya da blr molekun yrungeslnden blr elekLron koparilarak
yapisinin bozulmasidir.
8L1A
ALIA
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
kADASCNUN DL1LkSICNU
6
8adyasyonun deLekslyonu Lemel olarak radyasyonun e;lLll yollardan deLekLr
uzerlnde meydana geurdlgl lyonlzasyonun lulmesldlr.




1. RADYASYONUN MADDE "LE ETK"LE#MES"
HV
+
-
Negatif !yon

Pozitif !yon
1234
Elektrometre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
2
kADASCN DL1Lk1kLLkININ kULLANIM ALANLAkI
7
2. RADYASYON DETEKTRLER"N"N KULLANIM ALANLARI
nukleer 1ip
lzoLop ureuml
LndusLrlyel 8adyogra
8adyoLerapl
Sanayl uygulamalari
uemlr ellk Sanayll
Slvll Savunma
ulagnosuk 8adyolo[l
8adyasyon korunmasi
nukleer Auk
8adyoakuf araLoner
lnsan sagligi
Cuvenllk
kallLe konLrol, kallLe 1emlnl
Ar-Ce
l doz Clumu
evresel 8adyasyon Laklbl
Alanda konLamlnasyon Laklbl
Pavada radyasyon Laklbl (8adon gazi)
8adyolzoLop Lanimlama
Sinirda kaakilik Laklbl
nukleer sanLrallerde krlukllk Laklbl
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
8
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Caz dolu deLekLrler lerlslnde e;lLll gazlarin yer aldigi Luplerden olu;ur. 8u
Luplere anoL ve kaLoL ulari lle yuksek gerlllm uygulanir. 1up lerlslnde herhangl
blr lyonlzasyonun olmadigi durumda Lup yaliLkandir ve akim gelrmez.
8adyasyon sebeblyle Lupun lerlslnde lyonlzasyon meydana gelmesl durumunda
olu;an + ve - lyon llerl uygulanan yuksek gerlllm sebeblyle anoL ve kaLoda
dogru harekeL eder. 8u harekeLlenme yuksek gerlllmlnde eLklsl lle Lupu
Lamamlayan elekLrlk devreslnde akim olu;masina sebep olur. uevre uzerlnden
geen akim mlkLari Lup uzerlne du;en radyasyon mlkLari lle dogru oranulidir.
HV
+
-
Negatif !yon

Pozitif !yon
1234
Elektrometre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
9
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
1upun anoL ve kaLodu arasina uygulanan gerlllmln sinrdan lubaren yukselulmesl
lle farkli ali;ma blgelerl elde edlllr. 5eklde uygulanan gerlllm lle Lup devreslnde
olu;an akimin lll;klsl ve ali;ma blgelerl grulmekLedlr.
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
10
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
lyon odasi blgeslnde Lupe uygulanan gerlllm sadece lyonlzasyon sonucu
meydana gelen lyonlarin elekLroLlarda Loplanmasina yeLerll olacak kadardir.
uygulanan gerlllm lyon odasindakl gazin clnslne, basincina, elekLroLlarin
geomeLrlk yapisina bagli olarak degl;lr.

a) Iyon odasi b|ges|nde a|ian detektr|er
lyon odasi blgeslnde ali;an blr clhazdan
elde edllen aum (puls) yuksekllgl lyon
odasinda meydana gelen lyonlarin sayisina
bagli oldugundan, |yon oda|ari deg||k ener[|
ve |yon|zasyon yeteneg|ne sah|p gama, beta
ve a|fa g|b| radyasyon|ari ayirt etmek ||n
ku||ani|ab|||r.

