1

biblioteka
POSEBNA IZDANJA
izvrna urednica: Sandra Ukalovi
Nao!i "lein Doktrina oka
co#$ri%&t ' za &rvat(ko izdan)e *+B+Z+ d+o+o+
1,,1, Za%reb- Dra.evi.ka 1/ tel: ,101/234516- 7a8: ,101/234519 e4!ail: in7o:vbz+&r ;;;+vbz+&r
za nakladnika: Boko Zatezalo
urednik kn)i%e: Borivo) <adakovi
lektura: =artin "r.ek
korektura: "atarina *arenica
%ra7i.ka #ri#re!a: *+B+Z+ (tudio- Za%reb
ti(ak:
>ra7i.ki zavod ?rvat(ke d+o+o+- Za%reb (tudeni /,,9+
Nao!i "lein Doktrina oka
U(#on ka#italiz!a kata(tro7e
( en%le(ko%a #reveo: Petar *u)a.i
* blz biblioteka
POSEBNA IZDANJA
na(lov izvornika:
Nao!i "lein
@?E S?OA" DOA@<INE
co#$ri%&t ' /,,B b$ "lein Ce;i( Production( Ctd+ All ri%&t( re(erved+
co#$ri%&t ' /,,9+ za &rvat(ko Izdan)e: *+B+Z+ d+o+o+
Za%reb
AIP za#i( do(tu#an u ra.unalno! katalo%u Nacionalne I (veu.iline kn)iDnice u Za%rebu #od bro)e! 192B35+
ISBN: 6B946324/,1469B4/ E!eki uvezF
"NJIGNIAA ZECINA
Svaka #ro!)ena znaci #ro!)enu te!e+ AH(ar Aira- ar%entin(ki ro!ano#i(ac- Au!#leano(- /,,1+
11 Uvod
Prazno )e li)e#o: @ri de(etl)ea bri(an)a i
#reobraDavan)a (vi)eta
21 l+dio
Dva doktora oka 4 i(traDivan)e i razvo)
2/ ,1+ Caboratori) torture
E;en Aa!eron- AIA i b)e(o!u.ni #okua)i bri(an)a i #reoblikovan)a l)ud(ke (vi)e(ti 31 ,/+ Dru%i doktor oka
=ilton Iried!an i #otra%a za laboratori)e! (lobodni& ruku
B6 /+ dio
Prva kun)a PoroJa)ne !uke
9, ,2+ Stan)a oka
"rvavo roJen)e kontrarevoluci)e 1,/ ,5+ Bri(an)e #lo.e
@eror radi (vo)e 116 ,3+ KPot#uno ne#ovezanoL
"ako )e ideolo%i)a o#rala ruke od vla(titi& zlo.ina
121 2+ dio
"ako #reDiv)eti de!okraci)u
Bo!be na.in)ene od zakona
12/ ,1+ S#a(io i& rat
@a.eriza! i n)e%ovi kori(ni ne#ri)atel)i 152 ,B+ Novi doktor(ki ok
Ekono!(ko ratovan)e za!)en)u)e diktaturu 131 ,9+ "riza na d)elu
"ako u#akirati ok4tera#i)u
116 5+ dio
Iz%ubl)eni u tranzici)i
Dok #laka(!o- dok dr&ta(!o- dok #le(a(!o+++
1B, ,6+ "ako zalu#iti vrata #ovi)e(ti #red no(o!
"riza u Pol)(ko)- #okol) u "ini 16/ 1,+ De!okraci)a roJena u lanci!a
! li+ uuiii)u.) iiii.iutM uciiiui!iNOi)oM
<u(i)a (e odlu.u)e za KP!oc&etovu o#ci)uL /5, 1/+ Id ka#italiz!a
<u(i)a i novo doba (irovo% trDita /3B 12+ Neka %ori
?aran)e Azi)o! i #ad Kdru%o% Berlin(ko% zidaL
/B3 3+ dio
*re!ena oka 4
u(#on ko!#lek(a razorno% ka#italiz!a
/B1 15+ Pok4tera#i)a u SAD4u
U d)elokru%u Do!ovin(ke (i%urno(ti 2,1 13+ "or#oraci)(ka drDava
Skida) okretna vrata- (tavl)a) (lavolukQ
21B 1+ dio
Ira.ki #uni kru%
Pok (vi& okova
219 11+ Bri(an)e Iraka
U #otrazi za bli(koi(to.ni! K!odelo!L 222 1B+ Ideoloki #rotuudar
Izrazito ka#itali(ti.ka kata(tro7a 232 19+ Puni kru%
Od tabule ra(e do (#al)ene ze!l)e
2BB B+ dio
Pokretna Zelena zona
@a!#on4zone i zatitni zidovi
2B9 16+ "ako izbri(ati #laDu
KDru%i t(una!iL 269 /,+ A#art&e)d kata(tro7e
Svi)et Zeleni& i Arveni& zona 511 /1+ Ne(tanak !irovne inici)ative
Izrael kao #ouka i o#o!ena
521 Zakl)u.ak
O#oravak od oka
U(#on narodne obnove
536 316 352
Bil)eke
Indek(
Za&vale
Prazno )e li)e#o
@ri de(etl)ea bri(an)a i #reobraDavan)a (vi)eta
U o.i!a BoD)i! ze!l)a (e bila i(kvarilaM ne#ravdo! (e na#unila+ I kad )e Bo% vidio kako (e ze!l)a i(kvarila 4 te (e (vako
bie na ze!l)i izo#a.ilo 4 re.e Bo% Noi: KOdlu.io (a! da bude kra) (vi! bii!a )er (e ze!l)a na#unila o#a.ino!M i- evo-
unitit u i& za)edno (a ze!l)o!+L
"n)i%a Po(tanka 1:11R
Sok i (tu#or d)elovan)a (u ko)a raJa)u (tra&ove- #o%ibel)i i razaran)a #ot#uno nerazu!l)iva c)eloku#no!e (tanovnitvu-
odreJeni! ele!enti!a ili (ektoru u%roDeno%a drutva ili vod(tvu+ Priroda- u obliku tornada- ura%ana- #otre(a- #o#lava-
neobuzdani& #oDara- %ladi i bole(ti !oDe (tvoriti ok i (tu#or+
Pok i (tu#or 4 brzo o(tvarivan)e #revla(ti- vo)na doktrina za a!eri.ki rat u Iraku1
Ja!ara Perr$)a (a! u#oznala u ru)nu /,,34- u veliko! (klonitu Arveno%a kriDa u Baton <ou%eu- drDava Coui(iana+ *e.eru
(u #o(luDivali na(!i)eeni- !ladi (ci)entolozi- a on )e (ta)ao u redu+ =ene (u !alo rani)e u&itili zbo% to%a to (a!- bez
!edi)(ke #ratn)e- raz%ovarala ( #reDiv)eli!a tako da (a! (e (vi! (ila!a trudila uklo#iti 4 bi)ela "anaJanka u !oru
a7roa!eri.ki& JuDn)aka+ U%urala (a! (e u red iza Perr$)a i za!olila %a da #oraz%ovara!o kao (tari #ri)atel)i- a on !i )e
l)ubazno udovol)io+
<odio (e i odra(tao u Ne; Orlean(u- a iz #o#lavl)eno% %rada izvukao (e t)edan dana rani)e+ Iz%ledao )e kao
(eda!nae(to%odin)ak- no rekao !i )e da i!a dvade(et tri+ On i obitel) be(kra)no (u du%o .ekali autobu(e za evakuaci)u S
kako ni(u (tizali- u#utili (u (e #)eice na (uncu ko)e )e #rDilo+ Na#o(l)etku (u zavrili ovd)e- u %ole!o! kon%re(no! centru
ko)i )e obi.no u%oivao 7ar!aceut(ke (a)!ove i KAa#ital Ait$ Aarna%e: @&e
R Bibli)a- Stari zav)et- izd+ "ran(ka (adan)o(t- Za%reb E#ri!- #rev+F
11
leDa)a i %o!ila bi)e(ni& i i(u #l)cni& I)iuli ko)e #od nnclB+oroni Ut n4 #i ilu i! nervozni #ri#adnici Nacionalne %arde- u#ravo
#ri(ti%li iz Iraka+
@o% dana (klonite! )e kruDila vi)e(t da )e <ic&ard Baker- i(taknuti re#ublikan(ki kon%re(!en iz %rada- (ku#ini lobi(ta
iz)avio ovo: K"ona.no (!o o.i(tili (oci)alne (tanove u Ne; Orlean(u+ @o ni(!o !o%li u.initi (a!i- #a (e za to #obrinuo
Bo%+L/ Jo(e#& Aaizaro- )edan od ta!on)i& na)i!uni)i& %raJevin(ki& #oduzetnika izrazio )e (li.an (tav: K=i(li! da (!o
dobili #riliku #o.eti od ni.e%a+ I to nita #ruDa na! #rili.no velike !o%uno(ti+L2 Ai)eli ta) t)edan drDavna le%i(latura
Coui(iane u Baton <ou%eu nalazila (e #od o#(ado! kor#oraci)(ki& lobi(ta ko)i (u #o!a%ali odrediti u#ravo te velike
!o%uno(ti: niDe #oreze- !an)i bro) zakona- )e7tini)u radnu (na%u i K!an)i- (i%urni)i %radL S to )e u #rak(i zna.ilo (ravniti
(a ze!l)o! (oci)alne (tanove i za!i)eniti i& a#art!ani!a+ Slua)ui (ve te #ri.e o Knovo! #o.etkuL i K#razno) #lo.iL-
.ov)ek %otovo u(#i)eva #revid)eti otrovnu kau ot#ada- razliveni& ke!ikali)a i l)ud(ki& tru#la nekoliko kilo!etara niz ce(tu+
U (klonitu Ja!ar ni)e !o%ao !i(liti ni na to dru%o+ K@o (tvarno ne vidi! kao .ien)e %rada+ *idi! (a!o da )e ta!o
#o%inulo !no%o l)udi+ I to oni& ko)i ni(u trebali u!ri)eti+L
>ovorio )e ti&o- ali %a )e .uo (tari)i !ukarac i(#red na( i na%lo (e okrenuo: K"o)i )e vra% ti! ti#ovi!a u Baton <ou%euT
Ovo ni)e #rilika+ @o )e tra%edi)a+ Je(u li (li)e#iTL
Nadovezala (e !a)ka dvo)e d)ece: KNe- ni(u (li)e#i- oni (u zli+ *ide (a(vi! dobro+L
Jedan od oni& ko)i (u u #o#lavl)eno!e Ne; Orlean(u vid)eli !o%uno(ti bio )e i =ilton Iried!an- veliki %uru #okreta
neobuzdano% ka#italiz!a i .ov)ek ko)e! (u #ri#i(ivali (tvaran)e #riru.nika (uvre!ene i &i#er!o4bilne- %lobalne ekono!i)e+
Iako devede(et tri %odine (tar- (laba zdravl)a- K(tri.ek =iltieL S kako (u %a zvali (l)edbenici S (ku#io )e (na%u i- tri
!)e(eca nakon to (u #o#u(tile brane- na#i(ao ko!entar za @&e Uall Street Journal+ KNa)vei dio n)uorlin(ki& kola leDi u
ruevina!aL- #ri!)eu)e Iried!an- K)ednako kao i do!ovi d)ece ko)a (u i& #o&aJala+ D)eca (u (e ra(#rila dil)e! ze!l)e+
@o )e tra%edi)a+ Ali- i(tovre!eno i #rilika za radikalnu re7or!u obrazovno% (u(tavaL+5
R Borba u !etalno! kavezu ko)i za!)en)u)e kla(i.ni rin%+ E#ri!- #rev+F
1/
ii)arau nniarn za onnovu i #onoiF(anFe #o(ro)ccc% n)uo!n+("o% (u(rava )avno%a +kol(tva- obitel)i!a #odi)eli vau.erc
ko)i!a bi (e #laalo #rivatni! in(tituci)a!a- ko)e veino! rade kao #ro7itne u(tanove S a (ve bi to (ubvencionirala drDava+
Bitno )e- #ie Iried!an- da ta te!el)na #ro!)ena ne #o(tane #rivre!ena za!)ena- ne%o K(talna re7or!aL+3
Ai)ela !reDa de(ni.ar(ki& tru(tova !oz%ova u&vatila (e za Iried!anov #ri)edlo% i obruila na %rad nakon olu)e+
Ad!ini(traci)a >eor%ea U+ Bu(&a #odrDala )e #lanove de(eci!a !ili)una dolara kako bi n)uorlin(ke kole #retvorila u
K.arter4koleLR- in(tituci)e ko)e 7inancira )avno(t- ali i& vode #rivatnici (ukladno vla(titi! #ravili!a+ KAarter4koleL (u
duboko #odi)elile S)edin)ene DrDave- i#ak na)vie u Ne; Orlean(u %d)e i& veina a7roa!eri.ki& roditel)a (!atra (red(tvo!
#onitavan)a (vi& #o(ti%nua #okreta za l)ud(ka #rava- ko)a (vo) d)eci )a!.e )ednak obrazovni (tandard+ No- =iltonu
Iried!anu ci)eli konce#t drDavni& kola von)a #o (oci)aliz!u+ Po n)e%ovu !il)en)u- )edine 7unkci)e drDave (u Ktititi nau
(lobodu od ne#ri)atel)a #red nai! vrati!a kao i nai& (unarodn)akaM .uvati zakon i red- #oticati #rivatne u%ovore- te (krbiti
za konkurentno(t trDitaL+1 Dru%i! ri)e.i!a: dati #olici)u i vo)(ku )er )e (ve o(talo- ti!e i !o%uno(t be(#latno%
obrazovan)a- (a!o ne#oteno !i)ean)e u trDite+
U otro) (u#rotno(ti ( #uDevo! brzino! #onovno% #odizan)a brana i o(#o(obl)avan)u elektri.ne !reDe- aukci)a n)uorlin(ko%
kol(ko% (u(tava kretala (e vo)ni.ko! brzino! i #reciznou+ Za o(a!nae(t !)e(eci- ti)eko! ko)i& (e veina (iro!ano%
%rad(ko% (tanovnitva i dal)e nalazila u #ro%on(tvu- n)uorlin(ki (u(tav )avno%a kol(tva %otovo (u u #ot#uno(ti za!i)enile
#rivatne K.arter4koleL+ Pri)e ura%ana "atrine- kol(ki odbor )e nadzirao 1/2 )avne kole 4 nakon to%a- bro) (e (veo na (a!o
.etiri+ Pri)e olu)e u %radu )e radilo B K.arter4kolaL S (ad i& )e niknula 21+B N)uorlin(ke u.itel)e nekad )e za(tu#ao (naDan
(indikat S (indikalni u%ovor )e #oniten i (vi& .etiri ti(ue (eda!(to .lanova dobili (u otkaze+9 Privatne kole #onovno (u
za#o(lile neke !laJe u.itel)e- iako ( niDi! #ri!an)i!a 4 dok i& )e veina o(tala bez #o(la+
"ako )e #i(ao Ne; Vork @i!e(- Ne; Orlean( )e #o(tao Kvodei nacionalni laboratori) za iroku #ri!)enu .arter4kolaL- dok
)e A!erican Enter#ri(e In(titute-RR 7rid!anit(ki tru(t !oz%ova- u(&ieno tvrdio: K"atrina )e u )edno!e danu #o(ti%la+++ ono
to ta!on)i re7or!atori kol(tva ni(u u(#)eli
R U izvorniku 4 c&arter (c&ool(- W#ri!- #rev+F
RR A!eri.ki in(titut za #oduzetnitvo E#ri!- #rev+F
12
kola- #ro!atra)ui kako (e novac B+a Drtve #o#lnve #reu(!)crava u i +i0-u+iiiXr )avno% (u(tava i n)e%ovu za!)enu #rivatni!-
IricJ!anov #lan nazvali: Kobrazovno! oti!a.ino! ze!l)eL+1,
@akvo #lan(ko &ara.en)e )avne (7ere nakon kata(tro7a- (#o)eno ( #oi!an)e! tra%edi)a kao uzbudl)ivi& trDini& #rilika-
naziva! Kka#italiz!o! kata(tro7eL+
Iried!anov na#i( o Ne; Orlean(u bio )e n)e%ova #o(l)edn)a )avna #re#oruka S u!ro )e za !an)e od %odinu dana- 11+
(tudeno%a /,,1+- navrivi devede(et .etiri %odine+ Privatizaci)a kol(ko% (u(tava u a!eri.ko! %radu (redn)e veli.ine
!oDda (e .ini (kro!no! zadao! za .ov)eka ko)e% )e veina (!atrala na)ut)eca)ni)i! ekono!i(to! u #o(l)edn)i& #ola
(tol)ea- .ov)eko! !edu .i)i! (e (tudenti!a nalazi nekoliko a!eri.ki& #red()ednika- britan(ki& #re!i)era- ru(ki& oli%ar&a-
#ol)(ki& !ini(tara 7inanci)a- diktatora iz @ree% (vi)eta- (ekretara "ine(ke ko!uni(ti.ke #arti)e- direktora =eJunarodno%
!onetarno% 7onda i #o(l)edn)a tri ravnatel)a a!eri.ki& Iederalni& rezervi+ Unato. to!e- n)e%ova odlu.no(t da n)uorlin(ku
krizu i(kori(ti za #ro!ican)e 7unda!entali(ti.ke ina.ice ka#italiz!a neobi.no )e #rikladan o#rota) od neza!i(livo
ener%i.no%- !etar i ezde(et vi(oko% #ro7e(ora ko)i )e- kad )e bio u #uno) (nazi- (a! (ebe o#i(ivao kao K(taro!odno%
(veenika ko)i #ro#ovi)eda na ned)el)no) !i(iL+11
*ie od tri de(etl)ea Iried!an i n)e%ovi !oni (l)edbenici u(avravali (u u#ravo tu (trate%i)u S .ekati krizu veliki&
raz!)era- a zati!- dok (e %raJani )o o#oravl)a)u od oka- #rivatnici!a #rodati di)elove drDavno% vla(nitva i- to brDe-
Kre7or!eL u.initi (talni!a+
U )edno! od (vo)i& na)zna.a)ni)i& e(e)a Iried!an uobli.u)e te!el)nu takti.ku (&e!u (uvre!eno% ka#italiz!a S ono to )a
#odrazu!i)eva! #od #o)!o! doktrine oka+ On #ie da K(a!o kriza S (tvarna ili #rividna S za i(&od i!a i(tin(ku
#ro!)enu+ "ad doJe do takve krize- akci)e ko)e (e #rovode ovi(e o ide)a!a ko)e (e ta!o nalaze+ @o )e- kako v)eru)e!- naa
te!el)na zadaa S razvi)ati alternative #o(to)eo) #olitici- odrDavati i& na Divotu i na do&vat ruke (ve dok ono #oliti.ki
ne!o%ue #o(tane #oliti.ki neizb)eDnoL+1/ Neki (kladite konzerviranu &ranu i vodu i tako (e #ri#re!a)u za velike
kata(tro7eM 7rid!aniti (kladite ide)e o (lobodno! trDitu+ Pro7e(or .ikako% Sveu.ilita .vr(to )e v)erovao da )e- nakon
izbi)an)a krize- na)vaDni)e d)elovati brzo- na!etnuti brze i ne#ovratne #ro!)ene i to #ri)e ne%o to (e krizo! #o%oJeno
drutvo vrati u Ktirani)u (tatu(a YuoL+
15
!)e(eci 7lXP"o! koXin nio0c o(tvariti zna.a)ne #ro!)eneM a"o ne #ri%rnni
#riliku i otlliiuio ne d)elu)e u to!e razdobl)u- dru%a )o) (e #rilika nee ukazaliL+Z4Z Z@akva ina.ica =ac&iavelli)eva (av)eta da
(e ozl)ede !ora)u nano(ili K(ve i(tovre!enoL dokazala (e kao )edna od Iried!anovi& na)tra)ni)i& (trateki& za(ada+
Iried!an )e nau.io kako kori(titi okove ili krize veliki& raz!)era )o (redino! (eda!de(eti& %odina- kad )e radio kao
(av)etnik .ilean(ko% diktatora- %enerala Au%u(ta Pinoc&eta+ Ne (a!o to (u [ileanci tada o(tali okirani Pinoc&etovi!
(iloviti! drDavni! udaro!- ne%o )e i ci)ela drDava bolovala od teke &i#erin7laci)e+ Iried!an )e (av)etovao Pinoc&etu da
na!etne brzu i ra7alnu #reobrazbu ekono!i)e S rezan)e #orezni& (to#a- (lobodnu tr%ovinu- #rivatizirane u(lu%e- rezan)e
)avne #otron)e i de4re%ulaci)u trDita+ [ileanci (u doDiv)eli da n)i&ove drDavne kole za!i)ene #rivatne ko)e (u #laali
vau.eri!a+ Bila )e to na)radikalni)a ka#itali(ti.ka #reobrazba u #ovi)e(ti- ka(ni)e #oznata kao revoluci)a K[ikake koleL- )er
)e velik bro) Pinoc&etovi& ekono!i(ta (tudirao kod Iried!ana na .ikako!e Sveu.ilitu+ Iried!an )e #redviJao da e
brzina- neo.ekivano(t i o#(e% ekono!(ki& #ro!)ena izazvati #(i&oloku reakci)u )avno(ti i ti!e Kolakati #rila%odbuL+15
@o) !u.no) taktici nad)enuo )e i i!e S ekono!(ka Kok4tera#i)aL+ U (l)edei! de(etl)ei!a- kad %od bi vlade na!etale
na(ilne #ro%ra!e razvo)a (lobodno% trDita- odlu.ivale bi (e- (ve redo!- za (veobu&vatno li)e.en)e oko!- za Kok4
tera#i)uL+
Pinoc&et )e takoJer olakao #rila%odbe- (tvara)ui vla(tite okove i izvodei i& u bezbro)ni! reDi!(ki! (oba!a za !u.en)e
%d)e (u (e u !uka!a trzala !no%a ti)ela oni& ko)e (e (!atralo na)v)ero)atni)i! za#reka!a na #utu ka#itali(ti.ke
tran(7or!aci)e+ =no%i (u u Catin(ko) A!erici uviJali izravnu vezu iz!eJu ekono!(ki& okova ko)i (u o(iro!aivali
!ili)une i e#ide!i)a torture ko)i!a (u kaDn)avane (totine ti(ua l)udi zbo% v)erovan)a u dru%a.i)i oblik drutva+ Uru%va)(ki
#i(ac Eduardo >aleano u#itao )e: K"ako )e !o%ue odrDati toliku ne)ednako(t- o(i! elektro4oko!TL13
@o.no tride(et %odina nakon to (u (e ta tri #o)edina.na oblika oka obruila na [ile- 7or!ula )e #onovno izronila na
#ovrinu- ova) #ut )o (iloviti)e- u Iraku+ Prvo )e doao rat- (tvoren S kako tvrde autori vo)ne doktrine KSoka i (tu#o!L S
Kda obuzda #rotivnikovu vol)u- #erce#ci)u i !o razu!i)evan)a- te %a tako u.ini #ot#uno ne!oni! da d)elu)e ili uzvrati na
d)elovan)eL+11 Zati! )e (ti%la radikalna ekono!(ka ok4tera#i)a ko)u )e- dok
13
4 !a(ovna #rivatizaci)a- #ot#uno (lobodna tr%ovina- )edin(tvena #orc0na
(to#a od 13 #o(to- radikalno (rezana drDavna u#rava+ Ira.ki #tivre!eni !ini(tar tr%ovine- Ali Abdul4A!ir Alla;i- u to )e
vri)e!e iz)avio da (u n)e%ovi (unarodn)aci Ku!orni i iz!oDdeni od ek(#eri!enata ko)i (e vre na n)i!a+ Su(tav )e doDivio
dovol)an bro) okova- (to%a na! u ekono!i)i ni)e #otrebna )o )edna ok4tera#i)aL+1B "ad (u (e Ira.ani odu#rli- o#kolili (u
i& i odveli u zatvore %d)e (u i! ti)ela i (vi)e(ti #odvr%nuli novi! okovi!a S ko)i (u- to! #ri%odo!- bili neiz!)erno !an)e
!eta7ori.ne #rirode+
Ovi(no(t (lobodno% trDita o (nazi oka #o.ela (a! i(traDivati #ri)e .etiri %odine- ti)eko! #rvi& dana oku#aci)e Iraka+ Nakon
to (a! iz Ba%dada izv)etavala o neu(#)elo! #okua)u Ua(&in%tona da doktrinu Koka i (tu#oraL za!i)eni ok4tera#i)o!-
ot#utovala (a! u Sri Canku- nekoliko !)e(eci nakon razorno% t(una!i)a /,,5+- i tako #o(tala o.evice! !alo iz!i)en)ene
ina.ice i(to% !anevra S (trani inve(titori i !eJunarodni kreditori oku#ili (u (e kako bi i(kori(tili #aniku i ci)elu- #reli)e#u
obalu #redali u ruke #oduzetnici!a ko)i (u na brzinu %radili velika od!aralita ko)i!a (u (totina!a ti(ua ribara oduzeli
#ravo obnove n)i&ovi& #riobalni& na(el)a+ KOkrutni! &iro! (udbine #riroda )e Sri Canki #odarila )edin(tvenu #riliku
S iz ove velike tra%edi)e rodit e (e vr&un(ka (v)et(ka turi(ti.ka de(tinaci)aL- kako )e ob)avila ta!on)a vlada+19 Nakon to
)e ura%an "atrina #o&arao Ne; Orlean(- i nakon to )e (ku#ina re#ublikan(ki& #oliti.ara- tru(tova !oz%ova i %raJevin(ki&
#oduzetnika #o.ela %ovoriti o Knovo! #o.etkuL i uzbudl)ivi! !o%uno(ti!a- bilo )e )a(no da )e to #o(tao o!il)en na.in
#ro!ican)a kor#oraci)(ki& cil)eva S kori(titi trenutke kolektivne trau!ati4zirano(ti da (e #okrenu radikalne drutvene i
ekono!(ke #ro!)ene+
*eina oni& ko)i #reDive neku (tra&otnu kata(tro7u .eznu za #ot#uno! (u#rotnou Knovo!e #o.etkuL S Dele (#a(iti (ve
to !o%u i za#o.eti #o#ravl)ati ono to (e (a.uvaloM Dele u.vr(titi vla(titu #ovezano(t ( !)e(ti!a ko)a (u i& (tvorila+ KDok
obnavl)a! %rad- o()ea! (e kao da obnavl)a! (ebeL- iz)avila )e Aa((andra Andre;(- (tanovnica teko #o%oJene n)uor4
lin(ke .etvrti Co;er Nint& Uard- dok )e nakon olu)e .i(tila ot#ad+16 Ali- ka#itali(te kata(tro7a ne zani!a da #o#ravl)a)u ono
to )e bilo+ U Iraku- na Sri Canki- u Ne; Orlean(u- #roce(i !utno% naziva Krekon(trukci)eL za#o.eli (u dovravan)e! ono%a
to )e u.inila izvorna kata(tro7a- briui (ve #reo(talo od )avne (7ere i ukori)en)eni& za)ednica- a zati! i& brzo za!)en)u)ui
neko! vr(to! kor#oraci)(ko% Novo% Jeruzale!a S(ve to #ri)e
tt\
#ovrat (vo%a vla(nitva+
lb na)bol)e4 de7inira =ike Battle(: KNa!a (i i (tra& i kao( #ruDali !o%uno(t u(#)e&a+L/, I riJe(ct.ct vero%odin)i bivi Al
A4in o#erativac %ovorio )e
, to!e kako )e kao( n #o(li)eratno! Iraku #o!o%ao n)e%ovo) ne#oznato)
1 nei(ku(no) tvrtki- Au(ter Battle(- da u u%ovori!a (a (avezno! vlado! o(tvari ot#rilike (to !ili)una dolara zarade+/1
N)e%ove ri)e.i )ednako dobro !o%u (luDiti kao #arola (uvre!eno%a ka#italiz!a S (tra& i kao( katalizatori (u (vako% novo%
koraka na#ri)ed+
"ad (a! za#o.ela i(traDivati kriDan)a (u#er#ro7ita i !e%akata(tro7a- #o!i(lila (a! da #ro!atra! (v)et(ki na#redak
7unda!entalne #ro!)ene u na.inu voJen)a Kliberalni&L trDita+ SuraJu)ui ( #okreto! ko)i (e #rotivio na#u&avan)u !oi
kor#oraci)a- to )e- %lobalno %ledano- za#o.elo u Seattleu 1666+- naviknula (a! (e viJati kako (e (li.ne- bizni(u bli(ke
#oliti.ke (trate%i)e (ilo! na!eu na kon7erenci)a!a Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)e EU@OF- ili (e na!eu kao uv)eti ko)e
#o(tavl)a =eJunarodni !onetarni 7ond+ @ri %lavna za&t)eva 4 #rivatizaci)a- dere%ulaci)a na razini drDave i otro rezan)e
)avne #otron)e S !edu %raJani!a (u bili kra)n)e neo!il)eni- ali nakon #ot#i(ivan)a (#orazu!a (tvarao (e u na)!an)u ruku
#rivid za)edni.ko% #ri(tanka iz!eJu vlada ko)e (u #re%ovarale- )ednako kao i kon(enzu( u kru%ovi!a navodni& (tru.n)aka+
Sada (e ta) i(ti ideoloki #ro%ra! na!ee #o!ou #ot#uno o%ol)eni& (red(tava #ri(ile S #od (trano! vo)no! oku#aci)o!
nakon invazi)e- ili od!a& nakon #rirodne kata(tro7e katakliz!i.ni& raz!)era+ @ako )e 11+ ru)na na neki na.in Ua4(&in%tonu
#odario bla%o(lov da #re(tane #ro#itivati dru%e drDave Dele li one a!eri.ku ina.icu K(lobodne tr%ovine i de!okraci)eL- te
da )e #o.ne na!etati oko! i (tu#oro! vo)ne (ile+
Dok (a! dubl)e ko#ala #o #ovi)e(ti na.ina ko)i! )e ta) trDini !odel &arao (vi)eto!- otkrila (a! da )e ide)a i(koritavan)a
krize i kata(tro7e za#ravo bio !odu( o#erandi Iried!anovo% #okreta od (a!i& n)e%ovi& #o.etaka S to!
7unda!entali(ti.ko! obliku ka#italiz!a oduvi)ek (u za na#redovan)e bile #otrebne kata(tro7e+ U (vako! (lu.a)u- kata(tro7e
ko)e (u utirale #ut bivale (u (ve vee i (tra(ni)e- ali ono to (e do%odilo u Iraku ili Ne; Orlean(u ni)e iz!il)eno nakon 11+
ru)na+ U(tvari- takvo beutno ek(#eri!entiran)e i(koritavan)a krize bio )e vr&unac (tro%e- tride(eto%odin)e #okorno(ti
doktrini oka+
>leda)ui kroz #riz!u te doktrine- #o(l)edn)i& tride(et #et %odina iz%leda daleko dru%a.i)e+ Neka od na)!ra.ni)i& kren)a
l)ud(ki& #rava-
1B
#rotuue!okrat(ki rez i !i- za#ravo (u #o.in)ena ( #ro!il)eno! na!)ero!
teroriziran)a )avno(ti ili (u aktivno obuzdavana u cil)u #ri#re!e uvoJen)a radikalni&- (lobodnotrDini& Kre7or!iL+ U
Ar%entini )e ti)eko! (eda!de(eti& %odina &unta Kne(talaLR tride(et ti(ua l)udi S veino! l)evi.ar(ki& aktivi(ta S to )e
bio te!el) na!etan)a #olitike Aikake kole- )ednako kao to )e teror bio #artner i(te takve ekono!(ke #reobrazbe u [ileu+
U "ini 1696+ ok #okol)a na tr%u @ienan!en- kao i #o(l)edi.na u&ien)a de(etaka ti(ua l)udi o(lobodili (u ruke
"o!uni(ti.ko) #arti)i ko)a )e na)vei dio drDave #retvorila u %ole!u izvoznu zonu- na#u.enu radnici!a #revie u(traeni!
da (e bore za vla(tita #rava+ U <u(i)i 1662+ Bori( Jel)cin )e odlu.io #o(lati tenkove da #uca)u na z%radu Parla!enta i
zatvoriti vode o#orbe ne bi li ti!e #rokr.io #ut !un)evito) #rivatizaci)i ko)a )e izrodila zlo%la(ne oli%ar&e+
=ar%aret @&atc&er (e u U)edin)eno! "ral)ev(tvu 169/+ %odine za o(tvaren)e (li.ni& cil)eva #o(luDila Ialkland(ki! rato!
S neredi i nacionali(ti.ki u(&it #roi(tekli iz n)e%a o!o%uili (u )o) da (e #o(luDi za(trau)uo! (ilo! ko)o! )e (!rvila
tra)k u u%l)enoko#i!a i ot#o.ela #rvi val #rivatizaci)(ko% b)e(nila u )edno) za#adno) de!okraci)i+ NA@O4ovi na#adi na
Beo%rad 1666+ %odine (tvorili (u uv)ete za brzu #rivatizaci)u u bivo) Ju%o(lavi)i S cil) ko)i )e #ret&odio ratu+ Ekono!i)a ni
u ko)e! (lu.a)u ni)e bila )edini #okreta. ti& ratova- ali )e u (vi! (lu.a)evi!a i(kori(tila teDak kolektivni ok da #ri#re!i
teren za ekono!(ku ok4tera#i)u+
@rau!ati.ni do%aJa)i ko)i!a )e Ko!ekavanoL #o(to)ee (tan)e ni(u uvi)ek bili ne(kriveno na(ilni+ U Catin(ko) A!erici i
A7rici ti)eko! o(a!de(eti& duDni.ka )e kriza t)erala drDave da (e K#rivatizira)u ili kre#a)uL S kako )e to iz)avio )edan bivi
duDno(nik ==I4a+// Pol)ul)ane &i#erin7laci)o! i #revie zaduDene da bi !o%le odbiti za&t)eve ko)i (u #ratili (trane
za)!ove- vlade (u #ri&vaale Kok4tera#i)uL uz obean)e da e (e n)o!e izvui iz )o vee #ro#a(ti+ Iinanci)(ka kriza u Azi)i
166B+41669+ 4 razorna %otovo kao i *elika kriza S #okorila )e takozvane Azi)(ke @i%rove- #retvara)ui n)i&ova trDita u-
kako )e to o#i(ao Ne; Vork @i!e(- Kna)veu (v)et(ku ra(#roda)u #ri)e zatvaran)a duanaL+/2 =no%e od ti& drDava bile (u
de!okrat(ke- ali (e radikalne #reobrazbe (lobodno%a trDita ni(u na!etale de!okrat(ki! (red(tvi!a+ U#ravo (u#rotno S
kako )e to #oi!ao Iried!an- at!o(7era
R =oDda zvu.i #o!alo ne#ravilno- ali )e to- bare! !eni- na)to.ni)i iako i na)u#itni)i !o%ui #ri)evod 4 ne(tati neko%a+
E#rl!+#rev+F
19
Naravno- lulu Xe (l!Z+t)eva u ko)i!a )e #ri&vaan)e #olitike (lobodno% trDita #rolo de!okrat(ki S #oliti.ari (u (e
kandidirali ( tvrdolini)aki! #ro%ra!i!a i dobivali izbore S na)bol)i #ri!)er (u S)edin)ene DrDave za vladavine <onalda
<ea%ana- dok kao novi)i #ri!)er !oDe #o(luDiti izbor Nicola(a Sarkozv)a u Irancu(ko)+ Unato. u(#)e&u- u ti! (u (e
(lu.a)evi!a kriDari (lobodno% trDita (uo.ili ( #riti(ko! )avno(ti- te (u (vi redo! !orali ublaDiti ili #reina.iti (vo)e
radikalne nau!e- #ri(ta)ui na #arci)alne #ro!)ene u!)e(to u(tra)avan)a na (veobu&vatno) #reobrazbi+ Sve u (ve!u- iako )e
Iried!anov ekono!(ki !odel !o%ue d)elo!i.no na!etnuti unutar de!okraci)e- autoritarni uv)eti neo#&odni (u za
o(tvaren)e n)e%ovi& te!el)ni& za(ada+ Da bi (e ekono!(ka ok4tera#i)a !o%la #ri!i)eniti u #ot#uno(ti 4 to (e do%odilo u
[ileu ti)eko! (eda!de(eti&- u "ini #otkra) o(a!de(eti&- u <u(i)i u devede(eti!a i u S)edin)eni! DrDava!a nakon 11+ ru)na
/,,1+ S #otrebna )e dodatna i (naDna- kolektivna trau!aM trau!a ko)a de!okrat(ku #rak(u ukida ili #rivre!eno ili tra)no+
@a) ideoloki kriDar(ki #o&od rodio (e unutar )uDnoa!eri.ki& autoritarni& reDi!a- dok unutar na)vei& novoo(vo)eni&
#odru.)a S <u(i)i i "ini S i dana( Divi udobno i ne(vakidan)e u(#)eno- ra!e uz ra!e ( .eli.ni! #e(nica!a n)i&ovi&
voJa+
Pok4tera#i)a (e vraa kui
Iried!anov #okret [ikake kole )o od (eda!de(eti& %odina o(va)a teritori)e dil)e! (vi)eta- ali )e (vo)u vizi)u u ze!l)i
na(tanka u #ot#uno(ti o(tvario tek nedavno+ <ea%an )e u (vako! (lu.a)u utro #ut- ali (u S)edin)ene DrDave zadrDale
(oci)alnu #o!o- (oci)alno o(i%uran)e i drDavno kol(tvo za ko)e (u (e- Iried!anovi! ri)e.i!a- roditel)i #ri#i)ali u (vo)o)
Kiracionalno) #ovezano(ti (a (oci)ali(ti.ki! (u(tavo!L+/5
"ad (u re#ublikanci o(vo)ili "on%re( 1662+- David Iru!- #re(aJeni "anaJanin i budui #i(ac %ovora za >eor%ea U+ Bu(&a-
naao (e !eJu takozvani! neokonzervativci!a ko)i (u- unutar S)edin)eni& DrDava- traDili #rovedbu ok4tera#i)e
ekono!(ko! revoluci)o!+ KDakle- #o !o!e !il)en)u- to bi trebalo u.initi ovako: u!)e(to #o(tu#ni& rezova S !alo
ovd)e- !alo ond)e 4 u(udio bi& (e zatraDiti da ti)eko! )edno% )edino% l)etno% dana (reDe!o tri(to #ro%ra!a od ko)i& (vaki
(to)i !ili)ardu dolara ili !an)e+ =oDda takvi rezovi nee zna.iti !no%o- ali- (tari !o)- za to e (e .uti+ Ptovie- !o%ue )e
(ve to izve(ti na #ravi na.in+L/3
16
i "lF vi i u u u i)i i;i 11 0+i\o% ll-7$l (u\ i ana i u)i dud 111 na k vi !!iai u)i k i i0+i =
bi )o) !o%la otvoriti #ut+ Sve (e #ro!i)enilo /,,1+ U trenutku na#ada 1 I+ ru)na Bi)ela kua bila )e #una Iried!anovi&
u.enika- !edu ko)i!a )e bio i n)e%ov bli(ki #ri)atel)- Donald <u!(7eld+ Bu(&ev ti! za(trau)uo! )e brzino! i(kori(tio
trenutak (veo#e vrto%lavice S ne (to%a to )e- kako tvrde neki- ad!ini(traci)a #od!uklo o(!i(lila krizu- ne%o zato to (u
kl)u.ni #o)edinci unutar ad!ini(traci)e- okor)eli veterani ek(#eri!enata ka#italiz!a kata(tro7e u Catin(ko) A!erici i
I(to.no) Euro#i- #ri#adali #okretu K!oli za krizuL onako kao to (uo! #o%oJeni #ol)od)elci !ole za kiu- onako kao to
kran(ko4cioni(ti.ki (v)edoci kra)a (vi)eta !ole za Zano(+ "ad du%o o.ekivana kata(tro7a kona.no naiJe- u trenutku (u
(v)e(ni da )e kucnuo .a(+
@i)eko! tri de(etl)ea Iried!an i n)e%ovi (l)edbenici #o!no (u i(koritavali trenutke oka u dru%i! drDava!a S (trane
ina.ice 11+ ru)na S za#o.evi ( Pinoc&etovi! drDavni! udaro! 11+ ru)na 16B2+ Dana 11+ ru)na /,,1+- ideolo%i)a ko)a (e
i(#ilila na a!eri.ki! (veu.iliti!a i )a.ala unutar vain%ton(ki& in(tituci)a kona.no )e dobila #riliku da (e vrati kui+
Bu(&eva ad!ini(traci)a od!a& )e i(kori(tila (tra& izazvan na#adi!a- ne (a!o da za#o.ne K<at #rotiv teroraL- ne%o i da %a
#retvori u %otovo #ot#uno #ro7itabilan #odu&vat- cvatuu novu indu(tri)u ko)a )e #o(rnulo) a!eri.ko) ekono!i)i #odarila
da& novo%a Divota+ Na))a(ni)e de7inirana kao Kko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7eL- n)ezina ticala do#iru neiz!)erno dal)e od
vo)no4indu(tri)(ko% ko!#lek(a- na ko)i )e u#ozoravao D;i%&t Ei(en&o;er #otkra) #red()edni.ko%a !andata S to )e
%lobalni rat ko)i na (vi! razina!a vode #rivatne tvrtke- .i)e (e d)elovan)e #laa drDavni! novce!- i ko)i uDiva be(kona.ni
!andat zatite teritori)a S)edin)eni& DrDava- u vi)eke v)ekova- i(tovre!eno uklan)a)ui (va izvan)(ka KzlaL+ U (a!o
nekoliko kratki& %odina- ko!#lek( )e (vo) trDini do(e% #roirio od borbe #rotiv teroriz!a do !eJunarodni& !irovni&
!i(i)a- u#ravl)an)a %radovi!a i d)elovan)a u trenuci!a (ve u.e(tali)i& #rirodni& kata(tro7a+ "ona.an cil) kor#oraci)a u
(reditu to% ko!#lek(a )e(t da !odel #ro7itabilne vla(ti- ko)i veliko! brzino! na#redu)e u ne(vakidan)i! okolno(ti!a-
#reobrazi u uobi.a)eno i (vakodnevno 7unkcioniran)e drDavno% a#arata S )edno(tavni)e re.eno- da #rivatizira vla(t+
"ako bi to brDe #okrenula ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e- Bu(&eva )e ad!ini(traci)a bez ikakve )avne ra(#rave u #rivatne
ruke #redala veinu na)o()etl)ivi)i&- te!el)ni& (luDbi vla(ti S od zdrav(tvene (krbi i vo)(ke- #reko i(#itivan)a zatvorenika-
(ve do #riku#l)an)a i Ki(ka#an)a #odatakaL o (vi!a
/,
Z 11 1 i i i i ; & u# +! ! !u ! i - +i+ - i iv E]L+ X+ i^ +++^4#+ rv+i-++++++++++++ +++++++++ v++++++++
iliilnik+i d0e#a l+iiXi #ril_iiXilX+i i\(nN\vna (red(tva za (tvaran)e ko!#lek(a da In i(tovre!eno #o(tao i n)e%ovo! na)veo!
!uteri)o!+ Navodi! (a!o tri (tati(tike ko)e otkriva)u c)eloku#an o#(e% #ri)etvorne: %odine /,,2+ a!eri.ka )e vlada
#ot#i(ala 2 31/ u%ovora ( tvrtka!a ko)e #ruDa)u u(lu%e o(i%uran)aM ti)eko! dvade(et dva !)e(eca- u razdobl)u ko)e
zakl)u.u)e! ( kolovozo! /,,1+ =ini(tar(tvo do!ovin(ke (i%urno(ti (klo#ilo )e vie od 113 ,,, takvi& u%ovora+/1 Sv)et(ka
Kindu(tri)a do!ovin(ke (i%urno(tiL S ekono!(ki bezna.a)na #ri)e /,,1+ S #retvorila (e u (ektor (ada vri)edan vie od /,,
!ili)ardi a!eri.ki& dolara+/B >odine /,,1+- a!eri.ka vlada na do!ovin(ku (i%urno(t #ro()e.no troi 353 dolara #o
do!ain(tvu+/9
A to )e (a!o do!ovin(ka bo)inica <ata #rotiv teroriz!a S oni #ravi novci (kriva)u (e u inoze!ni! ratovi!a+ O(i!
#roizvoJa.a oruD)a- ko)i (u doDiv)eli uzlet zarada za&val)u)ui ratu u Iraku- odrDavan)e a!eri.ke vo)(ke #o(talo )e )edna od
na)brDe ra(tui& %rana (v)et(ke ekono!i)e+/6 KNe!a te dvi)e drDave na (vi)etu u ko)i!a #o(to)i =cDonaldZ(- i ko)e (u
zaratile )edna #rotiv dru%eL- odvaDno )e iz)avio Ne; Vork @i!e(ov kolu!ni(t @&o!a( Iried!an u #ro(incu /,,1+2, Ne
(a!o to (e dvi)e %odine #o(li)e n)e%ova tvrdn)a #okazala #o%reno!- ne%o za&val)u)ui K#ro7itabilno! ratovan)uL
a!eri.ka vo)(ka (ad #olazi u rat #raena Bur%er "in%o! i Pizza ?uto!- #ot#i(avi ( n)i!a u%ovore za #re&ranu vo)nika u
vo)ni! baza!a od Iraka #a (ve do K!ini4%radovaL u zal)evu >uantana!o+
Za ti! (li)ede &u!anitarna #o!o i obnova+ <odivi (e u Iraku- #ro7itabilna &u!anitarna #o!o i obnova ve (u #o(tale
%lobalno! #aradi%!o!- bez obzira )e(u li izvornu tetu (tvorili #reventivan rat- kakav )e bio izrael(ki na#ad na Cibanon
/,,1+- ili neki ura%an+ Nedo(tatak re(ur(a i kli!at(ke #ro!)ene uzroku)u (ve bro)ni)e nove kata(tro7e- (to%a reakci)e u
krizni! (ituaci)a!a #o(ta)u #revie KvrueL trDite da bi %a (e o(tavilo ne#ro7itni! 4 zato bi kole obnavl)ao UNIAEI kad
to !oDe raditi Bec&tel- )edna od na)vei& %raJevin(ki& tvrtki u S)edin)eni! DrDava!a+ Zato be(kunike ( =i((i((i##i)a
(!)etati u (ubvencionirane drDavne (tanove- kad i& (e !oDe udo!iti na brodovi!a tvrtke Aarnival Arui(eT Zato u Dar7ur
(lati UN4ove !irotvorce kad n)i&ov #o(ao !o%u obaviti zatitar(ke tvrtke kakve (u Black;ater- ko)e ne#rekidno traDe nove
kli)enteT Stan)e (e #ro!i)enilo nakon 11+ ru)na+ <ani)e (u ratovi i kata(tro7e otvarali !o%uno(ti (a!o u(ko! #rivredno!
(ektoru S na #ri!)er- #roizvoJa.i!a lova.ki& zrako#lova ili %raJevin(ki! tvrtka!a ko)e obnavl)a)u bo!bardirane
!o(tove+ No- o(novna )e ekono!(ka 7unkci)a rata bila da (e kori(titi kao (red(tvo
/1
#rocvata- i Ja na( (u ratovi i nacr0+or "nznin (tan)a ioiiko #r1v+111+11+ini na (u (e i (a!i #retvorili u novo trDiteM ne!a
#otrebe .ekati kra) rata il+i bi (e o(tvario ekono!(ki #rocvat S #oruka )e ko)u #reno(e !edi)i+
@e!el)na zna.a)ka to% #o(t!oderni(ti.ko% #ri(tu#a )e(t ta to on- trDino %leda)ui- do(lovno ne !oDe #ro#a(ti+ Jedan trDini
analiti.ar ko!entirao )e o(obito uno(no tro!)e(e.)e ener%et(ke tvrtke ?alliburton: KIrak (e #okazao bol)i! ne%o to (e
o.ekivalo+L21 Bilo )e to u li(to#adu /,,1+- tada na)krvavi)e! zabil)eDeno! !)e(ecu rata S 2 B,6 ira.ki& civilni& Drtava+2/
Unato. to!e- !alo )e dioni.ara u(#)elo obuzdati (vo)e oduevl)en)e rato! ko)i )e (a!o to) ko!#ani)i donio .i(ti& /,
!ili)ardi a!eri.ki& dolara zarade+22
Uz tr%ovinu oruD)e!- #rivatne vo)(ke- #ro7itnu obnovu i indu(tri)u do!ovin(ke (i%urno(ti- ono to (e izrodilo kao #o(l)edica
o(obito% brandiran)a 11+ ru)na od (trane Bu(&eve ad!ini(traci)e bila )e u #ot#uno(ti artikulirana nova ekono!i)a+ Stvorila )u
)e Bu(&eva era- no dana( ona #o(to)i #ot#uno odvo)ena od bilo ko)e ad!ini(traci)e i o(tat e .vr(to uko#ana (ve dok (e ne
identi7icira- ne izdvo)i i ne u#uti izazov ideolo%i)i kor#oraci)(ke nad!oi ko)a )e #odu#ire+ @i! ko!#lek(o! do!inira)u
tvrtke iz S)edin)eni& DrDava- ali )e on %lobalne #rirode S u n) britan(ke tvrtke ulaDu (vo)e i(ku(tvo (ve#ri(utni& nadzorni&
ka!era- izrael(ke tvrtke #odiDu na)(uvre!eni)e o%rade i zidove- kanad(ka drvna indu(tri)a #roda)e !ontaDne kue #o ci)eni
nekoliko #uta vio) od oni& ko)e #roizvode ze!l)e do!aini i tako dal)e+ K=i(li! da nitko na obnovu #o(li)e kata(tro7e ni)e
%ledao kao na uno(no trDite nekretninaL- iz)avio )e "en Baker- direktor kanad(ke kor#oraci)e drvne indu(tri)e+ K@u
(trate%i)u vri)ed)7 du%oro.no razvi)ati+L25
Sukladno to!e- ka#italiza! kata(tro7e (to)i ra!e uz ra!e KtrDino! #rocvatuL i #robo)u in7or!aci)(ki& te&nolo%i)a
devede(eti&+ @o.ni)e re.eno- znalci tvrde da (u zarade vee ne%o u vri)e!e internet(ki& tvrtki i da )e K(i%urno(ni !)e&urL
#oku#io vr&n)e u trenutku kad (u #o#ucali o(tali !)e&uri+ S#o)eno ( vrto%lavi! #ora(to! #ro7ita indu(tri)e o(i%uran)a
E#ret#o(tavl)a (e da )e (a!o u S)edin)eni! DrDava!a u /,,1+ o(tvareno rekordni& 1, !ili)ardi dolara #ro7itaF- kao i
(u#er#ro7ita na7tne indu(tri)e Eko)i ra(tu (vako! novo! krizo!F- ekono!i)a kata(tro7e vrlo )e v)ero)atno (#a(ila (vi)et od
#unokrvne rece(i)e ( ko)o! (e (uo.io uo.i 11+ ru)na+23
Pokuava)ui #o)a(niti #ovi)e(t to% ideoloko% kriDar(ko% #o&oda ko)i (vo) vr&unac do(eDe radikalno! #rivatizaci)o! rata i
kata(tro7e- nailazi! na
//
rneci!an )r (cnc nazivao Kuncrain!L- uok (u nXr]K\vi Ei!uit= Kiniucniv+Q
#ovezu)ui liberale ( vi(oki! #orezi!a i &i#i)i!a (obe identi7icirali kao Kkon0+crval ivecL- Kkla(i.niZ ekono!i(teL-
K#ri(talice (lobodno% trDitaL i- ka(ni)e- #oklonike K<ca%ano!ikcL ili ekono!i)e lai((ez47aire+ U na)vee! di)elu (vi)eta
n)i&ova uv)eren)a naziva)u (e Kneoliberaliz!o!L- ali .e(to i K(lobodno! tr%ovino!L ili- )edno(tavni)e re.eno-
K%lobalizaci)o!L+ @ek ti)eko! dru%e #olovice devede(eti& intelektualni (e #okret- #od vod(tvo! tru(tova !oz%ova (
ko)i!a (e Iried!an ve odavno #ovezao S zaklado! ?erita%e- in(tituto! Aato i A!eri.ki! in(tituto! za #oduzetnitvo
S #ro%la(io Kneokonzervativni!L- izno(ei ti!e (v)etonazor ko)i )e- u (luDbi kor#oraci)(ki& #lanova- zauzdao (vu (na%u
a!eri.ko% ratno% (tro)a+ Svi! ti! inkarnaci)a!a za)edni.ka )e naklono(t #ro%ra!(ko! tro)(tvu
4 uklan)an)u )avne (7ere- #ot#uno) liberalizaci)i kor#oraci)a i kor)enito! rezan)u )avne #otron)e S (a!o to ni)edno od
razni& i!ena ideolo%i)e ne zvu.i dovol)no #rikladno+ Iried!an )e (vo) #okret uokvirio #okua)e! o(lobaJan)a trDita iz
okova drDave- no realna #ovi)e(t do%aJa)a ko)i (u (li)edili nakon o(tvaren)a n)e%ove #uri(ti.ke vizi)e #rili.no )e dru%a.i)a+ U
(vako) drDavi ko)a )e- u #o(l)edn)i& tride(et %odina- #ri!i)enila #ro%ra!e Aikake kole- dolo )e do (naDno% vladar(ko%
(aveza iz!eJu nekoliko ui(tinu veliki& kor#oraci)a i kla(e oni& na)bo%ati)i& #oliti.ara S ko)e di)ele !a%lovite i v)e.ito
#ro!)en)ive %ranice+ U <u(i)i !ili)ardere u takvi! (avezi!a naziva)u Koli%ar(i!aLM u "ini (u to Kkral)eviiLM u [ileu
K#ira)eLM dok (u u S)edin)eni! DrDava!a to K#ioniriL Bu(&evi& i A&enev)evi& #o&oda+ Ni!alo (#re!ne da trDite o(lobode
drDave- takve #oliti.ke i kor#oraci)(ke elite )edno(tavno (u (e (#o)ile i u(lu%a!a #laale #reuzi!an)e vla(nitva nad
zali&a!a dra%oc)eni& (irovina ko)e (u dotad bile u drDavno!e vla(nitvu
S u <u(i)i (u to nalazita na7te- u "ini za)edni.ke obradive #ovrineM u Iraku u%ovori za obnovu bez )avni& nat)e.a)a+
@o.ni)i naziv za (u(tav ko)i uklan)a %ranice iz!eJu *elike *la(ti i *eliko% Bizni(a ni)e KliberalanL- KkonzervativanL ili
Kka#itali(ti.kiL- ne%o Kkor#oraci)(kiL+ N)e%ove %lavne zna.a)ke (u %ole! #ril)ev )avno% vla(nitva u #rivatne ruke- .e(to
#o#raen duDni.ko! ek(#lozi)o!- (ve vei )az iz!eJu za(trau)ue bo%ati& i K#otronoL (iro!ani&- kao i a%re(ivan
nacionaliza! ko)i o#ravdava neo%rani.ene izdatke za (i%urno(t+ Za (ve one ko)i (e nalaze unutar !)e&ura neo%rani.eno%
bo%at(tva (tvoreno% takvi! (#orazu!o! ne #o(to)i uno(ni)i na.in drutveno%a u(tro)a+ No- zbo% o.iti& nedo(tataka za
%ole!u veinu #o#ulaci)e izvan !)e&ura- !eJu o(tali! zna.a)ka!a kor#oraci)(ke drDave nalaze (e i a%re(ivan (u(tav
nadzora Eunutar ko)e%a
/2
!eJu(obne u(lu%eM- !a(ovna u&ien)a- o%ranu ciiXc %radair+l+ i& l\ ilrnda I .e(to- iako ne i uvi)ek- tortura+
@ortura kao !eta7ora
Od [ilea- #reko "ine #a (ve do Iraka- tortura #o(to)i kao (iva e!inenci)a kriDar(ko! #o&odu (lobodno% trDita+ I#ak- tortura
)e vie od (a!o% oruJa ko)e (e kori(ti za na!etan)e neDel)ene #olitike buntovni! #o)edinci!aM i(tovre!eno- ona )e i
!eta7ora te!el)ne lo%ike doktrine oka+ @ortura )e- ili AIA4ini! r)e.niko! K#ri(ilno i(l)eJivan)eL- (ku# (red(tava ko)i!a (e
kod zatvorenika izaziva)u (tan)a te!el)ne dezori)entaci)e i oka kako bi (e od n)i&- #rotiv n)i&ove vol)e- izvukla #riznan)a+
@e!el)nu lo%iku torture obu&vaa)u dva AIA4ina #riru.nika- ( ko)i& )e- #otkra) o(a!de(eti&- (kinuta oznaka ta)no(ti+ U
n)i!a (e ob)an)ava)u na.ini ko)i!a (e lo!e Kizvori ot#oraL i ti!e na(ilno kida)u veze iz!eJu zatvorenika i n)i&ove
(#o(obno(ti da (#ozna)u (vi)et oko (ebe+21 "ao #rvo- (vi! o()eti!a u(krau)e (e (vaki !o%ui #odraDa) Eka#ul)a.a!a-
.e#ovi!a za ui- okovi!a- #ot#uno! izolaci)o!F- a zati! (e ti)elo bo!bardira #ret)erani! (ti!ulan(i!a E(tro4bo(ko#(ka
(v)etla- tretan)e %lazbe- #re!laivan)e- elektrookoviF+
Ail) 7aze Ko!ekivan)aL )e(t izazivan)e ura%ana unutar l)ud(ke (vi)e(ti 4 zatvorenici #o(ta)u toliko nazadni i #re(traeni da
vie ni(u (#o(obni racionalno raz!il)ati ni braniti vla(tite intere(e+ U takvo! (tan)u oka na)vei dio zatvorenika (vo)i!
i(l)ednici!a #ruDa (ve to #oDele S #odatke- #riznan)a- odrican)e od vla(titi& uv)eren)a+ Jedan AIA4in #riru.nik da)e
o(obito koncizno ob)an)en)e: KPo(to)i razdobl)e 4 !oDe biti izni!no kratko S &ibernaci)e- izv)e(tan vid 7izioloko% oka ili
#aralize+ N)e%a uzroku)e trau!at(ko ili (ubtrau!at(ko i(ku(tvo ko)e tazara (vi)et #oznat (ub)ektu- )ednako kao i #oi!an)e
(a!o%a (ebe unutar to% (vi)eta+ I(ku(ni i(traDitel)i #ri!)eu)u ta) u.inak- zna)ui da )e ti)eko! to% razdobl)a izvor
neiz!)erno #ri)e!.ivi)i za (u%e(ti)e- daleko (#re!ni)i da (e #okori- ne%o to )e bio neto! #ri)e na(tanka to%a oka+L2B
Doktrina oka do(lovno #odraDava to na.elo- #okuava)ui u !a(ovni! raz!)eri!a o(tvariti ono to tortura #o(tiDe na
#o)edincu u (obi za i(#itivan)e+ Na)bol)i #ri!)er za to )e ok 11+ ru)na ko)i )e !ili)uni!a l)udi razorio Kn)i!a #oznati (vi)etL
i (tvorio razdobl)e duboke dezori)entaci)e i nazatka ko)e )e Bu(&eva ad!ini(traci)a znala.ki i(kori(tila+ Od)edno! (!o (e
nali u Nulto) %odini- u ko)o) (e (ve to (!o dotad znali o (vi)etu !o%lo ot#i(ati kao Kna.in raz!il)an)a #ri)e 11+ ru)naL+
Slabi #oznavaoci #ovi)e(ti- (tanovnici
/5
"l \ 11111+1 ^St 11 li iQ1 II IS)? +1II I" i _ r 1 J U i I lXl J ? I lXl i lN - "+I"O XA I *I+IO o#iS+lO S*IFF
u+iloti+-= lF ioni trcniiil+il i0inkl+i )c tiov+i ar!i)a +(tru.n)aka i i(#i(ivala nove i #reli)e#e ri)e.i n+i #t i)e!.ivotu #latnu nae
#o(trau!ati.ne (vi)e(ti: K(ra0civilizaci)aL- #i(ali (u+ KO(ovina zlaL- Ki(la!o47aiza!L- Kdo!ovin(ka (i%urno(tL+ Dok (u (e
(vi bavili novi! i (!rtono(ni! (ukobi!a kultura- Bu(&eva )e ad!ini(traci)a dobila #riliku o(tvariti ono o .e!u )e #ri)e 11+
ru)na !o%la (a!o (an)ati S voditi #rivatizirane ratove- i(tovre!eno u do!ovini (tvara)ui ko!#lek( kor#oraci)(ki&
(i%urno(ni& (luDbi+
@ako 7unkcionira doktrina oka S izvorna kata(tro7a: drDavni udar- terori(ti.ki na#ad- (lo! trDita- rat- t(una!i- ura%an S
c)eloku#no (tanovnitvo baca u (tan)e kolektivno% oka+ Ba.ene bo!be- terori(ti.ki i(#adi- za#ui v)etra (luDe da o!eka)u
drutva kao c)elinu- ba kao to tretava %lazba i udarci u (oba!a za !u.en)e o!ekava)u zatvorenike+ Jednako kao
terorizirani zatvorenik ko)i oda)e i!ena (vo)i& dru%ova i odri.e (e v)ere- okirana drutva .e(to (e odri.u ono%a to bi ina.e
branila do #o(l)edn)e%a da&a+ Ja!ar Perr$ i o(tali (#aeni iz (klonita u Baton <ou%eu trebali (u (e- bar (e tako o.ekivalo-
odrei (vo)i& (oci)alni& (tanova i drDavni& kola+ Nakon t(una!i)a- ribari (a Sri Canke trebali (u (e odrei (vo)e dra%oc)ene
obale i #re#u(titi )e &oteli)eri!a+ Da )e (ve ilo #o #lanu- Ira.ani (u trebali #a(ti u toliko dubok ok i (tu#or da (u nadzor nad
rezerva!a na7te- drDavni! tvrtka!a i vla(titi (uverenitet trebali #redati a!eri.ki! vo)ni! baza!a i zeleni! zona!a+
*elika laD
=eJu bu)ica!a ri)e.i na#i(ani! u (#o!en =iltonu Iried!anu )edva (e i (#o!in)u ulo%a oka i kriza u #ro!ican)u n)e%ova
(v)etonazora+ U!)e(to to%a- (!rt to%a ekono!i(ta #ruDila )e #riliku za #onovno iznoen)e (luDbene ina.ice #ri.e kako )e
n)e%ov vid radikalno% ka#italiz!a #o(tao drDavno! reli%i)o! %otovo dil)e! (vi)eta+ @a ba)kovita verzi)a #ovi)e(ti-
#ro.iena od (vako% na(il)a i #ri(ile toliko .vr(to #re#leteni& ( ti! kriDar(ki! #o&odo!- (luDi kao )edin(tven #ri!)er
na)u(#)eni)e% #ro#a%andno% #u.a u #o(l)edn)i& tride(et %odina+ Pri.a %la(i ot#rilike ovako:
Iried!an )e (vo) Divot #o(vetio !irol)ubivo) borbi ide)a!a #rotiv oni& ko)i (u v)erovali da (e vla(t !ora !i)eati u trDite i
ublaDavati !u otre rubove+ *)erovao )e da )e K#ovi)e(t krenula #o%reni! #ute!L u trenutku kad (u #oliti.ari #o.eli (luati
Jo&na =a$narda "e$ne(a- intelektualno% ar&itekta Ne; Deala i (uvre!ene (oci)alne drDave+26 Burzovni (lo! 16/6+
/3
te ila (e vlada !ora !i)eat i u ekono!i)u- e ila tako #i ri +1 \+X !i 11X+ 11 + li Zi! i nadzire kor#oraci)e+ U ti! !ra.ni!
vre!eni!a (lobod! + Ci u u ! 11 i)i4- dok ko!uniza! #okorava I(tok- Za#ad #ri&vaa ide)u (oci)alne drDave- i dok
ekono!(ki nacionaliza! #uta kori)ene na #o(tkoloni)+ilno!e Ju%u- Iried!an i n)e%ov !entor- Iriedric& ?a$ek- u(tra)no
.uva)u lu. ina.ice .i(to% ka#italiz!a- neukal)ano% ke$ne(i)an(ki! #okua)i!a %o!ilan)a kolektivno% bo%at(tva ( cil)e!
iz%radn)e #ravedni)i& drutava+
K@e!el)na #o%reka- bar tako !i(li!L- Iried!an #ie Pinoc&etu 16B3+ %odine- K)e(t uv)eren)e da )e tuJi! novce! !o%ue
.initi dobra d)elaL+5, Po(lualo %a )e nekoliko n)i& 4 veina )e i dal)e u(tra)ala u tvrdn)i da n)i&ove vlade !o%u i !ora)u
.initi dobro+ Iried!ana (u u @i!e(u 1616+ #rezrivo odbacili- o#i(u)ui %a kao Knez%odu ili boletinuL- dok %a )e (a!o
a.ica (!atrala #roroko!+51
Na#o(l)etku (u- nakon to )e nekoliko de(etl)ea #roveo u intelektualno) divl)ini- (ti%le o(a!de(eteM vladavina =ar%aret
@&atc&er Eko)a )e Iried!ana #ro%la(ila Kintelektualni! borce! za (loboduLF i <onalda <ea%ana Eko%a (u ti)eko!
#red()edni.ke ka!#an)e vid)eli da no(i #ri!)erak kn)i%e "a#italiza! i (loboda- Iried!anov !ani7e(tF+5/ "ona.no (u
#ri(ti%li #oliti.ki vode dovol)no &rabri da u (tvarno!e (vi)etu o(tvare (lobodna trDita+ Pre!a to) (luDbeno) ina.ici- nakon
to (u <ea%an i @&atc&erova !irol)ubivo i de!okrati.no o(lobodili (vaki (vo)e trDite- (loboda i bla%o(tan)e ko)i (u
u(li)edili bili (u toliko #oDel)ni da (u- nakon to (u #o#adale diktature od =anile do Berlina- !a(e za&ti)evale rea%ano!iku
za)edno ( =cDonaldZ(o!+
"ad (e kona.no ra(#ao i Sov)et(ki Savez- narod Ki!#eri)a zlaL bio )e Del)an #rikl)u.iti (e 7rid!anit(ko) revoluci)i- ba kao i
kine(ki ko!uni(ti4ka#itali(ti+ @o )e zna.ilo da vie nita ne (to)i na #utu %lobalno! trDitu u ko)e! o(loboJene kor#oraci)e-
ne (a!o to (u !o%le (lobodno d)elovati u (vo)i! do!ovina!a ne%o (u ne(#utano !o%le #relaziti %ranice i tako (vi)et
oba(i#ati obil)e!+ @ada dolazi do dvo)no% kon(enzu(a o na.inu vladan)a drutvo! S #oliti.ki vode na vla(t dolaze
izbori!a- dok (e ekono!i)o! u#ravl)a (ukladno Iried!anovi! zakonito(ti!a+ "ako )e to rekao Iranci( Iuku$a!a- bio )e
to Kkra) #ovi)e(tiL S Kzakl)u.na to.ka ideoloke revoluci)e .ov)e.an(tvaL+52 Nakon Iried!anove (!rti- .a(o#i( Iortune
#ie da )e (a (obo! Kno(io #li!u #ovi)e(tiL- u a!eri.ko! "on%re(u iz%la(ana )e rezoluci)a ko)a %a (lavi kao K)edno% od
na)i(taknuti)i& (v)et(ki& boraca za (lobodu- ne (a!o u #odru.)u ekono!i)e ne%o i uo#eLM %uverner "ali7o! i)e-
/1
I Z+I=iilll A I 1111 in+ I IZ=+ i I i i i+i 11+1L- U AA 11111 %+l #i nil +l0+I*+l I1A"OII"O *7t III I
in+ui)i& QZ-i+iilo_Z+i+ N+i(lii( u UZttllStreet lN\i!iiil-i #rikladno zaokruDu)e tu o.ienu #ri.ini: K[ov)ek (lobodeL+Z55
Ova kn)i%a )e #ro#itivan)e (redin)e i na)(veti)e tvrdn)e (luDbene ina.ice #ovi)e(ti S da (e tri)u!7 dere%ulirano% ka#italiz!a
rodio iz (lobode- te da neobuzdana (lobodna trDita Dive ruku #od ruku ( de!okraci)o!+ Na(u#rot to!e- dokazat u da ta)
7unda!entali(ti.ki oblik ka#italiz!a ne#tekidno obdrDava)u na)okrutni)i vidovi #ri(ile ko)i (e #ri!)en)u)u na #olitiku
kolektivno% ti)ela- )ednako kao i na ti)ela bezbro)ni& #o)edinaca+ Povi)e(t (uvre!eno% (lobodno% trDita S bol)e re.eno-
#ovi)e(t u(#ona kor#oraci)a S #i(ana )e okovi!a+
Ai)ene (u vi(oke+ "or#oraci)(ka ali)an(a u#ravo o(va)a i #o(l)edn)a #odru.)a S zatvorenu na7tnu ekono!i)u ara#(ko%
(vi)eta- kao i di)elove za#adne ekono!i)e S ve odavno zatiene #red (tvaran)e! #ro7ita S !edu ko)i!a (u akci)e
(#aavan)a i oku#l)an)e vo)(ke+ Budui da ne #o(to)i ni tra.ak na!)ere da (e od )avno(ti zatraDi #rivola za #rivatizaci)u ti&
te!el)ni& 7unkci)a- ni u do!ovini niti u inoze!(tvu- za o(tvaren)e to% cil)a #otrebne (u (ve via razina na(il)a i (ve teDe
kata(tro7e+ Budui da )e odlu.na ulo%a ko)u (u odi%rali okovi i krize nev)ero)atno u.inkovito uklon)ena iz (luDbeni& (#i(a o
u(#onu (lobodno% trDita- kra)n)e !)ere ko)e (e #oduzi!a)u u Iraku i Ne; Orlean(u .e(to (e- i #o%reno- (!atra)u
#o(ve!an)o! ne(#o(obnou ili ne#otiz!o! Bu(&eve Bi)ele kue S dok Bu(&eva #o(ti%nua- u(tvari- (a!o otkriva)u
.udovino na(ilnu i kreativnu kul!inaci)u #ede(eto%odin)e borbe za #o(ve!an)e o(loboJen)e kor#oraci)a+
Svaki #okua) da (e ideolo%i)e o#tuDe za zlo.ine ko)e (u #o.inili n)i&ovi (l)edbenici !ora (e izve(ti ( nev)ero)atno !no%o
o#reza+ Prelako )e #ret#o(taviti da (u oni ( ko)i!a (e ne (laDe!o ne (a!o u krivu- ne%o da (u i tirani- 7ai(ti i da (u (kloni
%enocidu+ No- takoJer )e i(tina da neke ideolo%i)e #red(tavl)a)u #o%ibel) za )avno(t- te i& kao takve treba i #rokazati+ @o (u
zatvorene- 7unda!entali(ti.ke doktrine ko)e ni(u (#o(obne o(tvariti (uDivot ( o(tali! (u(tavi!a v)era S n)i&ovi (l)edbenici
#reziru raznoliko(t i za&ti)eva)u #ot#uno (lobodne ruke u #ri!)eni (vo%a (avreno% (u(tava+ Svi)et !ora ne(tati da bi (e ti!e
(tvorio #ro(tor za n)i&ov .i(tun(ki iz!il)a)+ Ukori)enivi (e u bibli)(ke 7antazi)e veliki& #oto#a i %ole!i& #oDara- takva
lo%ika nezaobilazno vodi u na(il)e+ Ideolo%i)e ko)e .eznu za takvo!-
R U Izvorniku ^Ireedo! =an4 4 I%ra ri)e.i ( Irled!anovi! #rezi!eno!- E#ri!- #rev+F
/B
katakliz!e 4 #red(tavl)a)u o#a(no(t+
Bri(an)e .itavi& naroda i civilizaci)a obi.no za&ti)eva)u reli%iozno ili ra(no te!el)eni (u(tavi ide)a kako bi o(tvarili
#ro.ienu ina.icu (vi)eta+ Nakon ra(#ada Sov)et(ko% Saveza dolo )e do (naDno% i kolektivno% obra.una ( teki!
zlo.ini!a #o.in)eni! u i!e ko!uniz!a+ Sov)et(ke tvrJave in7or!aci)a otvara)u (e #red i(traDiva.i!a ko)i bro)e u!rle 4
#ri(ilni! iz%ladn)ivan)e!- u radni! lo%ori!a- ubo)(tvi!a+ @a) #roce( #okrenuo )e uzavrelu ra(#ravu dil)e! (vi)eta-
ra(#ravu o to!e koliko takvi& (tra&ota #ot)e.e iz #rizivan)a ideolo%i)e- na(u#rot ideoloko! izo#a.en)u n)ezini& (l)edbenika
kakvi (u bili Stal)in- Aeau(e(cu- =ao ili Pol Pot+
KPunokrvni ko!uniza! na!etnuo )e takvu (veobu&vatnu re#re(i)u ko)a (vo) vr&unac do(iDe u drDavno) vladavini teroro!L-
#ie Ste#&ane Aourtoi(- (uautor kontroverzne Arne kn)i%e ko!uniz!a+ KIdeolo%i)a (a!a ne !oDe (e o#tuDivati+L53
Po%rena tvrdn)a- naravno+ Iz te tvrdn)e ne #roi(t)e.e zakl)u.ak da (u (vi oblici ko!uniz!a uroJeno %enocidni- kao to neki
vatreno tvrde- ali (vakako da )e odreJeni vid tu!a.en)a ko!uniz!a- doktrinaran- autoritaran i odbo)an #re!a #luraliz!u
doveo do Stal)inovi& .i(tki i =aovi& lo%ora za #reod%o)+ Autoritarni ko!uniza! )e(t- i !ora biti- zauvi)ek okal)an takvi!
laboratori)i!a (tvarno%a (vi)eta+
Sa!o- to )e (a (uvre!eni! kriDar(ki! #o&odo! o(loboJen)a (v)et(ki& trDitaT DrDavni udari- ratovi- #okol)i ( cil)e!
u(toli.en)a i odrDavan)a reDi!a naklon)eni& kor#oraci)a!a nikad ni(u (!atrani zlo.ini!a ka#italiz!a- ne%o (u ot#i(ivani
kao #ret)erivan)a #revie revni& diktatora- kao uzavrele bo)inice ?ladno%a rata S (ada <ata #rotiv terora+ Ako (e (u(tavno
uklan)a)u na)Dei #rotivnici kor#oraci)(ko% ekono!(ko% !odela- onda (e to uutkavan)e o#ravdava kao dio #rl)avo% rata
#rotiv ko!uniz!a ili teroriz!a S %otovo nikad kao borba za #ro!ican)e .i(to% ka#italiz!a+
Ne tvrdi! da (u (vi oblici trDini& (u(tava #o #rirodi na(ilni+ Po(to)i velika !o%uno(t (tvaran)a trDino ute!el)ene
ekono!i)e ko)a ne izi(ku)e takve okrutno(ti i ne za&ti)eva ideoloku .i(tou+ Slobodno trDite robe iroke #otron)e !oDe
!irno Div)eti ( )avni! zdrav(tvo!- drDavni! kola!a- veliki! di)elo! ekono!i)e S kao to (u drDavne na7tne ko!#ani)e
S u drDavni! ruka!a+ Jednako )e !o%ue od kor#oraci)a traDiti da i(#lau)u #oten do&odak- #rera(#od)el)u)u zaradu i
ti!e u!an)e otre ne)ednako(ti ko)e obil)eDava)u kor#oraci)(ku drDavu+ @rDita nuDno ne !ora)u biti 7un4da!entali(ti.ke
naravi+
/9
I?l=U=IllJl I l _ i 11 I & I ` I I U X+l _ I ? 11 ZI 11 11 11 I =lX-l =*+ii+i INI U 1 Z i ZII I I lXl aZ-E \ _ l
iran(l! ni+u i)c 1111 ` i 111 -_ i)ii +i+ li iiil!+in (vo)u ko! i a revoltu i)u ot#o.in)e u#ravo ( i il)c! ia0+araii)+i to% (u(tava
ko!#ro!i(a i .i(ti& ra.una S irei (vo) rat ( drDave na drDavu+ U to!e (v)etlu- #oi!an)e ka#italiz!a Aikake kole u
(vako! (lu.a)u #o()edu)e dodirne to.ke ( dru%i! o#a(ni! ideolo%i)a!a S vidl)ivu Del)u za o(tvarivan)e! (avrene .i(toe-
#razne #lo.ice na ko)o) (e (tvara #reobraDeno uzor4drutvo+
U#ravo ta Dudn)a za boDan(ko! !oi (tvaran)a (v)etova t)era ideolo%e (lobodno% trDita u #otra%u za krizo! i kata(tro7o!+
Nea#okali#ti.ka (tvarno(t )edno(tavno ni)e dobar do!ain n)i&ovi! (tre!l)en)i!a+ @i)eko! tride(et #et %odina
Iried!anovu )e kontrarevoluci)u #okretala Dudn)a za (lobodo! i !o%uno(ti!a do(tu#ni! (a!o u trenuci!a
katakliz!i.ni& !i)ena 4 kad l)udi- n)i&ove duboko ukori)en)ene navike i ne#rekidni za&t)evi do(lovno ne(ta)u ( #uta S
trenuci u ko)i!a (e de!okraci)a .ini do(lovno neo(tvarivo!+
Poklonici doktrine oka v)eru)u da (a!o %ole! ra()ed S #o#lava- rat- terori(ti.ki udar 4 !oDe (tvoriti takva %ole!a- #razna
#latna za ko)i!a toliko .eznu+ U#ravo u ti! K(!ekani!L trenuci!a- kad #(i&oloki #luta!o- kad (!o 7izi.ki i(kori)en)eni-
ti (likari (tvarno(ti #l)u)u u ake i ot#o.in)u (vo)u #reobrazbu (vi)eta+
/6
1+ dio
Dva doktora oka 4
i(traDivan)e i razvo)
I(ci)edit e!o va( do #o(l)edn)e ka#i- a zati! e!o va( #onovno i(#uniti va!a (a!i!a+
>eor%e Or;ell- 1695+1
Indu(tri)(ka revoluci)a bila )e tek #o.etak na)ek(tre!ni)e i na)radikalni)e revoluci)e ko)a )e ikad ra(#alila (ektake u!ove- ali
)e #roble!e !o%ue ri)eiti neo%rani.eni! koli.ina!a !ateri)alni& dobara+
"arl Polan$- *eliki #reobraDa)/
E;en Aa!eron- AIA i b)e(o!u.ni #okua)i bri(an)a i #reoblikovan)a l)ud(ke (vi)e(ti
N)i&ove (vi)e(ti iz%leda)u kao obri(ane #lo.e #o ko)i!a !oDe!o #i(ati+
Dr+ A$ril J+ A+ "enned$ i dr+ David Anc&el o #redno(ti!a tera#i)e elektrooko!- 1659+
Poao (a! u klaonicu #ro!atrati takozvano Kelektri.no klan)eL i vidio da (u (vin)a!a na (l)e#oo.nice #ri.vr(tili velika-
!etalna kli)eta- #rikl)u.ena na izvor elektri.ne (tru)e E1/3 voltiF+ [i! (u i! #ri.vr(tili kli)eta- (vin)e (u iz%ubile (vi)e(t-
uko.ile (e- a nekoliko (ekundi ka(ni)e #o.ele (e %r.iti ba kao i nai ek(#eri!entalni #(i+ @i)eko! to% razdobl)a ne(v)e(tice
Ee#i4le#ti.ke ko!eF- !e(ar )e bez #otekoa #riklao i i(to.io krv iz Divotin)a+
U%o Aerletti- #(i&i)atar 4 o#i(u)e kako )e Kizu!ioL tera#i)u elektrooko!- 1635+
K*ie ne raz%ovara! ( novinari!aL- %ovori nervozan %la( na dru%o! kra)u tele7on(ke Dice+ Zati! (e (tvara (iuna #rilika:
KSto za#ravo DeliteTL
Proc)en)u)e! da i!a! dvade(etak (ekundi da izne(e! (vo) (lu.a) S nee biti ni!alo lako+ "ako !o%u ob)a(niti to Deli!
od >ail "a(tner- kako ob)a(niti #otra%u ko)a !e dovela do n)eT
I(tina zvu.i totalno bizarno: KPie! kn)i%u o oku+ O to!e kako (e okira drDave S ratovi!a- terori(ti.ki! udari!a- cou#(
dZHtat i #rirodni! kata(tro7a!a+ I kako i& (e- nakon to%a- okira iznova S kor#oraci)a!a i #oliti.ari!a ko)i izrabl)u)u (tra& i
dezori)entaci)u #rvotno%a oka da #ro%ura)u (vo)u ekono!(ku ok4tera#i)u+ Nakon to%a- kako (e l)ude ko)i (e u(ude
odu#ri)eti to) #olitici oka okira i trei #ut S to .ini #olici)a- vo)(ka i zatvor(ki i(l)ednici+ Geli! raz%ovarati ( va!a zato
to (te #o !o)o) #roc)eni )edna !edu oni! Divui!a ko)i (u #reDiv)eli na)vie okova 4 #reDiv)eli (te AIA4ina #rikrivena
ek(#eri!entiran)a elektrookovi!a i dru%i! te&nika!a i(#itivan)a+ Ptovie- i!a! razlo%a v)erovati da (e i(traDivan)a ko)a
(u (e ti)eko! #ede(eti& #rovodila na va!a u kru%u (veu.ilita =c>ill- (ada kori(te u #rak(i u zal)evu >uantana!o i zatvoru
Abu >&raib+L
2/
E +nvore u+!i il+i )e u X\ii+iiiXii i0vlacen)c #odataka- ali !i(li! tla to ni)e (ve !i(li! il+i tui!i+i i!a ve0+e ( #okua)e!
iz%radn)e !odel4drDavc- bri(an)a l)udi i n)i&ova (tvaran)a i(#o.etka+L
I Fu%a (tanka- ali (e tada u %la(u ko)i od%ovara za.u)e dru%a.i)i #rizvuk i dal)e na#eto(t+++ !oDda- olakan)eT KU#ravo (te
do(lovno #onovili ono to (u AIA i E;en Aa!eron u.inili !eni+ Pokuali (u !e izbri(ati i (tvoriti iznova+ No- ni(u u(#)eli+L
Za !an)e od dvade(et .etiri (ata- kuca! na vrata a#art!ana >ail "b(tner u !ra.no! !ontreal(ko! (tara.ko! do!u+
KOtvorenoL- %ovori )edva .u)an %la(+ >ail !i )e rekla da nee zakl)u.ati vrata- )er )o) (vako u(ta)an)e #red(tavl)a na#or+
Uzrok (u (iune na#ukline u don)e! di)elu kral)enice ko)e (u ( artriti(o! #o(tale )o bolni)e+ Bol u leJi!a (a!o )e )edan
od #od()etnika na ezde(et tri #uta kad )e 13, do /,, volta elektri.ne (tru)e #robi)alo .eone reDn)eve n)ezina !oz%a dok )o)
(e ti)elo De(toko trzalo na (tolu- a zati! #ri)elo!i- u%anua- krvave u(ne- (lo!l)eni zubi+
>ail !e #ozdravl)a ()edei u !odru- baruna(to! na(lon)a.u+ "a(ni)e (azna)e! da (e !oDe na!)e(titi u dvade(et #oloDa)a
S ona %a ne#rekidno #odeava- #o#ut 7oto%ra7a ko)i (e trudi izotriti (liku+ U n)e!u #rovodi dane i noi- tra%a za
udobnou- trudi (e izb)e%avati (an i ono to (a!a naziva K!o)i! elektri.ni! (novi!aL+ U n)i!a vidi Kn)e%aL S doktora
E;ena Aa!erona- ve odavno #oko)no% #(i&i)atra ko)i )u )e- #ri)e toliki& %odina- #odvr%avao okovi!a kao i dru%i!
!uka!a+ K[a(ni =on(tru! (ino !e #o()etio dva#utL- iz)avl)u)e .i! (a! ula+ KNe Deli! va! (tvarati nela%odu- ali (a!
takva zbo% vae% #oziva S .i(to ( neba #a u rebra S i (vi& vai& #itan)a+L
Po.in)e !i (vitati da )e !o)a nazo.no(t ta!o !oDda ne#otena+ @a) o()ea) )a.a dok raz%ledava! (tan i (&vaa! da u n)e!u
za !ene ne!a !)e(ta+ Sve #ovrine #rekriva)u torn)evi #a#ira i kn)i%a- u ne(tabilni! &r#a!a ko)e o.ito #o()edu)u neki
unutarn)i red 4 iz (vi& kn)i%a (tre #oDut)ele oznake+ >ail !i #okazu)e da (e (!)e(ti! na )edinu (lobodnu #ovrinu u (obi S
drveni (tolac ko)i (a! #revid)ela+ "ad )e za!oli! de(et centi!etara #ro(tora za (ni!a.- doDivi o!an)i na#ada) #anike+
Stoli #okra) na(lon)a.a ne dolazi u obzir S na n)e!u- u (avreno) #ira!idi- (to)i dvade(etak #razni& kuti)a ci%areta
!atinee re%ulbr+ E>ail !e )o #reko tele7ona u#ozorila da #ui )ednu na dru%u+ KO#ro(tite- )a #ui!+ I )ako loe )ede!+
Debela (a! i #ui!+ Nada! (e da va! ne (!eta+LF I(#rva !i (e u.ini da )e >ail zacrnila
22
@i)eko! to% dana to (!o %a #rovele u raz%ovoru A iail (e .e(to 11+iM111 )+ 11+i i neto za#i(ivala na ko!adiu #a#ira ili
kuti)i ci%areta 4 K#oruke (a!o) (ebiL- ob)an)ava+ KU #rotivno! (e nikad neu ()etiti+L ?r#e #a#ira i kut i)e ci%areta (u za
>ail neto vie od ne(vakidan)e% (u(tava ar&ive S oni (u n)ezino #a!en)e+
>ail )e vla(titi u! izdavao ci)elo% n)ezina odra(lo% Divota 4 .in)enice ne(ta)u u trenu- ()ean)a- ako i #o(to)e Ea veina i&
ne!aF- naliku)u 7oto%ra7i)a!a ra(uti! #o tlu+ Ponekad (e zna (avreno! to.nou #ri()etiti do%aJa)a S to naziva
K!e!ori)(ko! kr&otino!L S ali kad )e (e za#ita za datu!- !oDe odlutati do dva de(etl)ea+ K1619+L- #rvo kaDe- a #oto!:
KNe- 1692+L Zbo% to%a (tvara #o#i(e i .uva (ve S dokaze da )e n)ezin Divot ui(tinu #o(to)ao+ I(#rva (e i(#ri.ava zbo%
nereda+ Po(li)e kaDe: KOn !i )e to u.inioQ Ova) (tan )e dio tortureQL
=no%e )e %odine >ail zbun)ivalo vla(tito !an)kavo #a!en)e- )ednako kao i neke dru%e zna.a)ke+ Na #ri!)er- ni)e znala
zato )o) ni(kona#on(ki udar iz elektri.no% otvara.a %araDni& vrata uzroku)e neobuzdan na#ada) #anike+ Ili zato )o) (e ruke
tre(u kad %od ukl)u.i (uilo za ko(u+ I- #ovr& (ve%a- ni)e (&vaala zato (e ()ea %otovo (vi& do%aJa)a iz zreli& %odina- ali ne
i do%aJa)a #ri)e dvade(ete %odine Divota+ "ad bi naila na neko%a tko )e tvrdio da )e #ozna)e )o iz d)etin)(tva- %ovorila bi:
KZZna! tko (te- ali va( ne !o%u (!)e(titi+Z Ca%ala (a!L+
>ail )e #ret#o(tavl)ala da )e (ve to dio n)ezina kr&ko% !entalno% zdravl)a+ U dvade(eti!a i tride(eti!a borila (e #rotiv
de#re(i)e i ovi(no(ti o tableta!a- a #onekad )e znala doDiv)eti teke (lo!ove ko)i bi zavravali &o(#italizaci)o! i
ko!atozni! (tan)e!+ Zbo% ti& do%aJa)a odrekla )e (e vla(tita obitel)- a ona )e- (a!a i o.a)na- #reDivl)avala ko#a)ui #o
kanta!a za (!ee #okra) #rodavaonica+
No- #o(to)ale (u naznake da )e neko doDiv)ela neku (tranu trau!u+ Pri)e ne%o to )e obitel) ( n)o! #re()ekla veze- >ail i
n)ezina identi.na blizanka znale (u (e #re#irati o vre!enu kad )e >ail bila teko bole(na i kad )e Zella !orala (krbiti za n)u+
KNe!a #o)!a to (a! #roDivl)avalaL- %ovorila )e Zella+ K=okrila (i na #od na(red dnevne (obe- (i(ala #alac- %ovorila kao
beba i traDila bo.icu od !o% d)eteta+ Eto- to (a! !orala tr#)etiQL >ail ni)e !o%la #o)!iti (e(trine o#tuDbe+ =okren)e #o
#oduT Oti!an)e bo.ice vla(tito!e neakuT Ni)e (e ()eala ni)edno% takva .udno% do%aJa)a+
25
0a #inliknu X\+!u ru)a i %ubitka+ X+n u&u- #oko)no! ve vie otl de(etl)ea- Eiailine !i i0&i i(+ine %odine #red(tavl)ale teku
!uku+ K=ora #o(to)ati razlo%L- %ovorio )e o ru#a!a u n)ezino! Divotu+ K=ora #o(to)ati tazlo%+L
>odine 166/+ >ail i Jacob (u (lu.a)no #roli #okra) kio(ka na ko)e! (e ko.io velik- (enzacionali(ti.ki na(lov:
KEk(#eri!entalno #ran)e !oz%a S Drtve dobiva)u odtetu+L "a(tnet )e leti!ice #ro.itao na#i( i od!a& uo.io nekoliko
izraza: Kd)e.)i %ovorL- K%ubitak #a!en)aL- Kinkontinenci)aL+ K<ekla (a! !u: ZJaccbe- ku#i novine+ZL S)eli (u u obliDn)i
ka7i i ta!o #ro.itali nev)ero)atnu #ri.u o to!e kako )e- ti)eko! #ede(eti&- Sredin)a obav)eta)na a%enci)a S)edin)eni&
DrDava EAIAF #laala !ontreal(ko% li)e.nika da #rovodi bizarne ek(#eri!ente na #aci)enti!a ( #(i&i)atri)e S da i& t)edni!a
drDi u(#avane u izolaci)i- a zati! i! da)e %ole!e doze elektrookova )ednako kao i ek(#eri!entalne koktele dro%a- !edu
ko)i!a i #(i&odeli.ni CSD i &alucino%en PAP- #oznati)i kao KanJeo(ki #ra&L+ Ek(#eri!enti S ko)i (u #aci)ente vraali u
#redverbalna- in7antilna (tan)a S izvodili (u (e u !e!o4ri)alno! in(titutu Allan (veu.ilita =c>ill- i to #od nadzoro!
ravnatel)a in(tituta- doktora E;ena Aa!erona+ AIA4ino 7inanciran)e Aa!erona otkrilo (e #otkra) (eda!de(eti& %odina na
za&t)ev te!el)en na Zakonu o (lobodi in7or!aci)a i #rouzro.ilo (a(luan)a u a!eri.ko!e Senatu+ Devet bivi& Aa!eronovi&
#aci)enata #odni)elo )e (ku#nu tuDbu ko)o! (u teretili i AIA4u- kao i kanad(ku vladu ko)a )e takodet (ubvencionirala
Aa!eronova i(traDivan)a+ @i)eko! du%o% #roce(a odv)etnici tuDitel)a tvrdili (u da (u ti! ek(#eri!enti!a #o%aDeni (vi
(tandardi li)e.ni.ke etike+ Paci)enti (u dolazili Aa!eronu na(to)ei (e izli)e.iti od laki& #(i&i.ki& te%oba S #o(t#artalne
de#re(i)e- ank(iozno(ti- bra.ni& kriza S a on i& )e bez n)i&ova znan)a i #rivole kori(tio kao l)ud(ke za!orce ko)i!a )e %a(io
AIA4inu DeJ za te&nika!a kontrole l)ud(ke (vi)e(ti+ >odine 1699+ AIA (e na%odila- te devetorici tuDitel)a i(#latila uku#no
B3, ,,, dolara odtete S u to vri)e!e- bila )e to na)vea na%odba ko)u )e A%enci)a #ri&vatila+ [etiri %odine ka(ni)e
kanad(ka )e vlada #ri(tala i(#latiti 1,, ,,, dolara naknade (vako! #aci)entu ko)i )e (ud)elovao u ti! ek(#eri!enti!a+2
Ne (a!o to )e Aa!eron odi%rao %lavnu ulo%u u razvo)u (uvre!eni& a!eri.ki& te&nika torture ne%o (u n)e%ovi
ek(#eri!enti i(tovre!eno o!o%uili )edin(tven uvid u te!el)nu lo%iku ka#italiz!a kata(tro7e+ Jednako kao i ekono!i(ti
(lobodno% trDita- uv)ereni da (a!o kata(tro7a %ole!i& raz!)era S veli.an(tveno razaran)e S !oDe #ri#re!iti teren za
n)i&ove Kre7or!eL- Aa!eron )e v)erovao da nizo! okova ko)i!a )e #otre(ao
23
>ail )e- ti)eko! %odina- bila !! no (v)e(na #ovezano(ti E IA e i =c4>illa- (a!o zato to ni)e obraala #ozorno(t S nikad
ni)e i!ala ve0e ( !e!ori)alni! in(tituto! Allen+ S)edei ( Jacobo!- u(redoto.ila (e na ono to (u bivi #aci)enti %ovorili o
(vo)i! Divoti!a S %ubitku #a!en)a i re%re(i)i+ KS&vatila (a! da (u ti l)udi #reDiv)eli i(to to i )a+ I rekla: ZJacobe- ovo )e
(i%urno uzrok (ve!u+ZL
U tvornici okova
"a(tner (e obratio in(titutu Allan i traDio n)ezin li)e.ni.ki karton+ Nakon to (u #rvotno iz)avili da o n)o) ne!a)u nikakve
(#i(e- na#o(l)etku (u #redali (vi& 129 (tranica+ Pri!io )u )e u#ravo doktor E;en Aa!eron+
Pi(!a- bil)eke i di)a%ra!i u n)ezinu do()eu otkriva)u !u.nu #ri.u S ko)a #od)ednako %ovori o o%rani.eni! !o%uno(ti!a
izbora ( ko)i!a (e kao o(a!nae(to%odin)akin)a (uo.avala ti)eko! #ede(eti&- kao i o vlada!a i li)e.nici!a ko)i zlorabe
(vo)u !o+ Do()e za#o.in)e Aa!eronovo! #roc)eno! >ail #riliko! #ri)e!a S (tudira za bolni.arku na =c>illu- ()a)na
(tudentica ko)u Aa!eron o#i(u)e kao Kdotad #rili.no dobro uravnoteDenu o(obno(tL+ Ali- #ati od ank(iozno(ti uzrokovane-
kako Aa!eron #o(ve nedvo(!i(leno bil)eDi- na(ilni! oce!- Kizni!no #roble!ati.ni!L !ukarce! ko)i ne#rekidno
K#(i&oloki zlo(tavl)aL vla(titu ker+
Pre!a #rvi! bil)eka!a .ini (e da )e >ail bila dra%a bolni.ari!a S ( n)i!a i& #ovezu)e n)ezin (tudi) i oni )e o#i(u)u kao
Kve(eluL- KdrutvenuL i KurednuL+ Ali )e >ail- ti)eko! !)e(eci ko)e )e #rovela #od n)i&ovo! (krbi i izvan n)e- doDiv)ela
kor)enitu #reobrazbu o(obno(ti- #o!no zabil)eDenu u do()eu S nekoliko t)edana #o(li)e #okazu)e Kd)etin)a(to #onaan)e-
izraDava bizarne ide)e i o.ito &alucinira W(icF i #okazu)e de(truktivne tendenci)eL+ Bil)eke otkriva)u da )e ta inteli%entna
!lada Dena (ad (#o(obna bro)ati (a!o do e(t- zati! da )e K!ani#ulativna- ne#ri)atel)(ki na(tro)ena i izni!no a%re(ivnaLM
nakon to%a #a(ivna i beDivotna- ne(#o(obna #re#oznati .ak i vla(titu obitel)+ "ona.na di)a%noza %la(i: K(&izo7reni)a+++ (
vidl)ivi! naznaka!a &i(teri)eL S daleko teDa od Kank(iozno(tiL ko)u )e #okazivala na dola(ku+
PreobraDa) )e ne(u!n)ivo i!ao neke veze ( tera#i)a!a #o#i(ani! u n)ezinu kartbnu S velike doze inzulina ko)i!a (u
izazivane vie(truke ko!eM .udne ko!binaci)e (red(tava za (!iren)e i za budno(tM du%a razdobl)a ko)a )e #rovela u (nu
izazvano! !edika!enti!aM i o(a! #uta vie elektrookova ne%o to (e obi.avalo #ri!)en)ivati u to vri)e!e+
21
dd I I I II I I +1 X = + = l+ll I I 0 I+I + I * I d I I \ I+I 7t+ 0 ?Ll+l \ lX+lXl I ++ e II =X++ I* * eK If+ - + +
g+-v;- - -
i i+i l+i &i iiiXtZC i ) t 4+ d d I c i u u i i0l u d v)e.no !i (o !i i+i 11 +iliZ i +10lo%on i 0+i )o )eilan #o()et (o&i ko)u (u E i+iniiioiiovi
=ii+ulniiZi nazivali Ktvornico! okovaL01
Potra%a za bri(an)e!
