ZARA

1

TOPYA: MOREUN HMANST GRLER M
KOMNZM LBERALZM KAVGASI MI?





imal Zara
9D 163
retmen: Ayin Tahaolu
ZARA

2

TOPYA: MOREUN HMANST GRLER M
KOMNZM LBERALZM KAVGASI MI?

Biri zevkusefa iinde yaam srerken, evresindeki insanlar inim inim
inliyor, feryat figan ediyorsa, bunun adna krallk deil, hapishane gardiyanl
denir.
Thomas Moreun topya isimli roman, okuyucuya Moreun topik bir
toplum konsepti gr hakkndaki gerek bak asn sorgulatan, mulak
ikilikler temeline kurulmu bir eserdir. Bununla birlikte, roman boyunca gze
arpan kantlar, Moreun topyay ulusun en iyi evresi olarak dizayn etmeyi
hedeflediini gsterir. topyann detaylandrlm tasviri, atan ideolojiler
komnizm ve liberalizmi incelikle birletirirken Moreun insan doas ve
muhakeme ile doal hukuk kavramlarnn nemi hakkndaki yorumlarn kendi
hmanist grleri zerinden sunar. Satirik ironinin ve tezatn varl,
topyay aka ulalmaz bir hedef olarak tanmlar; her ne olursa olsun btn
toplumlarn ulamay abalad zor bir hedef.

znde topya, Moreun hmanist inanlarnn yazl bir
manifestosundan bakas deildir. Bu grlerin ou dolayl olarak Raphael
Hythloday karakterinde mevcuttur. rnein, Hythloday dierlerinin ocukluk
andan beri yanl deerlerle kirlenmi (More, 2010, s. 31) olduunu ne
srerek Kingsin onlardan tavsiye almas konusundaki gnlszlne yorum
getirir. Kirlenme fikri, bireyin doal olarak yozlam veya gnahkar
olmadn, ancak gnlnde saf ve basite maruz brakld evreden
etkilendiini iaret eder. Bu, insan dnyasnn kolay ekil aldn ve deiken
olduunu; bunun sonucunda da pozitif ynde hayr ilemeye
ynlendirilebildiini savunan hmanist konseptin anahtardr. Raphael,
sonrasnda Gurur, kolayca ayrlmak iin insan doasna fazla bal (More, 2020
s. 138) der. Bu, nceki ifadesiyle eliiyor gibi grnse dahi, Hythloday insan
doasnn deiken olduunu fakat bunun zorluunu samimiyetle kabullenir.
More, kurmaca More ve Hythloday arasndaki iletiim araclyla krala hizmet
etme konusundaki tereddtlerini resimlemeye giriir. Bu iletiim, Moreun bir
hmanist olarak kendi inanlar ile kraln bir hizmetisi olmas arasndaki
atmann temsilcisidir.

Rnesans dnemindeki hmanist deerlerin bir dier yz ise
muhakemenin nemi ve entelektel keiftir. More, kendi topik toplumunu
betimlerken bunun zellikle altn izmektedir. rnein, More topyallar
konferanslara katlmalarna ve renmekten aldklar doal hazza vurgu yaparak
ilmi aktivitelerde yer alp babo zaman geiren bireyler olarak betimler. te
yandan, More aka muhakemenin nemini topyadaki dinleri anlatrken ileri
srer. topyada her din temelinde ayndr: Hepsi doa ve doal olan tarafndan
ynlendirilir. topyallara gre doann planladklarn yapmak, ki bu da
muhakeme zerine kurulmutur, Tanrya ibadetin doru yoludur. (More, 2010,
s. 251) Bu, Tanr tarafndan yaratlm ve doal olarak kullar tarafndan uyulmas
gereken daha yksek ve kesin bir doal kanunun hmanist teorisi ile uyumludur.
Bu doal kanunu kefetmek iin, birey muhakeme etmek zorundadr. Bu gz
ZARA

3
nnde bulundurulduu takdirde, Moreun topyay yaratrken amacnn
Rnesans hmanizminin tm ynlerine btnyle bal bir hmanist topluluk
yaratmak olduu grlr. Dier yandan, Moreun muhafazakar Hristiyan arka
plannn topyadaki putperest fikirler ve doal hukuun hmanist grnn
geneli ile ztlat iddia edilebilir. Yine de More, bu kaygya mantk erevesinde
ynlendirilen bir dinin Hristiyanlkla zde olduunu iddia ederek aklk getirir:
Mesihin adna bizden haber aldktan sonra... ne denli istekle kabullendiklerine
inanamazsn... nk Hristiyanlk aralarnda galebe kan din gibi grnyordu.
(More, 2010, s. 95) More Hristiyanlk ile hmanizm fikirlerini birletirmeye,
dolaysyla kendisinin Hmanist Hristiyan birliine elverili olduu fikrini
iletmeye yeltenir.