Iyon oda|i detektr|er gene|||k|e doz
ka||bratr|er| g|b| yksek aknv|te|| (doz hiz|i)
|m|er| yapmak ||n ku||ani|ir. niz|idir.
lyon odasi kullanan doz kallbraLru
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
11
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
b) Crann|i 8|gede a|ian Detektr|er
Caz dolu deLekLre uygulanan yuksek gerlllm armrilirsa oranuli blgeye ula;ilir.
8u blgede uygulanan gerlllmln armrilmasi lle elekLroLlarda Loplanan lyon
sayisinda da arus grulur. 8u arus radyasyon Laranndan meydana geurllen blrlncll
elekLronlarin, lyon odasina uygulanan yuksek volLa[ nedenlyle lklncll lyonlzasyon
meydana geurecek kadar yuksek hizlara erl;meslnden kaynaklanmakLadir.
Meydana gel en pul sun yuksekllglnln
uygulanan gerlllm ve blrlncll lyon sayisi lle
oranuli olarak arLmasi sebeblyle bu blgeye
oranuli blge adi verlllr. Crann|i b|gede
a|ian b|r detektr ||e |yon|zasyon
yeteneg| fark|i o|an radyasyon np|er|n|n
o|uturacagi pu|s|ari b|rb|r|nden ayirmak
mmkndr . 8u b| gede a| i an
detektr|er gene|de a|fa beta ve gama
radyasyon|arini b|rb|r|nden ayirmak ve
|mek amaciy|a ku||ani|ir Cranuli blgede ali;an Alfa 8eLa Sayicilar
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
12
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
1upe uygulanan gerlllmln armrilmaya devam edllmesl hallnde, lyonlzasyonun
Lum anoL Lell boyunca yayildigi Celger Muller blgeslne ula;ilir.
8u blgede lyonlzasyonun Lum anoL
Lell boyunca yayilmasinin nedenl
radyasyon Laranndan meydana
geurllen blrlncll lyonlarin ok yuksek
hiz kazanmasi ve ok sayida lklncll
lyonlzasyon meydana geurerek blr lyon
igi olu;Lurmalaridir.