Nakon to )e nekoliko #uta #ro.itala (vo) do()e- >ail "a(tner (e #retvorila u neku vr(tu ar&eolo%a vla(tito%a Divota-
#riku#l)ala )e i izu.avala (ve .i!e &i !o%la ob)a(niti ono to )e #roDiv)ela u bolnici+ Saznala )e da )e E;en EAa!eron-
a!eri.ki drDavl)anin kot(ko% #odri)etla- do(ti%ao (vo) #ro7e(ionalni vr&unac: bio )e #red()ednik A!eri.ke udru%e
#(i&i)atara- #red()ednik "anad(ke udru%e #(i&i)atara i #red()ednik Sv)et(ke udru%e #(i&i)atara+ >odine 1653+ bio )e )edan od
(a!o tro)ice a!eri.ki& #(i&i)atara ko)i (u izno(ili !il)en)e o !entalno! zdravl)u <udol7a ?e((a na (uJen)i!a za ratne
zlo.ine u Niirnber%u+3
U vri)e!e kad )e >ail za#o.in)ala (vo)u i(tra%u- Aa!eron )e ve bio odavno !rtav- ali )e za (obo! o(tavio de(etine (tru.ni&
radova i ob)avl)eni& #redavan)a+ U !eJuvre!enu )e izilo i nekoliko kn)i%a o AIA4inu 7inanciran)u ek(#eri!enata ko)i!a (e
#rou.avala kontrola (vi)e(ti- radovi ( bro)ni! #o)edino(ti!a o Aa!eronovo) #ovezano(ti ( A%enci)o!+R >ail i& )e #ro.itala
(ve redo!- ozna.avala vaDni)e odlo!ke i u(#oreJivala datu!e iz kn)i%a ( vla(titi! do()eo!+ Na#o(l)etku )e (&vatila da )e
#o.etko! #ede(eti& Aa!eron odbacio uobi.a)enu 7ro)dov(ku Kraz%ovornu tera#i)uL ne bi li razotktio Kte!el)ne uzrokeL
!entalni& obol)en)a (vo)i& #aci)enata+ @eDio )e to!e da ne kr#a niti ne #o#ravl)a #aci)ente- ne%o da i& #onovno (tvori-
kori(tei vla(titu !etodu ko)u )e nazivao K#(i&i.ko! #ri(ilo!L+1
"ako #ie u (vo)i! tadan)i! ob)avl)eni! radovi!a- v)erovao )e da )e )edini na.in ko)i! )e !o%ue #aci)ente #ou.iti
zdravo!- novo! #onaan)u #rodiran)e u nutrinu n)i&ovi& (vi)e(ti i Krazbi)an)e (tari& #atoloki& uzorakaL+B Prvi korak bio )e
Krazbi)an)e uzorkaL i n)i!e (e Delio o(tvariti ne(vakidan)i cil) S vratiti (vi)e(t u (tan)e kad )e bila- kako tvrdi Ari(totel-
K#lo.ica za #i(an)e na ko)o) )o ni)e i(#i(ano nitaL- dakle tabula ra(a+( Aa!eron )e bio uv)eren da to (tan)e !oDe #o(tii
na#ada)ui !ozak (vi!e za to (e znalo da (#ri)e.i n)e%ovo nor!alno 7unkcioniran)e- i to i(tovre!eno+ Bio )e to na#ad na
(vi)e(t Koko! i (tu#oro!L+
R =eJu na(lovi!a nalaze (e In t&e Slee# <oo! Anne Aollin(- na%raJena >uvernerovo! na%rado!- @&e Searc& 7or
t&e =anc&urian Aandidate Jo&na =ark(a- @&e =ind =ani#ulator( Alana Sc&e7lina i Ed;arda O#tlona Jr+- O#eration =ind
Aontrol Ualtera Bo;arta- Journe$ into =adne(( >ordona @&o!a(a- kao i A Iat&er- a Son and t&e AIA ?arve$)a
Uein(teina- #(i&i)atra i (ina )edno% od Aa!eronovi& #aci)enata+
2B
eu i u#(i(+ 1111 i ()evei noa 11 &i 11 k i u i #(i i i i )a i i 11 u+i+ r0iu;ii+u u ni-iiiX+i- 11 +iXu+i
oteen)a od kirurke lo&oto!i)e i- bar (e tako .inilo- #o!+i)Z+iti !i n&ol)o li!a S &i(teri.ni #aci)enti .e(to (u (e (!irivali
dok )e- u neki! (l! _ i!a- udar elektri.ne (tru)e u #o)edinca budio lucidno(t+ I#ak- (ve (u to luli (a!o rezultati
#ro!atran)a- )er .ak ni li)e.nici ko)i (u razvili (a!u te&niku ni(u !o%li dati znan(tveno ob)an)en)e n)e%ova d)elovan)a+
=ora (e rei da (u bili (v)e(ni #o#ratni& #o(l)edica+ Bilo )e #o(ve )a(no da tera#i)a !oDe #rouzro.iti a!nezi)u S to )e bila
na)u.e(tali)a #rituDba #ovezana ( li)e.en)e!+ Bli(ko #ovezana ( %ubitko! #a!en)a- dru%a #o(l)edica ko)a (e .e(to
(#o!in)ala bila )e re%re(i)a+ Ci)e.nici u de(eci!a klini.ki& (tudi)a bil)eDe da (u #aci)enti- od!a& nakon tera#i)e- (i(ali #alac-
%r.ili (e u 7etalni #oloDa)- da i& (e !oralo &raniti i da (u #la.ui dozivali !a)ke E.e(to (!atra)ui li)e.nike i bolni.ko o(obl)e
roditel)i!aF+ @akvo #onaan)e obi.no )e brzo ne(ta)alo- ali u neki! (lu.a)evi!a- #riliko! koriten)a %ole!i& doza okova-
li)e.nici (u izv)etavali da (u #aci)enti doDivl)avali #ot#unu re%re(i)u- da (u .ak zaboravili %ovoriti i &odati+ =aril$n <ice-
ekono!i(tica ko)a )e (redino! (eda!de(eti& vodila #okret za #rava #aci)enata i borila (e za zabranu tera#i)e elektrooko!-
Divo o#i(u)e kako (e o()eala dok (u )o) elektrookovi!a bri(ali #a!en)e i na)vei dio znan)a+ KSada zna! kako (e zaci)elo
o()eala Eva S (tvorena #ot#uno zrela iz ne.i)e% rebra- bez tra.ka bilo kakve o(obne #ovi)e(ti+ O()ea! (e #razno! kao
Eva+L6R Za n)u )e- kao i za dru%e- ta #raznina (i!bolizirala nenadoknadiv %ubitak+
Aa!eron )e- (a (vo)e (trane- #ro!atrao i(ti ta) bezdan i u n)e!u vidio neto dru%o S #raznu #lo.u- o.ienu od (vi& loi&
navika- na ko)o) (u (e !o%li i(#i(ivati novi obra(ci #onaan)a+ Za n)e%a K#ot#un %ubitak (vi& u(#o!enaL- izazvan !a(ivni!
doza!a EA@4a ni)e bio neu%odan #o#ratni u.inak 4 bila )e to te!el)na to.ka li)e.en)a- kl)u. #revoJen)a #aci)enta u rani)u
7azu razvo)a- Kdavno #ri)e ne%o to (u (e #o)avili (&izo7reno raz!il)an)e i #onaan)eL+1, Jednako kao to ratoborni
)a(trebovi #oziva)u da (e drDave bo!ba!a vrate u Kka!eno dobaL- Aa!eron )e ok4tera#i)u (&vaao kao (red(tvo ko)i! e
(vo)e #aci)ente vratiti u na)rani)e d)etin)(tvo- #o(tiDui kod n)i& #ot#unu re%re(i)u+ U (vo! radu iz 161/+ o#i(u)e (tan)e na
ko)e )e Delio (ve(ti #aci)ente kakva )e bila >ail "a(tner: KNe dolazi (a!o do %ubitka #ro(torno4vre!en(ke (like- ne%o
ne(ta)u i (vi o()eti ko)i bi trebali
R [ak i dana(- nakon !no%i& u(avravan)a elektrokonvulzlvne tera#i)e EEA@F- .i!e (e Del)ela #oveati (i%urno(t i
udobno(t #aci)enata- i nakon to )e ta te&nika #o(tala ci)en)eni! I .e(to u.inkoviti! (red(tvo! li)e.en)a #(i&oza-
kratkotra)an i #rivre!en %ubitak #a!en)a zadrDao (e kao #o#ratna #o(l)edica+ Neki #aci)enti i dal)e izv)eu)u o ut)eca)u
tera#i)e na du%oro.no #a!en)e+
29
I ^I^^ ^ +11K h++++++++++++^t4i^& Rdd^++++++Z 1 r ^ +++++++++++++++^ ++++++++
na#redni)i! l+i0aina )Z-iil\i (#o(obno(t &odan)a luv #o!oi- a #onekad dolazi ilo dvo(truke inkoni iniZi" i)e+++ Svi vidovi
lunkci)a #a!en)a teko (u #ore!eeni+L11
"ako bi Krazbio uzorkeL u #aci)enti!a- Aa!eron (e (luDio relativno novi! ureJa)e!- Pa%e4<u((elo!- ko)i )e #roizvodio
e(t uza(to#ni& okova u!)e(to (a!o )edno%+ Nezadovol)an to !u (e #aci)enti- naiz%led- i dal)e &vata)u o(tataka vla(titi&
o(obno(ti- #o)a.avao i! )e dezori)entaci)u antide#re(ivi!a- (red(tvi!a za u!iren)e ili &alucino%eni!a: kloro#ro!azino!-
barbiturati!a- natri)4a!italo!- duikovi! ok(ido!- dezok(ino!- (econalo!- nebutalo!- veronalo!- e!licono!-
torazino!- lar%actilo! i inzulino!+ U (vo)e! radu iz 1631+ %odine Aa!eron #ie da (e dro%a!a (luDio u cil)u
Kdezin&ibici)e #aci)enta i n)i!a (labio n)e%ove obra!bene !e&aniz!eL+1/
Nakon to bi #o(ti%ao K#o(ve!an)e razaran)e obrazacaL i u zadovol)ava)uo) !)eri izbri(ao rani)u o(obno(t- !o%ao )e
za#o.eti ( #(i&i.ko! #ri(ilo!+ Ona (e (a(to)ala od (ni!l)eni& #oruka ko)e )e Aa!eron #utao #aci)enti!a: K@i (i dobra
!a)ka i (u#ru%a- l)udi uDiva)u u tvo! drutvu+L "ao bi&eviori(t- v)erovao )e da e #aci)enti- ako u#i)u (ni!l)ene #oruke-
ti!e #ro!i)eniti i (vo)e #onaan)e+R
"ad )e dro%a!a i okovi!a doveo #aci)ente u %otovo ve%etativno (tan)e- oni (u !o%li (a!o (luati #oruke S i to e(nae(t
do dvade(et (ati dnevnoM t)edni!a+ U )edno! (lu.a)u Aa!eron )e #aci)entu #utao #oruke ne#rekidno S 1,1 dan+12
Sredino! #ede(eti& %odina razni AIA4ini i(traDiva.i #o.eli (u (e zani!ati za Aa!eronove !etode+ ?ladnoratov(ka &i(teri)a
#o.ela )e bu)ati- te )e A%enci)a neto! ot#o.ela ta)ni #ro%ra! #o(veen izu.avan)u K#o(ebni& te&nika i(#itivan)aL+ AIA4in
!e!orandu! ( ko)e%a )e (kinuta oznaka ta)no(ti ob)an)ava da )e #ro%ra! Ki(traDivao i od!)eravao bro)ne neobi.ne te&nike
i(#itivan)a- !edu ko)i!a #(i&oloku torturu- Z#ot#unu izolaci)uZ- )ednako kao i Zkoriten)e dro%a i ke!i)(ki& (#o)evaZL+15
I(#rva #od kodni! i!eno! Pro)ekt Bluebird- zati! Pro)ekt Artic&oke- %odine 1632+ dobiva (vo) kona.ni naziv ="Ultra+
@i)eko! (l)edei& de(et %odina na ="Ultra #otroeno )e /3 !ili)una dolara u #otrazi i i(traDivan)u novi& te&nika (la!an)a
zatvorenika o(u!n)i.eni& zbo% ko!uni(ti.ki& (tre!l)en)a ili
R Da )e Aa!eron ko)i! (lu.a)e! bio !an)e ut)eca)an u (vo!e #odru.)u- n)e%ove vr#ce ( K#(i&i.ki! #ri(ila!aL v)ero)atno
bi bile odba.ene kao )e7tine ale+ Ide)a !u )e #ala na #a!et nakon to )e (aznao za ureJa) zvan cerebro#&one- %ra!o7on ko)i
(e #o(tavl)ao #okra) #o(tel)e- (a zvu.nici!a u )a(tuci!a- i .i)i (u #roizvoJa.i tvrdili da )e to revolucionarna nova !etoda
u.en)a (trani& )ezika u (nu+
26
11 I= 11 C11+ 1 )+l- I I U U U =l ) I 1 I 1+1 u li!_?I I I lili +4I? III lini+l i i i * LIl Irti Rl I ^ il 11I* Le\
A%enti!a u #ro)ektu ni)e nedo(ta)alo kreativno(ti- a ni ide)a k+ikn il+i i0vukti #odatke iz l)udi ko)i i& ba i ne bi Del)eli odati
S #roble! )e bio (+uin \ #ion+uZi na.in za i(#itivan)e ti& ide)a+ <ad ti)eko! #rvi& nekoliko %odina #!)ckia Bluebird i
#ro)ekta Artic&oke vie )e nalikovao tra%iko!i.ni! #i)un(ki! 7il!ovi!a S a%enti AIA4e !eJu(obno (u (e &i#notizirali ili
bi krio!ice kole%a!a u #ie (i#ali CSD i .ekali razvo) do%aJa)a Eto )e dovelo i do nekoliko (a!oubo)(tavaF S a da i ne
(#o!in)e! !u.en)e navodni& ru(ki& #i)una+11
@a i(#itivan)a vie (u #od()eala na ne(lane ale neke zloudne (tudent(ke bratovtine- ne%o na ozbil)an i(traDiva.ki rad- a
rezultati ni(u A%enci)i #ruDili onu znan(tvenu izv)e(no(t za ko)o! )e tra%ala+ Za n)u )e bio #otreban velik bro) l)ud(ki&
#oku(ni& kunia+ Pokuali (u izve(ti nekoliko takvi& ek(#eri!enata- ali )e rizik bio velik S ako (e #rone(e %la( da AIA
i(#itu)e o#a(ne dro%e na a!eri.ko! tlu- to bi !o%lo dove(ti do #o(ve!a4n)e% ukidan)a #ro%ra!a+1B @ada (e AIA #o.in)e
zani!ati za kanad(ke i(traDiva.e+ N)i&ova veza rodila (e 1+ li#n)a 1631+ #riliko! tri#artitno% (a(tanka obav)eta)ni& (luDbi i
akade!ika u !ontreal(ko! &otelu <itz4Aarlton+ @e!a (a(tanka bila )e (ve vea zabrinuto(t u kru%ovi!a za#adne
obav)eta)ne za)ednice- izazvana bo)aDn)u da (u ko!uni(ti otkrili na.in kako ratni! zarobl)enici!a Ki(#irati !oz%oveL+
Dokazi (u (e (vodili na .in)enicu da (u a!eri.ki vo)nici ko)i (u bili zarobl)eni u "ore)i (ta)ali #red ka!era!a S naiz%led
(vo)evol)no S i o(uJivali ka#italiza! i i!#eri)aliza!+ Po)edino(ti (a(tanka u <itzu ( ko)i& )e (kinuta oznaka ta)no(ti
otkriva)u da (u (a(tanku bili nazo.ni O!ond Solandt- #red()edava)ui I(traDiva.ko% odbora kanad(ko% !ini(tar(tva obrane-
(ir ?enr$ @izard- #red()edava)ui britan(ko% I(traDiva.ko% odbora !ini(tar(tva obrane- kao i dvo)ica #red(tavnika AIA4e S
(vi redo! .vr(to (u v)erovali da za#adne (ile !ora)u otkriti kako ko!uni(ti izvla.e takva do)!l)iva #riznan)a+ Uzi!a)ui to
u obzir- #rvi korak bio )e #rove(ti Kklini.ko i(#itivan)e (tvarni& (lu.a)evaL i vid)eti kako #ran)e !oz%a ui(tinu d)elu)e+19
Ail) i(traDivan)a ko)i (u naveli ni)e bio #okua) da (e za#adne (ile #o.nu kori(titi kontrolo! (vi)e(ti zatvorenika S cil) )e bio
#ri#re!iti vo)nike za#adni& (ila na (ve !o%ue !etode #ri(ile- u (lu.a)u da i& ne#ri)atel) zarobi i kori(ti kao taoce+
AIA )e- naravno- i!ala i dru%e intere(e+ No- .ak i na zatvoreni! (a(tanci!a kakav )e bio ta) u <itzu- A%enci)i bi- neto!
nakon to (u otkria naci(ti.ki& zv)er(ki& tortura izazvala odbo)no(t dil)e! (vi)eta- bilo ne!o%ue otvoreno #riznati da (e
zani!a za razvo) vla(titi&- alternativni& !etoda i(#itivan)a+
5,
katedre #(i&olo%i)e na (veu.ilini =cl illl+ IZrc!a )avno(ti do(tu#ni! bil)eka!a
I leb& )e- trudei (e #iotiikiiuti u ta)nu #ri0+nan)a- #ret#o(tavl)ao ela ko!uni(ti !ani#ulira)u 0+atvorenii i!a #odvr%ava)ui i&
#ot#uno) izolaci)i i blokira)ui bilo kakav o()et i Ini #odraDa)+ EFbav)eta)ni za#ov)ednici bili (u zadivl)eni- te )e i ri !)e(eca
ka(ni)e 1 lebb dobio i(traDiva.ku (ti#endi)u kanad(ko% =ini(tar(tva nacionalne obrane u cil)u #rovoJen)a niza ta)ni&
ek(#eri!enata blokade o()e4tila+ ?ebb )e (ku#ini od ezde(et tro)e (tudenata ( =c>illa #laao /, dolara dnevno da ()ede
izolirani u !ra.ni! (oba!a ( ta!ni! nao.ala!a na o.i!a- (lualica!a iz ko)i& )e izvirao bi)eli u!- i karton(ki! ci)evi!a
ko)e (u #rekrivale ruke i no%e kako bi i! blokirale o()et o#i#a+ Studenti (u dani!a #lutali ti! !ore! nitavila- ne(#o(obni
(e ori)entirati o.i!a- ui!a ili ruka!a- Divei unutar vla(titi&- (ve Divl)i&- i!a%inaci)a+ "ako bi #rov)erio .ini li i& ta !etoda
#odloDni)i!a Ki(#iran)u !oz%aL- ?ebb i! )e #o.eo #utati (ni!ke %la(ova ko)i (u %ovorili o #o(to)an)u du&ova i
znan(tveno! ne#oten)u S #o(tavke ko)e (u (a!i (tudenti i #ri)e #o.etka i(#itivan)a (!atrali u#itni!a+16
Prou.ivi #ov)erl)ivo izv)ee o ?ebbovi! otkrii!a- I(traDiva.ki odbor !ini(tar(tva obrane zakl)u.io )e da blokada o()etila
uzroku)e kra)n)u (!eteno(t kao i &alucinaci)e kod (tudenata4i(#itanika- te da )e Kti)eko! i od!a& nakon razdobl)a
#erce#tivne de#rivaci)e dolo do zna.a)no% #rivre!eno% #ada intelektualne u.inkovito(tiL+/, Nadal)e- %lad (tudenata za
o()etilni! #odraDa)i!a u.inila i& )e iznenaJu)ue #ri)e!.ivi!a za ide)e ( vr#ci- te )e nekoliko n)i& razvilo i(tin(ko
zani!an)e za okultne #o)ave- ko)e )e #otra)alo nekoliko t)edana nakon zavretka ek(#eri!enta+ "ao da i! )e (!eteno(t
izazvana blokado! o()etila d)elo!i.no obri(ala (vi)e(ti- da bi (e o()etilni! #odraDa)i!a #onovno (tvorili novi obra(ci+
"o#i)u ?ebbove (tudi)e #o(lali (u i AIA4i- a .etrde(et )edan #ri!)erak #o(lan )e i a!eri.ko) <atno) !ornarici i .etrde(et dva
#ri!)erka a!eri.ko) ko#neno) vo)(ci+/1 AIA )e takoJer izravno nadzirala rezultate #reko )edno% ?ebbova (tudenta4
i(traDiva.a- =aitlanda!a Baldvvina- ko)i )e ?ebbu iza leJa izv)etavao A%enci)u+// @akvo Divo zani!an)e ni)e bilo ni!alo
.udo S u na)!an)u ruku ?ebb )e u(#io dokazati da intenzivna izolaci)a d)elu)e na (#o(obno(t )a(no% raz!il)an)a i l)ude
.ini #odloDni)i!a (u%e(ti)i S i(traDitel)u (u to bile ne#roc)en)ivo vaDne (#ozna)e+ ?ebb )e u kona.nici (&vatio da n)e%ova
i(traDivan)a #ruDa)u ne(luene !o%uno(ti- ne (a!o kao (red(tvo ko)i! e (e zarobl)enici braniti od Ki(#iran)a !oz%aL-
ne%o i te!el) za izradu te&noloko% #riru.nika #(i&oloke torture+ U (vo! #o(l)edn)e! interv)uu #ri)e (!rti 1693+ %odine
?ebb )e iz)avio: KSavreno )e )a(no da (!o- #redavi izv)ee Odboru- #redali o#i( do(lovno (avreni& te&nika
i(#itivan)a+L/2
51
da )e ci)eli (u(tav bio za#ravo oblik tortureL- to )e 0 u+u 11\ i \ Ci I\i iiXi&ovuii zadrDavan)e! iznad individualne %ranice
dva ili tu dana iu i"o)beno krila li)e.ni.ka etika+ Sv)e(tan o%rani.en)a na!etnuti& ek(#eri!entu- 1 Ic&& )e zabil)eDio da
K)a(ni)i rezultatiL ni(u do(tu#ni )er )e Kne!o%ue i(#itanike nat)erati da #rovedu 2, do 1, dana u uv)eti!a totalne
izolaci)eL+/5
@o- ?ebbu ne!o%ue- bilo )e (avreno !o%ue n)e%ovu kole%i ( =c>illa- akade!(ko! ar&edu!aninu- doktoru E;enu
Aa!eronu+ EOdbacu)ui (vu akade!(ku ul)udno(t- ?ebb e ka(ni)e Aa!erona o#i(ati kao Kkri!inalno% %lu#anaL+/3F
Aa!eron )e ve #ri)e uv)erio (a!o%a (ebe da )e na(ilno razaran)e #aci)entove (vi)e(ti neizb)eDan #rvi korak na #utovan)u ka
!entalno! zdravl)u i (to%a ne #red(tavl)a kren)e ?i#okratove zakletve+ "ad )e u #itan)u bila #rivola- #aci)enti (u bili
n)e!u na !ilo(t 4 uobi.a)eni obrazac davao )e Aa!eronu a#(olutnu !o da li)e.i S (ve do izvoJen)a za&vata #ot#une
7rontalne loboto!i)e+
Iako )e %odina!a odrDavao veze ( A%enci)o!- Aa!eron #rvu AIA4inu (ti#endi)u dobiva tek 163B+ S novac (e o#rao #reko
udru%e4#aravana- i!eno! Udru%a za i(traDivan)e l)ud(ke ekolo%i)e+/1R Nakon to (u (e AIA4ini dolari #o.eli (li)evati-
!e!ori)alni in(titut Allan (ve )e !an)e nalikovao bolnici i (ve vie #od()eao na (tra&otan zatvor+
Prve #ro!)ene (a(to)ale (u (e u radikalno! #oveavan)u doza elektro4okova+ Dvo)ica #(i&i)atara ko)i (u izu!ili
kontroverzni Pa%e4<u((elov %enerator elektrookova #re#oru.ivali (u .etiri tera#i)e #o #aci)entu S to )e zna.ilo uku#no
dvade(et .etiri oka+/B Aa!eron )e na#ravu na #aci)enti!a #o.eo kori(titi dva#ut dnevno ti)eko! tride(et dana 4
za(trau)ui& 21, okova (vako! #aci)entu S to )e bilo neiz!)erno vie ne%o to (u #ri!ili n)e%ovi rani)i #aci)enti- !edu
n)i!a i >ail+/9 *e za#an)u)uo) le#ezi dro%a ko)e )e davao obol)eli!a- dodao )e i ek(#eri!entalne- ( u.inko! #ro!)ene
(vi)e(ti- za ko)e (e o(obito zani!ala AIA S CSD i PAP+
Svo! ar(enalu za bri(an)e (vi)e(ti dodao )e i dru%o oruD)e S (enzornu de#rivaci)u i #rodul)ena razdobl)a (na- dvo)ak #roce(
ko)i )e- kako )e tvrdio- K(!an)ivao obra!benu !o #o)edincaL i #aci)enta .inio #ri)e!.ivi)i! za (ni!l)ene #oruke/6+ "ad
(u #ri(ti%li AIA4ini novci- Aa!eron )e novac i(kori(tio da (tare kon)unice iza bolnice #reina.i u izolaci)(ke ko!ore+
@akoJer )e i #o!no obnovio #odru! u ko)e! )e na.inio #ro(tori)u ko)u )e nazvao izolaci)(ko! ko!oro!+2, Pro(tori)u )e
zvu.no izolirao- #reko zvu.nika #utao bi)eli u!- %a(io (v)etla- #a #aci)enti!a navla.io ta!ne nao.ale i
R U Izvorniku 4 Societ$ 7or t&e Inve(ti%ation o7 ?u!an Ecolo%$- E#ri!- #rev+F
5/
I 11 klZ- ^S#ilZi -l _ li I X i+li I XiZQ 11+1 i 1+1 i li ? I I I I lX7 _ l+lZ+l II i i I 111Z 11 F 1+1 klF llXlZltl)lll I 11+1
#+u i)cntovu (liku (+nno%+i (i4liiZ^ Ciko n+ivoili u (vo!e i adu- ob)avl)eno! llFSE\+21 Dok )e I lebb (vo)e (tudente KvadioL i0-
o()etilne izolaci)e nakon (a!o nekoliko dana- E ia!eron )e (vo)e #aci)ente u izolaci)i drDao t)edni!a S )edan )e od n)i& u
izolaci)(ko) ko!ori #roveo tride(et #et dana+2/
Aa!eron )e- nadal)e- #aci)enti!a o()ete iz%ladn)ivao u takozvano) Sobi (na S drDei i& ta!o u 7ar!aceut(ki #otaknuto!
#olu(nu iz!eJu dvade(et i dvade(et dva (ata dnevno- %d)e (u i& bolni.ari okretali (vaka dva (ata kako bi (#ri)e.ili dekubitu(
i budili i& (a!o u vri)e!e obroka ili odla(ka na toalet+22 Paci)enti (u u takvu (tan)u #rovodili #o #etnae(t do tride(et dana-
iako Aa!eron izv)eu)e da (u Kneki #aci)enti #roveli i 13 dana u ne#rekidno! (nuL+25 Bolni.ko o(obl)e dobilo )e nalo% da
#aci)enti!a one!o%ui (vaki raz%ovor i u(krati (ve in7or!aci)e o tra)an)u boravka u (obi+ "ako bi o(i%urao da nitko ne
u(#i)e #ob)ei to) !ori- Aa!eron )e )edno) (ku#ini #aci)enata ubriz%avao !alene doze kurarea- bil)no% ek(trakta ko)i
uzroku)e #aralizu i tako i&- do(lovno- #retvara u zato.enike vla(titi& ti)ela+23
U (vo! radu iz 161,+ %odine- Aa!eron #ie da #o(to)e Kdva o(novna .i!benikaL ko)a o!o%uu)u KodrDavan)e #ro(torno4
vre!en(ke (likeL 4dru%i! ri)e.i!a- ko)i na! o!o%uu)u da zna!o %d)e (!o i tko (!o+ @e dvi)e (ilnice (u KEaF ne#rekidan
#ril)ev o()etilni& #odraDa)a i EbF l)ud(ka !e!ori)aL+ Elektrookovi!a Aa!eron #onitava !e!ori)uM izolaci)(ki! ko!ora!a
#onitava #ril)ev #odraDa)a+ Bio )e odlu.an (vo)e #aci)ente nat)erati da u #ot#uno(ti iz%ube (vi)e(t o to!e %d)e (e nalaze u
#ro(toru i vre!enu+ Otkrivi da neki od n)i& #rate #rotok dana !)erei raz!ake iz!eJu obroka- Aa!eron )e ku&in)(ko!
o(obl)u naredio da iz!i)ea)u obroke S !i)en)a)u vre!ena obroka- (luDe )u&u za doru.ak ili kau za ve.eru+ K=i)en)a)ui
raz!ake i )elovnik- u(#)eli (!o razbiti tu (trukturuL- zadovol)no izv)eu)e Aa!eron+ I#ak- unato. (vi! na#ori!a- )edan )e
#aci)ent zadrDao vezu ( van)(ki! (vi)eto! )er )e o#aDao K)edva .u)nu tutn)avuL aviona ko)i )e (vako% )utra u devet #reli)etao
bolnicu+21
Svako! #oznavaocu (v)edo.an(tava Drtava torture ta )e #o)edino(t )edna od na)%ori&+ "ad zatvorenici %ovore o to!e kako
(u #reDiv)eli vie!)e(e.nu ili vie%odin)u izolaci)u i okrutno(t- .e(to iz)avl)u)u da (u .uli crkvena zvona u dal)ini-
!u(li!an(ki #oziv na !olitvu ili d)ecu ko)a (u (e i%rala u obliDn)e! #arku+ "ad (e Divot (vede na .etiri zatvor(ka zida-
rita! ti& van)(ki& zvukova #retvara (e u neku vr(tu Divotno%a #rotoka- dokaza da )e zatvorenik i dal)e l)ud(ko bie- da
#o(to)i (vi)et izvan okru%a torture+
52
(u #rola cei iri tla naL- rekao Fc Fouan oil on 111 i e \Xi 11 X \i o0i_ _\ 11 X d 411 d \ 11 iXti uru%va)(ku diktaturu- #ri()ea)ui (e
o(obito (i i +iliot ii&MMi a0dol u\! u i \ RB Neidenti7icirana Dena u #odru!u !e!ori)alno% in(tituta All+in koX+i (e na#reDe da
kroz ko#rene ta!e- dro%a i elektrookova .u)e 0vuk avion(ki& !otora ni)e bila bole(nica na li)e.ni.ko) (krbi- ne%o )e- u i!e
(vi& (vr&a i cil)eva- bila zatvorenica ko)a #roDivl)ava torturu+
Po(to)i nekoliko .vr(ti& naznaka da )e Aa!eron bio #ot#uno (v)e(tan da #odraDava uv)ete torture i da )e- kao uv)ereni
antiko!uni(t- uDivao u #o!i(li da (u n)e%ovi #aci)enti dio &ladnoratov(ke borbe+ U interv)uu to %a )e 1633+ %odine dao
#o#ularno! .a(o#i(u- otvoteno (vo)e #aci)ente u(#oreJu)e ( ratni! zarobl)enici!a- tvrdei da (e K)ednako kao i oni u
ko!uni(ti.ko! zarobl)enitvu- obi.ava)u o#irati Etera#i)iF- i da i& (e !ora (lo!itiL+29 >odinu dana ka(ni)e- na#i(ao )e da )e
(vr&a razbi)an)a obrazaca Kdo(lovno Zi(cr#l)ivan)eZ obraneL- #ri!)eu)ui #o(to)an)e Kanalo%i)e (a (la!an)e! #o)edinca
#odvr%nuto% ne#rekidno! i(#itivan)uL+26 Do 161,+ %odine Aa!eron )e drDao #redavan)a o (vo)i! i(traDivan)i!a Podru.)a
(enzorne de#rivaci)e- ne (a!o kole%a!a #(i&i)atri!a ne%o i vo)no! o(obl)u+ U #redavan)u ko)e )e odrDao u bazi ratno%
zrako#lov(tva Brook( u @ek(a(u ni)edno! ni)e iz)avio da li)e.i (&izo7reni)u ne%o )e- u(tvari- #riznao da u#ravo (enzorna
de#rivaci)a K(tvara #ri!arne (i!#to!e (&izo7reni)eL S &alucinaci)e- (naDnu ank(iozno(t- %ubitak dodira (a (tvarnou+5, U
bil)eka!a za to #tedavan)e (#o!in)e da nakon (enzorne de#rivaci)e (li)edi K#reo#tereen)e o()etilaL S .i!e o.ito !i(li na
koriten)e elektrookova i be(kra)ni& vr#ci i ti!e #retkazu)e budue taktike i(#itivan)a+51
AI A )e 7inancirala Aa!eronova i(traDivan)a (ve do 1611+ i !no%o %odina ni)e bilo )a(no to )e- ako )e ita- a!eri.ka vlada
u.inila ( rezultati!a+ Potkra) (eda!de(eti& i u o(a!de(eti!a- kad (u dokazi o AIA4inu 7inanciran)u ek(#eri!enata kona.no
do(#)eli na (v)etlo ti)eko! (enat(ki& (a(luan)a- a #oto! i u radikalno) (ku#no) tuDbi ko)u )e #rotiv a%enci)e #odi%la (ku#ina
#aci)enata- novinari i #ravnici #riklan)ali (u (e AIA4ino) ina.ici do%aJa)a S da (e #rovode i(traDivan)a te&nike i(#iran)a
!oz%a ( cil)e! zatite zarobl)eni& a!eri.ki& vo)nika+ Na)vei dio #ozorno(ti ti(ak )e u(redoto.io na (enzacionali(ti.ku
#o)edino(t da )e vlada 7inancirala #ri!)enu &alucino%eni& dro%a+ U(tvari- vei dio (kandala- kad (e kona.no #robio u
)avno(t- obrtao (e oko .in)enice da (u AIA i Evven Aa!eron (vo)i! ek(#eri!enti!a bez o#ravdano% razlo%a i
ne#ro!il)eno unitavali Divote S i(traDivan)a (u (e .inila be(kori(ni!aM nai!e- tada (u (vi ve znali da )e i(#iran)e !oz%a
)o )edan &ladnoratov(ki !it+ AIA )e (a!a (naDno
55
ili U0i Z+ Illil+++++&i llX+& llll+l+ lle%o il+l SA +S+l0ll+l ll+l Xl_ 11 kl lliZ-11 l U*AIlO% +S*A
ni 11 i!+i- liii+iiu ii +1 Ci i +iil #iil& no u.inkovito% laboratori)a ton ure+ "ad )e Xo&n E +utin%er- A%ciui)in #(i&olo% ko)i (e #rvi
obratio Aa!cronu- #od #ri(ilo! (v)edo.io na za)edni.ko! (enat(ko! (a(luan)u- #odrku Aa!eronu #ro%la(io )e
Kne#ro!il)eno! #o%reko!+++ (trano! #o%reko!L+5/ "ad (u (enatori od Sidne$)a >ottlieba- bive% direktora #ro)ekta
="Ultra- zatraDili da ob)a(ni zato )e naredio unitavan)e (vi& do()ea iz #ro%ra!a vri)edno% /3 !ili)una dolara- odvratio )e
da K#ro)ekt ="Ultra ni)e dao ni)edan rezultat ko)i bi A%enci)i bio od i(tin(ke vri)edno(tiL+52 U izla%an)i!a o #ro)ektu
="Ultra iz o(a!de(eti& %odina- i u i(traDiva.ki! izv)ei!a )ednako kao i u u!)ereno! ti(ku i kn)i%a!a- ek(#eri!enti (e
ne#rekidno o#i(u)u kao Kkontrola (vi)e(tiL i Ki(#iran)e !oz%aL+ <i)e. KtorturaL %otovo (e ni%d)e ne kori(ti+
Znano(t o (tra&u
>odine 1699+ Ne; Vork @i!e( #roveo )e revolucionarno i(traDivan)e a!eri.ke u!i)eano(ti u torture i ubo)(tva u
?ondura(u+ Ilorencio Aaballero- i(traDitel) iz zlo%la(no% &ondurako% Batal)una 2411- iz)avio )e @i!e(u da (u on i )o
dvade(et .etvorica n)e%ovi& kole%a ot#utovali u @ek(a( %d)e i& )e obu.avala AIA+ KPou.avali (u na( #(i&oloki! !etoda!a
S kako i(traDivati zarobl)enikove (tra&ove i (labo(ti+ @)erati %a da (to)i- u(kraivati !u (an- drDati %a %olo% u izolaci)i- u
eli)u !u ubacivati takore i Do&are- davati !u #okvarenu &ranu- Divotin)(ke leeve- zali)evati %a &ladno! vodo!- !i)en)ati
te!#eraturu #ro(tori)e+L Zaboravio )e (#o!enuti (a!o )ednu te&niku S elektrookove+ InH( =urillo-
dvade(et.etvero%odin)a zatvorenica ko)u (u Ki(#itivaliL Aaballero i kole%e- i(#ri.ala )e @i!e(u da (u )e #odvr%nuli toliko!
bro)u elektrookova da )e Kvritala i od oka #ala na #od+ *ri(kovi )edno(tavno izli)eu iz u(taL- rekla )e+ KNan)uila (a!
di! i (&vatila da %ori! od vreline elektroda+ <ekli (u da e !e !u.iti (ve dok ne #oludi!+ Ni(a! i! v)erovala+ @ada (u !i
rairili no%e i #rikl)u.ili Dice na %enitali)e+L55 Dodala )e da )e u (obi bio )o netko 4 A!erikanac ko)i )e i(traDitel)i!a davao
#itan)a i ko%a (u nazivali K%o(#odin =ikeL+53
@a otkria dovela (u do (a(luan)a u Senat(ko! odboru za obav)eta)ne d)elatno(ti- %d)e )e za!)enik direktora AIA4e-
<ic&ard Stolz- #otvrdio da )e KAaballero ui(tinu #o&aJao AIA4ine te.a)eve o i(koritavan)u l)ud(ki& !o%uno(ti #riliko!
i(#itivan)aL+51 Novine Balti!ore Sun #odni)ele (u za&t)ev ko)i (e te!el)io na Zakonu o (lobodi in7or!iran)a i traDile uvid u
!ateri)ale na te!el)u ko)i& (u (e obu.avali Aaballero i n)e!u (li.ni+ AIA (e
53
nakon (to (e izvorni na#i( #o)avio u novina!a- l IA )e #ratiK il+i #rinuiiik "ubark Aounterintelli%ence lntcrro%ation + Na(lov
)e bio i7riran frtr FZnrk @i!e(tvrdi da)e K"ubarkL Ku(tvari kri#toni! 4 "U )e na(u!u +! (lo%- dok )e BA<" a%enci)(ka
i7ra za vla(titi nazivu to vri)e!eL+ Novi)a izv)ea i0no(e #ret#o(tavke kako (e KkuL odno(i na KdrDavu u ko)o) (e obavl)a
odreJena la)na ili (krivena d)elovan)aL+5B @a)ni #riru.nik na 1/9 (tranica %ovori o Ki(#itivan)u izvora ko)i (e o#iruL i
veliki! (e di)elo! te!el)i na i(traDivan)i!a ko)a (u naru.ivana u okviru #ro)ekta ="Ultra 4 Aa!eronovi i ?ebbovi
ek(#eri!enti o(tavili (u tra%ove #o (vi! #o%lavl)i!a+ =etode (e kreu od (enzorne de#rivaci)e #reko #oloDa)a ko)i
izaziva)u (tre(- od #rekrivan)a ka#ul)a.o! do izazivan)a boli+ EU #riru.niku (e- od!a& na #o.etku- #rizna)e da (u (ve te
taktike #rotuzakonite te (e i(l)ednici!a #re#oru.u)e da traDe K#ret&odno odobren)e (toDera+++ u (vi! navedeni! (lu.a)evi!a:
1+ Ako (e na!)erava nano(iti t)ele(ne ozl)ede+ /+ Ako (e- u cil)u #okoravan)a (ub)ekta- na!)erava kori(titi !edicin(ka-
ke!i)(ka ili elektri.na (red(tvaL+59
Priru.nik )e ob)avl)en 1612+- #o(l)edn)e %odine #ro%ra!a ="Ultra i dvi)e %odine nakon to )e Aa!eron dovrio (vo)e- od
AIA4e 7inancirane ek(#eri!ente+ Priru.nik tvrdi da e (e #ravilno! #ri!)eno! te&nika (vladati izvor i Krazoriti n)e%ova
(#o(obno(t #ruDan)a ot#oraL+ Sto )e- kako (e vidi- bio i(tin(ki cil) #ro%ra!a ="Ultra 4 nikakvo i(traDivan)e i(#iran)a !oz%a
Ebio )e to tek !an)e vaDan #ro)ektF- ne%o (tvaran)e znan(tveno ute!el)eno% (u(tava izvla.en)a #odataka iz Kizvora ko)i
#ruDa)u ot#orL+56 Dru%i! ri)e.i!a- tortura+
Na #rvo) (tranici #riru.nika (to)i da )e n)e%ova (vr&a o#i(ati i(l)edni.ke !etode te!el)ene na Kdu%otra)ni! i(traDivan)i!a-
!edu ko)i!a (u i znan(tvene i(tra%e ko)e (u (#eci)ali(ti #rovodili na bli(ki! i! (ub)ekti!aL+ Priru.nik otvara novo doba
#recizne i ra7inirane torture S %otovo )e ( odvratni! i ne#recizni! !u.en)e!- uobi.a)eni! )o iz vre!ena #an)ol(ke
inkvizici)e+ U neko) vr(ti #red%ovora (to)i navod: KObav)eta)na (luDba ko)a )e (#o(obna (vo)e #roble!e r)eavati izravno!
#ri!)eno! (uvre!eni& (#ozna)a nalazi (e u %ole!o) #redno(ti #red (luDbo! ko)a (vo)e ta)ne zadae obavl)a u !aniri
o(a!nae(to%a (tol)ea+++ ni)e vie !o%ue #ove(ti iole zna.a)ni)u ra(#ravu o i(#itivan)u- a da (e ne (#o!enu #(i&oloka
i(traDivan)a #rovedena ti)eko! #o(l)edn)i& de(et %odina+L3, Nakon to%a (li)ede kratki na#utci o to!e kako (e razara
o(obno(t+
R "ontraobav)eta)no i(#itivan)e "ubark+ E#ri!+ #rev+F
51
StZ (#oil 111 1111 Z\111 E111 1 1 i I _ J u Q I Q I 11Z a ` I I n+l S*lZl& I I ISt II l_ U E illl^+ ^ IZ I1JAI1?1 SA
#o)an)ava Ciko i0MZ-i -nl in i0ol+u i)(ku konioi u 0-a tin it4 (li)edi #ri!)edba da (e Ku(kraivan)e! #odraDa)a #oti.e re%re(i)a
odva)an)e! (vi)e(ti (ub)ekta oil dodira ( van)(ki! (vi)eto!- to za i(&od i!a okretan)e (vi)e(ti (a!o) (ebi+ I(tovre!eno-
#rora.unata koli.ina #odraDa)a ti)eko! i(#itivan)a t)era (ub)ekt u re%re(i)i da i(traDitel)a #ro!atta kao o.in(ku 7i%uruL+3/
Za&t)evo! te!el)eni! na Zakonu o (lobodi in7or!iran)a traDio (e uvid u o(uvre!en)enu ina.icu #riru.nika ko)i )e #rvi #ut
ob)avl)en 1692+ za koriten)e u Catin(ko) A!erici+ U n)e!u (to)i: KProzor treba #o(taviti vi(oko na zidu- ( !o%unou da
(e #rekri)e ka#ci!a+L32R
@o )e u#ravo ono .e%a (e ?ebb #ribo)avao: koriten)e n)e%ove !etode (enzorne de#rivaci)e kao K(avrene te&nike
i(#itivan)aL+ I#ak- (a!u (rD "ubarka tvore Aa!eronovi radovi i n)e%ov rece#t za naruavan)e K#ro(torno4vre!en(ke (likeL+
Priru.nik o#i(u)e nekoliko te&nika (tvoreni& za razaran)e #aci)enata u #odru!u !e!ori)alno% in(tituta Allan+ KNa.elo %la(i
da (ean(e treba #lanirati tako da (e #ore!eti (ub)ektov o()ea) kronoloko% #oretka+++ u neki& i(#itanika re%re(i)u )e !o%ue
izazvati ne#rekidno! !ani#ulaci)o! vre!eno!- u(#oravan)e! i ubrzavan)e! (atova kao i #o(luDivan)e! &rane u
neuobi.a)eni! vre!en(ki! raz!aci!a S de(et !inuta ili de(et (ati nakon #o(l)edn)e% obroka+ @o izaziva #ore!ea) dana i
noi+L35
I#ak- !atu autora "ubarka vie od iko)e% individualno% #ri(tu#a #rivukla )e Aa!eronova u(redoto.eno(t na re%re(i)u S
#ret#o(tavka da )e- nakon to (e #o)edincu oduz!e vla(tito #oi!an)e (ebe u #ro(toru i vre!enu- odra(le o(obe !o%ue
#reobraziti u ovi(nu d)ecu .i)e (u (vi)e(ti #razne #lo.e #odloDne (u%e(ti)i+ Autori (e ne#rekidno vraa)u to) te!i: KSve
te&nike ko)e (e kori(te za uklan)an)e za#reka #riliko! i(#itivan)a- ci)eli (#ektar ko)i (eDe od )edno(tavne izolaci)e do
&i#noze ili narkoze- u (vo)o) (u biti (a!o (red(tva ubrzavan)a toka re%re(i)e+ Dok i(#itanik iz zrelo(ti #o(tu#no klizi u
in7antilno doba- ra(#ada (e n)e%ova nau.ena i (trukturirana o(obno(t+L U to! trenutku zatvorenik #ada u (tan)e
K#(i&oloko% okaL ili rani)e (#o!enute K&ibernaci)e S ona) !u.itel)ev trenutak (lave kad )e K(ub)ekt daleko #odloDni)i
(u%e(ti)i i kad e (e daleko v)ero)atni)e #okoritiL+33
Al7red U+ =cAo$- #ov)e(ni.ar (a (veu.ilita Ui(con(in- ko)i )e u (vo)o) kn)iDio iue(tion o7 @orture: AIA Interro%ation
7ro! t&e Aold Uar to t&e Uar on @error doku!entitao evoluci)u te&nika torture od Inkvizici)e do dana(-
R Izdan)e iz 1692+ o.ito )e #rila%oJeno koriten)u u #redavaonica!a 4 u n)e!u (e nalaze kvizovi znan)a I dobro&otni
#od()etnici EKZa (vaku (ean(u I(#itivan)a #ri#re!ite novi aku!ulator+LF
5B
o()etilno% #reo#tereen)a ko)u navodi #riru.nik A0zAv0nAkao K#rvu i! ni(ku
revoluci)u u okrutno) znano(ti bola u #o(l)edn)i& tri (totine %odina4+31 "ako tvrdi- to (e ni)e !o%lo do%oditi bez
ek(#eri!enata #rovedeni& na =c>illu ti)eko! #ede(eti& %odina+ KO%ol)eni od bizarni& #ret)erivan)a- ek(#eri!enti doktora
Aa!erona- na(tali na rani)i! otkrii!a doktora ?ebba- #oloDili (u znan(tveni te!el) AIA4ino) dvo(tu#an)(ko) !etodi
#(i&oloke torture+L3B
>d)e %od (e #ou.avalo !etodu "ubark- #o)avl)u)u (e #ot#uno )a(no odreJeni uzorci S (vi redo! o(!il)eni da (tvore-
#rodube i odrDava)u (tan)e oka: zatvotenike (e u&iu)e na na.in ko)i na)vie #otre(a i dezori)entira- ka(no nou ili u
rano)utarn)i! raci)a!a S tako #ou.ava #riru.nik+ Zati! i! (e od!a& #reko %lave #rebacu)u ka#ul)a.e ili i! (e #ovezu)u
o.i- (vla.i i& (e i #re!lau)e da bi nakon to%a bili #odvr%nuti neko! obliku (enzorne de#rivaci)e+ Od >vate!ale do
?ondura(a- od *i)etna!a do Irana- od Iili#ina do [ilea- u#oraba elektrookova )e (ve#ri(utna+
Za to ni(u u #ot#uno(ti za(luDni ni Aa!eron ni #ro)ekt ="Ultra+ @ortura )e oduvi)ek bila i!#rovizaci)a- (#o) nau.ene
te&nike i l)ud(ko% #oriva za okrutnou ko)i (e budi %d)e %od zavlada ne#okorno(t+ Sredino! #ede(eti& %odina
elektrookove redovito rabe 7rancu(ki vo)nici kad i(#itu)u alDir(ke borce za (lobodu S #ri .e!u i! .e(to #o!aDu
#(i&i)atri+39 @i)eko! to% razdobl)a 7rancu(ko vo)no vod(tvo drDalo )e #redavan)a u a!eri.ko) vo)no) koli za K(uzbi)an)e
u(tanakaL (!)eteno) u Iort Bra%%u u S)everno) "arolini- %d)e (u (tudente #ou.avali KalDir(ko) te&niciL+36 I#ak- takoJer )e
)a(no da )e Aa!eron (vo)i! !odelo! koriten)a veliki& doza elektrookova- ne (a!o u cil)u nanoen)a bola ne%o i ( cil)e!
bri(an)a (trukture o(obno(ti- o(tavio o(obit do)a! na AIA4u+ >odine 1611+- AIA u Sa)%on al)e tro)icu #(i&i)atara
o#re!l)eni& Pa%e4<u((elovi! %eneratoro!- oni! i(ti!- Aa!eronu o!il)eni!- (tro)e! za elektrookove S n)e%a (u
kori(tili toliko (ilovito da (u ubili nekoliko zatvorenika+ "ako tvrdi =cAo$: KZa#ravo (u u teren(ki! uv)eti!a i(#itivali
!oDe li (e ui(tinu Aa!eronovo! te&niko! Krazaran)a uzorakaL to )u )e razvio na =c>illu iz!i)eniti l)ud(ko #onaan)e+L1,
A!eri.ki obav)eta)ni duDno(nici dobili (u ri)etku #riliku za izravan #ri(tu#+ A!eri.ki! a%enti!a )e- )o od (eda!de(eti&
%odina- !ili)a ulo%a !entora ili trenera S nikad izravno% i(traDitel)a+ Sv)edo.an(tva #o)edinaca ko)i (u #reDiv)eli torture u
Sredn)o) A!erici ti)eko! (eda!de(et i& i o(a!de(eti& %odina do(lovno (u #retr#ana iz)ava!a o ta)an(tveni! l)udi!a ko)i
(u
59
I Klanna 1 Jrti0- a!ciu ka o#atu a- orcra i zato.ena n vivnrr!an ivov+- #o(v)edo.ila )e tla !i (e !akaru ko)i !i )e (ilovali i
#alili ci%areta!a #okoravali !ukarcu ko)i )e #an)ol(ki %ovorio ( #ri!)etni! a!eri.ki! na%la(ko! i ko%a (u nazivali
K%azdo!L+11 Jenni7er ?arbut$- .i)e% )e !uDa !u.io i ubio %vate!al(ki .a(nik na AI A4inu #latno! #o#i(u- bil)eDi bro)ne
takve (lu.a)eve u (vo)o) vaDno) kn)izi @rut&- @orture and t&e A!erican Ua$+1/
Iako )u )e bla%o(lovilo nekoliko ad!ini(traci)a u Ua(&in%tonu- a!eri.ka ulo%a u ti! #rl)avi! ratovi!a !orala )e o(tati
ta)na- iz #ot#uno o.iti& razlo%a+ @ortura 4 bila 7izi.ka ili #(i&oloka 4 izravno kri Genev(ku konvenci)u ko)a nedvo(!i(leno
zabran)u)e K(vaki oblik torture ili okrutno(tiL- )ednako kao to i (a! a!eri.ki vo)ni zakon brani #ri!)enu Kokrutno(tiL ili
K#ri(ileL na zatvorenici!a+12 Priru.nik "ubark- na dru%o) (tranici- u#ozorava .itatel)e da o#i(ane te&nike u (ebi no(e
Kozbil)nu !o%uno(t ka(ni)e% #odnoen)a tuDbiL- dok izdan)e iz 1692+ to izri.e )o otvoreni)e: KU#oraba (ile- !entalne
torture- #ri)etn)i- vri)eJan)e ili izla%an)e neu%odni! ili ne&u!ani! #o(tu#ci!a bilo ko)e vr(te- a ko)a (e kori(te kao
#o!ona (red(tva #ri i(#itivan)u- zabran)eni (u zakoni!a- do!ai! )ednako kao i !eJunarodni!+L15 Jedno(tavni!
ri)e.i!a- ono to (u #ou.avali bilo )e #o (vo)o) #rirodi ta)no i ile%alno+ Ako bi itko #odi%ao %la( S a!eri.ki (u a%enti (vo)e
(tudente iz ze!al)a u razvo)u #ou.avali (uvre!eni! i #ro7e(ionalni! #olici)(ki! !etoda!a i ni(u !o%li biti od%ovorni za
K#ret)erivan)aL ko)a (u (e do%aJala izvan #redavaonica+
Dana 11+ ru)na /,,1+- to du%otra)no u(tra)avan)e na uv)erl)ivo! #orican)u do(lovno )e i(#arilo+ @erori(ti.ki na#adi na
nebodere Sv)et(ko% tr%ovin(ko% centra i Penta%on #roizveli (u dru%a.i)u vr(tu oka od oni& ko)i (e za!il)a)u na (tranica!a
#riru.nika "ubarkSali (u n)e%ovi u.inci bili za!)etno (li.ni: kor)enita dezori)entaci)a- (tan)a kra)n)e% (tra&a i ank(iozno(ti-
kolektivna re%re(i)a+ Ba kao to (e i(traDitel) iz "ubarka na!ee kao Ko.in(ka 7i%uraL- tako (e i Bu(&eva ad!ini(traci)a
od!a& okori(tila ti! (tra&o! i odi%rala ulo%u (vezatitni.ko% roditel)a (#re!no% da Kdo!ovinuL i n)ezin ran)ivi narod
brani (vi! !o%ui! (red(tvi!a+ Pro!)ena u a!eri.ko) #olitici ko)u )e #ot#red()ednik Dick A&ene$ o%la(io (vo)o!
zlokobno! iz)avo! o Kta!no) (traniL ni)e otkrila da ova ad!ini(traci)a #ri&vaa iko)u taktiku odbo)nu n)ezini!
.ov)e.ni)i! #ret&odnici!a Ekao to bi tvrdio i #revelik bro) De!okrata- #riziva)ui ono to #ov)e(ni.ar >ar$ Uill( naziva
o(obiti! a!eri.ki! !ito! Kizvorne bez%reno(tiL13F+ U!)e(to to%a- znakovita #ro!)ena (a(to)ala (e u to!e da (e (ve to
(e dotad izvodilo neizravno- (ad izvodi izravno- i da (e- #rito!- otvoreno brani (a! .in+
56
!ovati)a ini(ncvc ao !ini(i raci)e ona Fc o"rctan)c _i+iiniiii ! &i+i zatvorenike (u !u.ili a!eri.ki drDavl)ani u zatvori!+i
#nJ +u uZki! nadzoro! ili (u i& tran(#ortirali izravno S (luDei (e Knctui&u +iXeni! izru.ivan)e!L S a!eri.ki!
zrako#lovi!a u tree ze!l)e- lZo to!e (e razliku)e Bu(&ev reDi! S nakon na#ada 11+ ru)na u(udio (e traDiti #ravo da
be(ra!no #rovodi torturu+ @i!e )e ad!ini(traci)a #o(tala #odloDno! kazneno! #ro%onu- a ta) )e #roble! ri)eila
#ro!)eno! zakona+ Canac do%aJa)a dobro )e #oznat S tadan)i !ini(tar obrane Donald <u!(7eld- ko%a ovlau)e >eor%e
U+ Bu(&- izda)e #ro%la( u ko)e! (to)i da zarobl)enici u&vaeni u A7%ani(tanu ne #odli)eDu Genev(ko) konvenci)i )er )e ri)e.
o Kne#ri)atel)(ki! borci!aL a ne o ratni! zarobl)enici!a S takvo !il)en)e u to vri)e!e #otvrJu)e i #ravni (av)etnik Bi)ele
kue- Alberto >onzale( Eka(ni)i a!eri.ki drDavni tuDitel)F+11 <u!(7eld zati!- u okviru <ata #rotiv terora- ozakon)u)e ci)eli
niz (#eci)alni& te&nika i(#itivan)a+ =edu n)i!a (u i !etode ko)e navode AIA4ini #riru.nici: Kkoriten)e izolaci)(ke ko!ore
do 2, danaL- Ku(kraivan)e (v)etlo(ni& i zvu.ni& #odraDa)aL- Ku&ieniku (e- ti)eko! tran(#orta i i(#itivan)a- %lava !oDe
#rekriti ka#ul)a.o!L- Koduzi!an)e od)eeL i Kkoriten)e #o)edina.ni& 7obi)a i(#itanika Ena #ri!)er- (tra& od #a(aF za
izazivan)e (tre(aL+1B Bi)ela kua i dal)e tvrdi da )e tortura zabran)ena 4 )er da bi (e #ro%la(ila torturo!- bol ko)i (e nano(i
!ora biti K(vo)o! (na%o! )ednak bolu ko)i #rati teke 7izi.ke ozl)ede- na #ri!)er- zata)en)e or%anaL+19R Sukladno novi!
#ravili!a- a!eri.ka )e vlada i!ala (lobodne ruke kori(titi (e (vi! !etoda!a razvi)eni!a #od velo! ta)no(ti i #orican)a
ti)eko! #ede(eti& 4 (ad )e to !o%la .initi ne (kriva)ui (e- bez (tra&a od kazneno% #ro%ona+ @ako )e u vel)a.i /,,1+ %odine
Odbor za obav)eta)ne znano(ti- (av)etni.ki od)el AIA4e- ob)avio izv)ee i(traDitel)a4veterana =ini(tar(tva obrane+ U n)e!u
otvoreno (to)i da )e K#o!no #rou.avan)e #riru.nika "ubark #olazna to.ka (vako!e tko (e bavi i(l)eJivan)e!L+16
Jedan od #rvi& ko)i (e lice! u lice (u(reo ( novi! #oretko! bio )e a!eri.ki drDavl)anin i bivi .lan bande- Jo(H Padilla+
U&ien )e u (vibn)u /,,/+ u .ikako) zra.no) luci OZ?are- a o#tuDen )e za na!)eru kon(truiran)a
R Pod #riti(ko! zakonodavaca u "on%re(u i Senatu- )ednako kao i #od #riti(ko! *r&ovno% (uda- Bu(&eva )e ad!ini4
(traci)a !orala ublaDiti (vo)e (tavove nakon to )e "on%re( Iz%la(ao Zakon o vo)no) nabavi iz /,,1+ lako (e Bi)ela kua
kori(tila novi! zakono! kako bi #otvrdila da (e odrekla (vake u#orabe torture- u n)e!u )e kori(tila %ole!e ru#e ko)e (u
do#utale AIA4inl! a%enti!a i van)(ki! (uradnici!a na(tavak koriten)a (enzorne de#rivaci)e i #reo#tereen)a kakve
#ro#i(u)e "ubark- kao I dru%e +4kreativneL te&nike !eJu ko)i!a )e I (l!ulaci)a uta#an)a Etzv+ K;ater4boardin%LF+ Pri)e ne%o
to )e #ot#i(ao zakon- Bu(& !u )e #riloDio #ot#i(anu iz)avu ko)o! (i da)e #ravo (vo)evol)no% Ktu!a.en)a zna.en)a i
#ri!)ene Genev(ke konvenci)eL+ Ne; Vork @i!e( )e o#i(ao ta) zakon kao K)edno(trano bri(an)e vie od /,, %odina tradici)e
i #ravaL+
3,
I &i \%la(i 11 i u Zi ii i X+i 11 I X-l 1111 l ion0n 11 i 111 niZ n u i i u u i0dl (va #rava- i u&+u ili u %a u 0+iivoi U+u iu iikii n+iricc u
A Q&+u le(ionii- drDava JuDna "arolina S lZ+idilla ka0eda (u inu ubriz%ali dro%u- v)ero)atno I-SCF ili PAP- i #odvr%nuli v-a
teko) (cnzorno) de#rivaci)iM drDali (u %a u (iuno) eli)i za!ra.eni& #rozora i &ranili !u #ravo da #o()edu)e (at ili
kalendar+ "ad %od bi %a i0vodili iz eli)e- #ret&odno bi !u okovali ruke i no%e- o.i #rekrili zacr4n)eni! nao.ala!a a ui
debeli! titnici!a+ U takvi! uv)eti!a Padilla ie #roveo 1 2,B dana ti)eko! ko)i& ni)e i!ao #ravo kontaktirati ni ( ki! o(i!
( i(l)ednici!a ko)i (u- ti)eko! i(#itivan)a- n)e%ova iz%ladn)ela o()etila bo!bardirali (v)etli!a i %la(ni! zvukovi!a+B,
Padilla )e dobio #ravo na (ud(ko (a(luan)e u #ro(incu /,,1+- unato. .in)enici da)e (ud odbacio o#tuDbu za na!)eru
kon(truiran)a #rl)ave bo!be 0+bo% ko)e )e i u&ien+ O#tuDili (u %a za odrDavan)e veza ( terori(ti!a- a on )e u (vo)u obranu
!o%ao izni)eti !alo to%a S (tru.ni (v)edok utvrdio )e da (u Aa!eronove te&nike re%re(i)e u #ot#uno(ti u(#)ele i(#uniti
(vo)u o(novnu (vr&u i razoriti nekadan)e% odra(lo% .ov)eka+ KDu%otra)na tortura ko)o) (e naao izloDen %o(#odin Padilla
otetila %a )e i !entalno i 7izi.kiL- obratio (e (udu n)e%ov odv)etnik+ K*lada !u )e- (vo)i! #o(tu#ci!a- otela o(obno(t+L
P(i&i)atar ko)i %a )e #re%ledavao zakl)u.io )e da Kni)e (#o(oban #o!a%ati u vla(tito) obraniL+B1 Unato. to!e- od Bu(&a
#o(tavl)eni (udac #ro%la(io )e Padillu (#o(obni! za (uJen)e+ Slu.a) )e ne(vakidan)i zbo% .in)enice da )e dolo do )avno%
(uJen)a+ @i(ue dru%i& zatvorenika ko)i .a!e u a!eri.ki! zatvori!a 4 i za razliku od Padille ni(u a!eri.ki drDavl)ani 4
#rolaze (li.an reDi! torture- ali bez #rava na )avno (uJen)e+
=no%i trunu u >uantana!u+ =a!dou& ?abib- au(tral(ki drDavl)anin zato.en ta!o iz)avio )e da )e Kzal)ev >uantana!o
ek(#eri!ent+++ da ta!o ek(#eri!entira)u ( i(#iran)e! !oz%aL+B/ Sv)edo.an(tva- izv)ea i 7oto%ra7i)e ko)e (u izile iz
>uantana!a t)era)u na #o!i(ao da (e Allanov in(titut iz #ede(eti& %odina #re(elio na "ubu+ Nakon u&ien)a zatvorenici (e
od!a& #odvr%nuti intenzivno) (enzorno) de#rivaci)i S ka#ul)a.a!a- ta!ni! nao.ala!a i debeli! titnici!a za ui ko)i
blokira)u (ve zvukove+ =)e(eci!a ()ede u izolaci)(ki! eli)a!a i izvode i& (a!o da bi i! o()ete na#adali #a()i! laveDo!-
(trobo(ko#(ki! (v)etli!a i be(kra)ni! (ni!ka!a d)e.)e% #la.a- %la(ne %lazbe i !i)aukan)a+
U.inci te te&nike !no%i! (u zatvorenici!a o(tavili #o(l)edicu )ednaku ono) iz in(tituta Allan ti)eko! #ede(eti& S totalnu
re%re(i)u+ Jedan o(loboJeni zatvorenik- britan(ki drDavl)anin- (vo)i! )e odv)etnici!a rekao da
31
u&ienika ko)i (e nalaze u (li i iXu ue#ivk u&u &+i &u !+u iXe+ 1 1 *+i!i- -_ I! d iK r- )e (kinuta oznaka ta)no(t i- ko)i4 )e lZBI
u#utio I*nia%onu o#i(u)e )edno% o(obito vaDno% zatvorenika- #odvr%nuto% Kintenzivno) i0oku i)i _ i(e !l iti !)e(ecaL i ko)i
(e K#onaao (ukladno (tan)u kra)n)e #(i&oloke tiaiinia4tizirano(ti Eraz%ovara ( ne#o(to)ei! o(oba!a- %ovori da .u)e
%la(ove- (ati!a .u.i u eli)i na #odu #rekriveno! iz!eto!FL+B5 Ja!e( Vee- bivi !u(li!an(ki ka#elan u a!eri.ko) vo)(ci
ko)i )e radio u >uantana!u- zatvorenike iz bloka Delta o#i(u)e kao (lu.a)eve kra)n)e re%re(i)e: K"ad bi& za(tao
#oraz%ovarati ( n)i!a- od%ovarali bi !i d)etin)i! %la(ovi!a i %ovorili kra)n)e be(!i(lice+ =no%i od n)i& %la(no (u #)evali
d)e.)e #)e(!e- #onavl)a)ui i& u be(kona.no(t+ Neki (u (ta)ali na !etalni! kreveti!a i #onaali (e d)etin)a(to- to !e
#od()ealo na #)e(!u Zkad (i (retan lu#i dlano! ti o dlanZ ko)u (a! #)evao ( brao! u !lado(ti+L Stan)e (e zna.a)no
#o%oralo ti)eko! (i)e.n)a /,,B+- kad (e u novo zatvor(ko krilo #re(elilo 113 zatvorenika S bio )e to Co%or 1- u ko)e! (u
(e nalazile .eli.ne izolaci)(ke ko!ore ko)e ni(u do#utale nikakav kontakt+ Sabin Uillett- odv)etnik ko)i za(tu#a nekoliko
zatvorenika iz >uantana!a- u#ozorava: KAko tako na(tavite- #retvorit ete zatvor u u!obolnicu+LB3
Sku#ine za zatitu l)ud(ki& #rava i(ti.u da)e >uantana!o- unato. (vi! uDa(i!a- u(tvari na)bol)e vodena o#eraci)a !edu
inoze!ni! o#eraci)a!a i(#itivan)a #od a!eri.ki! nadzoro!- )er )e zatvor #odloDan d)elo!i.no! nadzoru Arveno% kriDa i
odv)etnika+ Ne#oznat bro) zatvorenika ne(tao )e unutar !reDe takozvani& etni& ru#a dil)e! (vi)eta ili (u i& a!eri.ki a%enti
#rebacili u inoze!ne zatvore- (luDei (e #ravo! neuobi.a)eno% izru.en)a+ Zatvorenici ko)i (u izronili iz ti& ko!ara
(v)edo.e da (u (e ta!o (uo.ili ( c)eloku#ni! at(enalo! Aa!eronovi& taktika oka+
@ali)an(ko% (veenika ?a((ana =u(ta7u O(a!u Na(ra otela )e ( !ilan(ki& ulica (ku#ina AIA4ini& a%enata i tali)an(ke ta)ne
#olici)e+ KNi(a! (&vaao to (e zbivaL- #i(ao )e ka(ni)e+ KPo.eli (u !e udarati u trbu& i #o ci)elo! ti)elu+ Ai)elu %lavu i lice
o!otali (u !i iroko! l)e#l)ivo! vr#co! i #rorezali ru#e na u(ti!a i no(nica!a da !o%u di(ati+L Prebacili (u %a u E%i#at-
%d)e )e .etrnae(t !)e(eci #reDivio u za!ra.eno) eli)i u ko)o) (u !u KDo&ari i takori etali #o ti)eluL+ Na(r )e u e%i#at(ko!
zatvoru #rebivao (ve do vel)a.e /,,B+- a u(#io )e (a (obo! krio!ice #oni)eti )edanae(t (trana za#i(a u ko)i!a detal)no izno(i
na.ine zlo(tavl)an)a+B1
Na#i(ao )e da (u %a ne#rekidno #odvr%avali torturi elektrookovi!a+ Ua(&in%ton Po(t #i(e da (u %a K#rivezali za Del)eznu
!reDu ko)u (u nazivali
3/
0a 11 ii FX+ i ii !i iin)ai u i i+i I ^ ^ 111 I \ok Fc Xi i i+i n i (i i +10 nr 11 ()coio i i+i illZveno! (inliii ki \X 1111 &i 0+ii!iii nikii
#rikovao ra!ena 0+a #od- dru%i &i u#ravl)ao #rekida.e!- #iZo#u+ia)uiZi (tru)ne udare kroz o#ru%e (trun)a.eL+BB Pretr#io )e
takoJer i elektro+okove na te(ti(i!a 4 (ukladno tvrdn)a!a udru%e A!ne(t$ International+B9
Po(to)i razlo% ko)i navodi na v)erovan)e da takvo !u.en)e a!eri.ki& zatvorenika elektri.no! (tru)o! ni)e izdvo)ena #o)ava-
a ta (e .in)enica #reviJa u %otovo (vi! ra(#rava!a na te!u kori(te li S)edin)ene DrDave torturu ili (a!o #ri!)en)u)u
Kkreativno i(#itivan)eL+ Ju!a& al4Do((ari- zatvorenik iz >uantana!a ko)i )e vie od de(et #uta #okuao #o.initi
(a!oubo)(tvo- (vo!e )e odv)etniku dao #i(!eno (v)edo.en)e da )e- u vri)e!e ta!novan)a u a!eri.ko! #ritvoru u
"anda&aru- Ki(traDitel) (a (obo! donio !alen ureJa) nalik !obitelu- ali )e bila ri)e. o ureJa)u za #roizvodn)u elektrookova+
Po.eo !i )e davati okove u lice- zati! #o leJi!a- udovi!a i %enitali)a!aL+B6 =urat "urnaz- zatvorenik n)e!a.ko%
#odri)etla- doDivio )e (li.ne #o(tu#ke u a!eri.ko! zatvoru u "anda&aru: KU #o.etku ni)e bilo #ravila+ I!ali (u #ravo .initi
to %od #oDele+ @ukli (u na( (vaki #ut+ "ori(tili (u elektrookove+ Uran)ali (u !i %lavu u vodu+L9,
Neu(#)ela rekon(trukci)a
Pri kra)u nae% #rvo% (u(reta- za!olila (a! >ail "a(tner da !i #odrobni)e %ovori o (vo)i! Kelektri.ni! (novi!aL+ Pri.ala
)e da .e(to (an)a redove #aci)enata ko)i tonu i bude (e iz (nova #otaknuti& dro%a!a+ K[u)e! i& kako vrite- )au.u- (ten)u-
%ovore Zne- ne- neZ+ S)ea! (e kako )e bilo buditi (e u takvo) (obi S obli)evao !e zno)- bilo !i )e !u.no- #ovraala (a! 4 i
o()eala neto (tvarno .udno u %lavi+ >lava !i )e vie nalikovala !)e&uru ne%o %lavi+L O#i(u)ui ta) neobi.ni o()ea) u
%lavi- u.inilo !i (e kao da )e )ako daleko- zaval)ena u (vo) !odri na(lon)a.- dok )o) )e da& #o(ta)ao #itav+ S#u(tila )e v)ede-
a #ri!i)etila (a! da )o) #od n)i!a )abu.ice brzo titra)u+ Dlano! )e #riti(nula de(nu (l)e#oo.icu i #ro%ovorila dubl)i!- na#ola
dro%irani! %la(o!: KI!ala (a! 7lebek+ =orate !i (krenuti !i(li+ Pri.a)te o Iraku S kako )e ta!o bilo %rozno+L
Prebirala (a! #o #a!en)u- tra%a)ui za ratno! #ri.o! #rikladno! za ove .udne okolno(ti i #ri()etila (e )edne #rili.no
beni%ne- o Divotu u Zeleno) zoni+ N)ezino lice #ola%ano (e o#utalo- di(an)e (e #rodubilo+ =odre o.i #onovno (u (e
u(redoto.ile na !o)e+ K?vala va!L- rekla )e+ KDoDiv)ela (a! 7lebek+L
32
K"ako znan+ZTL K*e (te !i rekli+L
Na%nula (e na#ri)ed i neto za#i(ala na ko!adi #a#ira+
Nakon to (a! (e te ve.eri o#ro(tila ( >ail- na(tavila (a! raz!il)ati o to!e to (a! #reut)ela kad !e u#itala o Iraku+
Gel)ela (a! )o) rei- a ni(a! !o%la- da !e ona (a!a #od()ea na Irak- da )edno(tavno o()ea! da )e ono to (e do%odilo
n)o)- okirano) o(obi- i ono to (e do%odilo to) okirano) dtDavi- na neki na.in #ovezano S da (u to (a!o raznorodne
#o)avno(ti i(te i (tra&otne lo%ike+
Aa!eron (vo)e teori)e te!el)i na ide)i da)e okiran)e! #aci)enata i izazivan)e! kaoti.no% (tan)a re%re(i)e !o%ue (tvoriti
#reduv)ete za K#onovno roJen)eL zdravi& i uzorni& %raJana+ =ala ut)e&a za >ail- #olo!l)ene kral)enice i (!rvl)eni&
u(#o!ena S no- u vla(titi! na#i(i!a Aa!eron (vo) .in razaran)a o#i(u)e kao (tvatan)e- dar (retni! #aci)enti!a ko)e nakon
neu!orno% #reoblikovan)a obrazaca .eka novo roJen)e+
Na to! #odru.)u Aa!eron )e u#ravo veli.an(tveno #odbacio+ Bez obzira koliko duboku re%re(i)u izazivao kod #aci)enata-
oni nikad ni(u u#ili ni #ri&vatili be(kona.no #onavl)ane #oruke ( vr#ci+ Iako )e bio %eni) za razaran)e l)udi- ni)e i& bio
(#o(oban (tvoriti+ I(traDivan)e ko)e (u- nakon n)e%ova odla(ka #roveli na in(titutu Allan- #okazu)e da )e B3 #o(to n)e%ovi&
bivi& #aci)enata bilo u loi)e! (tan)u nakon tera#i)a- ne%o to (u bili u trenutku #ri)e!a na kliniku+ *ie od #olovice
#aci)enata- neko (talno za#o(leni& #o)edinaca- ni)e !o%lo obavl)ati radne zadae- a !no%i (u- kao i >ail- #atili od ci)elo%
!notva novi& #(i&i.ki& i 7izi.ki& te%oba+ KP(i&i.ka #ri(ilaL ni)e #olu.ila rezultate- ni na)!an)e- te )e !e!ori)alni in(titut
Allan na#o(l)etku zabranio n)ezino koriten)e+
O.ito )e u retro(#ektivi da (e #roble! (kriva u #re!i(i na ko)o) )e #o.ivala c)eloku#na n)e%ova teori)a S ide)a da (e #ri)e
ne%o to doJe do izl)e.en)a !ora obri(ati (ve to )e dotad #o(to)alo+ Aa!eron )e bio uv)eren da e- ako razori (ve
#aci)entove navike- obra(ce i ()ean)a- na#o(l)etku o(tvariti nedirnutu #raznu #lo.u+ No- !a koliko u#orno #ri!)en)ivao
okove- dro%irao ili dezori)entirao- nikad ni)e do#ro do cil)a+ @o.ni! (e #okazalo ono (u#rotno 4 to )e vie razarao- n)e%ovi
(u #aci)enti #o(ta)ali (ve vee ruine+ Svi)e(ti i! ni(u #o(tale K.i(teL S #retvorili (u (e u zbrku ra(#adnuti& ()ean)a i
izdano% #ov)eren)a+
"a#itali(ti kata(tro7e di)ele i(tu tu ne(#o(obno(t razlu.ivan)a iz!eJu razaran)a i (tvaran)a- iz!eJu ran)avan)a i li)e.en)a+ @a)
!e o()ea) .e(to
Q\5
I4+ i +iXEilFra0+ .ek+i i novu ileion+" N+nnni #ri(tae teori)e (#a(itel)(ke =unZi oka +iiluirkii a!eri.ko britan(ke invazi)e S
za!il)ali (u da e n)i&ova u#oraba (ile biti toliko za#an)u)ua- toliko (veobu&vatna- da e Ira.ani #ri)ei u (tan)e (li.no
&ibernaci)i- na)(li.ni)e (tan)u o#i(ano! u #riru.niku "ubark+ Unutar to% razdobl)a na#ada.i e izve(ti (l)edei niz okova 4
ekono!(ki& S i n)i!a na obri(ano) #lo.i Iraka nakon invazi)e (tvoriti uzor4de!okraci)u (lobodno% trDita+
Sa!o to ni(u do#rli do #razne #lo.e S zatekli (u ruevine i uruene- %n)evne l)ude ko)e (u- kad bi i! (e o#irali- za(i#ali
novi! okovi!a- rezultati!a davni& ek(#eri!enata ko)i (e #rovodili na >ail "a(tner+ KStvarno (!o dobri u odla(ku na
teren i ruen)u (ve%a+ No- ona) dan kad bude! ovd)e #rovodio vie vre!ena %radei- a ne borei (e- bit e do(lovno ()a)an+L
Iz)avio )e to %eneral Peter U+ A&iarelli- za#ov)ednik a!eri.ke Prve kon)i.ke divizi)e- %odinu i #ol dana nakon zavretka
rata+91 @a) dan ni)e (vanuo+ Jednako kao i Aa!eron- ira.ki doktori oka (#o(obni (u razarati 4 a .ini (e da ni(u (#o(obni
obnavl)ati+
33
=ilton Iried!an i #otra%a za laboratori)e! (lobodni& ruku
Ekono!(ki te&nokrati !oDda (u (#o(obni oblikovati #oreznu re7or!u- nov zakon o (oci)alno! o(i%uran)u ili #rila%oditi
te.a)ne odno(e- ali nikad nee o()etiti (ve (avren(tvo obri(ane #lo.e na ko)o) bi (tvorili- kako #lanira)u- u #uno!e #rocvatu-
(veobu&vatan okvir n)i!a o!il)ene ekono!(ke #olitike+
Arnold ?arber%er- #ro7e(or ekono!i)e [ikako% (veu.ilita- 1669+1
=alo )e akade!(ki& kru%ova toliko i!#re%nirani& !itolo%i)o! kao to )e bila katedra ekono!i)e [ikako% (veu.ilita
ti)eko! #ede(eti& %odina dvade(eto% (tol)ea S !)e(to (naDno (v)e(no (ebe- ne (a!o kao kola ne%o kao Pkola !il)en)a+
@a!o (e ni)e (a!o obu.avalo (tudente 4 bila )e to iz%radn)a i )a.an)e [ikake kole ekono!i)e- .eda (ku#ine konzervativni&
akade!ika .i)e (u ide)e #red(tavl)ale revolucionarnu #ret&odnicu- (u#ro(tavl)enu #revladava)ue! tadan)e! KdrDavno!L
na.inu raz!il)an)a+ @ko )e i(#od nat#i(a KZnano(t )e !)eren)eL uao kroz vrata z%rade Drutveni& znano(ti- u ve
le%endarnu bla%ovaonicu %d)e (u (tudenti i(kuavali vla(titu u!nu otrinu izaziva)ui (vo)e #ro7e(ore4titane- ta) ni)e (tre!io
#rize!no(ti!a kakve (u akade!(ke titule+ @i!e (e #ri)avl)ivao za rat+ "ao to )e rekao >ar$ Becker- konzervativni
ekono!i(t i dobitnik Nobelove na%rade: KBili (!o ratnici i borili (!o (e ( na)vei! di)elo! #ro7e(i)e+L/
Jednako kao Aa!eronov #(i&i)atri)(ki od)el na =c>illu ti)eko! i(to% to% tazdobl)a i katedra ekono!i)e [ikako% (veu.ilita
bila )e #ot#uno o.atana a!biciozni! i kariz!ati.ni! #o)edince! ko)i (e u#u(tio u kor)enitu revolucionalizaci)u n)i&ova
#oziva+ Bio )e to =ilton Iried!an+ Iako )e i!ao bro)ne !entore i kole%e ko)i (u )ednako kao i on .vr(to v)erovali u lai((ez4
7aire- u#ravo )e n)e%ova ener%i)a koli davala revolucionarni Dar+ KUvi)ek !e #ita)u: ZZato (te toliko uzbuJeniT Idete li (e
nai ( #reli)e#o! Deno!TZL- #ri()ea (e Becker+ KOd%ovarao (a!: ZNe- ide! na #redavan)e iz ekono!i)eQZ Biti =iltonov
(tudent bilo )e i(tin(ki .arobno+L2
31
i ^ee+++++++++++++++++iK i++++++++++++E\ee Z+++++^i++++++++++++ r ^v +Zed^Qe^\d ^
i+ivnoteDi #ri)e ne%o 4I& Xi l)ud(ki ui)iZi+i) i0oUii iii o(novne+4 obra(ce+ I Fok )e E Z+nueidii !atao o vr-u an)u l)ud(ke (vi)e(ti u
n)ezino nedirnuto (tan)e- Iricdnun )e (natrio o ra(#letan)u drutava- #ovratku u (tan)e .i(to% ka#italiz!a o.ieno% od (vi)u
(!etn)iS vladini& #ro#i(a- tr%ovin(ki& bari)era i ukori)en)eni& intere(a+ Jednako kao i Aa!eron- Iried!an )e v)erovao da)e
111 renuci!a teki& izobli.en)a ekono!i)e )edini na.in #ovratka u doba #ri)e 1 (to.no% %ri)e&a (!il)eno izazivan)e bolni&
okova S (a!o K%orak li)ekL !oDe i(#raviti ta izobli.en)a i ukloniti ne%ativne obra(ce ( #uta razvo)a+ Aa!eron )e (vo)e
okove izazivao elektriciteto! S Iried!anovo oruJe bila )e #olitika- ok4tera#i)a ko)u )e #redla%ao &rabri! #oliti.ari!a u
ze!l)a!a #o%oJeni! krizo!+ Za razliku od Aa!erona ko)i )e (vo)e o!il)ene teori)e od!a& i(#itao na to%a ne(v)e(ni!
#aci)enti!a- Iried!an )e !orao .ekati dva de(etl)ea i nekoliko #ovi)e(ni& #revrata i (kretan)a da bi dobio #riliku (vo)e
(nove o radikalno! bri(an)u i (tvaran)u o(tvariti na ovo!e (vi)etu+
Irank "ni%&t- )edan od o(niva.a .ikake katedre ekono!i)e- (!atrao )e da #ro7e(ori (vo)i! (tudenti!a !ora)u Kukori)enitiL
v)erovan)e da )e (vaka ekono!(ka teori)a K#o(veena zna.a)ka (u(tavaL- a ne ra(#rava!a #odloDna &i#oteza+5 SrD ti&
#o(veeni& #redavan)a %la(ila )e da (u ekono!(ke (ile #onude- #otraDn)e- in7laci)e i neza#o(leno(ti )ednake (ila!a #rirode
S dakle- (talne i ne#ro!)en)ive+ U i(tin(ki (lobodno!e trDitu kakvo (e za!il)alo u .ikaki! #redavan)i!a i udDbenici!a-
te (ile #o(to)e u (avreno) ravnoteDi S #onuda ko!unicira ( #otraDn)o! onako kako !)e(ec #odiDe #li!u+ Ako ekono!i)a
#ati zbo% vi(oke in7laci)e- razlo% to!e uvi)ek (e (kriva- (ukladno Iried!anovo) kruto) teori)i !onetariz!a- u .in)enici da (u
zavedeni tvorci #olitike do#u(tili da u (u(tav #rodre #revelika koli.ina novca u!)e(to da trDitu do#u(te da iznova u&vati
ravnoteDu+ Ba kao to eko4(u(tavi re%ulira)u (a!i (ebe i tako odrDava)u unutarn)u ravnoteDu- tako i trDite #re#uteno
(a!o!e (ebi (tvara (avreno to.an bro) #roizvoda #o (avreno to.ni! ci)ena!a- ko)e #roizvode radnici ko)i #ri!a)u
(avreno #otene do&otke ko)i!a !o%u ku#iti te #roizvode S <a)(ki vrt !ini!alne neza#o(leno(ti- bez%rani.ne
kreativno(ti i nulte in7laci)e+
Daniel Bell- &arvard(ki (ociolo% tvrdi da )e takva l)ubav #re!a idealizirano! (u(tavu de7inira)ua zna.a)ka radikalni&
ekono!i)a (lobodno% trDita+ "a#italiza! (e (a%ledava kao K(u(tav zu#.anika ( rubini!aL- ili Knebe(ki ta)!er+++ u!)etni.ko
d)elo- tako #rivla.no da .ov)eku #ada)u na
3B
#illv 1 Ui#Ulltl I* JZlZI=l+til*tlJlI* 1 0+_Bl0tlK I
Izazov Iricd!anu i n)e%ovi! (uradnici!a bio )e #itan)e kal L+ e+Lik+i0an da trDite u (tvarno!e (vi)etu !oDe do(ei razine
n)i&ovi& (noviJen)a+ I 11+ N 11 d d +N 11 (e oduvi)ek &valio da ekono!i)u (!atra znanou )ednako c%0+akiiiuin i (tvarno!
kao i 7iziku ili ke!i)u+ Sa!o to #rirodoznan(tvenici !o%u (vo)e teori)e dokazati #onaan)e! ele!enata+ Iried!an ni)e
!o%ao za #ri!)er uzeti ni)ednu #o(to)eu ekono!i)u ko)a bi dokazala da- nakon to (e uklone Kdi(torzi)eL- o(ta)e (avreno
zdravo drutvo obil)a S budui da ni)edna (v)et(ka dtDava ni)e i(#un)avala kriteri)e (avrene lai((ez47aire ekono!(ke
teori)e+ Ne(#o(obni i(kuati vla(tite #o(tavke u (redin)i! banka!a ili !ini(tar(tvi!a tr%ovine- Iried!an i kole%e !orali (u
(e zadovol)iti (loDeni! i u#ravo ne(vakidan)i! !ate!ati.ki! )ednadDba!a i ra.unalni! !odeli!a ko)e (u (tvarali u
#odru!(ki! radionica!a z%rade Drutveni& znano(ti+
C)ubav #re!a bro)ka!a i (u(tavi!a u(!)erila )e Iried!ana #re!a ekono!i)i+ U (vo)o) autobio%ra7i)i navodi da )e doDivio
#ro(v)etl)en)e u trenutku kad )e (redn)okol(ki u.itel) !ate!atike na #lo.i nacrtao Pita%orin #ou.ak i zati!- zadivl)en
ele%anci)o! #o(tavke- citirao KOdu %r.ko) urniL Jo&na "eat(a: KZC)e#ota )e i(tina- a i(tina l)e#otaZ S to )e (ve- ZZna na
ze!l)i (ve to treba znatiZ+L1 Iried!an )e tu )ednako (tra(tvenu l)ubav #re!a to! #teli)e#o! i (veobu&vatno! (u(tavu
#reno(io na narata)e (tudenata ekono!i)e S za)edno ( #otra%o! za )edno(tavnou- ot!)enou i (tro%ou+
"ao i (ve 7unda!entali(ti.ke v)ere- ekono!i)a Aikake kole (vo)i! i(tin(ki! v)ernici!a #red(tavl)a zatvotenu #etl)u+
Po.etna #re!i(a %la(i da )e (lobodno trDite (avren znan(tveni (u(tav u ko)e! #o)edinci d)elu)u #oticani vla(titi!
intere(i!a i Dudn)a!a i (tvara)u !ak(i!alan dobitak za (ve+ Iz to%a nedvo)beno (li)edi da )e- ako unutar ekono!i)e
(lobodno%a trDita neto ni)e u redu S vi(oka in7laci)a ili na%li #ora(t neza#o(leno(ti 4 uzrok to!e .in)enica da trDite ni)e
#ot#uno (lobodno+ Zaci)elo #o(to)i neko !i)ean)e- neko izobli.en)e unutar (u(tava+ Aikako t)een)e uvi)ek )e i(to S (troDa
i )o #ot#uni)a #ri!)ena na.ela+
"ad )e Iried!an #re!inuo /,,1+- #i(ci o(!rtnica !u.ili (u (e da (u!ira)u (av obi! n)e%ove o(tavtine+ Jedan (e zadovol)io
iz)avo!: K=iltonova !antra o (lobodno! trDitu- (lobodni! ci)ena!a- (lobodno! izboru #otroa.a i ekono!(ki!
(loboda!a od%ovorna )e za %lobalno bla%o(tan)e ko)e uDiva!o+LB D)elo!i.no to.no+ Priroda to% %lobalno% bla%o(tan)a S
tko %a uDiva- tko %a ne uDiva- otkud #ot)e.e S izni!no )e u#itna- naravno+
39
iii _ i !i +ui$-iXi i i+i i i! i +1 u X+i u 1+14 XiuXi 1111? r i& 111111 ! no%a i una- %ranci i e0+i iiFili neto naFlFli0iZ a i i! ilui no)
(lolioil i i o!o%ui vi i! da zane!aru)u drDavne %ranice- i0&)e%ava)u #ro#i(e i #oreze te z%ru nova bla%a+
Zla) talent za (!il)an)e izni!no #ro7itabilni& ide)a (vo)e kori)ene- tako (e .ini- vu.e iz Iried!anova rano% d)etin)(tva kad (u
n)e%ovi roditel)i- !adDar(ki i!i%ranti- ku#ili tvornicu od)ee u %radu <a&;a$ u Ne; Jer(e$)u+ Obitel) )e (tanovala u
tvorni.ko) z%radi ko)u bi- #ie Iried!an- dana( K(!atrali radionico!L+9 Bila (u to teka vre!ena za tvorni.are S !ark(i(ti
i anar&i(ti (trane (u radnike or%anizirali u (indikate- za&ti)evali zatitu na radu i (lobodne vikende i na (a(tanci!a nakon
(!)ena raz%labali o teori)i radni.ko% vla(nitva+ "ao e7ov (in Iried!an )e na ti! ra(#rava!a ne(u!n)ivo .uo u #ot#uno(ti
o#re.na raz!il)an)a+ Na kra)u )e o.eva tvornica #ro#ala- ali )e Iried!an .e(to (#o!in)e na #redavan)i!a i televizi)(ki!
na(tu#i!a- kori(tei )e kao #ri!)er za (vo)u teori)u dere%ulirano% ka#italiz!a S kao dokaz da .ak i oni na)%ori- na)!an)e
re%ulirani #o(lovi nude #rvi korak na #utu ka (lobodi i bla%o(tan)u+
*elik dio (vo)e #rivla.no(ti ekono!(ka teori)a Aikake kole du%u)e to!e da )e- u vri)e!e kad (u radikalno l)evi.ar(ke ide)e
o radni.ko) !oi (ve vie )a.ale dil)e! (vi)eta- #ruDala !o%uno(t obrane vla(ni.ki& intere(a- )ednako radikalno i
nato#l)eno vla(titi! ideali(ti.ki! #o(tavka!a+ Sluati Iried!ana kako )e izno(i 4 a n)e%ove ide)e ni(u za%ovarale #ravo da
tvor4ni.ari i(#lau)u ni(ke o(obne do&otke S %ovorei o #otrazi za na).i(ti)o! !o%uo! 7or!o! K#artici#aci)(ke
de!okraci)eL- budui da na (lobodno! trDitu K(vaki #o)edinac i!a #ravo %la(ovati za o!il)enu bo)u kravateL+6 @a!o %d)e
(u l)evi.ari obeavali o(lobaJan)e radnika od vla(nika- %raJana od diktatura- drDava od koloni)aliz!a- Iried!an )e obeavao
Kindividualnu (loboduL- za!i(ao ko)o! )e ato!izirane %raJane uzdizao iznad bilo kakvo% za)edni.ko% #odu&vata i
o(lobaJao i& o!o%uu)ui i! da izraze (vo)u a#(olutnu i (lobodnu vol)u #ute! (vo)i& #otroa.ki& izbora+ KO(obito na( )e
u(&iivala .in)enica da (e radilo o oni! i(ti! zna.a)ka!a ko)e (u !ark(iza! .inile #rivla.ni! toliki! !ladi!aL- #ri()ea
(e ekono!i(t Don Patinkin ko)i )e u A&ica%u (tudirao ti)eko! .etrde(eti& %odina S K)edno(tavno(t (l)ubl)ena ( o.ito!
lo%i.ko! c)elovitouM idealiza! (#o)en ( radikaliz!o!L+1, =ark(i(ti (u za%ovarali (vo)u radni.ku uto#i)u- dok )e Aikaka
kola razvi)ala onu #oduzetni.ku S ob)e (trane tvrdile (u da e- ako bude #o n)i&ovo!- zavladati (avren(tvo i ravnoteDa+
36
I*l+UZ"+== I SU ni II Ea(ili: rcvoilll QFo! nij i!uni ni u i 4-+1+1+1 11 r i
i za!i)eniti %a (oci)aliz!o!+ <)een)e Aikake kole ni)e lulu i+\lil i\ ne dvo(!i(leno+ S)edin)ene A!eri.ke DrDave tada (u
ve bile ka#iulrau ke- ali kad (e #italo n)i&- ta) ka#italiza! )edva da )e #o(to)ao+ U SAI F u- kao i (vi! navodno
ka#itali(ti.ki! ekono!i)a!a- Aikaka kola #o(vuda )e #ri!)eivala !i)ean)e+ Da bi #roizvode u.inili #ri(tu#a.ni)i!a-
#oliti.ari (u za!rzavali ci)eneM da bi (!an)ili izrabl)ivan)e radnika- #o(tavili (u !ini!alni o(obni do&odakM da bi o(i%urali
da (vi i!a)u #ravo na obrazovan)e- (u(tav (u zadrDali u drDavni! ruka!a+ @e !)ere .e(to (u naiz%led #o!a%ale l)udi!a- ali
(u Iried!an i n)e%ovi bili uv)ereni S to (u KdokazivaliL (vo)i! !odeli!a S da #olitika ti!e u(tvari nano(i neo#i(ivu
tetu ravnoteDi trDita- kao i (#o(obno(ti da razli.iti trDini (i%nali o(tvare !eJu(obnu ko!unikaci)u+ Aikaka kola i!ala )e
zadau #ro.i(titi (ve S o(loboditi trDite ti& (!etn)i tako da (lobodno trDite !oDe #rodi(ati #uni! #lui!a+
Zbo% to%a Aikaka kola !ark(iza! ni)e (!atrala (vo)i! na)l)ui! ne#ri)atel)e!+ I(tin(ki izvor nevol)a (krivao (e u
ke$ne(i)an(ki! ide)a!a ko)e (u kolale S)edin)eni! DrDava!a- u euro#(ki! (oci)alde!okrat(ki! kru%ovi!a i !edu
develo#!entali(ti!a u drDava!a- tada- takozvano% @ree% (vi)eta+ @e (ku#ine ni(u v)erovale u uto#i)u- ne%o u !i)eanu
ekono!i)u S .ikaki! o.i!a odvratnu kau ka#italiz!a u #roizvodn)i i di(tribuci)i #roizvoda- (oci)aliz!a u obrazovan)u-
drDavno% vla(nitva u #odru.)i!a vodo#rivrede i (vi& !o%ui& zakona (tvoreni& da bi obuzdali kra)no(ti ka#itali(ti.ko%
(u(tava+ Ba kao to v)er(ki 7unda!entali(ti %a)e nevol)ko #oten)e #re!a 7unda!entali(ti!a dru%i& v)era- kao i #re!a
zakleti! atei(ti!a- ali iz due #reziru obi.ne v)ernike- tako )e i Aikaka kola ob)avila rat ti! !i4!a ekono!i(ti!a+ Oni
ni(u Del)eli izazvati revoluci)u ne%o #okrenuti ka#itali(ti.ku <e7or!aci)u S #ovratak neza%aJeno! ka#italiz!u+
Za na)vei dio to% #uriz!a za(luDan )e Iriedric& ?a$ek- Iried!anov o(obni %uru ko)i )e takoJer na Aikako!e (veu.ilitu
#redavao ti)eko! #ede(eti& %odina+ @a) kruti Au(tri)anac u#ozoravao )e da (vako vladino !i)ean)e u ekono!i)u vodi
drutvo Kravno u ro#(tvoL- te %a treba dokinuti+11 "ako tvrdi Arnold ?arben%er- du%o%odin)i .ikaki #ro7e(or:
KAu(tri)anciL (u- ta klika unutar klike- bili toliko vatreni da (u tvrdili da bilo kakvo drDavno !i)ean)e ni)e (a!o #o%reno
ne%o i Kzlo+++ "ao da #ro!atrate izni!no li)e#u ali- i(tovre!eno- i neiz!)erno (loDenu (liku- #o (ebi (avreno (kladnu- i
onda (#azite !rl)u ta!o %d)e ne bi trebala biti S to )e u#ravo %rozno+++ ta #o%reka kvari (vu l)e#otu+L1/
1,
I \N Z !)e(tu %ii )e )e u!u i _ +111 11 Svii a i (ko)- ide)a 1I+1 lii0iii(u i lei u oil vezati ruke ili _ Cula (vi)eto! kaCo !u
od%ovara )edva da (e !o%la izni)eti u ul)uJeno! 1 li ui vit+ S)ean)a na burzovni (lo! 16/6+ i *eliku krizu ko)a )e (li)edila
bila u )o (v)eDa 4 Divotne uteJevine to#ile (u (e #reko noi- (a!oubo)(tva- )avne ku&in)e- izb)e%lice+ <az!)eri kata(tro7e
ko)u )e (tvorilo trDite izazvale (u I !ru za&t)eva za obliko! vla(ti ko)i .vr(to nadzire (tan)e+ *elika kriza ni)e o0+na.ila kra)
ka#italiz!a- ali ozna.ila )e- kako )e Jo&n =a$nard "e$ne( #rorekao nekoliko %odina rani)e- K(vretak lai((ez47aire
ekono!i)eL S kra) (u(tava ko)i )e ttDitu do#utao da (a!o u#ravl)a (obo!+12 Od tride(eti& %odina #a (ve do rani&
#ede(eti& vladalo )e razdobl)e neo%rani.eno% 7aire etika rada Ne; Deala uz!aknula )e #red ratni! na#ori!a- #okrenuli (u
(e )avni radovi kako bi (e otvorila neo#&odno #otrebna radna !)e(ta- a novi (oci)alni #ro%ra!i (#re.avali (u da veina
(tanovnitva (krene otro uli)evo+ Bilo )e to vri)e!e kad ko!#ro!i( iz!eJu l)evice i de(nice ni)e no(io uvredl)ivo zna.en)e-
ne%o dio #le!enite !i(i)e ( cil)e! (#re.avan)a !o%uno(ti (tvaran)a (vi)eta- kako )e "e$ne( #i(ao #red()edniku Iranklinu 1
F+ <oo(eveltu 1622+ %odine- u ko)e! (e Kreli%i)i i revoluci)iL #re#uta da K(e bore do kra)aL+15 Jo&n "ennet& >albrait&-
na(l)ednik "e$ne(ova #lata u S)edin)eni! DrDava!a- o#i(ao )e o(novne zadae #oliticata i ekono!i(ta ovi! ri)e.i!a:
KIzb)e%avan)e de#re(i)e i borba #rotiv neza#o(leno(tiL+13
Dru%i (v)et(ki rat dao )e nov #oriv ratu #rotiv (iro!atva+ Naciza! (e u N)e!a.ko) ukori)enio u vri)e!e kad )e drDavu
razarala (tra&otna kriza- izazvana teki! ratni! odteta!a na!etnuti!a nakon Prvo%a (v)et(ko%a rata- ko)u )o vie
#rodubl)u)e (lo! 16/6+ %odine+ "e$ne( )e vrlo rano u#ozoravao da e (vi)et- ako n)e!a.ku bi)edu bude r)eavao #ri(tu#o!
lai((ez47aire- doDiv)eti (traan #rotuudar+ KU(uJu)e! (e #redviJati da od!azda nee+L11 U to vri)e!e nitko ni)e obratio
#ozorno(t na n)e%ove ri)e.i- ali ti)eko! obnove Euro#e nakon Dru%o%a (v)et(ko%a rata za#adne (ile #ri&vatile (u na.elo da
trDina ekono!i)a !ora )a!.iti koli.inu te!el)no% do(to)an(tva do(tatnu da razo.arani %raJani ut)e&u ne #otraDe #onovno u
neko) #rivla.ni)o) ideolo%i)i S bila ona 7ai(ti.ka ili ko!uni(ti.ka+ @a) #ra%!ati.ki i!#erativ doveo )e do (tvaran)a (ve%a
to dana( #ovezu)e!o ( !inuli! dani!a Kul)udno%L ka#italiz!a S (oci)alnu zatitu u S)edin)eni! DrDava!a- drDavno
zdrav(tvo u "anadi- (oci)alno o(i%uran)e u Britani)i- radni.ka #rava u Irancu(ko) i N)e!a.ko)+
Sli.no- iako neto radikalni)e ra(#oloDen)e )a.alo )e u ze!l)a!a u razvo)u S obi.no %a (e kr(tilo nazivi!a
Kdevelo#!entaliza!L ili Knacionaliza!
11
okrenutu (trate%i)u indu(tri)alizaci)e- u!)e(to tla (e o(lauX+i)u na i0voz (irovina .i)e (u ci)ene (li)edile (ilaznu #utan)u i u
Euro#i i u S)everno) A!erici+ Za%ovarali (u re%ulaci)u- .ak i nacionalizaci)u na7te- ruda i o(tali& kl)u.ni& indu(tri)(ki& %rana
tako da bi dobar dio zarade &ranio drDavno #oticani razvo)ni #roce(+
Sve do #ede(eti& %odina- develo#!entali(ti (u (e- )ednako kao i ke$ne4(i)anci i (oci)alde!okrati u bo%ati! drDava!a- !o%li
&va(tati nizo! za!)etni& u(#)e&a+ Na)na#redni)i laboratori) develo#!entaliz!a nalazio (e na )uDno!e kra)u Catin(ke
A!erike- #oznato! kao i JuDni .un) ko)i (u .inili Aile- Ar%entina- Uru%va) i neki di)elovi Brazila+ N)e%ov e#icentar nalazio
(e u Ekono!(ko! odboru za Catin(ku A!eriku U)edin)eni& naroda (a ()edite! u .ilean(ko) #ri)e(tolnici Santia%u- a vodio
%a )e- od 163,+ do 1612+- ekono!i(t <atil Prebi(c&+ On )e (ku#ine ekono!i(ta u#utio u develo#!entali(ti.ku teori)u i
#o(tavio i& za ekono!(ke (av)etnike vlada!a dil)e! kontinenta+ Nacionali(ti.ki #oliti.ari- kakav )e bio Ar%entinac Juan
Peron- (vo)e (u ide)e u #rak(u #rovodili #uno! (ilino!- #reli)eva)ui drDavni novac u in7ra(trukturne #ro)ekte kakvi (u bili
auto#utovi ili .eli.ane- dareDl)ivo (ubvencionira)ui lokalne #oduzetnike (red(tvi!a za iz%radn)u novi& tvornica- veliko!
brzino! #roizvodei auto!obile i #erilice rubl)a- te drDei uvoz na uzdi za(trau)ue vi(oki! carina!a+
@i)eko! to% vrto%lavo% razdobl)a ek(#anzi)e- JuDni )e .un) #o.eo vie nalikovati Euro#i ili S)everno) A!erici- ne%o JuDno)
A!erici ili o(tali! drDava!a @ree%a (vi)eta+ <adnici u novi! tvornica!a o(nivali (u (naDne (indikate ko)i (u (e izborili za
#lae do(to)ne (redn)e kla(e- a (vo)u (u d)ecu (lali da (tudira)u na novoiz%radeni! drDavni! (veu.iliti!a+ >ole! )az
iz!eJu ta!on)e elite ko)a )e i%rala #olo i (el)a.ki& !a(a #o.eo (e (!an)ivati+ Pede(eti& %odina u Ar%entini )e obitavala
na)bro)ni)a (redn)a kla(a na kontinentu- dok )e (u()edni Uru%va) bil)eDio 634#o(totnu (to#u #i(!eno(ti i (vi! (vo)i!
%raJani!a )a!.io be(#latnu zdrav(tvenu (krb+ Develo#!entaliza! )e #rivre!eno bio toliko za#an)u)ue u(#)ean da)e
latinoa!eri.ki JuDni .un) #o(tao (naDni! (i!bolo! (iro!ani! drDava!a dil)e! (vi)eta S (ta)ao )e kao dokaz da (e
a%re(ivno! #ri!)eno! !udre i #rakti.ne #olitike !oDe ukloniti kla(ni #onor iz!eJu Prvo% i @ree% (vi)eta+
Svi ti u(#)e(i nadzirani& ekono!i)a S na kevne(i)an(ko! ()everu kao i na develo#!entali(ti.ko! )u%u S zna.ili (u crne
dane za katedru ekono!i)e Aikako% (veu.ilita+ Pred()ednici i #re!i)eri u#ol)avali (u n)i&ove na)l)ue
1/
+i I++iiiiuli il+i In !u do#u(tili il+i ili )8 iiiii)7iii )o Dee ne%o #ri)e+ I#ak- lulu )e nekoliko n)i& ko)i (u (e Divo zani!ali 0+a
ide)e Aikakc kole S bila I+4 in !ona %o!ilica+
Eilaveina!a a!eri.ki& !ultinacionalni& kor#oraci)a ko)i (u (e borili ( ne#ri)atel)(ki na(tro)eni! (vi)eto! u razvo)u- kao i
(naDni! i za&t)evni! (indikati!a kod kue- %odine #oratno% #rocvata bile (u burna vre!ena+ I kono!i)a (e razvi)ala brzo-
(tvaralo (e %ole!o bo%at(tvo- ali (u vla(nici i il ioni.ari bili #ri(il)eni na)vei dio to% bla%a #rera(#odi)eliti u kor#oraci)(ka
davan)a i radni.ke #lae+ Svi!a )e ilo dobro ali- kad bi (e vratilo na #ravila ko)a (u vri)edila #ri)e Ne; Deala- nekolicini bi
ilo neiz!)erno bol)e+
"e$ne(i)an(ku revoluci)u #rotiv ekono!i)e lai((ez47aire kor#oraci)(ki )e (ektor (ku#o #latio+ O.ito )e za #ovrat iz%ubl)eni&
teritori)a bila #otrebna kontrarevoluci)a #rotiv ke$ne(i)aniz!a- #ovratak na ka#italiza! )o !an)e re%uliran ne%o #ri)e
*elike krize+ @akav kriDar(ki #o&od ni)e !o%ao #ove(ti Uall Street S ne u tadan)o) kli!i+ Da )e Iried!anov bli(ki
#ri)atel) Ualter Uri(ton- direktor Aitibanka- iziao u )avno(t i iz)avio da treba ukinuti !ini!alnu #lau i kot#orativna
davan)a- #ro%la(ili bi %a baruno!4#l)a.kae!+ @u (e u#lela Aikaka kola+ Ubrzo )e #o(talo )a(no tla- kad Iried!an kao
()a)an !ate!ati.ar- i(ku(an u ra(#rava!a- izne(e i(te te ar%u!ente- oni #o#ri!a)u #ot#uno dtu%a.i)i #rizvuk+ =oDda i& (e
!oDe (!atrati #o%reni!a- ali (u (vakako obil)eDeni aureolo! znan(tvene ne#ri(ttano(ti+ >ole!a #redno(t #ro!ican)a
kor#oraci)(ki& nazora kroz akade!(ke ili kvaziakade!(ke in(tituci)e ne (a!o to )e Aikaku kolu do(lovno zatr#avala
donaci)a!a ne%o )e- u kratko!e roku- #o!o%la (tvoriti %lobalnu !reDu de(no ori)entirani& tru(tova !oz%ova iz ko)i& e
nicati kontrarevolucionarni vo)nici dil)e! (vi)eta+
Sve (e (vodi na Iried!anovu )edno(tranu #oruku: Ne; Deal )e bio u #ot#uno(ti #o%rean+ @ada (u !no%e ze!l)e- K!edu
n)i!a i !o)a do!ovina- (krenule ( #ravo% #utaL+1B "ako bi (e vlade vratile na #ravi #ut- Iried!an u (vo)o) #o#ularno)
kn)izi- "a#italiza! i (loboda #rvi #ut izlaDe obri(e budue% #ravilnika %lobalno% (lobodno% trDita- ko)i e u SAD (tvoriti
ekono!(ki #lan neokonzervativno% #okreta+
"ao #rvo- vla(ti !ora)u ukloniti (va #ravila i #ro#i(e ko)i o!eta)u aku!ulaci)u ka#itala+ Dru%o- !ora)u #rodati (ve
vla(nitvo ko)e bi kot#otaci)e !o%le voditi #rito! o(tvaru)ui #ro7it+ I- tree- !ora)u radikalno (rezati
12
#nvaii0+aci)c1 ie0+un)+t uu)!u+i- i u i!!i+i& -K e\+dddL++++++++ +++++ - O
taka+ I Favan)a- ako #o(to)e- !ora)u l\iii ni(ka- te (e bo%ate i (inuna(iu !uli o#orezivati #o )edin(tveno) (to#i+ "or#oraci)e
treba)u &iti (lobodne (vo)e #roizvode #rodavati bilo %d)e na (vi)etu- a vlade ne (!i)u ni.i! t it it i lokalne indu(tri)e ili
vla(nitvo+ Sve ci)ene- !edu n)i!a i ci)enu rada- !ora odreJivati trDite+ I !ora (e ukinuti za)a!.eni !ini!alni do&odak+
Iried!an )e na #rivatizaci)u #onudio zdrav(tvo- #otu- obrazovan)e- !irovin(ke 7ondove- .ak i nacionalne #arkove+ Ukratko
re.eno- #ot#uno be(ra!no- #ozivao )e na ruen)e Ne; Deala S to% kr&ko% #ri!ir)a iz!eJu drDave- kor#oraci)a i radni.ko%
#okreta- ko)i! (e- nakon *elike krize- u(#)elo (#ri)e.iti narodni u(tanak+ "ontrarevolucionari [ikake kole traDili (u
dokidan)e (vi& zatitni& !)era za ko)e (u (e radnici izborili i (vi& u(lu%a ko)e )e #ruDala drDava da ti!e ublaDi otre rubove
trDita+
Za#ravo- Del)eli (u i vie S Del)eli (u ek(#ro#rirati (ve to (u radnici i vlade (tvorili ti)eko! ti& de(etl)ea b)e(o!u.ni&
)avni& radova+ Iried!an )e vladu na%ovarao da #roda (ve 7inalne #roizvode ko)e (u (tvarale i dale i! vri)edno(t !no%e
%odine ula%an)a drDavno% novca i znan)a+ Sto (e Iried!ana ticalo- te!el)no )e bilo (ve to za)edni.ko bla%o #rebaciti u
#rivatne ruke+
Iako (e v)e.no (krivala u )eziku !ate!atike i znano(ti- Iried!anova vizi)a (avreno (e #odudarala ( intere(i!a veliki&
!ultinacionalni& tvrtki- #o vla(tito) #rirodi v)e.no %ladni& %ole!i& i novi& nere%ulirani& trDita+ U #rvo) 7azi ka#itali(ti.ke
ek(#anzi)e tu divov(ku %lad zadovol)avao )e koloni)aliza! S Kotkrivan)eL novi& teritori)a i oti!an)e ze!l)e bez naknade- a
zati! vaJen)e ze!ni& bo%at(tava bez ikakve naknade lokalno! (tanovnitvu+ Iried!anov rat #rotiv K(oci)alne drDaveL i
Kvelike vla(tiL obeavao )e nova #ro(tran(tva brzo! bo%aen)u 4 (a!o ova) #ut- bez o(va)an)a novi& #odru.)aM drDava e
biti nova %ranica kad (e n)ezine )avne (luDbe i vla(nitvo #roda)u za daleko !an)e od n)i&ovi& (tvarni& vri)edno(ti+
<at #rotiv develo#!entaliz!a
U S)edin)eni! DrDava!a- ti)eko! #ede(eti& %odina- #ri(tu# ti! bo%at(tvi!a bio )e de(etl)ei!a daleko+ [ak i nakon to )e u
Bi)elu kuu za()eo okor)eli re#ublikanac kakav )e bio D;i%&t Ei(en&o;er- ni)e #o(to)ala #rilika za radikalan zaokret kakav
)e #redla%ala [ikaka kola 4 )avne (luDbe i radni.ka #rava bili (u #revie o!il)eni- a Ei(en&o;er (e nadao )o )edno!
!andatu+ Iako ni)e i!ao #revie vol)e za borbu #rotiv ke$ne(i)aniz!a kod kue- Ei(en&o;er (e dokazao (#o(obni!
#oduzeti brze i radikalne korake
15
44444444- +++++++- ++++++++++++++++++4 SdE4-+++++^de^KdeR4 Z44444
"+ul )e- lZ)ZS+* %odino- Ci(cn&o;cr #o(tao #red()ednik- Irano! )e vladao develo#!eniali(iu ki na(tro)eni voda- =o&a!!ad
=o((ade%&- ko)i )e ve nacionalizirao na 11 nn ko!#ani)u- a Indonezi)a (e nala u ruka!a (ve a!biciozni)e% Ac&!eda
Sukarna- ko)i )e %ovorio o #ovezivan)u (vi& nacionalni& vlada @ree% (vi)eta i (tvaran)u (u#er(ile al#ari Za#adu i
Sov)et(ko!e bloku+ State De#att!ent o(obito )e zabrin)avao (ve vei u(#)e& nacionalni& ekono!i)a u latinoa!eri.ko!
JuDno! cun)u+ U vri)e!e kad (u veliki di)elovi (vi)eta (kretali u (tal)iniza! i !aoiza!- develo#!entali(ti.ki #ri)edlo%
K(u#(tituci)e uvozaL zvu.ao )e #rili.no centri(ti.ki+ Unato. to!e- ide)a da Catin(ka A!erika zavreJu)e (vo) Ne; Deal
(tvorila )e !one ne#ri)atel)e+ JuDnoa!eri.ki 7eudalni ze!l)o#o()ednici bili (u #rili.no zadovol)ni (tatu(o! Yuo- ko)i i! )e
dono(io vi(oke zarade i o(i%uravao bez%rani.ne koli.ine (iro!ani& (el)aka ko)i (u radili na #ol)i!a i u rudnici!a+ U to!
trenutku uDa(nuli (u (e videi da i! zarada odlazi na iz%radn)u dru%i& (ektora- da radnici ttaDe #rera(#od)elu ze!l)e- dok
vlada u!)etno (niDava ci)ene uroda kako bi &rana bila do(tu#na (vi!a+ A!eri.ke i euro#(ke kor#oraci)e ko)e (u #o(lovale u
Catin(ko) A!erici #o.ele (u u#uivati (li.ne #rituDbe (vo)i! vlada!a S #roizvode (u i! zau(tavl)ali na %ranica!a- radnici
(u traDili vie #lae i- to i& )e na)vie uzne!irilo- do n)i& (u do#irale %la(ine da e (e- u i!e o(tvaren)a latinoa!eri.ko% (na
o ekono!(ko) neovi(no(ti- nacionalizirati redo! (ve- od rudnika do banaka u (trano!e vla(nitvu+
Pod #riti(ko! kor#oraci)(ki& intere(a- u a!eri.ki! i britan(ki! van)(ko#oliti.ki! kru%ovi!a ukori)enila (e ide)a da (e
#okua develo#4!entali(ti.ke vlade uvui u binarnu lo%iku ?ladno%a rata+ Ne da)te (e zavarati u!)ereni!- de!okrat(ki!
tonovi!a- u#ozoravali (u ti )a(trebovi: nacionaliza! @ree%a (vi)eta #rvi )e korak na #utu #re!a totalitarno! ko!uniz!u-
to (e !ora (a()ei u kori)enu+ Dvo)ica %lavni& za%ovornika te teori)e bili (u Jo&n Io(ter Dulle(- Ei(en&o;erov drDavni
ta)nik- i n)e%ov brat Allen Dulle(- ravnatel) novoo(novane AIA4e+ Pri)e ne%o to (u #reuzeli )avne duDno(ti- obo)ica (u radili
u le%endarno) n)u)orko) odv)etni.ko) tvrtki Sullivan k Aro!;ell %d)e (u za(tu#ali bro)ne tvrtke ko)e (u od
develo#!entaliz!a !o%le #retr#)eti na)vee %ubitke S !edu n)i!a J+ P+ =or%an k Ao!#an$- International Nickel
Ao!#ani- Auban Su%ar Aane Aor#oration i United Iruit Ao!#an$+19 <ezultati n)i&ova u(#ona #okazali (u (e od!a& S
ti)eko! 1632+ i 1635+ %odine AIA )e or%anizirala #rva dva drDavna udara- oba u drDava!a @ree% (vi)eta ko)e (u bile bliDe
"e$ne(u ne%o Stal)inu+
13
#u. u >vate!ali- ko)i (u i0veli na izravan za&t)ev Uniteil 1 !it E o!#+inv+ "or#oraci)a ko)a )e ( brao! Dulle( bila bli(ka
)o od n)i&ovi& dana u Aro!vvellu- (trano (e uvri)edila kad )e #red()ednik Jacobo Arbenz t iii0+!an ek(#ro#rirao
nekoritenu obradivu ze!l)u Euz #unu naknaduF kao dio #ro)ekta #reobrazbe >uate!ale- kako )e rekao: KIz zao(tale drDave
( #reteDito 7eudalno! ekono!i)o! u (uvre!enu ka#itali(ti.ku drDavuL S to )e o.ito bio #ot#uno ne#ri&vatl)iv cil)+16
Arbenz )e ubrzo ne(tao- United Iruit #onovno )e #reuzela uzde+
Unitavan)e develo#!entaliz!a na #odru.)u JuDno% cun)a- %d)e (e ukori)enio daleko dubl)e- bilo )e neiz!)erno vei izazov+
<az!il)an)a kako o(tvariti ta) cil) bila (u %lavno! te!o! ra(#rave dvo)ice A!erikanaca ko)i (u (e (a(tali u Santia%o de
A&ileu- 1632+ Jedan (e zvao Albion Patter(on- direktor a!eri.ke U#rave za !eJunarodnu (uradn)u u [ileu S a%enci)e ko)a
e (e ka(ni)e #retvoriti u USAID 4 a dru%i- @&eodore U+ Sc&ultz- bio )e #ro.elnik od)ela ekono!i)e [ikako%a (veu.ilita+
Patter(ona )e neiz!)erno zabrin)avao b)e(o!u.no (naDan ut)eca) <atila Prebi(c&a i o(tali& latinoa!eri.ki& Kcrveni&L
ekono!i(ta+ KPotrebno )e #ro!i)eniti #od)elu- ut)ecati na obrazovan)e ko)e )e izni!no loeL- na%la(io )e kole%i+/, @a) (e cil)
#odudarao (a Sc&ultzovi! o(obni! uv)eren)e! da a!eri.ka vlada ne .ini dovol)no u intelektualno! (ukobu ( !ark(iz!o!+
KS)edin)ene DrDave !ora)u na)vei dio (vo% ekono!(ko% #ro%ra!a #reni)eti u inoze!(tvo+++ Geli!o da (iro!ane drDave
(vo) ekono!(ki (#a( #ronaJu u #ovezivan)u ( na!a i koriten)u nai& na.ina #o(tizan)a ekono!(ko% razvo)aL- rekao )e+/1
N)i& dvo)ica (kovali (u #lan ko)i e #retvoriti Santia%o- koli)evku dr4Davno4centralizirane ekono!i)e- u (vo)u #ot#unu
(u#rotno(t S laboratori) za na)(uvre!eni)e ek(#eri!ente na (lobodno! trDitu- ko)i e =iltonu Iried!anu #ruDiti ono za
.i! )e .eznuoM drDavu na ko)o) e i(kuati (vo)e oboDavane teori)e+ Izvorna ina.ica #lana bila )e )edno(tavna S a!eri.ka
vlada #latit e da .ilean(ki (tudenti dolaze (tudirati ekono!i)u na (veu.ilite ko)e (u (vi #oznavali kao na)b)e(o!u.ni)u
K#rotuko!un)ar(kuL in(tituci)u na (vi)etu 4 ono u A&ica%u+ Sc&ultz i n)e%ovi kole%e (a Sveu.ilita takoJer e dobiti novac
da ot#utu)u u Santia%o- i(traDu)u .ilean(ku ekono!i)u- te (tudente i #ro7e(ore #ou.ava)u te!el)ni! #o(tavka!a [ikake
kole+
Plan (e od o(tali& a!eri.ki& #ro%ra!a obuke ko)i!a (u (#onzorirani !no%obro)ni latinoa!eri.ki (tudenti razlikovao (vo)i!
ne(kriveno ideoloki! (tre!l)en)i!a+ Odluko! da A&ica%o obu.ava [ileance S kola u
11
IiiN\i iv Je_elN\#nu4niali0+!a- cii vorctn\ N\l\)+i(^l)ii)iiE+Zi E alcaiu inu tla )e a !e4i u ka vlada oJliuZila ko)i4 ide)e (!i)u- a
ko)e ne (!i)u #rou.avati n)i&ovi vla(i ili (tudenti+ Bilo )e 1, loliko be(#rizorno !i)ean)e S)edin)eni& DrDava u
latinoa!eri.ka #itan)a da %a )e dekan [ilean(ko% (veu.ilita- vodee% (veu.ilita u drDavi- kad (e Albion Patter(on (a(tao (
n)i! i #onudio !u (ti#endi)e za u(#o(tavu #ro%ra!a raz!)ene- %latko odbio+ <ekao )e da e #ri(tati na (uradn)u (a!o ako
n)e%ovo (veu.ilite !oDe ut)ecati na to tko e u S)edin)eni! DrDava!a #ou.avati (tudente+ Patter(on (e zati! (a(tao (
lickano! !an)e%- [ilean(ko% katoli.ko% (veu.ilita- daleko konzetvativni)e kole na ko)o) )e takoJer #o(to)ala katedra
ekono!i)e+ @a!on)i dekan ob)eru.ke )e #ri&vatio #onudu- te (e rodio #ro)ekt ko)i (u u Ua(&in%tonu i A&ica%u kr(tili
i!eno! KPro)ekt [ileL+
KDoli (!o (e nat)ecati- a ne (uraJivatiL- iz)avio )e Sc&ultz ( [ikako% (veu.ilita- ob)an)ava)ui zato )e #ro%ra! otvoten
(a!o a.ici odabrani& .ilean(ki& (tudenata+// Od (a!o% #o.etka ratoborno(t (e ni)e #rikrivala 4 cil) Pro)ekta [ile bio )e
(tvaran)e ideoloki& ratnika ko)i e #obi)editi u ratu ide)a #rotiv latinoa!eri.ki& Kcrveni&L ekono!i(ta+
SluDbeno otvoren 1631+- kroz #ro)ekt )e- iz!eJu 163B+ i 16B,+ %odine- #rolo (totinu .ilean(ki& (tudenata- ko)i (u #rito!