More, roman boyunca bir kez daha iki mtenakz prensibi birletirmeye
alr liberalizm ve komnizm. Tarih bu doktrinlerin karlkl olduklarn ve
birbirlerine antitez yarattklarn gstermi olsa dahi, More zekice her ikisinin
avantajlarn da kullanan bir melez yaratmay baarmtr. Her trl kiisel
zgrl kstlayan komnizm algs devletin eksiksiz dahil olmasn gerektirir.
Ne var ki, topya bunun tam tersini sergiler. Komn olarak yaanan evreye
ramen her topyalnn seme zgrl vardr. Buna rnek olarak her
topyalnn tarmsal faaliyette bulunma zorunluluunun betimlendii paragraf
verilebilir. (More, 2010, s. 54) Bu her ne kadar kstlayc grnse de, sonrasnda
her bireyin kendi uzmanln ve zanaatn seme hakk olduu sylenir. Ayrca,
bireyin dinini seme hakk da vardr. Bo zamanlarn nasl harcayacaklar da
kendilerine kalmtr. Ek olarak, topyallar savata yer alp almayacaklarna da
kendileri karar verir. Bu gz nnde bulundurulduu takdirde, Moreun liberal
zgrlkleri komnist bir topluma aktarabildii sylenir. Moreun yaratt bu
bol eklemli ve titizlikle kurulmu toplum modeli, topyann yalnzca eletiri
geli bir satirden daha derin amalar olduunu gsterir. topya, bundan ziyade
Moreun hmanist teori ve inanlarnn iyi dnlm bir incelemesidir. Bu
teori ve inanlar Moreu liberalizm ile komnizm ve hmanizm ile Hristiyanl
kartrmasna ynlendirir. Sonu olarak More, dierleri iin bir lt nitelii
grevi gren bir toplum oluturur. Raphael, yalnzca fakir iileri zayflatan soylu
agzllnn getirdii eitsizlii yorumlar. (More, 2010, s. 29) Ayrca zengin
ve elit kesim yznden maruz kaldklar yoksunluk sebebiyle almaya
ynlendirilmi hrszlarn cezalandrlmasnn ne denli adil olmadndan
bahseder. (More, 2010, s. 33) Kitap 1 boyunca Raphael ngiliz toplumunu
eletirirken More topik toplum ile ngiltereyi karlatrmaktadr. More,
ngilterenin toplumsal dayanak bazl acil bir deiiklie ihtiyac olduunu ima
eder. Moreun sunduu zm nerisi; agzllk, fakirlik veya yozlama ile ilgili
bir problemi olmayan topyadr.

Peki Hythlodayin teorisi roman boyu sorgulayan ve eletiren kurgusal
Moreun varl nasl aklanabilir? rnein, topyallarn herhangi bir tr para
birimine sahip olmadklarn sylenince More yle cevap verir: Nasl herkes
almay keserse mallar bol olur? Kazan umudu tevik zerine deil,
bakalarnn gveni ve tembellie yaslanr. (More, 2010, s. 47) Bu noktada
kurgusal Moreun akla getirdii, pratik bir komnizm kontra-argman olan kar
gdsdr. Eserde zt grler barndrmak Moreun eytann avukatn
oynamasn salamakla birlikte onu topyada sergilenen kkl teoriler ve
ZARA

4
pratikleri daha derin aratrmaya zorlar. Hythloday ve More arasnda, cevap
olarak akl yrtme kavramnn aklamas, meydan okuyan ifadeler ve bir dizi
soru barndran sylevin dikkate deer bir kalb vardr. Bu kvamda bir diyalog
oluturan More, temsil ettii dncelerin ounun radikal ve allmn dnda
olduunun bilinci olduunda iin okuyucu kitlesinin tepkisini beklemektedir. Bu,
topyann ulusun en iyi evresi olduuna dair argmann glendirmesini
salar.

More her ne kadar bu diyalog ARACILIIYLA ortalama bir okuyucunun
merakn gidermeyi abalasa da, baz durumlarda Moreun basite anlatamad
veya cevaplayamad aikardr. Moreun kar gds argmanna geri dnlrse,
Raphaelin pek ak olmayan, belirsiz bir yant olduu grlr: Eer onlar
grdysen, daha iyi ynetilen bir bakasn grmediini drste itiraf edersin.
(More, 2010, s. 47) Bu noktada, Moreun belki de topyann mantksal karm
hakknda ekingen olduu izlenimine kaplabilir. Oysaki durum bu deildir.
More, topyay okuyucuya en iyi toplum modeli olarak sergiler. Bu durumun
mkemmel halini aklamak teoride her ne kadar kolay olsa da, topyann
pratie geirilmesi son derece zorlu; hatta imkanszdr. More, romann u
ekilde sonlandrd iin bu gerekten haberdar olduu karlr: Yine de
zgrce itiraf ediyorum ki topya toplumdaki birok eyi kendi toplumlarmzda
grmeyi beklemekten ziyade bunun ancak hayalini kurarm. (More, 2010, s.
157) More, roman topyann toplum iin bir rol model olmas gerektiini
savunarak bitirir: Toplum, topya toplumu tarafndan sergilenmi standartlara
ulamay hedeflemelidir ancak bunun gereklemesi beklenmemelidir. Btn
bunlara ramen, topya gibi bir toplumun peinden gitmek yalnzca toplum
dzeyini iyiletirir.

Thomas Moreun detayl topya yaratm, mkemmel hal rnei
grevini tam olarak yerine getirir. Kendi hmanist fikirlerinin varl ve bununla
birlikte insan doasnn deikenlii ile muhakemenin nemi, topyann
Moreun kendi inanlarnn bir aktarmn olduunu gsterir. Satir ve tezat
barndrmas da topyay, toplumun kovalamas gereken ulalmaz ancak ulu ve
faydal bir hedef olarak belirgin biimde iaretler.