8u blgede buLun aumlarin (pulslarin)
yuksekllgl ayni oldugundan farkli
radyasyon uplerlnl ve ener[llerlnl ayirL
eLmek mumkun deglldlr.
CM deLekLrlu nL8.211 uoz Pizi Cler Clhaz
c) Ge|ger M||er 8|ges|nde a|ian Detektr|er
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
3
1. GA2 DCLU DL1Lk1kLLk
13
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
c) Ge|ger M||er 8|ges|nde a|ian Detektr|er
Caz dolu
oda
koruyucu
perde
lnce lm
pencere
ll asal gazla doludur.
uu;uk duzeyll radyasyonlara
duyarlidir.
evre ;arLlarindan az eLkllenlr.
uu;uk ve yuksek ener[llerl lyl lemez.
Clu zamandan dolayi yuksek
radyasyon alanlarinda daha du;uk
okuma yapablllr.
LlekLronlk devresl baslmr.
8uLun pulslar ayni boydadir.
CM deLekLrlerl radyasyon upl ve
ener[lsl hakkinda bllgl vermezler.
ogu CM dedekLru blrlm zamandakl
sayim uzerlnden kallbre edlllr.
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
2. SIN1ILASCN DL1Lk1kLLkI
14
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Slnulasyon deLekLrlerl, slnulasyon krlsLall, foLo ogaluci Lup (M1-hoLo
Mulupler1ube) ve elekLronlk devreden olu;ur. Slnulasyon krlsLallerl uzerlne radyasyon
du;LukLen kisa blr sure sonra du;en radyasyonun ener[lsl lle oranuli olacak ;ekllde, ok
sayida grunur blge i;ik foLonu yayinlar. krlsLalden yayinlanan grunur blge i;ik
foLonlari, loLo ogaluci 1up (M1) yardimiyla elekLrlk slnyallne evrllerek luleblllr
hale geurlllr.
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
2. SIN1ILASCN DL1Lk1kLLkI
13
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Slnulasyon krlsLallerl sivi ya da kau halde olablllrler. 8eLa paraciklarinin
deLekLe edllmeslnde anLresen krlsLallnden, alfa paraciklarinin deLekLe
edllmeslnde gumus lle akuve edllmls lnko sulfur krlsLallnden faydalanilir. x ve
gama i;inlarinin deLekslyonunda lse genelllkle Lalyum lle akuve edllmls sodyum
lyodur krlsLall (nal-1l) kullanilir.
A|fa prob|ari - 2nS(Ag)
A|fa-beta probu
2nS + p|asnk
8eta probu
|asnk s|nn|atr
A|fa|ar ||n
2nS
8eta|ar ||n
Antrasen
Sivi s|nn|atr|er
Gama|ar ||n
NaI(1|)
V1 (o|yv|ny|to|uene)
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
2. SIN1ILASCN DL1Lk1kLLkI
16
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Sodyum |yodr
kr|sta|
Cpnk
pencere
Iotokatod
Iotooga|nci tp
(M1)
M1
tabani,
ykse|nc|
Slnulasyon deLekLrlerl radyasyonun hassas blr ;ekllde deLekLe edllmeslnde ya
da ener[lyl ayirma zelllklerlnden dolayi ok kanalli anallzr lle blrllkLe gama
spekLroskoplsl amaciyla kullanilablllrler.
Gama radyasyonunun hassas |m
||n tasar|anmi s|nn|asyon detektr
Gama radyasyonunun ener[|s|n| be||r|emek
zere (spektroskop|k) tasar|anmi e| np|
s|nn|asyon detektr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
3. AkI ILL1kLN DL1Lk1kLLk
17
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
?ari lleLken deLekLrler, negauf yuk (elekLron) ve pozluf yuk (hol) La;iyicilari fazla olan n
ve p upl maLeryaller Lemas emrllerek elde edlllr. 8lr foLon (radyasyon), p-n ekleml llnden
geerken blr elekLronu degerllk bandindan lleum bandina yukselur ve elekLron-hol ll
ureulmls olur. uygulanan elekLrlk alan, elekLronlari eklemln pozluf, hollerl de eklemln
negauf Laranna dogru surukler. 8u sayede gelen radyasyonu lmemlzl saglayan blr
elekLrlk aumi (pulsu) meydana gellr. ?ari lleLken deLekLrlerde olu;an pulsun yuksekllgl
slnulasyon krlsLallerlnde oldugu glbl eLklle;en foLonun ener[lsl lle dogru oranulidir.
Cunumuzde radyasyon deLekslyonunda
siklikla kullanilan yari lleLken malzemeler
sivi azoL sicakliginda ali;an yuksek saikLa
germanyum (PCe) ve oda sicakliginda
ali;an clva lyodur (Pgl2), kadmlyum Lellur
(Cd1e) ve kadmlyum lnko Lellurdur
(CdZn1e).
?ari lleLken deLekLrler henuz gell;urllme
a;amasinda olmalari ve pahali olmalarina
kar;in yuksek ener[l zunurlugu glbl
blrok avanLa[i sebeblyle slnulasyon
krlsLallerlnln alLernau durumundadirlar. Sivi Azot ||e a|ian n Ge detector
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
4. 1LD ve CSL DC2IML1kL
18
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
8azi krlsLaller radyasyona maruz kaldikLan
s onr a bel l l bl r s i c akl i ga kadar
isiuldiklarinda 1ermo Lumlnesans denllen
olay sonucunda grunur blgede i;ik
yayarlar. krlsLallerden kaynakli bu i;igin
;l ddeu l l e krl sLal l n maruz kal di gi
radyasyon dozu lle oranulidir. ?ayinlanan
grunur blgedekl bu i;igin foLo ogaluci
Lup (M1) adi verllen clhazlarla elekLrlk
slnyallne dnu;Lurulmesl lle dozlmeLrenln
ma r uz k a l di g i r a dy a s y on doz u
bellrleneblllr. 8u prenslpLen harekeL
edllerek 1ermo Lumlnesans uozlmeLreler
(1Lu) gell;urllml;ur. Cunumuzde siklikla
kullanilan 1Lu krlsLallerl Lll (LlLyum
llorur) ve Cal2 (kalslyum llorur) dlr.
a) 1L Doz|metre
1L Doz|metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
4
4. 1LD ve CSL DC2IML1kL
19
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
8azi krlsLaller, radyasyona maruz
kaldikLan sonra belll dalga boyunda
i;ik lle aydinlaulirsa maruz kaldigi
radyasyon dozuyla oranuli olarak
grunur blgede i;ik yayarlar.
?ayinlanan bu i;igin foLo ogaluci Lup
yar di mi yl a el ekL r l k sl nyal l ne
dnu;Lurulmesl lle dozlmeLrenln
maruz kal di gi radyasyon dozu
bellrleneblllr. 8u prenslpLen harekeL
edllerek CSL (Cpucally SumulaLed
L uml nes c enc e) doz l meL r el er
gell;urllml;ur. CSL dozlmeLrelerde
siklikla Al
2
0
3
(Alumlnyum CkslL)
krlsLall kullanilmakLadir.
a) CSL Doz|metre
CSL Doz|metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
S. IILM DC2IML1kL
20
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
lyonla;urici radyasyonun foLograf lml uzerlndekl eLklslnln, grunur i;iginklne
benzer zelllkLe olmasindan yararlanilarak yapilmis dozlmeLrelerdlr.
lyonla;urici radyasyona bagli olarak lm uzerlndekl kararma derecesl
dozlmeLrenln (lmln) maruz kaldigi radyasyon dozunun blr gsLergesldlr. lllm
uzerlndekl kararma mlkLari denslLomeLre adi verllen clhaz yardimiyla
bellrlenerek, dozlmeLrenln maruz kaldigi radyasyon doz mlkLari LesplL edlllr.
I||m Doz|metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
6. LLLk1kCSkC
21
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
8adyoakuvlLe lle llglll ali;malarda kullanilan lum aralarinin llk ve en
baslLlerlnden blrlsl elekLroskopLur. LlekLroskop blr lyon odasi ve 2 para meLal
yaprakLan olu;ur. LlekLroskopun yapraklari blr guc kaynagi yardimiyla ayni
Lurden yuk lle (+ ya da -) yuklenlrse blrblrlerlnl lLerek ailirlar. LlekLroskopa blr
radyoakuf kaynagin yakla;urilmasi durumunda elekLroskopun bulundugu
orLamdakl hava lyonlze olarak + ve - lyon llerl olu;Lurur.
ka|em Doz|metre
Clu;an lyonlar elekLroskopun
yapraklarinda bulunan yuklerl
nLrallze ederek yapraklarin
kapanmasi na sebep ol ur.
?a pr a k l a r da k l k a pa nma
ml kL ar i ni n bl r gs L er ge
uzerl nde gsLerl l mesl l l e
elekLroskopun maruz kaldigi
radyasyon dozunu bellrlemek
mumkun olmakLadir.
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
7. N1kCN DL1Lk1kLLkI
22
3. ALI#MA PRENS"PLER"NE GRE RADYASYON DETEKTRLER"
nLronlar elekLrlk yukune sahlp olmadiklari lln
dogrudan deLekLe edl l emezl er. ueLekLe
edllebllmelerl lln ba;ka blr eklrdek lle reakslyona
glrmelerl ve reakslyon sonucunda olu;an yuklu
paraciklarin sayilmasi gereklr.