(tekli vi(oke akade!(ke na(love S n)i&ovu kolarinu i trokove #laali (u a!eri.ki #orezni obveznici i a!eri.ke zaklade+
>odine 1613+ #ro%ra! (e #roirio kako bi !o%ao #ri&vaati (tudente iz ci)ele Catin(ke A!erike S na)vei! di)elo! u
n)e!u (u (ud)elovali Ar%entina- Brazil i =ek(iko+ @o #roiren)e (ti#endirala )e Zaklada Iord- i ono )e dovelo do (tvaran)a
Aentra za latinoa!eri.ke ekono!(ke (tudi)e #ri [ikako!e (veu.ilitu+ Unutar #ro%ra!a- u (vako!e trenutku- ekono!i)u )e
(tudiralo S na dodi#lo!(ki! (tudi)i!a S .etrde(et do #ede(et latinoa!eri.ki& (tudenata- to )e ot#rilike treina uku#no%
bro)a (tudenata na od()eku+
U (li.ni! #ro%ra!i!a na ?arvardu ili =I@4u (tudiralo )e .etvero ili #etoro Catinoa!erikanaca+ Po(ti%nue )e bilo
zadivl)u)ue S ti)eko! (a!o )edno% de(etl)ea- ultrakonzervativno [ikako (veu.ilita #o(talo )e %lavna !eka (vi!
Catinoa!erikanci!a ko)i (u Del)eli u inoze!(tvu (tudirati ekono!i)u S .in)enica ko)a e uobli.iti ti)ek ta!on)e #ovi)e(ti u
nadolazei! de(etl)ei!a+
Indoktrinaci)a #o()etitel)a [ikake kole ta!on)i! #ravov)er)e! #retvorila (e u #rioritet te in(tituci)e+ *oJa #ro%ra!a i
.ov)ek zaduDen da (e latinoa!eri.ki %o(ti o()ea)u dobrodoli!a bio )e Arnold ?arbe%er-
1B
UI+?U=I-l*-++U1+-!-+++++++++++++++++++++++++++++- -
"ad (u #o.eli #ri(tizati .ilean(ki (i uJeni i- I lar&cr%ci )e ute!el)io __tn iX+i Inu K[ilean(ku radionicuL %d)e (u .ikaki
#role(ori izla%ali (_oXi diXaMZ-no0e #o%reaka u JuDno) A!erici u #ot#uno(ti #roDete ideolo%i)o! i nudili i! znan(tvene
rece#te kako i& i(#raviti+
KAile )e- od)edno!- #o(tao %lavno! te!o! dnevni& ra(#rava na Ekono!i)iL- #ri()ea (e AndrH >under Irank ko)i )e u
#ede(eti!a (tudirao kod Iried!ana i nakon to%a #o(tao (v)et(ki #oznat develo#!entali(ti.ki ekono!i(t+/5 A)eloku#na
.ilean(ka #olitika nala (e #od !ikro(ko#o! %d)e (e otkrila ci)ela &r#a nedo(tataka S .vr(ta !reDa (oci)alne zatite- zatita
nacionalne indu(tri)e- tr%ovin(ke bari)ere- nadzor kretan)a ci)ena+ Studente (u #ou.avali da #reziru #okua)e ublaDavan)a
(iro!atva- te (u !no%i (vo)e doktor(ke teze #o(vetili (eciran)u (vi& %lu#o(ti latinoa!eri.ko% develo#!entaliz!a+/3 "ad
bi (e ?arben%er vraao (a (vo)i& .e(ti& #utovan)a u Santia%o ti)eko! #ede(eti& i ezde(eti& %odina- >under Irank (e
#ri()ea da )e na!rtvo #l)uvao #o Santia%u- kao i .ilean(ko! zdrav(tvu i obrazovan)u S tada na)bol)e! na kontinentu S
naziva)ui i& Kbe(!i(leni! #okua)i!a da (e Divi iznad vla(tito% #ro()eka nerazvi)eno(tiL+/1
Unutar Zaklade Iord .uli (u (e izrazi zabrinuto(ti zbo% 7inanciran)a tako ne(kriveno ideolo%izirano% #ro%ra!a+ Neki (u
i(ticali da (u )edini latinoa!eri.ki #redava.i- ko)i (u #redavali .ikaki! (tudenti!a- bili oni ko)i (u di#lo!irali unutar to%
#ro%ra!a+ KIako )e ne!o%ue #orei kvalitetu i ut)eca) (a!o% #odu&vata- n)e%ova ideoloka (uDeno(t !oDe (e (a%ledavati
kao ozbil)an nedo(tatakL- na#i(ao )e u )edno! od interni& izv)ea zakladi Je77re$ Pur$ear- Iordov (#eci)ali(t za Catin(ku
A!eriku+ KNe!o%ue )e- izla%an)e! toliko )edno(trano! %leditu- u(#)eno #ro!icati intere(e ze!al)a u razvo)u+L/B @a
#roc)ena ni)e (#ri)e.ila dal)n)e 7inanciran)e #ro%ra!a+
"ad (e #rva (ku#ina Aileanaca vratila kui iz A&ica%a- bili (u Kvei 7rid!aniti od Iried!ana (a!o%L S kako i& )e o#i(ao
=ario Zanartu- ekono!i(t ( "atoli.ko% (veu.ilita u Santia%u+/9R =no%i (u (e za#o(lili na katedri ekono!i)e #ri
"atoli.ko! (veu.ilitu i ubrzo %a #retvorili u vla(titu- !alenu- [ikaku kolu u(red Santia%a S i(ti #ro%ra!- i(ti #riru.nici
na en%le(ko!e )eziku- i(to #ravov)erno (vo)atan)e K.i(ti&L i Kznan(tveni&L (#ozna)a+ Do 1612+ dvanae(t od trinae(t (talno
za#o(leni& #redava.a di#lo!irali (u na #ro%ra!u Aikako% (veu.ilita S a Ser%io de Aa(to- )edan od
R Ualter ?eller- (lavni ekono!i(t iz "enned$)eve vlade- )edno! (e #riliko! naru%ao kultu Iired!anovi& (l)edbenika
#odi)elivi i& u razrede: KNeki od n)i& (u 7ried!anovci- dru%i (u 7ried!ani)anci- neki (u 7ried!anci dok (u o(tali
7ried!ani)aci+L
19
I I+I I U I= -1 XiuZi EInn U I*O- l ll = =0O*+ll I 11-1 E ik+lko) koli+
Si i u I Ed 111 i ko)i (u #i o(li #ro%ra!- u A&ica%u ili u n)e%ovo) .ilean(ko) de#andan(i- u re%i)i (u #o(tali #oznati kao Klo(
A&ica%o Bo$(LR+ Dobiva)ui (v)eDa (red(tva od USAlD4a- .ilean(ki A&ica%o Bo$(i #o(tali (u vatreni re%ionalni #ro!icatel)i
ide)a ko)e (u Catinoa!etikanci nazivali Kneolibe4raliz!o!L- i #utovali u Ar%entinu i "olu!bi)u kako bi ute!el)ili nove .i
ka(ke de#andan(e ( cil)e! Kiren)a ti& (#ozna)a dil)e! Catin(ke A!erike- i borbe #rotiv ideoloki& (tavova ko)i %ue
(lobodu- #ro!i.ui (iro!atvo i zao(talo(tL- kako )e to iz)avio )edan .ilean(ki di#lo!ac+2,
Juan >abriel *alde(- .ilean(ki !ini(tar van)(ki& #o(lova ti)eko! devede(eti& %odina- o#i(ao )e #roce( obrazovan)a (totina
.ilean(ki& ekono!i(ta u #ravov)er)u [ikake kole kao Kza(ttau)ui #ri!)er tran(7era ideolo%i)e iz S)edin)eni& DtDava u
drDavu ko)a (e nalazi unutar (7ere izravno% ut)eca)a+++ Obrazovan)e ti& [ileanaca #ot)e.e iz #ro)ekta (tvoreno% ti)eko!
#ede(eti& %odina ( cil)e! ut)eca)a na razvo) .ilean(ke ekono!(ke !i(liL+ I(taknuo )e da (u Ku .ilean(ko drutvo uveli
#ot#uno nove ide)e- za!i(li u #ot#uno(ti ne#o(to)ee na ZtrDitu ide)aZL+21
"ao oblik intelektualno% i!#eri)aliz!a- ta) #roce( bio )e u #ot#uno(ti ne#rikriven+ I#ak- #o(to)ao )e #roble! S nita ni)e
7unkcioniralo+ U izv)eu ko)e )e [ikako (veu.ilite- 163B+ %odine- u#utilo 7inanci)eri!a u State De#art!entu (to)i da)e
Kte!el)ni cil) #ro)ektaL obu.iti natata) (tudenata- K!o%ui& intelektualni& voda .ilean(ke ekono!(ke #olitikeL+2/ Sa!o
to A&ica%o Bo$(i (vo)e dtDave ni(u vodili nika!o S za#ravo- o(tali (u u #ozadini+
Po.etko! ezde(eti& %odina- %lavna ekono!(ka ra(#rava na #odru.)u JuDno% cun)a ni)e doticala #itan)a lai((ez47aire
ka#italiz!a na(u#rot develo#4!entaliz!u- ne%o (e raz%ovaralo o to!e kako develo#!entaliza! #reve(ti na (l)edeu- viu
razinu+ =ark(i(ti (u traDili to (veobu&vatni)u nacionalizaci)u i tadikalne ze!l)ine re7or!e- centri(ti (u tvrdili da)e kl)u. u
to veo) ekono!(ko) (uradn)i iz!eJu latinoa!eri.ki& drDava ( cil)e! #reobraDavan)a re%i)e u (naDan tr%ovin(ki blok ko)i!
bi (e (u#rot(tavili Euro#i i S)everno) A!erici+ Ankete- kao i %la(ovi ulice- otkrivali (u da JuDni .un) (ve vie na%in)e uli)evo+
>odine 161/+ Brazil )e odlu.no krenuo ti! #ute! #od vod(tvo! #red()ednika Joaoa >oularta- nacionali(ti.ko% ekono!i(ta
okrenuto%
R KDrutvo iz A&ica%aL 4 !o%lo bi (e rei+ U na(tavku u ova) i (li.ne nazive o(tavl)ati u Izvorno! obliku- W#ri!-
#rev+F
16
I+Ill liilllllii+il luiiaiui i_;iiiXN-ini)_ +1+1 no+ i+++++++ J++++++++++++++++++g +4444
ekono!i)u u!)e(to tla %a izno(e iz drDave i di)ele (vo)i! nXiiXNirNku ili london(ki! dioni.ari!a+ U Ar%entini (e vo)na vla(t
trtulil+i u%uili (li+ ne za&t)eve zabranivi (tranci Juana Perona izlazak na izbore- ali )e ti! #ot c0o! )o vie razb)e(nila nov
narata) !ladi& #eroni(ta !edu ko)i!a i& )e bilo !no%o (#re!ni& da uz!u oruD)e u ruke i o(lobode do!ovinu+
U#ravo )e u [ileu S to! e#icentru .ikako% ek(#eri!enta S #oraz u (ukobu ide)a bio do kra)no(ti o.it+ Do .ilean(ki&
#ovi)e(ni& izbora 16B,+ %odine- drDava )e (krenula toliko uli)evo da (u (ve tri na)vee .ilean(ke (tranke za%ovarale
nacionalizaci)u na)vee% izvora #ri&oda S rudnika bakra ko)e (u dotad nadzirali a!eri.ki rudar(ki divovi+22 Pro)ekt [ile
(e- dru%i! ri)e.i!a- #retvorio u (ku#o #laenu #ro#a(t+ Dok (u ideoloki ratnici vodili !irol)ubivu bitku ide)a (a (vo)i!
I)evi.ar(ki na(tro)eni! du!ani!a- lo( A&ica%o Bo$( #odbacili (u u (vo)o) !i(i)i+ Ne (a!o to (u ekono!(ke ra(#rave
na(tavile (kretati (ve vie uli)evo- ne%o (u A&ica%o Bo$(i o(tali toliko na !ar%ini da i& )e .ilean(ki (#ektar bira.a u
#ot#uno(ti #revidio+
=oDda )e (ve !o%lo zavriti u to! trenutku- to bi Pro)ekt [ile #retvorilo u !inornu #ovi)e(nu 7u(notu- no zbilo (e neto to
)e (#a(ilo A&ica%o Bo$(e+ <ic&ard Ni8on #o(tao )e #red()ednik S)edin)eni& DrDava+ Ni8on K)e za!i(lio c)elovitu i
u.inkovitu van)(ku #olitikuL- (lavio %a )e Iried!an+25 A ta )e za!i(ao na)vidl)ivi)a bila u#ravo u [ileu+
U#ravo )e Ni8on .ikaki! di#lo!ci!a i n)i&ovi! #ro7e(ori!a #ruDio ono o .e!u (u toliko du%o (an)ali S #riliku da
dokaDu da )e n)i&ova ka#itali(ti.ka teori)a neto vie od teori)e iz #odru!(ko% laboratori)a S !o%uno(t da u #ot#uno(ti
#reobraze drDavu+ [ilean(ka de!okraci)a ni)e i& do.ekala ( dobrodolico! S diktatura e (e #okazati n)i!a neiz!)erno
#rikladni)i! okolie!+
Stranka Narodno% )edin(tva Salvadora Allendea #obi)edila )e na .ilean(ki! izbori!a 16B,+ ( #ro%ra!o! ko)i! )e
obeavala drDavno #reuzi!an)e veliki& #odru.)a ekono!i)e ko)a (u dotad nadzirale (trane i do!ae ko!#ani)e+ Allende )e
bio #red(tavnik novo% (o)a latinoa!eri.ko% revolucionara S kao i A&e >uevara bio )e li)e.nik- ali )e za razliku od A&ea
vie #od()eao na akade!ika u tvidu ne%o na ro!anti.no%a %erilca+ Bio )e (#o(oban %ovoriti vatreno ba kao i Iidel Aa(tro-
ali )e bio tvrdov)eran de!okrat ko)i )e v)erovao da (e (oci)alne #ro!)ene u [ileu !ora)u o(tvariti #ute! %la(a.ki& kuti)a- a
ne #o!ou #u.ani& ci)evi+ "ad )e Ni8on (aznao da )e Allende izabran za
B,
++++++++++++++++++++ 111111Z i+i +i+i +iiiii^+ i0+iiiiini 1101111+11 !i+i0no !i oiXFckiiuii
i ii+i Oil+()rku rko=oiniXi EZikako%a (veu.ilita+ IF ircnuiku Allcndcovc #ob)ede- 1 l-u lun%er (c zatekao u EQileu+ U #i(!u
kole%a!a ta) do%aJa) naziva ^tra%edi)o!L i izv)eu)e ili da (e Ku de(ni.ar(ki! kru%ovi!a #ovre!eno (#o!in)e ide)a o
vo)no! #revratuL+21
lako (e Allende zakleo da e do%ovoriti #ravi.ne naknade ko!#ani)a!a ko)e %ube vla(nitvo i ula%an)a- a!eri.ki
!ultinacionali(ti (tra&ovali (u da Allende #red(tavl)a #o.etak o#i& kretan)a unutar Catin(ke A!erike- te (u !no%i bili
ne(#re!ni #ri&vatiti !o%uno(t da iz%ube velik dio (vo% te!el)no% bla%a+ Do 1619+ %odine- S)edin)ene (u DrDave /, #o(to
uku#ni& ula%an)a u(!)eravale u Catin(ku A!eriku- a a!eri.ke tvrtke u #odru.)u i!ale (u 3 521 lokalni& #odruDnica+
Zarade ko)e (u dono(ila ta ula%an)a bile (u za#an)u)ue+ <udar(ke tvrtke uloDile (u- u #rotekli& #ede(et %odina- vie od
!ili)ardu dolara u .ilean(ku indu(tri)u bakra S na)veu na (vi)etu 4 ali (u kui odni)ele B-/ !ili)ardi+2B
[i! )e Allende #obi)edio- )o i #ri)e inau%uraci)e- kor#oraci)(ka A!erika ob)avila )e rat n)e%ovo) ad!ini(traci)i+ Sredite ti&
aktivno(ti bio )e Ad ?oc Odbor za [ile (a ()edite! u Ua(&in%tonu- (ku#ina ko)a )e oku#ila na)vee a!eri.ke rudar(ke
tvrtke ( .ilean(ki! #odruDnica!a- )ednako kao i de 7acto vodee%a u odboru- International @ele#&one and @ele%ra#&
Ao!#an$ EI@@F- vla(nika B, #o(to .ilean(ke tele7on(ke ko!#ani)e ko)u (e drDava ubrzano (#re!ala nacionalizirati+
@i)eko! ra(#rava- (vo)e (u #red(tavnike u Odbor u#utile i tvrtke Purina- Bank o7 A!erica i P7izer A&e!ical+
O(novna i )edina zadaa Odbora bila )e nat)erati Allendea da odu(tane od nacionalizaci)a K#ri)etei !u ekono!(ki!
kra&o!L+29 I!ali (u #re%rt ide)a kako Allendea nat)etati da #ati+ Di)elovi (u(teta ( ko)i& )e (kinuta oznaka ta)no(ti
otkriva)u da (u ko!#ani)e na!)eravale blokirati a!eri.ke za)!ove [ileu i Kkrio!ice na%ovoriti velike a!eri.ke #rivatne
banke da u.ine i(to+ Zati! (e- ( i(ti! cil)e!- udruDiti (a (trani! banka!a+ Prekinuti i(ka#an)a rude u [ileu ti)eko! (l)edei&
e(t !)e(eci+ "ori(titi a!eri.ke rezerve bakra u!)e(to da (e ku#u)e u [ileu+ Izazvati ne(taicu a!eri.ko% dolara u [ileuL+
Po#i( (e na(tavl)a u be(kra)+26
Allende )e za vele#o(lanika u Ua(&in%tonu i!enovao bli(ko% #ri)atel)a Orlanda Ceteliera S i dao !u zadau da o uv)eti!a
ek(#ro#ri)aci)e #re%ovara ( oni! i(ti! tvrtka!a ko)e (u na!)eravale (abotirati Allendeovu vladu+ Cetelier- zabavan-
ek(trovetirani ti# ( neizb)eDni! brkovi!a #o !odi (eda!de(eti& i u#ravo zarazno ()a)an #)eva.- bio )e izni!no o!il)en
B1
E& a (i uao uok (vu a %u +11 ii- #ieta i u 11-111 iXi 11 i+i i i+i 0+ 11Z d i _ 11111+ i i0v!iiv i \+++++1
#)e(!e u (vo)o) vain%ton(ko) rezidenci)i+0-EF No- unaini 1 eielierovoin _+u !u i u!i)eu- #re%ovori nikad ni(u i!ali #riliku
za u(#)e&+
U oDu)ku 16B/+ %odine- u(red Cetelierovi& na#orni& #re%ovora ( I@@ o!- kolu!ni(t Jack Ander(on- ob)avio )e ek(#lozivan
niz na#i(a te!el)ei i& na doku!enti!a ko)i (u dokazivali da (e tele7on(ka ko!#ani)a- dvi)e %odine rani)e- u #ota)i urotila (
AIA4o! i State De#art!ento! kako bi (#ri)e.ila Allendeovu inau%uraci)u+ Su.elivi (e ( ti! o#tuDba!a- i budui da )e
Allende )o bio na vla(ti- a!eri.ki Senat ko)i! (u vladali De!okrati- #okree i(tra%u i otkriva daleko(eDnu zav)eru u ko)o)
)e I@@ #onudio !ili)un dolara !ita .ilean(ki! o#orbeni! (na%a!a i K#okuavao uvui AIA4u u ta)ni #lan ko)i! (e Del)elo
!ani#ulirati i(&odo! .ilean(ki& #red()edni.ki& izboraL+51
Senat(ko izv)ee- ob)avl)eno u li#n)u 16B2+- takoJer otkriva da )e I@@- nakon to )e #lan #ro#ao i Allende #reuzeo vla(t-
#ro!i)enio (trate%i)u- #okuava)ui o(i%urati n)e%ov K#ad u (l)edei& e(t !)e(eciL+ Senat )e na)vie uzbunila #ovezano(t
iz!eJu I@@4ovi& direktora i a!eri.ke vlade+ Sv)edo.an(tva i (#i(i )a(no %ovore da (e I@@ izravno !i)eao u oblikovan)e
a!eri.ke #olitike #re!a [ileu- i to na na)vii! razina!a vla(ti+ U )edno! )e trenutku vii I@@4ov duDno(nik #i(ao
(av)etniku za nacionalnu (i%urno(t ?enrv)u "i((in%eru i #redloDio da bi Kne izv)eu)ui o to!e #red()ednika Allendea- (ve
a!eri.ke 7ondove za #o!o [ileu trebalo Z#rei(#itati iznovaZL+ "o!#ani)a (i )e- tovie- dala za #ravo #ri#re!iti o(a!nae(t
to.aka (trate%i)e ko)u )e u#utila Ni8onovo) ad!ini(traci)i- i ko)a (adrDi #o(ve otvoren #oziv na vo)ni udar: KPotrebno )e
do#ri)eti do #ouzdani& izvora unutar .ilean(ki& vo)ni& (na%aL- i na(tavl)a: K+++te #lan(ki o)a.ati n)i&ovo nezadovol)(tvo
Allendeo! i- #o(l)edi.no to!e- n)e%ovo (vr%avan)e u.initi neizb)eDni!+L5/
Dok %a )e (enat(ki odbor i(#itivao o bezo.ni! #okua)i!a koriten)a a!eri.ke vlade u cil)u #odrivan)a .ilean(ko% u(tavo!
za)a!.eno% #roce(a- ne bi li tako zatitio I@@4ove vla(tite ekono!(ke intere(e- #ot#red()ednik ko!#ani)e- Ned >erritv-
iz%ledao )e i(kreno zbun)en: KSto )e zlo u to!e da (e !alo #obrine!o za ZBro) 1ZTL- u#itao )e+ U izv)eu (e navodi i
od%ovor odbora: KZBro)u 1Z ne (!i)e (e dodi)eliti ne#rikladna ulo%a u oblikovan)u a!eri.ke van)(ke #olitike+L52
U(#rko( vie%odin)i! bezo.ni! a!eri.ki! #rl)avi! trikovi!a S !edu ko)i!a )e I@@ (a!o na)bol)e izu.en #ri!)er S
%odine 16B2+ Allende )e i dal)e bio na vla(ti+ O(a! !ili)una krio!ice #otroeni& dolara ni)e u(#)elo o(labiti n)e%ove te!el)e+
Na #arla!entarni! izbori!a te %odine- AUendeova
B/
0 i 0 +i i l l ll v+li 11 i i i i I= ii "= II l 111 I III ?IAI l ? 11 II11 7 l *I SU I II "OIIXAniia U * +licu-
tovie- i +1 (l+i )e X u iiX i ka (oi i)+i 11+1 iko) altein+ii ivi+ Allcnilcovi! #rotivnici!a l+n)i (u n)e%ovo (vr%avan)e #lanirali
)o od E+lana ob)ave izborni& rezultata IZ\0EF+ %odine- to )e otkrivalo da (vo)e #roble!e nee ri)eiti (vr%ava)ui %a ( vla(ti 4
!ora (e #o)aviti netko tko e %a za!i)eniti+ Bio i! )e #otreban daleko radikalni)i #lan+
Pouke o #ro!)ena!a reDi!a 4 Brazil i Indonezi)a
Allendeovi #rotivnici #aDl)ivo (u- kao !o%ue #ri(tu#e- izu.avali dva !odela K#ro!)ene reDi!aL+ Jedan )e bio brazil(ki-
dru%i indonezi)(ki+ "ad )e- ( a!eri.ko! #odrko!- brazil(ka &unta #od vod(tvo! %enerala 1 lu!berta Aa(tella Branca
#ri%rabila vla(t 1615+ %odine- vo)(ka ne (a!o to )e na!)eravala obrnuti ti)ek #rovedbe #ro%ra!a za #o!o (iro!ani!a
ko)e )e za#o.eo #red()ednik Joao >oulart- ne%o i Brazil iro! otvotiti (trani! inve(tici)a!a+ Brazil(ki (u %enerali i(#rva
(vo)e #lanove na!etali relativno !irni! #ute! S izo(tale (u otvorene okrutno(ti- !a(ovna u&ien)a i- iako (e ka(ni)e
otkrilo da (u ti)eko! to% razdobl)a neki K(ubverzivni ele!entiL zv)er(ki !u.eni- ta) bro) bio )e toliko !alen Eu u(#oredbi (
veli.ino! BrazilaF da vi)e(ti o n)i&ovo) (udbini ni(u izile izvan zatvot(ki& kru%ova+ ?unta (e- tovie- trudila zadrDati neke
o(tatke de!okraci)e- !eJu ko)i!a o%rani.enu (lobodu ti(ka i (lobodu oku#l)an)a S bio )e to takozvani dDentl!en(ki #u.+
No- #otkra) ezde(eti& %odina- !no%i %raJani odlu.ili (u (e okori(titi ti! o%rani.eni! (loboda!a da iztaze %n)ev izazvan
(ve vei! o(iro!aen)e! Brazila- za to (u krivili &untin ekono!(ki #ro%ra! okrenut bizni(u- ko)i (u na)vei! di)elo!
(tvorili di#lo!anti Aikako% (veu.ilita+ Do 1619+ ulice (u #o(ta)ale (ve zakr.eni)e #rotuvladini! !arevi!a od ko)i& (u
na)vee vodili (tudenti- a reDi! (e naao na rubu krize+ O.a)ni.ki #okuava)ui zadrDati vla(t- vo)(ka )e radikalno
#ro!i)enila taktiku S u #ot#uno(ti (u u%uili de!okraci)u- z%azili (ve %raJan(ke (lobode- tortura )e #o(tala #ravilo! i-
(ukladno tvrdn)a!a ka(ni)e ute!el)eno% Brazil(ko% odbora za i(tinu- Kubo)(tva ko)a )e vrila vla(t #retvorila (u (e u
rutinuL+55
Indonezi)(ki drDavni udar iz 1613+ %odine #oao )e #ot#uno dru%a.i)i! (!)ero!+ Nakon zavretka Dru%o%a (v)et(ko%a rata-
drDavo! )e vladao #red()ednik Sukarno- onovre!eni ?u%o A&avez Edodue- nedo(ta)ala !u )e A&avezova l)ubav #re!a
izbori!aF+ Sukarno )e raz%n)evio bo%ate drDave zatito! indonezi)(ke ekono!i)e- #rera(#od)elo! bo%at(tva i izbacivan)e!
B2
IIF 1-1-1 SU llllcrASIlA ia(auc 0+aX\+u!! lllllll l ll+lc iiiii+iiiiiii i!!iiXi+uiiX&- i&&i\ Xv
Sukarno bio nacionali(t- a ne ko!uni(t- bli(ko )e (u raci i vao ( ko!uni(tu lNo! #arti)o! i n)ezini& 2 !ili)una .lanova+
A!eri.ka i britan(ka _ Cula .vr(to (u odlu.ile okon.ati n)e%ovu vladavinu S a doku!enti ( ko)i& )e (k i !u a o0 na ka
ta)no(ti #okazu)u da )e AIA #ri!ila naredbu ( vi(oke razine Kda likvidira #red()ednika Sukarna- ovi(no o (ituaci)i i
!o%ui! #rilika!aL+53
Nakon nekoliko neu(#)eli& #okua)a- #rilika (e ukazala u li(to#adu 1613+ %odine- kad )e- ( AIA4ino! #odrko!- %eneral
Su&arto za#o.eo oti!ati vla(t i unitavati l)evicu+ AIA )e u ta)no(ti #riku#l)ala #o#i( ta!on)i& vodei& l)evi.ara S (#i( )e
zavrio u Su&artovi! ruka!a S dok !u )e Penta%on dodatnu #o!o #ruDao oruD)e! i radio4(tanica!a ko)e (u
indonezi)(ki! (na%a!a o!o%uavale ko!unikaci)u .ak i u na)udal)eni)i! kra)evi!a ar&i#ela%a+ Su&arto )e nakon to%a
#o(lao vo)(ku da #o&vata #et(totin)ak l)evi.ara ( n)e%ove Kli(te za od(tri)elL Ekako )u )e nazivala AIAF+ A!eri.ko
vele#o(lan(tvo #ri!alo )e redovita izv)ea o na#retku+51 "ako (u #odaci #ri(tizali- AIA )e kriDala i!ena na #o#i(u- (ve dok
ni(u zadovol)no utvrdili da )e indonezi)(ka l)evica #re(tala #o(to)ati+ Jedan od l)udi u!i)eani& u tu o#eraci)u bio )e <obert J+
=arten(- za#o(lenik vele#o(lan(tva S)edin)eni& DrDava u Jakarti+ K*o)(ci )e to ui(tinu bila velika #o!oL- iz)avio )e
novinarki "at&$ "adane- dvade(et #et %odina ka(ni)e+ K*)ero)atno (u #obili !no%o l)udi- v)ero)atno (u !i ruke !a(ne od
krvi- ali (ve to i ni)e #ot#uno loe+ Bilo )e to vri)e!e kad (e- u odlu.no! trenutku- !oralo udariti (vo! (ilino!+L5B
Ci(te za od(tri)el #okrivale (u #lan(ko ubi)an)e S one- vie na(u!i.ne #okol)e #o ko)i!a )e Su&arto #o(tao ozlo%laen-
na)vei! di)elo! izveli (u (tudenti v)er(ki& kola+ N)i& )e vo)(ka obu.ila na brzinu i nakon to%a i& (lala u (ela- ( na#uci!a
za#ov)ednika <atne !ornarice- da okoli Ko.i(teL od ko!uni(ta+ Jedan izv)e(titel) #ie: KS uDitko! (u #ozvali (vo)e
(l)edbenike- za #o)a( #ozadi)evali noDeve i #itol)e- tol)a%e #rebacili #reko ra!ena i #oli izvriti zadatak ko)e!u (u (e
odavno nadali+L59 U (a!o !)e(ec dana ubi)eno )e na)!an)e #ola !ili)una- !o%ue i !ili)un l)udi S K!a(akrirano na
ti(ueL- kako navodi @i!eA] Na i(to.no) Javi KPutnici ko)i (e vraa)u iz ti& kra)eva %ovore o r)e.ica!a i #otoci!a
do(lovno zatr#ani! tru#li!aM #one%d)e )e ta #o)ava ko.ila #lovidbu ri)eka!aL+3,
Indonezi)(ko i(ku(tvo #rivuklo )e veliku #ozorno(t #o)edinaca i in(tituci)a ko)i (u u Ua(&in%tonu i Santia%u (!il)ali
(vr%avan)e Salvadora Allendea+ Zani!ali (u (e ne (a!o za Su&artovu okrutno(t- ne%o i za neobi.nu ulo%u ko)u )e odi%rala
(ku#ina indonezi)(ki& ekono!i(ta- obrazovani& na
B5
+i 11 i+i i 11 r -i ni 1111 i u 111 i i 111 !u lXA_n c- +III XiZ In i kAIA*J(k+l 11 l+l 111+1 I ? 11 u r i i i i i+i ekono!(ki li+u i i
luiilin i u i(t t drDave+
I Z+i i! It4It4 ( E Z+&ioi%n lio$(iinii biliM +(u za#an)u)ue+ Berkele$)(ka !a7i)a (tudirala )e u S)edin)eni! I Fr0+avaina
za&val)u)ui #ro%ra!u za#o.eto! 1631+- iko)i )e #laala Zaklada Iord+ Di#lo!ci (u (e vratili kui da ta!o (tvore v)ernu
ko#i)u za#adn)a.ki& katedti ekono!i)e S (vo)u (u #odi%li na Ekono!(ko! l+ikultetu Indonezi)(ko% drDavno% (veu.ilita+
Iord )e u)akartu (lao a!eti.ke #ro7e(ore ko)i (u #o!a%ali #ri o(nivan)u kole- ba kao to (u oni iz A&ica%a otili #ri#o!oi
or%anizirati novu katedtu ekono!i)e u Santia%u+ KIord )e (!atrao da ti!e od%a)a #o)edince ko)i e voditi drDavu nakon
Sukarnova odla(kaL- otvoreno )e ob)an)avao Jo&n ?o;ard- tadan)i direktor Iordovo% =eJunarodno% #ro%ra!a za
i(traDivan)e i obrazovan)e+31
Iordovi (ti#endi(ti (u u (veu.ilino! ka!#u(u #o(tali voJe (ku#ina ko)e (u (ud)elovale u ruen)u Sukarna- a Berkele$)(ka
!a7i)a ti)e(no )e (uraJivala ( vo)(ko! u #ri#re!i drDavno% udara- razvi)a)ui Krezervne #lanoveL u (lu.a)u neo.ekivano%
#ada vlade+3/R =ladi ekono!i(ti i!ali (u %ole! ut)eca) na %enerala Su&arta- ko)i ni)e i!ao #o)!a o 7inanci)(ki!
znano(ti!a+ "ako navodi .a(o#i( Iortune- Berkele$)(ka !a7i)a Su&artu )e- za (luan)e kod kue- na vr#ce (ni!ila
#redavan)a iz ekono!i)e+32 "ad (u (e ( n)i! o(obno (u(reli KPred()ednik Su&arto ni)e (a!o (luao- tovie- bil)eDio )e (veL-
( #ono(o! (e #ri()ea )edan #ri#adnik (ku#ine+35 Dru%i di#lo!ac ( Berkele$)a ovako o#i(u)e ta) odno(: K*o)no! (!o
vod(tvu #tezentirali te!el)ni .i!benik novo%a #oretka 4 Zku&aricuZ ( Zrece#ti!aZ ko)i!a (e r)eava teko ekono!(ko (tan)e u
Indonezi)i+ >eneral Su&arto- kao vr&ovni vo)ni za#ov)ednik- ne (a!o da )e #ri&vatio Zku&aricuZ- ne%o )e i autore Zrece#ataZ
Delio i!enovati (vo)i! ekono!(ki! (av)etnici!a+L33 @ako )e i bilo+ Su&arto )e (vo) kabinet natr#ao #ri#adnici!a
Berkele$)(ke !a7i)e- #o(tavio i& na kl)u.ne #oloDa)e u 7inanci)a!a S !eJu n)i!a (u (e nalazili novo#o(tavl)eni !ini(tar
tr%ovine- kao i vele#o(lanik u Ua(&in%tonu+31
Budui da )e ta ekono!(ka (ku#ina (tudirala na !an)e ideoloki obo)eno! (veu.ilitu- n)u ni(u .inili #rotudrDavni radikali
kakvi (u bili A&ica%o Bo$(i+ Berkele$)(ka !a7i)a v)erovala )e da vlada i!a (vo)u ulo%u u voJen)u indonezi)(ke unutarn)e
ekono!i)e i o(i%uravan)u #ri(tu#a.no(ti te!el)ni& #roizvoda- na #ri!)er- riDe+ I#ak- Berkele$)(ka !a7i)a ni)e !o%la #ruDiti
veu
R KS takvo! ulo%o! ni(u (e (la%ali ba (vi a!eri.ki #redava.i ko)i (u (ud)elovali u #ro%ra!u+ S!atrao (a! da (e
Sveu.ilite ne (!i)e !i)eati u #roce( ko)i (e u (vo)o) biti #okazao kao otvorena #obuna #rotiv vla(tiL- iz)avio )e Cen Do$le-
#ro7e(or ( Berkele$)a- ko)e% )e Zaklada Iord i!enovala voditel)e! indonezi)(ko% ekono!(ko% #ro%ra!a+ @a iz)ava urodila
)e n)e%ovo! (!)eno! i #ovratko! u "ali7orni)u+
B3
rudna i na7tna no%at(tva- "o)a )c"icna! ini!&i a&o0a!i\ Nn+iXvi R u! #na+ n+++++
na #odru.)u Ju%oi(to.ne Azi)eL+3B Doni)eli (u 0++ikone ko)i (u !i-+++++++ k! u
#ani)a!a do#utali o(tvaren)e 1,,4#o(totno% vla(nitva nad (i!viiu!a- di)elili K#orezne bla%o(loveL te (u- ti)eko! (a!o
dvi)e %odine- c)eloku#no indonezi)(ko #rirodno bo%at(tvo S bakar- nikal- #le!enito drvo- %u!u i ul)e S !eJu(obno
#odi)elile na)vee rudar(ke i ener%et(ke tvrtke (vi)eta+
Oni!a ko)i (u #lanirali (vr%nuti Allendea u vri)e!e kad )e Su&artov #ro%ra! dobivao !a&a- brazil(ka i indonezi)(ka
i(ku(tva bila (u zani!l)ivi #red!eti #rou.avan)a !eJu(obni& razli.ito(ti+ Brazilci %otovo da i ni(u i(kori(tili #o(l)edice oka
S .ekali (u %odina!a #ri)e ne%o to (u #okazali naklono(t okrutno(ti!a+ Bila )e to za!alo ne#o#ravl)iva #o%reka- budui
da )e #rotivnici!a dala #riliku da (e #re%ru#ira)u i- neki!a- da (tvore l)evi.ar(ku %eril(ku vo)(ku+ Iako )e &unti u(#)elo
o.i(titi ulice- (ve )a.a o#orba (ilila )u )e da u(#ori #rovedbu ekono!(ki& #lanova+
Su&arto )e- ( dru%e (rane- #okazao da e drDava- ako (e !a(ovna re#re(i)a kori(ti #reventivno- doDiv)eti odreJeni vid oka-
te da (e ot#or !oDe u%uiti i #ri)e n)e%ova na(tanka+ @eroro! (e kori(tio toliko ne!ilo(rdno- nadilazei .ak i ona na)crn)a
#redviJan)a- da (u #o)edinci ko)i (u (e- (a!o nekoliko t)edana rani)e- za)edni.ki trudili o(i%urati drDavnu neovi(no(t- i(ku(ili
toliku dozu (tra&a da (u Su&artu i n)e%ovi! (l)edbenici!a #redali #ot#uni nadzor+ <al#& =c>ee- vii nadzornik AIA4ini&
o#eraci)a u vri)e!e drDavno% udara iz)avl)u)e da)e: KIndonezi)a bila do(lovno+++ kol(ki #ri!)er o#eraci)e+++ =o%ue )e one
na)vaDni)e i na)krvavi)e do%aJa)e #ratiti (ve od Ua(&in%tona- #a do trenutka Su&artovo% u(#ona na vla(t+ U(#)eno(t
o#eraci)e zna.ila )e da e (e ta) !odel #onavl)ati viekratno+L39
Dru%a te!el)na #ouka indonezi)(ko% #ri!)era i!ala )e veze ( #artner(tvo! ko)e )e Su&arto- )o #ri)e udara- (klo#io (
Berkelev)(ko! !a7i)o!+ Budui da (u n)ezini #ri#adnici bili (#re!ni #reuzeti na)vie Kte&nokrat(keL #oloDa)e u novo) vladi
i Su&arta ve K#reobratiliL na (vo) (v)etonazor- drDavni udar u.inio )e vie od uklan)an)a #ri)etn)e nacionaliz!o! S
Indonezi)u )e #reobrazio u )ednu od (redina na)(#re!ni)i& za #ri&vat !ultinacionalni& ko!#ani)a na (vi)etu+
"ako )e o#eraci)a (vr%avan)a Allendea #o.in)ala dobivati na (nazi- na zidovi!a Santia%a #o.elo (e #o)avl)ivati crveno!
bo)o! i(#i(ano u#ozoren)e ko)e )e ledilo krv+ >la(ilo )e: KJakarta (tiDe+L
B1
ili- +4K+i IZI+I4- I Ii Z I I I I Z I N l I 0 I II I=+ 11- d I I I I l 1 I + 1 l 1 I I I U I II U 0 i#" 11 U=III=I+ If+IlOI""tF
(veu.ilite- ()edite E+Z&0o0%o ?oFZ_-i- #o(lalo )e e#icentro! (tvaran)a Kkli!e #u.aL- kako )u )e nazivala EIIA+3ZZZ =no%i
(tudenti #ri(tu#ili (u 7ai(ti.ko) (tranci lZatria $ l+i&crtad i K#a.)i! korako!LZ !arirali ulica!a- otvoreno o#onaa)ui
#ri#adnike ?itler)tt%enda+ U ru)nu 16B1+ %odine- nakon %odinu dana Allendeova !andata- vodei #o(lovni l)udi [ilea &itno
(u (e (a(tali u #ri!or(ko!e %radu *ina del =ar kako bi do%ovorili .vr(tu (trate%i)u #ro!)ene reDi!a+ "ako tvrdi Orlando
Sbenz- #red()ednik Nacionalne udru%e tvorni.ara Eko)u )e AIA iroko%rudno 7inancirala dok (u bro)ne (trane
!ultinacionalne ko!#ani)e u Ua(&in%tonu kovale vla(tite uroteF na (ku#u (e zakl)u.ilo da )e KAllendeova vla(t
neko!#atibilna (a (lobodo! u [ileu kao i #o(to)an)e! #rivatno% #oduzetnitva- te da )e (vr%avan)e vlada)ui& )edini na.in
da (e izb)e%ne #ro#a(tL+ Bizni(!eni (u ot%anizirali Kratni u(tro)L .i)i e (e )edan dio #ovezati ( vo)(ko! S dru%i (u- kako
tvrdi Sbenz- trebali K#ri#re!ati odtedene #ro%ra!(ke alternative vladini! #ro%ra!i!a- ko)e e (e (u(tavno do(tavl)ati
vo)ni! (na%a!aL+1,
Saenz )e nekoliko na)vaDni)i& #ri#adnika A&ica%o Bo$(a zaduDio da izrade te alternativne #ro%ra!e- te i& (!)e(tio u novi
ured nedaleko od Pred()edni.ke #ala.e u Santia%u+11 Sku#ina ko)u (u vodili .ikaki di#lo!ac Ser%io de Aa(tro i Ser%io
Undurra%a- n)e%ov kole%a ( "atoli.ko% (veu.ilita- #o.eli (u (e- u ta)no(ti- (a(ta)ati (vaki t)edan i razraJivati detal)ne
#ri)edlo%e radikalne #reobrazbe n)i&ove do!ovine (ukladno neoliberalni! (!)ernica!a+1/ "a(ni)a (enat(ka i(tra%a
#okazala )e da )e Kvie od B3 #o(toL (red(tava u#ueni& to) Ko#orbeno) i(traDiva.ko) udruziL davala izravno AIA+12
Neko (e vri)e!e #laniran)e drDavno% udara razvi)alo na dva )a(no odreJena kolo(i)eka S vo)(ka )e o(!il)avala uklan)an)e
AUendea i n)e%ovi& #ri(taa- dok (u ekono!i(ti o(!il)avali uklan)an)e n)i&ovi& ide)a+ "ako )e (ve u#uivalo na #ri!)enu
(ile- iz!eJu ta dva tabora razvio (e di)alo% u ko)e! )e <oberto "ell$- #o(lovni .ov)ek ( veza!a u novina!a El=ercurio
ko)e )e 7inanci)(ki #odrDavala AIA- d)elovao kao #o(rednik+ Po!ou "ell$)a- A&ica%o Bo$(i (u ad!iralu ko)i )e za#ovi)edao
<atno! !ornarico! #o(lali #et (trana du% (aDetak ekono!(ko% #ro%ra!a+ =ornarica )e dala bla%o(lov- te (u otad A&ica%o
Bo$(i b)e(o!u.no radili da dovre #ro%ra! do trenutka udara+
N)i&ova bibli)a na #et (totina (tranica S #o!no razraJeni ekono!(ki #ro%ra! ko)i e &untu voditi od #rvo%a dana S u
[ileu )e #oznat #od
R U%lavno!- korak ko)i (u kori(tili n)e!a.ki naci(ti I tali)an(ki 7ai(ti+ O.ito- ne (a!o oni+ E#ri!+ #rev+F
BB
Kua (u v+-i a !i (uiau!ci !u u!i)eani u #ri#re!i i #!cino% i (vi4!! &vatno% ekono!(ko% #lana ko)i )e #o(luDio kao
te!el) liinitinili na)vaDni)i& ekono!(ki& odlukaL+15 O(!orica od de(etorice %lavni& annua 4E Zi%leL ekono!i)u (u (tudirali
na Aikako!e (veu.ilitu+1-3
Iako (e (vr%avan)e Allendea #o(vuda o#i(u)e kao vo)ni udar- Orlando Cetelier- Allendeov vele#o(lanik u Ua(&in%tonu
#rozreo %a )e kao ravno#ravno #artner(tvo vo)(ke i ekono!i(ta+ ]A&ica%o Bo$(- kako i& zovu u [ileuL- #ie Cetelier-
Kuv)erili (u %enerale da (u okrutno(t ko)u )e #o()edovala vo)(ka (#re!ni obo%atiti intelektualni! bo%at(tvi!a ko)a (u )o)
nedo(ta)alaL+11
"ad (e u [ileu kona.no do%odio drDavni udar- (a (obo! )e no(io tri )a(no odreJena oblika oka S rece#t ko)i e (e
o#onaati u (u()edni! ze!l)a!a i ko)i e #onovno- tri de(etl)ea ka(ni)e- zaDiv)eti u Iraku+ Sok (a!o% udara za #eta!a (u
(li)edila dva dodatna oblika oka+ Jedan od n)i& bila )e ka#itali(ti.ka Kok4tera#i)aL =iltona Iried!ana- te&nika ko)u (u
izu.avale (totine latinoa!eri.ki& ekono!i(ta na Aikako!e (veu.ilitu i n)e%ovi! razni! #odruDnica!a+ Dru%i ok bio )e
ok E;ena Aa!erona- i(traDivan)a u.inaka dro%a i (enzorne de#rivaci)e obu&vaena u #riru.niku "ubark- o ko)i!a )e
latinoa!eri.ku #olici)u i vo)(ke #odrobno #ou.avala AIA unutar (vo)i& #ro%ra!a obuke+
@a tri oblika oka (#a)a)u (e na ti)eli!a Catinoa!erikanaca i ti)elu #olitike to%a #odru.)a- (tvara)ui nezau(tavl)iv ura%an
!eJu(obno o(naDu)ui& razaran)a i obnova- bri(an)a i (tvaran)a+ Sok drDavno% udara #ri#re!io )e teren ekono!(ko) ok
tera#i)iM okovi!a u (oba!a za !u.en)e teroriziralo (e (vako%a za ko%a (e #ret#o(tavilo da (to)i na #utu ekono!(ki!
okovi!a+ Iz to% Divo% laboratori)a raJa (e #rva drDava [ikake kole S n)ezina #rva #ob)eda u %lobalno) kontrarevoluci)i+
B9
/+ dio
Prva kun)a
PoroJa)ne !uke
=iltonu Iried!anu n)e%ove (u teori)e #odarile Nobelovu na%radu 4 [ileu (u #odarile %enerala Pinoc&eta+
Eduardo >aleano- Dani i noi l)ubavi i rata- 1692+
=i(li! da !e nitko nikad ni)e #ro%la(io Kzlo!L+
=ilton Iried!an- iz)ava za Uall Street Journal- //+ (r#n)a /,,1+
Kaa (u i;iA4i! (u rait !et n! u!i)ea! u #ri#re!u #!- nur i (vconu &vatno% ekono!(ko% #lana ko)i )e #o(luDio kao
te!el) lui!i!li na)vaDni)i& ekono!(ki& odlukaL+15 O(!orica od de(etorice %lavni& auuua KEii%lcL ekono!i)u (u (tudirali
na Aikako!e (veu.ilitu+13
Iako (e (vr%avan)e Allendea #o(vuda o#i(u)e kao vo)ni udar- Orlando Cetelier- Allendeov vele#o(lanik u Ua(&in%tonu
#rozreo %a )e kao ravno#ravno #artner(tvo vo)(ke i ekono!i(ta+ KZA&ica%o Bo$(- kako i& zovu u [ileuL- #ie Cetelier-
Kuv)erili (u %enerale da (u okrutno(t ko)u )e #o()edovala vo)(ka (#re!ni obo%atiti intelektualni! bo%at(tvi!a ko)a (u )o)
nedo(ta)alaL+11
"ad (e u [ileu kona.no do%odio drDavni udar- (a (obo! )e no(io tri )a(no odreJena oblika oka S rece#t ko)i e (e
o#onaati u (u()edni! ze!l)a!a i ko)i e #onovno- tri de(etl)ea ka(ni)e- zaDiv)eti u Iraku+ Sok (a!o% udara za #eta!a (u
(li)edila dva dodatna oblika oka+ Jedan od n)i& bila )e ka#itali(ti.ka Kok4tera#i)aL =iltona Iried!ana- te&nika ko)u (u
izu.avale (totine latinoa!eri.ki& ekono!i(ta na Aikako!e (veu.ilitu i n)e%ovi! razni! #odruDnica!a+ Dru%i ok bio )e
ok E;ena Aa!erona- i(traDivan)a u.inaka dro%a i (enzorne de#rivaci)e obu&vaena u #riru.niku "ubark- o ko)i!a )e
latinoa!eri.ku #olici)u i vo)(ke #odrobno #ou.avala AIA unutar (vo)i& #ro%ra!a obuke+
@a tri oblika oka (#a)a)u (e na ti)eli!a Catinoa!erikanaca i ti)elu #olitike to%a #odru.)a- (tvara)ui nezau(tavl)iv ura%an
!eJu(obno o(naDu)ui& razaran)a i obnova- bri(an)a i (tvaran)a+ Sok drDavno% udara #ri#re!io )e teren ekono!(ko) ok
tera#i)iM okovi!a u (oba!a za !u.en)e teroriziralo (e (vako%a za ko%a (e #ret#o(tavilo da (to)i na #utu ekono!(ki!
okovi!a+ Iz to% Divo% laboratori)a raJa (e #rva drDava Aikake kole S n)ezina #rva #ob)eda u %lobalno) kontrarevoluci)i+
B9
/+ dio
Prva kun)a
PoroJa)ne !uke
=iltonu Iried!anu n)e%ove (u teori)e #odarile Nobelovu na%radu S [ileu (u #odarile %enerala Pinoc&eta+
Eduardo >aleano- Dani i noi l)ubavi i rata- 1692+
=i(li! da !e nitko nikad ni)e #ro%la(io Kzlo!L+
=ilton Iried!an- iz)ava za Uall Street Journal- //+ (r#n)a /,,1+
"rvavo roJen)e kontrarevoluci)e
Sve ozl)ede val)alo bi nano(iti za)edno i i(tovre!eno )er onda- budui da !an)e bole- !an)e i ran)ava)u+
Niccolo =acc&iavelli- *ladar- 1312+1
Ako (e #ri&vati takva #olitika oka- uv)eren (a! da ( n)o! )avno(t treba u#oznati do na)!an)i& #o)edino(ti da bi (e #rovela
u d)elo u bli(ko) buduno(ti+ Sto )e )avno(t bol)e obavi)etena- (vo)i! e reakci)a!a )o vie olakati #rila%odbu+
=ilton Iried!an u #i(!u %eneralu Au%u(tu Pinoc&etu- /1+ travn)a 16B3+/
Sve to (e zbivalo i i + ru)na 16B2+ %eneral Au%u(to Pinoc&et i n)e%ovi #ri(tae ne naziva)u drDavni! udaro!- ne%o Krato!L+
Santia%o )e- u (vako! (lu.a)u- #od()eao na ratite S tenkovi (u #ucali kotrl)a)ui (e bulevari!a- lova.ki zrako#lovi
na#adali (u vladine z%rade+ I#ak- ta) rat bio )e #o!alo .udan+ Nai!e- vodila %a )e (a!o )edna (trana+
Od (a!o% #o.etka Pinoc&et )e i!ao #ot#un nadzor nad ko#neno! vo)(ko!- !ornarico!- !arinci!a i #olici)o!+
Pred()ednik Salvador Allende- ( dru%e (trane- odbi)ao )e (vo)e #ri(tae or%anizirati u naoruDane obra!bene (ku#ine- tako da
ni)e i!ao vla(titu vo)(ku+ Jedini ot#or #ruDan )e iz #red()edni.ke #ala.e Ca =oneda i okolni& krovova- otkuda (u Allende i
n)e!u na)bliDi )una.ki #okuavali obraniti ()edite de!okraci)e+ @u (e borbu teko !oDe #ro%la(iti #oteno! S iako (e
unutra nalazilo (a!o tride(et e(t Allendeovi& #ri(taa- a vo)(ka )e na #ala.u i(#alila dvade(et .etiri rakete+2
Pinoc&et- ta) ba&ati i (iloviti za#ov)ednik o#eraci)e E%raJen #o#ut tenka u ko)e! (e vozioF o.ito )e Delio da do%aJan)a budu
to dra!ati.ni)a i trau!ati.ni)a+ Iako (a! drDavni udar ni)e bio rat- bio )e oblikovan da #od()ea na n) S .ilean(ki
#ret&odnik Soka i (tu#ora+ Sok %otovo da i ni)e !o%ao biti (naDni)i+ Za razliku od (u()edne Ar%entine ko)o! )e- ti)eko!
#rotekla .etiri de(etl)ea- vladalo e(t vo)ni& vlada- [ile ni)e i!ao nikakav dodir ( takvi! vido! na(il)a S uDivao )e u 11,
%odina !irol)ubive i de!okrat(ke vla(ti- od ko)i& )e #o(l)edn)a 51 #rola (avreno %latko+
9,
=+i #lin nikli ( #u+kani+i ii#ciciiinia u X 8 \i i I )+ t k+ R lo% i(to% )utra- R+ FiZlaiulo l+ctclici- ncda_no (tZ vrativi iz
Ua(&in%tona tla #reuz!e (vo)u novu duDno(t .ilean(ko% !ini(tra obrane- doao )e u (vo) ured udal)en (a!o nekoliko
!inuta voDn)e od #red()edni.ke #ala.e+ [i! )e #roao %lavni ulaz- za(ko.ilo %a )e de(etak vo)nika u borbeni! odora!a i
nacil)alo %a (vo)i! auto!at(ki! #uka!a+5
@i)eko! %odina ko)e (u vodile #re!a udaru- a!eri.ki (u treneri- veino! #ri#adnici AIA4e- (t)erali .ilean(ku vo)(ku u
antiko!uni(ti.ko ludilo- uv)erava)ui i& da (u (oci)ali(ti de 7acto ru(ki #i)uni- (trana (ila unutar .ilean(ko% drutva S
Kunutarn)i ne#ri)atel)L iz do!ae% uz%o)a+ A za#ravo (e vo)(ka na#o(l)etku #retvorila u i(tin(ko% do!ae% ne#ri)atel)a-
(#te!na okrenuti oruD)e #rotiv naroda ko)i )e #ri(e%nula braniti+
Nakon Allendeove (!rti- nakon to !u )e ci)eli kabinet zavrio u zatvoru- nakon izo(tanka bilo kakva vidl)ivi)e% !a(ovno%
ot#ora- &untina velika bitka zavrila )e ne%d)e u #o#odnevni! (ati!a+ Ceteliera i o(tale Ki(taknuteL u&ienike odveli (u
na#o(l)etku na ledeni otok Da;(on- u )uDno! =a%ellanovo! #rolazu S bila )e to Pinoc&etova ina.ica (ibir(ki& radni&
lo%ora+ I#ak- ubo)(tva i u&ien)e vlade ni(u zadovol)ili novu .ilean(ku #u.i(ti.ku vla(t+ >enerali (u znali da !o !o%u
zadrDati (a!o ako [ileance #re(trave na(!rt S )ednako kao to (e zbilo u Indonezi)i+ U dani!a ko)i (u (li)edili- u&ieno )e
ot#rilike 12 3,, civila ko)e (u utr#ali u ka!ione i zatvorili S tako #ie u AIA4ino! izv)eu ( ko)e% )e (kinuta oznaka
ta)no(ti+3 @i(ue (u zavrile na dva na)vaDni)a no%o!etna (tadiona u Santia%u 4 (tadionu [ile i na %ole!o! Nacionalno!
(tadionu+ Unutar zidina ovo% dru%o%- (!rt )e- kao )avna zabava- za!i)enila no%o!et+ *o)nici (u- u #ratn)i zakukul)eni&
kolaboracioni(ta- ko)i (u i! #okazivali K(ubvetzivne ele!enteL- .el)ali tribine S ozna.ene (e odvla.ilo u (vla.ionice i loDe
#retvorene u #riru.ne !u.ionice+ Po%ubili (u (totine+ BeDivotna ti)ela #o.ela (u (e naku#l)ati uz rubove auto#utova ili
#lutati #o blatni! %rad(ki! kanali!a+
"ako bi teror #roirio izvan okru%a #ri)e(tolnice- Pinoc&et )e (vo! na)okrutni)e! za#ov)edniku- %eneralu Ser%iu Arellanu
Starku naredio da izvri &eliko#ter(ki na#ad na ()everne #okra)ine i #o()eti niz zatvora u ko)i!a (u .uvali K(ubverzivceL+ U
(vi! vei! i !an)i! %radovi!a- Stark i n)e%ovi luta)ui e(kadroni (!rti izdva)ali (u one na)zna.a)ni)e zatvorenike S u
)edno!
R Allendea (u #ronali razne(ene %lave+ i dal)e tra)u ra(#rave )e li %a ubio !etak i(#al)en #re!a Ca =onedl- ili (e radi)e
u(tri)elio (a! ne%o da [lleanci!a #riuti nezaboravnu (liku n)i&ovo% izabrano% #red()ednika ko)i (e #reda)e #obun)eno)
vo)(ci+ Ova dru%a teori)a zvu.i uv)erl)ivi)e+
91
Ukratko re.eno- ci)ela drDava #ri!ila )c #oruku: oi#or 0+na.i (nu i+
Iako )e Pinoc&etova bitka bila #ot#uno )edno(trana- n)ezine #o(l)edici4 bile (u )ednako (tvarne kao i one bilo ko)e%
%raJan(ko% rata ili (trane invazi)e S uku#no )e ne(talo ili )e (!aknuto 2 /,, l)udi- na)!an)e 9, ,,, zavrilo )e u zatvori!a-
dok )e /,, ,,, zbo% #oliti.ki& razlo%a izb)e%lo iz ze!l)e+B
Ekono!(ka 7ronta
A&ica%o Bo$(i!a 11+ ru)na bio )e dan ko)i (u o.ekivali o()ea)ui vrto%lavicu i navalu (!rtono(no% adrenalina+ Ser%io de
Aa(tro )e do(lovno do #o(l)edn)e% trenutka radio (a (vo)o! vezo! iz <atne !ornarice- #re%ledava)ui- (tranicu #o (tranicu-
#o(l)edn)a #o%lavl)a KAi%leL+ Na (a! dan #u.a- nekoliko A&ica%o Bo$(a ulo%orilo (e u ti(kari de(ni.ar(ki& novina El
=ercurio+ Dok (u ulica!a odzvan)ali &ici- trudili (u (e u#ravo b)e(o!u.no ti(kati doku!ent na vri)e!e- ne bi li tako
(#re!no do.ekali #rvi &untin radni dan+ Arturo Ionaine- )edan od urednika novina- #ri()ea (e da (u (tro)evi Kradili
danonono i u!naDali #ri!)erke to% #oza!ano% (#i(aL+ U(#)eli (u 4 )edvice+ K=alo #ri)e #odneva- u (ri)edu 1/+ ru)na
16B2+- na)vie .a(nike OruDani& (na%a ko)i (u za()eli na #oloDa)e vlade doku!ent )e .ekao na n)i&ovi! radni! (tolovi!a+9
Pri)edlozi u kona.no) verzi)i doku!enta za#an)u)ue naliku)u ide)a!a iz "a#italiz!a i (lobode =iltona Iried!ana S
#rivatizaci)a- dere%ulaci)a i rezan)e )avne #otron)e S (veto tro)(tvo (lobodno% trDita+ [ilean(ki ekono!i(ti obrazovani u
S)edin)eni! DrDava!a trudili (u (e te ide)e o(tvariti !irni! #ute! S unutar %ranica de!okrat(ke ra(#rave S ali (u ta!o
doDiv)eli #o(ve!an)e odbi)an)e+ Sad (u (e vratili i A&ica%o Bo$(i i n)i&ovi #lanovi S u okruDen)e daleko #ri)e!.ivi)e za
n)i&ove radikalne vizi)e+ U to! novo! dobu- nitko o(i! a.ice l)udi u odora!a ni)e (e !orao (la%ati ( n)i!a+ Na)i(taknuti)i
#oliti.ki #rotivnici bili (u !rtvi- ili u zatvoru- ili (u #ani.no traDili (krovite S (#ektakl ko)i (u (tvarali vo)ni zrako#lovi i
karavane (!rti (ve )e .vr(to drDao na uzdi+
KZa na( )e to bila revoluci)aL- rekao )e Ari(tian Carroulet- )edan od Pi4noc&etovi& (av)etnika za ekono!i)u+6 O#i( )e #ot#uno
#oten+ Dan 11+ ru)na 16B2+ bio )e daleko vie od na(ilno% kra)a Allendeove !irol)ubive (oci)ali(ti.ke revoluci)e S bio )e to
#o.etak ono%a to @&e Econo!i(t- ka(ni)e- o#i(u)e kao Kkontrarevoluci)uL S #rva (tvarna #ob)eda Aikake kole u borbi za
#ovrat #odru.)a iz%ubl)eni& ut)eca)e! develo#!entaliz!a i ke$4ne(i)aniz!a+1, Za razliku od Allendeove #arci)alne
revoluci)e- u!)erene i
9/
I \u \iZ-i +i ! ^E+i%le4 i i+i 11 u I 11111 uZ (iZ- #od klinkoin ii oki4 le#c0+c razli.iti& kriza- ikZ(ii i!a ili u%ili drDava+ I#ak- E aliZ
)e #o(lao koli)evko! kontrarevoluci)e koli)evko! terora+
Jo(H Iiliera- bivi (tudent ekono!i)e na "atoli.ko! (veu.ilitu i (a!o4#ro%laeni A&ica%o Bo$- zatekao (e u vri)e!e udara
na ?arvardu %d)e )e #i(ao tezu+ [uvi dobre vi)e(ti- vratio (e kui K#o!oi ute!el)iti novu drDavu- okrenutu (lobodi- na
#e#elu one (tareL+ Sa! Piiiera- budui Pinoc&etov !ini(tar rada i rudar(tva- iz)avio )e da)e to bila Ki(tin(ka revoluci)a+++
radikalan- (veobu&vatan i ne!ilo(rdan korak #re!a (lobodno! trDituL+11
U vte!enu #ri)e #u.a- Au%u(to Pinoc&et )e bio #oznat #o #okorno(ti ko)a )e %rani.ila ( ro#(ko! i v)e.ito )e la(kao i (la%ao
(e (a (vo)i! civilni! za#ov)ednici!a+ "ao diktator- Pinoc&et )e otkrio nove vidove vla(tite o(obno(ti+ *la(t )e #ri%rabio (
%otovo ne#ri(to)ni! uDitko!- #reobrazio (e u !onar&a i tvrdio da !u )e K(udbinaL #ov)erila tu zadau+ Ukratko- izveo )e
#u. unutar #u.a ko)i! )e uklonio tro)icu o(tali& vo)ni& voda ( ko)i!a (e do%ovorio #odi)eliti vla(t- zati! (e #ro%la(io
vr&ovni! #o%lavniko! naci)e i i(tovre!eno #red()edniko!+ UDivao )e u cere!oni)alno! bl)etavilu- dokazu #rava na vla(t-
i ni)edno! ne #ro#uta)ui #riliku da od)ene (vo)u #ru(ku (ve.anu odoru za)edno ( #late!+ Za obilazak Santia%a- odlu.io
(e za #ovorku zlatni&- oklo#l)eni& !ercede(4benzova+1/
Pinoc&et )e bio talentiran za autoritarnu vla(t ali- )ednako kao i Su&arto-
, ekono!i)i ni)e i!ao bla%o%a #o)!a+ @o )e bio #roble! )er )e ka!#an)a kor#oraci)(ki& (abotaDa #od vod(tvo! I@@4a
#olu.ila u(#)e& izaziva)ui #o(ve!an)i ekono!(ki kao( S Pinoc&et (e (uo.io ( totalno! ekono!(ko! krizo!+ Od (a!o%
#o.etka unutar &unte tra)ao )e (ukob iz!eJu oni& ko)i (u )edno(tavno Del)eli #ovratak na #redallendeov(ki (tatu( Yuo
1 brz #ovratak de!okraci)i i- ( dru%e (trane- A&ica%o Bo$(a ko)i (u za%ovarali (veobu&vatan #reobraDa) (lobodno% trDita
.i)e e o(tvaren)e tra)ati %odina!a+ Pinoc&et (e- uDiva)ui u novo) !oi- (naDno #rotivio #o!i(li da %a vla(tita (udbina (vodi
na obi.no% .i(ta.a 4 Ku(#o(tavi red i !oDe iiL+ KNi(!o !i u(i(a. za #rainu ko)i )e #oko(io !ark(iza! da bi vla(t vratio
%o(#odi #oliti.ari!aL- obi.avao )e %ovoriti+12 N)e%ovi! odnedavna neobuzdani! (tre!l)en)i!a (viJala (e ide)a #ot#une
#reobrazbe drDave ko)u (u za(tu#ali A&ica%o Bo$(i te )e- ba kao i Su&arto ko)i )e (uraJivao ( Berkele$(ko! !a7i)o!- i on
nekoliko .ikaki& di#lo!anata i!enovao vii! ekono!(ki! (av)etnici!a S !eJu n)i!a i Ser%ia de Aa(tra- i(tin(ko% voJu
#okreta i %lavno% tvorca KAi%leL+ Zvao i& )e tec&no(i S te&ni.ari S to
92
Iako )e Pinoc&et !alo to%a (&vaao o in7laci)i i ka!atni ! (to) !i na- tN_ Inio(i (u %ovorili n)e!u razu!l)ivi! )eziko!+
Ekono!i)a )e n)i!a #icJ+(tavl)ala #rirodne (ile ko)i!a (e !ora #okoravati i #otivati i& )er )e Kd)elovati #rotiv #rirode
kontra#roduktivno (a!ozavaravan)eL- kako )e ob)an)avao Pineta+15 Pinoc&et (e (loDio S nai!e- i (a! )e )edno! za#i(ao
da (e l)udi !ora)u #okoravati u(tro)u )er K#riroda #okazu)e da (u te!el)ni #oredak i &i)erar&i)a neo#&odniL+13 U#ravo ta
za)edni.ka tvrdn)a da naredbe #ri!a)u od vii& #rirodni& zakona (tvorila )e te!el) Pinoc&etovo% (aveza ( A&ica%o!+
Prvi& %odinu i #ol dana Pinoc&et (e #o(luno #okoravao .ikaki! #ravili!a S #rivatizirao )e neke- ali ne (ve- tvrtke u
drDavno! vla(nitvu E!edu n)i!a i nekoliko banakaFM do#u(tio )e na)novi)e oblike 7inanci)(ki& #ekulaci)aM iro! )e otvorio
%ranice !eJunarodno! uvozu- ruei za#reke ko)e (u %odina!a titile .ilean(ke #roizvoJa.eM i za 1, #o(to (rezao drDavnu
#otron)u S o(i! vo)(ci ko)a )e #ri!ila zna.a)no vea (red(tava+11 @akoJer )e ukinuo kontrolu ci)ena 4 radikalan #otez u
drDavi ko)a )e de(etl)ei!a nadzirala ci)enu o(novni& artikala S kru&a i )e(tivo% ul)a+
A&ica%o Bo$(i (u- ( #uno! (i%urnou- uv)eravali Pinoc&eta da e- ako na%lo i i(tovre!eno dokine vladino !i)ean)e u ta
#odru.)a- K#rirodniL zakoni ekono!i)e #onovno #ronai ravnoteDu te e (to#a in7laci)e S ko)u (u #ro!atrali kao vid
ekono!(ke %roznice ko)a otkriva #ri(u(tvo nezdravi& or%aniza!a na trDitu S neko! .aroli)o! doDiv)eti #ad+ Po%ri)eili
(u+ >odine 16B5+ in7laci)a do(iDe 2B3 #o(to S na)viu (to#u na (vi)etu i %otovo dvo(truko viu od one ti)eko! Allendeova
!andata+1B Ai)ene o(novni& #roizvoda S kru&a- na #ri!)er S #robile (u (ve %ranice+ I(tovre!eno (u [ileanci o(ta)ali bez
radni& !)e(ta )er )e Pinoc&etovo ek(#eri!entiran)e K(lobodni! trDite!L drDavu #re#lavilo )e7tini! uvozo!+ Cokalni
#o(lovi (u- ne(#o(obni konkurirati- za!irali- neza#o(leno(t do(tiDe rekordne razine- a %lad #o.in)e &arati ze!l)o!+ Prvi
laboratori) [ikake kole #okazao (e kao #ot#una #ro#a(t+
Ser%io de Aa(tro i o(tali A&ica%o Bo$(i tvrdili (u E.i(to! .ikako! lo%iko!F da #roble! ni)e u n)i&ovo) teori)i- ne%o u
.in)enici da )e (e u #rak(u #rovelo nedovol)no! otrino!+ Ekono!i)a (e ni)e u(#)ela #o#raviti i #ovratiti (klad i ravnoteDu
zbo% Kdi(torzi)aL #reo(tali& nakon %otovo #olu(tol)etno% !i)ean)a vla(ti+ Da bi ek(#eri!ent urodio #lodo!- Pinoc&et !ora
ukloniti Kdi(torzi)eL S (troDi rezovi- vei obi! #rivatizaci)e- i (ve to )o brDe+
@i)eko! ti& %odinu i #ol dana- A&ica%o Bo$(i i n)i&ove avanture na #ol)u ek(tre!no% ka#italiz!a u(#)eli (u doi na zub
na)vee! di)elu .ilean(ke #o(lovne elite+ Jedini ko)i (u izvla.ili zaradu bile (u (trane ko!#ani)e i
95
E I= _ +1 I l _ +1 I I J = c ?I U I I 1110+ *L II 1+11 I i iZ+l li i_ I I I I 1 J ?OI0*OUil <OXl =l I S"I AI U\ XFOOI 0 +I
;ill #!Z #ola%anu !i i.c0av+i I i + I \i laiulo Saenz 4 #tZt8l ()c ti n i k Nacionalne luli u%e i vo!ica iZa- ona) ko)i )e o(obno
uvukao A&ica%o Bo$(c u o(!il)avan)e drDavno% udara i0)avio )e da (u rezultati ek(#eri!enta K)edan od na)vei& #odba.a)a
nae ekono!(ke #ovi)e(tiL+19 @vorni.ari ni(u Del)eli Allendeov (oci)aliza!- ali (u bili )ako #rivrDeni nadzirano) ekono!i)i+
KNi)e !o%ue na(taviti takav 7inanci)(ki kao( ko)i do!inira [ileo!L- rekao )e SaHnz+ KNeo#&odno )e one nebro)ene
!ili)une 7inanci)(ki& (red(tava- ko)e (e (ad kori(ti u neobuzdani! #ekulaci)a!a i to #red o.i!a oni& ko)i ne!a)u .ak ni
#o(ao- kanalizirati u i(#lative inve(tici)e+L16
Budui da i! (e #lan naao u #o%ibel)i- A&ica%o Bo$(i i #ira)e Ea te dvi)e (ku#ine #rekla#ale (u (e veliki! di)elo!F (&vatili
(u da )e doao trenutak da #ozovu teku artil)eri)u+ U oDu)ku 16B3+- u Santia%o (u do#utovali- na #oziv velike banke- (a
zadao! da (#a(e ek(#eri!ent- (a! =ilton Iried!an i Arnold ?arben%er+
Iried!ana )e &untin ti(ak do.ekao kao rock4zvi)ezdu S %urua novo% #oretka+ Svaka n)e%ova iz)ava zavravala )e kao
na(lov- n)e%ova akade!(ka #redavan)a #reno(ila )e drDavna televizi)a te )e doDivio audi)enci)u (vi& audi)enci)a S #rivatni
(u(ret ( %eneralo! Pinoc&eto!+
@i)eko! boravka Iried!an )e ne#rekidno vrtio )ednu )edinu te!u S &unta )e dobro za#o.ela- ali !ora daleko (lobodni)e
#ri%rliti (lobodno trDite+ U (vo)i! %ovori!a i interv)ui!a (luDio (e ter!ino! ko)i nikad dotad ni)e )avno #ri!i)en)en na
(tvarnu ekono!(ku krizu S traDio )e #ri!)enu Kok4tera#i)eL+ I dodao da )e ona K)edini li)ek+ A#(olutno+ Ne!a dru%o%a+
Ne #o(to)i ni)edno dru%o du%oro.no r)een)eL+/, "ad )e .ilean(ki novinar Iried!ana #od()etio da )e .ak i <ic&ard Ni8on-
za vri)e!e (vo% #red()edni.ko% !andata- na!etnuo #ro#i(e ko)i!a )e obuzdavao (lobodno trDite- Iried!an %a )e
#re()ekao: KNe odobrava! i&+ *)eru)e! da i& ne bi(!o (!)eli #ri!i)eniti+ Protivi! (e (vako) vladino) ekono!(ko)
intervenci)i- u (vo)o) do!ovini- kao i u [ileu+L/1
Nakon (u(reta ( Pinoc&eto!- Iried!an )e o to!e na.inio neke o(obne bil)eke- ko)e- de(etl)ei!a ka(ni)e- otkriva u (vo)i!
!e!oari!a+ Pri!i)etio )e da )e %enerala K#rivukla ide)a ok4tera#i)e- ali %a )e vidl)ivo uzne!irila !o%uno(t #rivre!ene
neza#o(leno(ti ko)u bi #ri!)ena !o%la izazvatiL+// U to! trenutku Pinoc&et )e ve dil)e! (vi)eta bio zlo%la(na #o)ava zbo%
naredbi za #okol)e na no%o!etni! (tadioni!a S .in)enica da )e diktatora Kuzne!irilaL !o%uno(t da l)ud(ki! Drtva!a
#lati ci)enu ok4tera#i)e !oDda )e Iried!ana !o%la nat)erati da za(tane+ No- u!)e(to to%a- na(tavio )e (
93
ali %a na%ovara tla )o( vi(e (reze drDavne ra(&ode Kzt #N i!N \i i & \ 4+i d i+i i i Xi nXr ti)eko! e(t !)e(eci+++ i to u (vi!
(ektori!aL uz i(tovre!eno X \i i & _ +u -i u)e #aketa bizni(u okrenuti& #ro#i(a ko)i %a )o vie okreu ka Z#ot#uno (lobodno)
tr%oviniZL+ Iried!an )e #redvidio da e (totine ti(ua l)udi ko)i e #o(love iz%ubiti u )avno!e (ektoru ubrzo #ronai nova
radna !)e(ta u #rivatno!e i na (va zvona za&val)ivati Pinoc&etu to )e uklonio Kna)vei !o%ui bro) za#reka ko)e u ovo!
trenutku ko.e #rivatno trDiteL+/2
Iried!an )e %enerala uv)eravao da e- ako #o(lua n)e%ov (av)et- !oi #reuzeti za(lu%e za Kekono!(ko .udoLM da e Kza
nekoliko !)e(eci (rezati in7laci)uL- dok e #roble! neza#o(leno(ti biti )ednako kratkov)e.an Kkratak S !)erit e (e
!)e(eci!a S i da e #o(l)edi.ni o#oravak biti brzL+ Pinoc&etu o(ta)e (a!o d)elovati brzo i odlu.no S Iried!an nekoliko
#uta na%laava vaDno(t KokaL- tri#ut (e (luDi ti! #o)!o! i #odvla.i iz)avu da K#o(tu#no(t ni)e #rikladan na.inL+/5
Pinoc&et (e #reobratio+ U (vo!e od%ovoru- vr&ovni .ilean(ki #o%lavar u#utio )e Kna)uzvieni)e izraze na)dubl)e% tovan)aL-
#rito! uv)erava)ui Iried!ana da (e K#lan u #ot#uno(ti #ri!)en)u)e ve (adL+/3 Od!a& nakon Iried!anova #o()eta-
Pinoc&et )e na)urio (vo% !ini(tra #rivrede i duDno(t #redao Ser%iu de Aa(tru- ko%a )e ka(ni)e una#ri)edio u !ini(tra
7inanci)a+ De Aa(tro )e vladu na#u.io (vo)i! A&ica%o Bo)(i!a- i!enu)ui )edno%a od n)i& ravnatel)e! (redin)e banke+
Orlanda Saenza- ko)i (e tuDio na !a(ovna ot#utan)a i zatvaran)a #o%ona- na !)e(tu #red()ednika Udru%e tvorni.ara
za!i)enio )e netko (kloni)i ok4tera#i)i+ KAko (e indu(tri)alci Dale na to- nekZ idu k vra%u+ Neu i& branitiL- ob)avio )e novi
ravnatel)+/1
O(lobodivi (e nei(to!il)enika- Pinoc&et i de Aa(tro (u (e bacili na #o(ao razaran)a (oci)alne drDave kako bi o(tvarili .i(tu
ka#itali(ti.ku uto#i)u+ >odine 16B3+ )edni! (u udarce! (rezali )avnu #otron)u za /B #o(to 4 i rezali (u (ve dok- 169,+ ni)e
(ti%la do #olovice izno(a ko)i (e troio za Allendeova !andata+/B Zdrav(tvo i obrazovan)e #retr#)eli (u na)teDe udarce+ [ak
)e i .a(o#i( @&e Econo!i(t- %lavni za%ovaratel) (lobodno% trDita- to nazvao Kor%i)o! (a!oran)avan)aL+/9 De Aa(tro )e
#rivatizirao %otovo #et(to tvrtki i banaka u drDavno!e vla(nitvu- do(lovno da)ui veinu budzato )er )e bit o#eraci)e bila
(!)e(titi i& to )e brDe !o%ue na n)i&ovo #ravo !)e(to unutar ekono!(ko% #oretka+/6 Ni)e #okazao ni trun !ilo(rJa #re!a
lokalni! tvrtka!a- te )e uklonio i dru%e tr%ovin(ke za#reke S to )e- od 16B2+ do 1692+ %odine- urodilo %ubitko! 1BB ,,,
radni& !)e(ta u indu(tri)i+2, Sredino! o(a!de(eti&- #roizvodn)a )e kao udio u ekono!i)i #ala na razinu #o(l)edn)i #ut
zabil)eDenu ti)eko! Dru%o%a (v)et(ko%a rata+21
91
Xi (nu(iXeiio _ i+i(tini Lli iiiiiiviiiu (at)erao u tc+("u ice7(i`ii- te!el)ei to ti+t nei(kuano) teori)i da ic na%lo (tezan)e ekono!i)i
vratiti zdravl)e- la )e lo%ika bila za#an)u)ue nalik lo%ici #(i&i)atara ko)i (u ti)eko! .etrde(eti& i #ede(eti& %odina !a(ovno
#ro#i(ivali elektrokonvulzivnu tera#i)u- uv)ereni da e ti! #lan(ki izazivani! %rand !al na#ada)i!a- neki! .udo!
#onovno #okrenuti !oz%ove (vo)i& #aci)enata+
@eori)a ekono!(ke ok4tera#i)e di)elo! (e o(lan)a na ulo%u o.ekivan)a u #otican)u in7laci)(ki& #roce(a+ Obuzdati in7laci)u
ne zna.i (a!o !i)en)ati !onetarnu #olitiku- ne%o i(tovre!eno !i)en)ati i na.in #onaan)a #otroa.a- #o(lodavaca i radnika+
Ulo%a na%le i neu%odne #ro!)ene #olitike )e(t izazivan)e na%le #ro!)ene o.ekivan)a- znak )avno(ti da (e #ravila i%re
radikalno !i)en)a)u 4 ci)ene nee ra(ti- ali nee ra(ti ni #lae+ Sukladno to) teori)i- to (e brDe (!an)u)u o.ekivan)a i(&oda
in7laci)e- krae e tra)ati i bolno razdobl)e rece(i)e i vi(oke (to#e neza#o(leno(ti+ I#ak- o(obito u drDava!a %d)e )e #oliti.ka
ka(ta u )avno(ti iz%ubila (vo)u v)erodo(to)no(t- (a!o (naDan i odlu.an #oliti.ki ok- bare! (e tako tvrdi- i!a !o K#ou.itiL
)avno(t ti! okrutni! .in)enica!a+R
Prouzro.iti rece(i)u ili krizu #o (ebi )e okrutna ide)a )er one- neizb)eDno- (tvara)u i !a(ovno (iro!atvo S to )e razlo%
zato ni)edan #oliti.ki voJa (ve do ovo% trenutka ni)e bio (#re!an i(kuati teori)u+ @ko Deli biti od%ovoran za ono to
Bu(ine((4Ueek o#i(u)e kao KSvi)et (!il)eno izazvane de#re(i)e dr+ Stran%eloveaLT2/
Pinoc&et )e Delio+ @i)eko! #rve %odine Iried!anove ok4tera#i)e .ilean(ka ekono!i)a (!an)ila (e za 13 #o(to- dok )e
neza#o(leno(t S (a!o 2 #o(to za vri)e!e AUendea S do(ti%la /, #o(to- u to vri)e!e za Aile u#ravo ne.uvenu razinu+22
DrDava (e vidl)ivo %r.ila ti)eko! Ktera#i)eL+ I na(u#rot Iried!anovi! bli(tavi! #redviJan)i!a- kriza neza#o(leno(ti
#otra)ala )e %odina!a- a ne nekoliko !)e(eci+25 ?unta- ko)a )e od!a& #ri&vatila Iried!anove !eta7ore bole(ti- ni)e (e
i(#ri.avala- #o)an)ava)ui da (e Kodlu.ila za ta) #ut )er )edino on vodi ravno u Darite bole(tiL+23 Iried!an (e (loDio+ "ad
%a )e izv)e(titel)
R Neki ekono!i(ti .ikake kole tvrde da (e #rva ek(#eri!entalna #ri!)ena ok4tera#i)e zbila u Za#adno) N)e!a.ko)-
/,+ li#n)a 1659+ @o%a )e dana !ini(tar 7inanci)a Cud;i% Er&ard uklonio na)vei dio nadzora nad ci)ena!a I uveo novu
valutu+ @I #otezi bili (u na%li i doli (u bez u#ozoren)a 4 bio )e to (traan ok za n)e!a.ku ekono!i)u i izazvao )e
#o(ve!an)u neza#o(leno(t+ Sa!o- tu #re(ta)e (vaka (li.no(t 4 Er&ardove re7or!e o%rani.ile (u (e na !onetarnu #olitiku i
#olitiku ci)ena+ N)i& ni(u #ratili rezovi (oci)alni& #ro%ra!a ili na%lo uvoJen)e (lobodne tr%ovineM tovie- #oduzete (u bro)ne
!)ere ko)i!a (e %raJane titilo od oka- !eJu ko)i!a i #ora(t #laa- .ak i nakon oka- Za#adna (e N)e!a.ka (avreno
ukla#ala u Iried!anovu de7inici)u kvazl4(oci)ali(ti.ke (oci)alne drDave4dakle: (ubvencionirano (tanovan)e- drDavne
!irovine- drDavna zdrav(tvena (krb I drDavni obrazovni (u(tav+ *lada )e nadzirala i (ubvencionirala (veM od tele7on(ki&
ko!#ani)a do tvornica alu!ini)a+ Pri#i(ivati Er&ardu Izu! ok4tera#i)e #rili.no )e (lul)iva #ri.a )er (e ek(#eri!ent zbio
nakon n)e!a.ko% o(lobaJan)a od tirani)e+ Er&ardov ok- unato. to!e- i!a !alo (li.no(ti (a (veobu&vatni! #reobrazba!a
ko)e (e dana( (!atra)u ekono!(ko! ok4tera#i)o! 4 #ioniri te !etode (vakako (u Iried!an i Pinoc&et- i to u drDavi ko)a )e
nedu%o #ri)e iz%ubila (lobodu+
9B
)e: K*iiu#o #itan)eL+4Z^ i0ru%o! novinaru )e ick+io: KXi unio (e unii- i& u!e li u(tra)ati dovol)no du%o i dovol)no ener%i.no+L4
RB
Zani!l)iva )e .in)enica da )e na)(naDni)u kritiku ok tera#i)i u#utio u#ravo Iried!anov bivi (tudent- AndtH >under Irank+
Dok )e na .ikako! Sveu.ilitu (tudirao #ede(eti& %odina- >under Irank S #odri)etlo! iz N)e!a.ke S toliko (e na(luao
o [ileu da)e- nakon to )e doktorirao ekono!i)u- odlu.io otii i (a! vid)eti ze!l)u ko)u (u n)e%ovi #ro7e(ori #rikazivali kao
loe voJenu develo#!entali(ti.ku ne%ativnu uto#i)u+ Ono to )e vidio (vid)elo !u (e- te )e zavrio kao #redava. na
[ilean(ko! (veu.ilitu- a zati! )e radio kao ekono!(ki (av)etnik u vladi Salvadora Allendea- ko%a )e i(kreno ci)enio+ "ao
A&ica%o Bo$ u [ileu- #reb)e% iz (veu.ilino% #ravov)er)a (lobodno% trDita- >under Irank )e i!ao )edin(tven uvid u
.ilean(ku ekono!(ku #u(tolovinu+ >odinu dana nakon to )e Iried!an #ro#i(ao !ak(i!alan ok- #one(en %n)evo! na#i(ao
)e KOtvoreno #i(!o Arnoldu ?arben%eru i =iltonu Iried!anuL- i u n)e!u (e okori(tio (vo)i! .ikaki! obrazovan)e! da
K#rou.i kako )e .ilean(ki bole(nik rea%irao na tera#i)uL+29
Izra.unao )e to .ilean(ko) obitel)i zna.i #okua) #reDivl)avan)a na (red(tvi!a ko)a )e Pinoc&et tvrdio da (u Kdovol)na
#laaL+ Ot#rilike B5 #o(to #ri&oda odlazilo )e (a!o na ku#ovinu kru&a- to )e obitel) t)eralo da (e odri.e Kluk(uzni&
#roizvodaL kao to (u !li)eko ili #ri)evoz autobu(o! do #o(la+ U u(#oredbi ( ti!e- za vri)e!e Allendea- na kru&- !li)eko i
auto4bu(ne karte ot#adalo )e 1B #o(to o(obno% do&otka za#o(leni& u )avno! (ektoru+26 *eina d)ece !li)eko ni)e dobivala
ni u koli )er )e )edan od #rvi& #oteza &unte bilo ukinue #ro%ra!a K!li)eko u kola!aL+ "ao #o(l)edica ti& rezova i
naku#l)eno% beznaJa u do!ovi!a- (ve )e vie i vie u.enika #adalo u ne(vi)e(t ti)eko! na(tave- a !no%i (u #re(tali
#o&aJati kolu+5, >under Irank )e uviJao izravnu #ovezano(t iz!eJu brutalne ekono!(ke #olitike ko)u (u na!etnuli
n)e%ovi bivi kole%e i na(il)a ko)i! )e Pinoc&et %azio drDavu+ Iried!anove #re#oruke toliko (u razorne S #i(ao )e
nezadovol)ni A&ica%o Bo$ S da i& ni)e !o%ue Kni na!etnuti- ni #rove(ti bez dva)u n)i!a te!el)ni& .i!benika: vo)ne (ile i
#oliti.ko% teroraL+51
Pinoc&etov ekono!(ki ti! ne(!etano )e- #rovodei Iried!anove na)revolucionarni)e ide)e- #rodro u #odru.)e totalno%
ek(#eri!enta S (u(tav )avni& kola za!i)enili (u vau.eri i K.arter4koleL- zdrav(tvo (e #o.elo na#laivati- a zati! (u
#rivatizirani vrtii i %robl)a+ I#ak- na)radikalni)a od (ve%a bila )e #rivatizaci)a .ilean(ko% (u(tava (oci)alno% o(i%uran)a+ Jo(H
Pi&era- .ov)ek ko)i )e #roveo ta) #ro%ra!- iz)avio )e da )e ide)u #ronaao u kn)izi "a#italiza! i (loboda+]/ Ad!ini(traci)i
>eor%ea U+ Bu(&a obi.no (e #ri#i(u)u #ionir(ki
99
_ 1+1i I+I - II IllA+nci %EFll I I I+I 1 +11 I #i _ I X\lll II U 1+1 II 11ZX I I 44ll+il I 7t4 *iiQ =l I k+l^ +
E lit4 (e #icivoiin u =i(lavu novu 07ini)u na ko)u (u oboDavatel)i (lobodno% 11 0ita dil)e! (vi)eta- naviknuti na ra(#ravl)an)e
o #o(ti%nui!a takve #olitike unutar .i(to akade!(ko% okruDen)a- #o.eli obraati (ve veu #ozorno(t+ edI JdDbenici iz
ekono!i)e tvrde da bi (vi)et tako trebao 7unkcionirati- (a!o %d)e )o tu teori)u #rovode u #rak(uTL- #ita (e a!eri.ki #o(lovni
.a(o#i( BarronZ(+] IJ .lanku na(lovl)eno! K[ile 4 laboratori)(ki te(t )edno% teoreti.araL- @&e Ne; Vork @i!e( #ri!)eu)e
da Kni)e .e(ta #o)ava da vodei ekono!i(ti #oznati #o (vo)i! .vr(ti! (tavovi!a dobi)u #riliku i(kuati odreJene rece#te na
teko obol)elo) ekono!i)i+ Jo )e .udni)e kad )e ekono!i(tov #aci)ent drDava ko)a ni)e n)e%ova do!ovinaL+55 =no%i (u
#ri(ti%li izbliza raz%ledati .ilean(ki laboratori) S !eJu n)i!a (e naao i (a! Iriedric& ?a$ek- ko)i )e nekoliko #uta dolazio
u Pinoc&etov [ile- te 1691+ %odine odabrao *ina del =ar E%rad u ko)e! (e do%ovarao drDavni udarF kao !)e(to (a(tanka
re%ionalno% o%ranka =ont Pelerin Societ$- tru(ta !oz%ova kontrarevoluci)e+
=it o .ilean(ko! .udu
[ak i nakon tri de(etl)ea- [ile )e i dal)e u ruka!a vatreni& #obornika (lobodno% trDita i (luDi kao dokaz u(#)eno(ti
7ried!aniz!a+ "ad )e Pinoc&et u!ro u #ro(incu /,,1+ E!)e(ec dana nakon Iried!anaF @&e Ne; Vork @i!e( %a )e (lavio
zato to )e Kbankrotiranu ekono!i)u #reobrazio u na)u(#)eni)u latinoa!eri.ku ekono!i)uL- dok u ko!entaru Ua(&in%ton
Po(ta (to)i da )e Kuveo #olitiku (lobodno% trDita ko)a )e (tvorila .ilean(ko #rivredno .udoL+53 [in)enice ko)e (e (kriva)u iza
K[ilean(ko% .udaL i dal)e (u #red!eto! Divi& ra(#rava+
Pinoc&et (e na vla(ti zadrDao (eda!nae(t %odina- ti)eko! ko)i& )e nekoliko #uta !i)en)ao #oliti.ko u(!)eren)e+ <azdobl)e
(talno% ra(ta u drDavi ko)e (e i dal)e #oda(tire kao dokaz to% .ude(no% u(#)e&a za#o.elo )e tek (redino! o(a!de(eti& %odina
S ci)elo de(etl)ee nakon to (u A&ica%o Bo$(i #ri!i)enili ok4tera#i)u i du%o nakon to )e Pinoc&et bio #ri(il)en radikalno
(krenuti ( #rvotno% kur(a+ <azlo% to!u leDi u (lo!u .ilean(ke ekono!i)e ko)i (e zbio 169/+- unato. (tro%o! #otivan)u
.ikake doktrine S du%ovi (u do(lovno ek(#lodirali- drDava (e )o )edno! (uo.ila ( &i#erin7laci)o!- dok )e neza#o(leno(t
do(ti%la 2, #o(to S de(et #uta vie ne%o u Allendeovo vri)e!e+51 >lavni uzrok to!u bile (u #ira)e- 7inanci)(ke kue nalik
Enronu- ko)e (u A&ica%o Bo$(i o(lobodili (vi& #ravila S #oza)!l)eni! novce! #oku#ovali (u drDavno vla(nitvo i nabili
divov(ki& 15 !ili)ardi dolara du%a+5B
96
)e uei i niF i 0 _ nciiuc S uuc idi i a i i0+i i ao )i^ vi 111 ui !u i i ) li i i i X+i + - \i +++++nu
(ra!otno% neu(#)e&a- %otovo (vi A&ica%o Bo$(i iz%ubili (u ui )o +i)in X \d ilo0+a)e u vladi S !edu n)i!a i Ser%io de Aa(tro+
Nekoliko .ikakili di#lo!at a nalo (e na i(taknuti! #oloDa)i!a !edu #ita)a!a- te (u zavrili #od i(u a%o! zbo% #revare i
tako (a (ebe (kinuli briDno uz%a)anu 7a(adu znan(tvene ne#ri(trano(ti- tu te!el)nu zna.a)ku identiteta A&ica%o Bo$(a+
Jedino to )e [ile zatitilo od #o(ve!an)e% ekono!(ko% (lo!a #o.etko! o(a!de(eti& bila )e .in)enica da Pinoc&et nikad
ni)e #rivatizirao Aodelco- drDavnu tvrtku za i(ka#an)e bakra- ko)u )e nacionalizirao Allende+ @a )e tvrtka- )edna4)edina-
(tvarala 93 #o(to .ilean(ki& izvozni& #ri&oda- to )e zna.ilo da )e drDava- nakon to (e ra(#r(nuo 7inanci)(ki balon.i- i dal)e
#o()edovala (talan izvor #ri&oda+56
Sa(vi! )e )a(no da [ile ni)e nikad bio laboratori) K.i(to%L (lobodno% ttDita- kako (u tvrdili na)vatreni)i navi)a.i+ U!)e(to
to%a- bila )e to drDava u ko)o) (e !alobro)na elita #ro!etnula iz i!uni& u (u#er4bo%ate unutat izni!no kratko% razdobl)a S
izni!no #ro7itabilna 7or!ula ko)u (u #odrDavali zaduDivan)e! i !a(ni! (ubvenci)a!a Ei nakon to%a (e izvukliF iz )avni&
7ondova+ "ad (u otkrivena (va !eetaren)a i #ret)erivan)a ko)a (u (krivala #rivredno .udo- [ile (e #od Pinoc&eto! i
A&ica%o Bo)(i!a ni)e #okazao kao ka#itali(ti.ka drDava ko)a za%ovara liberalno trDite- ne%o kor#orativno+ "or#oratiza!-
ili Kkor#oracioniza!L- obi.no (e odno(i na =u((olini)ev !odel #olici)(ke drDave ko)o! u#ravl)a (avez tri)u na)(naDni)i&
izvora drutvene !oi S drDavna u#rava- bizni( i (indikati S i ko)i (uraJu)u- )a!.ei #oredak- u i!e nacionaliz!a+ Ono
to )e [ile doDivio #od Pinoc&eto! bila )e evoluci)a kor#oratiz!a S !eJu(obno #odrDan (avez #olici)(ke drDave i veliki&
kor#oraci)a ko)i (u udruDili (na%e i vodili (veobu&vatni rat #rotiv ttee% (ektora S radnitva S i tako radikalno #oveavali
udio (aveza u tradicionalno! bo%at(tvu+
@a) rat S rat ko)i !no%i [ileanci- #ot#uno razu!l)ivo- vide kao rat bo%ati& #rotiv (iro!ani& i (redn)e kla(e S #rava )e
#ri.a o .ilean(ko! #rivredno! K.uduL+ Do 1699+ %odine- kad (e ekono!i)a (tabilizirala i kad )e #o.eo brzi ra(t- ve )e 53
#o(to (tanovnitva zavrilo i(#od %ranice (iro!atva3, S dok )e oni& na)bo%ati)i& 1, #o(to [ileanaca doDiv)elo 924#o(totni
#ora(t #ri&oda+31 [ak i /,,B+ [ile o(ta)e )edno od na)!an)e )ednaki& drutava na (vi)etu S iz!eJu 1/2 drDave u ko)i!a
U)edin)eni narodi !)ere ne)ednako(t- [ile )e zauzeo 111+ !)e(to i tako #o(tao 9+ #o redu na)ne#ravedni)a drDava na
#o#i(u+3/
6,
(ilovito% ozJta_lXriiX+i ekono!i)iZ+ =o0il+i (u n)i!e na!)eravali #o(tili u#iavo ono to (u #o(ti%li oku#iti bo%at(tvo na vr&u i
oko! izbri(ati na)vei dio (redn)e kla(e+
lako )e (tan)e (a%ledavao Orlando Cetelier- Allendeov nekadan)i !ini(tar obrane+ Nakon %odine dana ta!novan)a u
Pinoc&etovi! zatvori!a- Cetelier u(#i)eva #ob)ei iz [ilea S za&val)u)ui intenzivno! !eJunarodno! lobiran)u+ Iz
#ro%on(tva #ro!atra)ui ubrzano o(iro!aen)e (vo)e do!ovine- Cetelier %odine 16B1+ #ie da )e Ku #o(l)edn)e tri %odine
nekoliko !ili)ardi dolara izvu.eno iz dDe#ova oni& ko)i zaraJu)u i zavrilo u dDe#ovi!a ka#itali(ta i ze!l)o#o()ednika+++
@akva koncentraci)a bo%at(tva ni)e (lu.a) ne%o #ravilo S to ni)e !ar%inalan i(&od krizno%a (tan)a- u to bi &unta vol)ela
uv)eriti (vi)et S ne%o )e te!el) (oci)alno! #ro)ektuM to ni)e ekono!(ki du%- ne%o #rivre!ena #oliti.ka #ob)edaL+32
U to vri)e!e Cetelier ni)e !o%ao znati da [ile- #od vlau [ikake kole- do#uta nazri)eti buduno(t %lobalne ekono!i)e
S obrazac ko)i e (e #onavl)ati u be(kona.no(t- od <u(i)e #reko JuDne A7rike do Ar%entine S urbani !)e&ur b)e(o!u.ni&
#ekulaci)a i (u!n)ivo% #ola%an)a ra.una ko)i #oti.e (tvaran)e (u#er#ro7ita i b)e(o!u.no% konzu!eriz!a- okruDen
(abla(ni! tvornica!a i trulo! in7ra(trukturo! iz neke develo#!entali(ti.ke #rolo(tiM ot#rilike #olovica (tanovnitva u
#ot#uno(ti i(kl)u.ena iz ekono!(ki& kretan)aM #ot#uno neobuzdana koru#ci)a i ne#otiza!M de(etkovan)e !ali& i (redn)i&
#oduzea u drDavno! vla(nitvuM #ri)elaz %ole!i& koli.ina bo%at(tva iz drDavno% u #rivatno vla(nitvo- #raen %ole!i!
#ri)eno(o! #rivatni& du%ova na drDavna #lea+ Ako )e #o)edinac u [ileu Divio izvan K!)e&ura bo%at(tvaL- .udo )e neobi.no
#od()ealo na *eliku ekono!(ku krizu S dok )e u unutran)o(ti te ne#robo)ne kukul)ice zarada tekla toliko (lobodno i brzo
da )e lako (te.eno bo%at(tvo- .i)i (u na(tanak o!o%uile Kokovite re7or!eL- otad d)elovalo kao kokain u okruDen)u
7inanci)(ki& trDita+ @o )e razlo% zato 7inanci)(ki (vi)et ni)e- na o.ita #rotur)e.)a .ilean(ko% ek(#eri!enta- rea%irao novo!
#roc)eno! te!el)ni& #ret#o(tavki lai((ez47aire ekono!i)e+ U!)e(to to%a- rea%irao )e #o#ut ovi(nika S Zdi i!a )o dro%eT
<evoluci)a (e iri- l)udi ne(ta)u
Neko )e vri)e!e ta dro%a #ri(tizala iz dru%i& drDava latinoa!eri.ko% JuDno% cun)a u ko)e! (e kontrarevoluci)a [ikake
kole irila veliko! brzino!+ Brazil )e ve bio #od nadzoro! &unte Eko)u (u #odrDavale SADF- a nekoliko )e Iried!anovi&
brazil(ki& (tudenata ta!o drDalo kl)u.ne
61
uk 1 i& IlOSl 1- 1 I=IIIlll I ISIS I ei_(X ii 1 111 ii I 11 I \& I%l+llll i ^l iiiiiiiiiL-4 Z Z ili +iXii
)e- 16B2+ %odine- vo)(ka izvela drDavni udar- da &i (l)cdciZc %od!+ !ll! il+i krenuti K.ikaki! #uto!L+ Budui da ni(u
ra(#ola%ali dovol)ni! bio)e! utu%va)(ki& di#lo!aca .ikako%a Sveu.ilita- %enerali (u #ozvali KArnolJa ?arben%era-
Carr$)a S)aa(tada E#ro7e(ora ekono!i)eF i n)i&ovu eki#u ( .ikako% Sveu.ilita- u ko)o) (u (e nali bivi .ikaki (tudenti iz
Ar%entine- [ilea i Brazila- da #rovedu re7or!u uru%va)(ko% #orezno% (u(tava i tr%ovin(ke #olitikeL+33 Dotad e%alitarno
uru%va)(ko drutvo od!a& )e o()etilo #o(l)edice S /94#o(totno (!an)en)e #laa- i &orde Kko#a.a #o (!euL ko)e (u (e #rvi
#ut #o)avile na ulica!a =ontevidea+31
Sl)edea drDava ko)a )e #ri(tu#ila ek(#eri!entu bila )e At%entina- 16B1+- nakon to )e &unta #reotela vla(t I(abeli Peron+ @o
)e zna.ilo da (u Ar%entino!- [ileo! i Brazilo! S dotadan)i! #ri!)eri!a develo#!en4taliz!a S (ad vladale- uz #odrku
SAD4a- vo)ne vla(ti- i da (u (e #retvorile u Divue laboratori)e [ikake kole+
U brazil(ki! doku!enti!a ( ko)i& )e (kinuta oznaka ta)no(ti u oDu)ku /,,B (to)i da (u- nekoliko t)edana #ri)e ne%o to (u
ar%entin(ki %enerali #reuzeli vla(t- kontaktirali Pinoc&eta i brazil(ku &untu te Kzacrtali te!el)ne korake budue%a
reDi!aL+3B
Unato. takvo) ti)e(no) (uradn)i ar%entin(ka vo)na vla(t- za razliku od Pinoc&eta- ni)e toliko daleko zadrla u neoliberali(ti.ke
ek(#eri!ente: na #ri!)er- ni)e #rivatizitala drDavne rezerve na7te- ni (oci)alno o(i%uran)e Eto e u.initi ka(ni)eF+ I#ak- kad (e
radilo o na#adu na #oliti.ke #ro%ra!e i in(tituci)e ko)e (u ar%entin(ku (irotin)u uzvi(ile do razine (redn)e kla(e- &unta )e
v)erno (li)edila Pinoc&eta S za&val)u)ui di)elo! i bro)no(ti ar%entin(ki& ekono!i(ta ko)i (u #roli .ikaki #ro%ra!+
Ar%entin(ki novoi(kovani A&ica%o Bo$(i #reuzeli (u kl)u.ne ekono!(ke #oloDa)e u &untino) vladi S ta)nik =ini(tar(tva
7inanci)a- %uvetnet centralne banke i direktot i(traDivan)a <iznice Aentralne banke S )ednako kao i nekoliko niDi& #oloDa)a
u ekono!i)i+39 Iako (u at%entin(ki A&ica%o Bo$(i bili vatreni (udionici u vo)no) vla(ti- na)vii #oloDa) u (7eri ekono!i)e
ni)e #reuzeo nitko od n)i&- ne%o Jo(H Al7redo =artinez de ?oz+ On )e #ri#adao kru%u ot!)eni& ze!l)o#o()ednika iz
Sociedad <ural S udru%e uz%a)iva.a (toke ko)a )e ve du%o vre!ena nadzirala drDavni izvoz+ @i! obitel)i!a S
ar%entin(ko) ina.ici #le!(tva S (avteno )e od%ovarao 7eudalni ekono!(ki #oredakM nai!e- ni(u !orali (tra&ovati &oe li
(e n)i&ova ze!l)a #odi)eliti (el)aci!a- ili e netko (ruiti ci)enu !e(u kako bi %a (vi !o%li )e(ti+
6/
11 irilun+i i N u 1111 & ko!#ani)a- nudu ko)i!+i (u Ink4 lZ+! A!crii +111 Air;a$( i I I I+ Nakon +io )c #rcu0+co du0no(t 11
luiniino) vladi- #o(talo )e (avreno l+i(iio tla )e drDavni udar bila #obuna elice S kontrarevoluci)a ko)u (u #oveli #rotiv
.etrde(eto%odin)e #revla(ti ar%entin(ko% radnitva+
=artinez de ?oz #rvo )e- kao !ini(tar 7inanci)a- zabranio tra)kove i #o(lodavci!a do#u(tio da #o vol)i ot#uta)u radnike+
Uklonio )e nadzor ci)ena- zbo% .e%a )e &rana #o(tala ba(no(lovno (ku#a+ @akoJer )e .vr(to odlu.io Ar%entinu #onovno
u.initi drDavo! %o(tol)ubivo! #re!a (trani! !ultinacionalni! ko!#ani)a!a+ Ukinuo )e o%rani.en)a (trano% vla(nitva te
)e ti)eko! #rvi& nekoliko %odina #rodao vie (totina drDavni& tvrtki+36 li! )e !)era!a (tvorio !one #ri)atel)e u
Ua(&in%onu+ Doku!enti (ada do(tu#ni )avno(ti otkriva)u da )e Uillia! <o%er(- #o!onik drDavno% ta)nika za Catin(ku
A!eriku- nedu%o nakon #u.a (vo! nadreJeno!- ?enr$)u "i((in%eru- rekao: K=artinz de ?oz )e dobar .ov)ek+ Ai)elo
vri)e!e ti)e(no (uraJu)e!oL+ "i((in%era (e to toliko do)!ilo da )e ( =artinHzo! de ?ozo!- Kkao (i!boli.nu %e(tuL-
u%ovorio (a(tanak na na)vio) razini ti)eko! n)e%ova #o()eta Ua(&in%tonu+ @akoJer (e #onudio da e kontaktirati #oznanike
i tako #o!oi ar%entin(ki! ekono!(ki! na#ori!a+ KNazvat u Davida <ocke7elleraL- iz)avio )e "i((in%er &untinu !ini(tru
van)(ki& #o(lova- i!enu)ui #red()ednika banke A&a(e =an&attan+ K@akoJer u nazvati i n)e%ova brata- #ot#red()ednika
ES)edin)eni& A!eri.ki& DrDava- Nel(ona <ocke7elleraF+L1,
Ar%entina )e- da bi #rivukla ula%a.e- zaku#ila tride(et )ednu (tranicu dodatka .a(o#i(u Bu(ine((Ueek- ko)i )e oblikovao
rekla!ni div Bur(on4=ar(teller- ob)avl)u)ui ta!o da)e K(a!o nekoliko vlada u #ovi)e(ti toliko &rabrilo #rivatna ula%an)a+++
Nalazi!o (e u(red i(tin(ke (oci)alne revoluci)e i traDi!o #artnere+ O(lobaJa!o (e drDavno% ut)eca)a i .vr(to v)eru)e!o u
neiz!)ernu vaDno(t ulo%e #rivatno% (ektoraL+11R
Jo )edno! (e (avreno )a(no vidio ut)eca) na #o)edincaM %odinu dana ka(ni)e #lae (u iz%ubile 5, #o(to vri)edno(ti- tvornice
(u (e zatvorile- a (iro!atvo )e bu)alo+ Pri)e &untina dola(ka na vla(t u Ar%entini )e Div)elo !an)e (iro!ani& ne%o u
Irancu(ko) ili SAD4u S (a!o 6 #o(to S uz (to#u neza#o(leno(ti od (a!o 5-/ #o(to+1/ DrDava )e #o.ela #okazivati
znakove nerazvi)eno(ti za ko)e (e v)erovalo da #ri#ada)u #rolo(ti+ Siro!ane .etvrti ni(u i!ale vode- te (u bole(ti- ko)e (e
ina.e !o%lo li)e.iti- #o.ele &arati #o(vuda+
^ ?unta )e toliko Darko Del)ela drDavu ra(#rodati ula%a.i!a da )e o%la(ila K1, #o(to #o#u(ta na ci)enu ze!l)e ti)eko!
#rvi& 1, danaL+
62
ko)i! )e #reoteo vla(t+ Unato. to!e to )e (vo)i! lova.ki! 0lako#lovi!a i vodovi!a za (tri)el)an)e neiz!)erno u.inkovito
irio teror- ta )e #olitika o(tavila kata(tro7alne #o(l)edice na odno(e ( )avnou+ Novin(ka izv)ea o Pinoc&etovi!
#okol)i!a izazvala (u #ro(v)ede dil)e! (vi)eta- te (u euro#(ki i ()evernoa!eri.ki aktivi(ti a%re(ivno lobirali trudei (e (vo)e
vlade nat)erati da obu(tave tr%ovin(ku raz!)enu ( [ileo! S izrazito ne#ovol)an i(&od za reDi! .i)i )e %lavni razlo%
#o(to)an)a bio ze!l)u odrDati otvoreno! za #o(love+
Brazil(ki doku!enti- ( ko)i& )e tek nedavno (kinuta oznaka ta)no(ti- otkriva)u da (u ar%entin(ki %enerali- #ri#re!a)ui (vo)
#u. 16B1+- Del)eli Kizb)ei #okretan)e !eJunarodne ka!#an)e kakva )e #o%odila [ileL+12 Da bi to o(tvarili- bila i! )e
#otrebna !an)e (enzacionalna taktika re#re(i)e S trebali (u i! #o)edinci ko)i e iriti teror na na.in !an)e #ri!)etan uvi)ek
budno! !eJunarodno! ti(ku+ U [ileu (e Pinoc&et ubrzo okrenuo ne(tanci!a+
U!)e(to da ne(kriveno ubi)a)u ili &a#(e- vo)nici bi oti!ali #o)edince i odvodili i& u ta)ne lo%ore %d)e (u i& !u.ili i .e(to
ubi)ali- a zati! #oricali bilo kakva (aznan)a+ @ru#la (u bacali u !a(ovne %robnice+ [ilean(ki Odbor za i(tinu- ute!el)en u
(vibn)u 166,+- tvrdi da (e ta)na #olici)a r)eavala neki& Drtava baca)ui i& iz &eliko#tera u ocean Kali bi i! #tet&odno
ra(#orili utrobe noDe! da tru#la ne bi #lutalaL+15 O(i! vee ta)novito(ti- ne(tanci (u (e #okazali daleko u.inkoviti)i!
na.ino! iren)a terora od )avni& #okol)a S ne!ir )e izazivala i (a!a #o!i(ao da- #o!ou drDavno% a#arata- l)udi !o%u
do(lovno Kne(tatiL+
Sredino! (eda!de(eti& %odina ne(tanci (u #o(tali te!el)ni! (red(tvo! #ri(ile ko)i! (u (e koti(tile &unte [ikake kole
dil)e! JuDno% cun)a S a nitko tu te&niku ni)e #ri%rlio ( toliko! De(tino! kao %enerali ko)i (u zauzeli ar%entin(ku
#red()edni.ku #ala.u+ Proc)en)u)e (e da (u- za vri)e!e (vo)e vladavine- Kne(taliL tride(etak ti(ua l)udi13+ =no%e od n)i&-
)ednako kao n)i&ovu .ilean(ku brau #o u(udu- bacali (u iz zrako#lova u blatne vode <io de la Plata+
Ar%entin(ka &unta do (avren(tva )e dovela u(#o(tavu ravnoteDe iz!eJu )avno% i #o)edina.no% uDa(a S otvoreno (u
terorizirali u#ravo toliko da (vi!a bude )a(no to (e do%aJa- ali (u- i(tovte!eno- u ta)no(ti drDali dovol)no to%a da uvi)ek
!o%u (#re!no (ve #orei+ @i)eko! #rvi& dana vla(ti- &unta )e #ruDila )edin(tven i dra!ati.an dokaz (#re!no(ti da kori(ti
(!rtono(nu (ilu S !ukarca (u izbacili iz 7orda Ialcona Eozlo%laeni auto!obil ko)i! (e kori(tila ta)na #olici)aF- vezali %a
za na)vei (#o!enik u Bueno( Aire(u- 1B-3 !etara vi(ok bi)eli obeli(k i zati!- (vi!a #red o.i!a- ubili &ici!a iz
auto!at(ki& #uaka+
65
I^Z^Z+++++rS4444444444++++++44444444
)avno(t ko)e (u #oili+i0uini)iZv+ili4 #reutni #ri(tanak .itavi& .etvrti+ "ail &i odredili o(obu ko)u tuba ukloniti- konvo) vo)ni&
vozila (tvorio bi (e #red n)e%ovo! kuo! ili na radno! !)e(tu i zatvorio .itav blok z%rada 4 .e(to bi nad %lava!a #reli)etali
&eliko#teri+ U(red bi)ela dana- #red o.i!a (u()eda- #olici)a ili vo)nici razvalili (u vrata i izvukli Drtvu ko)a )e .e(to izvikivala
(vo)e i!e #ri)e ne%o to )e ne(tala u (#re!no! 7ord Ialconu- nada)ui (e da e vi)e(ti o to!e do#ri)eti do obitel)i+ Neke
Kta)neL o#eraci)e bile (u )o bezo.ni)e S #olici)a )e znala uli)etati u natr#ane %rad(ke autobu(e i #utnike izvla.iti za ko(uM u
%radu Santa Ie- u%rabili (u #ar- #red oltaro!- na dan v)en.an)a- u(red #re#une crkve+11
Sa!i! u&ien)e! ni)e (e %ubio )avni zna.a) terora+ Nakon to bi zavrili u #ritvoru- ar%entin(ke bi zatvorenike #rebacivali u
)edan od tri(totin)ak lo%ora za !u.en)e dil)e! drDave+1B =no%i od n)i& bili (u (!)eteni u %u(to na(el)eni! (ta!beni!
#odru.)i!a S )edan od na)zlo%la(ni)i& lo%ora (!)e(tio (e u bive! atlet(ko! klubu u )edno) od na)Divl)i& bueno(aire(ki&
ulicaM dru%i u kol(ko) z%radi u (a!o! (reditu Ba&ia BlanceM trei u )edno! krilu bolnice ko)a )e radila+ U te centre vo)na
(u vozila dolazila i iz n)i& odlazila u (vako doba dana i noi- kroz (labu izolaci)u do#irali (u krikovi- a viJalo (e i .udne
zaveDl)a)e u obliku ti)ela ko)e (e uno(ilo i izno(ilo- to (u (ve ni)e!o #ro!atrali centri!a na)bliDi (u()edi+
Uru%va)(ki reDi! bio )e %otovo i(to toliko bezo.an S )edan od %lavni& centara za !u.en)e (!)e(tili (u u !ornari.ku
vo)arnu- od!a& uz %lavnu #ro!enadu u =ontevideu 4 dio %rada #oznat kao o!il)eno izletite i etalite uz ocean+ Za
tra)an)a diktature ta) )e li)e#i kra) o#u(tio- a (tanovnici %rada (vi! (u (e (ila!a trudili #re.uti vritan)e+19
Ar%entin(ka &unta #okazala (e o(obito Kla!#avo!L kad )e u #itan)u bilo K(kladiten)eL Drtava+ Petn)a #o #rirodi !o%la )e
zavriti uDa(o! )er (e nitko ni)e #revie trudio (krivati !a(ovne %robnice+ @ru#la bi nicala #o kanta!a za (!ee S tru#la
bez #r(ti)u i zuba Eot#rilike (e to i(to dana( do%aJa u IrakuF- ili bi i(#lutala na obale <io de la Plate- #onekad i #et4e(t n)i&-
nakon &untini& Kletova (!rtiL+ U neki! #rilika!a tru#la bi iz &eliko#tera #adala #o obraJeni! #ol)i!a+16
Svi (u Ar%entinci na neki na.in bili (v)edoci ne(tanka (vo)i& (unarodn)aka ali- unato. to!e- veina tvrdi da ni(u znali to (e
do%aJa+ Ar%entinci (e- da bi o#i(ali #aradok( otvaran)a o.i)u da bi (e (#oznalo i zatvaran)a o.i)u #red teroro!- #aradok( ko)i
(e ti& %odina #reobrazio u o#e (tan)e du&a- (luDe re.enico!: KNi(!o znali ono to )e netko !o%ao #orei+L
63
X+0iii7)i0+i+lii\i 1+1 +1 u) 11111111 d iii0+ti(iiiii+i- via ! i u i v+ :-1 ) i iiiikiiiituriiii ]11 !rvuc
(uradn)u unutar zlo%la(ne o#eraci)e "ondor+ Pod okiil)ein "ondoia- obav)eta)ne (luDbe drDava JuDno% cun)a !eJu(obno (u
ra0!)en)ivale #odatke o K(ubverzivni! ele!enti!aL S #o!aDui (e #riio! na)novi)i! !odeli!a ra.unala ko)i!a i& )e
obdario Ua(&in%ton 4 i zati! )edne dru%i!a do#utale #ri)elaz drDavni& %ranica ( cil)e! izvoJen)a ot!ica i torture+++ Su(tav
(abla(no #od()ea na danan)u AIA4inu !reDu Kneuobi.a)eno% izru.en)aL+B,R
?unte (u takoJer raz!)en)ivale #odatke o na)u.inkoviti)i! na.ini!a izvla.en)a #odataka iz zatvorenika+ Nekoliko
Aileanaca ko)i (u #reDiv)eli torturu na (tadionu [ile- #rvi& dana nakon #u.a- izno(e neo.ekivanu #o)edino(t S u eli)i (u (e
nalazili i brazil(ki vo)nici ko)i (u !u.itel)e #ou.avali znan(tveno! na.inu koriten)a bola+B1
Za takvu raz!)enu- ti)eko! to% razdobl)a- #ruDale (u (e bezbro)ne #rilike S !no%e od n)i& vodile (u #reko S)edin)eni&
DrDava i u n)i!a )e #o(redovala AIA+ I(tra%a o intetvenci)i S)edin)eni& DrDava u [ileu- ko)u )e 16B3+ %odine #roveo
a!eri.ki Senat- otkriva da )e AIA Pinoc&etove vo)ne (na%e #ou.avala !etoda!a Knadzota (ubverzivni& aktivno(tiL+B/
Po(to)i o#(eDna doku!entaci)a ko)a otkriva da (u S)edin)ene DrDave te&nika!a i(#itivan)a #ou.avale uru%va)(ku i brazil(ku
#olici)u+ U (ud(ko! (v)edo.en)u- ko)e navodi izv)ee brazil(ko% Odbora za i(tinu S Brazil: nikad vie S ob)avl)eno!
1693+- (to)i da (u vo)ni .a(nici #o&aJali (luDbena K#redavan)a o tortutiL unutar )edinica vo)ne #olici)e i %ledali di)a#ozitive
ko)i (u #rikazivali razne na.ine !u.en)a+ @i)eko! #redavan)a dovodili (u i! zatvorenike i na n)i!a izvodili K#rakti.ne
de!on(traci)eL 4 okrutno i& !u.ili dok )e (ve to #ro!atralo Ei u.iloF (totin)ak narednika+ U izv)eu (to)i da)e K)edan od
#rvi& ko)i )e u Brazil uveo tu #rak(u bio Dan =itrione- a!eri.ki #olica)ac+ <adei kao in(truktor u Belo ?orizonteu- #rvi&
%odina vladavine brazil(ko% vo)no% reDi!a- =itrione )e ( ulica odvodio #ro()ake i !u.io i& u #redavaonica!a kako bi
lokalna #olici)a nau.ila razne na.ine ko)i!a )e kod zatvorenika !o%la o(tvariti kra)n)e #ro!t)e.)e iz!eJu ti)ela i
(vi)e(tiL+B2 =itrione )e nakon to%a otiao #ou.avati u Uru%va) %d)e (u %a 16B,+ oteli i ubili #ri#adnici %eril(ke (ku#ine
@u#a!aro 4 bila )e to (ku#ina l)evi.ar(ki& revolucionara ko)a )e o#eraci)u o(!i(lila ( cil)e! otkrivan)a =itrioneove ulo%e u
#ro%ra!u uv)eDbavan)a torture+RR Jedan n)e%ov nekadan)i
R @a o#eraci)a u Catin(ko) A!erici (vo)e kori)ene vu.e iz ?itlerove o#eraci)e KNo i !a%laL WKNac&t und NebeiL 4 #ri!+
#revF+ ?itler )e- 1651+ %odine naredio da (e borci #okreta ot#ora iz drDava #od naci(ti.ko! oku#aci)o! !ora)u dove(ti u
Nie!a.ku da i& ta!o K#ro%uta)u no i !a%laL+ Nekoliko i(taknuti& naci(ta (klonite )e #ronalo u [ileu I Ar%entini- (to%a
kola)u #ret#o(tavke da (u u#ravo oni to) taktici obu.avali obav)eta)ne (luDbe na #odru.)u JuDno% cun)a+
R^ Na to! (e do%aJa)u te!el)i ()a)an 7il! redatel)a Ao(ta4>avra(a- O#(adno (lan)e- (ni!l)en 16B/+
61
tortura ntFe(nciiBa! nc#n zna no(i+ KrrcviB+au !L u X!u0+!+
ii #recizno oilueJcno) koli.iniL lako )e %la(io n)e%ov !oto+B5
IZo(l)cJkc to% uv)eDbavan)a ne #ro#uta (#o!enuti ni)edno izv)ee o kren)u l)ud(ki& #rava na#i(ano na #odru.)u JuDno%
cun)a ti)eko! to% !ra.no% razdobl)a+ Navode (e bezbro)na (v)edo.an(tva ko)a otkriva)u koriten)e te&nika navedeni& u
#riru.niku "ubark S u&ien)a u (vitan)e- u#oraba ka#ul)a.a- intenzivna izolaci)a- dro%iran)e- #ri(ilna %olotin)a-
elektrookovi+++ i #o(vuda- (trano na(l)eJe ek(#eri!enata ( =c>illa S (!il)eno #oticana re%re(i)a+
O(loboJeni zatvorenici ( .ilean(ko% Nacionalno% (tadiona iz)avl)ivali (u da (u (naDni re7lektori (vi)etlili danonono- i da i!
(e ra(#ored obroka .inio (!il)eno ne#ravilni!+B3 *o)nici (u !no%e zatvorenike t)erali da #reko %lava #rebace deke tako
da ni(u !o%li dobro .uti ni vid)eti 4 bio )e to #okua) zbun)ivan)a- budui da (u (vi zatvorenici znali da (u na (tadionu+ I#ak-
zatvorenici izv)eu)u da (u zbo% to%a iz%ubili o()ea) za vri)e!e- i da (u !no%o(truko o)a.ali o()ea)i oka i #anike
izazvani vo)ni! udaro! i u&ien)i!a+ Ai)eli (tadion naiz%led (e #retvorio u divov(ki laboratori)- a oni (u bili #oku(ni kunii
u .udno! ek(#eri!entu ko)i! (e i(traDivala !ani#ulaci)a o()etili!a+
Daleko bliDa ina.ica AIA4ini& ek(#eri!enata zbila (e u .ilean(ko! zatvoru *illa >ri!aldi- #oznato! )o i kao K.ilean(ke
(obeZ 4 drveni od)el)ci za izolaci)u- toliko !aleni da zatvorenici ni(u !o%li ni kleknuti- ni lei na #od+LB1 Zatvorenike u
uru%va)(ko! zatvoru Cibertad (lali (u na la i(la S otok S u (iune eli)e bez #rozora u ko)i!a )e danonono %or)ela %ola
Darul)a+ Oni na)vaDni)i zatvorenici u a#(olutno) (u izolaci)i #roveli vie od de(etl)ea+ KPo.eli (!o #o!il)ati da (!o !rtvi-
da eli)e ni(u eli)e ne%o %robovi- da van)(ki (vi)et ne #o(to)i- da )e (unce (a!o !itL- #ri()ea (e )edan od n)i&- =auricio
<o(enco7+ U )edanae(t i #ol %odina vidio )e (a!o o(a! (ati (unca+ N)e%ovi o()eti (u za to vri)e!e toliko zakrDl)ali da )e
Kzaboravio bo)e S bo)e ni(u #o(to)aleL+BBR
U )edno! od na)vei& ar%entin(ki& centara za torturu- =ornari.ko) (tro)ar(ko) koli u Bueno( Aire(u- (obu za izolaci)u
nazivali (u ca#ue&a- ka#ul)a.a+ Juan =iranda #roveo )e u Kka#ul)a.iL tri !)e(eca i #ri.ao !i o to! !ra.no! #ro(toru+
KZatvorenika drDe u #odru!u zatvora- #od ka#ul)a.o!- #rekriveni& o.i)u- okovani& ruku i no%u- danonono na (trun)a.i od
(#uDve+ Ni(a! !o%ao vid)eti o(tale zatvorenike 4 od n)i& !e odva)ala #re%rada od #er#lo.e+ "ad (u (traDari dono(ili &ranu-
!orao (a!
R Zatvor(ka u#rava zatvora Cibertad u(ko )e (uraJivala ( bi&evroralni! #(i&olozi!a kako bi (tvorila te&nike torture
#rila%oJene #(i&oloko! #ro7ilu #o)edinca 4 ta (e !etoda dana( #ri!)en)u)e u zal)evu >uantana!o+
6B
bilo )e to )edino razdobl)e kad (a! (!io u(tati 4 o(tatak vre!enu nunao (a! leDati+L Dtu%i! ar%entin(ki! zatvorenici!a
o()ete (u iz%ladn)ivali u eli)a!a veliki! #o#ut l)e(ova- takozvani! tubo(+
"ao )edini (#a( od izolaci)e nudio (e ona) %ori izlaz Z(oba za i(#it ivan)cZ+ Elektrook )e u (oba!a za !u.en)e bio te&nika
ko)o! (u (e kori(tili (vi vo)ni reDi!i+ Po(to)ali (u de(eci na.ina ko)i!a (e elektri.na (tru)a (lala u ti)ela zatvorenika S %ole
Dice- #ol)(ki tele7oni- i%le i(#od nokata- #ribada.e u de(ni!a- na bradavica!a- %enitali)a!a- ui!a- u(ti!a- otvoreni!
rana!a- elektrode na ti)eli!a uron)eni! u vodu kako bi (e #o)a.ala (na%a udaraM na ti)eli!a #ri.vreni!a za (tolove- ili u
brazil(ko! KDel)ezno! (toluL+ Ar%entin(ka (to.at(ka &unta #ono(ila (e (vo)i! )edin(tveni! do#rino(o!
S zatvorenike (u vezali za !etalni krevet- takozvani#arilla Erotil)F- i ta!o i& Ktre(liL #icana!a Eelektri.ni! ta#ovi!a za
(tokuF+
Ne!o%ue )e odrediti to.an bro) l)udi ko)i (u #roli kroz !aineri)u torture JuDno% cun)a 4 bro) (e v)ero)atno kree iz!eJu
1,, ,,, i 13, ,,,- #ri .e!u (u #obi)eni de(eci ti(ua+B9
Sv)edok teki& vre!ena
Biti l)evi.ar ti& %odina zna.ilo )e biti #ro%on)en+ Oni ko)i ni(u u(#)eli #reb)ei- (vako% (u (e trenutka borili da budu korak
i(#red ta)ne #olici)e
S bio )e to Divot (a(tavl)en od (i%urni& (krovita- tele7on(ki& i7ri i laDni& identiteta+ Jedan od l)udi ko)i (u u Ar%entini
Div)eli takvi! Divoto! bio )e ta!on)a le%enda i(traDiva.ko% novinar(tva- <odol7o Ual(&+ DruDel)ubiv- rene(an(ni ti#- #i(ac
kri!inali(ti.ki& ro!ana i na%raJivani& kratki& #ri.a- Ual(& )e bio (avreno nadaren za razbi)an)e vo)ni& i7ri i u&oJen)e
u&oda+ N)e%ov na)vei i(traDiva.ki tri)u!7 zbio (e dok )e kao novinar radio na "ubi- kad )e u(#io u&vatiti i dei7rirati AIA4in
telek( ko)i! )e otkrio #lanove za invazi)u u Zal)evu Svin)a+ @a) #odatak o!o%uio )e Aa(tru da (e #ri#re!i i obrani od to%
na#ada+
"ad )e #ret&odna ai%entin(ka vo)na &unta zabranila #eroniza! i u%uila de!okraci)u- Ual(& (e odlu.io #ridruDiti
naoruDano! #okretu =ontonero i raditi za n)i& kao teren(ki obav)eta)acR S&odno to!e- zavrio )e na (a!o! vr&u
%eneral(ko% #o#i(a na)traDeni)i& o(oba- i (vaki novi ne(tanak raJao )e nove (tra&ove da e #odaci izvu.eni #icana!a
#olici)u
R =ontonero(i (u (e oku#ili da bi uzvratili ono) #ret&odno) diktaturi ko)a )e zabranila #eroniza!- a Juan Permn )e- Iz
#ro%on(tva- #ozivao (vo)e !lade #ri(tae da (e naoruDa)u i bore za #ovratak de!okraci)e+ @ako (u i u.inili- a =ontonero(i
(u 4 iako (u (ud)elovali u oruDani! (ukobi!a i ot!ica!a 4 odi%rali vaDnu ulo%u u na(ilno) #rovedbi de!okrat(ki& izbora
16B2+- na ko)i!a )e (ud)elovao #eroni(ti.ki kandidat+ No- kad (e Permn vratio na vla(t- #odrku ko)u (u uDivali =ontonero(i
o()etio )e kao #ri)etn)u- te )e #oticao de(ni.ar(ke e(kadrone (!rti da i& #ro%one+ Zbo% to%a )e ta (ku#ina 4 ko)a i dana(
izaziva bro)na #rotur)e.)a 4 u trenutku #u.a 16B1+ bila znatno o(labl)ena+
69
( #artnerico! I ilio! Irrrcvrn!+
SluDei (e (vo)o! %ole!o! !reDo! i veza!a- Ual(& (e nudio #ratiti bro)ne &t!tine zlo.ine+ Sa(tavl)ao )e #o#i(e !rtvi& i
ne(tali&- !)e(ta !a(ovni& %robnica i ta)ni& centara za torturu+ Pono(io (e (vo)i! #oznavan)e! #rotivnika- ali )e .ak i n)e%a-
%odine 16BB+- za#an)ila b)e(o!u.na okrutno(t ko)o! )e ar%entin(ka &unta ko(ila vla(titi narod+ @i)eko! #rve %odine vo)ne
vladavine- de(eci bli(ki& #ri)atel)a i kole%a ne(tali (u u lo%ori!a (!rti S u!rla )e i n)e%ova dvade(ete(to%odin)a ki
*icki- zbo% .e%a )e Ual(& #oludio od tu%e+
I#ak- Divot i(#un)en ti&i! tu%ovan)e! ni)e !u bio !o%u (ve dok (u kruDili 7ordovi Ialconi+ Zna)ui da !u )e vri)e!e
o%rani.eno- Ual(& )e odlu.io obil)eDiti #rvu %odin)icu &untine vladavine S dok (u (luDbene novine oba(i#ale %enerale
za&vala!a za (#a( do!ovine- on e na#i(ati (vo)u- necenzuriranu #ri.u o ne#ravdi u ko)u )e #otonula n)e%ova ze!l)a+
Na(lovio )u )e KOtvoreno #i(!o #i(ca vo)no) &untiL- i na#i(ao )e- kako )e zabil)eDio (a!: Kne nada)ui (e da e %a (a(luati-
(i%uran da e %a #ro%oniti- odan obean)u ko)e (a! zadao )o davno S biti (v)edoko! teki& vre!enaL+B6
@o #i(!o trebalo )e biti nedvo(!i(lena o(uda !etoda drDavno% terora- kao i ekono!(ko% (u(tava ko)e!u (e (luDilo+ Ual(&
)e #lanirao (vo)e KOtvoreno #i(!oL ra(#a.ati na i(ti na.in ko)i! )e ko!unicirao iz #odze!l)a S na.init e de(et #ri!)eraka
i #o(lati i&- odabrani! kontakti!a- iz razli.iti& #otan(ki& (andu.ia- a oni e odabrati kontakte ko)i e %a di)eliti dal)e+
KGeli! ti! #izda!a dati na znan)e da (a! )o ovd)e- i dal)e Div- i dal)e #ie!L- rekao )e Cili)i- (!)eta)ui (e za (vo)
Ol$!#i)in #i(ai (tro)+9,
Pi(!o za#o.in)e o#i(o! %eneral(ke ka!#an)e terora- u#orabo! K!ak(i!alne torture- be(kra)ne i !eta7izi.keL- )ednako kao
i AIA4ino) u!i)eano(ti u obuku ar%entin(ke #olici)e+ Nakon izni!no detal)no% #o#i(a !etoda i !a(ovni& %robnica- Ual(&
na%lo !i)en)a #ravac: K@i do%aJa)i- ko)i uzne!iru)u (av)e(t civilizirano% (vi)eta i#ak ni(u na)vee #atn)e ko)e tr#i
ar%entin(ki narod- kao ni na)teDa kren)a l)ud(ki& #rava ko)a (te #o.inili+ U ekono!(ko) #olitici ove vlade otkriva)u (e ne
(a!o ob)an)en)a ti& zlo.ina ne%o )o teDe (tra&ote i #lan(ka bi)eda ko)i!a (e kaDn)ava)u !ili)uni l)ud(ki& bia+++ @reba
(a!o #roetati iri! #odru.)e! Bueno( Aire(a- i za nekoliko (e (ati otkriva brzina ko)o! ta #olitika ta) %rad #retvara u
K(irotin)(ko na(el)eL ( de(et !ili)una (tanovnikaL+91
Ual(& o#i(u)e neoliberali(ti.ki (u(tav Aikake kole- ekono!(ki !odel ko)i e ubrzo #ro&arati (vi)eto!+ Budui da e (e u
nadolazei! de(etl)ei!a duboko ukori)eniti u Ar%entini- (u(tav e- u kona.nici- (t)erati vie od
66
(lu.a)no(ti- ne%o o #rovedbi #o!no (!il)eno% #lana K#lanirane bi)edeL+
Pi(!o )e #ot#i(ao /5+ oDu)ka 16BB- to.no na %odin)icu #iuZa+ Sl)edee%- )utra Ual(& i Cila Ierre$ra ot#utovali (u u Bueno(
Aire(+ Pi(!a (u #odi)elili i #obacali i& u (andu.ie dil)e! %rada+ Nekoliko (ati ka(ni)e Ual(& (e u#utio na u%ovoreni
(a(tanak ( obitel)i ne(talo%a kole%e+ Bila )e to za!ka 4 netko )e #ro%ovorio #od !uka!a i u za()edi (u %a #red kuo! .ekala
de(etotica naoruDani& l)udi ( naredbo! da u&vate Ual(&a+ KDovedite !i to% #izduna Divo%- ta) )e !o)L- navodno )e
vo)nici!a iz)avio ad!iral =a((era- )edan od tro)ice voJa vo)ne &unte+ Ual(& )e- #oznat #o %e(lu: KNi)e zlo.in #ro%ovoriti-
zlo.in )e dati (e u&vatitiL- od!a& izvukao #itol) i otvorio vatru+ <anio )e )edno% vo)nika i #rivukao #al)bu S kad )e vozilo
(ti%lo u Stro)ar(ku !ornari.ku kolu bio )e ve !rtav+ @i)elo (u !u (#alili i bacili u ri)eku+9/
Ia(ada K<ata #rotiv teroraL
?unte JuDno% cun)a ni(u ta)ile (vo)a revolucionarna (tre!l)en)a k #reobrazbi (vo)i& drutava- ali (u bile dovol)no #a!etne
da )avno zani)e.u (ve za to i& )e o#tuDivao Ual(& S u#orabu !a(ovno% na(il)a u cil)u o(tvaren)a ekono!(ki& cil)eva-
cil)eva ko)i bi- u ne#o(to)an)u (u(tava ko)i )e terorizirao )avno(t i uklan)ao za#reke- nedvo)beno izazvali #obunu )avno(ti+
Ona) dio ubo)(tava ko)e )e drDava #riznavala- &unte (u o#ravdavale borbo! #rotiv o#a(ni& !ark(i(ti.ki& terori(ta ko)e
7inancira i nadzire ">B+ Ako (e &unte i (luDe K#rl)avi!L taktika!a- to .ine zbo% to%a to )e ne#ri)atel) #ravo .udovite+
"ori(tei (e )eziko! (abla(no (li.ni! ono! danan)e!- ad!iral =a((era #rozvao %a )e Krato! za (lobodu i #rotiv tirani)e+++
rato! #rotiv oni& ko)i za%ovara)u (!rt- ko)i vodi!o !i ko)i tu)e!o Divot+++ Bori!o (e #rotiv ni&ili(ta- #rotiv (ila razaran)a
.i)i )e )edini cil) razaran)e zbo% razaran)a- unato. to!e to %a #rikriva)u (vo)i! (oci)alni! kriDar(ki! #o&odi!a+L92
@i)eko! #ri#re!a drDavno% udara u [ileu- AIA )e 7inancirala !a(ovnu #ro#a%andnu ka!#an)u ko)o! (e Salvadora
Allendea Del)elo #rikazati kao #rikriveno% diktatora- !aki)aveli(ti.ko% #odlaca ko)i (e u(tavno! de!okraci)o! kori(ti da
#ri%rabi vla(t- ali ko)i )e na (a!o! rubu (tvatan)a #olici)(ke drDave (ov)et(ko%a ti#a iz ko)e [ileanci nikad nee !oi
#ob)ei+ U Ar%entini i Uru%va)u na)vee l)evi.ar(ke %eril(ke (ku#ine S =ontonero( i @u#a!aro( S #red(tavl)ali (u kao
velike #ri)etn)e nacionalno) (i%urno(ti zbo% ko)i& )e %enerali!a #reo(talo (a!o #rivre!eno dokinuti de!okraci)u- z%rabiti
drDavu u (vo)e ruke i kori(titi (e (vi! (red(tvi!a #otrebni! da i& unite+
U (vako! (lu.a)u- #ri)etn)e (u (e- ili #reuveli.avale do divov(ki& raz!)era- ili (u i& iz!il)ale (a!e &unte+ =edu bro)ni!
dru%i! otkrii!a- (enat(ka
1,,
tla =inule ne #red(tavl)a #ri)etn)u de!okraci)i+^ =ro (e rice ar%ent!("in
=ontnnero(a kao i uiu%va)(ki& lu#+unaro(a- bile (u to naoruDane (ku#ine ko)e (u uDivale zna.a)nu #odrku )avno(ti-
(#o(obne izve(ti za#an)u)ue na#ade na vo)ne i kor#oraci)(ke cil)eve+ I#ak- uru%va)(ki @u#a!aro(i (u (e #ot#uno ra(#ali u
vri)e!e kad )e vo)(ka z%rabila a#(olutnu vla(t- a ar%entin(ki =ontoncro(i ne(tali (u u #rvi& e(t !)e(eci diktature ko)a )e
#otra)ala #uni& (eda! %odina Ei zbo% .e%a (e (krivao Ual(&F+ Doku!entaci)a State I Fc#art!enta ( ko)e )e (kinuta oznaka
ta)no(ti otkriva da )e Ae(ar Au%u(to Auzzetti- !ini(tar van)(ki& #o(lova ar%entin(ke &unte- B+ li(to#ada 16B1+ rekao ?enr$)u
"i((in%eru da (u Kunitene terori(ti.ke or%anizaci)eL 4 ali e bunta- i nakon to%a datu!a- na(taviti Kne(ta)atiL )o de(etke
ti(ua l)udi+93
=no%o )e %odina i (a! a!eri.ki State De#art!ent K#rl)ave ratoveL u JuDno!e cun)u #rikazivao kao b)e(o!u.ne borbe
vo)(ke #rotiv o#a(ni& %erilaca- (ukobe ko)i bi (a!o #ovre!eno iz!akli nadzoru ali- unato. to!e- i dal)e za(luDu)u vo)nu i
ekono!(ku #o!o+ Sve (u bro)ni)i dokazi da )e Ua(&in%ton znao da u Ar%entini- )ednako kao i u [ileu- #odrDava u
#ot#uno(ti dru%a.i)i vid vo)ni& d)elovan)a+
U oDu)ku /,,1+- vain%ton(ki Ar&iv nacionalne (i%urno(ti dao )e )avno(ti na uvid nove !inute (ni!ke (a(tanka u State
De#art!entu- (a!o dva dana nakon to )e ar%entin(ka &unta izvela (vo) vo)ni udar 16B1+ @i)eko! to% (a(tanka- Uillia!
<o%er(- #o!onik drDavno% ta)nika za Catin(ku A!eriku- "i((in%eru %ovori da Ku Ar%entini u(koro !oDe!o o.ekivati
#rili.no teku re#re(i)u- v)ero)atno i !no%o krvi+ =i(li! da e !orati (ilovito udariti ne (a!o #o terori(ti!a- ne%o i #o
#rotivnici!a reDi!a iz (indikata i n)i&ovi! (tranka!aL+91
@ako )e i bilo+ >ole!a veina Drtava terora na #odru.)u JuDno% cun)a ni(u bili #ri#adnici naoruDani& (ku#ina- ne%o nena(ilni
aktivi(ti #o tvornica!a- 7ar!a!a- (iro!ani! .etvrti!a i (veu.iliti!a+ Bili (u to ekono!i(ti- u!)etnici- #(i&olozi i #ri(tae
l)evi.ar(ki& (tranaka+ Ubi)eni (u ne zbo% oruD)a Eko)e na)vei! di)elo! ni(u ni #o()edovaliF- ne%o zbo% vla(titi& uv)eren)a+
U JuDno!e cun)u- rodno!e !)e(tu (uvre!eno% ka#italiz!a- K<at #rotiv teroraL bio )e rat #rotiv (vi& za#reka novo!
#oretku+
1,1
@eror radi (vo)e
I(trebl)en)e u Ar%entini ni)e bilo (#ontano- ni)e bilo na(u!i.no- ni)e bilo iracionalnoM bilo )e to (u(tavno unitavan)e
Kzna.a)no% di)elaL ar%entin(ke nacionalne (ku#ine- ( na!)ero! da (e ta (ku#ina #reobrazi kao takva- rede7inira n)ezin na.in
#o(to)an)a- n)ezini drutveni odno(i- n)ezina (udbina- n)ezina buduno(t+
Daniel Ieier(tein- ar%entin(ki (ociolo%- /,,5+1
I!ao (a! (a!o )edan cil) S #reDiv)eti do (utra+++ Sa!o- ni)e u #itan)u bilo %olo #reDivl)avan)e- ne%o #reDiv)eti kao Z)aZ+
=ario *illani- #reDivio .etiri %odine u ar%entin(ki! lo%ori!a za !u.en)e/
>odine 16B1+ Orlando Cetelier vraa (e u Ua(&in%ton- D+ A+- ali ne vie kao vele#o(lanik- ne%o kao aktivi(t unutar
#ro%re(ivno% tru(ta !oz%ova- In(tituta za #oliti.ka i(traDivan)a+ Pro%on)en raz!il)an)i!a o kole%a!a i #ri)atel)i!a ko)i i
dal)e tr#e torturu u &untini! lo%ori!a- Cetelier )e (vo)u neto! #ovraenu (lobodu i(kori(tio da razotkri)e Pinoc&etove
zlo.ine i brani Allendea- borei (e #rito! #rotiv AIA4ine #ro#a%andne !aineri)e+
N)e%ove aktivno(ti urodile (u #lodo!- te (e Pinoc&et (uo.io (a (veo#o! o(udo! zbo% kren)a l)ud(ki& #rava+ Ceteliera )e-
kao obrazovano% ekono!i(ta- 7ru(trirala (#ozna)a da (vi)et- iako uDa(nuto zadrDava da& (uo.en ( izv)ei!a o !a(ovni!
#o%ubl)en)i!a i elektrookovi!a u zatvori!a- na)vei! di)elo! #reuu)e otkrie ekono!(ke ok4tera#i)e- ili da (u
!eJunarodne banke Pinoc&eta do(lovno za(i#ale za)!ovi!a- #ot#uno o#i)ene n)e%ovi! #ri&vaan)e! K7unda!enata
(lobodno% trDitaL+ Ceteliet )e odbacio .e(tu #ri!)edbu da &unta o(tvaru)e dva #ro)ekta ko)i (e lako !o%u tazdvo)iti S )edan
od n)i& &rabar )e ek(#eri!ent na #odtu.)u ekono!(ke #reobrazbe- a dru%i )e zlo%la(ni (u(tav (tra&otne torture i terora+ Bivi
vele#o(lanik u(tra)no )e tvrdio da #o(to)i (a!o )edan #ro)ekt- #ro)ekt u ko)e! )e teror te!el)no oruD)e #reobrazbe (lobodno%
trDita+
1,/
n&u&vntno! tud0oru i %uen)u (vako% o&li"a (uvi(lo% ne(la%an)a ra(#i NiviX+i
(e Ei ce(to (r o(uJu)eF kao (a!o neizravno #ovezan 7eno!en- .ak i #o(ve ne#ovezan- ( kla(i.no! #olitiko! neobuzdano%
K(lobodno% trDitaL ko)u #rovodi vo)na &untaL 4 Cetelier tako #ie u (vo)e! revolucionarno! e(e)u za 0litZ Nation+ I(ti.e da
ta) Ko(obito #rikladan konce#t drutveno% (u(tava u ko)e! Kekono!(ka (lobodaL i #oliti.ki teror #o(to)e bez !eJu(obni&
dodira- do#uta 7inanci)(ki! %la(no%ovornici!a #odrDavati vla(titi konce#t K(lobodeL- i(tovre!eno #okazu)ui (vo)e
verbalne zube u i!e obrane l)ud(ki& #ravaL+2
Cetelier )e otiao toliko daleko da )e #i(ao =iltonu Iried!anu- Kintelektualno! ar&itektu i ne(luDbeno! (av)etniku (ku#ine
ekono!i(ta ko)a (ada vodi .ilean(ku ekono!i)uL- d)elo!i.no od%ovorno! za Pinoc&etove zlo.ine+ On odbacu)e
Iried!anovu obranu da )e za%ovaran)e ok4tera#i)e bilo (a!o oblik Kte&ni.ki&L (av)eta+ KU(toli.en)e (lobodne Z#rivatne
ekono!i)eZ i nadzor nad in7laci)o! a la Iried!anL- tvrdi Cetelier- ne!o%ue )e #rove(ti !irol)ubivi! #ute!+ K@akav
ekono!(ki #lan !ora (e na!etnuti- a u .ilean(ko! (lu.a)u to (e !o%lo o(tvariti (a!o ubi)an)e! ti(ua- o(nivan)e!
koncentraci)(ki& lo%ora dil)e! drDave- zatvaran)e! vie od 1,, ,,, l)udi ti)eko! (a!o tri %odine+++ Nazadak za veinu i
Zekono!(ka (lobodaZ !ali!- #ovlateni! (ku#ina!a u [ileu (a!o (u dva lica i(to% nov.ia+L Po(to)i- #ie dal)e- Kunutarn)i
(kladL iz!eJu (lobodno% trDita i ni.i! o%rani.eno% terora+5
Cetelierov kontroverzni .lanak ob)avili (u #otkra) kolovoza 16B1+ Ni)e #rolo ni !)e(ec dana kad (e- /1+ ru)na- ta)
.etrde(et.etvero%odin)i ekono!i(t vozio na #o(ao u (redite Ua(&in%tona+ Dok (e vozio (a!i! (redite! di#lo!at(ke
.etvrti- ek(#lodirala )e #od!etnuta- dal)in(ki kontrolirana- bo!ba #od voza.evi! ()edite! S auto!obil )e odletio u zrak i
raznio !u ob)e no%e+ Ceteliera (u &itno #revezli u bolnicu >eor%e Ua(&i%ton 4 no%a !u )e o(tala na #lo.niku 4 ta!o )e
(ti%ao !rtav+ Bivi vele#o(lanik vozio (e ( dvade(et#eto%odin)o! kole%ico!- A!erikanko! <onni =o77it- ko)a )e takoJer
#o%inula+3 Bio )e to Pinoc&etov na)odvratni)i i na)#rko(ni)i zlo.in od dana drDavno% udara+
IBI4eva i(tra%a otkrila )e da )e bo!bu na.inio =ic&ael @o;nle$- vii duDno(nik Pinoc&etove ta)ne #olici)e- ka(ni)e za ta)
zlo.in o(uJen na a!eri.ko! (avezno! (udu+ Ubo)ice (u u SAD ule #o(luDivi (e krivotvoreni! #utovnica!a- ( #uni!
bla%o(lovo! AIA4e+1
"ad )e Pinoc&et u!ro u #ro(incu /,,1+- u devede(et #rvo) %odini- bio (e (uo.io ( bro)ni! #okua)i!a da %a izvedu #red (ud
zbo% zlo.ina #o.in)eni&
1,2
%avan)c #laan)a #oreza+ Obitel) Orlaiula l+eteliera de(etl)ei!a (r nudila izve(ti Pinoc&eta #red (ud zbo% bo!bako%
na#ada u U+i(&in%ionu- kao i otvotiti a!eri.ke do()ee o to) ne(rei+ Diktatora )e od (vi& (uJen)a i#ak (#a(ila (!rt S nakon
n)e- ob)avl)eno )e n)e%ovo #i(!o u ko)e! brani #u. i koriten)e Kkra)n)e (tro%o(tiL u borbi #rotiv Kdiktature #roletari)ata+++
Da bar vo)na akci)a 11+ ru)na 16B2+ ni)e bila #otrebnaQL #ie Pinoc&et+ KDa bat !ark(i(ti.ko4len)ini(ti.ka ideolo%i)a ni)e
#rodrla u nau do!ovinuQLB
Ni(u (vi zlo.inci latinoa!eri.ko% razdobl)a terora i!ali takvu (teu+ U tu)nu /,,1+- dvade(et tri %odine nakon #ada
ar%entin(ke vo)ne diktature- )edno% od na)vei& !u.itel)a o(udili (u na doDivotni zatvor+ Bio )e to =i%uel O(valdo
Etc&ecolatz- za vri)e!e &untine vla(ti- #olici)(ki ko!e(ar #okra)ine Bueno( Aire(+
@i)eko! to% #ovi)e(no% (uJen)a- ne(tao )e kl)u.ni (v)edok- Jor%e Julio Co#ez+ Ne(tao )e #rvi #ut u (eda!de(eti!a- tada (u
%a okrutno !u.ili i zati! #u(tili S (ad (e #onavl)alo (ve+ U Ar%entini )e Co#ez #o(tao #oznat kao #rvi ko)i )e Kdvo(truko
ne(taoL+9 "ao ne(tali vodi (e )o (tedino! /,,B- a #olici)a )e (avreno (i%urna da (u %a kidna#irali kao u#ozoren)e o(tali!
!o%ui! (v)edoci!a S (tara i #oznata taktika iz %odina terora+
Sudac u to! (lu.a)u- #ede(et#eto%odin)i Aarlo( <ozan(ki- (udac Ar%entin(ko% (avezno% (uda- #ro%la(io )e Etc&ecolatza
krivi! #o e(t to.aka o#tuDnice za ubo)(tvo- e(t to.aka za #rotuzakonito zatvaran)e i (eda! to.aka za !u.en)e+ "ad )e
izrekao #re(udu- u.inio )e neto ne(vakidan)e+ <ekao )e da #te(uJa ni)e ravna te!el)no) naravi (a!o% zlo.ina i da- u
intere(u K(tvatan)a kolektivno% #a!en)aL !ora dodati da (u (ve to redo! Kzlo.ini #rotiv .ov)e.no(ti #o.in)eni u kontek(tu
%enocida ko)i (e zbio u re#ublici Ar%entini iz!eJu 16B1+ i 1692+ %odineL+6
@o! )e #re(udo! (udac odi%rao (vo)u ulo%u u #reoblikovan)u ar%entin(ke #ovi)e(ti S ubo)(tva l)evi.ara ti)eko!
(eda!de(eti& ni(u bila dio K#rl)avo% rataL u ko)e! (u (e (ukobile dvi)e (trane i ti)eko! ko)e%a (e #o.inilo razli.ite zlo.ine
S kako )e- ve de(etl)ei!a- %la(ila (luDbena verzi)a+ Niti (u Zne(taliZ (a!o Drtve #olud)eli& diktatora o#i)eni& (adiz!o! i
vla(tito! !oi+ Do%odilo (e neto daleko vie znan(tveno- daleko (tra(ni)e u (vo)o) racionalno(ti+ "ao to )e rekao (udac-
#o(to)ao )e K#lan ek(ter!inaci)e ko)i (u o(tvarili oni ko)i (u vladali ze!l)o!L+1,
Po)a(nio )e da (u ubo)(tva bila di)elo! ot#ri)e o(!il)eno% (i(te!a- i #onavl)ala (e u identi.no!e obliku dil)e! drDave 4
ubo)(tva (e #o.in)alo ( o.ito! na!)ero! da (e unite- ne odreJeni #o)edinci- ne%o di)elovi drutva
1,5
tu4 (ku#a #o)edinaca- (to%a )e4- kako )e utvrdio (udac- ri)e. o %enocidu+^
<ozan(ki )e(a! #riznao da )e koriten)e #o)!a K%enocidL #o!alo u#itno- te )e na#i(ao du%a.ko obrazloDen)e ko)i!
ob)an)ava (vo) izbor+ Priznao )e da UN4ova "onvenci)a o %enocidu ta) zlo.in de7inira kao Kna!)eru da (e- di)elo! ili u
c)elini- uniti nacionalna- etni.ka- v)er(ka ili ra(na (ku#inaLM da "onvenci)a ne obu&vaa uniten)e (ku#ine ute!el)ene na
#oliti.ki! uv)eren)i!a 4 to )e bio (lu.a) u Ar%entini 4 ali )e <ozan(ki iz)avio da to izuzee ne (!atra zakon(ki
o#ravdani!+1/ Pod()ea)ui na !alo #oznato #o%lavl)e #ovi)e(ti U)edin)eni& naroda- ob)a(nio )e da )e 11+ #ro(inca 1651+-
kao izravan od%ovor na naci(ti.ki &olokau(t- O#a (ku#tina U)edin)eni& naroda )edno%la(no zabranila .in %enocida Kko)i!
(e ra(ne- v)er(ke- #oliti.ke i o(tale (ku#ine unitava)u d)elo!i.no ili u ci)elo(tiL+12 <azlo% zato (e- dvi)e %odine ka(ni)e-
ri)e. K#oliti.keL uklan)a iz "onvenci)e- bio )e Stal)inov za&t)ev+ Nai!e- znao )e da (e- ako )e uniten)e K#oliti.ke (ku#ineL
.in %enocida- n)e%ove krvave #ru%e i !a(ovna zatvaran)a #oliti.ki& #rotivnika (avreno ukla#a)u u de7inici)u+ Dobio )e
dovol)nu #odrku o(tali& voda ko)i (u Del)eli zadrDati #ravo uklan)an)a #oliti.ki& #rotivnika- te )e ri)e. izba.ena iz
doku!enta+15
<ozan(ki )e na#i(ao da izvornu UN4ovu de7inici)u (!atra le%iti!ni)o! )er ne #odli)eDe ko!#ro!i(i!a ko)i (e te!el)e na
Del)a!a #o)edinaca+R @akoJer )e (#o!enuo i #re(udu P#an)ol(ko% nacionalno% (uda ko)i )e 1669+ (udio )edno! od
na)zlo%la(ni)i& ar%entin(ki& !u.itel)a+ @a) )e (ud takoJer #re(udio da )e ar%entin(ka &unta #o.inila Kzlo.in %enocidaL+
Sku#inu ko)u )e &unta #okuala i(kori)eniti (ud )e de7inirao kao Kone %raJane ko)i (e ni(u ukla#ali u !)erila #o(tavl)ena od
(trane u%n)etava.a- kao #rikladni za novi #oredak ko)i (e u(#o(tavl)ao u drDaviL+13 Sl)edee %odine- 1666+- #an)ol(ki (udac
Baltazar >arzon- (lavan #o to!e to )e izdao u&idbeni nalo% za Au%u(ta Pinoc&eta- takoJer )e utvrdio da )e u Ar%entini
#o.in)en %enocid+ I on )e #okuao de7inirati ko)u )e to.no (ku#inu &unta odredila za i(tr)ebl)en)e+ @ako )e za#i(ao da )e
&untin cil) Kbio u(#o(tava novo% #oretka- .e!u )e i ?itler (tre!io u N)e!a.ko)- #oretka u ko)e! za odreJene ti#ove l)udi
ni)e bilo !)e(taL+ Po)edinci ko)i (e ni(u ukla#ali u novi #oredak bili (u K#ri#adnici oni& (ektora drutva ko)i (u (e i(#ri)e.ili
na #utu idealno!e u(tro)u nove ar%entin(ke naci)eL+11
Naravno- ne !oDe (e izravno u(#oreJivati ono to (e do%aJalo ti)eko! naci(ti.ke vladavine- ili u <uandi- (a zlo.ini!a
latinoa!eri.ki&
R "azneni zakoni bro)ni& drDava- !eJu ko)i!a (u Portu%al- Peru i "o(tarika- zabran)u)u %enocid de7inici)a!a ko)e
#oliti.ko oku#l)an)e nedvo(!i(leno (vr(tava)u !eJu Kdrutvene (ku#ineL+ Irancu(ki zakon )o )e (veobu&vatni)i i de7inira
%enocid kao #lan ( na!)ero! d)elo!i.no% ili #ot#uno% unitavan)a K(ku#ine- odreJene bilo ko)i! #roizvol)ni! kriteri)e!L+
1,3
&olokau(t- onda li zlo.ini ne #ri#ada)u to) kate%ori)i+ I#ak- ako (c %enocid
(&vaa onako kako %a de7inira)u ti (udovi S dakle- kao #okua) #lan(ko%- bri(an)a (ku#ina ko)e #red(tavl)a)u za#reku
#oliti.ko! #ro)ektu- onda (e ta) #roce( zbivao ne (a!o u Ar%entini- ne%o i- u raznoliki! razina!a intenziteta- dil)e! re%i)e
ko)a (e #retvorila u laboratori) [ikake kole+ U ti! (u dtDava!a #o)edinci Kko)i (u (e nali na #utuL bili l)evi.ari (vi& vr(ta:
ekono!i(ti- radnici u )avni! ku&in)a!a- (indikali(ti- %lazbenici- #redradnici na i!an)i!a- #oliti.ari+ [lanovi (vi& ti&
(ku#ina #o(tali (u Dttve )a(ne i o(!il)ene re%ionalne (trate%i)e ko)a (e #reko %ranica koordinirala O#eraci)o! "ondor- (
cil)e! i(kor)en)ivan)a i bri(an)a l)evice+
Nakon #ada ko!uniz!a- (lobodno trDite i (lobodni l)udi K#akira)uL (e u )edin(tvenu ideolo%i)u ko)a (a!u (ebe #ro%laava
na)bol)i! i )edini! (red(tvo! ko)i! (e .ov)e.an(tvo brani od #onavl)an)a #ovi)e(ti !a(ovni& %robnica- #ol)a (!rti i (oba za
!u.en)e+ No- u JuDno!e cun)u- #rvo!e !)e(tu na (vi)etu %d)e )e (uvre!ena reli%i)a (lobodno%a trDita izronila iz
#odru!(ki& radionica .ikako%a Sveu.ilita i #ri!i)enila (e na (tvaran (vi)et- ni)e doni)ela de!okraci)u S okrenula (e
(vr%avan)u de!okraci)e u drDavi za drDavo!+ I ni)e doni)ela !ir- ne%o )e za&ti)evala (u(tavno ubi)an)e de(etaka ti(ua l)udi-
i totturu ko)a (e #rovodila na 1,, ,,, do 13, ,,, n)i&+
"ao to )e Cetelier za#i(ao- #o(to)ao )e Kunutarn)i (kladL iz!eJu #oriva za .ien)e! odreJeni& (ektora drutva i ideolo%i)e
u (a!o) (rDi #ro)ekta+ A&ica%o Bo$(i i n)i&ovi #ro7e(ori ko)i (u davali (av)ete i #reuzeli vodee #oloDa)e u vo)ni! reDi!i!a
JuDno% cun)a- v)erovali (u u- #o (vo)o) naravi- izrazito #uri4(ti.ki oblik ka#italiz!a+ N)i&ov (e (u(tav u #ot#uno(ti te!el)i na
v)erovan)u u KravnoteDuL i K#oredakL- kao i #otrebu da (e- u cil)u u(#)e&a- o(lobodi (vi& inter7erenci)a i Kdi(torzi)aL+ Zbo%
takvi& na.ela- teDi! ko)i )e odlu.io dokta)a #rove(ti ta) ideal ni)e (#o(oban #ri&vatiti nazo.no(t (u#arni.ki& ili u!)eteni&
(v)etonazora+ "ako bi o(tvario ideal- reDi!u )e #otreban !ono#ol na ideolo%i)u S u #rotivno!- bar tako tvrdi te!el)na
teori)a- ekono!(ki (i%nali #o(ta)u i(krivl)eni i ci)eli (u(tav i(#ada iz ravnoteDe+
A&ica%o Bo$(i teko da (u !o%li odabtati dio (vi)eta !an)e #ri)e!.iv za ta) a#(oluti(ti.ki ek(#eri!ent- od latinoa!eri.ko%
JuDno% cun)a ti)eko! (eda!de(eti& %odina+ Neza#a!en u(#on develo#!entaliz!a zna.io )e da )e ci)elo #odru.)e
kako7oni)a u#ravo oni& #oliti.ki& #ro%ra!a ko)e )e [ikaka kola (!attala izo#a.en)i!a ili Kneekono!(ki! ide)a!aL+ I )o
vaDni)e- #odru.)e )e vrv)elo #o#ularni! i intelektualni! #okreti!a ko)i (u na(tali kao izravno #rotivl)en)e lai((ez47aire
ka#italiz!u+ @i i takvi (tavovi
1,1
(e odraDavalo tia izborni! re0u&+tli!a u (vi! drDava!a+ c+i"a("ii (kciiu i n)ezin #reobraDa) n JuDno!e )e cun)u .ekao
)ednako to#ao #ri)e! kakvi! lii (e- ot#rilike- do.ekala #roleter(ka revoluci)a na Beverl$ ?ill(u+
IZri)e ne%o to )e Ar%entinu #ro%utala ka!#an)a terora- <odol7o Ual(& )e za#i(ao: KNita na( ne !oDe zau(taviti- ni zatvor-
ni (!rt+ Zato to )e ne!o%ue zato.iti ili #obiti ci)eli narod- i zato to %ole!a veina Ar%entinaca+++ zna da e (a!o narod
(#a(iti narod+L1B Dok )e Salvador Allende #ro!atrao tenkove ko)i (u #ri(tizali da o#kole #red()edni.ku #ala.u- na radi)u (e
#o(l)edn)i #ut obratio narodu- iz)avo! nato#l)eno! i(ti! ti! #rko(o!: KSi%uran (a! da (e ()e!e ko)e (!o za(i)ali u .a(nu
(vi)e(t ti(ua i ti(ua Aileanaca ne !oDe u #ot#uno(ti i(kori)eniti+L Bile (u to n)e%ove #o(l)edn)e ri)e.i u )avno(ti+ KOni
#o()edu)u (iluM oni na( !o%u #okoriti- ali ne !o%u- ni zlo.ino!- ni (ilo!- zau(taviti drutveni razvo)+ Povi)e(t #ri#ada na!a-
n)u (tvara narod+L19
?untini za#ov)ednici u to! #odru.)u- kao i n)i&ovi ekono!(ki (uu.e(nici dobro (u #oznavali te i(tine+ *eteran ko)i )e
#roao nekoliko ar%entin(ki& vo)ni& udara ob)a(nio )e na.in raz!il)an)a unutar vo)ni& kru%ova: K>odine 1633+ v)erovali
(!o da )e #roble! EJuanF Permn- #a (!o %a uklonili S 16B1+ ve (!o znali da )e #roble! za#ravo radni.ka kla(a+L16 I(to )e
vri)edilo za ci)elu tu re%i)u S #roble! )e bio velik i dubok+ @akav zakl)u.ak zna.io )e da &unta- ako Deli u(#)eno #rove(ti
neoliberalnu revoluci)u- !ora u.initi ono to )e Allende #ro%la(io neo(tvarivi! S u #ot#uno(ti i(kori)eniti ()e!e ko)e )e-
dil)e! Catin(ke A!erike- #o(i)ao u(#on l)evice+ U Pro%la(u o na.eli!a ob)avl)eno! nakon #u.a- Pinoc&etova diktatura
(vo)e #o(lan)e o#i(u)e kao Kdu%otra)nu i te!el)itu o#eraci)u #ro!)ene .ilean(ko% !entalitetaL S od)ek iz)ave ko)u )e
dvade(et %odina rani)e izrekao Albion Patter(on iz USAID4a- kr(ni ku! Pro)ekta Aile: KPotrebno )e #ro!i)eniti u(tro)
.ov)eka+L/,
"ako to #o(tiiT S)e!e ko)e Allende (#o!in)e ni)e )edna ide)a ili )edna (ku#ina #oliti.ki& (tranaka i (indikata+ Pezde(eti& i
#o.etko! (eda!de(eti& %odina- Catin(ko! A!eriko! do!inirala )e kultura l)evice S #oezi)a Pabla Nerude- 7olk %lazba
*ictora Jaraa i =ercede( So(e- teolo%i)a o(loboJen)a Pro#ov)ednika @ree% (vi)eta- e!anci#aci)(ki teatar Au%u(ta Boala-
radikalna #eda%o%i)a Paula Ireire- revolucionarno novinar(tvo Eduarda >aleana i (a!o%a Ual(&a+ U n)o) (u (e nalazili
le%endarni &ero)i i !u.enici iz (tari)e i novi)e #ovi)e(ti- od Jo(a >erva(ia Arti%a(a- #reko Si!ona Bolivara do A&e
>uevare+ "ad (u (e &unte odlu.ile (u#rot(taviti Allendeovo! #roro.an(tvu i (oci)aliza! i.u#ati iz kori)ena- navi)e(tile (u
rat ci)elo) to) kulturi+
1,B
(o (luDili vo)ni reDi!i u Brazilu- EZ+iloti- Uru%va)u i Ar%entini la(i(tiki ever%rini o .ien)u- riban)u- i(kor)en)ivan)u i
li)e.en)u+ U Bi+i0ilu )e u&ien)a l)evi.ara &unta nazvala O#eracao Ci!#eza 4 O#eraci)a [ien)e+ Na (a! dan #u.a- Pinoc&et
)e Allendea i n)e%ovu vladu #ro%la(io K(!ee! ko)e (e (#re!a unititi dtDavuL+/1 =)e(ec dana ka(ni)e #ti(e%nuo )e da e
Kiz [ilea izbaciti kori)en zlaL- o(tvariti K!oralno .ien)eL naci)e- Ko.iene od zalaL S od)ek @ree% <eic&a i Al7reda
<o(enber%a ko)i )e #ozivao na Kne!ilo(rdno .ien)e Del)ezno! !etlo!L+//
[ien)e kultura
U [ileu- Ar%entini i Uru%va)u &unte (u #rovele !a(ovne o#eraci)e ideoloko% .ien)a S (#al)ivalo (e d)ela Ireuda- =ar8a
i Nerude- zabran)ivalo (totine novina i .a(o#i(a- zauzi!alo (veu.ilita- tra)kove i #oliti.ka oku#l)an)a #ro%laavalo (e
nezakoniti!a+
Neke od na)Dei& na#ada &unte (u KrezerviraleL za KcrveneL ekono!i(te ko)e A&ica%o Bo$(i ni(u !o%li #oraziti #ri)e
udara+ Na .ilean(ko! drDavno! Sveu.ilitu- (u#arni.ko) in(tituci)i "atoli.ko% (veu.ilita- bazi A&ica%o Bo$(a- (totine
#ro7e(ora dobili (u otkaze zbo% Kne#otivan)a !oralni& obvezaL E!edu n)i!a bio )e i AndrH >under Irank- .ikaki di(ident
ko)i )e (vo)i! bivi! #ro7e(ori!a #i(ao %n)evna #i(!aF+/2 >under Irank izv)eu)e da )e ti)eko! udara Ke(t (tudenata
(tri)el)ano #red %lavni! ulazo! Ekono!(ko% 7akulteta- da (e o(tali!a #ruDi )a(na #oukaL+/5 "ad )e &unta #ri%rabila vla(t u
Ar%entini- vo)nici (u u!arirali na JuDno (veu.ilite u %radu Ba&ia Bianca i u&itili (eda!nae(t akade!ika #od o#tuDbo!
K(ubverzivni& #redavan)aL S veina u&ieni& bili (u #redava.i na Ekono!i)i+/3 KObvezatno (e !ora)u unititi izvore ko)i
&rane- obliku)u i indoktrinira)u (ubverzivne zlo.inceL- iz)avio )e- na kon7erenci)i za ti(ak- )edan %eneral+/1 @i)eko!
O#eraci)e Ja(noa- Ko.ienoL )e uku#no o(a! ti(ua Kideoloki (u!n)ivi&L li)evo ori)entirani& #redava.a+/B ?unte (u u
%i!nazi)a!a zabranile (ku#na izla%an)a S (!atra)ui i& znako! latentno% kolektivi(ti.ko% du&a- #o%ibel)no% za K(lobodu
#o)edincaL+/9
U Santia%u (e- !edu oni!a ko)i (u zavtili na (tadionu [ile- naao i le%endarni l)evi.ar(ki 7olk #)eva. *ictor Jara+ N)e%ova
(udbina ut)elovl)u)e b)e(o!u.nu odlu.no(t da (e uutka ci)ela )edna kultura+ *o)nici (u !u #rvo (lo!ili ruke da vie ne
!oDe (virati %itaru- zati! (u %a u(tri)elili .etrde(et .etiri #uta S tako (to)i u izv)eu .ilean(ko% Odbora za i(tinu i
#o!iren)e+/6 "ako bi %a one!o%uili da iz %roba dal)e nada&n)u)e !a(e- reDi! )e naredio da (e unite (ve n)e%ove !a(ter4
(!!ke+ =ercede( So(a-
1,9
Au%u(tu Bn+il )u viF )r tr#io torturu-a na"on to%a (u %a #ro%nan d0+ !a0+u?- IJuarJo E+alc!o #ro%nan )e i0+ Uru%va)a- a
Ual(lia (u u(tri)elili na ulici u Buctio( Airc(ti+ S!il)eno )e i(kor)en)ivana ci)ela )edna kultura+
N)u )e- u !eJuvre!enu- za!)en)ivala dru%a kultura- (terilizirana i #ro.iena+ U #rvi! dani!a .ilean(ke- ar%entin(ke i
uru%va)(ke diktature )avna oku#l)an)a (vodila (u (e na vo)ne #arade i no%o!etne utak!ice+ U E aleu (e &a#(ilo Dene u
&la.a!a- )ednako kao i !ukarce ( du%o! ko(o!+ KDil)e! <e#ublike #rovodi (e te!el)ito .ien)eL- ob)avl)u)e uredni.ka
koluti!a u novina!a ko)e )e nadzirala ar%entin(ka &unta+ U i(to! na#i(u traDi (e !a(ovno bri(an)e l)evi.ar(ki& %ra7ita:
KUbrzo e za()ati (ve #ovrine- d)elovan)e! (a#una i vode o(loboJene to% ko!ara+L2,
U [ileu )e Pinoc&et odlu.io dokinuti narodni obi.a) uli.ni& raz%ovora+ I ona na)!an)a oku#l)an)a ra(t)erivao )e vodeni!
to#ovi!a- (vo)i! na)o!il)eni)i! oruD)e! za kontrolu !a(a+ ?unta i& )e #o()edovala (totine- dovol)no !aleni& da (e #o#nu i
na #lo.nik i vodo! zali)u (ku#ine kol(ke d)ece ko)a (u di)elila letke 4 brutalno (u ra(t)erivane .ak i #o%rebne #ovorke- u
(lu.a)u kad (u (e oDaloeni #onaali #revie ne#rikladno+ @o#ovi (u dobili nadi!ak%uanaco(- #o l)a!i #oznato) #o navici
da #l)u)e S i ti- (ve#ri(utni- to#ovi .i(tili (u l)ude kao da (u l)ud(ko (!ee- za (obo! o(tavl)a)ui ulice bli(tave- .i(te i
#u(te+
Nedu%o nakon #u.a- .ilean(ka &unta ob)avila )e #ro%la( ko)i! )e %raJane #ozivala da K#ridone(u .ien)u do!ovineL i to
#ri)avl)ivan)e! (trani& Kek(tre!i(taL- kao i K7anati.ni& [ileanacaL+21
@ko )e ubi)en 4 i zato
*eina l)udi ko)e (u K#o!eleL raci)e ni(u bili Kterori(tiL- kako )e tvrdila (luDbena retorika- ne%o #o)edinci ko)e )e &unta
(!attala na)vei! !o%ui! za#reka!a n)i&ovo! ekono!(ko! #ro%ra!u+ Neki (u bili i(tin(ki #rotivnici- dok (e za veinu
(!atralo da za%ovara)u vrednote (u#rotne vrednota!a revoluci)e+
Su(tavna #riroda te ka!#an)e .ien)a )a(no (e otkriva u(#oreJivan)e! datu!a i vre!ena ne(tanaka ko)a bil)eDe izv)ea
Odbora za l)ud(ka #rava i i(tinu+ U Brazilu &unta !a(ovnu re#re(i)u za#o.in)e tek #otkra) ezde(eti& S ( )edno! izni!ko!
4 od!a& nakon #u.a- vo)nici (u #o&vatali vod(tva (indikata ko)i (u d)elovali u tvornica!a i na veliki! #o()edi!a+ U
izv)eu Bra(il: Nunca =ai( ENikad vieF (to)i da (u zavrili u zatvoru- %d)e )e veinu .ekala tortura S K(a!o i )edino zato
to i& )e nada&n)ivala #oliti.ka 7ilozo7i)a ko)a (e #rotivila vla(ti!aL+ @o izv)ee odbora za i(tinu ko)e (e te!el)i na
bil)eka!a vo)ni& (udova- #ri!)eu)e da (e O#i radni.ki (toDer EA>@F- %lavni (indikalni
1,6
treba iza%natiL+ Izv)ee otvoreno zakl)u.u)e Ja (u Koni ko)i (u lZZt d i #reuzeli vla(t o(obito #azili da o.i(teZ ta) (ektorL- K(t
radu)ui od ireiiX+i+++ ni #ora ko)i bi radni.ki (indikati !o%li #ruDiti n)i&ovi! ekono!(ki! #io%ra!i!a- te!el)eni!a na
rezan)u #laa i denacionalizaci)i ekono!i)eL+2/
U [ileu- )ednako kao i u Ar%entini- vo)ne vla(ti i(kori(tile (u #o.etni kao( nakon #u.a da divl)a.ki na#adnu (indikalni
#okret+ Pot#uno )e )a(no da (u (e te o#etaci)e #lanirale una#ri)ed )er (u (u(tavne raci)e #o.ele na (a! dan udara+ U [ileu-
%d)e (u (vi #ro!atrali o#()ednutu #red()edni.ku #ala.u- dru%i batal)uni u#utili (u (e Ku tvornice takozvano% Zindu(tri)(ko%
#o)a(aZ- %d)e (u #o(tro)be #rovele raci)e i &a#(ile #o)edince+ @i)eko! (l)edei& nekoliko danaL- kako otkriva izv)ee
.ilean(ko% Odbora za i(tinu i #o!itbu- raci)e (u (e #rovele u )o nekoliko tvornica Kto )e dovelo do !a(ovni& u&ien)a
#o)edinaca- od ko)i& (u neki ka(ni)e #obi)eni ili ne(taliL+22 >odine 16B1+ 9, #o(to #oliti.ki& zatvorenika u [ileu bili (u
radnici i (el)aci+25
Izv)ee ar%entin(ko% odbora za i(tinu- Nunca =a( ENikad vieF- bil)eDi identi.an- do(lovno kirurki udar na (indikate:
KPri!)eu)e!o da)e velik dio o#eraci)e E#rotiv radnitvaF #roveden na (a! dan drDavno% udara- ili od!a& nakon n)e%aL+23
Na #o#i(u na#ada na tvornice- )edno (v)edo.en)e o(obito dobro #o)an)ava kako (e Kteroriza!L kori(tio kao di!na zav)e(a
za na#ad na nena(ilne tadni.ke aktivi(te+ >raciela >euna- #oliti.ka zatvo4renica iz lo%ora za !u.en)e Ca Perla- o#i(ala )e
kako (u (e vo)nici ko)i (u )e .uvali uzne!irili zbo% tra)ka ko)i (e (#re!ao u elektrani+ Ptra)k )e trebao #o(luDiti kao KvaDan
#ri!)er ot#ora vo)no) diktaturiL- to &unta nikako ni)e Del)ela do#u(titi+ Sto%a (u vo)nici- #ri()ea (e >euna- Kodlu.ili da %a
u.ine #rotuzakoniti! ili- kako (u (a!i %ovorili- Z!ontonetizira)uZ tra)kL E=ontonero(i (u %eril(ka (ku#ina ko)u )e vo)(ka
ve rani)e u #ot#uno(ti tazbilaF+ Stra)ka.i ni(u i!ali nikakve veze ( =ontonero(i!a- ali to ni)e bilo vaDno+ K*o)nici iz Ca
Perle (a!i (u ti(kali letke i #ot#i(ali i& Z=ontonero(Z 4 ko)i!a (e radnike #ozivalo na tra)k+L Nakon to%a- ti (u letci #o(tali
ZdokaziZ na te!el)u ko)i& (u oteli i ka(ni)e #obili (indikalno vod(tvo+21
@ortura #od (#onzor(tvo! kor#oraci)a
Na#adi na (indikalne vode .e(to (u (e izvodili u ti)e(no) (uradn)i ( vla(nici!a tvornica S nedavno #odne(ene (ud(ke tuDbe
otkriva)u neke od na)bol)e doku!entirani& #ri!)era izravne #ovezano(t ( lokalni! #odruDnica!a ili (trani!
!ultinacionalni! ko!#ani)a!a+
U %odina!a #ri)e ar%entin(ko% #u.a- u(#on !ilitantne l)evice ut)ecao )e- i ekono!(ki i o(obno- na (trane ko!#ani)e S
iz!eJu 16B/+ i 16B1+
11,
i+ulik+ilno (eobrnula nakon &iintino% dola(ka na vla(t i #ri!)ene #ro%ra!a E ikake koliZ i!+ili (u (lobodne ruke lokalna
trDita #re#laviti uvozo!- (niziti #lae- #o vol)i ot#utati radnike i- #ot#uno neo#tereeni bilo kakvi! #ro#i(i!a- (lati
zaradu kui+
Nekoliko )e !ultinacionalni& ko!#ani)a iroko%rudno izrazilo za&valno(t+ IZrve Nove %odine #od vo)no! vlau u
Ar%entini- auto!obil(ka tvrtka Iord u novina!a )e ob)avila o%la( ko)i! (e otvoreno #o(tavl)a uz reDi!: K16B1+: Ar%entina
)o )edno! #ronalazi (vo) #ut+ 16BB+: Nova %odina v)ere i nade (vi! Ar%entinci!a dobre vol)e+ Iord =otor S Ar%entina i
n)e%ovo l)ud(tvo (tu#a)u u borbu za o(tvaren)e veli.an(tvene (udbine Do!ovine+LR29 Strane kor#oraci)e u.inile (u vie od
#uko% izraDavan)a za&valno(ti &unta!a za n)i&ova #o(ti%nua S neke od n)i& aktivno (u (ud)elovale u ka!#an)a!a terora+
U Brazilu (e nekoliko !ultinacionalni& ko!#ani)a u)edinilo i 7inanciralo vla(tite- #rivatizirane- odrede za !u.en)e+
Sredino! 1616+ %odine- ba kad )e &unta ot#o.ela na)okrutni)e razdobl)e (vo)e vla(ti- #o.ele (u d)elovati nezakonite
#olici)(ke (na%e O#eraci)e Bandeirante( S #oznati)e kao OBAN+ U n)i!a (u (uraJivali vo)ni .a(nici- a OBAN )e- kako
tvrdi izv)ee Brazil: Nikad vie- 7inanciralo K(vo)i! #rilozi!a nekoliko !ultinacionalni& kor#oraci)a- !edu ko)i!a Iord i
>eneral =otor(L+ Budui da)e #o(to)ao izvan (luDbeni& vo)ni& i #olici)(ki& (truktura- OBAN )e uDivao K#rila%odl)ivo(t i
i!unitet kad (u u #itan)u bile !etode i(#itivan)aL- (to)i u izv)eu- i ti!e brzo (tekao (lavu (vo)i! dotad neviJeni!
(adiz!o!+26
Iordova lokalna #odruDnica i#ak )e na)otvoreni)e ( a#arato! terora (uraJivala u Ar%entini+ @vrtka )e vo)(ku o#(krbl)ivala
vozili!a ko)a )e zeleni! 7ordovi! li!uzina!a Ialcon izvela ti(ue ot!ica i ne(tanaka+ Ar%entin(ki #(i&olo% i dra!ati.ar
Eduardo Pavlov(kv o#i(ao )e ta) auto!obil kao K(i!boli.ki izraz terora+ Auto (!rtiL+5,
Dok )e Iord &untu o#(krbl)ivao vozili!a- &unta )e Iordu nudila vla(tite u(lu%e 4 tekue vr#ce .i(tila )e od ne#oDel)ni&
(indikalaca+ Pri)e #u.a- Iord )e !orao #ri(tati na zna.a)ne u(tu#ke radnici!a S (at vre!ena za ru.ak Eu!)e(to dvade(et
!inutaF- i 1 #o(to od #roda)e (vako% auto!obila #reu(!)erivati u (oci)alne #ro%ra!e+ Sve to na%lo (e #ro!i)enilo na (a!
dan udara S kad )e za#o.ela kontrarevoluci)a+ Iordova tvornica u #red%raJu Bueno( Aire(a #retvorila (e u vo)ni lo%or S u
t)edni!a ko)i (u (li)edili ta!o )e do(lovno vrv)elo od vo)ni& vozila- !eJu ko)i!a )e bilo i tenkova- i &eliko#tera ko)i (u
bru)ali nad %lava!a+ <adnici (u iz)avili da
R U izvorniku Iat&erland E#ri!+ #rev+F
111
Klord )e iz%ledao kao ratna zona+ A ratovalo (e #rotiv na(- radnik+iL- #ri()ea
(e Pedro @roiani- )edan od (indikalni& dele%ata+5/
*o)nici (u .el)ali #o%one- &vatali na)aktivni)e .lanove (indikat+i i bacali i! ka#ul)a.e na %lave+ @ioiani )e bio !edu oni!a
ko)e (u odveli iz #o%ona za !ontaDu+ Pri()ea (e da (u K#ri)e u&ien)a etali #o tvornici- #roveli (u !e #o tvornici i u&itili
!e na otvoreno! da (vi vide+ Iond (e ti!e kori(tio da u tvornici i(kori)eni (indikalni #okret+L52 I#ak- na)vee
za#re#aten)e tek )e (li)ediloM u!)e(to da i& #rebace u obliDn)i zatvor- vo)nici (u @roiani)a i o(tale odveli u #ritvor unutar
tvorni.ko%a kru%a+ <adnike (u- na n)i&ovo! vla(tito! radno! !)e(tu- ta!o %d)e (u #ri)e (a!o nekoliko dana #re%ovarali o
(#orazu!u- #retukli- utali no%a!a i- u dva (lu.a)a- !u.ili elekttooko4vi!a+55 Nakon to%a #rebacili (u i& u dru%e zatvote
%d)e (e !u.en)e na(tavilo )o t)edni!a ili- u neki! (lu.a)evi!a- i !)e(eci!a+53 Odv)etnici ti& ratnika tvrde da )e ti)eko!
to% razdobl)a kidna#irano na)!an)e dvade(et #et (indikalni& #red(tavnika u Iordu- od ko)i& (u #olovicu zadrDali u #ritvoru
(!)eteno! unutar tvorni.ko% kru%a- ko)i ar%entin(ke udru%e za l)ud(ka #rava Dele #ridodati (luDbeno!e #o#i(u
nekadan)i& ta)ni& zatvora+51
>odine /,,/+ (avezni tuDitel)i #odni)eli (u kaznenu #ri)avu #rotiv Iotdove ar%entin(ke #odtuDnice- u i!e @roiani)a i )o
.etrnae(totice radnika- tvrdei da )e tvttka zakon(ki od%ovorna za re#re(i)u ko)a (e zbivala unutar n)ezina #o()eda+
KEAr%entin(ka #odtuDnicaF Iord i n)ezina u#rava (ud)elovali (u u ot!ici vla(titi& radnika- te (a! !il)en)a da (u od%ovorni
za ta d)elaL- kaDe @roiani+5B Sa (li.no! (e i(tra%o! (uo.ava i tvrtka =etcede(4Benz E(ada u vla(nitvu kor#oraci)e
Dai!lerA&r$(lerF S i(tra%a (e te!el)i na navodi!a da )e tvrtka- (eda!de(eti& %odina- (utadivala ( vo)ni! vla(ti!a ( cil)e!
.ien)a (vo)i& #o%ona od (indikalni& voda+ Dal)e (e navodi da )e vla(ti!a #redala i!ena i adre(e e(nae(torice radnika ko)e
(u ka(ni)e Kne(taliL S .etrnae(toricu ne#ovratno+59
Sttu.n)akin)a za #ovi)e(t Catin(ke A!erike- "aren <obert( tvtdi da (u do okon.an)a diktature Kne(tali do(lovno (vi dele%ati
iz tvorni.ki& #o%ona na)vei& ar%entin(ki& tvrtki+++ =ercede(4Benza- A&r$(lera i Iiat AoncordaL+56 I Iord i =ercede(4Benz
#ori.u da (u n)i&ovi direktori i!ali ikakve veze ( re#re(i)o!+ SuJen)a (e na(tavl)a)u+
@akvi #reventivni na#adi ni(u #o%odili (a!o (indikali(te S Drtve (u bile (vi ko)i (u za(tu#ali vizi)u drutva ko)e (e ni)e
te!el)ilo na .i(to!e #ro7itu ne%o na neki! dru%i! vri)edno(ti!a+ O(obito okrutne na#ade tr#)eli (u ta!on)i 7ar!eri ko)i (u
(e borili za a%rarnu re7or!u+ *oJe Ar%entin(ko%
11/
0iinl)ii liuni+i )e #o&vatala i !utila- #rctl oti!a ci)ele za)ednice+ *o)nici !i ka!ion(ki! aku!ulatori!a #unili 0lini!t(c i tu
(ve#ri(utnu (to.ar(ku o#re!u kori(tili na (a!i! (el)aci!a+ I luntina ekono!(ka #olitika #okazala (e ro%o! obil)a za
ze!l)o#o()ednike i uz%a)iva.e (toke+ U Ar%entini )e =aitincz de ?oz o(lobodio ci)enu !e(a ko)a )e (ko.ila vie od B,,
#o(to i li!e o(tvario rekordne zarade+3,
U (irotin)(ki! .etvtti!a- cil)evi #reventivni& na#ada bili (u (oci)alni radnici veino! #ovezani ( Arkvo!- ko)i (u
or%anizirali one na)(iro!ani)e i traDili zdrav(tvenu zatitu- drDavne (tanove i obrazovan)e S dru%i! ri)e.i!a- K(oci)alnu
drDavuL ko)u (u razarali A&ica%o Bo$(i+ KNe!a vie dobri& dua ko)e e (e brinuti za (irotin)uQL (aznao )e Norberto
Ci;(k$- ar%entin(ki li)e.nik dok (u %a Kelektrookovi!a tre(li #o de(ni!a- bradavica!a- %enitali)a!a- abdo!enu i
ui!aL+31
Ar%entin(ki (veenik ko)i )e (uraJivao ( &unto! ob)a(nio )e !i(ao vodil)u: K=ark(iza! )e bio ne#ri)atel)+ =ark(iza! u
Arkvi- reci!o- takoJer u !a)ci do!ovini S bio )e #o%ibel) novo) naci)i+L3/ @a K#o%ibel) novo) naci)iL #o!aDe ob)a(niti
zato (u tolike &untine Drtve bili u#ravo !ladi+ U Ar%entini )e 91 #o(to od tride(et ti(ua ne(tali& bilo iz!eJu e(nae(t i
tride(et %odina (taro(ti+32 KSad radi!o za dvade(et %odina una#ri)edL- rekao )e )edno) od (vo)i& Drtava zlo%la(ni ar%entin(ki
!u.itel)+35
=eJu na)blaDi!a nala (e i (ku#ina %i!nazi)alaca ko)i (u (e oku#ili u ru)nu 16B1+ i traDili )e7tini)e autobu(ne karte+ U
&untini! o.i!a ta za)edni.ka akci)a bila )e dokaz da )e tine)dDere #o&arao viru( !ark(iz!a- te )e uzvratila %enocidni!
%n)evo! S !u.en)e! i ubo)(tvi!a e(torice %i!nazi)alaca ko)i (u (e drznuli izni)eti tako (ubverzivan za&t)ev+33 =i%uel
O(valdo Etc&ecolatz- #olici)(ki ko!e(ar o(uJen /,,1+- bio )e )edna od kl)u.ni& 7i%ura u!i)eani& u na#ad+
Obrazac ti& ne(tanaka bio )e )a(an S dok (u (e tera#euti trudili okovi!a ukloniti (ve o(tatke kolektiviz!a iz ekono!i)e-
udarne #o(tro)be uklan)ale (u (ve #red(tavnike to% eto(a ( ulica- (veu.ilita i tvorni.ki& #o%ona+
U o#uteni! trenuci!a- neki od ti& #rvoboraca ekono!(ke #reobrazbe #riznali (u da )e !a(ovna re#re(i)a bila neo#&odna
za o(tvaren)e n)i&ovi& cil)eva+ *ictor E!!anuel- )edan od direktora rekla!ne tvrtke Bur(on4=ar(teller- zaduDen da o(tatku
(vi)eta u ruDi.a(to!e #rikaDe novi- bizni(u okrenut reDi! ar%entin(ke &unte- i(traDiva.u )e rekao da )e na(il)e bilo
neo#&odno da bi (e otvorila ar%entin(ka Kzatiena i etati(ti.kaL ekono!i)a+ KNitko- ali ba nitko ne ulaDe u drDavu ko)o!
b)e(ni %raJan(ki ratL- rekao )e- ali )e i #riznao da ni(u u!irali (a!o %erilci+ K*)ero)atno )e ubi)eno
112
u obzir (tan)o- #ri!)ena (trane (ile ni)e (e !o%la izb)eiL+-&
Ser%io ile Aa(tro- Pinoe&etov A&ica%o Bo$ i !ini(tar #iiucJe ko)i )e nadzirao #ri!)enu ok4tera#i)e- rekao )e da nikad ne bi
u(#io &e0 #odrke Pinoc&etove Del)ezne ake+ KJavno !ni)en)e na)vei! na! (e di)elo! #rotivilo- (to%a na! )e bila
#otrebna (naDna o(obno(t ko)a e #rovoditi #olitiku+ Na (reu- #red()ednik Pinoc&et na( )e (&vatio i #rito! i!ao (na%e
izdrDati (ve kritike+L @akoJer )e dodao da )e Kautoritarna vla(tL na)#rikladni)a za o.uvan)e ekono!(ki& (loboda- zbo%
n)ezine Ki!#er(onalneL u#orabe !oi+3B
Jednako kao i u na)vee! di)elu drDavno%a terora- cil)ana ubo)(tva (luDila (u dvo)ako) (vt(i+ "ao #rvo- n)i!a (e uklan)alo
(tvarne #re#reke #ro)ektu S #o)edince ko)i bi na)v)ero)atni)e uzvratili+ Dru%o- .in)enica da (u (vi bili nazo.ni dok (e
Kne(ta)alo one #roble!ati.neL- bila )e (avreno )a(no u#ozoren)e oni!a ko)i bi !o%li #o!il)ati na ot#or- .i!e (e uklan)alo
i one budue #re#reke+
Si(te! )e 7unkcionirao+ KBili (!o (!eteni- #re(traeni- krotki- .ekali (!o naredbe+++ l)udi (u nazadovaliM #o(ta)ali (u (ve
ovi(ni)i i #uni (tra&aL- #ri()ea (e .ilean(ki #(i&i)atar =arco Antonio de la Parra+39 Dru%i! ri)e.i!a- bili (u u oku+ I tako-
kad (u ekono!(ki okovi #odi%li ci)ene do neba- kad (u #lae #ale- ulice u [ileu- Ar%entini i Uru%va)u o(tale (u .i(te i ti&e+
Izo(tale (u #obune zbo% &rane- izo(tali (u o#i tra)kovi+ Obitel)i (u (e (nalazile #re(ka.ui obroke- d)eci da)ui !atH-
tradicionalni .a) ko)i ublaDava %lad- budei (e #ri)e (vitan)a da bi (e vie(atni! &odan)e! do #o(la uted)ela autobu(na
karta+ One ko)i (u #o!rli od #ot&ran)eno(ti ili ti7u(a #oka#ali (u u tiini+
A (a!o de(etl)ee rani)e- drDave JuDno% cun)a S (vo)i! ek(#lozivni! indu(tri)(ki! (ektoro!- brzi! u(#ono! (redn)e
kla(e i (naDni! zdrav(tveni! i obrazovni! (u(tavi!a 4 bile (u nada (vi)eta u razvo)u+ Sad bo%ati i (iro!ani )ure u razli.ite
ekono!(ke (v)etove- u ko)i!a i!uni dobiva)u #o.a(no drDavl)an(tvo drDave Iloride- dok o(tali ne(ta)u u nerazvi)eno(ti-
#roce(u ko)i e (e #rodubl)ivati u (vi! neoliberalni! Kre(trukturiran)i!aL u razdobl)u nakon #ada diktature+ @e drDave ni(u
vie izvori in(#iraci)e- #retvorile (u (e u za(trau)ua u#ozoren)a to (e do%aJa (iro!ani! narodi!a ko)i #o!i(le da bi (e
!o%li izvui iz @ree%a (vi)eta+ @a #reobrazba tekla )e u(#oredno ( oni! to (u zatvorenici #roDivl)avali u &untini!
lo%ori!a za torturuM ni)e bilo dovol)no (a!o #ro%ovoriti S !orali (u (e odrei (vo)i& na)(veti)i& uv)eren)a- izdati l)ubavnike
i d)ecu+ One ko)i (u #o#u(tili zvali (u Yuebrado(- K(lo!l)eniL+ Eto- tako bi u JuDno!e cun)u S re%i)a ni)e bila (a!
#otu.ena- bila )e (lo!l)ena S Yuebrado+
115
I Fok (e #olitiko! #okuavalo i(kori)eniti kolektiviza! 10 "u!ire- u zatvori!a %a (e torturo! #okuavalo i(kori)eniti iz+
(vi)e(ti i du&a+ "ao to #ri!)eu)e &untin uvodnik iz 16B1+- Ktreba #o.i(titi i (vi)e(ti- )er (eta ino #o%reka radaL+36
=no%i !u.itel)i uDivl)avali (u (e u ulo%e li)e.nika ili kirur%a+ Jednako kao i .ikaki ekono!i(ti ( n)i&ovi! bolni! i
neizb)eDni! ok4tera#i4)a!a- ti i(l)ednici za!il)ali (u da (u n)i&ovi elektrookovi i o(tale !etode za#ravo na.ini li)e.en)a
S da (vo)i! zatvorenici!a da)u neku vr(tu li)eka- i zati! i&- unutar lo%ora- .e(to naziva)u a#e(to(o( 4 #rl)avi ili obol)eli+
Oni e n)i& izli)e.iti od bole(ti (oci)aliz!a- od na%ona ko)i t)era na kolektivno el)elovan)e+R N)i&ove Ktera#i)eL bile (u
!u.ne S to (vakako S #onekad .ak i (!rtono(ne+++ ali (ve za dobro #aci)enta+ KAko va! %an%rena na#adne ruku- onda (e
!ora rezati- ni)e li takoTL u#itao )e Pinoc&et- nervozno ti! u#ito! od%ovara)ui na o#tuDbe zbo% kren)a l)ud(ki& #rava+1,
U (v)edo.en)i!a ko)a u (vo)i! izv)ei!a izno(e razni odbori za i(tinu iz to%a #odru.)a- zatvorenici o#i(u)u (u(tav ko)i! i&
(e t)eralo da izda)u na.elo neodvo)ivo od #oi!an)a (a!o%a (ebe+ *eini latinoa!eri.ki& l)evi.ara na)(veti)e na.elo bilo )e
ono ko)e )e ar%entin(ki radikalni #ov)e(ni.ar O(valdo Ba$er nazvao K)edino! tran(cendentalno! teolo%i)o! S
(olidarnouL+11 =u.itel)i (u dobro razu!i)evali vaDno(t (olidarno(ti- te (u odlu.ili iz (vo)i& zatvorenika oko! i(t)erati ta)
#oriv za (oci)alno! #ovezanou+ Naravno- navodni cil) (vi& i(#itivan)a bio )e izvla.en)e vri)edni& #odataka i- #o(l)edi.no
to!e- #ri(ilna izda)a- ali !no%i zatvorenici %ovore o to!e da (u !u.itel)e daleko !an)e zani!ali #odaci ko)i!a (u- obi.no-
ve ra(#ola%ali S da i& )e vie zani!alo o(tvariti (a! .in izda)e+ Bit te v)eDbe bila )e zatvorenika nat)erati da ne#o#ravl)ivo
oteti ona) dio (ebe ko)i )e iznad (ve%a v)erovao u #o!o dru%i!a- ona) dio ko)i %a )e .inio aktivi(to!- i za!i)eniti %a
(ra!o! i #oniDen)e!+
Ponekad (u izda)e u #ot#uno(ti iz!icale zatvorenikovu nadzoru+ Pri!)er: ar%entin(ki zatvorenik =ario *illani u trenutku
ot!ice i!ao )e (a (obo! (vo) #laner+ U n)e!u )e za#i(ao koordinate (a(tanka ko)i )e u%ovorio ( #ri)atel)e! S vo)nici (u (e
#o)avili kod #ri)atel)a- te )e )o )edan aktivi(t ne(tao u !aineri)i terora+ Dok )e leDao na (tolu- *illani)a (u i(l)ednici !u.ili
(#ozna)o! Kda (u (e do.e#ali Jor%ea zato to )e i(#otivao do%ovor
R @a lo%ika zatvara #uni kru% tera#i)e elektrooko! ko)a (e u (vo)o) na)rani)o) inkarnaci)i kori(tila kao (red(tvo e%zor4
ciz!a+ Prve zabil)eke o !edicin(ko) u#orabi elektrooka na.inio )e vicar(ki li)e.nik ko)i )e radio u o(a!nae(to!e (tol)eu+
*)eru)ui da !entalna obol)en)a uzroku)e Javao- t)erao )e #aci)ente da drDe Dicu kroz ko)u bi #utao (tru)u ko)u )e
#roizvodio elektro(lat(ki! %eneratoro! 4 za (vako% de!ona- )edan (tru)ni udar+ Nakon to%a- #aci)enta bi (e #ro%laavalo
izli)e.eni!+
113
u obzir (ran)e- #ri!)ena (trane (ile ni)e (e !o%la izb)eiL+ZR
Ser%io de Aa(tro- Pinoc&etov A&ica%o no$ i !ini(tar #i i_ tede ko)i )e nadzirao #ri!)enu ok4tera#i)e- rekao )e da nikad ne bi
u(#io be0 #odrke Pinoc&etove Del)ezne ake+ KJavno !ni)en)e na)vei! na! (e di)elo! #rotivilo- (to%a na! )e bila
#otrebna (naDna o(obno(t ko)a e #rovoditi #olitiku+ Na (reu- #red()ednik Pinoc&et na( )e (&vatio i #rito! i!ao (na%e
izdtDati (ve kritike+L @akoJer )e dodao da )e Kautotitarna vla(tL na)#rikladni)a za o.uvan)e ekono!(ki& (loboda- zbo%
n)ezine Ki!#er(onalneL u#orabe !oi+3B
Jednako kao i u na)vee! di)elu drDavno%a terora- cil)ana ubo)(tva (luDila (u dvo)ako) (vr(i+ "ao #rvo- n)i!a (e uklan)alo
(tvatne #re#reke #ro)ektu S #o)edince ko)i bi na)v)ero)atni)e uzvratili+ Dru%o- .in)enica da (u (vi bili nazo.ni dok (e
Kne(ta)alo one #roble!ati.neL- bila )e (avteno )a(no u#ozoren)e oni!a ko)i bi !o%li #o!il)ati na ot#or- .i!e (e uklan)alo
i one budue #re#reke+
Si(te! )e 7unkcionirao+ KBili (!o (!eteni- #re(traeni- krotki- .ekali (!o natedbe+++ l)udi (u nazadovaliM #o(ta)ali (u (ve
ovi(ni)i i #uni (tra&aL- #ri()ea (e .ilean(ki #(i&i)atar =arco Antonio de la Parra+39 Dru%i! ri)e.i!a- bili (u u oku+ I tako-
kad (u ekono!(ki okovi #odi%li ci)ene do neba- kad (u #lae #ale- ulice u [ileu- Ar%entini i Uru%va)u o(tale (u .i(te i ti&e+
Izo(tale (u #obune zbo% &rane- izo(tali (u o#i tra)kovi+ Obitel)i (u (e (nalazile #re(ka.ui obroke- d)eci da)ui !atH-
tradicionalni .a) ko)i ublaDava %lad- budei (e #ri)e (vitan)a da bi (e vie(atni! &odan)e! do #o(la uted)ela autobu(na
karta+ One ko)i (u #o!rli od #ot&ran)eno(ti ili ti7u(a #oka#ali (u u tiini+
A (a!o de(etl)ee rani)e- drDave JuDno% cun)a S (vo)i! ek(#lozivni! indu(tri)(ki! (ektoro!- brzi! u(#ono! (redn)e
kla(e i (naDni! zdrav(tveni! i obrazovni! (u(tavi!a S bile (u nada (vi)eta u razvo)u+ Sad bo%ati i (iro!ani )ure u
razli.ite ekono!(ke (v)etove- u ko)i!a i!uni dobiva)u #o.a(no drDavl)an(tvo drDave Iloride- dok o(tali ne(ta)u u
nerazvi)eno(ti- #roce(u ko)i e (e #rodubl)ivati u (vi! neoliberalni! Kre(ttukturiran)i!aL u razdobl)u nakon #ada diktature+
@e drDave ni(u vie izvori in(#iraci)e- #retvorile (u (e u za(trau)ua u#ozoren)a to (e do%aJa (iro!ani! narodi!a ko)i
#o!i(le da bi (e !o%li izvui iz @ree%a (vi)eta+ @a #reobrazba tekla )e u(#oredno ( oni! to (u zatvorenici #roDivl)avali u
&untini! lo%ori!a za tortutuM ni)e bilo dovol)no (a!o #ro%ovoriti S !otali (u (e odrei (vo)i& na)(veti)i& uv)eren)a- izdati
l)ubavnike i d)ecu+ One ko)i (u #o#u(tili zvali (u Yuebrado(- K(lo!l)eniL+ Eto- tako bi u JuDno!e cun)u S re%i)a ni)e bila
(a! #otu.ena- bila )e (lo!l)ena S Yuebrado+
115
Dok (c #olitiko! #okuavalo i(kori)eniti kolektiviza! iz kulture- u 0+uvori!a %a (e torturo! #okuavalo i(kori)eniti iz
(vi)e(ti i du&a+ "ao to #ri!)eu)e &uillnn uvodnik iz+ 16B1+- Ktreba #o.i(titi i (vi)e(ti- )er (e ta!o #o%reka radaL+36
=no%i !u.itel)i uDivl)avali (u (e u ulo%e li)e.nika ili kirur%a+ Jednako kao i .ikaki ekono!i(ti ( n)i&ovi! bolni! i
neizb)eDni! ok4tera#i4)a!a- ti i(l)ednici za!il)ali (u da (u n)i&ovi elektrookovi i o(tale !etode za#ravo na.ini li)e.en)a
S da (vo)i! zatvorenici!a da)u neku vr(tu li)eka- i zati! i&- unutar lo%ora- .e(to naziva)u a#e(to(o(S #rl)avi ili obol)eli+
Oni e n)i& izli)e.iti od bole(ti (oci)aliz!a- od na%ona ko)i t)era na kolektivno d)elovan)e+R N)i&ove Ktera#i)eL bile (u !u.ne
S to (vakako S #onekad .ak i (!rtono(ne+++ ali (ve za dobro #aci)enta+ KAko va! %an%rena na#adne ruku- onda (e !ora
rezati- ni)e li takoTL u#itao )e Pinoc&et- nervozno ti! u#ito! od%ovara)ui na o#tuDbe zbo% kren)a l)ud(ki& #rava+1,
U (v)edo.en)i!a ko)a u (vo)i! izv)ei!a izno(e razni odbori za i(tinu iz to%a #odru.)a- zatvorenici o#i(u)u (u(tav ko)i! i&
(e t)eralo da izda)u na.elo neodvo)ivo od #oi!an)a (a!o%a (ebe+ *eini latinoa!eri.ki& l)evi.ara na)(veti)e na.elo bilo )e
ono ko)e )e ar%entin(ki radikalni #ov)e(ni.ar O(valdo Ba$er nazvao K)edino! tran(cendentalno! teolo%i)o! S
(olidarnouL+11 =u.itel)i (u dobro razu!i)evali vaDno(t (olidarno(ti- te (u odlu.ili iz (vo)i& zatvorenika oko! i(t)erati ta)
#oriv za (oci)alno! #ovezanou+ Naravno- navodni cil) (vi& i(#itivan)a bio )e izvla.en)e vri)edni& #odataka i- #o(l)edi.no
to!e- #ri(ilna izda)a- ali !no%i zatvorenici %ovore o to!e da (u !u.itel)e daleko !an)e zani!ali #odaci ko)i!a (u- obi.no-
ve ra(#ola%ali S da i& )e vie zani!alo o(tvariti (a! .in izda)e+ Bit te v)eDbe bila )e zatvorenika nat)erati da ne#o#ravl)ivo
oteti ona) dio (ebe ko)i )e iznad (ve%a v)erovao u #o!o dru%i!a- ona) dio ko)i %a )e .inio aktivi(to!- i za!i)eniti %a
(ra!o! i #oniDen)e!+
Ponekad (u izda)e u #ot#uno(ti iz!icale zatvorenikovu nadzoru+ Pri!)er: ar%entin(ki zatvorenik =ario *illani u trenutku
ot!ice i!ao )e (a (obo! (vo) #laner+ U n)e!u )e za#i(ao koordinate (a(tanka ko)i )e u%ovorio ( #ri)atel)e! S vo)nici (u (e
#o)avili kod #ri)atel)a- te )e )o )edan aktivi(t ne(tao u !aineri)i terora+ Dok )e leDao na (tolu- *illani)a (u i(l)ednici !u.ili
(#ozna)o! Kda (u (e do.e#ali Jor%ea zato to )e i(#otivao do%ovor
R @a lo%ika zatvara #uni kru% tera#i)e elektrooko! ko)a (e u (vo)o) na)rani)o) inkarnaci)i kori(tila kao (red(tvo e%zor4
ciz!a+ Prve zabil)eke o !edicin(ko) u#orabi elektrooka na.inio )e vicar(ki li)e.nik ko)i )e radio u o(a!nae(to!e (tol)eu+
*)eru)ui da !entalna obol)en)a uzroku)e Javao- t)erao )e #aci)ente da drDe Dicu kroz ko)u bi #utao (tru)u ko)u )e
#roizvodio elektro(tat(ki! %eneratoro! 4 za (vako% de!ona- )edan (tru)ni udar+ Nakon to%a- #aci)enta bi (e #ro%laavalo
izli)e.eni!+
113
od oni& //, volti- EiiizoJu)c )e #onekad ne!o%ue #odni)etiL+ZRZZ
Oni kona.ni dokazi #obune unutar to% kontek(ta bili (u (itni 0nakovi #aDn)e ko)e (u zatvorenici i(kazivali )edni dru%i!a 4
viJan)e rana- di)el)en)e ono !alo &rane+ "ad bi (e ta !ilo(rdna d)ela otkrila- (li)edile bi (tro%e kazne+ Zatvorenike (e t)eralo
da #o(tanu kra)n)i individuali(ti- ne#re(tano (u i! (e nudili 7au(tov(ki u%ovori S !orali (u birati iz!eJu )o teDe torture za
(ebe ili novi& !uka za zato.eno% #ri)atel)a+ U neki! (lu.a)evi!a zatvorenike (u toliko u(#)eno (la!ali da (u #ri(ta)ali
kori(titi #icane na dtu%i! zatvorenici!a- ili (e #o)aviti na televizi)i i odrei (e (vo)i& rani)i& uv)eren)a+ @akvi zatvorenici
#red(tavl)ali (u na)veu #ob)edu !u.itel)a S ne (a!o to (u odbacili (olidarno(t- ne%o (u- kako bi #reDiv)eli- #ri(tali na
kol)a.ku etiku (a!e (rDi lai((ez47aire ka#italiz!a S K!alo bri%e za Bro) 1L- kako )e to rekao ona) I@@4ov direktor+12R
Ob)e (ku#ine Kok4doktoraL ko)i (u d)elovali na #odru.)u JuDno% cun)a S %enerali i ekono!i(ti S o#i(u)ui (vo) rad
kori(tili (u (e %otovo identi.ni! !eta7ora!a+ Iried!an )e (vo)u ulo%u u [ileu #oi(tov)eivao ( ulo%o! li)e.nika ko)i nudi
Kte&ni.ke (av)ete .ilean(ko) vladi i #o!aDe i! okon.ati !edicin(ku ku%uL S Kku%u in7laci)eL+15 Arnold ?arben%er-
voditel) Catinoa!eri.ko% #ro%ra!a na .ikako!e Sveu.ilitu- otiao )e i dal)e+ Preda)ui !ladi! ekono!i(ti!a u Ar%entini-
#odo(ta nakon #ada diktature- rekao )e da (u dobri ekono!i(ti (a!i #o (ebi li)ek S oni (luDe kao Kantiti)ela ko)a (e bore
#rotiv anti4ekono!(ki& ide)a i #olitikeL+13 =ini(tar (trani& #o(lova ar%entin(ke &unte- Ae(ar Au%u(to >uzetti- rekao )e da
Kkad bole(t za%adi drutveno ti)elo ze!l)e- ono (tvara antiti)ela+ @a antiti)ela ne !o%u (e #ro!atrati )ednako kao i !ikrobi+
Nakon to vlada u(#o(tavi nadzor i uniti %erilce- #re(ta)e i d)elovan)e antiti)ela- to (e ve #o.elo zbivati+ @o )e #ot#uno
#rirodna reakci)a (vako% bole(no% or%aniz!a+L11 Jezik )e- naravno- ona i(ta intelektualna kon(ttukci)a ko)a )e naci(ti!a
do#u(tila da tvrde da ubi)an)e! Kobol)eli&L #ri#adnika drutva li)e.e Kti)elo naci)eL+ "ao to )e tvrdio naci(ti.ki li)e.nik
Iritz "lein: KGeli! o.uvati Divot+ Iz #otovan)a #re!a l)ud(ko! Divotu- uklonit u %an%reno! za&vaeno
R Suvre!ena ina.ica to% #roce(a (la!an)a o(obno(ti dana( (e #onavl)a u te&nici koriten)a i(la!a kao oruD)a #rotiv
!u(li!an(ki& zatvorenika u zatvori!a #od a!eri.ki! nadzoro!+ U (lini! %o!ila!a dokaza ko)e (u iznikle iz Abu >raiba
i zal)eva >uantana!o- ne#rekidno (e nailazi na dva oblika zlo(tavl)an)a zatvorenika 4 %olotin)a i (!il)eno !i)ean)e u
#rakticiran)e v)ere 4 t)eran)e! zatvorenika da bri)u brade- utan)e! "urana- o!atan)e! zatvorenika u izrael(ke za(tave-
t)eran)e! zatvorenika da zauzi!a)u &o!o(ek(ualne #oloDa)e- .ak i dodirivan)e !ukaraca laDno! !en(trualno! krvl)u+
=ozza! Be%%- bivi zatvorenik iz >uantana!a- kaDe da (u %a .e(to #ri(ilno bri)ali- i da bi (traDar tada %ovorio: KOvo
(tvarno #o%aJa va( !u(li!ane- )e liTL I(la! (e o(krvrn)u)e ne zato to bi %a (traDarl !rzili Eiako )e i to !o%ueF- ne%o zato
to %a tu)u zatvorenici+ Budui da )e razbi)an)e o(obno(ti #ravi cil) torture- treba (u(tavno oteti (ve to (ainiava
zatvorenikovu o(obno(t 4 od od)ee do na)(veti)i& v)erovan)a+ @i)eko! (eda!de(eti& to )e zna.ilo na#a(ti drutvenu
(olidarno(t- dana( to zna.i %aziti i(la!+
111
u EQQ7in .ov)e.an(tva+L Arveni "!cri i(tini (u ri)e.i!a o#ravdavali (vo)e
#okol)i u "a!#ui)i: KOno 0+araDeno !ora (e rezati+L1B
KNor!alnaL d)eca
@e i takve u(#oredbe i#ak na)veu (travu izaziva)u kad (e #o!il)a na na.in ko)i! (e ar%entin(ka &unta odno(ila #re!a
d)eci u (vo)o) !reDi centara za torturu+ "onvenci)a o %enocidu U)edin)eni& naroda navodi da (e !edu uobi.a)eni!