8u amala, siklikla
10
8 lle zenglnle;urllmls 8l
3
gazi
ya da
3
Pe lle zenglnle;urllmls helyum gazi dolu
oranuli sayalar kullanilmakLadir.
10
8 lle eLklle;en
nLronlar
10
8 (nLron.alfa)
7
Ll reakslyonu lle,
3
Pe
lle eLklle;en nLronlar lse
3
Pe (nLron,proLon)
3
P
reakslyonu lle yuklu paracik meydana geurlr.

Cranuli sayac Lupunun evreslnde hizli nLronlarin
yava;laularak sayilablllr hale geurllmesl lln
paran ya da polleulen kure kullanilir.
Lud|um Ntron Detektr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. SUkVL ML1kLLLk (DC2 nI2I LLk CInA2LAk)
23
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Survey MeLreler (doz hizi ler clhazlar) orLamdakl radyasyon doz hizinin abuk ve kolay
blr ;ekllde lulebllmesl lln Lasarlamis genelde Celger Muller (CM) deLekLrlere sahlp
radyasyon lum clhazlaridir. uoz hizi ler clhazlarin bazi modellerlnde doz hizinin
bellrlenmeslnln yaninda clhazin ailmasindan lubaren ya da sinrlanmasindan lubaren
maruz kaldigi Loplam radyasyon doz mlkLari da bellrlenebllmekLedlr.

GM detektr| NL8.211
Survey Metre
GM detektr| kAM GAM1
Survey Metre
GM detektr| Lud|um
Survey Metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
1. SUkVL ML1kLLLk (DC2 nI2I LLk CInA2LAk)
24
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Survey meLreler, radyoakuf pakeL La;iyan aralarin lulmesl, radyasyon
alanlarinin konLrolu, konLamlnasyon yerlnln bellrlenmesl, kayip kaynaklarin
aranmasi glbl amalar lln yaygin olarak kullanilmakLadir. 8adyasyon lum
clhazlari okunan radyasyon doz hizinin belll blr e;lk degerl a;masi durumunda
sesll (bazi modellerde i;ikli uyari da mevcuuur) uyari verlr.
GM detektr| Lud|um
Survey Metre|er
GM detektr| Inspector
Survey Metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
3
2. kCN1AMINASCN DL1Lk1kLLkI
23
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
konLamlnasyon deLekLrlerlnde deLekLr yuzeyl genl;ur ve beLa, alfa glbl glrlclllgl az olan
radyasyonlarin deLekLe edllebllmesl lln deLekLr pencerelerl ok lncedlr. konLamlnasyon
deLekLrlerlnde oranuli saya ya da slnulaLrler kullanilir. 8u Lur deLekLrler konLamlne
blgedekl akuvlLe mlkLarini bellrlemek lln Lasarlandiklarindan genelde CM ya da CS
clnslnden ya da dogrudan 8q/cm
2
clnslnden lum yaparlar.
Lud|um Iosfor S|nn|atr|
8eta A|fa kontam|nasyon Detektr
8ertho|d 2nS(Ag) S|nn|atr|
8eta A|fa Gama kontam|nasyon Detektr