#rak(a!a %enocida nalaze Kna!etan)e !)era ( cil)e! (#re.avan)a raJan)a unutar (ku#ineL- kao i Kna(ilno (el)en)e d)ece iz
)edne u dru%u (ku#inuL+19
Proc)en)u)e (e da (e u ar%entin(ki! centri!a za torturu rodilo ot#rilike #et (totina d)ece ko)a (u- )o kao novoroden.ad
od!a& uba.ena u #lan #reobraDa)a drutva i (tvaran)a nove ra(e drDavl)ana+ Nakon kratko% razdobl)a do)en)a- d)eca (u
#redavana ili #rodavana bra.ni! #arovi!a- veino! izravno #ovezani!a ( diktaturo!+ @a (u d)eca (e nakon to%a od%a)ano
(ukladno vrednota!a ka#italiz!a i kran(tva S &unta i& )e (!atrala Knor!alni!aL i nikad i! nitko ni)e otkrio n)i&ovo
#odri)etloM tako tvrdi (ku#ina Bake ( Plaza de =a$o- (ku#ina ko)a )e ( veliko! !uko! #ronala de(etke takve d)ece+16
N)i&ovi (u roditel)i- ko)i (u (!atrani #ret)erano u(#al)eni!a da bi i& (e !o%lo (#a(iti- obi.no ubi)ani u lo%ori!a+ "raJe
d)ece ni(u bili izdvo)eni #rekra)i- ne%o dio or%anizirane drDavne o#eraci)e+ U )edno! (ud(ko! #roce(u #odne(en )e kao
dokaz (luDbeni (#i( =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lova iz 16BBM (#i( )e no(io na(lov: KNa#utci o #o(tu#ci!a ko)e val)a
#otivati ti)eko! od%o)a !alodobne d)ece #oliti.ki& ili (indikalni& voJa- kad (u i! roditel)i u #ritvoru ili (e vode kao
ne(tali+LB,
@o #o%lavl)e ar%entin(ke #ovi)e(ti #o()edu)e neke ne(krivene (li.no(ti ( !a(ovni! ot!ica!a (taro()edila.ke d)ece iz
n)i&ovi& obitel)i dil)e! S)edin)eni& DrDava- "anade ili Au(trali)e- d)ece ko)u (u (lali u internate- branili i! %ovoriti
!aterin)i! )eziko!- te i& Kizb)el)ivaliL batina!a+ Savreno )e )a(no da )e u Ar%entini ti)eko! (eda!d(eti& na d)elu bila
(li.na (u#re!ati(ti.ka lo%ika S (a!o to (e ni)e te!el)ila na ra(i- ne%o na #oliti.ko! uv)eren)u- kulturi i kla(i+
Jedna od na))a(ni)i& veza iz!eJu #oliti.ki& ubo)(tava i revoluci)e (lobodno% trDita otkrila (e tek .etiri %odine nakon #ada
ar%entin(ke diktature+ >odine 169B 7il!(ka eki#a (ni!ala )e u #odru!i!a >alerna( Pacn7ico- )edne od na)ot!)eni)i& robni&
kua u Bueno( Aire(u S i na vla(titi uDa( otkrili (u
11B
tature Prvi kor#u( ar%entin(ke vo)(ke neke Kne(taleL (akrio u ui!&i robne kue S na zidovi!a ta!nice )o (u vidl)ivi
o.a)ni.ki za#i(i J+i_ i! !u vili zatvorenika S i!ena- datu!i- !olbe za #o!o+B1
Dana( )e >alena( Paci7ico dra%ul) u kruni tr%ova.ke .etvrti Bueno( Aire(a S dokaz dola(ka %lobalizirano% #otroa.ko%
ka#itala+ Ba.va(ti (vodovi- 7re(ke Divi& bo)a uokviru)u %ole!u !reDu #rodavaonica zvu.ni& i!ena S od A&ri(tiana Diora
#reko <al#&a Caurena do Nikea S nedo(tu#ni& %ole!o) veini (tanovnika Ar%entine- ali neiz!)erno )e7tini& (tranci!a ko)i
(e )ate u %rad- i(kori(titi #redno(t obezvri)eJene valute+
Ar%entinci!a ko)i #ozna)u vla(titu #ovi)e(t- robna kua (to)i kao (traan #od()etnik da )e na !a(ovni! %robnica!a
ta!on)i& (taro()edilaca niknuo (a!o )edan (tari)i vid ka#itali(ti.ko% o(va)an)a S latinoa!eri.ki #ro)ekt [ikake kole
do(lovno )e iz%raJen na ta)ni! lo%ori!a za torturu- %d)e (u ne(tale ti(ue oni& ko)i (u v)erovali u dru%a.i)u drDavu+
119
ne#ovezanoL
"ako )e ideolo%i)a o#rala ruke od vla(titi& zlo.ina
=ilton EIried!anF )e ut)elovl)en)e i(tine da Kide)e i!a)u #o(l)ediceL+
Donald <u!(7eld- !ini(tar obrane SAD- (viban) /,,/+1
C)udi (u bili u zatvori!a da bi ci)ene !o%le biti (lobodne+
Eduardo >aleano- 166,+/
Nakratko (e .inilo da )e zlo.ine u JuDno!e cun)u !o%ue ui(tinu #riiti neoliberalno! #okretu i tako %a di(kreditirati #ri)e
ne%o to #ri)eJe %ranice (vo% #rvo% laboratori)a+ Nakon Iried!anovo% (udbin(ko% #utovan)a u [ile- 16B3+ %odine-
kolu!ni(t Ne; Vork @i!e(a Ant&on$ Ce;i( #o(tavio !u )e )edno(tavno ali izazovno #itan)e: KAko (e ekono!(ka teori)a
[ikake kole u [ileu !oDe #rove(ti (a!o #o ci)enu re#re(i)e- treba)u li (e n)ezini autori o()eati od%ovorni!aTL2
Nakon ubo)(tva Orlanda Ceteliera- aktivi(ti iz naroda #odi%li (u (e na n)e%ov #oziv da (e Kintelektualni ar&itektL .ilean(ke
ekono!(ke revoluci)e #ro%la(i od%ovorni! za l)ud(ke Drtve n)e%ove #olitike+ @i& %odina =ilton Iried!an ni)e !o%ao
odrDati #redavan)e- a da %a ne netko ne #rekine navodei Cetelierove ri)e.i- i !orao )e- vie #uta- ui kroz ku&in)u da bi
doao na (ku# %d)e bi %a oba(i#ali #o.a(ti!a+
Studenti .ikako%a Sveu.ilita toliko (u (e uzne!irili (aznavi da n)i&ovi #ro7e(ori (uraJu)u ( &unto!- da (u zatraDili
akade!(ku i(tra%u+ Prito! (u i& #odu#rli neki akade!ici- !eJu n)i!a i au(tri)(ki ekono!i(t >er&ard @intner- ko)i )e
#ob)e%ao #red euro#(ki! 7aiz!o! i u SAD (ti%ao )o u tride(eti!a+ @intner )e [ile #od Pinoc&eto! u(#oreJivao (
N)e!a.ko! #od naci(ti.ko! vlau i #ovla.io #aralele iz!eJu Iried!anove #odrke Pinoc&etu i te&nokrata ko)i (u
(uraJivali ( @rei! <eic&o!+ EIried!an )e- zauzvrat- (vo)e kriti.are o#tuDivao za Knaciza!L+5F
116
no!(ka .uda ko)a (u izvodili n)i&ovi latinoa!eri.ki EZ&ica%o ?o$u+ 0+v u.ei kao #ono(ni otac- Iried!an )c u .a(o#i(u
Ncic(ivcck %u%uiao da
KA&ica%o Bo$(i+++ u)edin)u)u ne(vakidan)e intelektualne i u#ravl)a.ke (#o(obno(ti ( &rabrou vla(titi& uv)eren)a i
#redanou n)i&ovo! o(tvaren)uL+ ?arben%er )e iz)avio: KSvo)i! (tudenti!a #ono(i! (e vie ne%o i.i!e to (a! ikad
na#i(ao- za#ravo- ta latino (ku#ina #ri#ada !i daleko vie od vla(tito% do#rino(a kn)iDevno(ti+L3 No- kad )e na red dolo
raz!atran)e l)ud(ke ci)ene (tudent(ki& K.udaL- ni)edan od n)i& dvo)ice od)edno! ni)e uviJao nikakvu vezu+
KU(#rko( otro! ne(la%an)u ( autoritarni! #oliti.ki! (u(tavo! [ileaL- #ie Iried!an u kolu!ni za Ne;(;eek- Kne
(!atra! zlo.ino! ako ekono!i(t da)e te&ni.ke (av)ete .ilean(ko) vladi+L1
U (vo)i! !e!oari!a Iried!an tvrdi da )e Pinoc&et #rve dvi)e %odine #okuavao (a! voditi ekono!i)u- i da (e- tek 16B34
%odine Kdok )e in7laci)a divl)ala i (v)et(ka rece(i)a #okrenula krizu u [ileu- %eneral Pinoc&et ()etio A&ica%o Bo$(a+LB
Ne(kriveni #okua) revizi)e S A&ica%o Bo$(i (u (uraJivali ( vo)(ko! )o #ri)e drDavno% udara- a ekono!(ki #reobraDa)
za#o.eo )e i(to%a dana kad )e &unta #reuzela vla(t+ U dru%i! #rilika!a Iried!an .ak tvrdi da c)eloku#na Pinoc&etova
vladavina 4 (eda!nae(t %odina diktature i de(eci ti(ua !u.eni& S ni)e na(ilno razaran)e de!okraci)e ve n)e%ova
(u#rotno(t+ KNa)vaDni)e #o(ti%nue .ilean(ke a7ere bilo )e da (u (lobodna trDita odradila (vo) dio #o(la u (tvaran)u
(lobodno%a drutvaL- iz)avio )e Iried!an+9
@ri t)edna nakon Cetelierova ubo)(tva- (ti%le (u vi)e(ti ko)e (u #te()ekle ra(#rave o to!e kako (e Pinoc&etovi zlo.ini
odraDava)u na d)elovan)e [ikake kole+ =ilton Iried!an dobio )e 16B1+ Nobelovu na%radu za ekono!i)u- za (vo)a
Kori%inalna i zna.a)naL i(traDivan)a o #ovezano(ti in7laci)e i neza#o(leno(ti+6 Iried!an )e u %ovoru #ovodo! dod)ele
na%rade iznio tvrdn)u da )e ekono!i)a )ednako e%zaktna i ob)ektivna znan(tvena di(ci#lina kao to (u 7izika- ke!i)a i
!edicina- i da (e o(lan)a na ne#ri(trano i(#itivan)e do(tu#ni& .in)enica+ Po(ve #rikladno zane!ario )e .in)enicu da (e
te!el)na #o(tavka za ko)u #ri!a na%radu u #ot#uno(ti #okazala #o%reno!- i da )e rue redovi za kru&- e#ide!i)e ti7u(a i
ruevine tvornica u [ileu- )edino) drDavi ( reDi!o! dovol)no beutni! da n)e%ove za!i(li #rovede u #rak(u+1,
>odinu dana #o(li)e do%odilo (e neto to e odrediti #ara!etre ra(#rave o JuDno!e cun)u 4 or%anizaci)a A!ne(t$
International dobila )e Nobelovu na%radu za !ir- na)vei! di)elo! za (vo)e &rabro i ne#okolebl)ivo d)elovan)e ( cil)e!
otktivan)a kren)a l)ud(ki& #rava u [ileu i Ar%entini+ Na%rada
1/,
#reda)e (e u dru%o!e %radu+ I#ak- %ledano izdaleka- einno (e cia )e ( avi)c
Nobclovc na%rade- la) na)(lavni)i Diri (vi)eta donio #re(udu: ok u eli)a!a 0a !u.en)e !ora (e o(uditi (vo! (ilino!- dok (e
ekono!(ko) ok4tera#i)i i!a a#laudirati 4 te da (u ta dva oblika oka- kao to )e Cetelier otrovno ironi.no na#i(ao- Ku
#ot#uno(ti ne#ovezanaL+11
"ako za(li)e#iti Kl)ud(ka #ravaL
@a) (e intelektualni KzatitniL zid #odi%ao ne zato to (u .ikaki ekono!i(ti odbi)ali #riznati ikakvu vezu iz!eJu n)i&ovi&
#ro%ra!a i u#orabe terora+ Sa!o) #roble!atici #ridono(io )e i o(obit na.in ko)i! (u ti zlo.ini i teror uokvireni kao Ku(ka
kren)a l)ud(ki& #ravaL- a ne kao (red(tava ko)a (u (luDila )a(ni! #oliti.ki! i ekono!(ki! cil)evi!a+ D)elo!i.an razlo%
to!u )e(t ta) to JuDni .un) ti)eko! (eda!de(eti& ni)e bio (a!o laboratori) za novi ekono!(ki !odel S bio )e laboratori) i
za relativno nov aktivi(ti.ki !odel: narodni4!eJunarodni #okret za l)ud(ka #rava+ @a) #okret neu#itno )e odi%rao vaDnu
ulo%u u okon.an)u na)teDi& &untini& zlo.ina- ali )e- u(redoto.u)ui (e i(kl)u.ivo na zlo.ine- a ne razlo%e iza n)i&- #okret za
l)ud(ka #rava i(tovre!eno #ri#o!o%ao da ideolo%i)a Aikake kole iz (vo% #rvo%- krvavo% laboratori)a- #ob)e%ne do(lovno
neukal)ana+
@a dile!a #roteDe (e )o od za.ea danan)e% (uvre!eno% #okreta za l)ud(ka #rava S nakon to (u U)edin)eni narodi
#ri&vatili O#u #ovel)u o l)ud(ki! #ravi!a+ [i! )e doku!ent u%ledao (v)etlo dana- #retvorio (e u (trana.ko oruD)e ko)i! (u
(e- ti)eko! ?ladno%a rata- kori(tile ob)e (trane i !eJu(obno (e o#tuDivale da (u- oni dru%i- novi ?itleri+ >odine 161B+
novin(ko izv)ee otkriva da =eJunarodni #ravni odbor- vodea (ku#ina za l)ud(ka #rava ko)a (e u(redoto.ila na (ov)et(ke
zlo.ine- i ni)e ne#ri(trani (udac- kako (u (a!i tvrdili- ne%o da u #ota)i od AIA4e #ri!a nov.anu #o!o+1/
U takvo! nabi)eno! okruDen)u A!ne(t$ International razvi)a doktrinu (tro%e ne#ri(trano(ti 4 7inancira (e i(kl)u.ivo
#rilozi!a .lan(tva i o(ta)e (tro%o Kneovi(an o bilo ko)o) vla(ti- #oliti.ko) 7rakci)i- ekono!(ko! intere(u ili v)er(ko) za(adiL+
"ako bi dokazala da (e l)ud(ki! #ravi!a ne kori(ti za #ro!ican)e odreJeni& #oliti.ki& #ro%ra!a- (vaka #odruDnica
A!ne(t$)a dobila )e nalo% da i(tovre!eno K#o(vo)iL tri zato.enika (av)e(ti S #o )edno% iz Kko!uni(ti.ki&- za#adni& i
drDava @ree% (vi)etaL+12 Udru%a )e zauzela (tav- za to vri)e!e vodei (tav (vi& #okreta za l)ud(ka #rava- da ni)e- budui da
(u kren)a l)ud(ki& #rava univerzalno zlo- (a!o #o (ebi neo#&odno utvrditi zato dolazi do ti& kren)a- ne%o i&
doku!entirati to )e !o%ue #o!ni)e i uv)erl)ivi)e+
1/1
JuDno% cun)a+ Pod ne#rekidno! #ri(!otro! i #riti(ci!a ta)ne #olu iXc- (ku#ine za zatitu l)ud(ki& #rava u#utile (u u
Ar%entinu- Uru%va) i Ealc (vo)e #o(lanike (a zadao! da interv)uira)u (totine Drtava torture i n)i&ove obitel)iM takoJer (u- ako
i! (e ukazala #rilika- ulazili i u zatvore+ Budui da (u (vi neovi(ni !edi)i bili zabran)eni- i budui da (u &unte #oricale
zlo.ine- ta (v)edo.en)a .ine te!el)nu doku!entaci)u #ovi)e(ti ko)a nikad ni)e trebala biti za#i(ana+ N)i&ov rad- iako vaDan-
bio )e o%rani.en S izv)ea (u &ladni #o#i(i na)odvratni)i& !etoda re#re(i)e- u(#oreJeni ( tako #o%aDeni! .lanci!a #ovel)e
UN4a+
@akav (uDen #ri(tu# na)vei )e #roble! u izv)eu ko)e )e A!ne(t$ International #odnio o Ar%entini 16B1+ S bio )e to
revolucionarni doku!ent o &untini! (tra&ota!a- vri)edan Nobelove na%rade+ Unato. nev)ero)atno) te!el)ito(ti- izv)ee
ni!alo ne raz)an)ava zato )e dolo do ti& kren)a+ Ono #o(tavl)a #itan)e Kdo ko)e (u !)ere ta kren)a ob)an)iva ili
neizb)eDnaL za u(#o(tavu K(i%urno(tiL S kako )e %la(io &untin (luDbeni eu7e!iza! za K#rl)avi tatL+15 Nakon i(#itivan)a
dokaza- izv)ee zakl)u.u)e da #ri)etn)a ko)u #red(tavl)a)u l)evi.ar(ki %erilci ni u ko)e! (lu.a)u ni)e raz!)erna razini
re#re(i)e drDavno%a a#arata+
No- #o(to)i li neki dru%i cil) ko)i to na(il)e .ini Kob)an)ivi! ili neizb)eDni!LT A!ne(t$ to ne (#o!in)e+ Za#tavo- na
devede(et dvi)e (tranice izv)ea ni%d)e (e ne (#o!in)e da &unta #rovodi #reobrazbu drDave #ratei #ro%ra! radikalno%
ka#italiz!a+ Izv)ee ne nudi nikakav ko!entar o (ve vee! (iro!atvu- kao ni o radikalno) #ro!)eni #ro%ra!a ra(#od)ele
bo%at(tva S unato. to!e to (u to bili #oliti.ki te!el)i &untine vla(ti+ Izv)ee #o!no navodi (ve &untine zakone i #ro%la(e
ko)i!a (e kre %raJan(ke (lobode- ali ne navodi ni)edan ekono!(ki #ro%la( ko)i! (e (!an)u)u #lae ili #odiDu ci)ene i .i!e
(e- #o(l)edi.no- kri #ravo na &ranu i (tan S takoJer navedeno u UN4ovo) #ovel)i+ Da (e itko #otrudio- !akar i #ovrno-
i(traDiti &untin radikalni ekono!(ki #ro%ra!- ubrzo bi #o(talo )a(no zato )e #otrebna ta ne(vakidan)a re#re(i)a- kao to bi
(e ob)a(nilo zato (u toliki zato.enici (av)e(ti A!ne(t$ Internationala za#ravo !irol)ubivi (indikali(ti i (oci)alni radnici+
A!ne(t$- )o )edni! veliki! #ro#u(to!- (ukob #rikazu)e o%rani.eni! na borbu ta!on)e vo)(ke i I)evi.ar(ki& ek(tre!i(ta+
O(tali u!i)eani (e ne (#o!in)u 4 ni vlada SAD4a- ni AIA- ni lokalni ze!l)o#o()ednici- ni !ultinacionalne kor#oraci)e+ Bez
i(#itivan)a ire% #lana na!etan)a K.i(to%L ka#italiz!a Catin(ko) A!erici- kao i veliki& intete(a (kriveni& iza to% #ro)ekta-
(adi(ti.ka d)ela navedena u izv)eu ne!a)u nikakav (!i(ao S (vode (e na na(u!i.ne i ratrkane zlo.ine ko)i lebde u
#oliti.ko! vakuu!u- i ko)e e o(uditi (vi obdareni (av)eu- ali ko)e nee !oi razu!)eti nitko+
1//
tiv)eti!+i iako 0bo% razli.iti& razlo%a+ Unutar #o%oJenin Jrrava- #rvi
ko)i (u #rivla.ili #ozorno(t bili (u #ri)atel)i i roJaci Drtava- ali (u oni (!)eli rei !alo to%a+ Ni(u %ovorili o #oliti.ki! ili
ekono!(ki! #ro%ra!i!a (kriveni! iza ne(tanaka- )er bi takvo neto no(ilo rizik da ne(tanu i (a!i+ Na)(lavni)i aktivi(ti za
l)ud(ka #rava ko)i (u na(tali u takvi! #o%ibel)ni! okolno(ti!a bile (u =a)ke ( Plaza de =a$o- u Ar%entini #oznati)e kao
=adre(+ Dok (u (vako% t)edna #ro(v)edovale #red vladino! z%rado! u Bueno( Aire(u- =a)ke (e ni(u u(uJivale no(iti
tran(#arente S u!)e(to to%a (u no(ile 7oto%ra7i)e ne(tale d)ece- ( nat#i(o! Dmnde e(tonT 4 >d)e (uT U!)e(to #ovika-
kruDile (u ni)e!o- no(ei bi)ele !ara!e ( izvezeni! i!eni!a d)ece+ =no%e =a)ke i!ale (u .vr(te #oliti.ke (tavove- ali (u
#azile da (e reDi!u #red(tave- ne kao #ri)etn)a- ne%o kao oDaloene !a)ke ko)e o.a)ni.ki #okuava)u (aznati %d)e (u i!
odveli nevinu d)ecu+R
U [ileu )e na)vea (ku#ina za zatitu l)ud(ki& #rava bio Odbor za !ir ko)i (u .inili o#orbeni #oliti.ari- #ravnici i crkveni
%lavari+ Bili (u to du%o%odin)i #oliti.ki aktivi(ti ko)i (u znali da )e #okua) zau(tavl)an)a torture i o(lobaJan)a #oliti.ki&
zatvorenika (a!o )edan 7ront daleko vee borbe za nadzor nad .ilean(ki! bo%at(tvo!+ No- da ne bi #o(tali (l)edei!
Drtva!a reDi!a- odbacili (u (taro!odne l)evi.ar(ke o#tuDbe na ra.un burDoazi)e i nau.ili novi )ezik K(veo#i& l)ud(ki&
#ravaL+ O.i(tivi %a od (vi& re7erenci na bo%ate i (iro!ane- (naDne i (labe- S)ever i Ju%- takav na.in ob)an)avan)a (vi)eta-
neiz!)erno o!il)en u S)everno) A!erici i Euro#i- )edno(tavno )e #ret#o(tavio da (vatko i!a #ravo na #ravi.no (uJen)e i
(lobodu od okrutno%- nel)ud(ko% i #oniDava)ue% #o(tu#an)a+ Ni)e #itao zato- (a!o )e tako #ret#o(tavio+ U to) !)eavini
#ravni& i l)ud(ki& intere(a ko)a karakterizira lek(ikon l)ud(ki& #rava- nau.ili (u da (u n)i&ovi zato.eni co!#anero( u(tvari
zato.enici (av)e(ti .i)a (e #rava na (lobodu !i(li i %ovora- zatiena 19+ i 16+ .lanko! O#e #ovel)e o l)ud(ki! #ravi!a-
kre i %aze+
Oni!a ko)i (u Div)eli u diktaturi- novi )ezik za#ravo )e #red(tavl)ao i7ru S )ednako kao to (u %lazbenici #ot!uli!
!eta7ora!a u (ti&ovi!a #rikrivali #oliti.ke #arole- ovi (u (vo)e l)evi.ar(tvo #rikrivali #ravni! )eziko! 4 bio )e to na.in
#oliti.ko% d)elovan)a bez (#o!in)an)a #olitike+RR
R Nakon (lo!a diktature- =a)ke (u #o(tale i o(tale- (ve do dana(- na)Dei! kriti.arka!a novo% ar%entin(ko% eko4
no!(ko% #oretka+
RR Unato. (vi! ti! !)era!a o#reza- aktivi(ti za l)ud(ka #rava ni(u uvi)ek bili I!uni na teror+ [ilean(ki zatvori bili (u
#re#uni odv)etnika ko)i (u (e bavili l)ud(ki! #ravi!a- a u Ar%entini )e &unta #o(lala )edno% od (vo)i& vodei& !u.itel)a da
(e ubaci !edu =a)ke- #red(tavl)a)ui (e kao oDaloeni roJak+ @i)eko! #ro(inca 16BB- dolo )e do raci)e 4 dvanae(t !a)ki
ne(talo )e netra%o!- !edu n)i!a i voda- Azucena de *icenti- ( )o dvi)e 7rancu(ke o#atice+
1/2
!eJunarodni #okret za l)ud(ka #rava- ti aktivi(ti i!ali (u (vo)e- #ot#uno
dru%a.i)e razlo%e- za izb)e%avan)e raz%ovora o #olitici+
Iord o Iordu
Odbi)an)e da (e a#arat drDavno%a terora #oveDe ( ideoloki! #ro)ekto! ko)e!u )e (luDio- zna.a)ka )e %otovo c)eloku#no%
onovre!eno% literarno% kor#u(a #okreta za l)ud(ka #rava+ Iako (e neodlu.no(t A!ne(t$ Internationala !oDe razu!)eti kao
#okua) zadrDavan)a ne#ri(trano(ti u(red &ladnoratov(ki& na#eto(ti- za !no%e dru%e (ku#ine u i%ri (e naao dru%i .i!benik
S novac+ Na)zna.a)ni)i izvor (red(tava za takve #ro)ekte bila )e Zaklada Iord- u to vri)e!e na)vea 7ilantro#(ka
or%anizaci)a na (vi)etu+ U ezde(eti!a- ta )e or%anizaci)a na zatitu l)ud(ki& #rava troila !alen dio (vo)i& (red(tava- ali
ti)eko! (eda!de(eti& i o(a!de(eti&- zaklada troi za#an)u)ui& 2, !ili)una dolara na #ro)ekte #o(veene l)ud(ki! #ravi!a
u Catin(ko) A!erici+ @i! )e 7ondovi!a zaklada #ot#o!a%ala latinoa!eri.ke udru%e #o#ut .ilean(ko% Odbora za !ir- kao i
novoo(novane (ku#ine u SAD4u- !edu n)i!a i A!erica( Uatc&+13
Pri)e vo)ni& udara- o(novna ulo%a Iondove zaklade u JuDno!e cun)u bila )e (ti#endiran)e akade!ika- veino! u ekono!i)i i
#ol)o#rivredi- u ti)e(no) (uradn)i ( a!eri.ki! State De#art!ento!+11 Irank Sutton za!)enik do#red()ednika Iordovo%
!eJunarodno% o%ranka ob)an)ava 7ilozo7i)u zaklade: KNe!o%ue )e !odernizirati ze!l)u bez !odernizaci)e eliteL+1B Iako
(e zadtDavala unutar &ladnoratov(ke lo%ike #okua)a iznalaDen)a alternative revolucionarno!e !ark(iz!u- veina Iordovi&
(ti#endi)a ni)e odavala (naDnu de(ni.ar(ku #ri(trano(r S latinoa!eri.ki (tudenti odlazili (u na velik bro) a!eri.ki&
(veu.ilita- a #o(tdi#lo!(ke (ti#endi)e di)elile (u (e razni! latinoa!eri.ki! (veu.iliti!a- !edu ko)i!a (u bila i ona
drDavna- #oznata #o (vo)o) naklono(ti l)evici+
I#ak- bilo )e nekoliko zna.a)ni& izni!aka+ "ao to (!o ve (#o!enuli- Zaklada Iord bila )e %lavni 7inanci)er .ikako%
Catinoa!eri.ko% #ro%ra!a za ekono!(ka i(traDivan)a i obrazovan)e- to% le%la (totina latinoa!eti.ki& A&ica%o Bo$(a+ Iord
)e takoJer 7inancirao i #aralelni #ro%ra! "atoli.ko% (veu.ilita u Santia%u- ( cil)e! #rivla.en)a nedi#lo!irani& (tudenata
ekono!i)e iz (u()edni& drDava ko)i bi tada (tuditali kod .ilean(ki& A&ica%o Bo$(a+ Sto )e- na!)erno ili ne- Zakladu Iord
#retvorilo u vodei izvor (red(tava ko)i!a (e dil)e! Catin(ke A!erike irila ideolo%i)a Aikake kole S a ta (red(tva bila
(u vea i od oni& ko)e )e davala vlada SAD4a+19
1/5
na Zakl+ulu ni)i^ #rot)erano dobro odrazilo+ A&ioi%o Bo$(i(__ dobivali (red(tva da &i o(tvarili zaklaJin cil) K#obol)an)a
ekono!(ki& in(tituci)a raci i lake% o(tvaren)a de!okrat(ki& cil)eva+L16 Ekono!(ke in(tituci)e .i)u )e i0%radn)u #ot#o!a%ao
lord 4 i u A&ica%u i u Santia%u S u to! trenutku i%rale (u %lavnu ulo%u u razaran)u .ilean(ke de!okraci)e- dok (u bivi
(tudenti (vo)e a!eri.ko obrazovan)e #ri!)en)ivali u at!o(7eri za(trau)ue okrutno(ti+ Da bi Zakladi (tan)e #o(talo )o
(loDeni)e- bio )e to dru%i (lu.a) u (a!o nekoliko %odina da (u (e n)ezini tienici odlu.ili za na(ilni #ut do vla(ti S #rvi
takav (lu.a) bio )e !eteor(ki u(#on Berkelev)(ke !a7i)e u Indonezi)i- nakon Su&artova krvavo% #u.a+
Iord )e katedru ekono!i)e na Indonezi)(ko!e (veu.ilitu do(lovno #odi%ao od te!el)a- ali kad )e Su&arto doao na vla(t- Ku
vladu (u unova.eni %otovo (vi ekono!i(ti ko)e )e #roizveo ta) #ro%ra!L S (to)i u )edno! Iordovo! izv)eu+ Dakle- nitko
ni)e o(tao #ou.avati (tudente+/, >odine 16B5+ u Indonezi)i izbi)a nacionali(ti.ka #obuna okrenuta #rotiv K(trano%
#odrivan)aL ekono!i)e S Zaklada Iord #o(ta)e cil)e! narodno% nezadovol)(tva S !no%i (u #od()eali da )e u#ravo ona
obu.ila Su&artove ekono!i(te da ra(#roda)u indonezi)(ko na7tno i rudno bo%at(tvo za#adni! !ultinacionalni!
ko!#ani)a!a+
<aza#et iz!eJu A&ica%o Bo$(a u [ileu i Berkelev)(ke !a7i)e u Indonezi)i Iord )e #ola%ano dolazio na lo %la( S di#lo!ci
dva na)zna.a)ni)a #ro%ra!a zaklade (ad (u #revladavali u na)zlo%la(ni)i! de(ni.ar(ki! diktatura!a na (vi)etu+ Iako u
Zakladi ni(u !o%li znati da e (e ide)e ko)e (u #rou.avali (tudenti o(tvarivati toliki! divl)atvo!- i#ak (u (e #o(tavl)ala
neu%odna #itan)a o razlozi!a zato (e zaklada okrenuta !iru i de!okraci)i nala do %rla u kolu ( autoritarni! reDi!i!a i
na(il)e!+
Bez obzira radilo (e o #anici- (oci)alno) (vi)e(ti ili neko) ko!binaci)i ti& dva)u .i!benika- Zaklada Iord )e #roble!
diktature ri)eila onako kako %a r)eava (vaka kvalitetna tvrtka S #roaktivni! #ri(tu#o!+ Sredino! (eda!de(eti& Iord (e
#reobrazio iz #roizvoJa.a Kte&ni.ki& ek(#ertizaL za takozvani @rei (vi)et u vodee% 7inanci)era #okreta za zatitu l)ud(ki&
#rava+ @akav obrat bio )e o(obito (naDan i u [ileu i u Indonezi)i+ Nakon to (u reDi!i- ko)e )e u ti! drDava!a Iord
#ri#o!o%ao (tvoriti- unitili l)evicu- u#ravo )e Iord 7inancirao nov narata) borbeni& #ravnika odlu.ni& da o(lobode (totine
ti(ua #oliti.ki& zatvorenika u#ravo ti& reDi!a+
Uzi!a)ui u obzir takvu !rl)a!a #rekrivenu #ovi)e(t- ni!alo ne iznenaJu)e da (e- u trenutku kad )e Zaklada zaronila u
l)ud(ka #rava- (vo)
1/3
Xiinc ko)e (u (vo)e d)elovan)e o%rani.avale na #ravnu borbu 0a Kvladavinu
#ravaL- Ktran(#arentno(tL i K#otenu vla(tL+ "ao to )e i0)avio )edan IoiJnv duDno(nik- or%anizaci)a )e u [ileu #okuavala
o(tvariti !oto: K"ako (ve to izve(ti i #rito! (e ne uvaliti u #olitikuTL/1 No- ne (a!o zato to )e lord bio te!el)no
konzervativna in(tituci)a ko)a )e obi.avala ti)e(no (uraJivati i nikad ne (ta)ati na #utu (luDbeno) van)(ko) #olitici SAD4a+R
Bilo )e takoJer )a(no da bi (vaka i!alo te!el)iti)a i(tta%a cil)eva ko)i (u (e u [ileu o(tvarivali re#re(i)o! neizb)eDno i
izravno dovela do Zaklade Iord i (redin)e ulo%e ko)u )e odi%rala u indoktrinaci)i ko)o! )e trenuta.nu ta!on)u vla(t
#teobratila u #ri#adnike (ekte 7unda!entali(ti.ke ekono!i)e+
@akoJer #o(to)i #itan)e neizb)eDne #ovezano(ti Zaklade ( tvrtko! Iord =otor unutar (loDeno% odno(a- o(obito za aktivi(te
na terenu+ Dana( )e Zaklada Iord #ot#uno neovi(na o auto!obil(ko) tvrtki i n)ezini! na(l)ednici!a- ali to ni)e bio (lu.a) u
#ede(eti!a i ezde(eti!a- u vri)e!e dok )e zaklada 7inancirala obrazovne #ro)ekte u Azi)i i Catin(ko) A!erici+ Zaklada )e
ute!el)ena 1621+- donaci)a!a ko)i!a )e tro)e vla(nika Iorda zakladi #redalo dio dionica S !eJu n)i!a bili (u ?enr$ i
Ed(el Iord+ "ako )e bo%at(tvo zaklade ra(lo- ona )e #o.ela d)elovati neovi(no- ali (e dionica Iord =otor(a o(lobodila tek
16B5+- %odinu dana nakon #u.a u [ileu i nekoliko %odina nakon #u.a u Indonezi)i S .lanovi obitel)i Iord ()edili (u u
u#ravno! odboru (ve do 16B1+//
U JuDno!e cun)u #rotut)e.no(ti (u do(tizale nadrealne raz!)ere S 7ilantro#(ko na(l)eJe tvrtke na)t)en)e #ovezane (
!aineri)o! terora 4 tvrtke ko)a (e nala #od o#tuDbo! da na (vo! #o()edu (kriva zatvor za !u.en)e i #o!aDe u
Kne(tanci!aL vla(titi& radnika S bila )e na)bol)a i .e(to )edina !o%uno(t da (e obra.una ( oni! na)teDi! zlo.ini!a+
Iinanciran)e! boraca za l)ud(ka #rava- Zaklada Iord ti& )e %odina (#a(ila !no%e l)ud(ke Divote+ I !ota )o) (e- bar
d)elo!i.no- #riznati za(lu%a to )e a!eri.ki "on%re( uv)erila da ukine vo)nu #o!o Ar%entini i [ileu i tako- #o(tu#no-
nat)era &unte JuDno% cun)a da #rekinu #ri!)enu oni& na)okrutni)i& !etoda re#re(i)e+ No- kad Iord &ita u #o!o- ta #o!o
i!a (vo)u ci)enu- a ona )e bila S (v)e(no ili ne(v)e(no S intelektualno #oten)e #okreta za l)ud(ka #rava+ Odluka Zaklade
da (e #o.ne zani!ati za l)ud(ka #rava- ali da (e Kne !i)ea u #olitikuL- (tvorila )e okruDen)e u ko)e! )e u #ot#uno(ti bilo
R @i)eko! #ede(eti& %odina Zaklada Iord .e(to )e (luDila kao AIA4in #aravan: #reko n)e (u do(tavl)ana (red(tva
#rotu!ark(i(ti.ki na(tro)eni! akade!ici!a i u!)etnici!a ko)i ni(u znali otkuda #ot)e.e ta) novac+ Ai)eli ta) #roce(
te!el)ito )e doku!entiran u kn)izi @&e Aultural Aold Uar- autorice Irance( Stonor Saunder(+ Zaklada Iord ni)e 7inancirala
A!ne(t$ International- kao ni na)radikalni)e latinoa!eri.ke borce za l)ud(ka #rava- =a)ke ( Plaza de =a$o+
1/1
ro an%aria i n 7lXc! intere(uT
I -i) #ro#u(t i0o#a.io )e uobli.avan)c #ovi)e(ti revoluci)e (lobodno% trDita- i o(tavio )e %otovo u #ot#uno(ti .i(tu od bilo
kakve !rl)e neobi.no na(ilni& okolno(ti n)ezino%a na(tanka+ Ba kao to .ikaki ekono!i(ti ni(u i!ali nita rei o torturi
E)er ona ne!a nikakve veze ( n)i&ovi! #odru.)e!F- tako ni (ku#ine za l)ud(ka #rava ni(u !o%le #revie rei o radikalni!
#reobrazba!a ko)e (u (e zbivale u ekono!(ko) (7eri E)er )e to nadilazilo n)i&ov o%rani.eni #ravni okvirF+
Ide)a da (u re#re(i)a i ekono!i)a u(tvari )edin(tveni #ro)ekt otkriva (e u (a!o )edno! vaDni)e! onodobno! izv)eu o
l)ud(ki! #ravi!a 4 Bra(il: Nunca =ai(+ Zna.a)no )e da )e to )edino izv)ee odbora za i(tinu- ob)avl)eno neovi(no o
drDavni! ili (trani! zaklada!a+ @e!el)i (e na bil)eka!a vo)ni& (udova ko)e (u %odina!a- u na)veo) ta)no(ti- 7otoko#irali
nev)ero)atno &rabri odv)etnici i crkveni aktivi(ti- dok )e drDavo! vladala diktatura+ Nakon detal)no% iznoen)a na)(trani)i&
zlo.ina- autori #o(tavl)a)u te!el)no #itan)e ko)e #o!no izb)e%ava)u (vi o(tali: zatoT I od%ovara)u- &ladno- .in)eni.no:
KBudui da )e ekono!(ka #olitika bila kra)n)e ne#o#ularna !edu na)bro)ni)i! drutveni! (ku#ina!a- trebalo )u )e #rove(ti
(ilo!+L/2
<adikalni ekono!(ki !odel ko)i (e ukori)enio toliko duboko ti)eko! diktature #okazat e (e ot#orni)i! i od %enerala ko)i
(u %a oDiv)eli+ Jo du%o nakon to (u (e vo)nici vratili u (vo)e vo)arne- i nakon to (u (tanovnici Catin(ke A!erike #onovno
!o%li birati (vo)e vlade- lo%ika Aikake kole i dal)e (e .vr(to drDi+
Alaudia Acuria- ar%entin(ka novinarka i u.itel)ica- rekla !i )e koliko )e bilo teko- (eda!de(eti& i o(a!de(eti& %odina u
#ot#uno(ti (&vatiti da na(il)e ni)e &untin cil)- ne%o (a!o (red(tvo+ K"rili (u l)ud(ka #rava toliko (tra&otno- toliko
nev)ero)atno- da)e na)vaDni)e bilo zau(taviti i&+ No- iako (!o bili u !o%uno(ti razoriti ta)ne lo%ore za !u.en)e- ni(!o
!o%li unititi ekono!(ki #ro%ra! ko)i )e vo)(ka ot#o.ela i ko)i )e na (nazi i dana(+L
Na kra)u- kao to )e #redvidio <odol7o Ual(&- K#lan(ka bi)edaL odni)et e daleko vie Divota ne%o !eci+ Na neki na.in- ono
to (e u latinoa!eri.ko! JuDno! cun)u zbivalo ti)eko! (eda!de(eti& (!atralo (e #o#rite! ubo)(tva- a za#ravo )e bilo
#o#rite ne(vakidan)e na(ilne oruDane #l)a.ke+ K"ao da (e to! krvl)u- krvl)u ne(tali&- #okrilo trokove ekono!(ko%
#ro%ra!aL- rekla !i )e Acuiia+
1/B
i ekono!i)e ne vodi (e (a!o u Q++ nin(ko) A!erici ta #itan)a izviru kad
%od (e drDave kori(te torturo! kao (red(tvo! #olit ike+ I I(#i ko( ta)novit o(i i ko)a )e okruDu)e- kao i #ot#uno razu!l)ivo!
#orivu da )e (e (a%ledava kao izo#a.eno #onaan)e onkra) #olitike- tortura ni)e o(obito ni (loDena ni ta)an(tvena+ Ona )e
oruJe na)%rubl)e% vida #ri(ile- i %otovo (avreno #redvidl)ivo izni.e kad %od neko! lokalno! de(#otu ili (ttani!
o(va)a.i!a nedo(ta)e #ti(tanak #otreban da vlada)u S =arco( na Iili#ini!a- a& u Iranu- Sadda! u Iraku- Irancuzi u
AlDiru- Izraelci na oku#irani! #odru.)i!a- SAD u Iraku i A7%ani(tanu+ Po#i( ide u be(kta)+ Sve#ri(utno zlo(tavl)an)e
zatvorenika %otovo )e ne#obitan #okazatel) da #oliti.ari #okuava)u na!etnuti (u(tav- bio ta) #oliti.ki- v)er(ki ili
ekono!(ki- ko)i odbacu)e velik dio #o#ulaci)e ko)o! vlada)u+ Jednako kao to ekolozi eko4(u(tav de7inira)u nazo.nou
odreJeni& #ti.)i& i bil)ni& Kvr(ta4indikatoraL- i tortura )e indikator vr(te reDi!a odlu.no% da #rovede kor)enito
antide!okrat(ki #ro%ra!- .ak i u (lu.a)u da (e takav reDi! do.e#ao vla(ti izborno! #ob)edo!+
"ao (red(tvo izvla.en)a in7or!aci)a ti)eko! i(l)eJivan)a- tortura )e u#ravo zlo%la(no ne#ouzdana- ali kao (red(tvo
teroriziran)a i nadziran)a (tanovnitva- ne!a u.inkoviti)e% #re!ca+ U#ravo (u zbo% to% razlo%a- #ede(eti& i ezde(eti&
%odina- !no%i AlDirci #o.eli o()eati netr#el)ivo(t #re!a 7rancu(ki! liberali!a ko)i (u !oralno o(uJivali vi)e(ti da n)i&ovi
vla(titi vo)nici borce za (lobodu !u.e elektrookovi!a i laDni! uta#l)a4n)e! S a i(tovre!eno ni(u u.inili nita da
okon.a)u oku#aci)u- #ravi razlo% (vi! ti! zlo(tavl)an)i!a+
>odine 161/+- >i(ele ?ali!i- 7rancu(ka odv)etnica ko)a )e za(tu#ala nekoliko AlDirki- okrutno !u.eni& i (ilovani& u
zatvotu- #ie obuzeta beznaJe!: K<i)e.i (u oni i(ti #l)e(nivi klie)i S otkad (e tortuta #o.ela kori(titi u AlDiru uvi)ek i(te
ri)e.i- uvi)ek i(ti izrazi %aJen)a- uvi)ek i(ti #ot#i(i na #etici)a!a- uvi)ek i(ta obean)a+ @a auto!at(ka rutina ni)e unitila
ni)edan #ar elektroda- ni)edno cri)evo zavodu- niti )e- ni u na)!an)o) !)eri- o%rani.ila !o oni!a ko)i i& kori(te+L Piui o
i(to) to) te!i- Si!one de Beauvoir (laDe (e ( n)o!: KProte(tirati u i!e !oralno(ti #rotiv Zek(ce(aZ i Zzlo.inaZ #o%reka )e ko)a
ukazu)e na aktivno (udionitvo+ Ne #o(to)e ni Zzlo.iniZ ni Zek(ce(iZ- #o(to)i (a!o )edan- (veobu&vatan (u(tav+L/]
Izni)ela )e tvrdn)u da (e oku#aci)a ne !oDe #rove(ti &u!ano 4 ne #o(to)i &u!an na.in vladan)a l)udi!a (u#rotno n)i&ovo)
vol)i+ Po(to)e dva izbora- #ie Beauvoir: #ri&vatiti oku#aci)u i (ve !etode #otrebne za n)ezinu #rovedbu- Kili- u (u#rotno!-
odbaciti- ne (a!o odreJene i (#eci7i.ne !etode-
1/9
!o%tu no(i n lu0iinii?Z i iin)ii (eda!de(eti& %odina- ba kao to ne #o(to)i n)eDan i ul)uil+iii n+iun ko)i! &i (e oku#irao narod
#rotiv vla(tite vol)e i odluka- ne #o(to)i !irol)ubiv na.in ko)i! )e !ili)uni!a (tanovnika !o%ue oteti ono to i! )e
#otrebno za Divot do(to)an .ov)eka S a A&ica%o Bo$(i odlu.ili (u u.initi u#ravo to+ Oti!a.ina ze!l)e ili na.ina Divota
za&ti)eva (ilu ili bare! uv)erl)ivu #ri)etn)u S zato lo#ovi no(e #itol)e i .e(to i& kori(te+ @ortura )e !u.na- ali )e .e(to
#ot#uno racionalna !etoda o(tvarivan)a odreJeni& cil)eva 4 !oDda i )edini na.in o(tvaren)a neko% cil)a+ @o navodi da (e
#o(tavi ono te!el)no #itan)e- ono ko)e !no%i ni(u i!ali !o%uno(t #o(taviti u onodobno) Catin(ko) A!erici+ Je li
neoliberaliza! u (vo)o) (rDi na(ilna ideolo%i)a- #o(to)i li neto u n)e%ovi! cil)evi!a to za&t)eva #o(to)an)e ciklu(a okrutno%
#oliti.ko% #ro.ien)a za ko)i! (li)ede o#eraci)e .ien)a (ku#ina za l)ud(ka #ravaT
Jedno od na)#otre(ni)i& (v)edo.an(tava #ovezani& ( ti! #itan)e! dao )e Ser%io @o!a(ella- uz%a)iva. du&ana i %lavni ta)nik
ar%entin(ke A%rarne li%e- !u.en i zatvoren #et %odina- kao i n)e%ova (u#ru%a- te !no%i #ri)atel)i i .lanovi obitel)i+R U
(vibn)u 166,+ %odine- @o!a(ella )e noni! autobu(o! iz #okra)ine Aorriente( ot#utovao u Bueno( Aire( dati i(kaz #red
Ar%entin(ki! tribunalo! #rotiv nedodirl)ivo(ti- %d)e (u (e davali i(kazi o kren)i!a l)ud(ki& #rava ti)eko! diktature+
@o!a(ellin (e i(kaz razliku)e od dru%i&+ Stao )e #red oku#l)ene u (el)a.ko) od)ei- radni! .iz!a!a i ob)a(nio i! da )e Drtva
du%otra)no% rata ko)i (e vodio iz!eJu (iro!ani& (el)aka ko)i (u Del)eli (vo) ko!ad ze!l)e da bi !o%li (tvoriti zadru%e i
(ve!oni& ran.era ko)i (u u n)e%ovo) #okra)ini #o()edovali #olovicu ze!l)e+ KPri.a (e na(tavl)a S oni ko)i (u Indi)anci!a
oteli ze!l)u na( na(tavl)a)u tla.iti (vo)i! 7eudalni! u(tro)e!+L/3
@vrdio )e da (e na(il)e ko)e (u #retr#)eli on i n)e%ovi dru%ovi iz A%rarne li%e ne !oDe izdvo)iti od divov(ki& ekono!(ki&
intere(a ko)i!a (u (luDili lo!ei n)i&ova ti)ela i unitava)ui aktivi(ti.ke !reDe+ @ako )e- u!)e(to da i!enu)e vo)nike ko)i (u
%a !u.ili- odlu.io nabro)iti kor#oraci)e- i do!ae i (trane- ko)e zaraJu)u na ne#rekidno) ar%entin(ko) ekono!(ko) ovi(no(ti+
KStrani !ono#oli na!eu na! urode- na!eu ke!ikali)e ko)i!a na! za%aJu)u ze!l)u- na!eu te&nolo%i)u i ideolo%i)u+
Sve to #o!ou oli%ar&i)e ko)a #o()edu)e ze!l)u i nadzire #olitiku+ No- !ora!o (e ()etiti S oli%ar&i)u nadziru-
R Za ta) i(kaz duDnik (a! ()a)no) kn)izi =ar%uerite Ieitlo;itz- A Ce8icmn o7 @enor+
1/6
Prolo!io (e za%luan #l)e(ak+ @o!a(clla )e (vo)e (v)eil! enXe zakl#ii ! ovako: K*)eru)e! da e i(tina i #ravda na kra)u
#obi)edili- 0+a to e trebati narata)i+ Ako !ora! u!ri)eti u to) borbi- neka tako bude+ Ali- )edno%a dana- #obi)edit e!o+ U
!eduvte!enu- zna! tko )e ne#ri)atel)- a ne#ri)atel)- )ednako tako- zna tko (a! )a+L/1
Prva #u(tolovina A&ica%o Bo$(a- ona iz (eda!de(eti&- trebala )e #o(luDiti kao u#ozoren)e .ov)e.an(tvu S n)i&ove ide)e (u
o#a(ne+ No- #ro#u(tivi ideolo%i)u #ro%la(iti krivo! za zlo.ine #o.in)ene u n)ezinu #rvo! laboratori)u- ta (u#kultura
ne#okorni& ideolo%a dobila )e i!unitet i (lobodu da &ara.i (vi)eto! u novo! #o&odu+ Ovi& dana #onovno Divi!o u eri
kor#oraci)(ki& #okol)a- u eri u ko)o) drDave tr#e za(trau)ue vo)no na(il)e u (lozi ( or%anizirani! #okua)i!a n)i&ove
#reobrazbe u uzornu ekono!i)u K(lobodno% trDitaL S ne(tanci i tortura vratili (u (e Dei ne%o ikad #ri)e+ I #onovno cil)evi
(tvaran)a (lobodno% trDita- i #otreba za takvi! okrutno(ti!a- iz%leda)u kao #ot#uno ne#ovezane #o)ave+
12,
2+ dio
"ako #reDiv)eti de!okraci)u
Bo!be na.in)ene od zakona
UDa(ava na( oruDani (ukob iz!eJu naci)a+ No- ni ekono!(ki (ukob ni)e ni!alo bol)i od ono% oruDano%a+ Naliku)e kirurko)
o#eraci)i+ Ekono!(ki rat za#ravo )e #rodul)ena tortura+ I n)e%ova razaran)a ni(u ni!alo !an)e (trana od oni& ko)a o#i(u)e
kn)iDevno(t o takozvano! #ravo! ratu+ O ovo! dru%o! ni ne raz!il)a!o- )er (!o (e navikli na n)e%ove (!rtono(ne
u.inke+++ Pokret #rotiv rata )e zdrav- i !oli! za n)e%ov u(#)e&+ Unato. to!e- i dal)e !e %rize (tra& da e ci)eli #okret
#ro#a(ti ako ne dodirne (a! kori)en (vi& zala S l)ud(ku #o&le#u+
=+ "+ >and&i- KNena(il)e 4 na)vea (na%aL- 16/1+
121
@a.eriza! i n)e%ovi kori(ni ne#ri)atel)i
Suveren )e ona) ko)i odlu.u)e o krizi+
Aari Sc&!itt- naci(ti.ki #ravnik1
Iriedric& ?a$ek- (vetac4zatitnik [ikake kole- vratio (e ( #utovan)a #o [ileu 1691+ toliko zadivl)en Au%u(to!
Pinoc&eto! i A&ica%o Bo$(i!a da )e ()eo za (tol i (a(tavio #i(!o (vo)o) #ri)atel)ici =ar%aret @&atc&er- britan(ko)
#re!i)erki+ U n)e!u )e na%ovara da (e drDava!a JuDne A!erike okori(ti kao !odelo! #reobrazbe britan(ke ke$ne(i)an(ke
ekono!i)e+ @&atc&erova i Pinoc&et ka(ni)e e #o(tati bli(ki #ri)atel)i S nai!e- @&atc&erova e vre!eno% %enerala
#o()eivati u kuno! #ritvoru u En%le(ko)- dok (e (uo.avao ( o#tuDba!a za %enocid- torturu i teroriza!+
Britan(ka #re!i)erka dobro (e u#oznala (- kako )e (a!a %ovorila- Kza!)etni! u(#)e(i!a .ilean(ke ekono!i)eL ko)u )e
o#i(ivala kao Kradikalan #ri!)er ekono!(ke re7or!e iz ko)e%a !oDe!o izvui bezbro) #oukaL+ Unato. divl)en)u #re!a
Pinoc&etu- kad )o) )e ?a$ek #rvi #ut #redloDio da #odraDava n)e%ovu #olitiku ok4tera#i)e- =ar%aret @&atc&er ni)e (e dala
uv)eriti+ U vel)a.i 169/+ %odine- #re!i)erka )e #roble! otvoteno izni)ela u #rivatno!e #i(!u (vo!e intelektualno!e %uruu:
KSi%urna (a! da ete (e (loDiti da (u- u Britani)i- ( nai! de!okrat(ki! in(tituci)a!a i #otrebo! za vio! razino!
kon(enzu(a- neke .ilean(ke !)ere u #ot#uno(ti ne#ri&vatl)ive+ Nau re7or!u !ora!o #rove(ti (ukladno nai! tradici)a!a i
U(tavu+ A ta) e #roce(- #ovre!eno- bar naiz%led biti bolno (#or+L/
Bit #ri.e %la(i da ok tera#i)a .ikako%a (tila ni)e !o%ua u de!okraci)i kakva )e u U)edin)eno! "ral)ev(tvu+ @&atc&erova
)e odraJivala treu %odinu (vo%a #rvo%a !andata- (ve vie #adala u anketa!a i ni)e Del)ela (ebi za)a!.iti %ubitak (l)edei&
izbora izvodei bilo to radikalno ili ne#o#ularno- kako )o) )e #redla%ao ?a$ek+
?a$eku )e to- )ednako kao i #okretu ko)i )e za(tu#ao- bila razo.aran)a vri)edna #roc)ena+ Ek(#eri!ent u JuDno! cun)u donio
)e toliko nev)ero)atno
12/
i i+i i !4 ! Fi iiX i+i 11 iXi i ! +i ri7 i("ii0+iv+it i (_ e voi u %i+iu za nov i ni #ott rueF una i in iir (+i!o u 0IZlnl)+iina u razvo)u-
no%o i u bo%ati! drDava!a Za#ada u ko)i!a )o drDava nadzirala )o uno(ni)a #odru.)a ko)a (c !o%lo voditi kao
#ro7itabilnoZ in(tituci)o S teleko!unikaci)e- zrako#lovne tvrtke- televizi)(ke kue- #roizvodn)u i di(tribuci)u ener%i)e+ Ako
)e itko !o%ao za%ovarati takav #ro%ra! unutar bo%ato%a (vi)eta- bili (u to ili =ar%aret @&atc&er u En%le(ko)- ili tadan)i
a!eri.ki #red()ednik- <onald <ea%an+
>odine 1691+- .a(o#i( Iortune ob)avl)u)e .lanak u ko)e! &vali (ve vrline K[ilean(ko% novo% vrlo% (vi)eta <ea%ano!ikeL+
Slavei Kbl)etave- luk(uza #re#une #rodavaoniceL Santia%a- Kbli(tave- nove- )a#an(ke auto!obileL- .lanak u #ot#uno(ti
zaboravl)a (ve#ri(utnu re#re(i)u i #rocvat %rad(ki& (la!ova+ KSto !oDe!o nau.iti iz .ilean(ko% ek(#eri!enta u
ekono!(ko! #ravov)er)uTL #ita (e- (a!o da bi brzo dao i(#ravan od%ovor: KAko !alena i nerazvi)ena drDava !oDe Div)eti
(ukladno teori)i konkurent(ko% nat)ecan)a- to onda !oDe i naa- re(ur(i!a neiz!)erno bo%ati)a ekono!i)a+L2
I#ak- kako to )a(no otkriva #i(!o =ar%ater @&atc&er ?a$eku- to ni)e bilo ni izdaleka toliko )edno(tavno+ Izabrani vode
!ora)u ne#rekidno brinuti kako e bira.i oci)eniti n)i&ovu u.inkovito(t S to (e do%aJa u #ravilni! raz!aci!a+ Po.etko!
o(a!de(eti&- unato. .in)enici da (u na vla(ti bili <ea%an i @&atc&erova- i da (u ?a$ek i Iried!an K(luDiliL kao ut)eca)ni
(av)etnici- ni)e bilo ni!alo )a(no !oDe li takav radikalan ekono!(ki #ro%ra!- okrutno i na(ilno na!etnut JuDno! cun)u-
ikad zaDiv)eti u Britani)i ili S)edin)eni! DrDava!a+
De(etl)ee rani)e- Iried!an i n)e%ov #okret teko )e u S)edin)eni! DrDava!a razo.arao nitko dru%i ne%o <ic&ard Ni8on i
ti!e (a!o )o )edno! #otvrdio i(#ravno(t ove #o(tavke+ Iako )e Ni8on A&ica%o Bo$(i!a #o!o%ao da (e u [ileu doko#a)u
vla(ti- kod kue )e krenuo #ot#uno dru%a.i)i! kur(o! S a tu !u ne#o(to)ano(t Iried!an nikad nee o#ro(titi+ "ad )e
Ni8on za()eo u Ovalni ured 1616+- Iried!an )e #o!i(lio da )e kona.no dolo vri)e!e da #ovede unutarn)u kontrarevoluci)u
#rotiv na(l)eJa Ne; Deala+ KIzni!no )e !ali bro) #red()ednika izraDavao 7ilozo7(ka (tre!l)en)a toliko bli(ka !o)i!aL- #i(ao
)e Iried!an Ni8onu+5 N)i& dvo)ica redovno (u (e (a(ta)ali u Ovalno! uredu- a Ni8on )e na kl)u.ne #oloDa)e u ekono!i)i
#o(tavio nekoliko Iried!anovi& i(to!il)enika i kole%a+ Jedan od n)i& bio )e #ro7e(or .ikako%a Sveu.ilita- >eor%e
Sc&ultz- ko%a )e Iried!an na%ovorio da radi za Ni8onaM dru%i )e bio Donald <u!(7eld- tada tride(et4(ed!o%odin)ak+
<u!(7eld )e #o&aJao (e!inare na .ikako!e Sveu.ilitu-
122
)e rrieti!ana i "ole%e #ro%la(io e%rozno! %eniX+iL- "on "o)in (u on i o(rnu-
(a!o#ro%laeni- KtenciL- doli Ku.ili #od n)i&ovi! no%a!a+++ Bio (a! neiz!)erno #ovlaten+L3 Dok (u oni i(tin(ki u.enici
(tvarali #olitiku i razvi)ali bli(ke odno(e ( #red()edniko!- Iried!an )e .vr(to v)erovao da e i na)!oni)a ekono!(ka (ila
(vi)eta n)e%ove teori)e #rove(ti u #rak(u+
Sa!o- 16B1+ %odine- a!eri.ka ekono!i)a bila )e na kol)eni!a S neza#o(leno(t )e bila vi(oka- a in7laci)a )e dizala ci)ene do
neba+ Ni8on )e znao da e !u- ako bude (li)edio Iried!anov kur( lai((ez47aire- !ili)uni bi)e(ni& A!erikanaca dati otkaz+
Odlu.io )e obuzdati ci)ene o(novni& #roizvoda S (tanarina i na7te+ Iried!ana )e to uDa(nulo S od (vi& drDavni&
Kdi(torzi)aL- kontrola ci)ena bila )e ona na)%ora+ N)i& )e nazivao Krako! ko)i razara (#o(obno(t 7unkcioniran)a ekono!(ko%
(u(tavaL+1
Jo %a )e %ore o(ra!otila (#ozna)a da u#ravo n)e%ovi u.enici #rovode ke$ne(i)an(ka na.ela: <u!(7eld )e vodio #ro%ra!
nadzora #laa i ci)ena i od%ovarao izravno Sc&ultzu- tadan)e! direktoru Ureda za u#ravu i #rora.un+ Iried!an )e- )edno!
#riliko!- nazvao <u!(7elda u Bi)elu kuu i #rekorio (vo% KtencaL+ <u!(7eld tvrdi da !u )e Iried!an rekao: K=ora
#re(tati raditi to to radi+L Na to !u )e novo#e.eni birokrat odvratio da !u (e .ini da !)ere d)elu)u S in7laci)a )e u #adu-
ekono!i)a (e razvi)a+ Bi)e(ni Iried!an od%ovorio )e da )e u#ravo to na)vei zlo.in: KC)udi e #o!i(liti da (i ti za to
za(luDan+++ izvui e #o%renu #ouku+LB @ako )e i bilo S (l)edee %odine Ni8on u(#i)eva o(vo)iti 1, #o(to %la(ova bira.a+
@i)eko! dru%o% !andata- #red()ednik )e na(tavio %aziti i dtu%a Iried!anova #ravov)er)a S donio )e niz novi& zakona
ko)i!a )e indu(tri)i na!etnuo )o (troDe ekoloke i (i%urno(ne #ro#i(e+ KSad (!o (vi kevne(i)anciL- iz)avio )e #ob)edono(no
Ni8on 4 bio )e to na)teDi od (vi& udara+9 Iried!ana )e ta izda)a #o%odila toliko duboko da )e ka(ni)e Ni8ona o#i(ivao kao
Kna)(oci)ali(ti.ki)e% od (vi& #red()ednika S)edin)eni& DrDava ti)eko! /,+ (tol)ea+L6
Ni8onov !andat bio )e bolna #ouka Iried!anu+ Pro7e(or .ikako%a Sveu.ilita iz%radio )e ci)eli #okret na iz)edna.en)u
ka#italiz!a i (lobode- ali (lobodni l)udi kao da ni(u Del)eli %la(ati za #oliti.are ko)i (u (li)edili n)e%ove (av)ete+ Da bi (ve
bilo )o %ore- (a!o (u diktature S u ko)i!a )e (loboda o.ito bila ne#ri(utna S bile )edini oblici vla(ti (#re!ni da doktrinu
(lobodno%a trDita #rovedu u #rak(i+ I dok (u (e tako #okuavali no(iti ( do!ao! izda)o!- lu!eni Aikake kole- (
&unta!a (u (e #robi)ali kroz (eda!de(ete+ >otovo #o(vuda %d)e (u na vla(ti bile de(ni.ar(ke vo)ne diktature- o()eala (e
#ri(utno(t .ikako%a Sveu.ilita+ ?arben%er )e 16B1+ radio kao (av)etnik bolivi)(ko!e
125
iv0v+- 11 vri)e!e "ao Xe nunra naoziraia (va (veu.ilini+^Z rNaoaiXr- u inaonezi)i
)e (av)etovao Suli+irta i bcrkelev)(ku =a7i)u- Iried!an )e re#re(ivno) kine(ko) "o!uni(ti.ko) #arti)i na#i(ao #ro%ra!
ekono!(ke liberalizaci)e- u trenutku kad (u "inezi odlu.ili #ri)ei na trDinu ekono!i)u+11
Ste#bcn ?a%%ard- okor)eli neoliberalni #olitolo% ( "ali7orni)(ko% (veu.ilita- #riznao )e #o(to)an)e KtuDne .in)eniceL da (u
(e Kneke od na)(veo4bu&vatni)i& re7or!i u ze!l)a!a u razvo)u o(tvarile od!a& nakon vo)ni& udaraL 4 te- uz JuDni .un) i
Indonezi)u- kao #ri!)ere navodi @ur(ku- JuDnu "ore)u i >anu+ Dodue- navodi )o neke u(#)e&e ko)i ni(u bili izravne
#o(l)edice #u.eva- ali (u i& o(tvarile )edno(trana.ke drDave kao to (u =ek(iko- Sin%a#ur- ?on% "on% i @a)van+ Izravno (e
(u#rot(tavl)a)ui te!el)no) Iried!anovo) tezi- ?a%%ard zakl)u.u)e da Kono dobro S na #ri!)er- de!okraci)a i trDino
ori)entirana ekono!(ka #olitika S ne idu uvi)ek ruku #od rukuL+1/ U#ravo tako S #o.etko! o(a!de(eti& %odina ni)e
#o(to)ao ni)edan (lu.a) da )e vie(trana.ka de!okraci)a radikalno (krenula u (lobodno trDite+
C)evi.ari u ze!l)a!a u razvo)u ve (u du%o tvrdili da i(tin(ka de!okraci)a u ko)o) #oteni zakoni kor#oraci)a!a
one!o%uu)u ku#ovan)e izborni& rezultata- neizb)eDno i(&odi vlada!a okrenuti!a #rera(#od)eli bo%at(tva+ Co%ika )e
)edno(tavna S u ti! drDava!a Divi daleko vei bro) (iro!ani& ne%o bo%ati&+ Pro%ra!i izravne ra(#od)ele ze!l)e i
#odizan)a #laa- a ne #ro%ra!i #reli)evan)a ka#itala- u izravno!e (u intere(u (iro!ane veine+ Ako (e (vi! %raJani!a
za)a!.i #ravo %la(a unutar relativno #oteno% izborno% #roce(a- oni e %la(ovati za #oliti.are ko)i e- #o n)i&ovu !il)en)u-
na)v)ero)atni)e (tvoriti radna !)e(ta i di)eliti ze!l)u- ne #odli)eDui novi! obean)i!a (lobodno%a trDita+
U#ravo zbo% ti& razlo%a- Iried!an )e !no%o vre!ena #roveo izu.ava)ui intelektualni #aradok( S kao na(l)ednik #lata
Ada!a S!it&a- (vi! (rce! v)erovao )e da l)udi!a u#ravl)a (ebi.an intere( i da drutvo 7unkcionira na)bol)e kad (e to!
intere(u do#u(ti u#ravl)ati %otovo (vi! aktivno(ti!a S o(i! kad )e u #itan)u ona !ala zani!aci)a zvana izbori+ Budui da
)e na)vei dio (v)et(ko% (tanovnitva ili (iro!ano- ili Divi i(#od #ro()e.no% do&otka (vo)i& drDava E!edu n)i!a (u i SADF-
u kratkoro.no! i! )e intere(u %la(ovati za #oliti.are ko)i obeava)u bo%at(tvo ( vr&a ekono!(ke #ira!ide #rera(#odi)eliti
nadol)e- n)i!a+12 Iried!anov du%o%odin)i #ri)atel) Allan =eltzer- !onetarni ekono!i(t #o (truci- ovako )e #o(tavio
#roble!: K>la(ovi (e ra(#oreJu)u ravno!)erni)e od #ri&oda+++ %la(a.i ( #ri&odi!a u razini ili i(#od crte vie
123
uc!o"rat("A via(n i #olitiL- kc (ionoucL- Niotiav(i #rito! ii+i 4itiL i i i \ i+i i u i_ i E=ilton i n)e%ova (u#ru%a <o(eF #liva)u
#rotiv (naDne in+uue+ Ne !o%u )e ni zau(taviti ni obrnuti n)ezin tok- ali (u ut)ecali daleko vie od veiZine na.ina (ukladno
ko)i!a raz!il)a)u i d)elu)u #oliti.ari i obi.ni l)udi+L101
S dru%e (trane Atlantika- =ar%aret @&atc&er #okuavala )e o(tvariti en%le(ku ina.icu 7rid!aniz!a za%ovara)ui ute!el)en)e
(u(tava ka(ni)e #oznato% kao Kdrutvo vla(nitvaL+ Na#ore )e u(redoto.ila na drDavne ili (ubvencionirane (tanove u
Britani)i- .e!u (e @&atc&erova #rotivila ( 7ilozo7(ko% (ta)alita- tvrdei da drDava ne (!i)e ut)ecati na trDite nekretnina+
Soci)alne (tanove na(tan)ivali (u oni ko)i ni(u %la(ovali za tori)evce budui da (e to #rotivilo n)i&ovi! o(obni!
ekono!(ki! intere(i!a S bila )e uv)erena da bi oni- naavi (e na trDitu- (vo)e intere(e #o.eli #oi(tov)eivati ( intere(i!a
oni& bo%ati)i& ko)i (u (e #rotivili #rera(#od)eli+ Po(l)edi.no to!e- (tanovnici!a (oci)alni& (tanova #onudila )e #ravo otku#a
#o (niDeno) ci)eni+ @ako (u oni ko)i (u i& !o%li otku#iti #o(ta)ali vla(nici- dok (u (e dru%i- kreditno ne(#o(obni- (uo.ili (
%otovo (to#o(totni! #ovien)e! (tanarina+ Bila )e to (trate%i)a #odi)eli #a vlada)- i urodila )e #lodo! 4 (tanari ko)i (u #laali
na)a! i dal)e (u (e #rotivili @&atc&erovo)- na ulica!a veliki& britan(ki& %radova vidl)ivo )e #ora(tao bro) be(kunika- ali (u
ankete #okazivale da )e vie od #olovice novi& vla(nika #relo na tori)ev(ku (ttanu+13
Iako )e ra(#roda)a nekretnina dala tra.ak nade o#(tanku radikalno de(ni.ar(ke ekono!i)e unutar de!okraci)e- @&atc&erovo)
)e i dal)e- nakon (a!o )edno% !andata #ri)etio %ubitak #o(la+ >odine 16B6+ na izbore izlazi ( #arolo! KCaburi(ti ne radeL-
ali (e do 169/+- #od n)ezino! vlau bro) neza#o(leni& udvo(tru.io- )ednako tako i (to#a in7laci)e+11 Pokuala )e na#a(ti
)edan od na)(naDni)i& (indikata u drDavi- (indikat rudara- i #ro#ala+ Nakon tri %odine na .elu- doDiv)ela )e da )o) #o#ularno(t
#ada na (a!o /3 #o(to S toliko ni(ko ni)e #ao ni >eor%e U+ Bu(& u (vo)i! na)crn)i! dani!a S #ala )e niDe od iko)e%
britan(ko% #re!i)era otkad (e #rovode ankete+ Podrka n)ezino) vladi #ala )e na (a!o 19 #o(to+1B Dok (u (e (#re!ali o#i
izbori- .inilo (e da ta.eriz!u #ri)eti #reran i ne(lavan kra) S daleko #ri)e ne%o to (u tori)evci u(#)eli o(tvariti (vo)e na)vee
cil)eve: !a(ovnu #rivatizaci)u i (lo! radni.ki& (indikata+ U ti! trenuci!a kun)e @&atc&erova #ie ?aveku- izv)eu)ui %a
da )e #reobraDa) u .ilean(ko! (tilu u U)edin)eno! "ral)ev(tvu Ku na)veo) !)eri ne#ri&vatl)ivL+
N)ezin kata(tro7alan #rvi !andat naiz%led )e )o vie #otvrJivao #ouke Ni8onovi& %odina 4 da radikalni i vi(oko#ro7itni
#ro%ra!i Aikake kole ne
121
=l 11 u I +i n Xi rl4+oi 1,11 r+ko (ok llZl+ i I \ I ` c4 #ot IZlZD+tll tick I 111 11 _ lE I (i \"Ml 4 EI I 0 111
iiil+n ill ii4li)iZ )+_ luiiiiiZii neko% i!#re(ivno% reDi!a+
I b )e u veliko) !)eri uno(ilo ne!ir na Uall Street )er (u #o.etko! o(a!de(eti& autoritarni reDi!i u (vi)etu #o.eli #adati S
u Iranu- Nikara%vi- Ekvadoru- Peruu- Bolivi)iM za n)i!a e (li)editi !no%i dru%i u- kako %a)e konzervativni #olitolo% Sa!uel
?untin%ton nazvao- Ktree! valuL de!okraci)e+19 @akav razvo) do%aJa)a izazivao )e zabrinuto(t S to e (#ri)e.iti #o)avu
novo% Allendea ko)i e (vo)i! #o#uli(ti.ki! #ro%ra!i!a o(va)ati %la(ove i #odrkuT
Ua(&in%ton )e #ro!atrao kako (e u#ravo takav (cenari) o(tvaru)e i u Iranu i u Nikara%vi- 16B6+ %odine+ U Iranu (u a&a- ko)i
)e uDivao a!eri.ku #odrku- zabacili u)edin)eni l)evi.ari i i(la!i(ti+ Dok (u u )avno(t dolazili na#i(i o taoci!a i a)atola(i!a-
ekono!(ka (trana ci)elo% #ro%ra!a #odi%la )e Ua(&in%ton na no%e+ I(la!(ki )e reDi!- ko)i (e tada )o ni)e #reobrazio u
totalni autoritariza!- nacionalizirao bankar(ki (ektor i zati! #roveo #ro%ra! #od)ele ze!l)e+ Nadal)e- uveo )e nadzor uvoza
i izvoza S bio )e to obrat a&ove #olitike (lobodne tr%ovine+16 Pet !)e(eci nakon to%a- u Nikara%vi- od S)edin)eni& DrDava
(#onzorirana diktatura Ana(ta(ia So!oze Daba$lea #ada u narodno) buni ko)u )e #odi%la I)evi.ar(ka (andini(ti.ka vlada+
"o)a )e od!a& #o.ela nadzirati uvoz i- )ednako kao i Iranci- nacionalizirala bankar(ki (ektor+
Bile (u to crne #ro%noze za (an o %lobalno! (lobodno! trDitu+ Po.etko! o(a!de(eti& 7rid!aniti (u (e (uo.ili (
!o%unou da n)i&ova- ni de(et %odina (tara revoluci)a- nee #reDiv)eti novi val #o#uliz!a+
<at za (#a(
Pe(t t)edana nakon to )e @&atc&erova ot#i(ala ?a$eku- do%odilo (e neto to )e #ro!i)enilo n)ezino !il)en)e kao i (udbinu
kor#oraci)(ko% #o&oda S /+ travn)a 169/+ Ar%entina )e izvrila invazi)u na Ialkland(ko oto.)e S o(tatak britan(ke
koloni)alne vla(ti+ Ialkland(ki rat- ili =alvin(ki rat S za Ar%entince- u #ovi)e(t ulazi kao okrutan iako veino! nevaDan
(ukob+ U to vri)e!e Ialkland(ko oto.)e naiz%led ni)e i!alo nikakvu (trateku vaDno(t+ @a (ku#ina otoka i(#red ar%entin(ke
obale nalazila (e ti(ua!a kilo!etara daleko od Britani)e i %utala %ole!a (red(tva za zatitu i odrDavan)e+ Ni Ar%entini ti
otoci ni(u bili od neke vee kori(ti- ali (u britan(ki #o()ed u K(vo)i!L voda!a (!atrali uvredo! nacionalno! #ono(u+
Ce%endarni ar%entin(ki #i(ac Jor%e Cui( Bor%e( ta) (ukob oko teritori)a otrovno o#i(u)e kao Kdvo)icu elavaca ko)i (e tuku
za .eal)L+/,
12B
ni)e ni na)!an)e #ovi)e(no znai +i#ia+ I#ak- #rcviua (e n+u ! koXiin X+ rat ut)ecao na #ro)ekt (lobodno% trDita- a n)e%ov ut)eia)
bio )e %ole! u#ravo )e Ialkland(ki rat @&atc&erovo) dao #oliti.ko #okrie ila- #rvi #ut- u neko) za#adno)- liberalno)
de!okraci)i- o(tvari #ro%ra! radikalne ka#itali(ti.ke #reobrazbe+
Ob)e (ukobl)ene (trane i!ale (u dobre razlo%e za rat+ >odine 169/+ ar%entin(ka ekono!i)a u!atala )e #od tereto! du%a i
koru#ci)e- dok (u #okreti za l)ud(ka #rava dobivali na (nazi+ Nova &untina vlada- #od vod(tvo! %enerala Ceo#olda
>altieri)a- (!atrala )e da (u #rotui!#eri)ali(ti.ki o()ea)i (naDni)i od o()ea)a %n)eva zbo% ne#rekidno% %aDen)a de!okraci)e
S to )e >altieri !udro okrenuo #rotiv Britanaca nakon to (u ovi odbili #redati oto.)e+ Ubrzo )e &untin- bi)elo4!odri
ar%entin(ki (ti)e% zavi)orio na to) ka!eno) &ridi- a ci)ela )e drDava dobila la%vort za (lavl)e+
"ad (u (ti%le vi)e(ti da Ar%entina #otraDu)e Ialklande- @&atc&erova )e to #re#oznala kao #o(l)edn)i tra.ak !o%uno(ti da
#reobrati (vo)u #oliti.ku ne(reu te )e od!a& #rela u .er.ilov(ko ratno (tan)e+ Sve do to% trenutka i(kazivala )e (a!o #rezir
#re!a 7inanci)(ko! bre!enu ko)e (u Ialklandi na!etali drDavno) riznici+ Pri)e )e ve (rezala (ubvenci)e oto.)u i na)avila
otro kre(an)e trokova =ornarice- u .e!u (u (e nali i brodovi ko)i (u .uvali Ialklande S te (u #oteze ar%entin(ki %enerali
)a(no #rotu!a.ili kao britan(ku (#te!no(t za #reda)u teritori)a+ EJedan od bio%ra7a =ar%aret @&atc&er #ro%la(io )e n)ezin
odno( #re!a Ialklandi!a Kotvoreni! #ozivo! na invazi)u Ar%entine+LF/1 @i)eko! #ri#re!a za rat kriti.ari (vi& #oliti.ki&
bo)a o#tuDivali (u )e da vo)(ku kori(ti za o(tvaren)e vla(titi& #oliti.ki& cil)eva+ Caburi(ti.ki #o(lanik @on$ Benn rekao )e:
KSve (e vie .ini da )e na kocki re#utaci)a %o(#ode @&atc&er- a ne Ialkland(ko oto.)eL- dok )e konzervativni Iinancial
@i!e( #ri!i)etio: KPrezira )e vri)edna .in)enica da (e ci)eli #roble! (ve vie !i)ea ( britan(ki! unutarn)i! #oliti.ki!
razlika!a u #ot#uno(ti ne#ovezani! (a (a!i! #roble!o!+ U #itan)u ni)e (a!o ba&ato(t ar%enrin(ke vlade+ Jednako tako u
#itan)u )e re)tin%- a !o%ue i %oli o#(tanak tori)ev(ke vlade u Britani)i+L//
U(#rko( to) dozi zdravo% ciniz!a ti)eko! #ri#re!a- .i! (u (e ra(#oredile (na%e- drDavu )e obuzelo- kako )e to o#i(ao nacrt
laburi(ti.ke rezoluci)e- Kratoborno- ovini(ti.ko- !ilitari(ti.ko ra(#oloDen)eL i viJen)e Ialkland(ko%a oto.)a kao #o(l)edn)e%
bl)e(ka (lave u (u!raku Britan(ko%a i!#eri)a+/2 @&atc&erova )e (lavila KIalkland(ki du&L ko)i )e #la!tio u naci)i- to )e u
#rak(i zna.ilo da (u ne(tale !a)ice ( nat#i(o! KDol)e drol)aQL i
129
U? iiZ+^ I= I l Uli li il 1 III lineili \S 0=llZS I USI i X\ll_ III+ II lll`lZll+lll 111 1+1 ID EF0+lFllXlllXl
#iiiiZ0+ ko)i! In (#iiXoili !o%ui (ukob+ 1 liMu Ilirova )e U)edin)eniZ narodi+Z #o!ela u za#eak )ednako kao io (u to u.inili i
Bu(& i Blair #o.etko! Ira.ko%a rata 4 ni(u )e zani!ale ni (ankci)e ni #re%ovori+ Ob)e (trane- kao )edini !o%ui i(&od-
zani!ala )e (lavna #ob)eda+
Z 1 &ate&erova (e borila za vla(titu #oliti.ku buduno(ti 4 u .e!u )e u#ravo (#ektakularno u(#)ela+ Nakon #ob)ede na
Ialklandi!a S #laene ( //3 Divota britan(ki& i 133 ar%entin(ki& vo)nika- #re!i)erku (u #ro%la(ili ratno! &eroino!- a
nadi!ak KGel)ezna lad$L iz uvrede #retvorio (e u ko!#li!ent+/3 @ako (u (e #reobrazili i rezultati anketa+ O(obni re)tin%-
ti)eko! borbi- vie (e ne%o udvo(tru.io S ( /3 #o(to na #o.etku- (ka.e na 36 #o(to na kra)u i ti!e otvara #ut odlu.no)
#ob)edi na izbori!a (l)edee %odine+/1
Britan(ki #rotuna#ad na Ialklande no(io )e kodno i!e O#eraci)a "or#oraci)a S iako )e takav naziv bio #o!alo .udan za
vo)ni #o&od- #okazao (e #roro.ki!+ @&atc&erova )e %ole!u #o#ularno(t ko)u )o) )e doni)ela #ob)eda i(kori(tila za #rovedbu
one kor#oraci)(ke revoluci)e- za ko)u )e ?a$eku- #ri)e rata- tvrdila da )e ne!o%ua+ "ad (u rudari u u%l)enoko#i!a za#o.eli
tra)k 1695+- #re!i)erka )e to #ro%la(ila na(tavko! rata #rotiv Ar%entine i zatraDila )ednako brutalno r)een)e+ @ada )e dala
(vo)u #ovi)e(nu iz)avu: K=orali (!o (e boriti #rotiv van)(ko% ne#ri)atel)a na Ialklandi!a- a (ad (e !ora!o boriti #rotiv
unutarn)e% ne#ri)atel)a- to )e daleko teDe- ali )ednako #o%ibel)no za (lobodu+L/B Nakon to )e britan(ko radnitvo (!)e(tila
!edu Kunutarn)e ne#ri)atel)eL- @&atc&erova )e tra)ka.e na#ala #uno! (ilino! drDavno% a#arata S u (a!o )edno! (ukobu
o(a! ti(ua #olica)aca naoruDani& #alica!a- !no%i od n)i& na kon)i!a- na#ali (u tra)ka.e- #ri .e!u )e ran)eno vie od
(eda!(to l)udi+ @i)eko! to% du%o% tra)ka- bro) ran)eni& #o#eo (e na ti(ue+ "ao to >uardianov re#orter Seu!a( =ilne
bil)eDi u (vo)o) ()a)no) #ovi)e(ti tra)ka @&e Ene!$ Uit&in: @&atc&erZ( Secret Uar a%ain(t t&e =iner(- #re!i)erka )e (luDbe
(i%urno(ti nat)erala da #o)a.a)u nadzor nad (indikato!- a o(obito nad n)e%ovi! ratoborni! #red()edniko!- Art&uro!
Scar%illo!+ Sli)edila )e Kna)a!biciozni)a o#eraci)a nadzora ikad #rovedena u Britani)iL+ U (indikat (u (e ubacivali bro)ni
a%enti i dounici- #ri(lukivani (u tele7oni i nadzirani do!ovi- #a .ak i kio(ci ( ribica!a i kru!#irii!a ko)e )e .e(to
#o()eivalo (indikalno vod(tvo+ >lavno% ravnatel)a (indikata (u u Don)e! do!u o#tuDili da )e a%ent (luDbe =I3- uba.en da
Kde(tabilizira i (abotira (indikatL 4 unato. to!e to )e on #oricao o#tuDbe+/9
Ni%el Ca;(on- !ini(tar 7inanci)a U)edin)eno% "ral)ev(tva u vri)e!e tra)ka- ob)a(nio )e zato )e vlada =ar%aret @&atc&er
(!atrala (indikat
126
tride(eti!aL- iz)avl)u)e l+a;(on ile(ctl)ctc ka(ni)e- Krvior+ui i!+- +c #n#ic !iti+L/6 Jednako kao i na IalklanJi!a- vladu (u
!alo zani!ali #o%ovori S u(redoto.ili (u (e i odlu.ili (lo!iti (indikat bez obzira na Drtve Eni ti!e #olica)aca iz rezervni&
#o(tro)bi (tvaralo )e neviJene dnevne trokoveF+ Aolin Na$lor- rezervni #olici)(ki narednik ko)i (e naao u #rvi! redovi!a
(ukoba- o#i(ao %a )e kao K%raJan(ki ratL+2,
Do 1693+ %odine @&atc&erova )e #obi)edila i u to! ratu S radnici (u %ladovali i ni(u !o%li izdrDati+ Na#o(l)etku )e 611
radnika o(talo bez #o(la+21 Bio )e to (traan udarac na)(naDni)e! britan(ko! (indikatu- ko)i )e o(tali!a #o(lao )a(nu #ouku
S ako )e @&atc&erova (#re!na ii %lavo! kroz zid da (lo!i rudare o ko)i!a ovi(i (v)etlo i %ri)an)e u ci)elo) ze!l)i- onda bi-
oni! (labi)i! (indikati!a ko)i #roizvode !an)e vaDne #roizvode ili u(lu%e- bilo .i(to (a!oubo)(tvo na#adati n)ezin novi
ekono!(ki #oredak+ Bol)e #ri&vatiti to %od (e nudi+ Poruka )e bila za#an)u)ue (li.na ono) ko)u )e (a!o nekoliko !)e(eci
nakon #reuzi!an)a vla(ti- u#utio <onald <ea%an (la!a)ui tra)k kontrolora leta+ Nedola(ko! na #o(ao Kodbacili (u #ravo
na rad- te e i& (e uklonitiL- rekao )e <ea%an+ Zati! )e- )edni! udarce!- ot#u(tio 11 5,, na)vaDni)i& radnika u drDavi S od
to% oka (e a!eri.ki radni.ki #okret o#oravl)a )o i dana(+2/
U Britani)i )e @&atc&erova (vo)u #ob)edu na Ialklandi!a i nad rudari!a #ro%la(ila veliki! na#retko! #rovedbe radikalno%
ekono!(ko% #ro%ra!a+ Iz!eJu 1695+ i 1699+ vlada )e- !eJu o(tali!a- #rivatizirala Briti(& @eleco!- Briti(& >a(- Briti(&
Air;a$(- Briti(& Air#ort Aut&orit$ i Briti(& Steel- i #rodala (vo) udio u Briti(& Petroleu!u+
Ba kao to (u terori(ti.ki udari 11+ ru)na /,,1+ tada neo!il)eno! #red()edniku #ruDili #riliku da za#o.ne ( !a(ovno!
#rivatizaci)o! Eu Bu(&evo! (lu.a)u ri)e. )e o #rivatizaci)i (ektora (i%urno(ti- rata i obnoveF- @&atc&erova (e (vo)i! rato!
#o(luDila da otvori #rvu !a(ovnu #rivatizaci)(ku draDbu u za#adno) de!okraci)i+ @o )e bila ona i(tin(ka O#eraci)a
"or#oraci)a- ona ( #ovi)e(ni! #o(l)edica!a+ Na.in ko)i! )e u(#)eno i(kori(tila Ialkland(ki rat bio )e #rvi o.it dokaz da
ekono!(ko! #ro%ra!u Aikake kole za na#redak ni(u #otrebne ni vo)ne diktature ni eli)e za !u.en)e+ Dokazala )e da)e
!o%ue- ( dovol)no (naDno! #oliti.ko! krizo!- de!okraci)i na!etnuti o%rani.enu ina.icu ok4tera#i)e+
I#ak- @&atc&erovo) )e bio #otreban ne#ri)atel) da u)edini ze!l)u- niz ne(vakidan)i& okolno(ti ko)i! )e o#ravdavala
koriten)e &itni& !)era i re#re(i)e S ta )u )e kriza #rikazala vie kao .vr(tu i odlu.nu- ne%o kao
15,
I +1 II=+IIIl I= I l+ll I 111 i *II1=I ?Zllll+l +1 I II II I l+l I I X+l l+lllllF US+IIIUUZ+SIZI I U %OlI?=-
#ovratak ii nekadan)e l+i \" \d i i )+i 11 u4 (ukobe+ Ako !i o(a!de(ete ui(tinu Del)ele #o(tati (vitan)e! novo% du&a !ira i
de!okraci)e S kako (u tvrdili !no%i onda (u (ukobi KJalkland(ko% ti#aL trebali biti #revie ri)etki da bi !o%li (tvoriti
te!el) %lobalno% #oliti.ko% #to%ta!a+
=ilton Iried!an 169/+ #ie (vo) izni!no ut)eca)an tek(t ko)i! na)bol)e de7inira dokttinu oka: KSa!o kriza S (tvarna ili
#rividna S (tvara i(tin(ku #ro!)enu+ "ad dode do takve krize- akci)e ko)e (e #oduzi!a)u ovi(ne (u o ide)a!a ko)e (e
nalaze u to!e #odru.)u+ *)eru)e! da )e to naa te!el)na zadaa S razvi)ati alternative #o(to)eo) #olitici- odrDavati i& na
Divotu i nado&vat ruke (ve dok ono #oliti.ki ne!o%ue ne #o(tane #oliti.ki neizb)eDni!+L22 @o e #o(tati neko! vr(to!
!antre n)e%ovo% #okreta ti)eko! razdobl)a nove de!okraci)e+ Allan =etzler ra(#reda o to) 7ilozo7i)i: KIde)e (u alternative i
.eka)u krizu kao katalizator #ro!)ene+ Iried!anov !odel ut)eca)a bio )e dati v)erodo(to)no(t ide)a!a- u.initi i&
#odnol)ivi!a i vti)edni!a #okua)a u ttenutku kad (e ukaDe #rilika+L25
I#ak- kriza o ko)o) %ovori Iried!an ni)e vo)na ne%o ekono!(ka+ S&vaao )e da (e u nor!alni! okolno(ti!a ekono!(ke
odluke dono(e na te!el)u (ukoba (u#arni.ki& intete(a S radnici traDe radna !)e(ta i #oviice- vla(nici traDe niDe #oreze i
to labavi)e #ro#i(e- a #oliti.ari !ora)u (tvoriti tavnoteDu iz!eJu (ukobl)eni& (ila+ No- ako ekono!(ka kriza izazove
dovol)no (naDan udar S radikalan #ad vri)edno(ti valute- (lo! trDita- teku rece(i)u S onda (ve #o(ta)e nevaDno i voJe
dobiva)u (lobodne ruke .initi (ve to )e #otrebno Eili (ve za to (e tvrdi da )e #otrebnoF u i!e reakci)e na nacionalnu krizu+
"rize (u- na neki na.in- #odru.)a o(loboJena de!okraci)e S )azovi u (vakodnevno) #olitici u ko)i!a- bar naiz%led- ne
#o(to)e #otrebe za #ri(tanko! i kon(enzu(o!+
Ide)a da (lo! trDita !oDe #o(luDiti kao katalizatot za tevolucionarne #ro!)ene na kra)n)o) l)evici i!a du%u #ovi)e(t S
na)zna.a)ni)a )e bol)evi.ka #o(tavka da (e &i#erin7laci)o! ko)a razara vri)edno(t novca- !a(e #rivodi korak bliDe kra)n)e!
uniten)u ka#italiz!a+23 @a teori)a #o!aDe ob)a(niti zato odreJene (ku#ine l)evi.ar(ki& (ekti v)e.no #rora.unava)u to.ne
uv)ete u ko)i!a e ka#italiza! do(ei KkrizuL- )ednako kao to evan%eli.ki krani #roc)en)u)u znakove Dru%o% dola(ka+
Sredino! o(a!de(eti& dolazi do (naDno% #re#oroda te ko!uni(ti.ke ide)e S ko)u (u ekono!i(ti Aikake kole i(kori(tili
kao te!el) tvrdn)i da )e- )ednako kao to (e (lo!o! trDita
151
"ontrarevoluci)u+ ia icuii)a #o(iaia `i #i\0nai+i k+&\ ^iii#iiuv+i i !0i+^
Iried!anovo zani!an)e za krizu bio )eo.it #okua) izvlaiZcuX+i #ouke iz #ob)eda l)evice nakon *elike krize 4 nakon (lo!a
trDita "e$ne( i n)e%ovi u.enici- dotad (a!o %la(ovi va#i)ui& u #u(tin)i- bili (u (#re!ni i .ekali ( ide)a!a- r)een)i!a za
Ne; Deal+ @i)eko! (eda!de(eti& i #o.etko! o(a!de(eti&- Iried!an i n)e%ovi kor#oraci)(ki #o!onici #okuali (u
#odraDavati ta) #roce( (vo)i! )edin(tveni! vido! intelektualne (#re!no(ti na kata(tro7u+ Po!no (u (tvarali novu !reDu
de(ni.ar(ki& tru(tova !oz%ova S !edu ko)i!a (u ?erita%e i Aato S i (tvorili na)zna.a)ni)e (red(tvo iren)a Iried!anovi&
nazoraM bila )e to PBS4ova !ini4(eri)a u de(et na(tavaka Iree to A&oo(e S ko)u (u #ot#o!o%le neke od na)vei& (v)et(ki&
kor#oraci)a: >ett$ Oil- Iire(tone @ire k <ubber Ao+- Pe#(iAo+- >eneral =otor(- Bec&tel i >eneral =ill(+2B Iried!an )e
zakl)u.io da e- u trenutku nove krize- (a!o i )edino n)e%ovi A&ica%o Bo$(i i!ati ide)e i r)een)a #roble!a+
U vri)e!e kad )e- rani& o(a!de(eti&- #rvi #ut uobli.io teori)u krize- S)edin)ene DrDave nale (u (e u rece(i)i 4 bio )e to
dvo(truki udar vi(oke in7laci)e i neza#o(leno(ti+ Politika [ikake kole- dana( #oznata kao <ea%ano!ika- u Ua(&in%tonu )e
i!ala (naDan ut)eca)+ I#ak- ni (a! <ea%an ni)e (e u(uJivao #ri!i)eniti (veobu&vatnu ok4tera#i)u o ko)o) )e (an)ao
Iried!an- onu kakvu )e #re#i(ao [ileu+
Jo )edno! e (e )edna latinoa!eri.ka drDava nai kao #oku(ni kuni Iried!anovo) teori)i krize 4 (a!o to to! #riliko!
ci)eli ta) #roce( nee #okrenuti A&ica%o Bo$ ne%o nova vr(ta doktora oka- daleko #rikladni)a za novo- de!okrat(ko doba+
15/
Ekono!(ko ratovan)e za!)en)u)e diktaturu
Bolivi)(ko (tan)e u veliko) !)eri !oDe (e u(#orediti ( obol)eli! od raka+ Bole(nik )e (v)e(tan da (e (uo.ava ( na)o#a(ni)i! i
na)bolni)i! o#erativni! za&vato! !onetarne (tabilizaci)e i dru%i& !)era+ Ali- ne!a !u dru%e+
Aorneliu( Zonda%- a!eri.ki ekono!(ki (av)etnik u Bolivi)i- 1631+1
"oriten)e #o)!a KrakL u #oliti.ko! di(kur(u #oti.e 7ataliza! i o#ravdava KokrutneL !)ere S )ednako kao to i o(naDu)e
(ve#ri(utnu #o!i(ao da )e ta bole(t neizb)eDno neizl)e.iva+ "once#t bole(ti nikad ni)e nevin+ I#ak- !o%ue )e tvrditi da (u
!eta7ore raka- (a!e #o (ebi- i!#licitno %enocidne+
Suan Sonta%- Bole(t kao !eta7ora- 16BB+/
Bolivi)a )e- %odine 1693+- bila di)elo! vala de!okratizaci)e ko)i )e #lavio (vi)et u razvo)u+ O(a!nae(t od #ret&odni&
dvade(et )edne %odine- n)ezini (tanovnici #roDiv)eli (u #od neki! obliko! diktature+ Sad (u dobili #riliku- na nacionalni!
izbori!a izabrati vla(tito% #red()ednika+
I#ak- zadobiti nadzor nad bolivi)(ko! ekono!i)o! u ti!- #rili.no neka4rakteti(ti.ni! okolno(ti!a- d)elovalo )e vie kao
kazna- !an)e kao na%tada+ DtDavni du% bio )e toliki da (u (a!o ka!ate nadilazile c)eloku#ni bolivi)(ki drDavni budDet+
>odinu dana rani)e- 1695+- <ea%anova ad!ini(traci)a tu )e drDavu %urnula u #ro#a(t 7inanciran)e! dotad neviJeno% na#ada
na ta!on)e uz%a)iva.e koke ko)i (u uz%a)ali bil)ku .i)e (e zeleno lie !oDe #reraditi u kokain+ O#(ada ko)a )e na)vei dio
Bolivi)e #retvorila u ratnu zonu ni)e (a!o #rekinula tr%ovinu koko!- ne%o )e i za%uila izvor ot#rilike #olovice bolivi)(ki&
izvozni& #ri&oda i tako izazvala ekono!(ki kola#(+ Ne; Vork @i!e( izv)eu)e ovako: K"ad )e vo)(ka u kolovozu
u!arirala u A&a#are i tako- d)elo!i.no zatvorila dotok narko4dolara- udarni val od!a& )e #o%odio cvatue crno ttDite
dolara+++ Za !an)e od t)edan dana nakon oku#aci)e A&a#are- vlada )e !orala (luDbenu vri)edno(t #e(oa u!an)iti za vie od
#ola+L Nekoliko !)e(eci ka(ni)e- in7laci)a (e ude(etero(tru.ila te
152
P#an)ol(ko) i S)edin)eni! ur0ava!a+R
U#ravo u ti! ek(#lozivni! trenuci!a- kad in7laci)a do(iDe I i uoiF #o(io- Bolivi)a ulazi u (vo)e #ovi)e(ne o#e izbore 1693+
Izbori (u bili utiCt i0!odu dvi)e- Bolivi)ci!a dobro #oznate #oliti.ke #o)ave 4 bive% dikiaiora I lu%a Banzera- i bive%
izabrano% #red()ednika *ictora Paza E(ten((oroa+ I(&od )e bio ti)e(an- tako da)e kona.nu odluku !orao doni)eti bolivi)(ki
"on%re(- ali )e Banzerova eki#a bila (i%urna u #ob)edu+ Jo #ri)e ob)ave rezultata- (tranka )e zatraDila tada !alo #oznato%
tride(eto%odin)e% ekono!i(ta- Je77re$)a Sac&(a- da i! #o!o%ne na.initi antiin7laci)(ki ekono!(ki #ro%ra!+ Sac&( )e bio
zvi)ezda u u(#onu &arvard(ke katedre ekono!i)e- (ku#l)ao #re%rti akade!(ki& #riznan)a i #o(tao )edan od na)!laJi&
ta!on)i& redovni& #ro7e(ora+ Sa!o nekoliko !)e(eci rani)e- dele%aci)a bolivi)(ki& #oliti.ara #o()etila )e ?arvard i- vid)evi
%a na d)elu- o()etila divl)en)e #re!a n)e%ovo) neu(traivo(ti S tada i! )e rekao da n)i&ovu in7laci)(ku krizu !oDe ri)eiti u
)edno!e danu+ Sa! Sac&( ni)e i!ao i(ku(tva u razvo)no) ekono!i)i ali )e- kako to (a! #rizna)e- K!i(lio da zna! ot#rilike
(ve to (e i!a znatiL o in7laci)i+5
Na Sac&(a (u u veliko) !)eri ut)ecali "e$ne(ovi na#i(i o #ovezano(ti iz!eJu &i#erin7laci)e i iren)a 7aiz!a u N)e!a.ko)
nakon Prvo%a (v)et(ko%a rata+ =irovni (#orazu! na!etnut N)e!a.ko) uzrokovao )e teku ekono!(ku krizu S uz n)u i
(to#u &i#erin7laci)e ko)a )e 16/2+ izno(ila 2-/3 !ili)una #o(to S za ko)o! )e- nekoliko %odina ka(ni)e- (li)edila i *elika
de#re(i)a+ DrDava ko)o! (u &arale 2,4#o(totna neza#o(leno(t i (veo#i %n)ev izazvan- kako (e ta!o .inilo- %lobalno!
zav)ero!- bila )e #lodno tlo za naciza!+
Sac&( )e rado navodio "e$ne(ovo u#ozoren)e da Kne #o(to)i tankoutni)i ili (i%urni)i na.in razaran)a te!el)a drutva kao to
)e uniten)e valute+ @a) #roce(- na (tranu uniten)a- #ovla.i (ve (krivene (ilnice ekono!(ki& zakona+L3 Di)elio )e "e$ne(ovo
!il)en)e da )e (veta duDno(t ekono!i(ta (vi! (ila!a %aziti te (ile razaran)a+ Sac&( iz)avl)u)e: KOd "e$ne(a (a! na(li)edio
n)e%ovu duboku tu%u i o()ea) rizika da (ve !oDe #oi #o zlu+ "ako (!o bili neizrecivo %lu#i kad (!o o(tavili N)e!a.ku u
(tan)u toliko% razdora+L1 @akoJer )e novinari!a iz)avio da )e "e$ne(ov Divotni (til (!atrao #oliti.ki an%aDirani! Divoto!
ekono!i(ta4(v)et(ko% #utnika- dakle- kao uzor vla(tito) kari)eri+
Iako )e Sac&( di)elio "e$ne(ovo v)erovan)e u (na%u ekono!i)e u borbi #rotiv (iro!atva- bio )e i(tovre!eno i #roizvod
<ea%anove A!erike- to e rei da (e 1693+ %odine zatekao u(red 7rid!ani(ti.ko% #rotuudara na (ve to )e za(tu#ao "e$ne(+
S&vaan)a Aikake kole o nad!oi (lobodno%a trDita ubrzo (u (e #retvorila u neu#itno #ravov)er)e (vi& katedri
155
ni)e n! !!+no i!un+ i n4ria (c !ru!nnovo) Kv)cn u rrzi(ra- n)e%ovo!
ne#rekidno! u(tta)+!)u n+i i(#ravno! !onetarno! u#ravl)an)uL i nazivao %a Kneizrecivo i(#ravni)i! od !utni&
(trukturali(ti.ki& ili #(eudoke$ne(i4)an(ki& ar%u!enata kakve (e .e(to (lua #o drDava!a u tazvo)u+LB
@i K!utniL ar%u!enti bili (u u#ravo oni ko)e (e- (a!o de(etl)ee tani)e- u Catin(ko) A!erici %uilo na(il)e! S uv)eren)e da
)e bi)e% iz (iro!atva !o%u o(lobaJan)e! kontinenta od (truktura koloni)alno% vla(nitva i intervencioni(ti.ko! #olitiko!
#o#ut ze!l)ine te7or!e- zatite radni& #rava- (ubvenci)a- nacionalizaci)e #rirodni& re(ur(a i koo#erativno% voJen)a #olitike
rada+ Sac&( )e i!ao !alo vre!ena za takve (trukturne #ro!)ene+ Iako ni)e znao %otovo nita o Bolivi)i- o zatiran)u
ta!on)i& (taro()edilaca i krvavo #laeni& #ob)eda revoluci)e iz 163/+- bio )e uv)eren da Bolivi)a- o(i! od &i#erin7laci)e-
bolu)e i od K(oci)ali(ti.ko% ro!antiz!aL S i(te one develo#!entali(ti.ke iluzi)e ko)u )e #ri)an)a %eneraci)a u S)edin)eni!
DrDava!a obrazovani& ekono!i(ta #okuala zatrti u JuDno! cun)u+9
Sac&( (e od #ravov)er)a Aikake kole od!icao u #itan)i!a uv)eren)a da (e #olitika (lobodno% trDita !ora #odu#ri)eti
ot#i(o! du%ova i iroko%rudno! #o!oi S !lado! &arvard(ko! ekono!i(tu Knevidl)iva rukaL ni)e bila dovol)na+ @a) e
ra(korak na#o(l)etku Sac&(a nat)erati da (e odale.i od (vo)i& lai((ez47aire na(tro)eni& kole%a i (vo)e na#ore okrene
i(kl)u.ivo #o!oi+ No- do to% ra(kola #rotei e )o %odine+ U Bolivi)i )e Sac&(ova &ibridna ideolo%i)a urodila neki!
.udni! #rotur)e.)i!a+ Na #ri!)er- kad (e #rvi #ut i(krcao iz zrako#lova u Ca Pazu i uda&nuo ri)etki and(ki zrak- za!il)ao
)e (ebe kao K"evne(a4#ovratnikaL ko)i )e (ti%ao bolivi)(ki narod izbaviti iz Kkao(a i neredaL &i#erin7laci)e+R Iako re!el)na
za(ada ke$ne(i)aniz!a %la(i da drDave u teko) ekono!(ko) rece(i)i !ora)u troiti novac kako bi #otaknule ekono!i)u-
Sac&( )e krenuo (u#rotni! #ute!- za%ovara)ui vladinu (tro%o(r i #ora(t ci)ena u(red krize S i(ti rece#t za #rotur)e.)e ko)e
)e Bu(ine((Ueek u [ileu o#i(ao kao KSvi)et (!il)eno izazvane de#re(i)e dr+ Stran%eloveaL+6
Sac&( )e Banzeru otvoreno (av)etovao da e (a!o na%lo! ok4tera#i)o! Bolivi)u izli)e.iti od &i#erin7laci)(ke krize+
PredloDio )e de(etero(truko #ovean)e ci)ene na7te- dere%ulaci)u ci)elo% niza ci)ena i #rora.un(ke rezove+ >ovorei #red
.lanovi!a Bolivi)(ko4a!eri.ke tr%ovin(ke ko!ore Sac&( )e )o )edno! iznio #redviJan)e da )e &i#erin7laci)u !o%ue
obuzdati u
R Obuzdavan)e &i#erin7laci)e N)e!a.ku ni)e (#a(ilo od teke ekono!(ke krize i ka(ni)e% 7aiz!a- ali Sac&( tu #rotur4
)e.no(t nikad ne (#o!in)e u (vo)o) ne#rekidno) u#orabi te analo%i)e+
153
uu+!+ u+L )cu 1F "=F 1 I I 11 11111-111- +lai i1( Xl l ni(uF _ `l nn+ui ii+i (r ll+ltZ U 11 I I
#ro!)eno! #olitike Kekono!i)a !oDe tr%nuti i0 (li)e#e uliie- (li)e#e ulu e (oci)aliz!a- (li)e#e ulice !a(ovne koru#ci)e ili
(li)e#e ulice centrali(tu ko% #laniran)a- te (e #reobraziti u nor!alnu- trDinu ekono!i)uL+^
U vri)e!e kad )e Sac&( davao ta )una.na obean)a- i(&od bolivi)(ki& izbora i dal)e )e vi(io u zraku+ Bivi diktator ?u%o
Banzer #onaao (e kao #ob)ednik- ali n)e%ov (u#arnik- *ictor Paz E(ten((oro- )o ni)e di%ao ruke+ @i)eko! ka!#an)e Paz
E(ten((oro ob)avio )e nekoliko konkretni& #oteza ko)i!a (e na!)erava obra.unati ( in7laci)o! S no- od(luDio )e tri
!andata kao izabrani bolivi)(ki #red()ednik #ri)e ne%o to (u %a- ti)eko! ono% #o(l)edn)e% 1615+- (vr%nuli drDavni udaro!+
U#ravo )e Paz dao lice bolivi)(ko) develo#!entali(ti.ko) #reobrazbi- nacionaliziravi velike rudnike ko(itra- za#o.evi
#od)elu ze!l)e (iro!ani! (el)aci!a i branei o#e #ravo %la(a (vi! Bolivi)ci!a+ Jednako kao i Juan Peron u Ar%entini- i
Paz )e bio (loDena i (ve#ri(utna #o)ava u #oliti.ko! kra)obrazu- .e(to na%lo !i)en)a)ui uv)eren)a da (e zadrDi na vla(ti ili (e
vrati na vr&+ Za vri)e!e ka!#an)e 1693+ %odine- o(tar)eli Paz zakleo (e na v)erno(t vla(tito) Knacionali(ti.ko) i
revolucionarno)L #rolo(ti i davao neodreJene iz)ave o 7i(kalno) od%ovorno(ti+ Ni)e bio (oci)ali(t- ali ni)e bio ni neoliberal
Aikake kole S bar (u tako Bolivi)ci v)erovali+1/
Budui da )e o "on%re(u ovi(ila kona.na odluka o #red()edniku- bilo )e to razdobl)e o#a(ni& zakuli(ni& #re%ovora i
#oliti.ki& tr%ovan)a iz!eJu (tranaka- "on%re(a i Senata+ Na#o(l)etku )e %lavnu ulo%u odi%rao )edan novoizabrani (enator S
>onzalo Sanc&ez de Cozada Eu Bolivi)i #oznati)i kao >oniF+ U S)edin)eni! DrDava!a Divio )e toliko du%o da )e #an)ol(ki
%ovorio ( #ri!)etni! a!eri.ki! na%la(ko! S vratio (e u Bolivi)u i #o(tao )edan od ta!on)i& na)bo%ati)i& #o(lovni& l)udi+
Po()edovao )e Ao!(ur- dru%i #o veli.ini #rivatni rudnik u drDavi S ko)i e ubrzo #o(tati na)vei+ "ao !ladi- >oni )e
(tudirao na Aikako!e (veu.ilitu i- iako #o #ozivu ni)e bio ekono!i(t- bio )e #od (naDni! ut)eca)e! Iried!anovi& ide)a-
(&vaa)ui da one (obo! no(e neiz!)erno #ro7itabilne #o(l)edice za rudar(ki (ektor ko)i )e- u Bolivi)i- na)vei! di)elo! i
dal)e nadzirala drDava+ "ad )e Sac&( Banzerovi! l)udi!a iznio (vo)u ok4tera#i)u- >oni )e o(tao zadivl)en+
Po)edino(ti ti& zakuli(ni& #re%ovora nikad ni(u izile u )avno(t- ali (u #o(l)edice bile (avreno )a(ne+ Dana 1+ kolovoza
16934- Paz #ri(eDe kao #red()ednik Bolivi)e+ Sa!o nekoliko dana rani)e- Paz )e >oni)a i!enovao vodo! na)ta)ni)e%
dvo(trana.ko% krizno% ekono!(ko% ti!a (a zadao!
151
(ku#ni+i )e i u iil lo011 +i 7aza i+ i )cloku#no% JiDavno4ccntrali(t i.ko% ekono!(ko% !odela ko)i )e (a! Paz (tvorio de(et
%odina rani)e+ U toni trenutku Sac&( (e nalazio na I larvardu- ali )e iz)avio da)e K(retan to .u)e da )e ADN EBanzerova
(trankaF #ri!)erke #ro%ra!a (tabilizaci)e #odi)elila ( novi! #red()edniko! i n)e%ovi! l)udi!aL+12
Pazova (tranka ni)e i!ala #o)!a da )e n)ezin voda do%ovorio ta) zakuli(ni aranD!an+ O(i! !ini(tra 7inanci)a i !ini(tra
#laniran)a- #ri#adnika ta)ne (ku#ine- ni)edan .lan Pazovo% novoizabrano% kabineta ni)e i!ao #o)!a
, #o(to)an)u krizne ekono!(ke (ku#ine+15
Seda!nae(t dana zaredo! krizna (e (ku#ina (a(ta)ala u dnevno) (obi >oni)eve #ala.e+ K@a!o (!o (e (a(ta)ali o#rezno-
%otovo krio!L- #ri()ea (e !ini(tar #laniran)a- >uiller!o Bedre%al- u interv)uu iz /,,3+ %odine- u ko)e! #rvi #ut otkriva te
#o)edino(ti+13R S!il)ali (u radikalnu #reradu nacionalne ekono!i)e i to toliko (veobu&vatni& raz!)era da #lan ni)e
nalikovao ni.e!u to (e ikad #okualo o(tvariti unutar de!okrat(ko% (u(tava+ Pred()ednik Paz )e v)erovao da !u )e )edina
!o%uno(t d)elovati to )e brDe
1 iznenadni)e !o%ue+ Na ta) na.in e bolivi)(ke- ve ozlo%laeno ratoborne (indikate i (el)a.ke udru%e u&vatiti na (#avan)u
i ne dati i! #riliku da uzvrate S tako (e bar nadao+ >oni (e #ri()ea da )e Paz ne#rekidno #onavl)ao: KAko !i(lite o(tvariti
#lan- o(tvarite %a (ad+ Ne !o%u o#erirati dva#ut+L11 Sa!i razlozi za Pazovo #o(li)eizborno obrtan)e #lata i dal)e o(ta)u
ta)no!+ U!ro )e /,,1+ i nikad ni)e ob)a(nio zato )e u za!)enu za #red()edni.ki !andat #ri&vatio Banzerov #ro%ra! ok4
tera#i)e- ili )e li u neko! trenutku doDivio kor)enito ideoloko #reobraen)e+ Neke #odatke o to!e #ruDio !i )e Ed;in Aorr-
onodobni vele#o(lanik S)edin)eni& DrDava u Bolivi)i+ S)ea (e da (e (a(tao (a (vi! #oliti.ki! (tranka!a i )a(no i! dao do
znan)a da e a!eri.ka #o!o #otei obilno (a!o ako krenu #ute! oka+
Seda!nae(t dana ka(ni)e- !ini(tar #laniran)a Bedre%al drDao )e u ruka!a nacrt #riru.nika #ro%ra!a ok4tera#i)e+ U n)e!u
(e traDilo ukidan)e (ubvenci)a za &ranu- ukidan)e %otovo (vako% nadzora nad (vi! ci)ena!a i 2,,4#o(totno #ovien)e ci)ene
na7te+1B U(#rko( .in)enici da e- u ve ionako beznadno (iro!ano) drDavi- Divot #o(ku#)eti neiz!)erno- #lano! (e- na
%odinu dana- za!rzavalo ve ionako !alene #lae drDavni& (luDbenika+
R Bolivi)eQ (u za #o(to)an)e I razvo) #ro%ra!a ok tera#i)e (aznali tek dvade(et %odina ka(ni)e+ U kolovozu /,,3+-
dvade(et %odina nakon na(tanka izvorno%a #ro%la(a- bolivi)(ka novinarka Su(an *ela(co Portillo interv)uirala )e .lanove
krizne (ku#ine 4 n)i& nekoliko dalo )o) )e #odatke o ta)no) o#eraci)i+ Ova) dio kn)i%e #rven(tveno (e za(niva na ti!
()ean)i!a+
15B
unibi+ Kuvlll uita1&u ut+;#Flclliiv+vll;lll utuihu i )0;r+lt!R lili Kii itl i 111 v Rl i i
drDavni& tvrtki- to )e bila #ret&odnica #rivatizaci)e+ Bolivi)a )e i0b)o%l+i neoliberalnu revoluci)u ko)u )e JuDni .un) #roDivio u
(eda!de(eti!a (ad (e (#re!ala nadoknaditi iz%ubl)eno vri)e!e+
Ni kad (u #ri#adnici krizne (ku#ine zavrili izradu nacrta novi& zakona- ni(u i& bili (#re!ni #red(taviti bolivi)(ki!
izabrani! za(tu#nici!a- a )o !an)e %la(a.i!a ko)i (vo)i! %la(ovi!a nikad ni(u #odu#rli ta) #lan+ =orali (u dovriti )o
)ednu zadau+ "ao (ku#ina- odvezli (u (e u bolivi)(ki ured =eJunarodno% !onetarno% 7onda i ta!on)e! #red(tavniku
ob)a(nili to na!)erava)u+ N)e%ov od%ovor zvu.ao )e i o&rabru)ue i beznadno: KO to!e (an)a (vaki duDno(nik u ==I4u+
No- ako ne #roJe- )a na (reu i!a! di#lo!at(ki i!unitet- tako da !o%u ()e(ti u avion i zbri(ati+L19
Bolivi)ci ko)i (u #redla%ali #lan ni(u i!ali ta) izlaz za nuDdu- te i& )e nekoliko (tra&ovalo od reakci)e naroda+ KPobit e na(L-
#rorokovao )e Iernando Prado- na)!laJi #ri#adnik (ku#ine+ >lavni autor #lana- Bedre%al- #okuavao i! )e vratiti &rabro(t
u(#oreJu)ui (ku#inu ( vo)ni! #iloti!a u na#adu na ne#ri)atel)a+ K=ora!o biti kao #iloti nad ?iro(&i!o!+ "ad )e bacio
ato!(ku bo!bu ni)e znao to radi- ali kad )e u%ledao di!- rekao )e: ZBe!ti- Dao !i )eQZ U#ravo tako !ora!o i !i S
#okrenuti #ro%ra! i onda: ZBe!ti- Dao na! )eQZL16
U#ravo ta #o!i(ao- da e #ro!)ena #olitike na)vei! di)elo! nalikovati iznenadno! vo)no! na#adu v)e.no (e kao te!a
vraa u iz)ava!a ekono!(ki& ok4tera#euta+ U vo)no) doktrini S)edin)eni& DrDava Sok i (tu#orS brzo o(tvarivan)e
#revla(ti- ob)avl)eno) 1661+- ko)a )e u kona.nici #o(luDila kao te!el) invazi)i na Irak /,,2+- autori iz)avl)u)u da na#ada.ka
(ila K!ora #reuzeti nadzor nad okolie!- #aralizirati ili #reo#teretiti #rotivnikove #erce#ci)u i #oi!an)e do%aJa)a- te
ne#ri)atel)a tako u.initi ne(#o(obni! za #ruDan)e ot#ora+L/, Ekono!(ki okovi d)elu)u (ukladno (li.no) teori)i: #re!i(a
%la(i da l)udi !o%u razviti reakci)e na #o(tu#ne #ro!)ene 4 #ovre!ena rezan)a 7ondova )avno% zdrav(tva ili neke tr%ovin(ke
(#orazu!e 4 ali ako de(eci #ro!)ena i(tovre!eno navale iz (vi& #ravaca- raJa (e o()ea) be(kori(no(ti i #o#ulaci)a
na#o(l)etku o!litavi+
Nada)ui (e da e izazvati u#ravo takav o()ea) beznaJa- bolivi)(ki #laneri za&ti)evali (u da (e (ve n)i&ove radikalne !)ere
#ri!i)ene i(todobno- unutar #rvi& (totinu dana nove vlade+ U!)e(to da (vaki dio #ro%ra!a #red(tave kao #o)edina.an zakon
Enovi #orezni zakon- novi zakon o ci)ena!a i tako dal)eF Pazova (ku#ina traDila )e da (e c)eloku#na revoluci)a #reto.i u
(a!o
159
zako!a i EUU li v+i Z+(+ _ u 111_+ + i+i u it Fi 11 \% 0i _ t ii+i ni 0+ive- i+iko %a i0)iZii i i+u il)ucZl- XFo viJen)u i (tre!l)en)i!a- (
KEli%lo!L- otna+niin nacrto! Uo)i (u EJiica%o lio$(i na#i(ali #ri#re!a)ui (e za Pinoc&ctov #u.+ Sa!i autori tvrde da (e
#ro%ra! !o%lo ili #ri&vatiti ili odbaciti (a!o kao c)elinu S a!and!ani ni(u bili !o%ui+ Bio )e to ekono!(ki blizanac
Soku i (tu#oru+
Nakon to )e (ku#ina dovrila doku!ent- na.inili (u #et #ri!)eraka 4 )edan za Paza- )edan za >oni)a i )edan za !ini(tra
7inanci)a+ Adre(e #reo(tali& dva)u #ri!)eraka otkriva)u koliko (u Paz i n)e%ova (ku#ina .vr(to v)erovali da e narod n)i&ov
#lan (!atrati ob)avo! rata S dakle- )edan )e otiao %lavno! za#ov)edniku vo)(ke- dru%i (u na!i)enili e7u #olici)e+ Ai)elo
to vri)e!e Pazov kabinet ni o .e!u ni)e i!ao #o)!a+ I dal)e (u .vr(to- i #o%reno- v)erovali da rade za ono% i(to% .ov)eka
ko)i )e #ri)e toliko %odina nacionalizirao rudnike i di)elio ze!l)u+
@ri t)edna nakon to )e #oloDio #red()edni.ku #ri(e%u- Paz )e kona.no (azvao kabinet i otkrio i! iznenaJen)e ko)e )e .uvao
za n)i&+ Naredio )e da (e zatvore vrata dvorane i Kta)nici!a naloDio da ne #ri&vaa)u ni)edan #oziv za !ini(tteL+ Bedre%al )e
za#an)eno) #ublici #ro.itao (vi& ezde(et (tranica doku!enta+ "a(ni)e )e #tiznao da )e bio toliko netvozan da !u )e
Knekoliko !inuta ka(ni)e #rokrvarilo iz no(aL+ Paz )e .lanove (vo% kabineta izvi)e(tio da o doku!entu ne!a ra(#rave S )o
)edni! zakuli(ni! do%ovoro! o(i%urao (i )e #odrku Banzerove de(ni.ar(ke o#orbene (tranke+ I dodao )e da (vi ko)i (e ne
(laDu (lobodno #odne(u o(tavke+
KNe (laDe! (eL- iz)avio )e !ini(tar indu(tri)e+
K=oli! va(- izaJiteL- odvratio )e Paz+ =ini(tar ni)e iziao+ Budui da )e in7laci)a i dal)e divl)ala- i budui da (u #o(to)ale
)a(ne naznake da e Ua(&in%ton 7inanci)(ko! #o!oi na%taditi #ri!)enu ok4tera#i)e- nitko (e ni)e u(udio otii+ Dva dana
ka(ni)e- Paz )e (vo)i! #red()edni.ki! obraan)e! na(lovl)eni! KBolivi)a u!ireL- #reko televizi)e- (#u(tio bolivi)(ku
KAi%luL tavno na %lavu #ot#uno ne(v)e(no) )avno(ti+
Sac&( )e to.no #redvidio da e #ora(t ci)ena ozna.iti kra) &i#erin7laci)e+ U dvi)e %odine in7laci)a )e #ala na 1, #o(to- to )e
#o (vi! !)erili!a vri)edno divl)en)a+/1 I#ak- ono ire na(l)eJe bolivi)(ke neoliberalne revoluci)e u daleko )e veo) !)eri
u#itni)e+ Svi (e ekono!i(ti (laDu da brza in7laci)a nano(i %ole!u tetu- da )e neodrDiva i da (e !ora obuzdati S a #roce(
#rila%odbe izaziva velike te%obe+ I dal)e (e ra(#ravl)a kako )e !o%ue o(tvariti uv)erl)iv #ro%ra! i tko- u bilo ko)e! drutvu-
!ora #odni)eti na)vei dio ti& te%oba+ <icardo >rin(#un- #ro7e(or ekono!i)e i (#eci)ali(t za Catin(ku A!eriku na
156
Aievcio#!cntau(tiA"O) uaiiu iFi izi(ku)c !n!uzai #on i (kc i #nuX+ i i iciei+i K#roce(o! #re%ovora ko)i ukl)u.u)e (ve
kl)u.ne (ub)ekte vladu- taJiu(tvo- (el)atvo- (indikate i tako dal)e+ Na ta) na.in (ve (trane Jo%ovai+iXu #olit iku #ri&oda- #laa
i ci)ena- dok (e i(tovre!eno #ri!)en)u)u !)ere (tabili0+aci)eL+ >rin(#un doda)e da (e to!e otro (u#rot(tavl)a K#ravov)erni
#ri(tu# ko)i ci)elu (oci)alnu ci)enu #ro!)ene- #ute! ok4tera#i)e- #rebacu)e na #lea (iro!ani& (lo)evaL+ <ekao !i )e da (e
u#ravo to zbilo u Bolivi)i+
Ba kao to )e Iried!an obeavao [ileu- o(loboJena tr%ovina navodno )e trebala (tvoriti radna !)e(ta novoneza#o(leni!a+
@o (e ni)e do%odilo- te )e (to#a neza#o(leno(ti ( /, #o(to u vri)e!e izbora (ko.ila na /342, #o(to dvi)e %odine ka(ni)e+// U
drDavno) rudar(ko) tvrtci 4 to )u )e Paz bio nacionalizirao u #ede(eti!a S od dvade(et o(a! ti(ua za#o(lenika o(ta)e (a!o
e(t ti(ua+/2
=ini!alna #laa nikad ni)e #ovratila rani)u vri)edno(t- te (u- nakon dvi)e %odine #rovedbe #ro%ra!a- realne #lae iz%ubile
5, #o(to vri)edno(ti 4 u )edno! trenutku #ada)u .ak do B, #o(to+/5 >odine 1693+- %odine ok4tera#i)e- bolivi)(ki #ro()e.ni
#ri&od #o (tanovniku izno(io )e 953 a!eri.ki& dolaraM dvi)e %odine ka(ni)e #ada na B96p+ @o! !)ero! #o(luDili (u (e Sac&(
i bolivi)(ka vlada i- u(#rko( !an)kavo! na#retku ko)i otkriva- ona ni izdaleka ne #rikazu)e i(tin(ku de%radaci)u Divotne
(vakodnevnice veine bolivi)(ko% (tanovnitva+ Pro()e.an #ri&od izra.unava (e zbra)an)e! uku#no% #ri&oda drDave ko)i (e
tada di)eli ( uku#ni! bro)e! (tanovnitva S on #revida .in)enicu da )e ok4tera#i)a u Bolivi)i i!ala i(te u.inke kao i u
o(tatku re%i)e: !alobro)na elita u!no%o(tru.ila )e bo%at(tvo- dok )e na)vei dio nekadan)e radni.ke kla(e u #ot#uno(ti
izba.en iz ekono!i)e- #retvorivi (e u (uvino (tanovnitvo+ >odine 169B- bolivi)(ki (el)aci- ca!#e(ino(- zaraJivali (u-
#ro()e.no %leda)ui- (a!o 15, dolara %odin)e S !an)e od )edne #etine K#ro()e.no% nacionalno% do&otkaL+/3 U to!e (e
(kriva #roble! !)eren)a .i(ti& K#ro()ekaL S takvi rezultati u.inkovito briu (ve otre #od)ele+
*oda (el)a.ko% (aveza ob)a(nio )e da Kvladine (tati(tike ne #rikazu)u (ve vei bro) obitel)i #ri(il)eni& da Dive #od atori!aM
ti(ue i ti(ue neu&ran)ene d)ece ko)a Dive na ko!adu kru&a i alici .a)a dnevnoM (totine ca!#e(ino(a ko)i (u u #ri)e(tolnicu
otili u #otrazi za #o(lo! i zavrili #ro()a.ei #o ulica!aL+/1 Bila )e to (krivena #ovi)e(t bolivi)(ke ok4tera#i)e 4 ne(tale (u
(totine ti(ua radni& !)e(ta ( o(i%urani! !irovina!a da bi i& za!i)enila ona ne(i%urna !)e(ta bez i!alo zatite+ Iz!eJu
1692+ i 1699+- bro) kori(nika (oci)alno% o(i%uran)a u Bolivi)i o#ada za 11 #o(to+/B
13,
! N II I _ iiF X&ii+i!i X ?+ll -1 = I` I 1 1 1 III =+^ E ?l I 0 +1E1 =ll+llv ] X\UI +ISIO? 1 l 1F111+1 II1-1111 1
%oriv+i- te )e 0+aii0_ i +u 0a%ovar+! o(niva n)e krizno% 7onda ko)i! &i (e #o!o%lo oni! na)teDe #o%oJeni!a 4 bio )e to 7la(ter
na ve raz)a#l)eno) rani+ Sac&( (e u Bolivi)u vraa na lZaz+ov #oziv i raJi izravno za #red()ednika+ Pa!te %a kao ne(lo!l)ivu
#o)avu+ >oni Eko)i e ka(ni)e #o(tati bolivi)(ki #red()ednikF tvrdi da )e Sac&( #ri#o!o%ao o.vr(nuti odlu.no(t kreatora
#olitike u trenutku (ve (naDni)e% #riti(ka )avno(ti izazvano% l)ud(ki! Dttva!a ok4tera#i)e+ K"ad bi na( #o()etio- %ovorio
na! )e: ZSlua)te !e- #o(tu#no(t ne #ali+ "ad (ve iz!akne kontroli- onda (e #roce( !ora zau(taviti- ba kao u !edicini+ Ili
e (e #oduzeti neki radikalni koraci- ili #aci)ent u!ire+L/9
Jedna od izravni& #o(l)edica te odlu.no(ti bila )e da (u !no%i kra)n)e o(iro!aeni Bolivi)ci #o.eli uz%a)ati koku- budui da
(e #laala de(et #uta vie od o(tali& u()eva Eto zvu.i #o!alo ironi.no- )er )e #rvotnu ekono!(ku krizu izazvala a!eri.ki!
novce! #ot#o!a%ana o#(ada uz%a)iva.a kokeF+/6 Proc)en)u)e (e da )e 1696+ %odine (vaki de(eti radnik radio kao uz%a)iva.
ili #reraJiva. koke u kokain+2, =eJu ti! radnici!a nala (e i obitel) Eva =orale(a- budue% bolivi)(ko% #ted()ednika i
bive% voJe !ilitantno% (aveza uz%a)iva.a koke+
Indu(tri)a koke odi%rala )e zna.a)nu ulo%u u u(kr(avan)u bolivi)(ke ekono!i)e i borbi #rotiv in7laci)e E#ov)e(ni.ari tu
.in)enicu dana( #rizna)u- ali )e Sac&( nikad ne (#o!in)e i ob)an)ava da (u in7laci)u #obi)edile n)e%ove re7or!eF+21 Sa!o
dvi)e %odine nakon Kato!(ke bo!beL ile%alni izvoz dro%e Bolivi)i )e dono(io zaradu veu od uku#no% drDavno% izvoza- te
(e #roc)en)u)e da )e oko 23, ,,, l)udi zaraJivalo u neko) %rani #roizvodn)e ili tr%ovine dro%o!+ "ako )e to ob)a(nio )edan
(trani bankar: KU ovo! trenutku bolivi)(ka ekono!i)a ovi(na )e o kokainu+L2/
U razdobl)u od!a& nakon ok4tera#i)e- (a!o )e nekoliko #o)edinaca izvan Bolivi)e ra(#ravl)alo o ti!- toliko (loDeni!
#o(l)edica!a+ *eina )e ra(#redala neiz!)erno )edno(tavni)u #ri.u o )una.no! i !laJa&no! &arvard(ko! #ro7e(oru ko)i )e-
do(lovno vla(titi! ruka!a K(#a(io in7laci)o! razorenu ekono!i)u Bolivi)eL+22 Pob)eda nad in7laci)o! ko)u )e Sac&(
#ri#o!o%ao o(tvatiti bila )e dovol)na da Bolivi)u #retvori u le%endaran i za#an)u)ui #ri!)er u(#)e&a (lobodno% trDita-
Kna)zna.a)ni)i (lu.a) u (uvre!eno) #ovi)e(tiL- kako %a o#i(u)e @&e Econo!i(t+] KBolivi)(ko .udoL Sac&(u )e doni)elo (tatu(
zvi)ezde u !oni! 7inanci)(ki! kru%ovi!a i u(toli.ilo %a kao vodee% (tru.n)aka za krizo! #o%oJene ekono!i)e S to %a
)e- u %odina!a ko)e (u (li)edile- odvelo u Ar%entinu- Peru- Brazil- Ekvador i *enezuelu+
131
e letu iiiiiN?;iXN)iu u au ;inNNaiiN+)X uiz+avi+ i ivuiiii (u $k 1 Ze^NK i! rc #U=i%+lO
ono za to (u !no%i tvrdili da )e ne!o%ue #ri#o!o%ao )e #okretan)u radikalne i neoliberalne #reobrazbe- izb)e%avi rat-
unutar %i+inii +1 de!okraci)e- #reobrazbu neiz!)erno vei& raz!)era od oni& ko)e (u #okuali o(tvariti @&atc&erova ili
<ea%an+ Sac&( )e bio (avreno (v)e(tan #ovi)e(ne vaDno(ti (vo%a #o(ti%nua+ KBolivi)a )e ui(tinu #rvi- #o !o!e !il)en)u-
(#o) de!okrat(ki& re7or!i (#o)eni& ( in(titucionalni! ekono!(ki! #ro!)ena!aL- iz)avio )e nekoliko %odina ka(ni)e+ KI
Bolivi)a daleko bol)e od [ilea #okazu)e da )e !o%ue #oliti.ku liberalizaci)u i de!okraci)u ko!binirati ( ekono!(ko!
liberalizaci)o!+ Pto )e neiz!)erno vaDna #ouka S ob)e (trane d)elu)u u(#oredno i #rito! (e !eJu(obno o(naDu)u+L23
U(#oredba ( [ileo! ni)e (lu.a)na+ Za&val)u)ui Sac&(u S to! Ka#o(tolu de!okrat(ko% ka#italiz!aL- kako %a o#i(u)e Ne;
Vork @i!e(- ok4tera#i)a kona.no (a (ebe u(#i)eva zbaciti von) diktature i lo%ora (!rti ko)i (u (e za n)u li)e#ili )o otkad )e
Iried!an #oduzeo (vo) (udbono(ni #o&od na Santia%o de(et %odina rani)e+21 Sac&( )e- (u#rotno (vi! tvrdn)a!a kriti.ara-
dokazao da )e #o&od (lobodno% trDita ne (a!o !o%ue #reDiv)eti ne%o i #rito! )a&ati na valu de!okratizaci)e ko)i )e #lavio
(vi)et+ Ptovie- Sac&( )e- (vo)i! (lavl)en)e! "e$ne(a i n)e%ove ne#okolebl)ive #redano(ti bol)itku c)eloku#no% (vi)eta u
razvo)u- bio (avrena o(oba ko)a e ta) kriDar(ki #o&od #ove(ti #re!a blaDe! i !iru okrenuto! razdobl)u+
Bolivi)(ka l)evica Pazov )e dekret okr(tila nazivo!#inoc&eti(!o econo!ico S ekono!(ki #ino.etiza!+2B Pto (e ticalo
#o(lovne za)ednice unutar i izvan Bolivi)e- u#ravo )e to bilo ono bitno S Bolivi)a )e o(tvarila #ino.etov(ku ok4tera#i)u bez
Pinoc&eta S tovie- #od vlau vlade li)evo%a centra- ni !an)e ni vie+ "ako )e )edan bolivi)(ki bankar iz)avio (
divl)en)e!: KOno to )e Pinoc&et izveo ba)uneta!a- Paz )e o(tvario #o!ou de!okrat(ko% (u(tava+L29
Pri.a o bolivi)(ko! .udu ne#rekidno (e #re#ri.ava- u novina!a- u .a(o#i(i!a- u na#i(i!a o Sac&(u- u (a!o! Sac&(ovo!
be(teleru kao i u doku!entarni! 7il!ovi!a kakva )e i PBS4ova trodi)elna (eri)a Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e
Uorld Econo!$+ I#ak- #o(to)i )edan velik #roble! S to ni)e i(tina+ Bolivi)a )e dokazala da )e ok4tera#i)u !o%ue #rove(ti
u drDavi ko)a )e neto! #ri)e #rovela izbore- ali ni)e dokazala da )e (ve to !o%ue #rove(ti de!okrat(ki ili bez re#re(i)e S
to.ni)e- dokazala )e- #onovno- da i dal)e vri)edi ono (u#rotno+
"ao #rvo- o.it )e #roble! da narod Bolivi)e #red()edniku Pazu ni)e dao !andat za (veobu&vatnu #reobrazbu ekono!(ke
ar&itekture drDave+
13/
)un 0ii"iiu=ii4 (#oia0u!e+ i4nc4koiikii %ouina "a!ir ui )eca)u i ekono!i(t
(lobodno% trDita )olin Uillli+i!(on (kovao )e naziv za Pazovo ci)elo 4Kvuclii #olitikaL 4 veina )e to i dal)e nazivala
laDi!a+26 A to- naravno- ni u ko)e! (lu.a)u ni)e )edini #roble! te de!okrat(ke #ovi)e(ti+
lZo(ve #redvidl)ivo- !no%i bira.i ko)i (u %la(ovali za Paza bili (u bi)e(ni zbo% te izda)e i .i! )e dekret iziao na vid)elo-
de(eci ti(ua izili (u na ulice da zau(tave nau! ko)i )e zna.io ot#utan)a i (ve veu %lad+ Na)vei ot#or #ruDao )e %lavni
bolivi)(ki radni.ki (avez ko)i )e o#i! tra)ko! zau(tavio c)eloku#nu ta!on)u indu(tri)u+ Pazova reakci)a bila )e takva da
)e odno( =ar%aret @&atc&er #re!a rudari!a iz%ledao #ot#uno #ito!o+ Od!a& )e #ro%la(io Ko#(adno (tan)eL- tenkovi (u
izali na ulice #ri)e(tolnice i uveden )e #olici)(ki (at+ Bolivi)ci!a (u trebale #o(ebne #ro#u(nice za #utovan)e unutar %ranica
vla(tite do!ovine+ S#eci)alna #olici)a #o&arala )e (indikalne dvorane- (veu.ilita i radi)(ke #o(ta)e- kao i nekoliko tvornica+
Zabran)ena (u #oliti.ka oku#l)an)a i !arevi- a za bilo kakve (a(tanke !oralo (e traDiti do#uten)e drDavni& vla(ti+5,
O#orbeni! #oliti.ari!a u.inkovito )e zabran)en tad S )ednako kao i u doba Banzerove diktatute+
Ai(tei ulice- #olici)a )e u&itila ti(uu #et(to #to(v)ednika- (v)etinu za(i#ala (uzavce! i #ucala na tra)ka.e tvrdei da (u
na#adali #olica)ce+51 Paz (e #obrinuo da zauvi)ek okon.a (ve #ro(v)ede+ "ad (u vode radni.ko% (aveza za#o.eli tra)k
%laJu- Paz )e #olici)i i vo)(ci naredio da oku#i dv)e(to vodei& (indikalni& voJa- #otr#a i& u avione i #reveze u udal)ene
zatvore (!)etene u A!azoni+5/ A%enci)a <eutet( izv)eu)e da (e !eJu zatvorenici!a nalo Kvod(tvo Bolivi)(ko%
radni.ko% (aveza kao i o(tali vii (indikalni duDno(niciL- ko)e (u odveli u Kizolirana (ela a!azon(ko%a bazena u ()everno)
Bolivi)i i ta!o i! o%rani.ili kretan)e+L52 Bila )e to !a(ovna ot!ica ko)u )e #ratila uc)ena S zatvorenike e o(loboditi (a!o
ako (indikati otkazu #ro(v)ede- na to (u na#o(l)etku i #ri(tali+ Iile!on E(cobar ti& )e %odina bio rudar i (indikalni aktivi(t
na ulica!a+ U nedavno! tele7on(ko! interv)uu #ri()ea (e da (u K( ulica ku#ili (indikalne vode i odvodili i& u #rau!u da
i& ta!o #o)edu kukci+ "ad (u i& o(lobodili- ekono!(ki #ro%ra! ve )e iao #uno! #aro!+L I na(tavl)a: K*lada ni)e
#o)edince odvodila u #rau!u da i& ta!o !u.i ili ubi)a- ne%o zato da !oDe #rove(ti (vo) ekono!(ki #ro%ra!+L
@akvo ne(vakidan)e o#(adno (tan)e #otra)alo )e tri !)e(eca i- budui da )e #lan #roveden ti)eko! #rvi& (totinu dana vlade-
to )e zna.ilo da )e u vti)e!e te odlu.ne ok4teta#i)e ci)ela drDava bila zakl)u.ana+ >odinu dana ka(ni)e- kad )e Pazova vlada
za#o.ela !a(ovna ot#utan)a u rudnici!a
132
0Aiivr7u)et S #;uuvuu o#auiiu (iaii)c- a uvL r+ratut]!rva iL\nviX i Z d )iv+iiiiu]
zrako#lov(tva #revoze (totinu vodei& (indikalni& voda n lo%on i+_ !tcina ci)u (!)etene u bolivi)(ki! tro#(ki! ravnica!a-
lo! (u (e #i i&ko!- !edu oteti! voda!a- nala i dvo)ica bivi& !ini(tara rada i )edan bivi (enator S to )e #od()ealo na
Pinoc&etov K*IP zatvorL u )uDno!e Ailcu- %d)e )e zavrio i Orlando Cetelier+ *ode (u u lo%ori!a #roveli dva i #ol t)edna
(ve dok- #onovno- (indikati ni(u #ri(tali #rekinuti #ro(v)ede i tra)k %laJu+55
Bila )e to neka vr(ta olakane verzi)e &untine vla(ti+ "ako bi reDi! !o%ao na!etnuti ekono!(ku ok tera#i)u- neki #o)edinci
!ora)u ne(tati S !akar i #rivre!eno+ Iako daleko !an)e okrutni- takvi (u ne(tanci (luDili ono) i(to) (vr(i kao i u
(eda!de(eti!a+ Pritvaran)e bolivi)(ki& (indikali(ta da (e ne bi !o%li odu#irati re7or!a!a- o.i(tilo )e #ut ekono!(ko!
bri(an)u ci)eli& (ektora radnitva S ubrzo (u o(tali bez radni& !)e(ta i zavrili #retr#ani u (la!ovi!a i %eti!a ko)i (u
okruDivali Ca Paz+
Sac&( )e otiao u Bolivi)u citira)ui "e$ne(ovo u#ozoren)e da ekono!(ki ra(#ad raJa 7aiza!- ali )e na(tavio #ro#i(ivati
toliko !u.ne !)ere da (e za n)i&ovu #rovedbu !orao #o(luDiti kvazi7ai(ti.ki! !)era!a+
=eJunarodni ti(ak u to )e vri)e!e #ratio autoritarnu Pazovu vladu- ali (u (e #ri.e odrDale (a!o nekoliko dana i to kao na#i(i
o uobi.a)eni! ne!iri!a u Catin(ko) A!erici+ I#ak- kad )e dolo vri)e!e za le%endu o tri)u!7u Kre7or!i (lobodno% trDitaL
u Bolivi)i- ti do%aJa)i ni(u uli u tkan)e #ri.e Eba kao to (e toliko .e(to #reuu)e (i!bioza Pinoc&etova na(il)a i
.ilean(ko% Kekono!(ko% .udaLF+ Je77re$ Sac&(- naravno- ni)e o(obno #ozvao (#eci)alce- niti )e #ro%la(io o#(adno (tan)e- ali
#o%lavl)e (vo)e kn)i%e @&e End o7 Povert$ #o(veu)e bolivi)(ko) #ob)edi nad in7laci)o! i iako- bar naiz%led- (av (retan
#reuzi!a dio za(lu%a- ni)edno! ri)e.)u ne (#o!in)e re#re(i)u #otrebnu za o(tvaren)e to% nau!a+ Na)bliDa to!e n)e%ova )e
iz)ava o Kna#eti! trenuci!a ti)eko! #rvi& !)e(eci #ro%ra!a (tabilizaci)eL+53
Dru%a izv)ea ne (#o!in)u .ak ni to #riznan)e+ >oni ide toliko daleko da tvrdi Kda )e (tabilizaci)a o(tvarena u de!okraci)i
ko)a ni)e %azila l)ud(ke (lobode i ko)a )e o!o%uavala (lobodu izraDavan)aL+51 Neto !an)e ruDi.a(tu oc)enu da)e !ini(tar
Pazove vlade (vo)o! iz)avo! da (u (e #onaali Kkao autoritarne (vin)eL+5B
@a) ra(korak !oDda )e na)tra)ni)a za(ada bolivi)(ko% ek(#eri!enta u ok4tera#i)i+ Bolivi)a )e dokazala da takvu !u.nu ok4
tera#i)u i dal)e !ora)u #ratiti (iloviti na#adi na ne#oudne drutvene (ku#ine i de!okrat(ke in(tituci)e+ @akoJer #okazu)e da
)e kor#oraci)(ki kriDar(ki #o&od !o%ue
135
vv! ii rq 7i; uv 11 l;i_ i -XX Xvi nil 1I i e\ Ki i i iii i I+A ii- uiv olZ0llil iiLQ u i ktlllku !l-
nakon iiXi&- %aDene 1 )iul(kc (lobode ili koliko (u te!el)ilo zane!arivani iliiiinki+u(ki za&t)evi+ E@a (e #ouka u nadolazei!
%odina!a #okazala o(obiio #rikladno! za ru(ko% #red()ednika Bori(a Jel)cina- kao i za neke dru%e vode+F Na ta) (e na.in
Bolivi)a #okazala kao nacrt za nov- daleko #robavl)ivi)i vid autoritarno(ti- %raJan(ki cou# dZetatko)i #rovode #oliti.ari i
ekono!i(ti u odi)eli!a- a ne vo)nici u odora!a S i ko)i (e u #ot#uno(ti odvi)a unutat (luDbeni& okvira )edno%
de!okrat(ko% reDi!a+
133
"ako u#akirati ok4tera#i)u
Dakle- kakav )e (!i(ao razoriti !o)u !e!ori)u ko)a )e !o) ka#ital i tako !e izbaciti iz bizni(aT Ci)e.en)e )e bilo u#ravo
()a)no- (a!o (!o iz%ubili #aci)enta+
Erne(t ?e!in%;a$ o (vo)o) tera#i)i elektrookovi!a- nedu%o #ri)e (a!oubo)(tva 1611 ]
Je77re$ Sac&( iz ci)ele #ri.e izvukao )e #ouku da (e &i#erin7laci)u ui(tinu !oDe zau(taviti do kra)a- i to dovol)no (tro%i! i
dra(ti.ni! !etoda!a+ Otiao )e u Bolivi)u ubiti in7laci)u i obavio )e #o(ao+ Slu.a) zakl)u.en+
Jo&n Uillia!(on- )edan od na)ut)eca)ni)i& de(no ori)entirani& vain%ton4(ki& ekono!i(ta- kl)u.ni (av)etnik ==I4a i
Sv)et(ke banke #o!no )e #ratio Sac&(ov ek(#eri!ent te )e u Bolivi)i vidio neto od neiz!)erno vee vaDno(ti+ Pro%ra! ok4
tera#i)e o#i(ao )e kao trenutak Kveliko% #ra(kaL S #ri)elo!nu to.ku ka!#an)e %lobalno% iren)a doktrine Aikake kole+/
Sa! razlo% i!ao )e !alo veze ( ekono!i)o!- ali )e zato bio (naDno #ovezan ( taktiko!+
=oDda !u to i ni)e bila #rvotna na!)era- ali )e Sac&(- #rili.no (#ektakularno- u(#io dokazati da )e Iried!anova teori)a krize
u #ot#uno(ti i(#ravna+ Bolivi)(ki ra(#ad #rouzro.en &i#erin7laci)o! bio )e i(#rika #otrebna za #okretan)e #ro%ra!a- #oliti.ki
neodrDivo% u nor!alni! #rilika!a+ A to )e bila drDava (a (naDni! i !ilitantni! radni.ki! #okreto!- tovie bila )e
#o(l)edn)e u#orite A&e >uevare+ U(#rko( (ve!u- nat)erali (u )e da #ri&vati drakon(ku ok4tera#i)u u i!e (tabiliziran)a
#odivl)ale valute+
Do (redine o(a!de(eti& %odina nekoliko ekono!i(ta #ri!i)etilo )e da i(tin(ka kriza &i#erin7laci)e #odraDava u.inke vo)no%
(ukoba 4 iren)e (tra&a i zbun)eno(ti- izb)e%lice i velik bro) iz%ubl)eni& Divota+2 Bilo )e za(trau)ue )a(no da )e u Bolivi)i
&i#erin7laci)a odi%rala ulo%u )ednaku Pinoc&etovo! ratu u [ileu- ulo%u kakvu )e Ialkland(ki rat odi%rao za =ar%aret
@&atc&er S (vi ti do%aJa)i (tvorili (u okoli #odoban za #ri!)enu krizni& !)era- izuzetno (tan)e ti)eko! ko)e% )e !o%ue
ukinuti de!okrat(ku vla(t- a ekono!(ki
131
i *illi \= II I I I I 11 !l dlO0llll+l * I"+IN"IZ +S"O"Z- "l 1F111 I+I XA QZ1 i#+U=O I __ i i i i+i I11SI 111-
to )c 0n+iiZilo da &i#crinll+ici)a ni)e #roble! ko)i- kako )e Sac&( tvrdio- treba r)eavati- ne%o zlatna koka ko)u treba z%rabiti
#od (vaku ci)enu+
@i)eko! o(a!de(et i& takvi& )e koka bilo na #retek+ Za#ravo- velik dio (vi)eta u razvo)u- i o(obito Catin(ka A!erika- u to!
(e ttenutku vrto%lavo #en)ao (#iralo! &i#erin7laci)e+ "riza )e bila i(&od dva)u o(novni& .i!benika- ko)i (u (vo)e kori)ene
vukli iz vain%ton(ki& 7inanci)(ki& in(tituci)a+ Prvi .i!benik bio )e u(tia)an #okua) #rebacivan)a nele%iti!ni& du%ova
diktatura na #lea novi& de!okraci)a+ Dru%i )e bio Iried!ano! nada&nuta odluka a!eri.ki& Savezni& rezervi da do#u(te
vrto%lav (kok ka!atni& (to#a to )e- do(lovno #reko noi- u!no%o(tru.ilo veli.inu ti& du%ova+
Pri)eno( neu%odni& du%ovan)a
Ar%entina )e do(lovno kla(i.an (lu.a)+ >odine 1692+ &unta kolabira nakon Ialkland(ko% rata i Ar%entinci bira)u novo%
#red()ednika- <aiila Al7on(ina+ Novoo(loboJena drDava bila )e (#re!na da ek(#lodira- za&val)u)ui #od!etnuto)-
takozvano)- duDni.ko) bo!bi+ U okviru #roce(a ko)i )e &unta nazvala Kdo(to)an(tveno! tranzici)o!L- Ua(&in%ton )e
inzi(tirao da nova vlada #ri(tane ot#latiti du%ove ko)e (u na!aknuli %enerali+ Za vri)e!e &untine vladavine- ar%entin(ki
van)(ki du% nabubrio )e ( B-6 !ili)ardi dolara #ri)e #u.a- na 53 !ili)ardi u trenutku #reda)e vla(ti S du%ove (u nabili kod
=eJunarodno% !onetarno% 7onda- Sv)et(ke banke- a!eri.ke E8#ort4I!#ort banke i #rivatni& banaka (a ()editi!a u
S)edin)eni! DrDava!a+ U Uru%va)u )e &unta u trenutku (tu#an)a na vla(t #reuzela du% u izno(u #ola !ili)arde dolara i
#ovi(ila %a na 3 !ili)ardi S (ttaan teret za drDavu (a (a!o 2 !ili)una (tanovnika+ U Brazilu- ko)i )e na)radikalni)i (lu.a)-
%enerali (u (tu#ili na vla(t 1615+ obeava)ui 7inanci)(ki red i u(#)eli du% od 2 !ili)arde #odii na 1,2 !ili)arde 1693+5
U vri)e!e #ri)elaza u de!okraci)u .uli (u (e (naDni ar%u!enti- kako !oralni tako i #ravni- da (u ti du%ovi Kneu%odniL- te da
novoo(loboJeni narodi ne bi (!)eli #od #ri(ilo! #laati ra.une vla(titi& tla.itel)a i !u.itel)a+ @o (e o(obito vatreno
za%ovaralo u JuDno! cun)u- budui da )e na)vei dio (trani& kredita ti)eko! %odina diktature odlazio ravno #olici)i i vo)(ci
S n)i!a (e #laalo oruD)e- vodeni to#ovi i na)(uvre!eni)i lo%ori za torturu+ U [ileu )e- na #ri!)er- za)!ovi!a utro(tru.ena
vo)na #otron)a i .ilean(ka )e vo)(ka #roirena ( .etrde(et (eda! ti(ua #ri#adnika 16B2+ na o(a!de(et
13B
Na)vei dio (red(tava ko)i (e ni)e #ono(io na oiu0)o )edno(tavno )e ne(tao+ U te!el)i!a &untine vla(ti leDala )e kultura
koru#ci)e Ino )e to tra.ak (like izo#a.ene buduno(ti ko)a e na(tati kad (e te i(te (a!o&oJnc ekono!(ke #olitike #roire na
<u(i)u- "inu i Kzonu o(loboJenu od #ri)evareL oku#irano% Iraka Etu 7razu #o(uJu)e! od nezadovol)no% a!eri.ko%
(av)etnikaF+1 Senat(ko izv)ee iz /,,3+ %odine navodi da )e Pinoc&et nadzirao do(lovno bizant(ku !reDu od na)!an)e 1/3
ta)ni& bankovni& ra.una u inoze!(tvu ( i!eni!a razni& .lanova obitel)i ili vari)aci)a vla(tito%a i!ena+ Na ra.uni!a (e- a
oni na)zlo%la(ni)i nalaze (e u banci <i%%( (a ()edite! u Ua(&in%tonu D+ A- #o #roc)ena!a kri)e oko /B !ili)una dolara+B
Ar%entin(ka &unta (uo.ila (e ( o#tuDba!a za )o veu %ra!zivo(t+ >odine 1695+ Jo(H =artinez de ?oz- %lavni ar&itekt
ekono!(ko% #ro%ra!a- u&ien )e na te!el)u o#tuDbi za #ronev)eru #ovezani& ( veliki! drDavni! (ubvenci)a!a ko)e )e
#ri!ala )edna od tvrtki na .i)e! )e bio .elu E(lu.a) )e ka(ni)e odba.enF+9 U !eJuvre!enu )e Sv)et(ka banka #rov)eravala to
(e zbivalo ( 23 !ili)ardi dolara (trani& za)!ova ko)e )e #odi%la &unta i otkrila da )e 16 !ili)ardi S dakle- 51 #o(to
uku#no%a izno(a S #reba.eno u inoze!(tvo+ Pvicar(ki duDno(nici #otvrdili (u da )e na)vei dio izno(a zavrio na ta)ni!
ra.uni!a+6 A!eri.ke Savezne rezerve #ri!i)etile (u da )e- (a!o 169,+ %odine- ar%entin(ki van)(ki du% #ora(tao za 6
!ili)ardi dolaraM i(te te %odine- izno( ko)i (u ar%entin(ki drDavl)ani de#onirali u inoze!(tvu #ora(tao )e za 1-B !ili)ardi
dolara+1, Carr$ S)aa(tad- .uveni #ro7e(or .ikako% Sveu.ilita- ko)i )e o(obno obrazovao !no%e ar%entin(ke A&ica%o
Bo$(e- o#i(ao )e te ne(tale !ili)arde Eo#l)a.kane n)e%ovi! (tudenti!a i(#red no(aF kao Kna)veu #ri)evaru dvade(eto%
(tol)eaL+11R
Pronev)eritel)i unutar &unte u (vo)e (u zlo.ine uvla.ili .ak i vla(tite Drtve+ U centru za torturu ES=A u Bueno( Aire(u-
zatvorenike ( dobri! #oznavan)e! (trani& )ezika ili (veu.ilini! obrazovan)e! redovito (u izvla.ili iz eli)a da za (vo)e
uznike obavl)a)u (luDbeni.ke duDno(ti+ Jedna od #reDiv)eli&- >raciela Daleo- dobila )e naredbu da (tro)e! i(#ie doku!ent
ko)i .a(nici!a otkriva o774(&ore #orezna (krovita za novac ko)i (u krali+1/
O(tatak nacionalno% du%a na)vei! (e di)elo! #otroilo na ot#latu ka!ata- kao i na !utna izvla.en)a #rivatni& tvrtki+
>odine 169/+- nedu%o #ri)e #ada ar%entin(ke diktature- &unta )e u.inila #o(l)edn)u u(lu%u kor#oraci)(ko! (ektoru+ Do!in%o
Aavallo- #red()ednik Ar%entin(ke (redin)e
R =oDda )e iz)ava (vo)evre!eno bila to.na- ali (tol)ee )o ni)e bilo %otovo 4 ru(ki ek(#eri!ent [ikake kole tek (e
(#re!ao za#o.eti+
139
ilc ivi4li4 ii+i i u i \Z-X+u ki (i I +i) lXiiXFl_ i do%ovor zna.io )c d+i e tvn kc i dal)e #o()idov+ili vla(iiiiZ #o%one i ubirali 0+uradu- ali
da e )avno(t !orati ot#latiti iz!eJu 13 i /, !ili)ardi dolara n)i&ovi& du%ova S !edu tvrtka!a ko)e )e obu&vatila ta
iroko%rudna odredba nale (u (e Iord =otor Ar%entina- A&a(e =an&attan- Aitibank- IB= i =ercede(4Benz+12
Oni ko)i (u za%ovarali #oravnan)e ti& nezakonito aku!ulirani& du%ova tvtdili (u da (u za)!odavci znali- ili (u u na)!an)u
tuku trebali znati da (e novac troi na re#re(i)u i koru#ci)u+ Slu.a) )e nedavno dobio nov za!a& kad )e State De#art!ent
(kinuo oznaku ta)no(ti ( tran(kri#ta (a(tanka od B+ li(to#ada 16B1+- iz!eJu tadan)e% drDavno% ta)nika ?enr$)a "i((in%era i
ar%entin(ko% !ini(tra van)(ki& #o(lova ko)i )e tu duDno(t obnaao ti)eko! vo)ne dikta4tute- ad!irala Ae(ara Au%u(a
>uzzetti)a+ Nakon ra(#rave o !eJunarodno) o(udi kren)a l)ud(ki& #rava ko)e )e u(li)edilo nakon #u.a- "i((in%er )e rekao:
KSlua)te- !i bi(!o- a to )e nae te!el)no (ta)alite- Del)eli da u(#i)ete+ >a)i! to (taro!odno !il)en)e da #ri)atel)e treba
#odrDati+++ to #ri)e u(#i)ete- to bol)e+L Nakon to%a "i((in%er #relazi na te!u za)!ova i >uzzetti)a #oti.e da to brDe zatraDi
na)veu !o%uu (tranu #o!o- #ri)e ne%o to ar%entin(ki K#roble! l)ud(ki& #ravaL veDe ruke a!eri.ko) ad!ini(traci)i+ KU
banci (u dva za)!aL- rekao )e "i((in%er- %ovorei o banci Inter4A!erican Develo#!ent+ KI ne!a!o na!)eru %la(ovati
#rotiv n)i&+L @akoJer )e #ou.io !ini(tra: KNa(tavite #redavati za&t)eve u banci E8#ort4I!#ort+ Gel)eli bi(!o da va
ekono!(ki #ro%ra! u(#i)e i dat e!o (ve od (ebe da va! #o!o%ne!o+L15
@a) tran(kri#t dokazu)e da )e vlada S)edin)eni& DrDava &unti odobravala za)!ove zna)ui da i& kori(ti u )eku ka!#an)e
terora+ Po.etko! o(a!de(eti&- Ua(&in%ton )e inzi(tirao da nova ar%entin(ka vlada ot#lati te Kneu%odneL du%ove+
DuDni.ki ok
*e (u (a!i #o (ebi ti du%ovi bili divov(ko bre!e novi! de!okraci)a!a- no to e bre!e #o(tati daleko teDi!+ Pri#re!ao (e
novi vid oka S *olckerov ok+ Ekono!i(ti (e ti! #o)!o! (luDe da bi o#i(ali #o(l)edice odluke #red4()ednika Savezni&
rezervi- Paula *olckera- ko)o! u S)edin)eni! DrDava!a dra(ti.no #odiDe ka!atne (to#e- do#uta)ui n)i&ov ra(t do /1
#o(to S ta(t ka!ata (vo) vr&unac do(tiDe 1691+ %odine i takvo (e (tan)e zadrDava (ve do #olovice o(a!de(eti&+13 U
S)edin)eni! DrDava!a #ora(t ka!atni& (to#a dovodi do vala bankrota- da bi (e- 1692+ utro(tru.io bro) l)udi ko)i ni(u bili
(#o(obni vie ot#laivati &i#oteke+11
136
KduDni.ki okL ili KduDni.ka krizaL 4 bio #o#ut &ica i0 divov(ko% ck kuu no% #itol)a- i(#al)eno% iz Ua(&in%tona+ Na%li ra(i
ka!atni& (to#a zna.io )e vie ka!ate na van)(ke du%ove- ko)e (e- u na)vee! bro)u (lu.a)eva !o%lo ot#laivati (a!o novi!
za)!ovi!a+ <ada (e duDni.ka (#irala+ U Ar%entini )e ve ionako %ole!i& 53 !ili)ardi dolara du%a ko)e )e na!rla &unta brzo
ra(lo (ve dok 1696+ ne do(tiDe 13 !ili)ardi 4 to (e #onavl)a u (vi! (iro!ani! (v)et(ki! drDava!a+1B Nakon *olckerovo%
oka brazil(ki du% do(lovno ek(#lodira- #o#evi (e u (a!o e(t %odina ( 3, !ili)ardi dolara na 1,, !ili)ardi+ =no%e a7ri.ke
drDave ko)e (u (e naveliko zaduDivale ti)eko! (eda!de(eti& nale (u (e u (li.no! #oloDa)u S du% Ni%eri)e (e u i(to!-
kratko! razdobl)u #en)e ( 6 na /6 !ili)ardi dolara+19
No- (vi)eto! o(a!de(eti& ni(u (a!o &arali ekono!(ki okovi+ Svaki #ut kad ci)ena neko% izvozno% #roizvoda- kakvi (u
kava ili ko(itar- #adne za 1, ili vie #o(to- dolazi do Kc)enovno% okaL+ ==I4ovi #odaci %ovore o to!e da (u ze!l)e u
razvo)u #retr#)ele /3 takvi& okova iz!eJu 1691+ i 1692+- dok (u- iz!eJu 1695+ i 169B+- na (a!o!e vr&uncu krize-
doDiv)ele 15, i(ti& okova ko)i (u i& %urnuli u )o vee du%ove+16 Jedan od n)i& #o%odio )e Bolivi)u 1691+- %odinu dana
nakon to )e #ro%utala Sac&(ov %orki li)ek i #odvr%nula (e ka#itali(ti.ko) #reobrazbi+ Ai)ena ko(itra- dru%o% bolivi)(ko%
izvozno% #roizvoda o(i! koke- #ala )e 33 #o(to- tuJo! krivico! razorivi ta!on)u ekono!i)u+ EU#ravo (u takav vid
ovi(no(ti o izvozu (irovina develo#!enta4li(ti.ke drDave #okuavale nadii ti)eko! #ede(eti& i ezde(eti& %odina S tu
ide)u- kao K!utnuL- odbacu)u ()evern)a.ki ekono!i(ti.ki kru%ovi+F
U to! trenutku Iried!anova teori)a krize #o.in)e o)a.avati (a!u (ebe+ Budui da )e %lobalna ekono!i)a (ve vie (li)edila
n)e%ove na#utke o klizni! ka!atni! (to#a!a- dere%ulaci)i ci)ena i izvozno ori)entirano) ekono!i)i- (u(tav )e #o(ta)ao (ve
vie #odloDan krizi i (tvarao (ve vei bro) u#ravo onakvi& (lo!ova ko)e )e (a! Iried!an #oi(tov)eivao ( i(kl)u.ivi!
okolno(ti!a u ko)i!a drDavne vla(ti !o%u #ri&vaati n)e%ove radikalne (av)ete+
Na ta) )e na.in kriza u%raJena u !odel [ikake kole+ "ad neo%rani.ene (vote novca (lobodno i veliko! brzino! !o%u
#utovati (vi)eto!- i kad (u #ekulanti u !o%uno(ti kladiti (e na vri)edno(t (ve%a- od kakaa do valuta- dolazi do (tvaran)a
ek(#lozivne (!)e(e+ Budui da #olitika (lobodne tr%ovine #oti.e (iro!ane drDave da (e i dal)e o(lan)a)u na izvoz (irovina-
reci!o kave- bakra- na7te ili Dita- te drDave #o(ta)u neiz!)erno ran)ive ako u#adnu u za.arani kru% ne#rekidne krize+ Na%li
#ad ci)ene kave izaziva
11,
Eiiiii!ui +Ft;Xiiii ii ++++++nli_llXllll q11IIIII?I=I li;vi+il+ IA +111 SA^ \ *e I I 111
lo!e JoJ+t )o i vi lo%lav u(#on Ci!+U n i& (to#a- nac ionalni du%ovi &u)+i)u do(lovno #ivko noti S io )e (avren rece#t 0a
!o%ui ekono!(ki kao(+
Sl)edbenici E+ akake kole obi.ava)u (redinu o(a!de(eti& %odina #rikazivati kao ne(!etan i #ob)edni.ki !ar n)i&ove
ideolo%i)e S dok (u (e drDave #ridruDivale valu de!okratizaci)e- (li)edila )e e#i7ani)a da (lobodni l)udi i ni.i! obuzdana
(lobodna trDira idu ruku #od ruku+ U(tvari- do%aJalo (e da- dok (u (tanovnici ti& drDava kona.no o(va)ali (vo)u du%o i!
odricanu (lobodu i b)eDali iz eli)a za torturu oko! diktatota kakvi (u bili 7ili#in(ki Ierdinand =arco( ili uru%va)(ki Juan
=aria Bordaberrv- dozive (avrenu na)ezdu 7inanci)(ki& okova S duDni.ke okove- c)enovne okove- valutne okove S
ko)e )e (tvarala neiz!)erno ne(tabilna i dere%u4lirana %lobalna ekono!i)a+
Ar%entin(ko i(ku(tvo (kla#an)a okova u c)elinu duDni.ke ktize naDalo(t )e ti#i.no+ <aul Al7on(in )e 1692+ %odine- na
vr&uncu *olckerova oka- za()eo u #red()edni.ku #ala.u i ci)elu vladu- od #rvo%a dana- od!a& ubacio u krizno (tan)e+
>odine 1693+ in7laci)a )e toliko (ko.ila da )e Al7on(in bio #ri(il)en uve(ti novu valutu- au(tral- #roci)enivi da bi !u nov
#o.etak !o%ao dati !o%uno(t (t)ecan)a nadzora+ U (l)edee .etiri %odine ci)ene (u (ko.ile toliko da (u izbili !a(ovni
#ro(v)edi zbo% &rane- a ar%entin(ki (u re(torani- u!)e(to ta#eta!a- zidove ta#ecirali nov.anica!a- budui da (u bile )e7tini)e
od #a#ira+ U li#n)u 16964- !)e(ecu kad in7laci)a do(iDe /,2 #o(to- i #et !)e(eci #ri)e zavretka #ted()edni.ko%a !andata-
Al7on(in diDe ruke S da)e o(tavku i (aziva nove izbore+/,
Politi.ari u n)e%ovu #oloDa)u i!ali (u i dru%e !o%uno(ti+ =o%ao )e odbiti i(#latu %ole!i& ar%entin(ki& du%ova+ =o%ao (e (
vlada!a (u()edni& drDava u)ediniti u duDni.ki kartel+ @e vlade !o%le (u (tvoriti za)edni.ko trDite i ute!el)iti %a na
develo#!entali(ti.ki! na.eli!a 4 dodue- ta) )e #roce( bio u ti)eku #ri)e ne%o to (u ci)elu re%i)u ra(tr%ali (adi(ti.ki vo)ni
reDi!i+ I#ak- dio onodobno% izazova bio )e #ovezan ( na(l)eJe! drDavno% terora- ( ko)i! (u (e (u.elile nove de!okraci)e+
@i)eko! o(a!de(eti& i devede(eti& %odina- na)vei dio (vi)eta u razvo)u )o )e teturao u neko) vr(ti teroro! izazvano%
!a!urluka S bili (u (lobodni na #a#iru- ali i(tovte!eno i o#rezni i #re#laeni+ Nakon to )e kona.no #ob)e%lo iz !raka
diktatute- ti& nekoliko izabrani& #oliti.ara bilo )e vol)no ri(kirari i izazvati nov niz drDavni& udara 7inancirani& od
S)edin)eni& DrDava i na(taviti #rovoditi u#ravo onu i(tu #olitiku ko)a )e izazvala drDavne udare u (eda!de(eti!a S o(obito
zato to
111
O.ito ne(#re!ne za ratovan)e ( vain%ton(ki! in(iiuui)a!a ko)e (u #o()edovale n)i&ove du%ove- krizo! #o%oJene nove
de!okraci)e !orale (u i%rati #o n)i&ovi! #ravili!a- ko)a (u #o.etko! o(a!de(eti& #o(tala neiz!)erno (troDa zbo% to%a to
(e duDni.ki ok #recizno- i ni!alo (lu.a)no- #oklo#io ( novo! ero! odno(a iz!eJu S)evera i Ju%a- odno(a ko)i e- na)vei!
di)elo!- vo)ne diktature u.initi (uvini!a+ Bila )e to zora ere K(trukturni& #rila%odbiL S #oznati)e #od nazivo! Kdiktatura
du%ovaL+
Iilozo7(ki %ledano- =ilton Iried!an ni)e v)erovao ni u ==I- ni u Sv)et(ku banku 4 za n)e%a (u oni bili kla(i.ni #ri!)eri
zna.a)no% !i)ean)a vla(ti u o()etl)ive (i%nale (lobodno% trDita+ Sto%a )e #rili.no ironi.no da )e do(lovno #o(to)ala tekua
vr#ca ko)a )e A&ica%o Bo$(e tran(#ortirala u %ole!e (toDere ti& dvi)u in(tituci)a- (!)etene u vain%on(ko) Devetnae(to)
ulici- %d)e (u ovi zauzeli veinu vodei& #oloDa)a+
Arnold ?arben%er- voda latinoa!eri.ko% #ro%ra!a na .ikako! Sveu.ilitu .e(to (e &vali koliko )e n)e%ovi& (tudenata
z%rabilo ut)eca)ne #o(love u Sv)et(ko) banci i ==I4u+ KU )edno! trenutku .etvorica %lavni& ekono!i(ta u Sv)et(ko) banci
bili (u !o)i .ikaki (tudenti+ Jedan od n)i&- =arcelo Selo;(k$- #o(tao )e %lavni! ekono!i(to! za novo(tvoreno #odru.)e
i!#eri)a bive% Sov)et(ko% Saveza S na)vei #o(ao u ci)elo) Banci+ A zati! %a )e za!i)enio dru%i !o) bivi (tudent-
Seba(tian Ed;ard(+ Dakle- )ako )e li)e#o %ledati kako ti l)udi na#redu)u i #ono(an (a! to (a! (ud)elovao u n)i&ovu razvo)u
kao ekono!i(ta+L/1 Sl)edea n)e%ova zvi)ezda )e Alaudio Co(er ko)i )e na .ikako!e Sveu.ilitu di#lo!irao 16B1+ i #o(tao
direktor ==I4ovo% Od)ela za za#adnu &e!i(7eru S na)vii #oloDa) u (7eri odno(a ( Catin(ko! A!eriko!+R [ikaki
(tudenti zauzeli (u bro)ne #oloDa)e u ==I4u- !edu ko)i!a i ona) dru%i #o vaDno(ti S %lavno% za!)enika %lavno% direktora
S te vodee% ekono!i(ta- direktora i(traDiva.ko% od)ela i vie% ekono!i(ta A7ri.ko% od)ela+//
Iried!an (e !oDda- ( 7ilozo7(ko% (ta)alita- (u#rot(tavl)ao ti! in(tituci)a!a- ali u #rak(i ni(u #o(to)ale in(tituci)e ko)e bi
bol)e !o%le #ri!)en)ivati teori)u krize+ "ad (u drDave #roDivl)avale (ilovit u(#on kriza ti)eko! o(a!de(eti&- !o%le (u (e
obratiti (a!o Sv)et(ko) banci ili ==I4u+ A
R Co(era (u ot#u(tili nakon ar%entin(ko% kola#(a /,,1+ Svi (u )edno%la(no zakl)u.ili da (e ==I #od n)e%ovo! vlau
toliko klan)ao #olitici (lobodno% trDita da )e- (ve dok (u drDave rezale #otron)u i #rivatizirale ekono!i)u- te drDave
do(lovno oba(i#ao za)!ovi!a- D!irei na ne(krivene (labo(ti u ta!on)i! ekono!i)a!a 4 reci!o- !a(ovnu neza#o(leno(t
ili #odivl)alu koru#ci)u 4 a da (e i ne (#o!in)e ne!o%uno(t ot#late du%a ==I4u+
11/
ulvilli!illll &a llXlil-Ztv vri;ii;ill+lll_l l_tllil+1Xi;il 111 +i+i]ivii+iv+i)ii l_ ti I Z X Z = \ 1 ZIl i i i -
ne%o Cio EIn%oi )i i&4 !o%uno(ti ko)r treba i(kori(tili u cil)u o(va)an)a novi& #odi iii)a (lobodno% trDita- lakav
Ko#ortuniza! krizeL #o(tao )e vodeo! lo%iko! na)!oni)i& 7inanci)(ki& in(tituci)a (vi)eta+ I(tovte!eno )e bio i teka
izda)a na.ela na ko)i!a (u (e one te!el)ile+
Jednako kao i U)edin)eni narodi- i Sv)et(ka banka i ==I (tvoreni (u kao izravan od%ovor na uDa(e Dru%o%a (v)et(ko%a
rata+ S cil)e! da (e nikad vie ne #onove #o%reke ko)e (u o!o%uile u(#on 7aiz!a u (a!o!e (rcu Euro#e- (v)et(ke (ile
(a(tale (u (e u Breton Uood(u- u drDavi Ne; ?a!#(&ire 1655+ %odine i (tvorile novu ekono!(ku ar&itekturu+ Sv)et(ka
banka i ==I- 7inancirani #rilozi!a #rvotni& .etrde(et tri)u drDava .lanica- dobili (u )a(an !andat da (#re.ava)u budue
ekono!(ke okove i lo!ove #o#ut oni& ko)i (u u toliko) !)eri de(tabilizirali ;ei!ar(ku N)e!a.ku+ Sv)et(ka banka trebala
)e du%oro.no inve(tirati u razvo) ko)i! )e drDave izvla.ila iz (iro!atva- dok )e ==I trebao d)elovati kao neka vr(ta
%lobalno% branika #ro!ican)e! ekono!(ki& #ro%ra!a ko)i (u ublaDavali trDine #ekulaci)e i ne(tabilno(ti+ "ad bi
iz%ledalo da neka drDava u#ada u krizu- ==I bi u(kakao (tabilizita)ui! (ubvenci)a!a i za)!ovi!a i tako (#te.avao i (a!
na(tanak krize+/2 @e dvi)e in(tituci)e- )edna na(u#rot dru%o) u Ua(&in%tonu- trebale (u u(klaJivati (vo)e akci)e+
Jo&n =a$nard "e$ne(- voJa dele%aci)e U)edin)eno% "ral)ev(tva- .vr(to )e v)erovao da )e (vi)et kona.no (#oznao #oliti.ku
o#a(no(t od (a!ore%u4laci)e trDita+ KSa!o i& )e a.ica to (!atrala !o%ui!L- rekao )e "e$ne( na kra)u kon7erenci)e+ Ali-
ako in(tituci)e o(tanu v)erne (vo)i! ute!el)itel)(ki! na.eli!a- Kbrat(tvo (vi& l)udi #o(tat e vie od 7razeL+/5
Ni ==I ni Sv)et(ka banka ni(u (e #okazali ravni!a to) univerzali(ti.ko) vizi)i 4 od (a!o% #o.etka !o ni(u #odi)elili na
te!el)u na.ela K)edna drDava S )edan %la(L kao to )e (lu.a) u >lavno) (ku#tini UN4a- ne%o na te!el)u ekono!(ke (na%e
#o)edine drDave S takvo ureJen)e S)edin)eni! DrDava!a da)e #ravo veta nad (vi! vaDni)i! odluka!a- dok Euro#a i Ja#an
nadziru (va o(tala #odru.)a+ @ako da (u- nakon to (u <ea%an i @&atc&erova doli na vla(t ti)eko! o(a!de(eti&- n)i&ove
izni!no ideoloki na(tro)ene ad!ini(ttaci)e bile u biti (#o(obne kori(titi te dvi)e in(tituci)e za o(tvaren)e vla(titi& cil)eva-
ubrzano i! #oveava)ui !o i #retvara)ui i& u o(novna (red(tva #ro!ican)a kor#oraci)(ko% #o&oda+
O kolonizaci)i Sv)et(ke banke i ==I4a ko)u )e #rovela Aikaka kola na)vei! (e di)elo! uti- ali )e (ve #o(talo (luDbeno
1696+ %odine- kad )e
112
74r;)]7to vi;iiviuai=ii ]0io]iniiin i48vR ) v+ au ;i7)v d d K;R e e\ ;]a iKL d ;vivi; iii!ii !un e d
nuDni! za ekono!(ko zdravl)e S Kza)edni.ka (rD !udro(ti ko)u #i 11 iv+uZa )u (vi ozbil)ni ekono!i(tiL+/3 @i #ro%ra!i-
#rikriveni (vo)o! tc&nii k! u i !!+ do kontroverzno! (trano!- (adrDavali (u u (ebi ne(krivene ideoloki4 tvrdn)e kao to
)e ona Kda treba #rivatizirati (va drDavna #oduzeaL i Kukloniti (ve za#reke ko)e zau(tavl)a)u #rodor (trano% ka#italaL+/1
Dovreni #o#i( bio )e- ni !an)e ni vie- Iried!anov neoliberalni tri)u!virat #rivatizaci)e- dere%u4laci)e0(lobodne tr%ovine i
radikalni& rezova drDavne #otron)e+ Uillia!(on )e rekao da (u to #ro%ra!i Kko)e )e Catin(ko) A!erici na!etala tadan)a
vla(t u Ua(&in%tonuL+/B Jo(e#& Sti%litz- bivi %lavni ekono!i(t Sv)et(ke banke i )edan od #o(l)edn)i& #rotivnika to% novo%
#ravov)er)a- za#i(ao )e da bi (e K"evne( okretao u %robu da vidi to (e zbiva ( n)e%ovi! .edo!L+/9
DuDno(nici Sv)et(ke banke i ==I4a uvi)ek (u- uz za)!ove davali i ekono!(ke #re#oruke- ali rani& o(a!de(eti&- o&rabreni
beznaJe! ze!al)a u razvo)u- te #re#oruke #reobrazile (u (e u radikalne za&t)eve za uvoJen)e (lobodno% trDita+ "ad bi (e
krizo! #o%oJene drDave obraale ==I4u i traDile ot#i( du%ova ili &itne za)!ove- Iond bi uzvraao (veobu&vatni!
#ro%ra!i!a ok4tera#i)e- ravni!a KAi%liL ko)u (u A&ica%o Bo$(i (loDili za Pinoc&eta- ili #ro%la(u ( //, zakona-
K(ku&ano!L u >oni)evo! (alonu u Bolivi)i+
==I )e (vo) #rvi- (veobu&vatni #ro%ra! K(trukturne #rila%odbeL izdao 1692+ U (l)edea dva de(etl)ea (vaka drDava ko)a
bi od Ionda zatraDila vei za)a! (aznala bi da (vo)u ekono!i)u !ora #reraditi od vr&a do dna+ Davi(on Bud&oo- vii ==I4
ov ekono!i(t ko)i )e ti)eko! o(a!de(eti& diza)nirao #ro%ra!e (trukturni& #rila%odbi za Catin(ku A!eriku i A7riku- #o(li)e
)e #riznao da (e K(ve to (!o .inili od 1692+ nadal)e te!el)ilo na uv)eren)u da i!a!o !i(i)u Z#rivatiziratiZ )u% ili #o!ri)eti
S (&odno to!e- na)#odli)i! (!o (red(tvi!a (tvarali ekono!(ko bezu!l)e u Catin(ko) A!erici i A7rici od 1692+ do
1699L+/6
U(#rko( to) radikalno) Ei izni!no #ro7itabilno)F novo) !i(i)i- ==I i Banka v)e.no (u tvrdili da )e (ve to .ine u i(kl)u.ivo!
intere(u (tabilizaci)e+ SluDbeni !andat i dal)e )e bio (#re.avan)e krize S a ne (oci)alni inDen)erin% niti ideoloka
tran(7or!aci)a S tako da )e (luDbena #olitika i dal)e trebala biti (tabilizaci)a+ U (tvarno(ti )e- u )edno) drDavi za dru%o!-
!etodi.no i(koritavana !eJunarodna kriza za #ro!ican)e #ro%ra!a [ikake kole- te!el)eno% na okrutno) #ri!)eni
Iried!anove doktrine oka+
Ekono!i(ti Sv)et(ke banke i ==I4a #riznavali (u to i tada- iako (u (e #riznan)a na)vei! di)elo! davala i7rirani! )eziko!
ekono!i)e i
115
iZ!u ivvnin- ]lil+iiZ*lll l l_i u li =U l+4il nit R ;ill Ul=il * -111111111 =+l "EF`l )e U)eS=U
(uiaJivao (+i Sv)ct(kuin bauko!- ci)eli #ro)ekt K(trukturne #rila%odbeL u#i(u)e kao %eni)alnu !arketinku (trate%i)u+
KSv)et(ko) (e banci !ora odati #o.a(tL- #ie "oilrik 1,65+ %odine- Kto )c iz!i(lila i u(#)eno #rodala konce#t Z(trukturni&
#rila%odbiZ- konce#t ko)i u)edno (#a)a !ikroekono!(ke i !akroekono!(ke re7or!e+ Strukturna #rila%odba #rodavala (e kao
#roce( ko)i drDave !ora)u #roi u cil)u (#aavan)a vla(titi& ekono!i)a od krize+ @i!e (e vlada!a ko)e (u #ri&vatile ta) #aket
za!uu)e razlika iz!eJu zdrave !akroekono!(ke #olitike ko)a odrDava van)(ki balan( i (tabilno(t ci)ena- ( )edne (trane- i
#olitike ko)a odreJu)e otvoreno(t E(lobodna tr%ovina- na #ri!)erF ( dru%e+L2,
Na.elo )e bilo )edno(tavno S drDave u krizi o.a)ni.ki treba)u &itnu #o!o ko)o! e (tabilizitati valutu+ No- kad (e
#rivatizaci)a i #olitika (lobodne tt%ovine Z(#akira)uZ za)edno ( 7inanci)(ki! aranD!ano!- drDava!a o(ta)e (a!o da #ri&vate
ci)eli #aket+ Ui(tinu lukav dio ci)elo% #lana bio )e ta) to (u (a!i ekono!i(ti znali da (lobodna tr%ovina ne!a ni!alo veze (
okon.an)e! krize- (a!o (e ta) #odatak !udro K#rikrivaoL+ <odrik )e (vo)i! ko!entaro! Delio odati #otovan)e+ Ne (a!o
to (e #aketo! u(#i)evalo (iro!ane ze!l)e nat)erati da #ri&vate #ro%ra!e ko)e )e za n)i& odabrao Ua(&in%ton ne%o )e
(i(te! ui(tinu 7unkcionirao S tovie- <odrik )e (vo)e tvrdn)e !o%ao #otkri)e#iti bro)ka!a+ Prou.avao )e (ve drDave ko)e (u
u o(a!de(eti!a #ri&vatile radikalne #ro%ra!e (lobodne tr%ovine i otkrio da Kni)edan zna.a)an (lu.a) tr%ovin(ke re7or!e u
ze!l)a!a u razvo)u ti)eko! o(a!de(eti& ni)e zaDivio izvan kontek(ta teke ekono!(ke krizeL+21
Bilo )e to za#an)u)ue #riznan)e+ U to! trenutku u #ovi)e(ti- Banka i Iond )avno (u tvrdili da (u vlade (vi)eta kona.no dole
k #a!eti i (&vatile da )e #ro%ra! Kvain%ton(ko% kon(enzu(aL )edini rece#t za (tabilno(t S (to%a i de!oktaci)u+ I onda
(li)edi #riznan)e- iz (a!i& kru%ova vain%ton(ko% e(ta4bli!enta- da (e ze!l)e u tazvo)u #okorava)u n)i!a (a!o zbo% (#o)a
laDni& #ret#o(tavki i otvorene iznude: KGelite (#a(iti drDavuT Onda )e ra(#roda)te+L <odrik .ak #tizna)e i da #rivatizaci)a i
(lobodna tr%ovina S dva (redin)a di)ela #aketa (ttukturne #rila%odbe S ne!a)u izravne veze (a (tvaran)e! (tabilno(ti+
Dru%a.i)e tvrdn)e- kako (a! kaDe- #ri!)eri (u Kloe ekono!i)eL+2/
Ar%entina S tadan)i Kuzotni u.enikL ==I4a 4 )o )edno! nudi )a(an uvid u !e&aniku novo% #oretka+ Nakon to )e kriza
&i#erni7laci)e nat)erala #red()ednika Al7on(ina da od(tu#i- za!i)enio %a )e Aarlo( =ene!- #eroni4(ti.ki %uverner !an)e
#rovinci)e ko)i )e no(io koDne )akne- %u(te zali(ke i
113
#okreta- Ar%entina dobiva #red()ednika ko)i za#oiin)e( kani#an)oin obnove (indikata- obeava)ui #onovno oDivl)avan)e
Peronovc naL- ionalia u ke ekono!(ke #olitike+ Bio )e to trenutak ko)i )e (vo)i! e!ocionalni! od)eko! uvelike #od()eao
na Pazovo #o(tavl)en)e u Bolivi)i+
Pokazalo (e da )e da )e ti& od)eka bilo #revie+ Nakon %odinu dana na vla(ti =ene! )e #od (naDni! #riti(ko! ==I4a
&rabro za#lovio kur(o! Kvudu4#olitikeL+ Izabran kao (i!bol (tranke ko)a (e (u#rot(tavila diktaturi- =ene! )e za !ini(tra
ekono!i)e i!enovao Do!in%a Aavalla i tako na duDno(t vratio &untino% duDno(nika od%ovorno% za o#ro(t du%ova
kor#oraci)a!a 4 bio )e to &untin o#rota)ni dar+22 N)e%ovo i!enovan)e bilo )e- kako %a ekono!i(ti naziva)u- K(i%nalL S
nedvo(!i(len znak da e u to! (lu.a)u nova vlada na(taviti #rovedbu kor#oraci)(ko% ek(#eri!enta ko)i )e za#o.ela &unta+
Burza u Bueno( Aire(u rea%irala )e ekvivalento! %ro!o%la(no% a#lauza S na dan Aavallova i!enovan)a tr%ovina
obveznica!a #ora(la )e 2, #o(to+25
Aavallo )e od!a& #ozvao ideoloka #o)a.an)a 4 vladu )e nakrcao bivi! Iried!anovi! i ?arben%erovi! (tudenti!a- tako
da (u A&ica%o Bo$(i zauzeli do(lovno (ve vodee #oloDa)e u ekono!i)i ze!l)e+ <oYue Iernondez #o(ta)e #red()ednik
Aentralne banke- a radio )e i u ==I4u i u Sv)et(ko) banciM #ot#red()ednik Aentralne banke- Pedro Pou- A&ica%o Bo$ ko)i )e
radio za diktator(ku vla(tM %lavni bankovni (av)etnik Pablo >uidotti- ko)i dolazi ravno ( #o(la u ==I4u- %d)e )e radio #od
vod(tvo! )o )edno% bive% #ro7e(ora .ikako% Sveu.ilita- =ic&aela =u((e+
Ar%entina #o to!e ni)e bila )edin(tvena+ Do 1666+ %odine- (trani di#lo!ci [ikake kole #o#unili (u vie od dvade(et #et
!ini(tar(ki& 7otel)a i za()eli na de(etak #oloDa)a #red()ednika centralni& banaka od Izraela do "o(tarike 4 ne(vakidan)a
razina ut)eca)a za (a!o )ednu (veu.ilinu katedru+23 U Ar%entini- kao i u !no%i! dru%i! drDava!a- A&ica%o Bo$(i bili (u
neka vr(ta ideoloki& kli)eta ko)a (u (tezala izabranu vla(t S )edna (ku#ina (ti(kala )e iznutra- dru%a )e #riti(ak vrila iz
Ua(&in%tona+ Na #ri!)er- ==I4ove dele%aci)e u Bueno( Aire( na).ee )e #redvodio Alaudio Co(er- ar%entin(ki A&ica%o
Bo$ 4 to )e zna.ilo da (a(tanci u !ini(tar(tvu 7inanci)a i centralno) banci ni(u bili (u(reti #rotivnika- ne%o kole%i)alne i
#ri)atel)(ke ra(#rave bivi& (tudenata .ikako%a Sveu.ilita i novo#e.eni& (uradnika ( Devetnae(te ulice+ U Ar%entini )e
ob)avl)ena kn)i%a ko)a %ovori o e7ektu takva %lobalno% eko4
111
Xc i0i+i_ii+i u ini i& a u+i M ;; !0KK;c +icorc(cuv kla(u u i iii! i\ in+iiiXi+Z^
E lanovi u\% l\rai+(i_Z+i (avreno (u (e (la%ali kad )e u #itan)u bila Ktera#i)aL ar%entin(ke ekono!i)e4i kako )e o(tvariti+
Aavallov #lan- kako (u %a ka(ni)e #rozvali- te!el)io (e na lukavo! #aketu ko)i (u u(avrili i Sv)et(ka banka i ==I4
obuzdavan)e kao(a i beznaJa &i#erin7laci)(ke krize ( cil)e! uvoJen)a #rivatizaci)e kao inte%ralno% di)ela (#aavan)a+ U cil)u
(tabilizaci)e !onetarno% (u(tava Aavallo ubrzo veliki! di)elo! reDe )avnu #otron)u i uvodi novu valutu- ar%entin(ki #e(o-
vezan na te.a) a!eri.ko%a dolara+ U %odini dana in7laci)a #ada na 1B-3 #o(to nekoliko %odina #o(li)e i do(lovno ne(ta)e+2B
@i!e )e ri)eeno #itan)e #odivl)ale valute i i(tovre!eno K#rikrivenaL dru%a #olovica #ro%ra!a+
Unato. (vi! na#ori!a da u%odi (trani! ula%a.i!a- ar%entin(ka diktatura )e u drDavni! ruka!a o(tavila velike i #oDel)ne
di)elove ekono!i)e 4 od nacionalne zrako#lovne tvrtke- #a do veliki& #ata%oni)(ki& leDita na7te+ "ad (u u #itan)u bili
Aavallo i A&ica%o Bo$(i onda )e revoluci)a bila (a!o na#ola dovrena- a oni (u bili odlu.ni i(kori(titi ekono!(ku krizu da
dovre (vo)e d)elo+
Po.etko! devede(eti&- Ar%entina )e ra(#rodala vla(tita bo%at(tva toliko brzo i #ot#uno da )e #ro)ekt u veliko) !)eri nadiao
(ve ono to (e zbivalo u [ileu (a!o de(et %odina rani)e+ Do 1665+ %odine 6, #o(to (vi& drDavni& tvrtki #rodano )e
#rivatnici!a- !eJu ko)i!a (u (e nali Aitibank- Bank Bo(ton- 7rancu(ke tvrtke Suez i *ivendi- #an)ol(ki <e#(ol i
@ele7onica+ Pri)e (a!e ra(#roda)e- =ene! i Aavallo iroko%rudno (u novi! vla(nici!a u.inili vri)ednu u(lu%u S ot#u(tili
(u- #o Aavallovi! o(obni! #roc)ena!a- ot#rilike B,, ,,, radnikaM dru%i izvori navode i daleko veu bro)ku+ Sa!o )e na7tna
ko!#ani)a ti)eko! =ene!ovo% !andata o(tala bez /B ,,, l)udi+ "ao Sac&(ov oboDavatel)- Aavallo )e #roce( nazvao Kok4
tera#i)o!L+ =ene! (e (luDio )o okrutni)i! izrazo! S u drDavi ko)a )e )o tr#)ela #o(l)edice !a(ovni& tortura- (kovao )e
naziv Kteka o#eraci)a bez ane(tezi)eL+29R
Na vr&uncu tran(7or!aci)e- .a(o#i( @i!e na na(lovnicu (tavl)a =ene!a .i)e (e lice ceri iz (redita (uncokreta S na(lov
%la(i K=ene!ovo .udoL+26
R U (i)e.n)u /,,1+ %odine- du%o nakon to (u Aavallo I =ene! na#u(tili (vo)e #oloDa)e- Ar%entinci (u doznali neke
iznenaJu)ue novo(ti+ Saznalo (e da KAavallov #lanL za#ravo i ni)e bio Aavallov- ali ni ==I4ov 4 c)eloku#an #ro%ra!
ar%entin(ke ok4tera#l)e rani& devede(eti& u ta)no(ti (u oblikovali JP =or%an I Aitibank- dva na)vea ar%entin(ka #rivatna
za)!odavca+ U tuDbi #rotiv ar%entin(ke vlade #oznati #ov)e(ni.ar Ale)andro Ol!o( >aona otkriva za(trau)ui- 1 5,,
(tranica du% doku!ent ko)e (u dvi)e a!eri.ke banke na#i(ale za Aavalla: K+++#oliti.ki #ro%ra!i ko)e )e vlada #rovodila od
Z6/+ naova!o (adrDe+++ #rivatizaci)u (red(tava- re7or!u zakona o radu- #rivatizaci)u !irovin(ko% (u(tava+ Sve (e Izno(i
#olaDui veliku #ozorno(t na detal)e+++ Svi v)eru)u da )e Do!ln%o Aavallo autor ekono!(ko% #lana ko)i (e #rovodio nakon
166/+- ali to ni)e i(tina+L
11B
)u ivaiiC+Ni_li)_l- #iii;in nv+ iC]tN+ivNctXu_+i iiai;u!i !inu+ r_Lii_; 1111 u]XZFi tN\:
>odina!a ka(ni)e- Aavallo ob)an)ava: KU vri)e!e lu#crinliau)c l)udi cr#e neiz!)erno- o(obito oni ( ni(ki! #laa!a i !ali
teJic- )er %leda)u i (lua)u kako i! u nekoliko (ati ili nekoliko dana #lae )ede #ora(t ci)ena ko)i (e zbiva ne(lueno!
brzino!+ @ada l)udi za!ole vladu: Z=oli!o va(- u.inite netoZ+ Ako vlada obliku)e dobar #lan (tabilizaci)e- to )e #rilika da
%a (e #o#rati i dru%i! re7or!a!a+++ od ko)i& (e one na)vaDni)e veDu ( otvaran)e! ekono!i)e- dere%ulaci)o! trDita i
#roce(o! #rivatizaci)e+ No- )edini na.in #ri!)ene (vi& ti& re7or!i bio )e- u to vri)e!e- i(kori(titi (tan)e ko)e )e na(talo
d)elovan)e! &i#erin7laci)e- )er )e narod bio (#re!an #ri&vatiti radikalne #ro!)ene ( cil)e! rezan)a &i#erin7laci)e i #ovratka u
nor!alno (tan)e+L5,
Du%oro.no %leda)ui- Aavallov #ro%ra! e (e- u (vo)o) (veobu&vatno(ti- #okazati kata(tro7alni! r)een)e! za Ar%entinu+
N)e%ova !etoda (tabilizaci)e valute 4 vezan)e! #e(a za a!eri.ki dolar 4 do te )e !)ere #odi%la ci)enu #roizvodn)e da (e
ar%entin(ke tvornice ni(u !o%le nat)ecati ( )e7tini! uvozo! ko)i )e %uio ze!l)u+ @i)eko! to% razdobl)a ne(tao )e toliki bro)
radni& !)e(ta da )e #olovica ze!l)e zavrila i(#od %ranice (iro!atva+ I#ak- kratkoro.no- #lan )e #olu.io (avren u(#)e& 4
Aavallo i =ene! #rovukli (u #rivatizaci)u u vri)e!e dok )e drDava teturala #od oko! &i#erin7laci)e+ "riza )e obavila (vo)e+
Po(ti%nue ko)e (u o(tvarili ar%entin(ki vode bilo )e bliDe #(i&oloki!- ne%o ekono!(ki! te&nika!a+ "ao to )e Aavallo-
veteran &unte- (avreno dobro razu!i)evao- u trenuci!a krize l)udi (u (#re!ni #redati velik dio !oi (vako!e tko iz)avi da
#o()edu)e .arobno r)een)e 4 bez obzira bila u #itan)u kriza kao 7inanci)(ki (lo! ili- kao to e Bu(&eva ad!ini(traci)a
ka(ni)e #okazati- terori(ti.ki na#ad+
@ako )e od Iried!ana za#o.eti kriDar(ki #o&od u(#io #reDiv)eti za(trau)ui #ri)elaz u de!okraci)u S iako ne tako da (u
n)e%ovi #obornici uv)eravali bira.e u !udro(t vla(titi& (v)etonazora- ne%o tako to (u (#re!no (kakali ( krize na krizu i
znala.ki i(koritavali beznaJe ekono!(ki& (lo!ova i #ro!icali #ro%ra!e ko)i!a (u vezivali ruke ran)ivi!- novi!
de!okraci)a!a+ Nakon to (u u(avrili taktiku- #rilike (u (e do(lovno #o.ele !noDiti+ *olckerov ok (li)edila )e !ek(i.ka
"riza tekile 1665+- Azi)(ka zaraza 166B+ i <u(ki kola#( 1669+ S za n)i! ubrzo (li)edi i (lo! u Brazilu+ "ad (u ti okovi i
krize #o.eli %ubiti (na%u- #o)avit e (e katakliz!e: t(una4!i)i- ura%ani- ratovi i terori(ti.ki na#adi+ "a#italiza! kata(tro7e
#o.eo )e #o#ri!ati (vo)e obli.)e+
119
5+ dio
Iz%ubl)eni u tranzici)i
Dok #laka(!o- dok dr&ta(!o- dok #le(a(!o+++
@i na)crn)i trenuci dali (u #otica) u#ravo (avreni! !o%uno(ti!a za one ko)i (&vaa)u #otrebu 7unda!entalne ekono!(ke
re7or!e+
Ste#&an ?a%%ard i Jo&n Uillia!(on- @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 1665+
#ovi)e(ti #red no(o!
"riza u Pol)(ko)- #okol) u "ini
Givi! u Pol)(ko)- dana( (lobodno)- a =iltona Iried!ana (!atra! )edni! od na)vaDni)i& intelektualni& ar&itekata (lobode
!o)e do!ovine+
Ce(zek Balcero;icz- bivi #ol)(ki !ini(tar 7inanci)a- (tudeni /,,1+1
Po(to)i odreJeni ke!i)(ki (#o) ko)i (e o(lobaJa u utrobi kad ude(etero4(tru.ite zaradu+ Izaziva ovi(no(t+
Uillia! Bro;der- a!eri.ki 7inanci)(ki !enadDer- o ula%an)i!a u Pol)(ku ti)eko! #rvi& dana ka#italiz!a/
Ni u ko)e! (lu.a)u ne (!i)e!o #re(tati )e(ti- )er (tra&u)e!o da (e ne za%ui!o+
Narodni dnevnik- (luDbene drDavne novine- o #otrebi na(tavka re7or!e (lobodno% trDita nakon #okol)a na tr%u @ianan!en2
Pri)e ne%o to )e #ao Berlin(ki zid i tako #o(tao na)(naDni)i! (i!bolo! ra(#ada ko!uniz!a- na(tala )e ikona ko)a )e otkrila
!o%uno(t #ada (ov)et(ki& bari)era+ Bio )e to Cec& Uale(a- elektri.ar bez #o(la- %u(ti& brkova- ra.u#ane ko(e- ko)i (e
#en)ao na Del)eznu o%radu ukraenu cvi)ee! i za(tava!a u #ol)(ko!e %radu >da&(ku+ @a)e o%rada titila Cen)inovo
brodo%radilite- a ( n)i! i ti(ue radnika ko)i (u (e ta!o uan.ili i #ro(v)edovali #rotiv odluke ko)o! )e "o!uni(ti.ka
#arti)a #odi%la ci)enu !e(u+
<adni.ki tra)k bio )e dotad neviJen izraz #obune #rotiv iz =o(kve nadzirane vlade ko)a )e Pol)(ko! u#ravl)ala tride(et #et
%odina+ Nitko ni)e znao to e (e do%oditi S &oe li =o(kva #o(lati tenkoveT ?oe li tenkovi #ucati #o tra)ka.i!a i
nat)erati i& da radeT Ptra)k )e tra)ao (ve dul)e- a brodo%radilite (e #retvorilo u dDe# narodne de!okraci)e unutar autoritarne
drDave S radnici (u #rodul)ili #o#i( za&t)eva+ Ni(u vie Del)eli da i! Divote nadziru #arti)(ki a#arat.ici ko)i (u- navodno-
%ovorili u i!e radni.ke kla(e+ Gel)eli (u o(novati vla(titi- nezavi(ni (indikat- traDili (u #ravo da #re%ovara)u- da (e c)en)ka)u-
1B,
I ll+l0 _ +1 I i QU \Z il U l+l I I? \v Si il li l+l Q i& i! + I Ei (iZ 0I ii li i IZi=F+- OI1A QZ-^11 i nr k+lll
(e (vi)et 0+il)i 11 i& i u Si il u I+i i iio+(t i (!ili k+i Ino% voi In l +ci &a UakZ+(u+
Uale(a- tada t liJc(cte(to%oJin)ak- bio )c toliko u(klaJen (a (tre!l)en)i!a #ol)(ko%a radnitva da )e (ve #od()ealo na
neku vr(tu du&ovne #ri.e(ti+ KJede!o i(ti kru&QL- %r!io )e kroz !ikro7on u %dan)(ki! brodo%radiliti!a+ Sto (e od no(ilo
ne (a!o na Uale(inu neu#itnu radni.ku v)erodo(to)no(t- ne%o i na (naDnu ulo%u ko)u )e u na(tanku to% novo% #okteta
odi%rala "atoli.ka crkva+ Dok (u #arti)(ki duDno(nici !rko %ledali na reli%i)u- radnici (u (vo)u v)eru i(kazivali kao dokaz
&rabro(ti S iza barikada (u u redovi!a #ri!ali (vetu #ri.e(t+ Sa! Uale(a- ta) #rivla.an (#o) o#(ceno(ti i #oboDno(ti- otvata
ured Solidarno(ti no(ei drveno ra(#elo u )edno) ruci i (tru.ak cvi)ea u dru%o)+ "ad )e dolo vri)e!e da (e #ot#ie #rvi
#ovi)e(ni (indikalni (#orazu! iz!eJu Solidarno(ti i vlade- Uale(a (e #ot#i(ao Kveliki! naliv#ero! na.in)eni! u obliku
#a#e Ivana Pavia II+L Divl)en)e )e bilo obo(ttano S #ol)(ki #a#a #oru.io )e Uale(i da (e !oli za Solidarno(t+3
Solidarno(t (e za(trau)uo! brzino! irila #ol)(ki! rudnici!a- brodo%radiliti!a i tvornica!a+ 1, !ili)una .lanova u
(a!o %odinu dana S %otovo #olovica #ol)(ko% radno (#o(obno% (tanovnitva+ Izborivi #ravo na #re%ovore- Solidarno(t )e
#o.ela izno(iti konkretne za&t)eve S #et- a ne e(t radni& dana t)edno- vei ut)eca) na u#ravl)an)e tvornica!a+ *e u!orni
od Divota u drDavi ko)a )e idealizirala radni.ku kla(u i i(tovre!eno zlo(tavl)ala ono (tvatno radnitvo- .lanovi Solidarno(ti u
)avno(t (u izno(ili #o)edino(ti o koru!#irano(ti i okrutno(ti #arti)(ki& duDno(nika ko)i (u od%ovarali ne #ol)(ko!e narodu
ne%o neki! daleki! i izolirani! !o(kov(ki! birokrati!a+ U lokalne #odruDnice Solidarno(ti (lila (e (va Dudn)a za
de!okraci)o! i (a!ou#ravl)an)e! ko)e )e %azila )edno#arti)(ka vla(t i tako #okrenula !a(ovni e%zodu( iz "o!uni(ti.ke
#arti)e+
=o(kva )e #okret #re#oznala kao dotad na)ozbil)ni)u #ri)etn)u (vo)e! I(to.no! i!#eri)u+ Unutar Sov)et(ko%a Saveza
o#otbu (u i dal)e na)vei! di)elo! .inili aktivi(ti za l)ud(ka #rava- veino! de(no ori)entirani+ Pri#adnike Solidarno(ti ni)e
(e olako !o%lo odbaciti kao K(lu%e ka#italiz!aL S oni (u bili radnici ( .ekii!a u ruka!a- u%l)eno! #raino! na koDi-
l)udi ko)i bi trebali- (ukladno !ark(i(ti.ko) teori)i- (tvarati te!el) #arti)e+R Jo vea #ri)etn)a bila )e vizi)a Solidarno(ti kao
#ot#una antiteza #arti)i S de!okrat(ka %d)e )e #arti)a bila autoritarnaM ra(#rena %d)e )e #arti)a bila
R Jedna od o!il)eni& #arola Solidarno(ti Iz o(a!de(eti& %odina %la(ila )e: KSoci)aliza! 4 DA- n)e%ova izo#a.eno(t 4
NEL Eto v)ero)atno neiz!)erno bol)e zvu.i na #ol)(ko!eF+
1B1
!ili)i!a uauova cornia!o(i )e i!ala !! u #ot#uno(ti 0+ura+ivin #ol#a+u #rivredu+ "ako (e Uale(a izru%ivao !oDda e
iz%ubiti #o&iukc bitke- 4a& na( nitko nee t)erati na tad+ Jer ako na! narede da izraJu)e!o tenkove- onda e!o izraJivati
tta!va)e+ "a!ioni e- ako i& tako (loDi!o- voziti unatrake+ =i zna!o kako #obi)editi (u(tav+ =i (!o n)e%ovi u.enici+L
Odlu.no(t ko)o! )e Solidarno(t (tre!ila de!okraci)i nada&nula )e na #obunu .ak i .lanove #arti)e+ KJedno! (a! bio toliko
naivan da (a! #o!il)ao da )e za %ri)e&e #arti)e kriva a.ica zli& l)udiL- iz)avio )e #ol)(ki! novina!a =arian Arendt- .lan
Aenttalno% ko!iteta+ KSad vie ne %a)i! takve iluzi)e+ Neto )e krivo u ci)elo! a#aratu- u ci)elo) nao) (trukturi+L1
U ru)nu 1691+ %odine- #ri#adnici Solidarno(ti bili (u (#re!ni (vo) #okret #odii na novu razinu+ Devet(to #ol)(ki& radnika
)o (e )edno! oku#ilo u >da&(ku- na #rvo! nacionalno! kon%re(u (indikata+ @o! #riliko! Solidarno(t (e #retvara u
revolucionarni #okret ko)i (tre!i #reuzeti drDavu- nudei Pol)(ko) vla(titi ekono!(ki i #oliti.ki #ro%ra!+ U #ro%ra!u #ie:
KZa&ti)eva!o (a!ou#ravne i de!okrat(ke re7or!e na (vi! razina!a u#rave- i nov (ocio4ekono!(ki (u(tav ko)i u (ebi
u)edin)u)e #laniran)e- (a!ou#ravl)an)e i trDite+L U (a!o!e (reditu #ro%ra!a nalazila (e vizi)a #reobrazbe %ole!i& tvrtki
#od drDavno! u#ravo! u ko)i!a (u radili !ili)uni .lanova Solidarno(ti- u de!okrat(ke- radni.ke koo#erative+ KDrutveno
#oduzetnitvoL- (to)i dal)e u #ro%ra!u- Ktrebalo bi #o(tati te!el)no! or%anizaci)(ko! )edinico! ekono!i)e+ N)e%a nadziru
radni.ki (av)eti ko)i za(tu#a)u kolektiv- a o#erativno %a vodi direktor ko)i (e i!enu)e nat)e.a)e! i ko%a (av)et !oDe
o#ozvati+LB Uale(a (e u(#rotivio to! za&t)evu- (tta&u)ui da bi tolik izazov #arti)(ko!e nadzoru !o%ao izazvati (lo!+
Dru%i (u tvtdili da )e #okretu #otreban cil)- #ozitivna nada u buduno(t- a ne (a!o ne#ri)atel)+ Uale(u (u to! #riliko!
nad%la(ali- te )e ekono!(ki #ro%ra! #o(tao (luDbeno! #olitiko! Solidarno(ti+
Uale(ina (tta&ovan)a o !o%uno(ti (lo!a #okazala (u (e dobro ute!el)eni!a+ Sve vee a!bici)e ko)e )e i(kazivala
Solidarno(t u =o(kvi (u izazvale (t7a& i bi)e(+ Pod (naDni! #riti(ko!- #ol)(ki voJa- %eneral Uo)ciec& Jaruzel(ki- #ro%la(io
)e- u #ro(incu 1691+- vo)ni zakon+ @enkovi (u (e #robi)ali kroz (ni)e%- o#kol)avali tvornice i rudnike- a ti(ue .lanova i voJe
Solidarno(ti- !eJu n)i!a i Uale(u- odvodilo (e- &a#(ilo i tr#alo u zatvore+ [a(o#i( @i!e #ie ovako: K*o)nici i #olici)a
(luDili (u (e (ilo! da ra(t)era)u ne#okorne radnike- o(tavl)a)ui na)!an)e (eda! !rtvi& i (totine ran)eni&- nakon to (u
rudari iz "ato;ica odlu.ili uzvratiti ()ekira!a i #a)(eri!a+L9
Solidarno(t (e #ovukla u #odze!l)e- ali )e ti)eko! o(!o%odin)e #olici)(ke vladavine drDavo!- le%enda o #okretu (a!o )o
vie ta(la+ >odine
1B/
iliV+i_-i i ii+i N\r-i +i = ii +i_+ii+i iiXiiEivanXr i !N\ niXr o(obno !o%ao ili u i 11+1 dod)elu+ 4=)e(to ilulni nik+i Na%rade 0+i inii )e
#raznoL- na (ve.ano(ti )e rekao #red(tavnik Nobclovo% odbora+ KSto%a (e )o vie #otrudi!o #o(luati ni)e!i %ovor
n)e%ovo% i(#raDn)eno% !)e(ta+L
Prazno !)e(to bila )e #rikladna !eta7ora budui da (u dotad ve (vi u Solidarno(ti vid)eli ono to i! )e od%ovaralo:
Nobelov odbor vidio )e .ov)eka .i)e )e K)edino oruD)e bilo oruD)e !irol)ubivo% tra)ka+L6 C)evica )e vid)ela !o%uno(t
otku#l)en)a- (oci)aliza! neukal)an Stal)inovi! ili =aovi! zlo.ini!a+ De(nica )e otkrivala dokaze da ko!uni(ti.ke drDave
.ak i na one u!)erene izraze ne(la%an)a uzvraa)u %rubo! (ilo!+ Pokreti za l)ud(ka #rava vid)eli (u zatvorenike zato.ene
zbo% vla(titi& uv)eren)a+ "atoli.ka crkva #ronalazila )e (aveznika u borbi #rotiv ko!uni(ti.ko% ateiz!a+ A =ar%aret
@&atc&er i <onald <ea%an (#azili (u otvor- na#uklinu u (ov)et(ko!e oklo#u S unato. to!e to (e Solidarno(t borila za
u#ravo ona #rava ko)a (e to dvo)e voda trudilo (vi! (ila!a z%aziti u vla(titi! drDava!a+ Sto )e zabrana tra)ala dul)e- to )e
!itolo%i)a Solidarno(ti #o(ta)ala (naDni)o!+
Do 1699+ ve )e o(labio teror ono% #rvotno% (lo!a- te (u #ol)(ki radnici #onovno #o.eli or%anizirati !a(ovne tra)kove+ @a)
(u #ut- budui da (e ekono!i)a nala u (lobodno!e #adu- a u =o(kvi na vla(t za()eo u!)eren)a.ki reDi! =i&aila
>orba.ova- ko!uni(ti #o#u(tili+ Ce%alizirali (u Solidarno(t i #ri(tali na &itne izbore+ Solidarno(t (e ra(ci)e#ila na dvi)e
(ku#ine S #o(to)ao )e (indikat- ali i novo krilo >raJan(ki ko!itet Solidarno(ti ko)i e (ud)elovati na izbori!a+ @a dva ti)ela
bila (u nerazdvo)ivo #ovezana S voJe Solidarno(ti bili (u kandidati- a budui da )e izborni #ro%ra! bio ne)a(an- )edine
konkretne crte kako bi buduno(t Solidarno(ti !o%la iz%ledati nalazile (u (e u ekono!(ko! #ro%ra!u+ Sa! Uale(a ni)e (e
nat)ecao- odlu.ivi zadrDati ulo%u (indikalno%a vode- ali )e #o(tao zatitni! znako! ka!#an)e ko)a (e vodila #od #arolo!:
KS na!a (te (i%urni)iL+1, "o!uni(ti (u #retr#)eli (ra!otan #oraz- a Solidarno(t )e (lavila S nat)ecali (u (e za /11
za(tu#ni.ko !)e(to i o(vo)ili i& /1,+R Uale(a )e !anevrirao iza kuli(a i #oloDa) #re!i)era na!i)enio @adeu(zu
=azo;iecko!e ko)i )e- iako (a!o ( tra.ko! Uale(ine kariz!e- i#ak bio urednik t)ednika Solidarno(ti i )edan- kako %a (e
(!atralo- od vodei& intelektualaca unutar #okreta+
R Izbori- iako (a!i #o (ebi revolucionarni- i#ak (u bili na!)eteni 4 od (a!o%a #o.etka "o!uni(ti.ka #arti)a i!ala )e
za)a!.eni& 13 #o(to !)e(ta u don)e! do!u #arla!enta 4 Solidarno(t (e (!)ela nat)ecati (a!o za ona #reo(tala+ I#ak-
#ob)eda )e bila toliko (naDna da )e Solidarno(t u(#)ela #reuzeti (tvarni nadzor nad vlado!+
1B2
)@_+ao (to (u i +at!oatncrikanci nedu%o #i iFe ii+ii& ni+ autoi ii+u ni i+ 0!u N dQ \i+ +r+ -iXu #ri%rliti de!okraci)u u#ravo u
trenutku kad i! ekono!(ki #io%iann kunu #ute! #ro#a(ti+ Pol)(ka ni)e bila izuzetak+ "o!uni(ti (u de(et I)ei i!a #i i%tcno
vodili ekono!i)u- radei )ednu kata(tro7alnu i #re(ku#u %reku za dru%o! 4drDava (e nala na rubu ra(#ada+ KNa vla(titu
ne(reu- #obi)edili (!oQL- %la(i le%endarna Ei #roro.kaF Uale(ina iz)ava+ "ad )e Solidarno(t #reuzela vla(t- du% )e izno(io 5,
!ili)ardi- in7laci)a )e divl)ala na 1,, #o(to- dolazilo )e do teki& ne(taica &tane i crno )e trDite cv)etalo+ Bro)ne tvornice
izraJivale (u #roizvode ko)i (u- bez ku#aca na vidiku- trunuli #o (kladiti!a+11 Pol)aci!a )e takvo (tan)e bilo okrutan
#rodor u de!okraci)u+ Sloboda )e kona.no (ti%la- ali )e !alo n)i& i!alo (klono(ti ili vte!ena za (lavl)e )er (u i! #lae bile
bezvri)edne+ Dane (u #rovodili (to)ei u redovi!a za brano ili !a(lac- ako (u (e te #roizvode ta) t)edan zatekli u
#rodavaonica!a+
Ai)elo to l)eto- nakon izborne #ob)ede- vlada Solidarno(ti bila )e #aralizirana vla(tito! neodlu.nou+ Brzina uruavan)a
(taro%a #oretka i na%la izborna #ob)eda bili (u okovi ve (a!i #o (ebi S (a!o nekoliko !)e(eci ka(ni)e aktivi(ti
Solidarno(ti i(#laivali (u #lae i(ti! oni! a%enti!a ta)ne (luDbe #red ko)i!a (u (e (krivali+ Dodatni ok #red(tavl)alo )e
otkrie da )e )edva #reo(talo novca za #lae+ U!)e(to da %radi #o(t4ko!uni(ti.ku ekono!i)u o ko)o) (e (an)alo- #okret (e
(uo.io ( daleko &itni)o! zadao! (#re.avan)a (veobu&vatno% (lo!a i !o%ue !a(ovne %ladi+
*oJe Solidarno(ti znali (u da Dele okon.ati .vr(t (ti(ak u ko)e! )e drDava %uila #rivredu- ali i! ni)e bilo #ot#uno )a(no
.i!e bi %a !o%li za!i)eniti+ =ilitantno krilo #okreta u takvo! )e (tan)u vid)elo !o%uno(t i(kuavan)a vla(tito%
ekono!(ko% #ro%ra!a S ako (e tvornice u drDavno!e vla(nitvu #tetvore u radni.ke koo#erative- #o(to)i !o%uno(t da
#onovno #o(tanu ekono!(ki i(#lative 4 radni.ka u#rava !oDe biti daleko u.inkoviti)a- o(obito bez dodatni& trokova
#arti)(ke birokraci)e+ Dru%i (u za%ovarali )ednako #o(tu#ni #ri(tu# tranzici)i kakav )e >orba.ov za(tu#ao u =o(kvi 4
#ola%ano #roirivan)e #odru.)a u ko)i!a vri)ede !onetarni zakoni #onude i #otraDn)e Evie le%alni& #rodavaonica i trDitaF-
u)edin)eno ( (naDni! !odelo! )avno%a (ektora kakav )e #revladavao u (kandinav(ki! (oci)al4de!okraci)a!a+
No- ba kao to (e zbilo i u Catin(ko) A!erici- #ri)e ne%o to (e (ti%lo do%oditi ita dru%o- Pol)(ka (e !orala ri)eiti du%ova i
izvui iz trenuta.ne krize+ @eori)(ki %ledano- u#ravo )e to bila %lavna zadaa ==I4a: davan)e 7ondova za (tabilizaci)u
ko)i!a (e (#re.ava ekono!(ke kata(tro7e+ Ako )e i)edna vlada za(luDivala tu (la!ku (#a(a- onda )e to bila vlada
Solidarno(ti
1B5
=il k i \M1 u vi ii i+i 111 u 11+11 i!iii i u i%+i i!i"ii- i i)ckoii i #i \(iXi 111 iXi u i ri 11" =l %out n+i+ Si%tiino In- ii+ikiui (vi&
U+ulnoratov(ki& #arola u#iiiZriiili totalitarni! reDi!i!a ( dru%e (train4 Gel)ezne zav)e(e- novi #ol)(ki vladari i!ali #ravo
o.ekivati liar !alenu #o!o+
Sa!o to (e takva ni)e nudila+ U .vr(to!e za%rl)a)u ekono!i(ta Aikake kole- = = I i a!eri.ko =ini(tar(tvo 7inanci)a
#ol)(ke )e te%obe #ro!atralo kroz #riz!u doktrine oka+ Ekono!(ki (lo!- veliko o#tereen)e du%ovi!a- o)a.ani
dezori)entaci)o! izazvano! #ro!)eno! reDi!a- zna.ili (u da )e Pol)(ka u (avreno!- o(labl)eno!- #oloDa)u da #ri&vati
#ro%ra! radikalne ok4tera#i)e+ Iinanci)(ki %ledano- bila )e zani!l)ivi)a od Catin(ke A!erike S i(to.nu Euro#u )o ni)e
dodirnuo za#adni ka#italiza!+++ otvoreno trDite ni)e #o(to)alo+ Ono na)dra%oc)eni)e )o )e leDalo u drDavni! ruka!a S
(avreni kandidati za #rivatizaci)u+ =o%uno(t brzi& #ro7ita oni!a ko)i KuleteL #rvi bila )e neiz!)erna+
Uv)eren da e nova vlada- to (tan)e bude %ore- brDe #ri&vatiti (veobu&vatnu #reobrazbu u ni.i! obuzdani ka#italiza!-
==I )e do#utao da drDava tone (ve dubl)e i dubl)e u du%ove i in7laci)u+ Bi)ela kua- #od vlau >eor%ea ?+ U+ Bu(&a-
.e(titala )e Solidarno(ti na #ob)edi nad ko!uniz!o!- ali )e )a(no dala do znan)a da a!eri.ka ad!ini(traci)a od n)i& o.eku)e
da #od!ire (ve du%ove reDi!a ko)i )e zabran)ivao i zatvarao .lanove (indikata S i(todobno nudei (a!o 116 !ili)una
dolara #o!oi- to )e bila (itnica u drDavi (uo.eno) ( ekono!(ki! kola#(o! i #otrebo! za te!el)ni! re(trukturiran)e!+
U takvo! kontek(tu Je77re$ Sac&(- tada tride(et .etiri %odine (tar- #o.in)e raditi kao (av)etnik Solidarno(ti+ Nakon
bolivi)(ki& #odvi%a- le%enda ko)a %a )e okruDivala do(tiDe do(lovno vrto%lave vi(ine+ Divei (e kako !oDe (luDiti kao doktor
ekono!(ko% oka u de(etak ze!al)a i #roto! zadrDati katedru- Co( An%ele( @i!e( #ro%laava Sac&(a S ko)i )e i dal)e
iz%ledao kao .lan &arvard(ko% debatno% kluba 4 KIndiana Jone(o! ekono!i)eL+1/
Sac&( u Pol)(ko) #o.in)e raditi )o #ri)e izborne #ob)ede Solidarno(ti S na za&t)ev ko!uni(ti.ki& vla(ti+ Za#o.eo )e (
)ednodnevni! #utovan)e! i (u(reti!a ( ko!uni(ti.ko! vlado! i Solidarnou+ A tada >eor%e Soro(- 7inanci)er4!ili)arder i
tr%ovac valuta!a- Sac&(u da)e !o%uno(t izrav4ni)e% ut)eca)a+ Soro( i Sac&( za)edno odlaze u *aravu S Sac&( (e #ri()ea:
KSku#ini iz Solidarno(ti- kao i #ol)(ko) vladi rekao (a! da (a! (#re!an vie (ud)elovati u r)eavan)u (ve dubl)e ekono!(ke
krize+L12 Soro( )e #ri(tao Sac&(u i n)e%ovo! kole%i Davidu Ci#tonu- okor)elo! ekono!i(tu
1B3
!i(i)e u iN)iFKi(+iF)+ i_du )c iiuiiuai no+= #oni)ciiua n? i0+i?iri!<- u n - X X o
ti)e(no (uraJivati ( #okreto!+
Iako )e bio (lobodn)ak ko)e%a ni(u #laali ni ==1_ ni a!eri.ka vlada- S+u b( )e- #o !il)en)u !no%i& na)vii& duDno(nika
Solidarno(ti- #o()edovao %otovo !e(i)an(ke !oi+ S debeli! veza!a u Ua(&in%ronu- ( le%endarno! re#utaci)o!- .inilo (e
da u ruka!a drDi kl)u.eve ko)i otvata)u dveri #o!oi i ot#i(a du%ova to )e novo) vladi bila #o(l)edn)a an(a+ Sac&( )e u to
vti)e!e iz)avio da Solidarno(t treba %latko odbiti #laan)e du%ova i izrazio )e uv)eren)e da !oDe #riku#iti 2 !ili)arde dolara
#o!oi S to )e bilo .itavo bo%at(tvo u u(#oredbi ( Bu(&evo! #onudo!+15 Bolivi)i )e #o!o%ao #odii za)!ove kod
==I4a i #re#ro%ra!irao drDavni du% S naiz%led ni)e bilo razlo%a za (u!n)u+
I#ak- ta )e #o!o i!ala (vo)u ci)enu S da bi Solidarno(t dobila #ri(tu# Sac&(ovi! veza!a i !oi!a uv)eravan)a- vlada )e
#rvo !orala #ri&variri #lan ko)i )e #ol)(ki ti(ak ka(ni)e okr(tio KSac&(ovi! #lano!L ili Kok4tera#i)o!L+
Pro%ra! )e bio radikalni)i od ono%a na!etnuto%a Bolivi)i S o(i! uklan)an)a nadzota nad ci)ena!a i rezan)a (ubvenci)a
#reko noi- Sac&(ov #lan za%ovarao )e #roda)u drDavni& rudnika- brodo%radilita i tvornica #rivatno!e (ektoru+ Bio )e to
izravan (ukob ( ekono!(ki! #ro%ra!o! Solidarno(ti ko)i! (e ttaDilo radni.ko vla(nitvo- i iako (u nacionalni vode #okreta
#re(tali %ovoriti o kontroverzni! ide)a!a unutar #ro%ra!a- one (u !no%i! .lanovi!a Solidarno(ti i dal)e bivale te!el)e!
n)i&ove v)ere+ Sac&( i Ci#ton oblikovali (u #ro%ra! #ol)(ke ok4tera#i)e ti)eko! (a!o )edne noi+ Bio )e #etnae(t (ttanica
du% i- kako tvrdi Sac&(: KPrvi #ut- v)eru)e!- da )e itko na#i(ao (veobu&vatan #ro%ra! #reobrazbe (oci)ali(ti.ke #rivrede u
trDinu ekono!i)u+L13
Sac&( )e bio uv)eren da Pol)(ka !ora Kta) (kok iznad in(titucionalno% bezdanaL izve(ti od!a& )er (e- o(i! (vi& o(tali&
te%oba- nala na (a!o!e rubu &i#erin7laci)e+ "ako )e rekao- kad )edno! dode do n)e- na(tat e Kte!el)ni (lo!+++ .i(ta- ni.i!
obuzdana- kata(tro7aL+11
OdrDao )e nekoliko individualni& (e!inara na ko)i!a )e kl)u.ni! duDno(nici!a Solidarno(ti ob)a(nio #lan S neki od n)i&
tra)ali (u .etiri (ata S a zati! (e izabrani! #ol)(ki! duDno(nici!a obratio kao (ku#ini+ =no%i! voJa!a Solidarno(ti ni(u
(e (viJale Sac&(ove ide)e S #okret )e na(tao ti)eko! #obune #rotiv dra(ti.no% #ota(ta ci)ena ko)i (u na!etnuli ko!uni(ti- a
u to! i! )e trenutku Sac&( rekao da izvedu to i(to- (a!o u neza!i(livo vei! raz!)eri!a+ @vrdio )e da (e ti!e !o%u (#a(iti
u#ravo zato to Knarod bezrezervno v)eru)e Solidarno(ti- to )e u#ravo ()a)no i od neiz!)erne vaDno(tiL+1B
1B1
ce rniiiovi! (uiK+++++na nani)eti velike te%obe- no %odine #od0cini)a- zatvora
i #io%oii(tav+i u_a\XiZle (u i& odale.iti od vla(tite baze+ "ao to #o)an)ava #ol)(ki urednik Pr0e!$(la; Uiel%o(z- vr&uka
#okreta Kbila )e do(lovno izolirana+++ )er #odrku ni)e dobivala iz tvornica ne%o od ArkveL+19 Ptovie- vod(tvo )e o.a)ni.ki
Del)elo (triniti (tan)e- #a !akar i #o ci)eni !uka- a to )e u#ravo nudio Sac&(+ K?oe!o li u(#)etiT @o Deli! znati+ ?oe!o li
u(#)etiTL- Delio )e (aznati Ada! =ic&nik- )edan od na).uveni)i& intelektualaca Solidarno(ti+ Sac&( ni)e ni tre#nuo: KSve )e u
redu+ U(#)et ete+L16R
Sac&( )e Bolivi)u .e(to i(ticao kao #ri!)er ko)i bi Pol)(ka trebala #odraDavati- i to )e .inio toliko .e(to da (u (e Pol)aci ve
u!orili (lua)ui o to!e+ K*olio bi& vid)eti Bolivi)uL- ti& )e dana novinaru iz)avio )edan od voda Solidarno(ti+ KSi%uran (a!
da )e (trano li)e#a i )ako e%zoti.na+ Sa!o- ne bi& )e Delio vid)eti ovd)e+L Cec& Uale(a razvio )e o(obito (naDnu odbo)no(t
#re!a Bolivi)i S to ka(ni)e #rizna)e >onzalu Sanc&ezu de Cozadi E>oni)uF- kad (u (e- kao #red()ednici- %odina!a ka(ni)e
(u(reli na (a!itu+ KPriao !i )eL- #ri()ea (e >oni- Ki rekao: ZOduvi)ek (a! #riDel)kivao u#oznati Bolivi)ca- o(obito
bolivi)(ko% #red()ednika- )er na( ne#rekidno t)era)u da uzi!a!o ta) (trano %orak li)ek- #rito! %ovorei da to !ora!o .initi
zato to (u to .inili i u Bolivi)i+ "ad (a! va( u#oznao- vidi! da ni(te ni!alo loi- ali (a! va( neko i(kreno !rzio+L/,
"ad )e %ovorio o Bolivi)i- Sac&( )e #ro#u(tio (#o!enuti da )e bolivi)(ka vlada- u cil)u #rovedbe #ro%ra!a ok4tera#i)e-
#ro%la(ila izvanredno (tan)e i dva#ut kidna#irala i internirala (indikalne vode 4 )ednako kao to )e ta)na #olici)a
"o!uni(ti.ke #arti)e nedu%o #ri)e oti!ala i zatvarala vode Solidarno(ti ti)eko! izvanredno% (tan)a u Pol)(ko)+
Dana( (e !no%i #ri()ea)u da)e- na)uv)erl)ivi)e od (ve%a zvu.alo Sac&(ovo obean)e da e- ako (e #okore n)e%ovi! (tro%i!
na#uci!a- Pol)(ka #re(tati biti izuzetak i #o(tati Knor!alnaL S reci!o kao Knor!alna euro#(ka drDavaL+ Sto%a- ako )e
Sac&( u #ravu- i ako ui(tinu ubrzano !o%u #o(tati drDava kakve (u Irancu(ka ili N)e!a.ka )edno(tavni! razaran)e!