A|fa |zotop|ari ||n 0.37 8q]cm
2
,

8eta ve gama |zotop|ari ||n 3.7 8q]cm
2
, deger|er| ve st radyoaknf bu|ama sayi|ir.

A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
3. ALAN MCNI1kLLkI
26
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Alan monlLrlerl, radyasyon alanlarinda orLam radyasyon sevlyeslnl bellrlemek
amaciyla kullanilan, genelllkle Celger Muller (CM) deLekLrlere sahlp
radyasyon lum clhazlaridir. Alan monlLrlerl orLamdakl radyasyon doz
hizinin belll blr e;lk degerl a;masi durumunda sesll ve grsel uyari verlr.
Lud|um A|an Mon|tr 1ALk A|an Mon|tr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
4. LL AAk MCNI1kLLkI
27
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Ll ayak monlLrlerl lnce pencereye sahlp ve genls deLekslyon yuzeyl olan Celger
Muller Luplu deLekLrlerden olu;ur. Ll ayak monlLrlerl radyasyon alanlarinda
yapilan ali;malar sonrasinda ali;anlarin el ayak ve vucuLlarinda olabllecek
radyoakuf konLamlnasyonu bellrlemek amaciyla kullanilir. Ll ayak
monlLrlerlnde lumler CS ya da CM blrlmlerl clnslnden okunur.
Lud|um L| Ayak Mon|tr L| Ayak Mon|tr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
S. DC2 kALI8kA1kLLkI
28
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
uoz kallbraLrlerl, doz kallbraLru kuyusu llne konulan radyoakuf maddenln
akuvlLeslnl bellrlemek uzere Lasarlanmis lum clhazlaridir. uoz
kallbraLrlerlnde genelllkle lyon odasi blgeslnde ali;an gaz dolu deLekLrler
kullanilir. 8u Lur clhazlar dogrudan radyoakuf maddenln akuvlLeslnl
bellrlemeylp, dlger gaz dolu deLekLre sahlp lum slsLemlerlnde oldugu glbl
sadece lyon odasi lerlslnde meydana gelen lyonlzasyon mlkLarini bellrlerler.
8ellrlenen lyonlzasyon mlkLarinin
uygun kaLsayilar lle arpilmasi lle
radyoakuf maddenln akuvlLeslnl
dolayli olarak lmek mumkun
olmakLadir. kullanilan kaLsayilar,
lumu yapilan radyolzoLopun
bl rl m akuvl Lesl nl n meydana
geurdlgl lyonlzasyon mlkLarindan
Lureulmls degerlerdlr.
Doz ka||bratr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
6. SLk1kCML1kLLLk
29
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
SpekLromeLreler herhangl blr radyoakuf kaynagin yaydigi paraciklarin ya da foLonlarin
ener[lslnl bellrleyen ve bu ener[l farkliliklarini spekLromeLrlk olarak gsLeren clhazlardir.
8u Lur clhazlar genel olarak lkl kisimdan olu;ur. llk kisim radyasyonun algilandigi ve
ener[lslne bagli olarak farkli genllkLe elekLrlk slnyallerlnln ureuldlgl slnulasyon krlsLall
(foLocogaluci Lup lle beraber) veya yari lleLken malzemeden olu;an deLekLr kismi ve
sayisal slnyallerln l;lenerek ener[l spekLrumuna dnu;Luruldugu ok kanalli anallzr (MCA-
Mulu Channel Analyzer) adi verllen elekLronlk devre kismi.