(truktura (tare drDave- ne vri)edi li to !ukaT Zato #oi #o(tu#ni! #ute! #ro!)ene ko)i lako !oDe #ro#a(ti S ili traDiti
neki novi- trei #ut S kad i! )e in(tant4euro#(ka verzi)a #od no(o! i #oziva i& da )e #ri&vateT Sac&( )e #redviJao da e
ok4tera#i)a izazvati Ktrenuta.ne di(lokaci)eL c)enovni! (kokovi!a+ KAli e (e zati! (tan)e (tabilizirati S l)udi e znati na
.e!u (u+L/1
R =ic&nik )e ka(ni)e o%or.eno #ri!i)etio da )e Ku ko!uniz!u na)%ore ono to (li)edi ka(ni)eL+
1BB
ciFa i+e(ze"o! naicero;tce!- e"ono!i(ro! iB+ var(av("e cuui(n)e (koic
za #laniran)e i (tati(tiku+ U trenutku n)e%ova i!enovan)a- inalo (e lo%a znalo o Balcero;iczevi! #oliti.ki! na%nui!a
Enai!e- (vi ekono!i(ti (luDbeno (u bili (oci)ali(tiF- ali e ubtzo #o(tati )a(no tla )e (a! (ebe (inat rao #o.a(ni! A&ica%o
Bo$e! S .ita)ui ile%alno #ol)(ko izdan)e Iried !a nove kn)i%e Iree to A&oo(e+ Ona !e Knada&nula- kao i !no%e dtu%e-
da (an)a! o buduno(ti (lobode ti)eko! na)!ta.ni)i& %odina ko!uni(ti.ke vladavineL- ka(ni)e ob)an)ava Balcero;icz+//
Iried!anova 7unda!entali(ti.ka ina.ica ka#italiz!a bila )e !il)a!a daleko od ono%a to )e to% l)eta Uale(a obeavao
Pol)(ko)+ On )e i dal)e tvrdio da e Pol)(ka #ronai neki blaDi- trei #ut- ko)i )e u interv)uu ( Barbaro! Ualter( o#i(ao kao:
K!)eavinu+++ @o nee biti ka#italiza!+ Bit e to (u(tav bol)i od ka#italiz!a ko)i e odbaciti (ve zlo ka#italiz!a+L/2
=no%i (u u to vri)e!e tvrdili da Balcero;icz i Sac&( (vo)i! in(tant4rece#to! za#ravo #roda)u !a%lu i da e- u!)e(to da
Pol)(ko) vrati zdravl)e i nor!alno (tan)e- ok4teta#i)o! #rouzro.iti )o vei kao( (iro!atva i deindu(tri)alizaci)e+ K@o )e
(iro!ana i (laba drDava+ Nee!o !oi #reDiv)eti okL- rekao )e vodei li)e.nik i za%ovornik zdrav(tveno% o(i%uran)a
Ca;renceu Ue(c&leru- novinaru Ne; Vorkera+/]
@ri !)e(eca nakon #ovi)e(ne izborne #ob)ede i na%le #reobrazbe iz od!etnika u zakonodavce- na)uDi kru% Solidarno(ti
ra(#ravl)ao )e- etao- vikao- #alio ci%aretu na ci%aretu- ne(#o(oban odlu.iti to da radi+ A (vaki! novi! dano! drDava )e (ve
dubl)e za#adala u ekono!(ku krizu+
Jako neodlu.an za%rl)a)
Dana 1/+ ru)na 1696+- #ol)(ki #re!i)er @adeu(z =azo;iecki- (tao )e #red #rvi (lobodno izabrani #arla!ent+ UDi kru%
Solidarno(ti kona.no )e odlu.io to e ( ekono!i)o!- ali )e (a!o a.ica u#ueni& znala kona.nu odluku S &oe li to biti
Sac&(ov #lan- >orba.ovl)ev #o(tu#ni #ut ili radni.ke koo#erative Solidarno(riT
=azo;iecki (e (#re!ao ob)aviti #re(udu- ali )e u(red to% velevaDno% %ovora- #ri)e ne%o to (e (ti%ao #ozabaviti ti!
%orui! #itan)e! drDave- neto #olo (trano #o zlu+ Zal)ul)ao (e- u&vatio (e za %ovornicu i- kako tvrdi )edan o.evidac:
K#robli)edio- &vatao zrak i .ulo (e kako %ovori i(#od %la(a: ZNe o()ea! (e ba dobroZ+L/3 N)e%ovi #o!onici izvukli (u %a
iz dvorane- #re#uta)ui 513 #o(lanika na !ilo(t %la(ina!a+ Sr.ani udarT Je li otrovanT @ko S ko!uni(tiT A!erikanciT
1B9
!u clektrokardio%nr+ INI (r.ani udar- ni otrov+ Pre!i)er )e- )edno(tavno
ivi eno- #alio nJ ++Kkutno% u!oraL- o0bil)no% !an)ka (na i #ret)erane koli.ine (i re(a+ Nakon %oiovo .itavo% (ata na#ete
neizv)e(no(ti- #onovno (e vratio u dvoranu %d)e %a )e do.ekao %ro!o%la(ni a#lauz+ KO#ro(titeL- rekao )e kn)iki na(tro)eni
=azo;iecki+ K=o)e zdrav(tveno (tan)e u #ot#uno(ti )e )ednako (tan)u #ol)(ke ekono!i)e+L/1
I- na#o(l)etku- #ravori)ek 4 #ol)(ka e (e ekono!i)a od akutno% u!ora li)e.iti ok4tera#i)o!- i to o(obito radikalno!
ina.ico! ko)a u (ebi (adrDi K#rivatizaci)u d rDavne indu(tri)e- (tvaran)e burze vri)edno(nica i trDita ka#itala- konvertibilnu
valutu i #ri)elaz ( teke indu(tri)e na #roizvodn)u robe iroke #otron)eL- kao i Krezan)e #rora.unaL S (ve i(tovre!eno i to
brDe !o%ue+/B
Ako )e (an o Solidarno(ti za#o.eo Uale(ini! odlu.ni! #re(koko! .eli.ne o%rade u >dari(ku- onda )e =azo;iecki- (vo)i!
iz!oDdeni! #redavan)e! ok4tera#i)i bio (i!bol (vretka to% (na+ Na#o(l)etku )e odlu.io novac+ [lanovi Solidarno(ti ni(u
utvrdili da )e n)i&ova vizi)a za)edni.ko% u#ravl)an)a #rivredo! #o (ebi #o%rena- ali (u n)i&ovi vode #ov)erovali da)e i#ak
na)vaDni)e o(loboditi (e ko!uni(ti.ki& du%ova i trenuta.no (tabilizirati valutu+ ?enr$k Uu)ec- )edan od na)vei& #obornika
#ol)(ke koo#erative- u to vri)e!e iz)avio )e: KDa (!o i!ali dovol)no vre!ena- !oDda bi(!o !o%li u(#)eti+ Ni(!o i!ali
vre!ena+L/9 A Sac&( )e !o%ao (tvoriti novac+ Pol)aci!a )e #o!o%ao da (klo#e (#orazu! ( ==I4o!- o(i%urao d)elo!i.ni
ot#i( du%ova i !ili)ardu dolara za (tabilizaci)u valute S (ve redo!- a o(obito ==I4ovi 7ondovi- bilo vezano uz bezuv)etno
#okoravan)e ok4tera#i)i+
Pol)(ka )e #o(tala kla(i.ni! #ri!)ero! Iried!anove teori)e krize S dezori)entaci)a brzi& #oliti.ki& #ro!)ena u (#o)u (
kolektivni! (tra&o! izazvani! ekono!(ki! kola#(o! u.inili (u !o%uno(t .udotvorno% i brzo% o#oravka S !a koliko
#rividno% S #revie #rivla.no! da bi )e (e odbilo+ ?aiina Bortno;(ka- aktivi(tica za l)ud(ka #rava- o#i(ala )e brzinu
#ro!)ena ti)eko! to% razdobl)a kao Kna.in Divota ko)i! Divi!o ovi& dana #od()ea na razliku iz!eJu #a()i& i l)ud(ki&
%odina+++ #o(ta)e!o o.evici!a #olu#(i&oti.ni& reakci)a+ Ne!o%ue )e vie o.ekivati da l)udi za(tu#a)u vla(tite intere(e )er
(u toliko dezori)entirani da ne zna)u S ili ne !are S o ko)i! )e intere(i!a za#ravo ri)e.+L/6
=ini(tar 7inanci)a Balcero;icz ka(ni)e )e #riznao da )e i(koritavan)e takvo% (tan)a krize bila (!il)ena (trate%i)a S na.in
ko)i! (e- kao i (vi! dru%i! taktika!a oka- uklan)ala o#ozici)a+ Ob)a(nio )e da )e bio u
1B6
(u#rotne vizi)i (olidarno(ti (a!o zaro (to (r iZoi)("a rada nninriia ti- "ako
)e on to okr(tio- razdobl)u Kne(vakidan)e #olitikeL- lo )e (tan)e o#i(ao kao kratkotra)no razdobl)e u ko)e!u ne vri)ede
#ravila Knor!alne #olitikeL Ekonzultaci)e- di(ku(i)e- ra(#raveF S dru%i! ri)e.i!a- nede!okrat(ko vri)e!e unutat vladavine
de!okraci)e+2,
KNe(vakidan)a #olitikaL- iz)avio )e- K#o de7inici)i )e razdobl)e )a(no% di(kontinuiteta drDavne #ovi)e(ti+ Ona !oDe biti
razdobl)e izni!no duboke ekono!(ke krize- (lo! rani)e% in(titucionalno% (u(tava ili #ak o(loboJen)e od (ttane vladavine
Eili zavretak rataF+ U Pol)(ko) 1696+ (ta#a)u (e (ve tri #o)ave+L21 Zbo% takvi& ne(vakidan)i& okolno(ti- bio )e u !o%uno(ti
u (ttanu ukloniti nor!alan #roce( i na!etnuti Kradikalno ubrzavan)e le%i4(lativno% #roce(aL- ko)i! (e ozakonio #aket ok4
tera#i)e+2/
@i)eko! rani& devede(eti&- Balcerovviczeva teori)a o razdobl)i!a Kne(vakidan)e #olitikeL #rivla.i za!)etno zani!an)e
vain%ton(ki& ekono!i(ta+ Ni!alo .udno S (a!o dva !)e(eca nakon to )e Pol)(ka na)avila #ri&vaan)e ok4teta#i)e-
do%odilo (e neto to e #ro!i)eniti ti)ek #ovi)e(ti i #ol)(ko!e ek(#eri!entu #ridati %lobalno zna.en)e+ U (tudeno!e 1696+
%odine- oduevl)eno (e rui Berlin(ki zid- %rad (e #retvara u (a)a! !o%uno(ti- a na ruevina!a vi)ori =@*4ova za(tava 4
kao da (e I(to.ni Betlin #retvorio u !)e(e.evu #ovrinu+ Od)edno! (e .inilo da ci)eli (vi)et #roDivl)ava i(tu vt(tu ubrzano%
#o(to)an)a kao i Pol)aci 4 Sov)et(ki Savez naao (e na rubu ra(#ada- a#art&e)d u JuDnoa7ri.ko) re#ublici o#a(no )e tetutao-
#o.in)u za!irati autoritarni reDi!i u Catin(ko) A!erici- i(to.no) Euro#i i Azi)i- a du%i ratovi- od Na!ibi)e do Cibanona-
#rivode (e kra)u+ Po(vuda (e rue (tari reDi!i- a oni ko)i (e raJa)u na n)i&ovi! ruevina!a tek !ota)u #o#ri!iti (vo)a
obli.)a+
@i)eko! (a!o nekoliko %odina .inilo (e da )e #olovica (vi)eta uronila u Kne(vakidan)u #olitikuL ili Ktranzici)uL- kako (e
devede(eti& nazivalo o(loboJene ze!l)e S za(tale u e%zi(tenci)alno! vakuu!u iz!eJu #rolo(ti i buduno(ti+ "ako tvrdi
@&o!a( Aarot&er(- voJa takozvano% a#arata za #ro!ican)e de!okraci)e vlade S)edin)eni& DrDava: Kti)eko! #rve #olovice
devede(eti&+++ bro) Kze!al)a u ttanzici)iL radikalno ra(te- a %otovo (totinu dtDava Eot#rilike /, u Catin(ko) A!erici- /3 u
i(to.no) Euro#i i bive! Sov)et(ko! Savezu- 2, u #od(a&ar(ko) A7rici- 1, u Azi)i i 3 na Bli(ko!e I(tokuF nalazi (e u neko)
vr(ti tadikalne tranzici)e iz )edno% !odela vla(ti na dru%i+L22
=no%i (u tvrdili da e ci)eli ta) tok- kao i #ad (tvarni& i oni& !eta7o4ri.ki& zidova- dove(ti do kra)a ideoloko% #ravov)er)a+
O(loboJeni #ola4rizaci)(ko% u.inka (ukobl)eni& (u#er(ila- drDave e kona.no !oi iz oba
19,
i ekono!(kiZ (i%urno(ti+ Aiorba.ov )e i0)avio: 4=no%a de(etl)ea do%!at(ko% (l)e#ila i kruto% #ri(tu#a u.inila (u (vo)e+ I F
ana( Deli!o #okazati (vo) i(tin(ki (tvarala.ki dub+L4Z5
E akaka )e kola takve #ri.e o !i)eani! ideolo%i)a!a do.ekala ne(kri4veni! #reziro!+ Pol)(ka )e )a(no #okazala da takav
vid kaoti.ne tranzici)e otvara !o%uno(ti odlu.ni! #o)edinci!a ko)i e (e brzi! d)elovan)e! #robiti kroz takve brze
#ro!)ene+ Doao )e trenutak da (e bive ko!uni(ti.ke drDave #reobrati na .i(ti 7ried!aniza!- a ne u nekakav ba(tardni
ke$ne(i)an(ki ko!#ro!i(+ Sa! Iried!an iz)avio )e da #ravov)erni iz Aikake kole !ora)u i!ati (#re!na r)een)a )o u
trenutku kad (vi o(tali i dal)e #o(tavl)a)u #itan)a i trude (e #ronai (!)er+
Neka vr(ta #onovno% (u(reta #o)edinaca ko)i (u za%ovarali ta) (v)etonazor zbila (e te (udbono(ne zi!e 1696+ S na #o(ve
#rikladno!e !)e(tu- nai!e- .ikako!e Sveu.ilitu+ Prilika za (u(ret bilo )e #redavan)e Iranci(a Iuku$a!e- na(lovl)eno
KBliDi!o li (e kra)u #ovi)e(tiTLR Iuku$a!i- tada vie! #oliti.ko! (av)etniku u a!eri.ko! State De#art!entu- (trate%i)a
#obornika neobuzdano% ka#italiz!a bila )e #o(ve )a(na S ne ra(#ravl)ati ( nevaDni!a ne%o- u!)e(to to%a- #reventivno
#ro%la(iti #ob)edu+ Iuku$a!a )e v)erovao da (e kra)no(ti ne bi (!)elo odbacivati- nikakav izbor ono% na)bol)e%a iz oba)u
(v)etova- nikakvi& d)elo!i.ni& r)een)a+ Pro#a(t ko!uniz!a- kako )e %ovorio oku#l)eni!a- vodi Kne ka Zkra)u ideolo%i)eZ ili
(ta#an)u ka#italiz!a i (oci)aliz!a+++ ne%o ni.i! #o!ueno) #ob)edi ekono!(ko% i #oliti.ko% liberaliz!aL+ Ni)e to bio kra)
ideolo%i)e- ne%o K#ovi)e(ti kao takveL+23
Predavan)e )e (#onzorirao Jo&n =+ Olin- du%o%odin)i 7inanci)er Iried!anovo% ideoloko% #o&oda i #rocvata de(ni.ar(ki&
tru(tova !oz%ova+21 S#o) )e bio (avreno #rikladan budui da )e Iuku$a!a u biti #otvrJivao Iried!anovu tvrdn)u da (u
(lobodna trDita i (lobodni narodi dio nerazdvo)no% #ro)ekta+ @u )e tezu &rabro #renio na novo #odru.)e- tvrdei da
dere%ulirana trDita u ekono!(ko) (7eri- u (#o)u ( liberalno! de!okraci)o! #oliti.ke (7ere- #red(tavl)a)u Kkona.nu to.ku
ideoloke evoluci)e .ov)e.an(tva i+++ kona.ni oblik l)ud(ke vladavineL+2B De!okraci)a i radikalni ka#italiza! (l)ubl)u)u (e-
ne (a!o )edno ( dru%i!- ne%o i ( !oderniteto!- na#retko! i re7or!o!+ Oni ko)i (e #rotive to! (#a)an)u ne (a!o to %ri)ee
ne%o i (u Ki dal)e unutar #ovi)e(tiL- kako to izri.e Iuku$a!a- to )e )ednako oni!a o(tali!a iza Dru%o% dola(ka- budui da
(u (vi dru%i ve #reli na nebe(ku- K#o(t&i(tori)(kuL razinu+29
R @o #redavan)e Iuku$a!a #retvara u kn)i%u "ra) #ovi)e(ti i #o(l)edn)i .ov)ek- ob)avl)enu tri %odine ka(ni)e+
191
kakvo )c oblikovala Aikaka Pkola+ Jednako koliko )e ==I #okuavao-
#od krinko! #ro%ra!a &itne K(tabilizaci)eL- n Catin(ku A!eriku i A7riku #rokri)u!.ariti #rivatizaci)u i K(lobodnu
tr%ovinuL- Iuku$a!a (e #otrudio ta) i(ti- izni!no u#itni #ro%ra!- uci)e#iti u #rode!okrat(ki val ko)i (e #odizao od *arave
do =anile+ "ao to (a! #ri!)eu)e- i(tina )c da #o(to)i )a(an i nezau(tavl)iv kon(enzu( da (vi l)udi i!a)u #tavo de!okrat(ki
vladati (obo!- ali (a!o u na)luJi! !atan)i!a unutat State De#att!enta tu Dudn)u za de!okraci)o! #rati za&t)ev %raJana
za ekono!(ki! (u(tavo! ko)i bi ukinuo zatitu radni& #rava i uzrokovao !a(ovna ot#utan)a+
Ako )e i #o(to)ao i(tin(ki kon(enzu( o i.e!u- onda )e to bio kon(enzu( da )e za one ko)i (u b)eDali iz li)evi& i de(ni&
diktatura- de!okraci)a zna.ila kona.no zadobivan)e #rava odlu.ivan)a u (vi! vaDni! #itan)i!a u!)e(to )edno(trano% i
na(ilno% na!etan)a tuJi& ideolo%i)a+ Dru%i! ri)e.i!a- to univerzalno na.elo ko)e Iuku$a!a identi7icita kao K(uverenitet
narodaL u (ebi (adrDi #ravo naroda da bira na.in ko)i! e (e ra(#oreJivati bla%o n)i&ovi& do!ovina S od (udbina tvrtki u
drDavno!e vla(nitvu- #a do razine (ubvenci)a za kole i bolnice+ Dil)e! (vi)eta- #o)edinci (u bili (#re!ni i(kori(titi (vo)a
krvavo #laena de!okrat(ka #tava i kona.no #o(tati tvorci!a vla(titi& nacionalni& (udbina+
>odine 1696+ #ovi)e(t )e (tvarala uzbudl)iv zaokret i ulazila u razdobl)e i(tin(ke otvoreno(ti i !o%uno(ti+ Sto%a ni)e ni!alo
(lu.a)no da Iuku$a!a- iz (vo%a %ni)ezda u State De#art!entu- bira u#ravo ta) trenutak da #okua bu.no zatvoriti kn)i%u
#ovi)e(ti+ Niti )e (lu.a)no da Sv)et(ka banka i ==I bita)u u#ravo tu ek(#lozivnu %odinu da otkri)u #o(to)an)e
K*ain%ton(ko% kon(enzu(aL S #o(ve )a(an #okua) #rekida (vi& ra(#rava i ra(#ri o bilo kakvi! ekono!(ki! ide)a!a
izvan KladiceL (lobodno% trDita+ Bile (u to (trate%i)e o%rani.avan)a de!okraci)e- (tvorene da (a(i)eku neo.ekivanu #o)avu
(a!oodreJen)a- te v)e.ne i )edine na)vee #ri)etn)e kriDar(ko!e #o&odu Aikake kole+
Pok na tr%u @ianan!en
"ina )e bila )edno od !)e(ta na (vi)etu %d)e (e dokazala (va nev)erodo(to)no(t &rabre Iuku$a!ine tvrdn)e+ Iuku$a!a )e
(vo) %ovor odrDao u vel)a.i 1696+ S dva !)e(eca ka(ni)e u Pekin%u )e do(lovno ek(#lodirao #rode!okrat(ki #okret #raen
!a(ovni! #ro(v)edi!a i #rote(tni! ()eden)e! na tr%u @ianan!en E@r% nebe(ko% !ira S o#+ #rev+F+ Iuku$a!a )e iznio
#o(tavku da (u de!okrat(ki #roce(i i K#roce(i (lobodno% trDitaL u (vo)o) biti #roce(i4blizanci ko)e )e ne!o%ue razdvo)iti+
No- u "ini-
19/
#lace i #roirili o#(e% trDita dnk )e- i(tovre!eno- .vr(to odlu.ila (ilovito (e odu#ri)eti (vi! za&t)evi!a 0+i i0+&ore i
%raJan(ke (lobode+ Pro(v)cJnici (u- ( dru%e (tr+ine- za&ti)evali de!okraci)u i- !no%i !edu n)i!a- #rotivili (e vladinu
#ri&vaan)u nere%ulirano% ka#italiz!a- to (u- kao .in)enicu- za#adni !edi)i .e(to izo(tavl)ali u (vo)i! izv)ei!a o
zbivan)i!a+ U "ini de!okraci)a i ekono!i)a Aikake kole ni(u ile ruku #od ruku S nale (u (e na (u#rotni! (trana!a
barikada ko)e (u okruDivale tr% @ianan!en+
<ani& o(a!de(eti&- kine(ka vlada- tada #od vod(tvo! Den% fiao#in%a- b)e(o!u.no )e #okuavala izb)ei re#rizu
do%aJan)a u Pol)(ko) %d)e (u radnici dobili do#uten)e o(novati neovi(ni #okret i n)i!e u #itan)e dove(ti #arti)(ki !ono#ol
na !o+ Nai!e- kine(ki voJe ni(u na!)eravali tititi tvornice u drDavno!e vla(nitvu- kao ni #ol)o#rivredne za)ednice ko)e
(u .inile te!el) ko!uni(ti.ke drDave+ Den% )e- u(tvari- .vr(to odlu.io #ri)ei na kor#orativnu ekono!i)u S u to!e )e bio
toliko odlu.an da )e n)e%ova vlada- 169,+ %odine- #ozvala =iltona Iried!ana da u "ini- te!el)i!a teori)e (lobodno% trDita
#ou.i (totine vi(oki& drDavni& duDno(nika- #ro7e(ora i #arti)(ki& ekono!i(ta+ KSvi (u #ozvani na ulazu !orali #okazati
#ozivniceL- #ri()ea (e Iried!an (vo)e #ekinke i an%a)(ke #ublike+ N)e%ova te!el)na #oruka %la(ila )e: K"oliko
neiz!)erno bol)e obi.ni l)udi Dive u ka#italiz!u- ne%o u ko!uni(ti.ki! drDava!aQL26 Izno(io )e #ri!)er ?on% "on%a-
#odru.)a .i(to% ka#italiz!a ko)e!u (e Iried!an ve odavno divio zbo% Kdina!i.no% i inovativno% karaktera ko)i )e (tvorila
o(obna (loboda- (loboda tr%ovine- ni(ki na!eti i !ini!alne intervenci)e vla(tiL+ @vrdio )e da )e ?on% "on%- unato.
ne#o(to)an)u de!okraci)e- (lobodni)i od S)edin)eni& DrDava- budui da ta!on)a vla(t !an)e ut)e.e na ekono!i)u+5,
Iried!anova de7inici)a (lobode u ko)o) (u #oliti.ke (lobode (a!o (lu.a)no(ti- tovie- ne#otrebne- u u(#oredbi (a (lobodo!
neobuzdane tr%ovine- (avreno (e ukla#ala ( vizi)o! ko)a )e na(ta)ala u kru%ovi!a kine(ko% Politbiroa+ Parti)a )e ekono!i)u
Del)ela otvoriti #rivatno! vla(nitvu i #otroa.ko! !entalitetu- i i(tovre!eno u ruka!a zadrDati vla(t S ta) )e #lan-
#arti)(ki! duDno(nici!a i n)i&ovi! obitel)i!a o(i%uravao na)bol)e #o(love i #rva !)e(ta u redovi!a za na)vee zarade u
trenutku kad za#o.ne ra(#roda)a drDavno%a vla(nitva+ Sukladno to) ina.ici Ktranzici)eL- oni i(ti #o)edinci ko)i (u drDavu
nadzirali #od ko!uniz!o!- nadzirat e )e i u ka#italiz!u- i(tovre!eno uDiva)ui u veliko! #obol)an)u vla(tito%a
Divotno%a (tila+ "ine(ka vlada ni)e na!)eravala #odraDavati !odel S)edin)eni& DrDava S !odel ko)e!u (u (tre!ili bio )e
daleko bliDi Pinoc&etovo! [ileu: (lobodna trDita (l)ubl)ena ( autoritarni! #oliti.ki! nadzoro! ko)i (e #rovodi re#re(i)o!
.eli.ne #e(nice+
192
re#re(i)a na)vaDni)i .i!benik+ I i)eko! =aovc vladavine- "ine(ka dr0+iv+i
okrutno )e nadzirala vla(titi nadzor- razra.unavala (e ( #rotivnu i!a i nei(to!il)enike (lala na #reod%o)+ Sa!o- =aova
re#re(i)a #rovodila (e u i!e radnitva i #rotiv burDoazi)e S #arti)a (e (ad (#re!ala #odii vla(titu kontrarevoluci)u i od
radnika zattaDiti da (e odreknu na)vee% di)ela #ovla(tica i (i%urno(ti kako bi !an)ina !o%la o(tvarivati %ole!e zarade+ Sto
ni)e bila ni!alo laka zadaa+ "ad )e Den%- 1692+ %odine- "inu otvotio (trani! ula%an)i!a i (!an)io zatitu radnitva-
i(tovre!eno )e naredio (tvaran)e Narodne naotuDane #olici)e ( 5,, ,,, #ri#adnika S novu- #utu)uu #o(tro)bu za %uen)e
tra)kova- (a zadao! %on)en)a (vi& znakova Kekono!(ki& zlo.inaL Ebol)e re.eno- tra)kova i #ro(v)edaF+ "ako tvrdi
#ov)e(ni.ar "ine =aurice =ei(ner: KNarodna naoruDana #olici)a u ar(enali!a )e #o()edovala a!eri.ke &eliko#tere i
elektri.ne ta#ove za (toku+L I: Knekoliko )e od)ela ot#utovalo u Pol)(ku kako bi (e obu.avalo u te&nika!a %uen)a #obunaL
S ta!o (u izu.avali taktike ko)i!a (e #ol)(ka #olici)a kori(tila #rotiv Solidarno(ti ti)eko! razdobl)a izvanredno% (tan)a+51
*elik bro) Den%ovi& re7or!i bio )e u(#)ean i o!il)en S (el)aci (u dobili vei nadzor nad vla(titi! Divoto!- u %radove (e
vratila tr%ovina+ No- #otkra) o(a!de(eti&- Den% za#o.in)e uvoditi !)ere ko)e )e %rad(ko radnitvo do(lovno do.ekalo na noD
S ukida nadzot ci)ena ko)e (ka.u u neboM ne(ta)e zatita na radu to dovodi do !a(ovne neza#o(leno(tiM u novo) "ini (ve (e
vie naziru te!el)ne ne)ednako(ti iz!eJu #ob)ednika i %ubitnika+ *e 1699+ %odine- Parti)a (e (uo.ava (a (naDno!
reakci)o!- to )e #ri(il)ava da d)elo!i.no odu(tane od dere%ulaci)e ci)ena+ Ba&ata koru!#irano(t i ne#otiza! Parti)e takoJet
(u izazivali (ve vee ne%odovan)e+ =no%i "inezi Del)eli (u vee trDine (lobode- ali )e Kre7or!aL (ve vie i vie #od()eala
na kod ko)i! (u (e #arti)(ki duDno(nici #retvarali u ta)kune- budui da (u !no%i od n)i& u #rivatni #o()ed #teuzeli i!ovinu
ko)o! (u dotad u#ravl)ali kao birokrati+
Budui da (e ek(#eri!ent (lobodno% trDita naao u #o%ibel)i- vla(ti #onovno #oziva)u Iried!ana da #o()eti "inu S
)ednako kao to (u %a A&ica%o Bo$(i i #ira)e zatraDili za #o!o 16B3+ %odine- u ttenutku kad (vo)i! #ro%ra!o!
ra(#la!(ava)u unutarn)u #obunu u [ileu+5/ *aDan #o()et- (v)et(ki (lavno% %urua ka#italiz!a bila )e Kin)ekci)aL ko)u (u
kine(ki Kre7or!atoriL toliko trebali+
"ad (u Iried!an i n)e%ova (u#ru%a <o(e (ti%li u San%a)- u ru)nu 1699+ %odine- za#an)ilo i& )e koliko! )e brzino! (redin)a
"ina #o.ela nalikovati ?on% "on%u+ U(#rko( %n)evu ko)i )e tin)ao u narodu- (ve to (u vid)eli
195
tioiuiuk o#i(ao kao Kra0do&l)e na)vee nade kine(ko% ek(#eri!entaL+
IF nazo.no(ti (luDbeni& drDavni& !edi)a- Iried!an )e dva (ata (a(tan.io ( Z&ao Zi$an%o!- %eneralni! (ekretaro!
"o!uni(ti.ke #arti)e- i Jian% Ze!ino!- tadan)i! #arti)(ki! (ekretaro! Pan%a)(ko% ko!iteta i budui! k i ne(k i !
#red()ed n i ko!+ Iried!anov (av)et Jian%u do(lovni )e od)ek (av)eta ko)i )e dao Pinoc&etu u trenutku kad (e .ilean(ki
ek(#eri!ent naao na tanko!e ledu S ne!o)te #odlei #riti(ku i ne okli)eva)te+ KNa%la(io (a! vaDno(t #rivatizaci)e i
(lobodni& trDita- kao i liberalizaci)e u )edno!e #otezuL- #ri()ea (e Iried!an+ U !e!orandu!u ko)i )e u#utio %eneralno!
(ekretaru "o!uni(ti.ke #arti)e- Iried!an na%laava da )e ok4tera#i)a u to! trenutku )o vie #otrebita+ KPrvi kine(ki koraci
na #utu re7or!e bili (u radikalno u(#)eni+ "ina !oDe o(tvariti radikalan na#redak o(lan)a)ui (e )o vei! di)elo! na
(lobodna #rivatna trDita+L]
Nedu%o #o #ovratku u SAD- Iried!an )e- #ri()ea)ui (e neu%odno(ti ko)e )e #retr#io (av)etu)ui Pinoc&eta- iz K.i(te zloeL
uredniku (tudent(ki& novina na#i(ao #i(!o u ko)e! vla(tite kriti.are o#tuDu)e za dvo(truka !)erila+ Ob)a(nio )e da )e
#roveo dvanae(t dana u "ini %d)e )e Kveino! bio %o(t vladini& uredaL- i %d)e (e (u(reo ( na)vii! duDno(nici!a
"o!uni(ti.ke #arti)e+ No- kako i(ti.e Iried!an- ti (u(reti ni(u izazvali nikakve (tudent(ke #ro(v)ede zbo% kren)a l)ud(ki&
#rava+ KA- (a(vi! (lu.a)no- kine(ki! vla(ti!a dao (a! i(ti (av)et ko)i (a! izrekao i u [ileu+L Zati!- (arka(ti.no-
zakl)u.u)e: K@reba! li (e #ri#re!iti za lavinu #rote(ta to (a! bio vol)an (av)etovati )ednu toliko zloudnu vla(tTL55
Nekoliko !)e(eci- to zlobno #i(!o #o#ri!ilo )e daleko !ra.ni)e #rizvuke- budui da )e kine(ka vlada #o.ela #odraDavati
velik bro) na)zlo%la(ni)i& Pinoc&etovi& taktika+
Iried!anovo #utovan)e ni)e #olu.ilo Del)ene rezultate+ Slike u (luDbeni! %la(ili!a- na ko)i!a #ro7e(or bla%o(livl)a #arti)(ke
birokrate ni(u u(#)ele #reobratiti (tavove )avno(ti+ Na)vidl)ivi)i (i!bol o#orbe bili (u #ro(v)eti ko)e (u or%anizirali (tudenti-
tra)ka)ui na tr%u @ianan!en+ @e #ovi)e(ne #ro(v)ede %otovo (vi (v)et(ki !edi)i )edno%la(no (u #rikazali kao (raz iz!eJu
(uvre!eni&- ideali(ti.ki na(tro)eni& (tudenata ko)i (u za&ti)evali za#adn)a.ke de!okrat(ke (lobode i autoritarni& vla(ti
(taro%a kova ko)e (u titile ko!uni(ti.ku drDavu+ Nedavno (e #o)avila dru%a.i)a analiza zna.en)a @ianan!ena- analiza ko)a
dovodi u #itan)e o#e#ri&vaenu ina.icu i 7ried!aniza! (tavl)a u (a!u (rD do%aJa)a+ @u- alternativnu ina.icu- !eJu
193
(ada vodei intelektualac u kru%ovi!a kine(ke dnove lXevue U (voXoX kn)izi A&ina( Ne; Order- ob)avl)eno) /,,2+- Uan%
ob)an)ava da (e !edu #ro(v)ednici!a nala %otovo c)eloku#na le#eza kine(ko%a Jtutva ne (a!o elitni (tudenti ne%o i
tvorni.ki radnici- !ali #oduzetnici i #ro7e(ori+ "ako (e #ri()ea- #ro(v)ede )e #okrenulo narodno nezadovol)(tvo Dcn%ovi!
Krevolucionarni!L ekono!(ki& #ro!)ena!a S (!an)en)e! #laa- #ora(to! ci)ena i na(tanko! Kkrize ot#utan)a i
neza#o(leno(tiL+53 "ako tvrdi Uan%: K@e #ro!)ene bile (u katalizator drutvene !obilizaci)e 1696+L51
Pro(v)edi ni(u bili okrenuti ekono!(ko) re7or!i an (ic& S #ro(v)edovalo (e- nai!e- #rotiv iztazito 7ried!ani(ti.ke naravi
re7or!i S brzine- beutno(ti i .in)enice da )e ci)eli ta) #roce( bio izrazito nede!okrat(ke #rirode+ Uan% %ovori da (u
#ozivi na izbore i borba za (lobodu %ovora bili ti)e(no #ovezani ( ekono!(ki! nezadovol)(tvo!+ Za&t)ev za
de!okratizaci)o! #otaknula )e .in)enica da )e #arti)a #ro!icala #ro!)ene- #o (a!o) naravi revolucionarne- u #ot#uno(ti bez
#rivole naroda+ Dolo )e- kako navodi- Kdo o#e% za&t)eva za de!okrat(ki! !e&aniz!i!a nadzora #oten)a #roce(a
re7or!e i reor%anizaci)o! (u(tava (oci)alne (krbi+L5B
@i za&t)evi nat)etali (u Politbito da (e kona.no odlu.i+ Ni(u birali- kako (e i #re.e(to tvrdilo- iz!eJu de!okraci)e i
ko!uniz!a- ili iz!eJu Kre7or!iL i K(tate %ardeL+ <a.unica )e bila daleko (loDeni)a+ @reba li #arti)a (ilo! #rove(ti #ro%ra!
(lobodno%a trDita- to )e !o%ue izve(ti (a!o %aDen)e! ti)ela #ro(v)ednikaT Ili bi trebala u(tuknuti #red za&t)evi!a za
uvoJen)e de!okraci)e- odrei (e !ono#ola na vla(t i ri(kirati veliki za(to) ekono!(ko% #ro%ra!aT
Neki K(lobodnotrDiniL re7or!atori unutar Parti)e- o(obito %eneralni (ekretat Z&ao Zi$an%- naiz%led (u bili (#re!ni kladiti
(e na de!okraci)u- uv)ereni da ekono!(ka i #oliti.ka re7or!a !o%u biti ko!#atibilne+ No- oni !oni)i di)elovi Parti)e ni(u
bili vol)ni toliko ri(kirati+ Zati! (e .uo kona.ni zakl)u.ak: drDava e (vo)e #ro%ra!e ekono!(ke Kre7or!eL zatititi
%uen)e! #ro(v)eda+
*lada Narodne re#ublike "ine #o(lala )e )a(nu #oruku- dana /,+ (vibn)a 1696+ %odine- kad )e #ro%la(ila izvanredno (tan)e+
Dana 2+ li#n)a- tenkovi Narodnoo(lobodila.ke ar!i)e na#ali (u #ro(v)ednike i #ucali #o (v)etini+ *o)nici (u navalili na
autobu(e u ko)i!a (u #obun)eni (tudenti #otraDili zaklon i tukli i& #alica!a S nove (na%e #robile (u barikade ko)e (u
zatvarale tr% @ianan!en- na ko)e!u (u (tudenti #odi%li ki# bo%in)e De!okraci)e- i o#kolili or%anizatore+ Sli.ni na#adi
i(tovre!eno (u ot#o.eli i u dru%i! kra)evi!a drDave+
191
u+11 i+i+ i +li 111+ i i u i+ i i+in Z+u ii 11 u4- uo" oiu ivici i ic& i i u evie i i\iiFX li ut vili #iZoi Xcli`iiXii n+i i0n u4ilii il _ iXi i =tl+i=i
i i(ua- tvrdei J+i )c ran)eni& bilo .ak tride(et ti(ua+ Nakon #role(ta- u(li)edio )e (veo#i lov na v)etice i #ro%on (vi&
kriti.ara i #rotivnika reDi!a+ U&ieno )e oko .etrde(et ti(ua- ti(ue (u zavrile #o zatvori!a- a (!aknuto i& )e- kako (e
tvrdi- na (totine+ Jednako kao i u Catin(ko) A!erici- vlada (e na)(naDni)e obruila na tvorni.ke radnike ko)i (u #red(tavl)ali
na)izravni)u #ri)etn)u nere%ulirano! ka#italiz!u+ K*eino! (u u&ieni i do(lovno (vi (!aknuti bili tvorni.ki radnici+
Budui da )e ne(kri4veni cil) bio terorizirati narod- #o(talo )e ve uobi.a)eno u&iene #o)edince #odvr%avati #re!laivan)u i
torturiL- #ie =aurice =ei(ner+59
Na)vei dio za#adni& !edi)a #rikazivao )e #okol) kao )o )edan #ri!)er ko!uni(ti.ke okrutno(ti S ba kao to )e =ao-
ti)eko! "ulturne revoluci)e- #o!eo (vo)e #rotivnike- (ad )e i Den%- KPekinki kol)a.L- (vo)e kriti.are %azio #od budni!
oko! divov(ko% =aovo% #ortreta+ Na(lov u Uall(treetJournalu tvrdi da K"ine(ke okrutne !)ere #ri)ete u(#oravan)e!
de(et%odin)i& re7or!iL S kao da )e Den% bio #rotivnik re7or!i- a ne n)i&ov na)vatreni)i za%ovornik- odlu.an otvoriti i!
nova #ro(tran(tva+56
Pet dana nakon krvavo%a (lo!a- Den% (e obratio naci)i i (avreno nedvo(!i(leno iz)avio da (lo!o! #obune ne titi
ko!uniza!- ne%o ka#italiza!+ Nakon to )e #ro(v)ednike #onizio naziva)ui i& Kveliko! &r#o! l)ud(ko%a l)a!aL- kine(ki
#red()ednik #onovno )e #otvrdio odlu.no(t #arti)e u #rovedbi ok4tera#i)e+ K"ratko re.eno- ovo )e bio te(t ko)i (!o
#oloDiliL- iz)avio )e- i dodao: K=oDda e na! to zlo o!o%uiti na(tavak #rovedbe re7or!i i #olitike otvoreni& vrata
!irni)i!- bol)i!- !oDda i brDi! te!#o!+++ Ni(!o #o%ri)eili+ U .etiri te!el)na na.ela Eekono!(ki& re7or!iF ne!a nita
#o%reno+ Ako #o%reka i #o(to)i- onda leDi u nedovol)no #o!no) #ri!)eni ti& na.ela+L3,R
Orville Sc&ell- (inolo% i novinar- ukratko #o)an)ava Den%ovu odluku: KNakon #okol)a 1696+ za#ravo )e iz)avio da nee
zau(taviti ekono!(ke re7or!e S u!)e(to to%a- zau(tavit e one #oliti.ke+L31
Den%u i o(tatku Politbiroa !o%uno(ti ko)e )e nudilo (lobodno trDite #o(tale (u do(lovno bez%rani.ne+ Ba kao to )e
Pinoc&et teroro! o.i(tio ulice u i!e revolucionarni& !i)ena- tako )e i @ianan!en #o#lo.ao #ut radikalni! #reobrazba!a
neo#tereeni!a (tra&o! od #obune+ Ako )e (el)aci!a i radnici!a Divot nakon to%a #o(tao teDi- i!ali (u to #ri&vatiti utke-
ili (e
R Den% )e i!ao neke zna.a)ne advokate+ Nakon !a(akra- ?enr$ "i((in%er na#i(ao )e uvodnik u ko)e! tvrdi da Parti)a
ni)e i!ala izbora+ KNi)edna vlada na (vi)etu ne bi tolerirala da de(eci ti(ua #ro(v)ednika- o(a! t)edana oku#ira)u %lavni tr%
u #ri)e(tolnici+++ Sto%a (lo! ni)e bilo !o%ue izb)ei+L
19B
u#io ci(ti teror- #o.eo #rovouiu +(vo)+4 uoiau naX(vcontin_ -u niXi u u u &!
Pri)e@ianan!ena!orao )c ublaDiti neke bolni)e !)ere ! !)cei+i nakon #okol)a- #onovno i& )e (tavio na (na%u i u #rak(u
#roveo )o neke &iceQ u u nove #re#oruke- !edu ko)i!a i dere%ulaci)u ci)ena+ Uan% ?ui i(ti.e da #o(to)i o.it razlo% zato (e
KtrDine re7or!e- .i)a #rovedba ni)e u(#)ela #otkra) o(a!de(eti &- dovrava)u u kli!i na(talo) nakon 1696+LM razlo% to!u )e-
kako #ie- ta) da )e Kna(il)e iz 1696+ #o(luDilo da obuzda drutvenu #obunu ko)u )e izazvao #roce(- te )e novi (u(tav ci)ena
na#okon dobio (vo) kona.ni oblik+L3/ Dru%i! ri)e.i!a- ok #okol)a o!o%uio )e #rovedbu ok4tera#i)e+
@i)eko! tri %odine od!a& nakon to% krvavo% obra.una- "ina (e #ot#uno otvara (trani! ula%an)i!a- (tvara)ui dil)e!
drDave #o(ebne izvozne zone+ Na)avl)u)ui te nove inici)ative- Den% )e drDavu #od()etio da e K(e #ri!i)eniti (va #otrebna
(red(tva da (e- u buduno(ti- u (a!o! kori)enu zatre (vaki tra% #obune+ =o%ue )e uvoJen)e vo)ni& (udova- #a .ak i )o
okrutni)i& !etoda+L32R
@a) )e val re7or!i "inu #retvorio u (v)et(ku !anu7akturu- o!il)enu lokaci)u za tvornice do(lovno (vi& !ultinacionalni&
ko!#ani)a na (vi)etu+ Ni)edna dru%a drDava ni)e nudila #ovol)ni)e uv)ete od "ine S ni(ka davan)a i #orezi- #od!itl)ivi
(luDbenici i- na)vie od (ve%a- %o!ile )e7tine tadne (na%e ko)a e )o !no%o %odina okli)evati- (tra&u)ui od neviJeno
na(ilni& od!azda- ri(kirati %lavu i za&ti)evati #otene #lae ili te!el)nu zatitu na radu+
Strani! ula%a.i!a i Parti)i bila )e to obo(trana dobitna ko!binaci)a+ I(traDivan)e iz /,,1+ otkriva da (u 6, #o(to kine(ki&
!ili)ardera Eizra.unato u kine(ki! )uani!aF d)eca ko!uni(ti.ki& duDno(nika+ Ot#rilike dvi)e ti(ue devet(to (trana.ki&
na(l)ednika S takozvani Kkral)eviiL S u ruka!a drDe /1, !ili)ardi a!eri.ki& dolara+35 Pravi zrcalni odraz kor#oraci)(ke
drDave- #rvotno na(tale u [ileu #od Pinoc&eto! 4 otvoreni #rolaz iz!eJu kor#oraci)(ki& i #oliti.ki& elita ko)i u)edin)eni!
(na%a!a uklan)an)u radnitvo kao or%aniziranu #oliti.ku (na%u+ Dana( (e ta #ro7e(ionalna (uradn)a vidi u na.inu ko)i!
(trani !ultinacionalni !edi)i i te&noloke ko!#ani)e kine(ko) drDavi #o!aDu u&oditi vla(titi narod i o(i%urati da (e- kad
(tudenti na internetu tta%a)u za 7raza!a kakva )e K#okol) na tr%u @ianan!enL ili .ak Kde!okraci)aL- na za(loni!a ra.unala
ne #okaDe ni)edan doku!ent+ KStvaran)e danan)e% trDino% drutva ni)e i(&od niza (#ontani& do%aJa)aL- #ie Uan% ?ui-
Kne%o i(&od na(il)a i !i)ean)a drDave+L33
R David ?arve$- antro#olo% ( n)u)orko% Sveu.ilita #ri!)eu)e da )e Den% tek nakon @ianan!ena #oao na (vo)u
.uvenu K)uDnu turne)uL "ino!- i Kda )e- iza otvaran)a (trano) tr%ovini i Izravni! (trani! ula%an)i!a- (redin)a vla(t (ta)ala
#uno! (ilino!+L
199
III++I +11 lli il II +1 I III FQZ- I i ?l III II 10III+I I "+i#il +1 11 0 I II+I * l l+aS"A S"O"Z 0+IJAtlUU k+l
(#ic!no= il+i (e uklone i Fi oi i _ 11 it i- tla (iZ #lina obrie otl (vako% ot#ora- tla (e #ouic iznova+
U(#rko( .in)enici tla (e #okol) zbio (a!o nekoliko !)e(eci nakon to )e kine(ke duDno(nike #otaknuo da na(tave #rovedbu
bolni& i neo!il)eni& #ro%ra!a (lobodno% trDita- Iried!an (e nikad ni)e (uo.io ( Klavino! #rote(ta to )e (av)etovao )ednu
tako zloudnu vla(tL+ I- kao obi.no- ni)e #ronalazio nikakvu #ovezano(t iz!eJu (av)eta ko)i )e dao- i na(il)a #otrebno% da %a
(e #rovede u d)elo+ Iako )e o(udio kine(ku u#orabu (ile- Iried!an )e "inu i dal)e i(ticao kao #ri!)er Ku.inkovito(ti
(lobodno% trDita u #ro!ican)u #ro(#eriteta i (lobodeL+31
Slu.a)no(t )e neobi.na- ali (e #okol) na tr%u @ienan!en zbio ono% i(to% dana kad )e Solidarno(t u Pol)(ko) #re!ono
#obi)edila na izbori!a S 5+ li#n)a 1696+ Na neki na.in- bila (u to dva di)a!etralno (u#rotna #ri!)era doktrine oka+ Ob)e
drDave !orale (u i(kori(titi ok i (tra& da bi o(tvarile #reobrazbu u (lobodno trDite+ U "ini- %d)e )e drDava (vukla rukavice i
#rib)e%la teroru- torturi i ubo)(tvi!a- to )e urodilo 4 trDino %leda)ui 4 (avreni! u(#)e&o!+ U Pol)(ko)- %d)e (e u(#)elo
obuzdati (a!o ok ekono!(ke krize i brze #ro!)ene S %d)e )e izo(talo otvoreno na(il)e S #o(l)edice oka na#o(l)etku (u
u!inule te )e i(&od bio daleko !an)e u(#)ean+
U Pol)(ko) (e ok4tera#i)u !o%lo na!etnuti od!a& nakon izbora- ali bi (e ti!e trave(tirao de!okrat(ki #roce(- budui da)e
tera#i)a bila u izravno! (ukobu (a Del)a!a veine %la(a.a ko)i (u (vo)e %la(ove dali Solidarno(ti+ Jo 166/+- 1, #o(to
Pol)aka #rotivilo (e #rivatizaci)i drDavne indu(tri)e+ Branei (vo)e ne#o#ularne #oteze- Sac&( )e tvrdio da ne!a izbora- (vo)u
ulo%u iz)edna.u)ui ( ulo%o! kirur%a u o#erativno) dvorani+ K"ad u ?itno) dobi)ete ti#a (a za(to)e! (rca- !oDete !u
ra(#oriti #r(a- ne !arei za oDil)ke ko)i o(ta)uL- rekao )e+ K>lavno )e #aci)entu #onovno #okrenuti (rce+ Naravno- to o(tavl)a
(traan nered+ Jedno(tavno- izbora ne!a+L3B
No- nakon to (u (e Pol)aci o#oravili od #rve o#eraci)e- #o.eli (u #ro#itivati i li)e.nika i li)e.en)e+ Sok4tera#i)a u Pol)(ko)
ni)e #rouzro.ila Ktrenuta.ne di(lokaci)eL- kao to )e #redviJao Sac&(+ Prouzro.ila )e #o(ve!an)u de#re(i)u S 2,4#o(totno
(!an)en)e indu(tri)(ke #roizvodn)e u #rve dvi)e #o(tre7or!(ke %odine+ Uz rezan)e (red(tava i #o#lavu )e7tino% uvoza-
neza#o(leno(t do(tiDe za(trau)ue raz!)ere S %odine 1662+- u neki! #odru.)i!a #o#ela (e do /3 #o(to- to )e bila
(tra&otna #ro!)ena
196
tekoa!a- ni)e ono (iuzncno neza#o(leni n+ i + i k i na kod (to Xc ci + n u u u #o.ela #onovno ra(ti- vi(oka neza#o(leno(t
o(ta)e kroni.no! #o)avo!+ Pre!a #o(l)edn)i! izv)ei!a Sv)et(ke banke- u Pol)(ko) neza#o(leno(t (ta%nira na oko /,
#o(to S na)vii #o(totak u Euro#(ko) Uni)i+ Stan)e )e daleko %ore za #o#ulaci)u !ladu od dvade(et .etiri %odine: /,,1+ bilo
)e neza#o(leno 5, #o(to !ladi& radnika- dvo(truko vie od #ro()eka Uni)e+ Iako- na)%ori )e bro) (iro!ani& 4 %odine 1696+
13 #o(to #ol)(ke #o#ulaci)e Div)elo )e i(#od %ranice (iro!atvaM %odine /,,2+ i(#od crte nalo (e 36 #o(to Pol)aka+39 Sok4
teta#i)a ko)a )e unitila (vaku zatitu rada i (vakodnevni Divot u.inila neiz!)erno (ku#l)i! ni)e bila #ol)(ki #ut #retvotbe u
Knor!alnuL euro#(ku drDavu E( .vr(ti! zakoni!a o radu i velikoduno! (oci)alno! zatito!F- ne%o #re!a i(ti! oni!
z)a#ei! razlika!a ko)e (u #o#ratile (ve tri)u!7e kontrarevoluci)e S od [ilea do "ine+
[in)enica- da )e u#ravo Solidarno(t- (tranka ko)u )e (tvorilo #ol)(ko radnitvo- nadzirala (tvatan)e te #odkla(e i izazvala
%orko razo.aran)e te at!o(7eru ciniz!a i %n)eva u drDavi+ *ode Solidarno(ti .e(to (u u!an)ivali vaDno(t (oci)ali(ti.ki&
koti)ena (tranke 4 ( ti!e da Uale(a dana( tvrdi da )e )o 169,+ znao da e K!orati %raditi ka#italiza!L+ "arol =odzele;(ki-
!ilitantni intelektualac Solidarno(ti ko)i )e u ko!uni(ti.ki! zatvori!a #roveo o(a! i #ol %odina- %n)evno !u )e uzvratio:
KZa ka#italiza! u zatvoru ne bi& #roveo ni t)edan- ni !)e(ec- ka!oli o(a! i #ol %odinaQL3]
@i)eko! #rvi& o(a!nae(t !)e(eci vladavine Solidarno(ti radnici (u v)erovali (vo)i! &ero)i!a kad (u i& ti uv)eravali da (u
!uke (a!o #rivre!ene- da (u neizb)eDna #re#reka na #ol)(ko!e #utu u !odernu Euro#u+ [ak i kad (u (e (uo.ili (
vrto%lavi! #ora(to! neza#o(leno(ti- or%anizirali (u (a!o a.icu tra)kova i (tr#l)ivo .ekali da teta#eut(ki dio ok4teta#i)e
urodi #lodo!+ "ad obeano ozdravl)en)e ni)e dolo- bar ne u obliku radni& !)e(ta- #ri#adnici Solidarno(ti o(tali (u zbun)eni
S kako )e n)i&ov vla(titi #okret !o%ao (tvoriti Divotni (tandard niDi ne%o u ko!uniz!uT KSolidarno(t !e branila 169,+
nakon to (a! ute!el)io (indikalni odborL- rekao )e .etrde(et)edno%odin)i %raJevin(ki radnik+ KAli kad (a! i! (e ova) #ut
obratio za #o!o- rekli (u !i da !ora! #atiti u i!e re7or!i+L1,
Nakon ot#rilike %odinu i #ol dana #ol)(ko% razdobl)a Kne(vakidan)e #olitikeL bazi Solidarno(ti do%or)elo )e do nokata- te
(u za&ti)evali okon.an)e ek(#eri!enta+ "ra)n)e nezadovol)(tvo odraDavalo (e u bro)u tta)kova: %odine 166,+- kad (u radnici
Solidarno(ti )o davali carte bianc&e- bilo )e (a!o /3, tra)kovaM do 166/+ dolo )e do vie od 1 ,,, (li.ni& #ro(v)eda+11
Suo.ivi
16,
)u iv+ii i0++u iXi + iiiii i i Z Z \+ %onine 0+!ii)c0riio )r vi(e un 0 i!i ! i +iXki iva S E\/ #olo #ol)(ke niilu(i i i)i4 )o (e nalazilo u
)avno!e vla(nitvu+1/
E an)enii +1 ila (u #ol)(ki ratinici u(#)eli zau(taviti (veobu&vatnu #rivatizaci)u drDave zna.i ila (u- !a koliko bile bolne-
retor!e !o%le biti )o teDe+ *al tra)kova ne(u!n)ivo )e (#a(io (totine ti(ua radni& !)e(ta ko)a bi ne(tala da (e te- navodno
neu.inkovite- tvrtke zatvorilo ili radikalno (rezalo bro) za#o(leni& u n)i!a+ Zani!l)ivo )e da)e #ol)(ka ekono!i)a u i(to!
to! razdobl)u #o.ela brzo ra(ti- dokazu)ui- kako tvrdi i(taknuti #ol)(ki ekono!i(t i bivi #ri#adnik Solidarno(ti- @adeu(z
"o;alik- da (u oni (#re!ni ot#i(ati drDavne tvrtke kao neu.inkovite i za(tar)ele Ko.ito #o%ri)eiliL+
O(i! tra)kova- #ol)(ki radnici otkrili (u )o )edan na.in da izraze nezadovol)(tvo (vo)i! nekadan)i! (aveznici!a u
Solidarno(ti S de!okraci)o! ko)u (u izborili- i(kori(tili (u (e da odlu.no kazne (tranku na izbori!aM )ednako )e #roao i
vol)eni voda Cec& Uale(a+ Na)teDi udarac #retr#)eli (u 16+ ru)na 1662+- kad )e koalici)a li)evi& (tranaka- !edu ko)i!a i bivi
vlada)ui "o!uni(ti E#rei!enovali (e u De!okrat(ki (avez l)eviceF o(vo)ili 11 #o(to za(tu#ni.ki& !)e(ta u #arla!entu+
Solidarno(t (e tada ve ra(ci)e#ila u zaraene 7rakci)e+ Sindikalna 7rakci)a o(vo)ila )e !an)e od 3 #o(to i tako iz%ubila #ravo
na #arla!entarne #red(tavnike- dok )e nova (tranka- ko)u )e vodio tadan)i #re!i)er =azo;iecki- o(vo)ila (a!o 1,-1 #o(to 4
)a(no i nedvo(!i(leno odbi)an)e ok4tera#i)e+
I#ak- neki! .udo!- u %odina!a ko)e (u (li)edile- dok (u (e de(eci drDava !u.ile re7or!irati (vo)e ekono!i)e- one nez%odne
(itnice S reci!o- tra)kovi- izborni #orazi- #ro!)ene #oliti.ki& #ro%ra!a S )edno(tavno i.ezava)u+ U!)e(to to%a- Pol)(ku
e (e #rikazivati kao !odel- kao dokaz da (e radikalne #reobrazbe #re!a (lobodno!e trDitu !o%u #rove(ti de!okrat(ki i
!irol)ubivo+
"ao )o bezbro) #ri.a o ze!l)a!a u tranzici)i- i ova (e na)vei! di)elo! (vodi na !it+ I#ak- i to )e bol)e od i(tine S u
Pol)(ko) (e de!okraci)u na ulica!a i na izbori!a i(kori(tilo kao oruD)e #rotiv K(lobodno%a trDitaL+ Dok (u u "ini- %d)e )e
val neobuzdano% ka#italiz!a z%azio de!okraci)u na tr%u @ianan!en- ok i teror #okrenuli )edan od na)uno(ni)i& i
na).vri& inve(tici)(ki& #rocvata u (uvre!eno) #ovi)e(ti+ Jo )edno .udo rodilo (e iz #okol)a+
161
roJena u lanci!a
Pri%uena (loboda JuDne A7rike
Po!iren)e zna.i da oni ko)i (u #o(to)ali na dnu #ovi)e(ti !ora)u uvid)eti da #o(to)i kvalitativna razlika iz!eJu re#re(i)e i
(lobode+ Za n)i& (loboda dobiva zna.en)e dovol)ne koli.ine .i(te vode- #rekida.a elektri.ne (tru)e- !o%uno(t Divota u
#ri(to)no!e do!u i dobra #o(la- !o%uno(ti da (e kolu)e d)ecu- #ri(tu#a zdrav(tveno) (krbi+ =i(li! rei- .e!u (va ta
tranzici)a ako (e kvaliteta Divota ti& l)udi ne #ovi(i i ne #obol)aT Ako (e to ne zbude- onda )e %la(ovan)e )alovo+
Nadbi(ku# De(!ond @utu- #red()ednik JuDnoa7ri.ko% odbora za i(tinu i #o!iren)e- /,,1+1
Pri)e #ri)eno(a vla(ti- Nacionalna (tranka Deli )e uko#iti+ @rudi (e u%ovoriti vr(tu #ri)elaza u ko)e! e (e odrei #rava da
vodi ze!l)u- u za!)enu za #ravo da crnci!a brani da n)o!e vlada)u kako oni Dele+
Alli(ter S#ark(- )uDnoa7ri.ki novinar/
U (i)e.n)u 166,+ %odine- Nel(on =andela- tada (eda!4de(et)edno%odin)ak- (!)e(tio (e u (vo)o) zatvor(ko) eli)i da na#ie
#oruku (vo)i! #ri(taa!a na (lobodi+ N)o!e )e Delio okon.ati ra(#ravu o to!e )e li dvade(et (eda! %odina u zatvoru- ko)i&
)e veinu #roveo na otoku <obben- nedaleko od Aa#e @o;na- o(lab)elo voJinu #redano(t ekono!(ko) #reobrazbi
)uDnoa7ri.ke ra(i(ti.ke drDave+ Poruka )e (adrDavala (a!o dvi)e re.enice ko)i!a )e odlu.no ri)eila (va #itan)a:
KNacionalizaci)a rudnika- banaka i !ono#o4li(ti.ki& indu(tri)(ki& %rana )e ANA4ovR #ro%ra!- i #ot#uno )e neza!i(liva bilo
kakva #ro!)ena ili #rila%odba nai& (tavova+ Ja.an)e crne ekono!i)e cil) )e ko)i u #ot#uno(ti #odrDava!o i #oti.e!o- ali u
nao) (ituaci)i neizb)eDan )e drDavni nadzor nad odreJeni! %rana!a ekono!i)e+L2
Pokazalo (e da #ovi)e(t )o ni)e zavrila S kako )e to tvtdio Iuku$a!a+ U JuDno) A7rici- na)(naDni)o) ekono!i)i a7ri.ko%
kontinenta- .inilo (e da
R A7ri.ki nacionalni kon%re( 4 o#+ #rev+
16/
I o v)erovan)e (luDilo )e 11 iile(cl #et %od ina kao te!el) #ro%ra!a Altu ko% n+n ionalno% kon%re(a- oei irenutka kad (e
#o)avilo u #ro%la(u o te!el)ni! na.eli!a- Povel)i (lobode+ Povi)e(t na(tanka #ovel)e #o(tala )e di)elo! )uDnoa7ri.ko%a
7olklora i to ( dobri! razlo%o!+ Sve za#o.in)e )o 1633+- kad )e (tranka u %radove i (ela oda(lala #ede(et ti(ua
dra%ovol)aca+ N)i&ova zadaa bila )e #riku#l)ati Kza&t)eve o (lobodiL S vizi)u (vi)eta nakon #ada a#art&e)da- u ko)e!u e
(vi JuDnoa7rikanci i!ati )ednaka #rava+ Za&t)evi (u i(#i(ivani na ko!adii!a #a#ira: KZe!l)a (vi! beze!l)ai!aL-
KPotene #lae i krae radno vri)e!eL- KBe(#latno i obvezatno obrazovan)e bez obzira na bo)u koDe- ra(u i nacionalnu
#ri#adno(tL- KPravo (lobodno% #rebivan)a i kretan)aL i )o !no%o takvi&+5 Nakon to (u #ri!ili za&t)eve- vode A7ri.ko%
nacionalno% kon%re(a (#o)ili (u i& u kona.an doku!ent- ko)i (u (luDbeno #ri&vatili /1+ li#n)a 1633+ %odine- ti)eko!
Narodno% kon%re(a u "li#to;nu- %radu unutar Kta!#on zoneL iz%raJene da (e bi)ele (tanovnike Jo&anne(bur%a zatiti od
%ole!e (v)etine Sovveta+ Ot#rilike tri ti(ue dele%ata S Arnaca- Indi)aca- Kobo)ani&L i nekoliko bi)elaca S (!)e(tili (u (e
na #u(to#ol)ini i %la(ovali o (adrDa)u doku!enta+ Nel(on =andela ovako o#i(u)e #ovi)e(ni (a(tanak u "li#to;nu: KPovel)a
)e #ro.itana na%la(- .lanak #o .lanak- na en%le(ko!e te na )ezici!a (e(ot&o i 8&o(a+ Nakon (vako% .lanka oku#l)eni (u
%la(no izraDavali odobravan)e #ovici!a ZA7rikaQZ i Z=a$ibu$eQZN. Prvi- #rko(ni- za&t)ev Povel)e (lobode %la(i: K*ladat e
narodQL
Sredino! #ede(eti& %odina- ta) (an bio )e de(etl)ei!a daleko od (tvarno(ti+ Dru%o% dana "on%re(a #olici)a )e (ilo!
#rekinula rad- tvrdei da (u dele%ati kovali urotu+
@i)eko! tri de(etl)ea- )uDnoa7ri.ka vlada u ko)o) (u #revladavali bi)eli A7rikaneri i Britanci- zabran)ivala )e rad ANA4u i
dru%i! #oliti.ki! (tranka!a ko)e (u (tre!ile dokinuu a#art&e)da+ U to! razdobl)u (naDne re#re(i)e- Povel)a (lobode
ne#rekidno )e kruDila iz ruke u ruku- !edu #ri#adnici!a revolucionarno% #odze!l)a S n)ezina (na%a da budi nadu i ot#or
ni)e ni!alo u!inula+ U o(a!de(eti!a )e #reuzi!a nov narata) !ladi& i ratoborni&- na(tao u %radovi!a+ Siti (tr#l)en)a i
ul)udno% #onaan)a- odlu.ni u.initi (ve (a!o da (rue bi)ela.ku nad!o- !ladi radikali (vo)o! (u neu(traivou za#an)ili
vla(tite roditel)e+ Izili (u na ulice- bez iluzi)a- vi.ui: KNee na( zau(taviti ni !eci- ni (uzavac+L Prolazili (u bezbro)
#okol)a- #oka#ali #ri)atel)e- #)evali i vraali (e+ "ad (u i& #itali #rotiv .e%a (e bore- od%ovarali (u: KProtiv a#art&e)daL-
KProtiv ra(iz!aLM a na #itan)e za to (e bore- !no%i (u od%ovorili: KZa (loboduL i- .e(to- KZa Povel)u (lobodeL+
162
a7ri.ke drDave- !edu ko)i!a (e nalazi i na)vee (v)et(ko nala0iic zlata+ KNacionalno bla%o nae do!ovine- na(l)eJe
JuDoalrikanai a- vratit e (e narodu S !ineralno bla%o #od ze!l)o!- banke i !ono#oli(ti.ke indu(tri)e vratit e (e u
vla(nitvo naroda kao c)eline+ Sve o(tale indu(tri)e i tr%ovina nadzirat e (e i tako #ri#o!oi dobrobiti narodaL- (to)i u
Povel)i+1
U vri)e!e na(tanka- neki #ri#adnici o(lobodila.ko% #okreta (!atrali (u )e #ot#uno centri(ti.ko! S dru%i (u !i(lili da )e
neo#ro(tivo (laba+ Pana7rikanci- ko)e )e ANA o(uJivao zbo% #revelike koli.ine u(tu#aka bi)eli! kolonizatori!a Ezato
JuDna A7rika #ri#ada K(vi!a- crni!a i bi)eli!aTL- #itali (u S u !ani7e(tu treba (ta)ati za&t)ev- kako )e tvrdio )a!a).an(ki
crni nacionali(t =arcu( >arvev: KA7rika A7rikanci!a+LF @vrdi !ark(i(ti za&t)eve (u odbacivali kao K(itnoburDu)(keLM ni)e
revolucionarno razdi)eliti vla(nitvo nad ze!l)o! !edu (vi!a S Cen)in )e rekao da (e )ednako tako !ora ukinuti (vako
#rivatno vla(nitvo+
I#ak- (ve o(lobodila.ke 7rakci)e (u- zdravo za %otovo- #ri&vatile .in)enicu da a#art&e)d ni)e (a!o #oliti.ki (u(tav ko)i
re%ulira #ravo %la(a i (lobodno% kretan)a+ A#art&e)d )e i(tovre!eno i ekono!(ki (u(tav ko)i! (e ra(iza! (luDi da bi #roveo
izni!no uno(an #lan 4 !alobro)na bi)ela elita i!ala )e !o%uno(t izvla.iti %ole!e #ro7ite iz )uDnoa7ri.ki& rudnika- i!an)a i
tvornica- (a!o zato to crna veina ni)e i!ala #ravo #o()edovan)a ze!l)e i bila )e #ri(il)ena #rodavati (vo) rad daleko i(#od
n)e%ove (tvarne vri)edno(ti S i bivala #re!laivana i leDala #o zatvori!a kad bi (e drznula #obuniti+ U rudnici!a (u bi)elci
zaraJivali de(et #uta vie od crnaca- a veliki indu(tri)alci (u- ba kao i u Catin(ko) A!erici- ti)e(no (uraJivali ( vo)(ko! ko)a
)e Kne(ta)alaL ne#okorne radnike+4B
Povel)a (lobode #ret#o(tavl)ala )e #o(to)an)e te!el)no% kon(enzu(a unutar o(lobodila.ko% #okreta- da (loboda nee (vanuti
kad ctnci #reuz!u nadzor nad drDavo!- ne%o tek kad (e (ve drDavno bo%at(tvo- #rotuzakonito oduzeto- #onovno vrati i
ra(#od)eli drutvu kao c)elini+ JuDna A7rika ne !oDe vie #o(to)ati kao drDava ( kali7orni)(ki! Divotni! (tandardo! za
bi)elce- i kon%oan(ki! za crnce- kako (u )e o#i(ivali u %odina!a a#art&e)da S (loboda )e zna.ila da (e !ora #ronai neki
vid ravnoteDe+
U#ravo )e to =andela #otvrdio (vo)i! dv)e!a re.enica!a iz zatvora S i dal)e )e v)erovao u te!el)nu #o(tavku da ne!a
(lobode bez #rera(#od)ele+ U vri)e!e kad )e velik bro) drDava #roDivl)avao Ktranzici)uL- ta )e iz)ava i!ala neiz!)ernu
vaDno(t+ Ako =andela ANA dovede na vla(t i zati! nacionalizira banke i rudnike- ta) #re(edan u veliko) e !)eri
ekono!i(ti!a
165
tliZovill+l = 11 KL_11 dokillllli kol)elUlA I ic)cJ 11+1 kEFSl i+
1 Fana I 1+ vel)a.e ilva i)edna nakon to )e na#i(ao (vo)u #oruku-
=anJcla izlazi iz zatvora kao (lobodan .ov)ek- tada )edini u (vi)etu- ko)i )e #o)avo! bio nalik Divue!u (vecu+ JuDnoa7ri.ki
%radovi doDiv)eli (u ek(#lozi)u (lavl)a i obnavl)ali uv)eren)e da nita ne !oDe zau(taviti borbu za (lobodu+ Za razliku od
#okreta u i(to.no) Euro#i- ova) )uDnoa7ri.ki ni)e bio #otu.en- ne%o u #uno!e za!a&u+ =andela )e tada doDivio toliko (naDan
kulturni ok da )e !ikro7on na ka!eri za!i)enio za Kneko novo oruD)e ko)e (e i(#ililo dok (a! .a!io u zatvoruL+9
*ratio (e u (vi)et #ot#uno dru%a.i)i od ono%a ko)i )e na#u(tio #ri)e dvade(et (eda! %odina+ "ad (u =andelu u&itili 161/+
%odine- a7ri.ki! kontinento! &arao )e val nacionaliz!a @ree% (vi)eta S (ada %a )e razdirao rat+ Dok )e bio u zatvoru-
(oci)ali(ti.ke (u revoluci)e buknule i z%a(nule S A&e >uevara ubi)en )e u Bolivi)i 161B+M Salvador Allende #o%inuo )e u
#u.u 16B2+M #red()ednik i )unak4o(loboditel) =oza!bika- Sa!ora =ac&el- ne(tao )e u ta)an(tveno) avion(ko) ne(rei 1691+
"a(ne o(a!de(ete i #o.etak devede(eti& doDiv)ele (u #ad Berlin(ko% zida- na(il)e na tr%u @ianan!en i ra(#ad ko!uniz!a+
U(red (vi& ti& !i)ena ni)e i!ao vre!ena da (e (naJe S .i! (u %a #u(tili- =andela )e !orao #ove(ti narod u (lobodu i
i(tovre!eno (#ri)e.iti %raJan(ki rat i ekono!(ki kra& S dvi)e izni!no v)ero)atne !o%uno(ti+
Ako )e ikad #o(to)ao trei #ut iz!eJu ko!uniz!a i ka#italiz!a S na.in de!okratizaci)e drDave i i(tovre!ene
#rera(#od)ele bo%at(tva S onda )e ANA na vla(ti u JuDnoa7ri.ko) <e#ublici- bar naiz%led- i!ao )edin(tvenu #riliku ta) (an
#retvoriti u (tvarno(t+ U #itan)u ni)e bila (a!o %lobalna bu)ica divl)en)a i #odrke =andeli- ne%o i o(obit na.in na ko)i (e
borba #rotiv a#art&e)da oblikovala ti)eko! %odina+ U o(a!de(eti!a to #o(ta)e i(tin(ki %lobalni i !a(ovni #okret- a izvan
JuDne A7rike aktivi(ti (e izni!no u.inkovito kao oruD)e! kori(te bo)koto! kor#oraci)a S i(tovre!eno i )uDnoa7ri.ki&
#roizvoda- kao i !eJunarodni& tvrtki ko)e (u #o(lovale ( ra(i(ti.ko! drDavo!+ Ail) (trate%i)e bo)kota bio )e izvriti dovol)no
(naDan #riti(ak na kor#oraci)(ki (ektor i tako nat)erati krutu )uDnoa7ri.ku vla(t da dokine a#art&e)d+ I(tovre!eno- ka!#an)a
)e #o()edovala i !oralni zna.a) S !no%i #otroa.i .vr(to (u v)erovali da tvrtke ko)e- kori(tei (e zakoni!a b)ela.ke
!an)ine- o(tvaru)u zaradu- za(luDu)u dobiti #o dDe#u+
@akav (tav #ruDio )e ANA4u )edin(tvenu #riliku da odbaci onovre!eno #ravov)er)e (lobodno% trDita+ Budui da (u (e (vi
(la%ali da (u kor#oraci)e d)elo!i.no od%ovorne za zlo.ine a#art&e)da- =andela )e dobio #ro(tor da
163
I v+l+i J4--1 v \d\ IU JI+ 0--l I II IJl * LI l+t I l Z _ l 1111 111 II = II I k + 1 -= 1111 +1 I I _ I 1 I I 11 III I I I 1 +1 I I 11 11
Z-+11 I SI
#o(luDiti i da ob)a(ni zato )e du% na(tao u razdobl)u a#+u 11 u4)i I +i u (tvari nezakonito bre!e na #lei!a nove- izabrane
vla(ti+ @akvo ne#okorno #onaan)e izazvat e buru nezadovol)(tva u ==I4u- a!eri.ko! =ini(tar(tvu 7inanci)a i Euro#(ko)
Uni)i- ali )e =andela i(tovre!eno bio i Divui (vetac S .i!e )e za (vo) #ro%ra! zadobio %ole!u #odrku )avno(ti+
Nikad nee!o (aznati ko)a (e od ti& (ila #okazala (naDni)o!+ U %odina!a ko)e (u #rotekle iz!eJu =andeline zatvor(ke
#oruke i ANA4ove #re!one #ob)ede na izbori!a 1665+- kada (u %a izabrali za #red()ednika- do%odilo (e neto to )e
#atti)(ku &i)erar&i)u uv)erilo da (e ne !oDe #o(luDiti vla(titi! kori)eni!a da #reuz!e i #rera(#odi)eli #okradeno drDavno
bla%o+ Sto%a )e- u!)e(to da #ronaJe ravnoteDu iz!eJu "ali7o!i)e i "on%a- ANA #ti&vatio #ro%ra! ko)i )e ne)ednako(t i
zlo.in #odi%ao na toliku razinu da )uDnoa7ri.ke razlike vie #od()ea)u na one iz!eJu Beverl$ ?ill(a i Ba%dada+ Dana( ta
drDava #o(to)i kao Divui #od()etnik na (ve to (li)edi kad (e ekono!(ka re7or!a odi)eli od #oliti.ke #reobrazbe+ Politi.ki
%ledano- ta!on)i (tanovnici i!a)u #ravo %la(a- %raJan(ke (lobode i #ravo na vladavinu veine+ Ekono!(ki- JuDna A7rika
nadila )e Brazil i #o(tala na)ne)ednaki)e drutvo na (vi)etu+
U JuDnoa7ri.ku <e#ubliku ot#utovala (a! /,,3+- #okuava)ui (&vatiti to (e do%odilo ti)eko! tranzici)e- u oni! kl)u.ni!
%odina!a iz!eJu od 166,+ do 1665+- i to )e =andelu nat)eralo da #oJe #ute! ko)i )e toliko )a(no o#i(ivao Kneza!i(livi!L+
ANA )e ot#o.eo #re%ovore ( vlada)uo! Nacionalno! (tranko!- odlu.an izb)ei ko!ar ko)i )e #roDivl)avao (u()edni
=oza!bik- kad )e #okret za nezavi(no(t- 16B3+ %odine- (ilo! okon.ao #ortu%al(ku koloni)alnu vladavinu+ Odlazei-
Portu%alci (u (e (vetili %d)e i kako %od (u !o%li- li)evali beton u a&tove i dizala- unitavali traktore i iz ze!l)e izno(ili (ve
to (u !o%li #oni)eti+ ANA )e- to !u neiz!)erno (luDi na .a(t- u(#io do%ovoriti relativno !irol)ubivu #reda)u vla(ti+ I#ak-
ti!e ni(u u(#)eli (#ri)e.iti )uDnoa7ri.ke ra(i(ti.ke vladare da na odla(ku izazovu kao(+ Za razliku od (vo)i& kole%a u
=oza!biku- Nacionalna (tranka ni)e li)evala ce!ent S n)i&ova (abotaDa- )ednako tetna- bila )e daleko !an)e #ri!)etna i
(kriva (e u (itno oti(nuti! dodaci!a ti& #ovi)e(ni& #re%ovora+
Pre%ovori ti)eko! ko)i& (u utvrJeni uv)eti okon.an)a a#art&e)da odvi)ali (u (e na dva u(#oredna kolo(i)eka ko)a (u (e .e(to
#re(i)ecala S ekono!(ko! i #oliti.ko!+ Na)vei dio #ozorno(ti- naravno- u(redoto.io (e na #oliti.ke
161
U=U l I l i I I +1 I I U I I i I I I I l
I FiZ "ink (iZ u u! #re%ovori!a tttulio zadrDati io vei dio !oi+ IZokuao )e (ve ci)e#an)e drDave u leJeraci)u- )a!.en)e
#rava veta (vi! !an)in(ki! (tranka!a- rezerviran)e odreJeno% #o(totka za(tu#ni.ki& !)e(ta u vladi (vako) etni.ko) (ku#ini
4 .inio )e (ve da one!o%ui )edno(tavnu vladavinu veine ko)a e- kako )e v)erovao- (i%urno dove(ti do !a(ovne
ek(#ro#ri)aci)e ze!l)ita i nacionalizaci)e kor#oraci)a+ =andela )e ka(ni)e iz)avio: KNacionalna (tranka za#ravo )e
#okuavala- ( nai! #ri(tanko!- zadrDati b)ela.ku #re!oL+ De "lerk )e i!ao novac i oruD)e 4 n)e%ov #rotivnik i!ao )e
vie!ili)un(ki #okret+ =andela i n)e%ov %lavni #re%ovara.- A$ril <a!a#&o(a- #obi)edili (u u %otovo (vi! to.ka!a+6
U(#oredno ( ti!- .e(to u(i)ani! (u(reti!a- na daleko niDo) razini voJeni (u ekono!(ki #re%ovori ko)e )e- za ANA- vodio
@&abo =beki- tada (trana.ka zvi)ezda u u(#onu S danan)i #red()ednik JuDnoa7ri.ke <e#ublike+ "ako (u #oliti.ki
#re%ovori na#redovali- Nacionalno) (tranci #o(talo )e )a(no da e ANA ubrzo .vr(to z%rabiti Parla!ent- te )e (tranka
)uDnoa7ri.ke elite (vu (vo)u (na%u i kreativno(t (krenula u ekono!(ke #re%ovore+ JuDnoa7ri.ki bi)elci ni(u u(#)eli (#ri)e.iti
crnce da #reuz!u vla(t- ali kad )e u #itan)u bilo o.uvan)e bo%at(tva ko)e (u z%rnuli ti)eko! a#art&e)da- borit e (e do
#o(l)edn)e ka#i krvi+
U ti! )e #re%ovori!a de "lerkova vlada kori(tila dvo(tranu (trate%i)u+ Prvo- #oziva)ui (e na (ve ut)eca)ni)i *ain%ton(ki
kon(enzu( i tvrdei da #o(to)i (a!o )edan na.in voJen)a ekono!i)e- #rva (trate%i)a kl)u.ne (ektore ekono!(ko% odlu.ivan)a
4 tr%ovin(ku #olitiku i rad (redin)e banke S#rikazivala )e kao Kte&ni.keL ili Kad!ini(trativneL+ Zati! (e #o(luDila iroko!
le#ezo! #oliti.ko% oruD)a 4 !eJunarodni! tr%ovin(ki! (#orazu!i!a- inovaci)a!a u u(tavno! zakonu i #ro%ra!i!a
(trukturne #rila%odbe S da nadzor nad centri!a !oi u ruke #reda navodno ne#ri(trani! (tru.n)aci!a- ekono!i(ti!a i
duDno(nici!a ==I4a- Sv)et(ke banke- O#e% (#orazu!a o tari7a!a i tr%ovini E>A@@F i Nacionalne (tranke S (vi!a (a!o
ne ANA4ovi! borci!a za (lobodu+ Bila )e to (trate%i)a balkanizaci)e- iako ne ze!l)o#i(na Eto )e de "lerk #okuavao u
#o.etkuF- ne%o ekono!(ka+
Plan )e u(#)eno #roveden #red no(o! ANA4ovi! voJa!a ko)i (u- #o(ve #rirodno- (ve (na%e okrenuli u bitku za nadzor nad
Parla!ento!+ @i)eko! to% #roce(a ANA (e #ro#u(tio zatititi od daleko #odli)e (trate%i)e S u biti- (loDeno% #lana ko)i! (e
(#re.avalo da ekono!(ki .lanci Povel)e (lobode #o(tanu )uDnoa7ri.ki! zakon(ki! odredba!a+ K*ladat e
16B
Dok (u (e odvi)ali ti na#eti #re%ovori i0n ud u (u#ai n uZ k i li !i+iii+i- ANEZ+ (e takoJer bavio #ri#re!o! vla(titi& .lanova za
dan (tu#an)a na Ju0no(ti+ Sku#ovi ANA4ovi& ekono!i(ta i #ravnika #okuava& (u (e u radni! (ku#ina!a dovinuti kako
o#enita obean)a Povel)e (lobode 4 (ta!bena #itan)a i zdrav(tvenu (krb S to.no #retvotiti u #rakti.ne #ro%ra!e+
Na)a!biciozni)i od (vi& #lanova bio )e KNeka de!okraci)a #roradiL- ekono!(ki nacrt )uDnoa7ri.ke buduno(ti nakon
a#art&e)da- na.in)en ti)eko! #re%ovora na vi(oko) razini+ No- u to vri)e!e- (trana.ki #ri(tae ni(u znali da- dok ku)u (vo)e
veli.an(tvene #lanove- za (tolo! #re%ovara.ka eki#a #ri(ta)e na u(tu#ke ko)i e n)i&ovu #ri!)enu u.initi do(lovno
ne!o%uo!+ KPro%ra! )e u!ro #ri)e ne%o to (!o %a #okrenuliL- rekao !i )e o KNeka de!okraci)a #roradiL- ekono!i(t
*i(&nu Padavac&ee+ "ad (u na#okon dovrili nacrt- Ki%rala (e #ot#uno nova i%raL+
"ao )edan od nekoliko kla(i.no obrazovani& ekono!i(ta u ANA4u- Padavac&ee )e dobio vodeu ulo%u u #ro%ra!u KNeka
de!okraci)a #roradiL EKu%lavno! (a! (e bavio bro)ka!aL- kako )e (a! iz)avioF+ *eina oni& ( ko)i!a )e (uraJivao na ti!
du%o.a(ni! #oliti.ki! (a(tanci!a zavrili (u u (a!o!e vr&u ANA4ove vlade+ On ni)e+ Odbio )e (ve #onude za #oloDa)e u
vla(ti i odlu.io (e za akade!(ku kari)eru u Durbau- %d)e #reda)e- #ie i #o()edu)e izni!no o!il)enu kn)iDaru IkeZ( Book(&o#
S i!e )e dobila #o Ikeu =avetu- #rvo! )uDnoa7ri.ko! neb)ela.ko! kn)iDaru+ @a!o (!o (e- u okruDen)u o.uvani& i
ra(#rodani& (vezaka a7ri.ke #ovi)e(ti- (a(tali i ra(#ravl)ali o #roce(u tranzici)e+
Padavac&ee )e borbi za (lobodu #ri(tu#io (eda!de(eti& %odina- kao (av)etnik )uDnoa7ri.ko! (indikalno! #okretu+ K@i&
dana (vi!a na! )e na vrati!a vi()ela Povel)a (lobodeL- #ri()ea (e+ U#itala (a! %a kad )e (&vatio da (e ekono!(ka obean)a
nee o(tvariti+ Prvi #ut )e- kako )e rekao- #o(u!n)ao #otkra) 1662+- kad (u n)e%a i kole%u iz #ro%ra!a #ozvali .lanovi
#re%ovara.ke (ku#ine- tada u zavrni! 7aza!a natezan)a ( Nacionalno! (tranko!+ @o! #riliko! od n)i& dvo)ice zatraDili
(u da na#i(u izv)ee o #redno(ti!a i !ana!a davan)a #ot#une neovi(no(ti JuDnoa7ri.ko) (redin)o) banci ko)a bi radila
#ot#uno neovi(no o izabtano) vladi S a&- da- #re%ovara.i!a )e (ve to trebalo do (utra u)utro+
KU&vatili (u na( #ot#uno ne(#re!neL- #ri()ea (e Padavac&ee- (ada u rani! #ede(eti!a+ Di#lo!irao )e na balti!or(ko!
(veu.ilitu Jo&n( ?o#kin(+ Sto%a )e znao da (e .ak i !eJu ekono!i(ti!a (lobodno% trDita u S)edin)eni! DrDava!a ide)a o
#ot#uno) neovi(no(ti (redin)e banke (!atra rubno! ide)o! S o!il)eni! #ro%ra!o! a.ice ideolo%a Aikake kole ko)i (u
tvrdili
169
I ?I I +1 I = I I I I I I I I I I I + + I I l I + I I 1 I I 1 +Z+llZ+llliuil+ll+il +1 + I +11 l+l]Z+U I" l I I IJ I+ ]_ t * I = III ] -
iZvr(to uv)cie! tl+i !o!4=i n+i #olitika inoi+i (lu0iii novo) vla(ti i Kuzvieni! i il)cviin+i ra(ta- za#ol)avan)a i
#rera(#od)eleL- )a(no(ti #oru.ili ANA4u: KU luDnoalri.ko) <e#ublici nee #o(to)ati neovi(na (redin)a banka+L
Pada$ac&ee i kole%a #robd)eli (u no #iui izv)ee ( ar%u!enti!a ko)i!a (e #re%ovara.ka (ku#ina !o%la odu#ri)eti to!
Ki(kliznuuL Nacionalne (tranke+ Ako (e (redin)a banka Eu JuDnoa7ri.ko) <e#ublici ona (e zove DrDavne rezerveF vodi
neovi(no o o(tatku vla(ti- to !oDe o%rani.iti ANA4ovu (#o(obno(t da odrDi obean)a iz Povel)e (lobode+ Ptovie- ako
(redin)a banka ne od%ovara ANA4ovo) vladi- onda ko!e )e- to.no- od%ovornaT ==I4uT Burzi u Jo&anne(bur%uT
Nacionalna (tranka o.ito )e #okuavala #ronai na.in ko)i! e- unato. izborno!e #orazu- zadrDati (vo)u !o S a to) (e
(trate%i)i treba odu#ri)eti #od (vaku ci)enu+ KZatvarali (u i%ru to (u na)vie !o%liL- #ri()ea (e Pada$ac&ee+ KBio )e to
#o(ve o.it dio #lana+L
Pada$ac&ee )e izv)ee 7ak(irao u)utro S od%ovor )e .ekao t)edni!a+ KA tada- kad (!o u#itali to (e do%odilo- rekli (u na!:
ZEto- od to%a (!o odu(taliZ+L Ne (a!o to e (e (redin)o! banko! u#ravl)ati kao neovi(ni! entiteto! unutar JuDnoa7ri.ke
drDave- ne%o e )e vodiri i(ti .ov)ek ko)i )u )e vodio i u doba a#art&e)da- A&ri( Stal(+ Ne (a!o to )e ANA odu(tao od
(redin)e banke S )o )edan divov(ki u(tu#ak o(tavio )e na #oloDa)u b)ela.ko% !ini(tra 7inanci)a Dereka "e$e(a S ba kao
to (u !ini(tri 7inanci)a i direktori (redin)e banke iz razdobl)a ar%entin(ke diktature neki! .udo! i u de!okraci)i u(#)eli
zadrDati (vo)e #oloDa)e+ Ne; Vork @i!e( (lavio )e "e$e(a kao Kvodee% )uDnoa7ri.ko% a#o(tola tedl)ive i bizni(u okrenute
vla(tiL+11
Do to% trenutka- kako )e %ovorio Pada$ac&ee: KI dal)e (!o (lavili )er )e (ve to- a&- BoDe !o)- bila revolucionarna borba ko)a
)e !orala izn)edriti bar neto+L "ad )e (aznao da e (redin)o! banko! i riznico! u#ravl)ati (tare ra(i(ti.ke %azde- (&vatio
)e da )e Kiz%ubl)eno (ve na #odru.)u ekono!(ke #reobrazbeL+ "ad (a! %a za#itala )e(u li- #o n)e%ovu !il)en)u- #re%ovara.i
bili (v)e(ni koliko (u ti!e iz%ubili- nakon krae% raz!il)an)a )e odvratio: KI(kreno %ovorei- ni(u+L Bila )e to .i(ta tra!#a:
KU #re%ovori!a (e neto !ora dati- a naa (trana dala )e (ve to S ti !eni- )a tebi+L
Pada$ac&ee (!atra da nita od to%a ni)e i(&od neke divov(ke izda)e ko)u (u #o.inili ANA4ovi vode- ne%o )edno(tavno zato
to (u i& nadi%rali u nizu #itan)a- u to vri)e!e naiz%led !an)e bitni&- za ko)a (e ka(ni)e #okazalo da (u u ravnoteDi drDala
tra)nu (lobodu JuDne A7rike+
R =ilton Iried!an znao (e .e(to naaliti da bi (e- da )e bilo #o n)e%ovo!- (redin)e banke do tolike !)ere o(lan)ale na
.i(tou Kekono!(ke znano(tiL- da bi i& nadzirala divov(ka ra.unala 4 l)udi (u ne#otrebni+
166
_i * RIJ #ili A]ICICIIC UU I I 1 111 I 1 1 I i i II +1 _ I 1+1 I 0 +1 I= II 1+1 ]*l I i i io i n I I- I i 11 111 I I I I I
I 1 +1
o%rani.e i u%ue !o izabrani& voda+ Dok )e !reDa #adala n+i di0a_u- #ri!i)etila )u )e (a!o nekolicina S ali kad )e nova
vlada #reu0eki vla(t i #okuala (lobodno d)elovati- (vo)i! bira.i!a #ruDiti o#i#l)ive bla%odati o(loboJen)a ko)e (u .ekali i
za n)e%a dali (vo)e %la(ove- !reDa (e (ku#ila i u#rava )e otkrila da (u )o) ruke .vr(to vezane+ Patrick Bond- ekono!(ki
(av)etnik u =andelino! kabinetu ti)eko! #rvi& %odina ANA4ove vladavine- #ri()ea (e da )e interni vic %la(io: KE)- dobili
(!o drDavu- a %d)e )e vla(tTL Dok (e nova vlada trudila o(tvariti (nove utkane u Povel)u (lobode- otkrila )e da (e !o (kriva
dru%d)e+
Gelite #rera(#odi)eliti ze!l)uT Ne!o%ue S u #o(l)edn)e! trenutku #re%ovara.i (u #ri(tali u novi u(tav dodati klauzulu
ko)a titi (ve #rivatno vla(nitvo i tako u #ot#uno(ti one!o%uili ze!l)inu re7or!u+ Gelite (tvoriti radna !)e(ta !ili)uni!a
neza#o(leni&T Ne !oDe S (totine tvornica bile (u na rubu zatvaran)a zato to )e ANA #ot#i(ao (#orazu! >A@@-
#ret&odnicu Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)e- ko)i )e branio (ubvencioniran)e tvornica auto!obila i tek(tilne indu(tri)e+
Gelite li di)eliti be(#latne li)ekove #rotiv AIDS4a #o %radovi!a- %d)e (e bole(t irila za(trau)uo! brzino!T @i!e krite
(#orazu! o intelektualni! #ravi!a Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)e- ko)o) )e ANA #ri(tu#io bez )avne ra(#rave S
(!atra)ui to (a!o korako! na#ri)ed nakon >A@@4a+ @reba va! novac za iz%radn)u vee% bro)a vei& kua za (iro!ane i
uvoJen)e be(#latne elektri.ne ener%i)e u %radoveT Gao na! )e S budDet )e #o)ela ot#lata %ole!o% du%a ko)i i! )e na leJa- u
#ota)i- #rebacila ra(i(ti.ka vla(t+ @i(kati )o novcaT <ecite to %uverneru (redin)e banke ko)i )e ta!o za()eo )o za
a#art&e)da+ Be(#latna voda za (veT =alo v)ero)atno+ Sv)et(ka banka- ( veliki! kontin%ento! do!ai& ekono!i(ta-
i(traDiva.a i #redava.a Ekako (e (a!a nazvala KBanka znan)aLF- #artner(tvo ( #rivatni! (ektoro! (!atra o(novno!
nor!o!+ Gelite na!etnuti nadzor nad valuto! kako bi )e o.uvali od neobuzdani& #ekulaci)aT @i!e krite 93, !ili)una
a!eri.ki& dolara vri)edan (#orazu! ( ==I4o! ko)i )e- (avreno #rikladno- #ot#i(an uo.i izbora+ Podi%li bi(te !ini!alne
#lae i tako (!an)ili )az u #ri&odi!a zao(tao )o iz a#art&e)daT A- ne bi ilo+ U (#orazu!u ( ==I4o! obvezali (te (e na
Ko%rani.avan)e #laaL+1/1- ne!o)te ni #o!il)ati da zane!arite (vo)e obveze S (vaka #ro!)ena (!atrat e (e dokazo!
o#a(ne nacionalne ne(i%urno(ti- nedo(tatko! #redano(ti Kre7or!a!aL i ne#o(to)an)e! K(u(tava te!el)eno% na zakoni!aL+
Sve )e to dovelo do kra&a valute- rezan)a #o!oi i odl)eva ka#itala+ Zakl)u.i!o S JuDnoa7ri.ka <e#ublika bila
/,,
Xn ri I (t avi X+ u Z Xe i ii iXi i linai l! !i ! i iv iZ ki \X+i Xr i u i kovala i& ivu *l+l(i+
I Fii%o%oJi(nXi borac #rotiv +i#+ii ilu)il+i- l(+i((ool Sn$nian- %rubi! )e ri)c4iZi!+i o#i(ao ui 0ainku+ KNikail na( ni(u o(lobodili+
Sa!o (u na! (kinuli lance ( vrata i okovali na! %leDn)eve+L Va(!in Sooka- i(taknuti )uDnoa7ri.ki borac za l)ud(ka #rava
rekao !i )e da (e tranzici)a K(vodila na iz)avu: Z=i zadrDava!o (ve- dok vi EANAF vladate u i!e+++ =oDete i!ati #oliti.ku
vla(t- !oDete zadrDati 7a(adu vla(ti- ali ona #rava vla(t leDi dru%d)eZ+L12R Bio )e to #toce( in7antilizaci)e- za)edni.ki (vi!
takozvani! ze!l)a!a u tranzici)i S nove vlade dobiva)u kl)u.eve kue- ali ne i ko!binaci)u ko)a otvara (e7+
Di)elo! (a! Del)ela (&vatiti kako (e- nakon takve e#(ke borbe za (lobodu- !o%lo do%oditi neto (li.no+ Ne (a!o kako (u (e
vode o(lobodila.ko% #okreta odrekli ekono!(ke 7ronte- ne%o kako )e i ANA4ova baza S l)udi ko)i (u dotad Dttvovali
%otovo (ve S voJa!a do#u(tila da (e #teda)u+ Zato baza (tranke ni)e zatraDila da voJe odrDe obean)a iz Povel)e (lobode i
#obune (e #rotiv u(tu#aka )o dok (e o n)i!a #re%ovaraloT
U#itala (a! Uillia!a >u!edea- ANA4ovo% aktivi(ta tree %eneraci)e ko)i )e- kao voJa (tudent(ko% #okteta- te burne %odine
#roveo na ulica!a+ KSvi (u #ratili #oliti.ke #re%ovoreL- #ri()ea (e- %ovorei o (u(reti!a =andele i de "lerka- KAko bi l)udi
o()etili da neto ide #o zlu- dolo bi do !a(ovni& #ro(v)eda+ No- kad bi ekono!(ki #re%ovara.i izv)etavali o (vo! di)elu-
narod )e to (!atrao te&ni.ki! #itan)i!a ko)a ni(u zani!ala niko%a+L @akvo viJen)e- tekao )e- #oticao )e (a! =beki ko)i )e
#re%ovore o#i(ivao kao Kad!i4ni(ttativneL i (to%a ni!alo vaDne za narod Eot#rilike kao [ileanci (a (vo)o! Kte&ni7icirano!
de!okraci)o!LF+ Sto )e za #o(l)edicu i!alo- kako )e- %otovo #ot#uno beznadno- iz)avio: KPro#u(tili (!oQ Pro#u(tili (!o
ci)elu #ri.u+L
>u!ede- dana( )edan od na)#oznati)i& )uDnoa7ri.ki& novinara4i(tta4Diva.a- rekao !i )e da )e na#o(l)etku (&vatio da (e o
buduno(ti n)e%ove do!ovine odlu.ivalo u#ravo na ti! Kte&ni.ki!L (a(tanci!a 4 to )e !alo n)i& (&vaalo ti& %odina+ "ao
i !no%i ( ko)i!a (a! raz%ovarala- i >u!ede !e #od()etio da )e- ti)eko! razdobl)a tranzici)e- JuDna A7rika lebd)ela na
(a!o!e rubu %raJan(ko%a rata S %tadove (u terorizirale bande ko)e )e naoruDala Nacionalna (tranka- #olici)(ki #okol)i i
dal)e (u bili (tvarno(t- i dal)e (e ubi)alo voJe i ne#rekidno %ovorilo o drDavi ko)a tone u krvo#rolie+
R U#ravo (u A&ica%o Bo$(i u [ileu #rvi #ut u #rak(i I(#robali ta) #roce( zatite ka#italiz!a od de!okraci)e III- kako
(u obi.avali %ovoriti KIz%radn)u nove de!okraci)eL+ U [ileu (u- #ri)e ne%o to (u- nakon (eda!nae(to%odin)e vladavine
&unte- vla(t #redali izabrano) vladi- A&ica%o Bo$(i #re#ravili u(tav i (udove tako da )e bilo do(lovno ne!o%ue dokinuti
n)i&ove revolucionarne zakone+ Za ta) #roce( I!ali (u bezbro) naziva: (tvaran)e Kte&ni7icirane de!okraci)eL- Kzatiene
de!okraci)eL ili- kako )e to li)e#o oblikovao Pinoc&etov !ladi !ini(tar Jo(H Pl&era- o(i%uravan)e Kzatite od #olitikeL+
Alvaro Bardmn- Pinoc&etov #odta)nik za ekono!i)u- ob)a(nio )e kla(i.ni na.in raz!il)an)a [ikake kole: KAko ekono!i)u
#rizna!o kao znano(t- ti!e- i!#licitno- u!an)u)e!o !o vlade III #oliti.ki& (truktura )er ob)e in(tituci)e %ube od%ovorno(t
za donoen)e takvi& odlukaL+
/,1
E#o#rite #o(l)edn)e% Obrat lina i0!edu #io(vXccliuk+i i a \\ \ 11 e 111 i i _iCn\: ZOvi !ora)u otiiQZL- #ri()ea (e A I u
!etli4+ KNo- to ni)e bila ona #i a_ a boi ba S #rava borba vodila (e oko ekono!i)e+ 1 i(tin(ki (a! razo.arao (a!a (ebe
vla(tito! naivnou+ A !i(lio (a! da (a! #oliti.ki dovol)no zreo da razu!i)e! bit #roble!a+ "ako (a! to !o%ao
#revid)etiTL
Otad (e >u!ede trudi nadoknaditi iz%ubl)eno vri)e!e+ "ad (!o (e (a(tali- naao (e u(red olu)e ko)u )e dil)e! drDave
#okrenula n)e%ova nova kn)i%a @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7t&e ANA+ <i)e. )e o i(cr#no! izv)eu ko)e
#otanko otkriva kako )e ANA #redao nacionalni ekono!(ki (uverenitet na (a(tanci!a za ko)e- u to vri)e!e- ni)e !ario+
KNa#i(ao (a! tu kn)i%u noen %n)evo!L- rekao !i )e >u!ede+ KB)e(nio (a! i na (ebe i na (tranku+L
@eko )e (&vatiti kako bi i(&od !o%ao biti dru%a.i)i+ Ako )e Padavac&ee u #ravu- i ako (a!i ANA4ovi #re%ovara.i ni(u
u(#)eli uvid)eti %ole!e raz!)ere %ubitka- kakvu (u an(u i!ali uli.ni borci #okretaT
U ti! kl)u.ni! %odina!a u ko)i!a (u #ot#i(ivani (#orazu!i (tanovnici JuDne A7rike Div)eli (u u ne#rekidno) krizi- letei
iz!eJu (naDno% u(&ita to =andelu vide (lobodna i %n)eva izazvano% (#ozna)o! da )e A&ri(a ?ani)a- !lado% !ilitanta
ko)e% (u !no%i (!atrali =andelini! na(l)edniko!- ubio ra(i(ti.ki ubo)ica+ O(i! a.ice ekono!i(ta nitko ni)e Delio
ra(#ravl)ati o neovi(no(ti (redin)e banke- te!i ko)a .ak i u nor!alni! okolno(ti!a d)elu)e kao (naDno (red(tvo za
u(#avl)ivan)e+ >u!ede i(ti.e da )e veina )edno(tavno #ret#o(tavila da e ANA- bez obzira na ko!#ro!i(e ko)e (kla#a
dolazei na vla(t- (ve n)i& !oi razvr%nuti kad .vr(to za()edne u 7otel)u+ K=i e!o biti vla(t S (ve to #o#ravit e!o
ka(ni)eL- tako )e rekao+
ANA4ovi aktivi(ti ni(u tada (&vaali da (e ti)eko! ti& #re%ovora !i)en)ala i (a!a #riroda de!okraci)e i to do tolike !)ere
da- kad (e !reDa o%rani.en)a kona.no obruila na n)i&ovu do!ovinu- ka(ni)e vie nee #o(to)ati+
@i)eko! #rve dvi)e %odine ANA4ove vladavine- (tranka (e )o trudila i(kori(titi o%rani.ena (red(tva i odrDati obean)e o
#rera(#od)eli+ Dolo )e do lavine )avni& ula%an)a S za (iro!ane )e iz%raJeno vie od (to ti(ua do!ova- !ili)uni (u dobili
#rikl)u.ke za vodu- elektri.nu ener%i)u i tele7on+15 I#ak- u ve #oznato) na! #ri.i- o#tereeni du%ovi!a i #od
!eJunarodni! #riti(ko! da #rivatizira te u(lu%e- vlada )e ubrzo #o.ela #odizati ci)ene+ Nakon de(et %odina vladavine
ANA4a- !ili)uni (u o(tali bez ti& i(ti& #rikl)u.aka zato to
/,/
11 1+ li ii iZ+i- 111 1111 i i iiFr vi = i u 111 11 u#i u +u ii+1 Z + _ i u u ki_ inu n u i i !ono#oli(t u uc i i& 11 i! i i`i ddd ki \)c (i4
= anJela 0a kleo u+u ion+ili0ii +u i- o(tale (u iZvr(to ti ruka!a b)cla.ki& nie%akon%lonicrata ko)i (u i(todobno nadzirali i 9,
#o(to burze u lo&annc(bur%u+11 >odine /,,3+ crno (tanovnitvo kontroliralo )e (a!o 5 #o(to tvrtki ko)e (u #o(lovale na
burzi+1B /,,1+ (u bi)elci S (a!o 1, #o(to (tanovnitva S u ruka!a drDali B, #o(to )uDnoa7ri.ki& ze!l)ita+19 I#ak- na)vie
uzne!iru)e .in)enica da )e ANA4ova vlada #otroila daleko vea (red(tva da zani)e.e ozbil)no(t krize izazvane AIDS4o!-
ne%o za nabavku li)ekova za oko 3 !ili)una zaraDeni& viru(o! ?l*4a- iako (e- #o.etko! /,,B+ %odine- #okazu)u neki
znakovi na#retka+16 No- !oDda )e ovo na)(trani)i (tati(ti.ki #odatak: od 166,+- kad )e =andela iziao iz zatvora- #ro()e.ni
Divotni vi)ek (tanovnika JuDnoa7ri.ke <e#ublike (kratio (e za ttinae(t %odina+/,
I(#od (vi& ti& .in)enica i bro)ki (kriva (e ANA4ova (udbono(na odluka- na(tala nakon to )e vod(tvo (&vatilo da )e iz%ubilo
bitku u ekono!(ki! #re%ovori!a+ U to! trenutku (tranka )e !o%la #okuati #okrenuti novi o(lobodila.ki #okret i razderati
!reDu ko)a i& )e %uila+ Ili- !o%la )e )edno(tavno #ri&vatiti o%tani.ene ovla(ti i #ri(tati na #ravila novo% ekono!(ko%
#oretka+ ANA4ovo vod(tvo odlu.ilo (e za ovo dru%o+ U!)e(to da u (a!o (redite #o(tavi #ro%ra! #rera(#od)ele bo%at(tva
ko)e (e ve nalazilo u dtDavi S uo(talo!- to )e (a!a (rD Povel)e (lobode zbo% ko)i& )e dolo na vla(t S nakon to )e
zavladao- ANA )e #ri&vatio #revladava)uu lo%iku da )e )edini izlaz #okoravan)e novi!- (trani! ula%a.i!a ko)i e (tvoriti
novo bo%at(tvo i ko)e e na#o(l)etku do#ri)eti do (iro!ani&+ Ali- da bi (e o!o%uilo #o(to)an)e takvo! K!odelu
do#iran)aL- ANA4ova vlada !orala )e dra(ti.no #ro!i)eniti #onaan)e da bi u(#)ela #rivui ula%a.e+
A to ni)e bilo ni!alo lako S =andela )e to nau.io #o izla(ku iz zatvora+ Neto! nakon o(lobaJan)a- )uDnoa7ri.ka burza
doDiv)ela )e #ani.an kra& S )uDnoa7ri.ka valuta- rand- iz%ubila )e 1, #o(to vri)edno(ti+/1 Nekoliko t)edana ka(ni)e-
kor#oraci)a De Beer(- #roizvoJa. di)a!anata- #re!)eta ()edite tvttke iz JuDne A7rike u Pvicar(ku+// @akav vid
trenuta.no% kaDn)avan)a trDita bio bi neza!i(liv (a!o tri de(etl)ea rani)e S u vri)e!e kad )e =andela #rvi #ut zavrio u
zatvoru+ @i)eko! ezde(eti& bilo )e ne.uveno da !ultinacionalne ko!#ani)e tako &irovito (ele iz drDave u drDavu- a tada )e
(v)et(ki !onetatni (u(tav i dal)e bio .vi(to #ovezan (a zlatni! (tandardo!+ Sad (e )uDnoa7ri.ka
R NI dana( (e (a (i%urnou ne zna )e II bro) kuan(tava ko)i!a (u I(kl)u.eni (tru)a- voda i tele7oni vei od bro)a oni&
#rikl)u.eni&+ Na)!an)e )edno v)erodo(to)no I(traDivan)e otkrilo )e da (u i(kl)u.en)a bro)e! nad!aila #rikl)u.en)a 4 vlada
tvrdi da)e na vodovodnu !reDu #rikl)u.ila devet !ili)una i)udiM rezultati i(traDivan)a i(kazu)u bro)ku od de(et !ili)una
i(kl)u.eni&+
/,2
ir%ov!c ic!ci)u) (c na "rar"orocni! (#e"Uiaci)a!a+
@akvo! ek(#lozivno! trDitu ne (a!o da (e ni)e (viJala .in)enu a da )e =andela na (lobodi- )er bi nekoliko #o%reno
(ro.eni& re.ena a !o%lo dove(ti do razorno% (ta!#eda to %a)e kolu!ni(t Ne; Vork @i!e(--- I &o!a( Iried!an- (#retno
okr(tio Kelektroni.ki! (tado!L+/2 Sta!#edo ko)i )e do.ekao =andelino o(loboJen)e bio )e (a!o #o.etak i%re #itan)a i
od%ovora iz!eJu ANA4ova vod(tva i 7inanci)(ki& trDita S ok4di)alo% ko)i )e (tranku #ou.io novi! #ravili!a i%re+ Svaki
#ut kad bi neki vii (trana.ki duDno(nik dao iz)avu ko)a bi !o%la zna.iti da bi zlo%la(na Povel)a (lobode !o%la #o(tati
(luDbeno! #olitiko!- trDite bi uzvraalo oko! i rand bi (e naao u (lobodno! #adu+ Pravila (u bila )edno(tavna i okrutnaM
(vodila (u (e na elektron(ki ekvivalent )edno(loDno% %unJan)a: #ravda S(ku#o- #rodatiM (tatu( Yuo S dobro- ku#iti+ "ad )e-
nedu%o nakon o(loboJen)a- =andela #onovno %ovorio nacionalizaci)i u #rilo%- ti)eko! #rivatno% ru.ka ( vodei!