L| np| NaI Gama Spektrometre n Ge Gama Spektrometre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
7. DC2IML1kLLLk
30
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Akuf uozlmeLreler radyasyona maruz kalmasi durumunda doz hizi ve Loplam doz
degerlnl aninda ekraninda gsLeren ve kullanici Laranndan alarm sevlyesl
ayarlanabllen dozlmeLrelerdlr. 8u up dozlmeLreler genelllkle Celger Muller
deLekLre sahlpur.
a) Aknf Doz|metre|er
Lcotest CAkD k||se| L|ektron|k Doz|metre o||master k||se| L|ektron|k Doz|metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
6
7. DC2IML1kLLLk
31
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
aslf dozlmeLreler maruz kalinan radyasyon dozunun belll perlyoLlarda zel
clhazlar yardimiyla bellrleneblldlgl dozlmeLre uplerldlr.
a) as|f Doz|metre|er
I||m Doz|metre CSL Doz|metre 1L Doz|metre
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
8. N1kCN DL1Lk1kLLkI
32
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Lud|um Ntron Detektr
Lud|um kLSCILA
roton keco|| S|nn|atr|
Ntron Detektr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
9. Ck1AL MCNI1kLLk (kAI MCNI1kLLkI)
33
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
Lud|um orta| Mon|tr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
10. DILk L]I1LI kADASCN DL1Lk1kLLkI
34
4. KULLANIM ALANLARINA GRE RADYASYON DETEKTRLER"
2em|n Mon|tr
1m Vcut Sayici
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
CInA2 SLIMINDL DIkkA1 LDILMLSI GLkLkLN NCk1ALAk
33
5. C"HAZ SE"M"
Clulecek 8adyasyona gre
Clulecek radyasyon upl
8adyasyonun nlLel (ener[l) ya da nlcel (sayim) lumu
Clulecek radyasyonun nlcellgl (du;uk sayim hizi, yuksek sayim hizi)
Clhaz Czelllklerlne gre
CsLerge (analog, dl[lLal)
Skala (Makslmum ve mlnlmum okuyabllecegl doz hizi)
l;ik, Ses glbl kullanimi kolayla;urici zelllkler
ll mru
Cevap verme suresl
Lner[l 8agimliligi
verlm
8oyuLlar, agirlik
evre ko;ullarina gre
ui; eLkenlere kar;i dayaniklilik
Mekanlk ;oka dayaniklilik
Sicaklik, basin ve neme dayaniklilik
LlekLromanyeuk alanlara kar;i koruma
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
36
5. C"HAZ SE"M"
Dedektr
1|p|
kadyasyon
1|p|
Doz 8|r|m|]
Doz hizi
8u|ama
8|r|m|
Lner[|
Ara|igi
Doz nizi
Ara|igi
D|ger
ze|||k|er|
Iyon Cdasi , y, x, n mSv, mSv/h cps Cenl;, Lumener[l
e;lLlerlne uygun
uedekLr lerlslndekl
basin ve hacme bagli
Passas, kirilgan ve
kullani;siz
Crann|i
Saya
!, , y, x, n mSv, mSv/h cps, 8q,
8q/m
2

uu;uk ener[llere
uygun
uu;uk doz hizlarina
uygun
Passas, kirilgan,
yuksek duyarlikli
GM
1p
, y, n mSv, mSv/h cps ?uksek ve du;uk
ener[ller lln uygun
degll
Cenl; ?uksek doz hizlarinda
lu zaman sorunu
S|nn|asyon
Dedektr
!, , y mSv, Sv/h cps ?uksek ener[llerde
zunurluk zayif
uu;uk doz hizlari 8azi uplerl ener[l
ayirimi
yapabllmekLedlr
ari ||etken
Dedektr
!, , y mSv, Sv/h cps, 8q,
8q/m
2

?uksek ener[llerde
zunurlugu du;uk
uu;uk doz hizlari lln
uygun
Lner[l ayirimi
yapabllmekLedlr
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
03/04/14
7
37

1) || durumu (nV dah||)

2) Sihr|ama- 8ackground okuma

3) kontro| kaynagi

4) ka||brasyon

5. C"HAZ SE"M"
L0ML 8A]LAMADAN NCL
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir
kALI8kASCN
38
kullanilan clhazlarin
perlyodlk kallbrasyonunun
yapilmasi nemlldlr.

5. C"HAZ SE"M"
A
L
A
R
A

R
G
D

P
er P
akki Saklidir