#o(lovni! .ov)eko!- KAll4>oldL burzovni indek( od!a& )e #ao za #et #o(to+/5
Skokove na trDitu izazivali (u .ak i oni #otezi ko)i naiz%led ni(u i!ali nikakve veze ( 7inanci)(ki! (vi)eto!- ne%o (u (a!o
bili naznake neko% !o%ue% radikaliz!a+ "ad )e @revor =anuel- ANA4ov !ini(tar- nazvao ra%bi u JuDno) A7rici K(#orto!
bi)ele !an)ineL- (a!o zato to (u u !o!.adi bili i(kl)u.ivo bi)elci- rand )e doDivio novi udar+/3
Iz!eJu (vi& o%rani.en)a nove vla(ti- trDite (e #okazalo na)vei! S i tako- na neki na.in- (a!i! du&o! neobuzdano%
ka#italiz!aM ono #rovodi vla(titu vol)u+ "ad (e drDave )edno! otvore &iroviti! udi!a %lobalno%a trDita- (vaki od!ak od
#ravov)er)a Aikake kole od!a& kaDn)ava)u n)u)orki i london(ki !eetari- ruei vri)edno(t valute ne#okorno) drDavi-
uzroku)ui )o dubl)u krizu i ti!e #otrebu za novi! za)!ovi!a ko)e #rate novi uv)eti+ =andela )e tu za!ku #riznao 166B+
obraa)ui (e nacionalno! kon%re(u ANA4a: KSa!a !obilno(t ka#itala kao i %lobalizaci)a ka#itala i dru%i& trDita- u
#ot#uno(ti one!o%uu)e drDava!a da (a!o(talno odlu.u)u o nacionalno) ekono!(ko) #olitici- zane!aru)ui ti!e !o%uu
reakci)u ti& trDitaL+/1
@&abo =beki bio )e o(oba unutar ANA4a ko)a )e naiz%led znala kako zau(taviti okove 4 =beki )e bio =andelina de(na ruka
ti)eko! #red()edni.ko%a !andata- i n)e%ov izravni na(l)ednik+ =beki )e !no%o %odina #roveo kao #ro%nanik u En%le(ko)-
(tudirao )e na Sveu.ilitu u Su((e8u i zati! (e #re(elio u Condon+ @i)eko! o(a!de(eti&- dok (u (e %radovi u n)e%ovo)
do!ovini %uili u oblaci!a (uzavca- on )e udi(ao i(#aravan)a ta.eriz!a+ Od (vi& ANA4ovi& voda =beki (e na)vie druDio (
vodei! bizni(!eni!a i- )o #ri)e =andelina o(lobaJan)a- u#rili.io nekoliko ta)ni& (a(tanaka ( kor#oraci)(ki!
duDno(nici!a ko)i (u (e bo)ali !o%uno(ti
/,5
*IS"I)a S I*II?4=X1XII I S"llX=IIOIIl XlX0X?l+ll I 11ISIII 111 0 iii(i i u 11+1 II l T111 0++l 11 1 )+1= lX
lova.ko) kolibi- I &i%& =urra$- urednik #re(tiDno% #o(lovno% .a(o#i(a- #ri!i)etio )e: K*oJa ANA4a #o()edu)e zna.a)nu
(#o(obno(t u!irivan)a- .ak i u oni! na)o()etl)ivi)i! trenuci!a+L/B
=bcki )c v)erovao da (e kl)u. izla(ka na trDite (kriva u #ottebi da ANA #otakne takvo bli(ko #ov)eren)e u daleko vei!
raz!)eri!a+ "ako t vidi >u!ede- =beki )e na (ebe unutar (ttanke #reuzeo ulo%u #redava.a kole%i)a KSlobodno trDiteL+
Nakon to )e trDinu zvi)er #u(tio na (lobodu- =beki )e ob)an)avao da)e ni)e !o%ue ukrotiti- ne%o )o) (a!o davati (ve to
#oDeli S ra(t i )o vie ra(ta+
I tako- u!)e(to da zatraDe nacionalizaci)u rudnika- =andela i =beki #o.eli (u (e redovito (a(ta)ati ( ?arr$)e!
O##en&ei!ero!- bivi! .elniko! rudar(ki& divova An%lo4A!ericana i De Beer(a S ekono!(ki! (i!boli!a vladavine
a#art&e)da+ Nedu%o nakon izbota 1665+- O##en&ei!eru (u na uvid i odobren)e dali ANA4ov ekono!(ki #ro%ra!-
d)elo!i.no %a !i)en)a)ui (ukladno n)e%ovi! #ri!)edba!a- kao i #ri!)edba!a dru%i& vodei& indu(tri)alaca+/9 Nada)ui
(e da e tako izb)ei )o )edan trDini ok- =andela (e u (vo! #rvo! #o(li)eizborno! #red()edni.ko! interv)uu #aDl)ivo
odale.io od rani)i& vla(titi& iz)ava ko)i!a )e za%ovarao nacionalizaci)u+ KU nao) ekono!(ko) #olitici+++ ne #o(to)i nita to
bi (kretalo #re!a nacionalizaci)i- to ni)e ni!alo (lu.a)noL- rekao )e+ KNe!a ni)edne #arole ko)a bi na( #ovezivala (
!ark(i(ti.ko! ideolo%i)o!+L/6R Iinanci)(ki ti(ak )e- nakon to% #teobtaen)a- #onudio (talne izraze o&rabren)a: KIako u
ANA4u i dal)e #o(to)i (naDno l)evi.ar(ko kriloL- #ri!)eu)e Uall Street Journal- K%o(#odin =andela u #o(l)edn)e vri)e!e
vie zvu.i kao =ar%aret @&atc&er ne%o kao (oci)ali(ti.ki revolucionar kakvi! (!o %a neko (!atrali+L2,
U (#o!en na radikalnu #rolo(t ko)u )e ANA i dal)e vukao za (obo!- i u(#rko( (vi! na#ori!a nove vla(ti da (e #rikaDe
ni!alo #ri)etei- ttDite )e na(tavilo (tvarati bolne okove S ti)eko! (a!o !)e(ec dana- 1661+ %odine- rand o#ada /, #o(to-
a iz drDave )e na(tavio kul)ati ka#ital- dok )e )uDnoa7ri.ka #rebo%ata elita (red(tva #tebacivala u inoze!(tvo+21
=beki )e uv)erio =andelu da )e #otrebno )edno! za (va%da ra(kinuti ( #rolou+ ANA4u )e #otreban #ot#uno nov
ekono!(ki #ro%ra! S neto &rabro- neto okantno- neto to #reno(i #oruku- i to iroki!- dra!ati.ni! #otezi!a-
tazu!l)ivi! trDitu S iz)ava da )e ANA (#re!an #ri&vatiti *ain%ton(ki kon(enzu(+
R Za#ravo )e ANA4ov (luDbeni ekono!(ki #ro%ra! ko)i! (u #obi)edili na izbori!a- #ozivao na K#ovean)e )avno%
(ektora u (trateki! #odru.)i!a- #ute!- na #ri!)er- nacionalizaci)eL+ Zati! )e tu i Povel)a (lobode- ko)a o(ta)e (trana.ki!
!ani7e(to!+
/,3
ta)no(ti- naii" "a"vo` ta)no` vo)no) o#ci+u i n 111 011L 1+111 ickN \X "i X !il \ i u i +a!o )e a.ica na)bliDi& =bcki)cvi&
(uradnika znala tla (e (tvara nova ekono!(ki #ro%ra!- u #ot#uno(ti dru%a.i)i od obean)a ko)a (u davali u vri)e!e i0bora
1665+ >u!ede o .lanovi!a eki#e #ie ovako: K(vi (u !orali #ri(e%nuti na utn)u- i ci)eli (e #roce( odvi)ao u na)(troDo)
ta)no(ti kako li)evo krilo (tranke ne bi doznalo nita o =beki)evo! #lanu+L2/ Ekono!i(t Ste#&an >elb- (udionik u
(tvaran)u novo% #ro%ra!a- #rizna)e da )e to bila Kre7or!a odoz%oZ ko)a (e #rovodila #uno! (ilino!- do kra)no(ti dovodei
ar%u!ente u #rilo% na%la(ku na ta)no(ti i #ot#uno) zatiti n)ezini& tvoraca od narodno% #riti(ka+L22 E@a) na%la(ak na ta)no(ti
i izdvo)eno(ti bio )e o(obito ironi.an- budui da)e- ti)eko! vladavine a#art&e)da- ANA Povel)u (lobode (a(tavio izni!no
otvoreni! i de!okrat(ki! #roce(o!+ Sad (e- u novo!- de!okrat(ko! #oretku- (tranka odlu.ila #red bira.i!a #rikrivati
vla(tite ekono!(ke #ro%ra!e+F
U li#n)u 1661+ %odine- =beki )e ob)avio rezultate S #ro%ra! neoliberalne ok4tera#i)e za JuDnu A7riku- u ko)e! (e
#ozivalo na ubrzanu #rivatizaci)u- rezan)e drDavne #otron)e- (!an)ivan)e K7lek(ibilno(tiL rada- (lobodni)u tr%ovinu i )o
!an)i nadzor nad tokovi!a 7inanci)a+ >elb tvrdi da)e %lavni cil) bio K!o%ui! ula%a.i!a ob)aviti vladinu Eto.ni)e re.eno
ANA4ovuF #redano(t #ravov)er)u+L25 Da bi to) #oruci o(i%urao )o veu )a(nou i raz%ovi)etno(t u kru%ovi!a n)u)orki& i
london(ki& !eetara- #riliko! ob)avl)ivan)a #ro%ra!a u )avno(ti =beki )e iz)avio: KSa!o !e #ro%la(ite ta.eri(to!+L23
Sok4tera#i)a )e uvi)ek !arketinka #red(tava S to )e dio te!el)ne teori)e+ @rDite vri)edno(nica oboDava #ret)erano nabi)ene-
(avreno izreDirane trenutke ko)i do neba #odiDu ci)ene dionica!aS(ve obi.no za#o.in)e #onudo! #o.etno% )avno% #aketa-
na)avo! veliko% (#a)an)a ili ulazak novo%- (lavno% direktora u tvrtku+ "ad ekono!i(ti drDava!a (av)etu)u da na)ave
(veobu&vatni #aket ok4tera#i)e- dio to% (av)eta di)elo! (e te!el)i na #okua)u #odraDavan)a ti& dra!ati.ni& trDini&
do%aJan)a ko)a obi.no #okreu (ta!#edo S (a!o to (e- u!)e(to #roda)e #o)edina.no% #aketa- u ti! (lu.a)evi!a na
#roda)u nudi drDava+ Gel)no o.ekivani od%ovori obi.no %la(e: K"u#u)te ar%entin(ke vri)ed4no(niceQL ili K"u#u)te bolivi)(ke
obveznice+L S dru%e (trane- (#ori)i i o#rezni)i #ri(tu# !oDda i )e(t !an)e okrutan- ali trDitu u(krau)e te nabi)ene !)e&ure
unutar ko)i& (e o(tvaru)u one #rave zarade+ Sok4tera#i)a uvi)ek #red(tavl)a zna.a)an rizik- to u JuDno) A7rici ni)e urodilo
#lodo! 4 =beki)eva teatralna %e(ta ni)e u(#)ela #rivui du%oro.na ula%an)aM n)ezin i(&od bila (u #ekulant(ka ula%an)a ko)a
(u )o vie (ruila vri)edno(t ta!on)o) valuti+
/,1
^Novo#e.eni #itZobi+u \4i&X++ u (e&t no(i vi(e 0+u+i+ lakvi $+clc u%odni )o( i vieL- #ri!i)i4i io )e A(li;in IFe(ai- #i(ac i0 I F
niZbanu- kad (nio (e (a(tali #oraz%ovarati o n)e%ovi! ()ean)i!a na tranzici)u+ De(ai )e- ti)eko! borbe za (lobodu- .a!io u
zatvoru- i uvida #aralele iz!eJu zatvor(ke #(i&olo%i)e i #onaan)a ANA4a na vla(ti+ U zatvoru- kako )e rekao: KAko vie
u%aJa .uvaru- dobiva bol)i (tatu(+ @a (e lo%ika o.ito #reni)ela na neke #oteze )uDnoa7ri.ko%a drutva+ Gel)eli (u na neki
na.in dokazati da (u u#ravo oni na)bol)i zatvorenici+ Neiz!)erno di(ci#linirani)i .ak i od dru%i& drDava+L
I#ak- ANA4ova baza #okazala (e daleko !an)e obuzdano! S to )e (tvorilo #otrebu za )o veo! (te%o!+ "ako tvrdi
Va(!in Sooka- )edan od #orotnika u JuDnoa7ri.ko! odboru za i(tinu i #o!iren)e- !entalitet (te%e uvukao (e u (ve vidove
tranzici)e S !edu ko)i!a i #otra%u za #ravdo!+ Nakon vie%odin)e% (luan)a (v)edo.an(tava o tortura!a- ubo)(tvi!a i
ne(tanci!a- odbor za i(tinu okrenuo (e #itan)u ko)i! bi (e (red(tvo! !o%lo #o.eti i(#ravl)ati ne#ravde+ I(tina i o#ro(t bili
(u vaDni- ali )ednako vaDne bile (u odtete i naknade Drtva!a i n)i&ovi! obitel)i!a+ Ni)e i!alo (!i(la novu vla(t traDiti da i&
i(#lati- )er ni)e (a!a #o.inila te zlo.ine i- tovie- (red(tva ko)a bi (e troila na odtetu Drtva!a a#att&e)da zna.ila (u !an)e
do!ova i kola za (iro!ane #ri#adnike novoo(loboJene naci)e+
Neki .lanovi odbora (!atrali (u da bi ra.une za na!iru teta trebalo #odni)eti !ultinacionalni! kor#oraci)a!a ko)e (u iz
a#art&e)da izvla.ile zaradu+ Na kra)u )e Odbor za i(tinu i #o!iren)e donio (kro!nu #re#oruku da (e #rovede )ednokratno
o#orezivan)e kor#oraci)a #o (to#i od 1 #o(to S takozvani K#orez (olidarno(tiL+ Sooka )e za takvu bla%u #re#oruku
o.ekivala ANA4ovu #odrkuM u!)e(to to%a- vlada )e- #od =beki)evi! vod(tvo!- odbila bilo kakvu !o%uno(t na#late
odteta od kor#oraci)a ili bilo kakva #oreza (olidarno(ti- (tra&u)ui da e (e ti!e trDitu #rikazati kao ne#ovol)no #odru.)e+
KPred()ednik )e odlu.io veliki bizni( ne (!atrati krivi!L- rekla !i )e Sooka+ K*rlo )edno(tavno+L Na#o(l)etku )e vlada
izdvo)ila !an)i dio traDeni& (red(tava- novac izvla.ei iz vla(tito% #rora.una S .e%a (u (e .lanovi odbora #ribo)avali+
JuDnoa7ri.ki odbor za i(tinu i #o!iren)e .e(to (e (#o!in)e kao #ri!)er u(#)ene Kiz%radn)e !iraL- ko)i (e izvozio u dru%e
ratne zone- od Sri Canke do A7%ani(tana+ No- !no%i od izravno u!i)eani& u ta) #roce( i dal)e %a)e duboke (u!n)e+ Nakon
ob)ave kona.no%a izv)ea- u oDu)ku /,,2+- #red()ednik Odbora- nadbi(ku# De(!ond @utu- iz)avio )e #red novinari!a da )e
(loboda i dal)e Knedovren #o(aoL+ K=oDete li ob)a(niti zato (e dana( crnac budi u
/,B
)edno(tavno ne "a0+n: i_ vra%u i inu+ IS+ vra%u i i tu u i i =b! 0+i r+nuu
Sooka- danan)a #red()ednica )uDnoa7ri.ke zaklade 0+a l)ud(ka #rava- kaDe da- iako (u (e (a(luan)a bavila- kako to ona
o#i(u)e Kvan)(ki! !ani7e(taci)a!a a#art&e)da- kakve (u tortura- o(obito loe #o(tu#an)e i ne(tanciL- ekono!(ki (u(tav
ko)e!u (u (vi ti zlo.ini (luDili o(tavila (u Kdo(lovno netaknuti!L S to )e od)ek zabrinuto(ti zbo% (l)e#ila Kl)ud(ki& #ravaL-
kako )e to Orlando Cetelier zabil)eDio )o #ri)e tri de(etl)ea+ Zati! )e dodala da bi- kad bi i!ala #riliku (ve za#o.eti
#onovno: KPo(tu#ila bi& #ot#uno dru%a.i)e+ I(#itala bi& (u(tave a#art&e)da S i(traDila bi& #itan)e ze!l)ita- (vakako bi&
i(traDila ulo%u !ultinacionalni& ko!#ani)a- o(obito bi& #o!no i(traDila ulo%u rudar(ke indu(tri)e- )er n)u (!atra! ono!
i(tin(ko! boletino! JuDne A7rike+++ Zati! bi& i(traDila (u(tavne u.inke #olitike a#art&e)da- a torturi bi& #o(vetila (a!o
)edno (a(luan)e )er (a! !il)en)a da- ako (e u(redoto.i (a!o na torturu i #rito! #revida ono .e!u (luDi- tada dolazi do
revizi)e one i(tin(ke #ovi)e(ti+L
Odtete nao#a.ke
[in)enica da )e ANA odbacio za&t)ev Odbora da (e od kor#oraci)a na#lati odteta o(obito )e ne#oten .in S kako i(ti.e
Sooka S )er vlada i dal)e ot#lau)e du%ove a#art&e)da+ @i)eko! #rvi& %odina nakon #reda)e vla(ti- novu vladu to )e (ta)alo
2, !ili)ardi randa %odin)e Eot#rilike 5-3 !ili)ardi dolaraF S izno( ko)i otkriva otar ra(korak ( )adni!- uku#ni! izno(o!
od 93 !ili)una dolara- ko)i! )e vlada- na#o(l)etku- i(#latila vie od devetnae(t ti(ua Drtava i obitel)i Drtava ra(i(ti.ki&
ubo)(tava i torture+ Nel(on =andela naveo )e bre!e du%a kao )edinu i na)veu #re#reku o(tvaren)u obean)a iz Povel)e
(lobode+ K@ride(et !ili)ardi ErandaF ko)i!a nee!o %raditi kue ko)e (!o #lanirali #ri)e ne%o to (!o doli na vla(t- ko)i!a
nee!o nao) d)eci o(i%urati na)bol)e kole- kor)enito r)eavan)e #roble!a neza#o(leno(ti- o(i%uran)a #o(la do(to)no%
.ov)eka (vi!a- #ri(to)ni& #laa- !o%uno(ti da vol)eni!a #ruDi zaklon- da i& &rani+++ o%rani.ava na( du% ko)i (!o
na(li)edili+L2B
U(#rko( =andelinu #riznan)u da (e #laan)e du%ova a#art&e)da #retvorilo u bre!e ko)e izobli.u)e- (tranka (e odu#rla (vi!
#ri)edlozi!a da to odbi)e+ Stra&ovalo (e da bi- .ak i ako u(#i)e dokazati da (u du%ovi Kne#rikladniL- (vaki #okua)
izb)e%avan)a vraan)a JuDnu A7riku ula%a.i!a otkrio kao o#a(no radikalno #odru.)e- to bi izazvalo novi trDini ok+ Denni(
Brutu(- du%o%odin)i #ri#adnik ANA4a- i bivi zatvorenik ( otoka <obben- %lavo! (e zaletio u ta) zid (tra&a+ >odine 1669+-
vid)evi (ve raz!)ere (tre(a #od ko)i! (e nala nova vlada- on i (ku#ina )uDnoa7ri.ki& aktivi(ta odlu.ili (u da )e na)bol)i
na.in ko)i! e #ot#o!oi borbu- ot#o.eti #okret KduDni.ko% )ubile)aL+
/,9
=i l+l I llileZ+et I III ^E ii I II CI I I 1+1 0I*Ot+l+ 4i & iZkl *ilO S+ttl i i l+l i e 11+1111 *l+lll+l E"l+ii i XU i
0u+ui)i4 0bo% i iiiXrnii i il+i )e baza EioiZiZI+i ra(#r+ivl)+ili o #roble!u du%a- 0+nau4- ila ii41, o)a.ali n)i&oviZ na#ore u borbi #rotiv
du%ova+L Za#an)io (e kad ili )e vlada #rekorila iz)avl)u)ui: Kne- ne #ri&vaa!o vau #ot#oru+L
Ono to )e- u anc4ovo) odluci da na(tavi ot#laivati du%ove- toliko razb)e(nilo aktivi(te kakav )e bio i Btutu( bila )e do(lovno
o#i#l)iva Drtva ko)u (u #odno(ili #riliko! i(#late (vake #o)edine rate+ Na #ri!)er- iz!eJu 166B+ i /,,5+ %odine- )uDnoa7ri.ka
vlada #rodala )e o(a!nae(t tvrtki u dtDavno!e vla(nitvu i ti!e #riku#ila 5 !ili)arde dolara- ali )e %otovo #olovica to%
izno(a otila na ot#late du%ova+29 Dru%i! ri)e.i!a- ANA ne (a!o to )e #o%azio izvornu =andelinu #ri(e%u o
Knacionalizaci)i rudnika- banaka i !ono#oli(ti.ke indu(tri)eL- ne%o )e- #riti(nut du%ovi!a- .inio u#ravo (u#rotno S
nacionalno (e bla%o #o.elo ra(#rodavati i ti!e (u #oravnavani du%ovi nekadan)i& tla.itel)a+
@u )e i #itan)e %d)e )e to.no odlazio ta) novac+ @i)eko! #re%ovora o ttanzici)i- de "lerkova )e (ku#ina za&ti)evala da (vi
drDavni (luDbenici zadrDe (vo)a radna !)e(ta .ak i nakon #reda)e vla(ti S oni ko)i Dele otii- #redloDili (u- tteba)u #ri!iti
#oza!ane doDivotne !irovine- to )e bio ne(vakidan)i za&t)ev u drDavi (a zane!arivo! !reDo! (oci)alno% o(i%uran)a S
i#ak- bilo )e to )edno od nekolicine Kte&ni.ki&L #itan)a u ko)i!a )e ANA #redao bitku+26 @a) )e u(tu#ak zna.io da )e ANA4
ova vlada tt#)ela ra(&ode dvi)u vlada S vla(tite i b)ela.ke vlade u ()eni ko)a )e (ila ( vla(ti+ [etrde(et #o(to %odin)i&
vladini& ra(&oda odlazilo )e u %ole!i drDavni !irovin(ki 7ond 4na)vei dio kori(nika bili (u bivi za#o(lenici iz razdobl)a
a#art&e)da+5,R
Na kra)u )e JuDna A7rika zavrila do %rla u#etl)ana u (loDen (lu.a) odtete nao#a.ke S (lu.a) u ko)e! (u bi)eli bizni(!eni-
ko)i (u ti)eko! a#att&e)da iz crno% radnitva izvla.ili %ole!e #ro7ite i izb)e%li #latiti i )edan cent odtete- na(tavili od (vo)i&
#ri)an)i& Drtava #ri!ati debele .ekove+ A kako (u oni (ku#l)ali (red(tva za takvu nev)ero)atnu iroko%rudno(tT Oti!a)ui
#rivatizaci)o! bla%o drDavi S to )e (a!o (uvre!eni vid one i(te #l)a.ke ko)u )e ANA toliko Darko Delio izb)ei- #ri(tavi
na #re%ovore u nadi da e tako izb)ei i !oza!bi.ku krizu+ No- za razliku od do%aJan)a u =oza!biku %d)e (u drDavni
(luDbenici
R I(tinu %ovorei- to iz a#art&e)da zao(talo bre!e I(tovre!eno #oveava uku#an drDavni du% i (vake %odine izvan
do&vata (tavl)a !ili)arde randa )avni& (red(tava+ K@e&ni.ko!L #ro!)eno!- 1696+ %odine- drDavni !irovin(ki 7ond #relazi (
K#laan)a u &oduL- (u(tava u ko)e! (e (red(tva u#lau)u iz do#rino(a (vake %odine- na K#ot#uno #okriveniL (u(tav- u
ko)e!u 7ond !ora #o()edovati dovol)nu koli.inu ka#itala da u bilo ko)e! trenutku i(#lati B, do 9, #o(to uku#ni&
du%ovan)a 4 to )e- u (tvarno(ti- #ot#uno ne!o%ua (ituaci)a+ Po(l)edi.no to!e- 7ond )e- ( 2, !ili)ardi randa 1696+- nara(tao
na vie od 2,, !ili)ardi randa /,,5+ 4 to %a (vakako kvali7icira za )edno% od uzro.nika duDni.ko%a oka+ @o (tanovnici!a
JuDne A7rike zna.i da )e %ole!i dio ka#itala ko)i! neovi(no u#ravl)a !irovin(ki 7ond do(lovno ne(tao Iz do&vata #otron)e
na (tanovan)e- zdrav(tvenu (krb III te!el)ne u(lu%e+ =irovin(ki (#orazu! )e u ANA4ovo i!e do%ovarao Joe Slovo-
le%endarni voJa )uDnoa7ri.ke "o!uni(ti.ke #arti)e- i on- )o i dana(- o(ta)e izvoro! veliko% nezadovol)(tva unutar drDave+
/,6
ur0+ave i #i)ac"a drDavne riznice na(tavl)a Xo+( i dana(+
"ad (a! (ti%la u JuDnu A7riku bliDila (e #ede(eta obl)etnica #ol#i(ivan)a Povel)e (lobode- to )e ANA odlu.io obil)eDiti
!edi)(ki! (#ektaklo!+ Plan )e bio da (e Parla!ent za tu #riliku #re(eli iz (vo% uobi.a)eno% ()edita u Aa#e @o;nu u
neiz!)erno (kro!ni)e okruDen)e "li#tovvna- !)e(ta #rve rati7ikaci)e Povel)e+ JuDnoa7ri.ki #red()ednik @&abo =beki Delio )e
tu #riliku i(kori(titi da %lavno ra(kriD)e u "li#tovvnu #rei!enu)e u @r% #redano(ti Ualtera Si(ulua- #o )edno! od
na)tovani)i& ANA4ovi& voda+ =beki )e takoJer Delio otkriti i novi (#o!enik Povel)i (lobode- kulu od ci%le na ko)o) (u- na
ka!eni! #lo.a!a- (ta)ale u%ravirane ri)e.i Povel)e- i u#aliti v)e.ni K#la!en (lobodeL+ Uz tu z%radu na(tavl)ali (u (e radovi
na )o )edno! (#o!eniku- takozvani! @orn)evi!a (lobode- #avil)onu ( crni! i bi)eli! beton(ki! (tu#ovi!a- to )e trebalo
(i!bolizirati (lavni .lanak Povel)e ko)i %la(i: KJuDna A7rika #ri#ada (vi!a ko)i u n)o) Dive- bi)eli!a i crni!aL+51
@e!el)na #oruka do%aJa)a ni)e (e !o%la izb)ei S #ri)e #ede(et %odina (tranka )e obeala JuDno) A7rici #odariti (lobodu-
to )e i o(tvarila S bio )e to ANA4ov trenutak Kzakl)u.en)a !i(i)eL+
I#ak- u (ve!u to!e bilo )e neto .udno+ "li#to;n (e kao o(iro!aeno %rad(ko na(el)e #re#uno ruevni& (traara- (
otvoreno! kanalizaci)o! na ulici i B/ #o(to neza#o(leno%a (tanovnitva- to )e daleko vii #o(totak ne%o u doba a#art&e)da
S .ini (i!bolo! ko)i daleko vie #ri(ta)e #o%aDeni! obean)i!a Povel)e (lobode- ne%o #rikladno! (ceno%ra7i)o! za tako
#re#redeno reDiranu cere!oni)u+5/ "ako (e #okazalo- obl)etnicu ni)e uobli.io ili reDirao ANA ne%o neka .udna tvorevina
i!eno! Blue Ii+ Iako- (luDbeno- #o!ona (luDba #okra)in(ke vla(ti- Blue Ii Kd)elu)e u #o!no oblikovano! okoliu ko)i
tvrtku .ini daleko bliDo! #rivatno!e (ektoru ne%o vladinu od)eluL S kako (to)i u izni!no ()a)no) i ne(vakidan)e !odro)
brouri+ Ail) tvrtke )e #rivla.en)e novi&- (trani& ula%an)a u JuDnu A7riku S to )e dio ANA4ova #ro%ra!a K#rera(#od)ele
#o!ou ra(taL+
Blue Ii )e #re#oznao turiza! kao %ranu na)#rikladni)u za ula%an)a- te )e (vo)i! i(traDivan)i!a trDita tvrtka #okazala da
turi(ti!a ko)i #o()eu)u JuDnu A7riku velik dio #rivla.no(ti ze!l)e .ini ANA4ova %lobalna (lava #ob)ednika nad
tla.itel)i!a+ U nadi da e i(kori(titi tu !o%uno(t- u Blue Ii4u (u odredili da za )uDnoa7ri.ku le%endu o #ob)edi nad
#rotivniko! ne #o(to)i bol)i (i!bol od Povel)e (lobode+ S ti!e na u!u- tvrtka )e #okrenula #ro)ekt ko)i! )e "li#tovvn
na!)erila #reobraziti u zabavni #ark
/1,
l+oXi 11 F I++ I I I 1 I a I I I -11+1111111 XFUS`eillZi i!+l lillill XIU1II=_1 ini i !_ 11+11 v; t_u)+
X u +111 inu 0 e)- ( N \ X \ 111 eM i i+i 11 n ni (li Fl n \Jc i 11 d I i t i u \ =aklai i &otel Sloboda+ I a) dotadan)i %oto i!ao (e
#reobraziti u K#oDel)no i na#rednoL #red%raJe lobanne(bur%a- dok e (e veina ta!on)e% (tanovnitva #re(eliti u %eta
(!)etena na lokaci)a!a !an)e% #ovi)e(no zna.en)a+52
S #lanovi!a o #reobrazbi "li#tovraa- Blue Ii(a!o (li)edi #riru.nik (lobodno% trDita S #ruDa !o%uno(ti ula%an)a- u nadi
da e tako- u neko) buduno(ti- (tvoriti radna !)e(ta+ I#ak- ono to izdva)a ova) #ro)ekt )e(t .in)enica da u "li#to;nu te!el)i
te c)eloku#ne !aineri)e #o.iva)u na #ede(et %odina (taro! li(tu #a#ira ko)i! (e ttaDio izrazito izravni)i #ut borbe #rotiv
(iro!atva+ <a(#odi)elite ze!l)u da (e !ili)uni !o%u &raniti od n)e- traDili (u tvorci Povel)e (lobode- vrarite rudnike da (e
ti! bla%o! !o%u %raditi kue i in7ra(truktura- i tako otvarati radna !)e(ta+ Dru%i! ri)e.i!a- izbacite #o(tednike+ @e ide)e
!no%i! ui!a !oDda i zvu.e kao uto#i)(ki #o#uliza!- ali nakon toliki& #ro#ali& #okua)a ot)elotvoren)a #ravov)er)a
Aikake kole- i(tin(ki (an)ari !oDda (u u#ravo ti ko)i i dal)e v)eru)u da bi (e #lano! kakav )e iz%radn)a zabavno% #arka
Povel)e (lobode- ko)i! (e #onovno otvara)u #rilike kor#oraci)a!a i i(tovre!eno obe(#ravl)u)e oni na)#otrebiti)i- !o%lo
ri)eiti (ve teDe zdrav(tvene i ekono!(ke #roble!e // !ili)una JuDnoa7rikanaca ko)i i dal)e Dive u (iro!atvu+55
Nakon vie od de(etl)ea od ttenutka kad )e JuDna A7rika odlu.no (krenula #re!a ta.eriz!u- i(&odi ek(#eri!enta u K#ravdi
na ka#al)kuL do(lovno (u (ra!otni:
e Od 1665+- kad )e ANA #teuzeo vla(t- udvo(ttu.io (e bro) l)udi ko)i Dive ( !an)e od )edno% dolara na dan S ( / !ili)una na
5 !ili)una /,,1+ %odine+53
e Iz!eJu 1661+ i /,,/+ %odine- (to#a neza#o(leno(ti !eJu etni! JuDnoa7rikanci!a vie (e ne%o udvo(tru.ila S #ora(la )e (
/2 na 59 #o(to+51
e Od 23 !ili)una crni& drDavl)ana JuDne A7rike- (a!o #et ti(ua zata4Ju)e vie od 1, ,,, dolara %odin)e+ Bro) b)ela.ko%a
(tanovnitva u to! #lateDno! tazredu vei )e dvade(et #uta S !no%i zataJu)u daleko vie od to% izno(a+5B
e ANA4ova vlada iz%radila )e 1-9 !ili)una (tanova S u !eJuvre!enu )e bez (tana o(talo vie od / !ili)una l)udi+59
/11
^K4^K^dviavi)v+
e @a #ri(ilna i(el)en)a 0na.e da )e 0+a 3, #o(to #ora(tao Ino) oni& ko)i (tanu)u u koliba!a i (traara!a+ >odine /,,1+ vie oJ
.etvrtine )uDnoa7ri.ko% (tanovnitva #rebiva u ne#o(to)ei! (la!ovi!a 4veino! bez tekue vode i elektri.ne ener%i)e+3,
=oDda ta iznev)erena obean)a o (lobodi na)bol)e otkriva na.in na ko)i (e Povel)a (lobode %leda u razni! di)elovi!a
)uDnoa7ri.ko%a drutva+ Jo nedavno (a! doku!ent )e #red(tavl)ao na)veu #ri)etn)u #ovlateni! bi)elci!a u drutvu S
dana( %a u #o(lovni! (aloni!a i o%raJeni! .etvrti!a (!atra)u iz)avo! dobre vol)e- i(tovre!eno la(kavo! i #ot#uno
bezo#a(no!M )ednaki! nekakvo) kitn)a(to) #o(lovn)a.ko) ul)udno(ti+ No- u #red%raJi!a- %d)e )e doku!ent #ri&vaen na
#ol)u u "li#to;nu neko bio nabi)en !o%uno(ti!a- o n)e%ovi! )e obean)i!a %otovo i #revie bolno raz!il)ati+ =no%i
JuDnoa7rikanci bo)kotirali (u u #ot#uno(ti drDavnu #ro(lavu obl)etnice+ KOno to #ie u Povel)i (lobode (tvarno )e ()a)noL-
rekao !i )e SZbu Zikode- voJa (ve bro)ni)e% #okreta (tanovnika (traara u Durbanu+ KJa- dodue- vidi! (a!o izda)u+L
Na kra)u (e na)uv)erl)ivi)i! ar%u!ento! za odbacivan)e obean)a o ra(#od)eli iz Povel)e (lobode #okazao ona) na)!an)e
!atovit S to .ine (vi+ *i(&nu Padavac&ee ukratko !i )e #renio #oruku ko)u )e vod(tvo ANA4a od (a!o% #o.etka dobivalo
od Kza#adni& vlada- ==I4a i Sv)et(ke banke+ >ovorili bi na!: ZSvi)et (e #ro!i)enio- (ve to ne zna.i nita S ovo (u va!
)edina #ravila i%re+ZL >u!ede #ie ovako: KANA )e bio #o(ve ne(#re!an za takav i(&od+ "l)u.ni ekono!(ki voJe redovno
(u #o()eivali u#rave !eJunarodni& or%anizaci)a- Sv)et(ke banke i ==I4a- te )e ti)eko! 166/+ i 1662+ nekoliko ANA4ovi&
duDno(nika- od ko)i& neki ni(u i!ali nikakvo ekono!(ko obrazovan)e- #rolo (kraeni te.a) za direktore u (trani!
#o(lovni! kola!a- inve(tici)(ki! banka!a- tru(tovi!a !oz%ova za ekono!(ku #olitiku i Sv)et(ko) banci- %d)e (u i&
Zne#rekidno tovili neoliberalni! ide)a!aZ+ I(ku(tvo )e bilo za#an)u)ue+ Nikad #ri)e ni)e !eJunarodna za)ednica u toliko)
!)eri zavodila vladu ko)a )o ni)e zavladala+L31
=andela )e o(obito (naDnu dozu takva oblika elitno% kol(ko% !obbin%a doDivio (u(reui euro#(ke drDavnike na
Sv)et(ko! ekono!(ko! 7oru!u u Davo(u- 166/+ %odine+ "ad )e i(taknuo da JuDna A7rika ne na!)erava u.initi nita
radikalni)e od ono%a to )e za#adna Euro#a u.inila =ar(&allovi!
/1/
orin+ii to )e tu +in+iloFZ-iXti: ed I+iko (!o r-iB+nii(iX+ili i+ul+t+ (atno- (v)et(ka ekono!i)a #o(tala )e neovi(na+ IZioi e( %lo&ali0+aci)c
#uta kori)ene+ Ni)edna ekono!i)a ne !oDe (e razvi)ati odvo)eno od ekono!i)a dru%i& drDava+L3/
Dok (u vode kao to )e bio =andela #utovali !reDo! %lobalizaci)e- n n)i& (e uc)e#l)ivalo da na)vei dio li)evo ori)entirani&
vlada #ri&vaa)u *ain%ton(ki kon(enzu( S to .ine ko!uni(ti u *i)etna!u i "ini- i(to tako (indikali(ti u Pol)(ko)- kao i
(oci)alde!okrati u [ileu ko)i (u (e kona.no o(lobodili Pinoc&eta+ [ak )e i <u(i!a za(vi)etlila neolibetalna Darul)ica 4 u
vri)e!e kad )e ANA vodio na)teDe #re%ovore- =o(kva (e nala u(red kor#orati(ti.ko% ludila- #roda)ui- na)brDe to )e
!o%la- drDavno vla(nitvo a#arat.ici!a ko)i (u (e #reko noi #retvorili u #oduzetnike+ Ako (e #redala =o(kva- kako bi (e
o7ucana banda )uDnoa7ri.ki& boraca za (lobodu !o%la odu#ri)eti to) (ilovito) %lobalno) #li!iT
@ako )e- ukratko re.eno- %la(ila #oruka ko)u (u #rodavali #ravnici- ekono!i(ti i (oci)alni radnici- za#o(lenici (ve brDe
ra(tue Ktranzici)(keL indu(tri)e S (ku#ine (ttu.n)aka ko)i iz rato! tazoreni& drDava (koknu do krizo! razdirani& %radova i
za#an)ene novo#e.ene #oliti.ate za(i#a)u (vo)i! na)(v)eDi)i! #rakti.ni! #ri!)eri!a iz Bueno( Aire(a- nada&n)u)ui!
u(#)e(i!a iz *arave- (tta&otni! rikan)e! Azi)(ki& ti%rova+ K@ranzicioloziL (u Ekako i& naziva #olitolo% ( n)u)orko%
Sveu.ilita- Ste#&en Ao&enF u #redno(ti #red #oliti.ari!a ko)e (av)etu)u S oni (u #ri#adnici &i#er!obilne kla(e- dok (u
voJe #okreta za o(loboJen)e #o vla(tito) #rirodi okrenuti #re!a unutra+32 Po vla(tito) #rirodi l)udi ko)i #ro!i.u intenzivne
nacionalne #teobrazbe u(ko (u u(redoto.eni na vla(tite narative i !eJu(obnu borbu za nad!o S te tako .e(to ne(#o(obni
obraati vie #ozorno(ti na (vi)et izvan n)i&ovi& %ranica- to )e (a!o #o (ebi zlo- )er da )e ANA4ovo vod(tvo bilo (#o(obno
#rozreti vttlo% tranzici)e i (a!o otkriti to (e ui(tinu zbiva u =o(kvi- *aravi- Bueno( Aire(u ili Seulu- vid)elo bi daleko
dru%a.i)u (liku+
/12
e @a #ri(ilna i(el)en)a 0+na.e tla )e za 3, #o(to #ora(tao Ino) o!li ko)i (tanu)u u koliba!a i (traara!a+ >odine /,,1+ vie od
.etvrtine )uDnoa7ri.ko% (tanovnitva #rebiva u ne#o(to)ei! (lainovi!a 4veino! bez tekue vode i elektri.ne ener%i)e+3,
=oDda ta iznev)erena obean)a o (lobodi na)bol)e otkriva na.in na ko)i (e Povel)a (lobode %leda u razni! di)elovi!a
)uDnoa7ri.ko%a drutva+ Jo nedavno (a! doku!ent )e #red(tavl)ao na)veu #ri)etn)u #ovlateni! bi)elci!a u drutvu S
dana( %a u #o(lovni! (aloni!a i o%raJeni! .etvrti!a (!atra)u iz)avo! dobre vol)e- i(tovre!eno la(kavo! i #ot#uno
bezo#a(no!M )ednaki! nekakvo) kitn)a(to) #o(lovn)a.ko) ul)udno(ti+ No- u #red%raJi!a- %d)e )e doku!ent #ri&vaen na
#ol)u u "li#to;nu neko bio nabi)en !o%uno(ti!a- o n)e%ovi! )e obean)i!a %otovo i #revie bolno raz!il)ati+ =no%i
JuDnoa7rikanci bo)kotirali (u u #ot#uno(ti drDavnu #ro(lavu obl)etnice+ KOno to #ie u Povel)i (lobode (tvarno )e ()a)noL-
rekao !i )e SZbu Zikode- voJa (ve bro)ni)e% #okreta (tanovnika (traara u Durbanu+ KJa- dodue- vidi! (a!o izda)u+L
Na kra)u (e na)uv)erl)ivi)i! ar%u!ento! za odbacivan)e obean)a o ra(#od)eli iz Povel)e (lobode #okazao ona) na)!an)e
!atovit S to .ine (vi+ *i(&nu Pada$ac&+ee ukratko !i )e #renio #oruku ko)u )e vod(tvo ANA4a od (a!o% #o.etka
dobivalo od Kza#adni& vlada- ==I4a i Sv)et(ke banke+ >ovorili bi na!: ZSvi)et (e #ro!i)enio- (ve to ne zna.i nita S ovo
(u va! )edina #ravila i%re+ZL >u!ede #ie ovako: KANA )e bio #o(ve ne(#re!an za takav i(&od+ "l)u.ni ekono!(ki voJe
redovno (u #o()eivali u#rave !eJunarodni& or%anizaci)a- Sv)et(ke banke i ==I4a- te )e ti)eko! 166/+ i 1662+ nekoliko
ANA4ovi& duDno(nika- od ko)i& neki ni(u i!ali nikakvo ekono!(ko obrazovan)e- #rolo (kraeni te.a) za direktore u
(trani! #o(lovni! kola!a- inve(tici)(ki! banka!a- tru(tovi!a !oz%ova za ekono!(ku #olitiku i Sv)et(ko) banci- %d)e (u
i& Zne#rekidno tovili neoliberalni! ide)a!aZ+ I(ku(tvo )e bilo za#an)u)ue+ Nikad #ri)e ni)e !eJunarodna za)ednica u toliko)
!)eri zavodila vladu ko)a )o ni)e zavladala+L31
=andela )e o(obito (naDnu dozu takva oblika elitno% kol(ko% !obbin%a doDivio (u(reui euro#(ke drDavnike na
Sv)et(ko! ekono!(ko! 7oru!u u Davo(u- 166/+ %odine+ "ad )e i(taknuo da JuDna A7rika ne na!)erava u.initi nita
radikalni)e od ono%a to )e za#adna Euro#a u.inila =ar(&allovi!
/1/
oi1&ncQo Xe tu analo%i)u: KI ako (!o i+i0!i(i)a i i laiia+ +vuno- (v)et(ka ekono!i)a #o(tala )e neovi(na+ IZroic( %lobalizaci)c
#uta kori)ene+ Ni)edna ekono!i)a ne !oDe (e razvi)ati odvo)eno od ekono!i)a dru%i& drDava+L3/
Dok (u vode kao to )e bio =andela #utovali !reDo! %lobalizaci)e- u n)i& (e uc)e#l)ivalo da na)vei dio li)evo ori)entirani&
vlada #ri&vaa)u *ain%ton(ki kon(enzu( 4 to .ine ko!uni(ti u *i)etna!u i "ini- i(to tako (indikali(ti u Pol)(ko)- kao i
(oci)alde!okrati u [ileu ko)i (u (e kona.no o(lobodili Pinoc&eta+ [ak )e i <u(i!a za(vi)etlila neoliberalna Darul)ica 4 u
vri)e!e kad )e ANA vodio na)teDe #re%ovore- =o(kva (e nala u(red kor#orati(ti.ko% ludila- #roda)ui- na)brDe to )e
!o%la- drDavno vla(nitvo a#arat.ici!a ko)i (u (e #teko noi #retvorili u #oduzetnike+ Ako (e #tedala =o(kva- kako bi (e
o7ucana banda )uDnoa7ri.ki& boraca za (lobodu !o%la odu#ri)eti to) (ilovito) %lobalno) #li!iT
@ako )e- ukratko re.eno- %la(ila #oruka ko)u (u #rodavali #ravnici- ekono!i(ti i (oci)alni radnici- za#o(lenici (ve brDe
ra(tue Ktranzici)(keL indu(tri)e 4 (ku#ine (tru.n)aka ko)i iz rato! razoreni& drDava (koknu do krizo! razdirani& %radova i
za#an)ene novo#e.ene #oliti.are za(i#a)u (vo)i! na)(v)eDi)i! #rakti.ni! #ri!)eri!a iz Bueno( Aire(a- nada&n)u)ui!
u(#)e(i!a iz *arave- (tra&otni! rikan)e! Azi)(ki& ti%rova+ K@ranzicioloziL (u Ekako i& naziva #olitolo% ( n)u)orko%
Sveu.ilita- Ste#&en Ao&enF u #tedno(ti #red #oliti.ari!a ko)e (av)etu)u S oni (u #ri#adnici &i#er!obilne kla(e- dok (u
vode #okreta za o(loboJen)e #o vla(tito) #rirodi okrenuti #re!a unutra+32 Po vla(tito) #rirodi l)udi ko)i #ro!i.u intenzivne
nacionalne #reobrazbe u(ko (u u(redoto.eni na vla(tite narative i !eJu(obnu borbu za nad!o S te tako .e(to ne(#o(obni
obraati vie #ozorno(ti na (vi)et izvan n)i&ovi& %ranica- to )e (a!o #o (ebi zlo- )er da )e ANA4ovo vod(tvo bilo (#o(obno
#rozreti vrtlo% tranzici)e i (a!o otkriti to (e ui(tinu zbiva u =o(kvi- *atavi- Bueno( Aire(u ili Seulu- vid)elo bi daleko
dru%a.i)u (liku+
/12
de!okraci)e:
<u(i)a (e odlu.u)e za KPinoc&etovu o#ci)uL
Di)elovi Divue% %rada ne !o%u (e ra(#rodati tek tako- zane!aru)ui (taro()edila.ku tradici)u .ak i ako ona dol)aci!a
d)elu)u .udno+++ Jer to (u nae tradici)e i ovo )e na %ard+ Du%o vre!ena Div)eli (!o #od diktaturo! ko!uni(ta (a!o da
bi(!o otkrili da Div)eti #od diktaturo! bizni(!ena ni)e nita bol)e+ Oni ni!alo ne !are u ko)o) (u (e to.no drDavi zatekli+
>ri%ori) >orin- ru(ki #i(ac- 1662+1
Sirite i(tinu S zakoni ekono!i)e )ednaki (u zakoni!a (tro)ar(tva+ I(ti zakoni vri)ede #o(vuda+
Ca;rence Su!!er(- %lavni ekono!i(t Sv)et(ke banke- 1661+/
"ad )e (ov)et(ki #red()ednik =i&ail >orba.ov ot#utovao u Condon da bi (ud)elovao na (vo)e! #rvo! (a!itu (eda!
na)razvi)eni)i& drDava (vi)eta E>BF u li#n)u 1661+- i!ao )e (ve razlo%e o.ekivati da %a do.eka)u kao &ero)a+ @i)eko! #rotekle
tri %odine vie )e lebdio ne%o kro.io !eJunarodno! #ozornico!- ar!irao !edi)e- #ot#i(ivao (#orazu!e o razoruDan)u i
(ku#l)ao !irovne na%rade S !edu ko)i!a i Nobelovu 166,+
Ptovie- u(#)elo !u )e #o(tii i ono dotad neza!i(livo 4 #ridobiti a!eri.ku )avno(t+ <u(ki voda toliko )e te!el)ito razorio
karikature I!#eri)a zla da !u )e a!eri.ki ti(ak nad)enuo !azni nadi!ak K>orb$L- a 169B %odine .a(o#i( @i!e u veliko) )e
!)eri ri(kirao odlu.ivi (ov)et(ko% #red()ednika #ro%la(iti o(obo! %odine+ Urednici (u ob)an)avali da)e >orba.ov- za
razliku od (vo)i& #ret&odnika EKde!ona u ubara!aLF- ru(ka ina.ica <onalda <ea%ana S Kkre!al)(ka ina.ica *eliko%a
ko!unikatoraL+ Odbor za dod)elu Nobelove na%rade #re(udio )e da- za&val)u)ui n)e%ovi! na#ori!a- K#o(to)i nada da
dana( (lavi!o kra) ?ladno%a rataL+2
Po.etko! devede(eti& %odina- (vo)o! dvo)ako! #olitiko! %la(no(ti Eotvoreno(tiF i #ere(tro)ke E#reobraDa)aF- >orba.ov )e
Sov)et(ki Savez
/15
(t !i(I4+i )i+ii l+iiiuZiii 11 e I4+ 11111 (-i_XtQi+ #icU(Xeil!l+ i Xk ii #icil(`cilni"- u(tavili (iul XiiF(i+i)iZ neovi(no li)clo+ k+ul )e 11
#itan)u bila ekono!i)a- >orba.ov )e (tre!io !)eavini (lobodno%a trDita i .vr(te zatitne !reDe u ko)o) )e drDava #od
nadzoro! drDala kl)u.ne indu(tri)(ke %rane S #redviJao )e tla e za dovren)e to% #roce(a trebati de(et do #etnae(t %odina+
"ona.ni !u )c cil) bio (tvaran)e (oci)alne de!okraci)e (ukladno (kandinav(ko! !odelu S K(oci)ali(ti.ki (v)etionik za
ci)elo .ov)e.an(tvoL+5
I(#tva (e .inilo da )e i Za#ad Delio da >otba.ov u(#i)e o(loboditi (ov)et(ku ekono!i)u i- (li)edei uzor- #ribliDi )e ved(ko)+
Odbor za dod)elu Nobelove na%rade )a(no #o)an)ava na%radu kao na.in #ot#ote tranzici)i S K#o!o u ttenutku #ottebeL+
Priliko! #o()eta Pra%u- >orba.ov )e )a(no iz)avio da to ne !oDe o(tvariti (a!: K"ao i al#ini(ti- naci)e (vi)eta !o%u (e ili
#en)ati za)edno i (tii do vr&a ili za)edno #a(ti u bezdanL- rekao )e+3
Sto%a )e ono to (e do%odilo ti)eko! (a(tanka >B 1661+ %odine bilo #ot#uno neo.ekivano+ N)e%ove kole%e- drDavni
#o%lavari- u#utili (u !u %otovo )edno%la(nu #oruku da e- ako od!a& ne #ri&vati radikalnu ekono!(ku ok4tera#i)u-
#re()ei uDe i #u(titi %a da #adne+ KN)i&ovi #ri)edlozi te!#a i !etoda tranzici)e do(lovno (u !e za#an)iliL- #ie >orba.ov o
to! do%aJa)u+1
Pol)(ka )e u#ravo tad zavrila #rvu rundu ok4tera#i)e #od tutor(tvo! ==I4a i Je77rev)a Sac&(a- a britan(ki #re!i)er Jo&n
=a)or- a!eri.ki #red()ednik >eor%e ?+ U+ Bu(&- kanad(ki #re!i)er Brian =ulronev i )a#an(ki #re!i)er @o(&iki "ai7u
(la%ali (u (e da Sov)et(ki Savez !ora )o zbi)eni)i! i brDi! ra(#oredo!- (li)editi #ol)(ki #ri!)er+ Nakon (a(tanka- >orba.ov
)e i(te naredbe #ri!io i od ==I4a- Sv)et(ke banke- kao i (vi& o(tali& vaDni)i& kreditni& in(tituci)a+ "ad )e #o(li)e- i(te
%odine- zatraDila o#ro(t du%ova da na ta) na.in #re%r!i kata(tro7alnu ekono!(ku krizu- <u(i)a )e #ri!ila krut od%ovor da (e
du%ovi !ora)u #otivati+B Od vte!ena kad )e Sac&( za%ovatao #o!o i o#ro(t du%ova Pol)(ko)- #oliti.ko (e ra(#oloDen)e
#ro!i)enilo S #o(talo )e zloudno+
Zati! )e u(li)edio+++ ra(#ad Sov)et(ko%a Saveza- >orba.ova za()en)u)u Jel)cin i buran ti)ek ekono!(ke ok4tera#i)e u <u(i)i
S to )e dobro doku!entirano #o%lavl)e (uvre!ene #ovi)e(ti+ I#ak- ta (e #ovi)e(t i #re.e(to #re#ri.ava (terilni! #o)!ovi!a
Kre7or!eL i #retvorila (e u nev)ero)atno uo#enu narativu ko)o! (e #rikriva )edan od na)reDi& zlo.ina #rotiv de!okraci)e u
(uvte!eno) #ovi)e(ti+ <u(i)a )e- )ednako kao i "ina- !orala odabrati iz!eJu ekono!(ko% #ro%ra!a Aikake kole i i(tin(ke
de!okrat(ke revoluci)e+ "ad (u (e (u.elili ( ti! izboro!- kine(ke voJe na#ale (u vla(titi
/13
zi(neL #ianovc+ u !i(i)i )c duo oru%aci)c 4 de!okrat(ka revoltu i)+i bila (e ve .vr(to ukori)enila i- (to%a- da bi (e ekono!(ki
#ro%ra! A Z+ikake kole !o%ao #rove(ti- >orba.ovl)ev !irol)ubivi #roce( ko)i )e davao nadu !orao )e biti %rubo #rekinut i
zati! !u )e radikalno obrnut tok+
>orba.ov )e znao da )e (ila )edini na.in ko)i! e !oi na!etnuti ok4tera#i)u kakvu (u za%ovarali >B i ==I S )ednako
kao to (u i !no%i na Za#adu #ro!icali takvu #olitiku+ [a(o#i( @&e Econo!i(t u (vo! ut)eca)no! na#i(u iz 166,+
>orba.ovu (av)etu)e da #ri&vati Kvladavinu (naDni&+++ da (a ze!l)o! (ravni ot#or ko)i (#re.ava (vaku kor)enitu ekono!(ku
re7or!uL+9 Sa!o dva t)edna nakon to )e Nobelov odbor #ro%la(io kra) ?ladno%a rata @&e Econo!i(t nuka >orba.ova da (e
#reobliku)e (ukladno uzoru )edno%a od na)zlo%la(ni)i& &ladnoratov(ki& ubo)ica+ Pod na(lovo! K=i&ail Ser%e)evi.
Pinoc&etTL- na#i( zakl)u.u)e da #okoravan)e ti! (av)eti!a !oDe #rouzro.iti K!o%ue krvo#rolie+++ i #o(to)i !o%uno(t-
iako !ikro(ko#(ka- da bi to !o%ao biti (ov)et(ki zaokret #re!a ono!e to bi (e !o%lo nazvati #inoe&etov(ki! #ri(tu#o!
liberalno) ekono!i)iL+ Ua(&in%ton Po(t otiao )e i dal)e+ U kolovozu 1661+ %odine- novine ob)avl)u)u ko!entar na(lovl)en
KPinoc&etov [ile S #ra%!ati.an uzor (ov)et(ko) ekono!i)iL+ U .lanku (e #odrDava ide)a drDavno% udara ko)i! bi (e
(vr%nulo (#oro&odno% >orba.ova- ali autor- =ic&ael Sc&ra%e- #o!alo (tre#i da #rotivnici (ov)et(ko%a #red()ednika Kne
#o()edu)u ni znan)e ni #odrku ko)i!a bi #ri&vatili Pinoc&etov !odelL+ I na(tavl)a: Ktrebali bi (e #reobli.iti na (liku i #riliku
de(#otu ko)i )e i(tin(ki znao kako izve(ti drDavni udar S u!irovl)eno! .ilean(ko! %eneralu Au%u(tu Pinoc&etu+L6
>orba.ov )e ubrzo otkrio da (e (uo.io ( #rotivniko! ko)i )e bio i vie ne%o (#re!an odi%rati ulo%u ru(ko% Pinoc&eta+ Iako
)e Bori( Jel)cin tada bio na duDno(ti #red()ednika <u(i)e- bio )e daleko !an)e #oznat od >orba.ova ko)i )e vodio .itav
Sov)et(ki Savez+ @o e (e (tan)e radikalno #ro!i)eniti 16+ kolovoza 1661+- (a!o !)e(ec dana nakon (a!ita >B+ Sku#ina
ko!uni(ti.ke (tare %arde dovezla (e tenkovi!a #red Bi)eli do! S kako (e naziva z%rada ru(ko%a #arla!enta+ U #okua)u
zau(tavl)an)a #roce(a de!okratizaci)e- za#ri)etili (u na#ado! na #rvi izabrani drDavni #arla!ent+ U (v)etini ko)a )e odlu.ila
obraniti novoroJenu de!okraci)u- Jel)cin (e #o#eo na tenk i o(udio a%re(i)u kao Kcini.an- de(ni.ar(ki #okua) #u.aL+1,
Jedan od #ro(v)ednika na ulica!a o#i(ao ta) )e dan kao K#rvu #riliku kad (a! o()etio da i(tin(ki !o%u ut)ecati na (tan)e u
vla(tito) do!ovini+ Due (u na! nabu)ale+ O()eali (!o neiz!)erno )edin(tvo+ O()eali (!o (e ne#ob)edivi!a+L11
/11
J]UJA Xl^ *II?I=III* I +I*+UI II*ISU X=I=lllXlZ I ?I*+*IZIIII= EEIZll+Ill I \l I IIJA^
%ovi& na)radikalni)i& #otc0a lFila )e a%re(ivna ka!#an)a #rotiv o#i)an)a *inko!F- Fel)cin (e dokazivao kao ozlo%laeni
DJeron)a i notorni #i)anac+ IZri)c drDavno% udara <u(i (u Jcl)cina %ledali #o!alo rezervirano S i#ak- #o!o%ao )e (#a(iti
de!okraci)u od ko!uni(ti.ko% drDavno% udara i ti!e #o(rao- bare! #rivre!eno- narodni! )unako!+
Jel)cin )e od!a& i(kori(tio (vo) tri)u!7alni na(tu# i #retvorio %a u o(naDenu #oliti.ku !o+ Sve dok Sov)et(ki Savez o(tane
Ku ko!aduL- uvi)ek e i!ati !an)e vla(ti od >otba.ova- i tako )e- u #ro(incu 1661+- .etiri !)e(eca nakon neu(#)elo% #u.a-
Jel)cin #ovukao %eni)alan #oliti.ki #otez+ Sklo#io )e (avez ( )o dvi)e (ov)et(ke re#ublike- ti!e %rubo ra(to.io Sov)et(ki
Savez i- #o(l)edi.no to!e- nat)erao >orba.ova da od(tu#i+ <a(#ado! Sov)et(ko%a Saveza K)edine drDave ko)u (u <u(i ikad
#oznavaliL- ru(ka #(i&a doDivl)ava (naDan ok S kako #ie #olitolo% Ste#&en Ao&en- bio )e to #rvi od Ktri ttau!ati.na
okaL ko)e e <u(i #reDiv)eti ti)eko! (l)edee tri %odine+1/
Ono%a dana kad )e Jel)cin ob)avio da Sov)et(ki Savez vie ne #o(to)i- u kre!al)(ko!e kabinetu zatekao (e Je77re$ Sac&( S
#ri()ea (e da )e ru(ki #red()ednik tada iz)avio: K>o(#odo- Deli! (a!o ob)aviti da )e Sov)et(ki Savez okon.ao #o(to)an)e+++L
A )a (a! rekao: KZabo%a- to (e do%aJa )edno! u (totinu %odina+ @o )e neto na)luJe to )e !o%ue za!i(liti- to )e i(tin(ko
o(loboJen)e- ide!o i! #o!oi+L12 Jel)cin )e #ozvao Sac&(a u <u(i)u kao (av)etnika- a Sac&( )e bio i vie ne%o (#re!an:
KAko !oDe Pol)(ka- !oDe i <u(i)aL- iz)avio )e+15
No- Jel)cin ni)e Delio (a!o (av)ete- Delio )e i(to onakvo 7uriozno #riku#l)an)e (red(tava kakvo )e Sac&( #ri(krbio Pol)(ko)+
KJedina )e nadaL- rekao )e Jel)cin- Kobean)e da na! Sku#ina (ed!orice brzo #ribavi %ole!a (red(tva 7inanci)(ke
#o!oi+13L Sac&( )e rekao Jel)cinu da .vr(to v)eru)e da e- ako )e =o(kva (#re!na u u(#o(tavl)an)u ka#itali(ti.ke
ekono!i)e #ri!i)eniti te&niku Kveliko% #ra(kaL- !oi #riku#iti ot#rilike 13 !ili)ardi dolara+11 =ora)u biti a!biciozni i
!ora)u d)elovati brzo+ Jel)cin- dodue- ni)e znao da e Sac&(a ubrzo izdati (rea+
<u(ko #reobraen)e na ka#italiza! u !no%o!e naliku)e izo#a.eno! #ri(tu#u ko)i )e #otaknuo #ro(v)ede na tr%u
@ianan!en- dvi)e %odine rani)e u "ini+ =o(kov(ki %radona.elnik- >avriil Po#ov tvrdio )e da #o(to)e (a!o dva na.ina za
(la!an)e centtali(ti.ki nadzirane ekono!i)e: K*la(nitvo (e !oDe #odi)eliti (vi! .lanovi!a drutva- ili (e oni na)bol)i
ko!adi !o%u #tedati voJa!a+++ Ukratko re.eno- #o(to)i de!okrat(ki #ri(tu# i #o(to)i no!enklatura S lo%ika
a#arat.ika+L1B Jel)cin (e odlu.io za ova) dru%i- i to i(tin(ki Durno+ Potkra) 1661+ #arla!entu )e iznio revolucionaran
#ri)edlo%M ako !u
/1B
uvOi_i li;i 11- a i u+ ]iu=\v-;i)i+^n i u X Kan+ti i u i u u- in u! )i u ! +i i i Xi i i iXi=U iZkN u u !un! i
krizu i vratiti i! zdrav (u(tav u #roiv+itu+ Jcl)i in )e u(i _ ai i 0+dit i)cv+n \ 10vri 111 vla(t kakvu uDiva)u diktatori- ne
de!okrati- ali )e #arla!ent tada i dal)e bio za&valan #red()edniku na ulozi ko)u )e odi%rao ti)eko! drDavno%a udara- tovie-
drDavi )e o.a)ni.ki trebala (trana #o!o+ SloDili (u (e 4 Jel)cin i!a %odinu dana a#(olutne !oi ko)o! e #reobraziti ru(ku
ekono!i)u+
Jel)cin )e od!a& oku#io ti! ekono!i(ta- ko)i& )e veina u #o(l)edn)i! %odina!a ko!uniz!a o(novala neku vr(tu kluba
oboDavatel)a (lobodno% trDita- .itala te!el)ne (#i(e !i(lilaca Aikake kole i ra(#ravl)ala kako bi (e n)i&ove teori)e !o%le
#ri!i)eniti u <u(i)i+ Iako nikad ni(u (tudirali u SAD4u- toliko (u oboDavali =iltona Iried!ana da i& )e ru(ki ti(ak #rozvao
Jel)cinovi! KA&ica%o Bo)(i!aL S ko#i)o! izvorno% nadi!ka- iako (avreno #rikladno% kontek(tu #rocvata ru(ke
ekono!i)e crno%a trDita+ Na Za#adu (u i& #ro%la(ili K!ladi! re7or!atori!aL+ Sku#inu )e #redvodio Je%or >a)dar- )edan od
dvo)ice Jel)cinovi& #re!i)era+ P)otr Aven- Jel)cinov !ini(tar od 1661+ do 166/+- )edan od .lanova na)uDe%a kru%a- ovako )e
o#i(ao tu bivu kliku: KN)i&ovo #oi(tov)eivan)e ( Bo%o! #ot)ecalo )e- (avreno #rirodno- iz uv)eren)a u vla(titu
(veobu&vatnu nad!o to )e- naDalo(t- bila %lavna zna.a)ka (vi& nai& re7or!atora+L19
Piui o (ku#ini ko)a (e u &i#u uzdi%la na vla(t u =o(kvi- ru(ke novine Nezavi(na)a %azeta- #ri!)eu)u #rili.no za#an)u)ui
razvo) do%aJa)a )er e K<u(i)a #rvi #ut u vladi i!ati (ku#inu liberala ko)i (ebe (!atra)u (l)edbenici!a Iriedric&a von
?aveka i ZAikake koleZ =iltona Iried!anaL+ KN)i&ovi #ro%ra!i bili (uL (avreno )a(ni S K(tro%a 7inanci)(ka (tabilizaci)a
ko)a (e #rovodi (ukladno Zrece#ti!aZ ok4tera#i)eL+ Nadal)e- >azeta #ri!)eu)e da )e Jel)cin u i(to vri)e!e kad )e i!enovao
tu (ku#inu na vla(t doveo i zlo%la(no% %rubi)ana Juri)a Skokova i #redao !u Kobra!bena i re#re(ivna !ini(tar(tva S
vo)(ku- =ini(tar(tvo unutarn)i& #o(lova i "o!itet drDavne (i%urno(tiL+ @e odluke bile (u )a(no #ovezane: KZOkrutniZ Skokov
v)ero)atno )e (#o(oban Zo(i%uratiZ (tro%u (tabilizaci)u #olitike- dok e ZokrutniZ ekono!i(ti to i(to )a!.iti na #odru.)u
ekono!i)eL+ [lanak zavrava #roro.an(tvo!: KNi!alo nee iznenaditi ako #okua)u (tvoriti nekakvu do!au ina.icu
Pinoc&etovo% (u(tava- u ko)e! e >a)darova eki#a i%rati ulo%u A&ica%o Bo)(a+Ll\F
Pri(ka.ui u #o!o #ruDan)e! ideoloke i te&ni.ke #odrke Jel)cinovi! A&ica%o Bo)(i!a- a!eri.ka vlada 7inancirala )e
vla(tite (tru.n)ake za tranzici)u .i)i (u #o(lovi (ezali od #i(an)a dekreta o #rivatizaci)i- #reko o(nivan)a burze n)u)orko%
(tila- #a (ve do (tvaran)a ru(ko% trDita za)edni.ki& 7ondova+ U
/19
i i4koiii !i i(ta cl+ i i u +1 uZ t i+iXi larov ti!+ IF (v il u i )u I1F1F1F+ I l+u varJ i!enu)e Sae&(+t Jiicktoroni In(tituta 0+a
!eJunarodni razvo)- to znaci ela )e u razdobl)u ru(ki& iclor!i i%rao dvi)e ulo%e 4 #o.eo )e kao Jel)cinov (lobodni (av)etnik-
a #oro! )e nadzirao veliki ru(ki od)el ?atvarda- ko)i )e #laala a!eri.ka vlada+
Jo (c )edno! (ku#ina (a!o#ro%laeni& revolucionara oku#ila u ta)no(ti da na#ie radikalni ekono!(ki #ro%ra!+ D!itri)
*a(il)ev- )edan od kl)u.ni& re7or!atora- #ri()ea (e to%a: KNa #o.etku ni(!o i!ali ni)edno% za#o(lenika- .ak ni ta)nicu+
Ni(!o i!ali nikakvu o#re!u- .ak ni tele7ak(+ U ti! uv)eti!a- za (a!o !)e(ec i #ol dana- !orali (!o (tvoriti (veobu&vatan
#ro%ra! #rivatizaci)e i na#i(ati dvade(et nor!ativni& zakona+++ ui(tinu ro!anti.na vte!ena+L/,
Dana /9+ li(to#ada 1661+ Jel)cin na)avl)u)e ukidan)e kontrole ci)ena i #redviJa da e Kliberalizaci)o! ci)ena (ve ()e(ti na
(vo)e !)e(toL+/1 K<e7or!atoriL (u- nakon to )e >orba.ov od(tu#io- #ri.ekali (a!o t)edan dana da lan(ira)u (vo) #ro%ra!
ekono!(ke ok4tera#i)e S dru%i od tri trau!ati.na oka+ Pro%ra! ok4teta#i)e (adrDavao )e i #ro%ra! (tvaran)a (lobodno%
ttDita- kao i #rvu 7azu ta7alno brze #rivatizaci)e ot#rilike //3 ,,, tvrtki u drDavno!e vla(nitvu+//
KPro%ra! ZAikake koleZ u #ot#uno(ti )e zatekao ci)elu dtDavuL- #ri()ea (e )edan od #rvotni& Jel)cinovi& ekono!(ki&
(av)etnika+/2 IznenaJen)e )e bilo (!il)eno- bilo )e di)elo! >a)darove (trate%i)e- da (e #rovedbe #ro!)ena izvedu toliko
neo.ekivano i brzo da (e ti!e one!o%ui bilo ko)i vid ot#ora+ Ptoble! ( ko)i! (e (uo.io n)e%ov ti! bio )e ve kla(i.an S
#ri)etn)a da e de!okraci)a u%roziti n)i&ove #lanove+ <u(i ni(u Del)eli da i! ekono!i)o! u#ravl)a ko!uni(ti.ki Aentralni
ko!itet- ali i& )e veina i dal)e .vr(to v)erovala u ra(#od)elu bo%at(tva i aktivi(ti.ku ulo%u vlade+ Jednako kao i #ol)(ki
#ri(tae Solidarno(ti- 1B #o(to <u(a )e iz)avilo 166/+ %odine anketari!a da v)eru)u da (u radni.ke zadru%e i dal)e
na)#ovol)ni)i na.in #rivatizaci)e vla(nitva ko!uni(ti.ke drDave- dok )e B6 #o(to iz)avilo da odrDavan)e #une za#o(leno(ti
(!atra)u te!el)no! zadao! vlade+/5 @o )e zna.ilo da bi- da )e Jel)cinov ti! otvorio )avnu ra(#ravu u!)e(to da #ota)ice
na#adne ve ionako dezori)entiranu )avno(t- tevoluci)a Aikake kole z%a(nula )o u za!etku+
*ladi!it =au- Jel)cinov (av)etnik ti)eko! to% razdobl)a- ob)an)ava da (u Kza re7or!u na)#ovol)ni)i uv)eti+++ u!orna
)avno(t- i(cr#l)ena #ri)an)o! #oliti.ko! borbo!+++ Zato )e vlada bila uv)erena da )e- uo.i liberalizaci)e ci)ena- radikalan
drutveni (ukob ne!o%u- i da vlada nee #a(ti zbo% narodne #obuneL+ *elika veina <u(a S B, #o(to S #rotivila (e
ukidan)u
/16
dualni! ekono!(ki! okolno(ti!aL+/ZZ
Jo(e#& Sti%lic- tada %lavni ekono!i(t Sv)et(ke banke- ob)an)ava !en talitet ko)i )e vodio tera#eute oka+ N)e%ove !eta7ore
bi do(+nl ve trebale biti #oznate: KSa!o (e !un)eviti! na#ado! ti)eko! Z#ovol)no% razdobl)aZ ko)e (tvara Z!a%la tranzici)eZ
#ro!)ene !o%u #rove(ti #ri)e ne%o to #o#ulaci)a dobi)e #riliku or%anizirati (e i tititi (vo)e rani)e intere(eL+/1 Dru%i!
ri)e.i!a- doktrina oka+
Sti%lic )e ru(ke re7or!atore nazvao KtrDini! bol)evici!aL zbo% n)i&ove #rivrDeno(ti (verazorno) revoluci)i+/B I#ak- dok (u
izvorni bol)evici u #ot#uno(ti (vo)u centrali(ti.ki #laniranu drDavu Del)eli #odii na #e#elu (tare- trDini bol)evici v)erovali
(u u neki vid !a%i)e S ako (e (tvore o#ti!alni uv)eti za (tvaran)e #ro7ita- drDava e (e #onovno #odii bez ikakve #otrebe
za #laniran)e!+ E@akvo uv)eren)e #onovno izran)a na #ovrinu u Iraku- de(et %odina ka(ni)e+F
Jel)cin )e davao neodreJena obean)a da e (e K(tan)e #o%orati ti)eko! (l)edei& e(t !)e(eciL- ali da e nakon to%a
za#o.eti o#oravak- te e <u(i)a ubrzo #o(tati ekono!(ki @itan S )edna od .etiri na)(naDni)e (v)et(ke ekono!i)e+/9 @akva
lo%ika- takozvano% kreativno% razaran)a za i(&od )e i!ala !alu dozu kreaci)e i vrto%lavo razaran)e+ Nakon (a!o %odinu
dana- ok4tera#i)a uzi!a za(trau)ui danak 4 !ili)uni <u(a- #ri#adnika (redn)e kla(e- %ube Divotne uteJevine u trenutku
kad valuta %ubi vri)edno(t- otri rezovi (ubvenci)a zna.ili (u da !ili)uni radnika !)e(eci!a ni(u #ri!ali #lau+/6 Pro()e.ni
<u( )e 166/+ %odine troio 5, #o(to !an)e ne%o 1661+- a treina (tanovnitva #ada i(#od %ranice (iro!atva+2, Sredn)a
kla(a #ri(il)ena )e na ulica!a #rodavati (vo)e (tvari S (tolie za kartan)e S d)ela beznaJa ko)a ekono!i(ti Aikake kole
&vale kao K#oduzetni.kiL dokaz da )e ka#itali(ti.ka rene(an(a ui(tinu u #uno!e za!a&u+ Prodavalo (e obitel)(ko
na(l)ed(tvo i noene (akoe+21
Jednako kao i u Pol)(ko)- i <u(i (u (e kona.no #odi%li na no%e i #o.eli za&ti)evati okon.an)e (adi(ti.ke ekono!(ke avanture
EKdo(ta ek(#eri!enataL 4 %la(io )e onovre!eni o!il)eni !o(kov(ki %ra7itF+ Pod #riti(ko! %la(a.a- izabrani #arla!ent S
ono i(to ti)elo ko)e )e #odrDalo Jel)cinov u(#on na vla(t S zakl)u.ilo )e da )e dolo vri)e!e da zauzda #red()ednika i n)e%ove
Zin(tantZ A&ica%o Bo$(e+ U #ro(incu 166/+ iz%la(ali (u (!)enu Je%ora >a)dara- a u oDu)ku 1662+ dokinuli (u (#eci)alne
ovla(ti ko)i!a )e Jel)cin dekreti!a !o%ao na!etati (vo)e ekono!(ke zakone+ I(teklo )e razdobl)e !ilo(ti- a rezultati (u bili
kata(tro7alni S od to% .a(a zakoni #rolaze #arla!entarnu
//,
IZti(l+iiiii i (u d)elovali (ukladno (vo)ini #ravi!a- ali )e Xcl)cinu o!il)ela neo%rani.ena !o- te )e (a! (ebe (ve !an)e (!atrao
#red()edniko! i (ve vie !onar&o! Eobi.avao )e (a!o%a (ebe zvati Bori(o! I+F+ Na #arla!entarnu K#obunuL uzvratio )e
televizi)(ki! obtaan)e! ti)eko! ko)e%a #ro%laava o#(adno (tan)e i ti!e- (avreno #rikladno- vraa (ve car(ke ovla(ti+ @ri
dana ka(ni)e- neovi(ni ru(ki U(tavni (ud E.i)e )e (tvaran)e bilo )edno od na)vei& >orba.ovl)evi& de!okrat(ki& #o(ti%nuaF
#re(uJu)e E( devet na#ra!a tri %la(aF da )e Jel)cin- %rabeDo! vla(ti #o o(a! to.aka- #rekrio u(tav ko)i )e #ri(e%nuo
#otivati+
Sve do to% trenutka )o )e u <u(i)i bilo !o%ue Kekono!(ku re7or!uL- kao i de!okrat(ku- #red(tavl)ati kao di)elove i(to%
#ro)ekta+ Nakon to )e Jel)cin #ro%la(io krizu- (udarila (u (e ta dva #ro)ekta S Jel)cin i n)e%ovi ok4tera#euti nali (u (e u
izravno!e (ukobu ( izabrani! #arla!ento! i u(tavo!+
Unato. to!e- Za#ad )e (tao iza Jel)cina ko)i )e i dal)e i%rao ulo%u na#redn)aka Kdo (rDi #redano%a (lobodi i de!okraci)i-
i(kreno #o(veeno%a re7or!iL- kako )e to (ro.io ondan)i a!eri.ki #red()ednik- Bill Alinton+2/ *eina za#adno% ti(ka
takoJer )e (tala uz Jel)cina i #rotiv #arla!enta- .i)e )e za(tu#nike nazivala Kko!uni(ti.ki! tvrdolini)ai!aL ko)i #okuava)u
obrnuti ti)ek de!okrat(ki& re7or!i+22 "ako )e na#i(ao e7 !o(kov(ko% do#i(nitva Ne; Vork @i!e(a- Kza(tu#nici (u #atili
od (ov)et(ko% !entaliteta S (u!n)i.avi #re!a re7or!a!a- bez #oznavan)a de!okraci)e- #rezirni #re!a intelektualci!a ili
Zde!okrati!aZL+25
U(tvari- bili (u to i(ti oni #oliti.ari S u(#rko( (vi! !ana!a Euzi!a)ui u obzir da )e bro) za(tu#nika izno(io 1 ,51- !ana )e
bilo na #retekF S ko)i (u (tali uz Jel)cina i >orba.ova i odu#rli (e tvrdolini)ako! #u.u 16614- i(ti oni ko)i (u iz%la(ali
ra(#ad Sov)et(ko%a Saveza i ko)i (u- (ve donedavno- davali #odrku Jel)cinu+ Unato. to!e- @&e Ua(&in%ton Po(t odlu.io )e
ru(ke #arla!entarce #ro%la(iti Kantivlado!L S kao da (e radilo o neki! ul)ezi!a ko)i (a!i #o (ebi ni(u dio vla(ti+23
U #rol)ee 1662+ (ukob )e #o(tao )o izv)e(ni)i nakon to )e #arla!ent iz%la(ao #rora.un ko)i ni)e #ratio ==I4ove na#utke o
(tro%o) tedn)i+ Jel)cin )e uzvratio #okua)e! ruen)a #arla!enta+ Na brzinu )e (kle#ao re7erendu! ko)i (u- na #o(ve
orvelov(ki na.in- #odrDali !edi)i- i %la(a.e u#itao tteba li ra(#u(titi #arla!ent i odrDati #ri)evre!ene izbore+ No- na
re7erendu! ni)e izaao dovol)an bro) bira.a da Jel)cinu da #otreban !andat+ Unato. to!e #ro%la(io )e #ob)edu- tvrdei da )e
to dokaz da ze!l)a i dal)e (to)i
//1
l l JK+ 1 *+ I*I I 1 I*+ I *Z=l+lI=I ?ill J*+ JZlll0ll+l l I )l R I i +1 *II III+I
U <u(i)i (e ta) re7erendu! i dal)e (!atrao #ro#a%andni! !anevio! i to neu(#)eli!+ U (tvarno(ti (u Jel)cin i Ua(&i%ton i
dal)e 0a#eli u #arla!entu ko)i )e i!ao u(tavno #ravo .initi to to )e .inio S u(#oravati tran(lor!aei)u ok4tera#i)e+ U(li)edio
)e De(tok #riti(ak+ Ca;rence Su!!er(- tadan)i a!eri.ki do!ini(tar 7inanci)a- u#ozorio )e da (e K!ora o(naDiti i
intenzivirati korak ru(ki& re7or!i u cil)u o(i%uravan)a !ultilateralne #odrkeL+2B ==I )e (&vatio #oruku #a )e )edan
nei!enovani duDno(nik !edi)i!a iz)avio da (e #ovla.i obeani& 1-3 !ili)ardi dolara za)!a )er )e ==I Knezadovol)an
ru(ki! #raen)e! re7or!iL+29 P)otr Aen- bivi Jel)cinov !ini(tar- tada )e iz)avio: KBezu!na ==I4ova o#()ednuto(t
#rora.un(ko! i !onetarno! #olitiko!- kao i totalno #ovran i 7or!alan odno( #re!a (vi! o(tali! #itan)i!a+++ i!ali (u
zna.a)an ut)eca) na ti)ek do%aJa)a+L26
Nai!e- do%odilo (e da)e (a!o dan nakon to )e #rocurilo iz ==I4a Jel)cin- uv)eren u #odrku Za#ada- na.inio #rvi i
ne#ovratni korak #re!a ono!e to (e dana( otvoreno naziva KPinoc&etovo! te&niko!L S izdao )e #ro%la( bro) 15,,+ u
ko)e! na)avl)u)e ukidan)e u(tava i ra(#utan)e #arla!enta+ Dva dana #o(li)e #arla!ent )e na izvanredno) ()ednici (a 121
na#ra!a / %la(a donio odluku o (!)eni Jel)cina zbo% to% ne.uveno% .ina Eko)i )e- nai!e- )ednak )edno(trano! ra(#utan)u
a!eri.ko% kon%re(a od (trane #red()ednikaF+ Pot#red()ednik Alek(andar <ucko) iz)avio )e da )e K<u(i)a ve #latila krvavu
ci)enu #oliti.ko% avanturiz!aL Jel)cina i n)e%ovi& re7or!atora+5,
Nekakav vid oruDano% (ukoba iz!eJu Jel)cina i #arla!enta #o(tao )e neizb)eDan+ U(#rko( .in)enici da )e ru(ki U(tavni (ud
)o )edno! #ro%la(io Jel)cinovo #onaan)e neu(tavni!- Alinton %a )e na(tavio #odrDavati- a "on%re( !u )e odobrio /-3
!ili)arde dolara #o!oi+ O&rabren ti!e- Jel)cin )e #o(lao vo)(ku da o#koli #arla!ent- u(#io z%radi #arla!enta- Bi)elo!
do!u- #rekinuti dovod (tru)e- %ri)an)e i tele7on(ke lini)e+ Bori( "a%arlicki- direktor !o(kov(ko% In(tituta za %lobalizaci)(ka
i(traDivan)a rekao !i )e da (u #ri(tae ru(ke de!okraci)e K#ri(tizale u ti(ua!a da #okua)u #robiti blokadu+ U(li)edila (u
dva t)edna !irol)ubivi& #ro(v)eda #rotiv vo)(ke i #olici)e- to )e dovelo do d)elo!i.ne deblokade z%rade #arla!enta-
ti)eko! ko)e (e !o%lo uni)eti &ranu i vodu+ Nena(ilni ot#or (vaki! )e dano! (ve vie )a.ao- dobiva)ui (ve veu #odrku+L
Dok (u (e zaraene (trane (ve dubl)e uko#avale- )edini ko!#ro!i( ko)i! (e !o%lo ri)eita ta #at4#ozici)a bio )e da ob)e
(trane #ri(tanu na #ri)evre!ene izbore i (ve dotad u.in)eno (tave #red o.i )avno(ti+ =no%i (u za%ovarali to r)een)e- ali dok
)e Jel)cin va%ao (vo)e an(e i- navodno-
///
N+i I! ni =o (u ilo0+iv)iZli #ora0+ Sol Q1 kn no(i i n+i izboi i!a- )cl)i inu i n)e%ovi! 0+i#+iiln!i (av)etnici!a #o(talo )e )a(no
tla #ri)evre!eni izbori zna.e %otovo (i%uran #oraz+ U <u(i)i )e na va%i leDalo #revie to%a S %ole!a nalazita na7te- oko 2,
#o(to (v)et(ki& rezervi #rirodno%a #lina- /, #o(to nikla- a da (e i ne (#o!in)u tvornice oruD)a i drDavni !edi)(ki a#arat
ko)i!a )e "o!uni(ti.ka #arti)a obuzdavala ta) divov(ki narod+
Jel)cin na#uta #re%ovore i #relazi u ratno (tan)e+ Udvo(tru.ivi #lae vo)(ci- #ridobio )e za (ebe na)vei dio ar!i)e- te )e
K#arla!ent o#kolio ti(ua!a #ri#adnika #o(tro)bi =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lova- o%radio %a bodl)ikavo! Dico! i okruDio
vodeni! to#ovi!a- odbi)a)ui #ro#u(titi iko%aL- kako #ie u @&e Ua(&in%ton Po(tuA1 Pot#red()ednik <ucko)- Jel)4cinov
na)vei #rotivnik u #arla!entu- dotad )e naoruDao vla(titu (traDu i oduevl)eno u tabor #ri!io #roto7ai(ti.ke nacionali(te+
Svo)e )e #ri(tae !olio da KJel)cinovo) diktaturi ne #ruDe ni trenutka #reda&aL+5/ "a%arlicki- ko)i )e (ud)elovao u
#ro(v)edi!a i o ti! do%aJa)i!a na#i(ao kn)i%u- rekao !i )e da)e 2+ li(to#ada !a(a #ri(taa #arla!enta Ku!arirala u
televizi)(ki centar O(tankino i zatraDila da (e ob)ave vi)e(ti+ Neki (u- iako u !an)ini- no(ili oruD)e+ U %o!ili )e bilo i d)ece+
N)i& (u do.ekale Jel)cinove #o(tro)be i na n)i& otvorile vatruL+ Ubi)eno )e (totin)ak #ro(v)ednika i )edan vo)nik+ Jel)cin )e
zati! ra(#u(tio (ve %rad(ke i okruDne (av)ete u drDavi+ =lada ru(ka de!okraci)a ne(ta)ala )e ko!ad #o ko!ad+
Ne!a (u!n)e da (u neki za(tu#nici i(kazivali odbo)no(t #re!a !irol)ubivo! r)een)u i to #rio#avali narodu- ali kako #ie
bivi duDno(nik State De#art!enta- Ce(lie >elb- #arla!ento! Kni)e #revladavala banda de(ni.ar(ki& !ani)akaL+52 "rizu )e
#rouzro.ilo Jel)cinovo nezakonito ra(#utan)e #arla!enta i #rotivl)en)e na)vie! (udu u drDavi 4 takvi #otezi izazvali (u
do(lovno (a!oubila.ku reakci)u u drDavi ko)a (e ni#oto ni)e Del)ela odrei krvavo o(vo)ene de!okraci)e+R
Ja(ne #oruke iz Ua(&in%tona ili Euro#(ke Uni)e !o%le (u Jel)cina nat)erati da ot#o.ne ozbil)ne #re%ovore (
#arla!entarci!a- ali )e on #ri!ao (a!o #odrku i &rabren)a+ "ona.no- u)utro 5+ li(to#ada 1662+- Jel)cin )e i(#unio (vo)
davno ure.eni u(ud i #o(tao ru(ki Pinoc&et- za#o.evi niz na(ilni& (ukoba ko)i (u ne#o%reivo #od()eali na .ilean(ki
drDavni udar od #ri)e dvade(et
R U )edno! od na)(lavni)i& #ri!)era (enzacionali(ti.ko% izv)etavan)a @&e Ua(&in%ton Po(t #ie ovako: KOko /,,
#ro(v)ednika tada )e navrlo na ru(ko =ini(tar(tvo obrane- %d)e (e nalazi kontrolno (redite za ru(ko ato!(ko oruD)e I %d)e (e
(a(ta)u na)vii .a(nici- (tvara)ui ti!e a#(urdnu tvrdn)u da bi ru(ka (v)etina- branei (vo)u de!okraci)u- !o%la Izazvati
ato!(ki rat+ KU =ini(tar(tvu (u zabravili vrata- te )e #uk o(tao vani- ne izaziva)ui nikakve incidenteL- izv)e(tio )e @&e Po(t+
//2
i u #e#elu o(tavi onu i(tu 0%radu na .i)o) )e obrani zadobio (lavu (a!o dvi)e %odine rani)e+ "o!uniza! )e !oDda (kon.ao
bez+ i(#al)eno% nutka- ali )e ka#italiza! .ikako% (tila- kako (e #okazalo- za vla(titu obranu #otrebovao veliku koli.inu
!unici)e S Jel)cin )e #ozvao #et ti(ua vo)nika- dovukao de(etke tenkova i oklo#ni& tran(#ortera- &eliko#tera i elitni&
#o(tro)bi naoruDani& auto!at(ki! #uka!a- (ve to da bi novu ru(ku ka#itali(ti.ku ekono!i)u obranio od (!rtono(ne
#ri)etn)e de!okraci)e+
@&e Bo(ton >lobe ovako izv)etava o Jel)cinovo) o#(adi #arla!enta: KJu.er )e tride(etak ru(ki& vo)ni& tenkova i oklo#ni&
tran(#ortera de(et (ati o#kol)avalo z%radu #arla!enta- takozvani Bi)eli do!- u (reditu =o(kve i za(i#alo %a
ra(#r(kava)ui! %ranata!a dok )e #)eatvo #o z%radi tuklo auto!ati!a+ Oko 5 i 13 #o#odne tri(totin)ak (traDara-
#arla!entarni& za(tu#nika i n)i&ovo o(obl)e u )edno! )e redu- ( ruka!a u zraku- na#u(tilo z%radu+L55
Do kra)a to%a dana- u vo)no! na#adu #o%inulo )e #et(to- a ran)eno )o oko ti(uu l)udi 4 na)vee na(il)e ko)e )e =o(kva
doDiv)ela )o od 161B+ %odine+53 Peter <edda;a$ i D!itri) >lin(ki- autori na)ob)ektivni)e #ovi)e(ti Jel)ci novi& %odina E@&e
@ra%ed$ o7 <u((iaZ( <e7or!(: =arket Bol(&evi(! a%ain(t De!ocrac$F- i(ti.u da)e Kti)eko! o#eraci)a .ien)a okoline i
unutran)o(ti Bi)elo%a do!a u&ieno 1 B,, o(oba- i oduzeto 11 ko!ada oruD)a+ Neki u&ieni zadrDani (u na (tadionu- to
#od()ea na #o(tu#ke ko)i!a (e kori(tio Pinoc&et nakon .ilean(ko% #u.a 16B2+L51 =no%i (u zavrili u #olici)(ki!
#o(ta)a!a- %d)e i& )e #olici)a okrutno tukla+ "a%arlicki (e ()ea da !u )e #olici)(ki .a(nik- udara)ui %a #o %lavi- vikao:
K?t)eli (te de!okraci)u- kurvini (inoviT Sad ete )e dobitiQL5B
I#ak- <u(i)a ni)e bila re#riza [ilea- bila )e [ile unatrake+ Nai!e- Pinoc&et )e izveo drDavni udar- ra(#u(tio de!okrat(ke
in(tituci)e i tada uveo ok4tera#i)u+ Jel)cin )e ok4tera#i)u #roveo u de!okraci)i- a zati! )u )e !o%ao braniti (a!o razaran)e!
de!okraci)e i drDavni! udaro!+ Za#ad )e oduevl)eno #odrDao oba (cenari)a+
KJel)cin dobiva (veo#u #odrku za (vo) na#adL- %la(i na(lov @&e Ua(&in%ton Po(ta- dan nakon #u.aM KDe!okraci)a
o(tvarila #ob)eduL+ @&e Bo(ton >lobe ob)avl)u)e na(lov: K<u(i)a izb)e%la #ovratak u ta!nicu vla(tite #rolo(tiL+ @adan)i
a!eri.ki drDavni ta)nik- Uarren A&ri(to#&er- ot#utovao )e u =o(kvu- (tao uz Jel)cina i >a)dara- te ob)avio: KS)edin)ene
DrDave ne #odrDava)u olako ra(#utan)e #arla!enta+ No- ovo (u izuzetna vre!ena+L59
//5
in +i i ni i E7! i lit 11 ii in - 4++in )]+t Xi4 in nil iv nt \ \X i+i i ni- litnt i ti+i Fi 0)]i +111-1 J u i i_ 11 vviiit
.aJi dobila nadi!ak Eani tlo!+ XeJan (redov)e.ni =o(kovl)anin #re(travl)eno )o i0)avio (ni!atel)(ko) eki#i: KNarod )e
#odrDao Jel)cina zato to na! )e obeao de!okraci)u- a on )u )e (ada (tri)el)ao+ Ne (a!o da )u )e z%azio- ne%o )u )e i
(tri)el)ao+L56 *itali) Ne)!an- (traDar na ulazu u Bi)eli do! ko)i (e zatekao na duDno(ti ti)eko! #u.a 1661+- ovako o#i(u)e
izda)u: KDobili (!o neto #ot#uno (u#rotno od ono%a o .e!u (!o (an)ali+ Za n)i& (!o ili na barikade- davali Divote- a oni
ni(u odrDali obean)a+L3,
Je77re$ Sac&(- &val)en i (lavl)en )er )e u(#io dokazati da K(lobodnotrDineL re7or!e !o%u ii #od ruku ( de!okraci)o!-
na(tavl)a )avno #odrDavati Jel)cina i nakon na#ada na #arla!ent- ocrn)u)ui #rotivnike kao K(ku#inu bivi& ko!uni(ta
o#i)eni& vlau+L31 U (vo)o) kn)izi @&e End o7 Povert$- u ko)o) #odrobno o#i(u)e (vo)u ulo%u u <u(i)i- Sac&( u #ot#uno(ti
#reuu)e tu dra!ati.nu e#izoduM ne (#o!in)e )e ni)edno!- ba kao to )e izo(tavio i o#(adno (tan)e i na#ade na (indikalne
voJe ko)i (u #o#tatili #rovedbu n)e%ove bolivi)(ke ok4tera#i)e+3/
Nakon #u.a- <u(i)a (e nala #od neobuzdano! diktaturo! 4 ra(#utena (u izabrana ti)ela- U(tavni (ud #re(ta)e raditi ba kao
to ni U(tav ni)e vie na (nazi- a ulica!a kruDe tenkovi- uvodi (e #olici)(ki (at- !edi)i (e (uo.ava)u (a (ve#ti(utno!
cenzuro! unato. to!e to (e %raJan(ke (lobode ubrzo #onovno vraa)u+ Sto- #ak- A&ica%o Bo$(i i n)i&ovi za#adni
(av)etnici .ine u to! #ri)elo!no! trenutkuT I(to ono to (u .inili dok )e tin)ao Santia%o- i(to ono to .ine u za#al)eno!
Ba%dadu S #o.in)u b)e(o!u.no dono(iti zakone+ @ri dana nakon drDavno%a udara- Sac&( #ri!)eu)e da do to% tte4nutka
Kok4tera#i)a )o ni)e zaDiv)elaL- )er (e #lan K#rovodio neko&erentno i na(u!i.no+ Sad i!a!o #riliku neto u.initiL- tekao
)e+32
@o neto (u i u.inili+ K@ri dana Jel)cinov ekono!(ki ti! radi luJa.ki! te!#o!L- izv)etava Ne;(;eek+ KDan nakon to )e
tu(ki #red()ednik ra(#u(tio #arla!ent- trDini re7or!atori #ri!ili (u naredbu S #o.nite #i(ati dekrete+L [a(o#i( citira
K#ro(lavl)eno% za#adn)a.ko% ekono!i(ta ko)i ti)e(no (uraJu)e ( vlado!L i ko)i (avreno )a(no da)e na znan)e da )e u <u(i)i
de!okraci)a oduvi)ek #red(tavl)ala #re#reku trDino! #ro%ra!u: KNakon to (!o #arla!ent !aknuli ( #uta- doao )e
(avren trenutak za re7or!u+++ Ovdan)i ekono!i(ti bili (u #rili.no de#re(ivni+ Sad radi!o danonono+L U#ravo tako S
nita .ov)eka ne ve(eli kao dobar drDavni udar- kako )e
//3
0 E0 tt i rta i il+ ^ili i!i it +11 ii0-iv;iu illudili ni i!i in 7i Z n ) iZiiiniii+^
A zabava )e tek #o.in)ala+ Dok (e drDava kli!ala nakon na#ada- Xi 41 ) R+ !ovi A&ica%o Bo$(i #robi)ali (u (e kroz na)u#itni)e
!)ere #ro%ra!a %ole!e #rora.un(ke rezove- uklan)an)e kontrole ci)ena te!el)ni& #re&ra!beni& #roizvoda E!edu n)i!a i
kru&aF- i )o o#(eDni)u i brDu #rivatizaci)u 4(tandardna #olitika ko)a trenuta.no uzroku)e bi)edu i ko)o) )e- naiz%led- #otrebna
#olici)(ka drDava ko)o! e zau(taviti #obunu+
Nakon Jel)cinovo% #u.a- Stanle$ Ii(c&er- #rvi za!)enik direktora ==I4a E(eda!de(eti& )e bio A&ica%o Bo$F- za%ovarao )e
Kto brDi #rodor na (vi! 7ronta!aL+33 Jednako )e tako i Ca;rence Su!!er(- ko)i )e radio u Alintonovo) ad!ini(traci)i-
#ri#o!a%ao oblikovati ru(ku #olitiku+ @ri K4zaci)eL- kako i& )e nazivao S K#rivatizaci)a- (tabilizaci)a i liberalizaci)a S
!ora)u (e dovriti to #ri)e !o%ueL+31
Pro!)ena (e odvi)ala toliko! brzino! da <u(i )edno(tavno ni(u !o%li drDati korak+ <adnici .e(to ni(u znali da (u n)i&ove
tvornice ili rudnici otili u #roda)u- a da i ne (#o!in)e! ko!e (u i& #rodali Etakvu kor)enitu #o!utn)u doDiv)ela (a!-
de(etl)ee ka(ni)e- u ira.ki! tvornica!a u drDavno! vla(nitvuF+ U teori)i )e (va ta )urn)ava i ra(#roda)a trebala izn)edriti
ekono!(ki #rocvat ko)i e <u(i)u izvui iz beznaJa S u #tak(i )e ko!uni(ti.ku drDavu za!i)enila kor#oraci)(kaM dobitnici
ti)eko! to% #rocvata bili (u !alen klub <u(a !eJu ko)i!a )e bilo !no%o bivi& #arti)(ki& a#atat.ika i a.ica za#adni&
!enadDera 7ondova ko)i (u o(tvarivali za#an)u)ue zarade ulaDui u neto! #rivatizirane ru(ke tvrtke+ "lika novo#e.eni&
!ili)ardera od ko)i& e !no%i #o(tati di)elo! (ku#ine takozvani& Koli%ar&aL zbo% do(lovno car(ki& razina !oi i bo%at(tva-
urotili (u (e ( Jel)cinovi! A&ica%o Bo$(i!a i drDavi oteli %otovo (ve vri)edno i u inoze!(tvo (lali %ole! #ro7it .i)a )e
!)e(e.na vri)edno(t EKizvozaL S o#+ #rev+F do(izala / !ili)arde dolara+ Pri)e ok4teta#i)e u <u(i)i ni)e bilo !ili)unaaM do
/,,2+ %odine- #re!a #o#i(u .a(o#i(a Iorbe(- bilo )e (eda!nae(t ru(ki& !ili)ardera+3B
D)elo!i.an )e uzrok to!e to Jel)cin i n)e%ova (ku#ina u )edno! od ri)etki& od!aka od .ikako%a #ravov)er)a ni(u (trani!
!ultinacionalni! tvrtka!a do#utali izravni otku# ru(ko% vla(nitva S na)bol)e (u o(tavili <u(i!a- a zati! (u (v)eDe
#rivatizirane tvrtke- u vla(nitvu takozvani& oli%ar&a- otvorili (trani! ula%an)i!a+ Zarade (u bile a(trono!(ke+ K@raDite li
ula%an)e ko)e va! za tri %odine !oDe vratiti /,,, #o(to uloDeno%aTL- #ita @&e Uall Street Journal+ K@o nudi (a!o )edno
trDite+++ <u(i)a+L39 =no%e inve(tici)(ke banke- !edu n)i!a i Aredit Sui((e Iir(t Bo(ton- kao i nekoliko ula%a.a duboki&
dDe#ova- brzo (u #reuzeli ru(ke za)edni.ke 7ondove+
//1
QZ) +i ni+i bikZ (u i"Zv)i 11 iX+u ni i ok i ni i nd 0 +i #ro()ci no% ku(a- a (a! #roce( bio )e (avreno vidl)ivo i0u#aien da !u (e
(to#a #odrke (vela na )ednozna!enka(te #o(totke+ Ako Jel)cin izleti iz ureda- tko %od %a za!i)eni v)ero)atno e zau(taviti
ru(ki #u(tolovni #rodor u #odru.)a radikalno% ka#italiz!a+ EFli%ar&e i Kre7or!atoreL )o )e vie zabrin)avala .in)enica da bi
!o%lo doi do- #ot#uno o#ravdane- nacionalizaci)e vee% di)ela vla(nitva #rodano% u neu(tavni! #oliti.ki! okolno(ti!a+
U #ro(incu 1665+ %odine- Jel)cin )e u.inio i(to ono to (u ti)eko! #ovi)e(ti .inili !no%i o.a)ni voJe da (e odrDe na vla(ti S
ot#o.eo )e rat+ N)e%ov e7 nacionalne (i%urno(ti- Ole% Cobov- #ov)erio )e zakonodavcu: KPotreban na! )e !ali-
#ob)edono(ni rat ko)i! e!o #odii #red()edni.ki re)tin%L- a !ini(tar obrane #red!ni)evao )e da n)e%ova vo)(ka za
nekoliko (ati !oDe #otui u(tani.ke (na%e u ot#adni.ko) re#ublici Ae.eni)i S !a.)i kaal)+36
[inilo (e da #lan da)e #lodove- bare! #rivre!eno+ @i)eko! #rve 7aze- ru(ke (na%e #rivre!eno (u #oti(nule #okret za
nezavi(no(t [e.eni)e i zauzele ve na#utenu #red()edni.ku #ala.u u >rozno!e- do#uta)ui tako Jel)cinu da o%la(i
veli.an(tvenu #ob)edu+ No- to (e- i u Ae.eni)i kao i =o(kvi- #okazalo kratkotra)ni! tri)u!7o!+ "ad )e Jel)cin 1661+
#onovno iziao na izbore- i dal)e )e bio toliko neo!il)en- a #oraz (e .inio toliko izv)e(ni! da (u (e n)e%ovi (av)etnici bavili
!il)u otkazivan)a %la(ovan)a S na tu !o%uno(t u veliko) !)eri u#uu)e #i(!o (ku#ine ru(ki& bankara ko)e ob)avl)u)u (ve
ru(ke drDavne novine+1, Jel)cinov !ini(tar #rivatizaci)e- Anatoli) [uba)i( ESac&( %a )e )edno! #rozvao Kborce! za
(loboduLF #o(ta)e )edan od na)i(taknuti)i& za%ovornika Pinoc&etove o#ci)e+11 KDa bi u drutvu zaDiv)ela de!okraci)a- na
vla(ti !ora biti diktaturaL- iz)avio )e+1/ Bio )e to izravan od)ek izlika ko)e (u- u!)e(to Pinoc&eta- #oda(tirali .ilean(ki
A&ica%o Bo$(i- kao i Den% fiao#in%ova 7ilozo7i)a 7ried!aniz!a bez (lobode+
Na#o(l)etku (u izbori i#ak odrDani- Jel)cin )e #obi)edio- i to za&val)u)ui 1,, !ili)una dolara #rilo%a od oli%ar&a Etride(et tri
#uta vie od zakon(ki dozvol)ene (voteF- kao i o(a!(to #uta veo) !edi)(ko) #ratn)i televizi)(ki& #o(ta)a u vla(nitvu
oli%ar&a+12 Nakon to (u uklonili #ri)etn)u na%le #ro!)ene vla(ti- A&ica%o Bo$(i (u bili u !o%uno(ti #ri)ei na
na)izazovni)i i na)uno(ni)i dio #ro%ra!a S ra(#roda)u ono%a to )e Cen)in nazivao Kza#ov)edni! vr&unci!aL+
Za 99 !ili)una dolara #roda)u 5, #o(to ud)ela na7tne ko!#ani)e- veli.ino! u(#oredive ( 7rancu(ki! @otalo! E.i)a zarada-
/,,1+ %odine- do(iDe 162 !ili)arde dolaraF+ @vrtka Noril(k Niki- #roizvoJa. #etine uku#ne
//B
i v Z l I 1 - Uli ]Zlll Ul)+l J illilllil UI=I+U uiZ+= l0l I - N I I I I I I X + I I l I + lllll+ll+l ql III+ +111+11111+1
tvrtka I u ko(- ko)a nadzire veu koli.inu nalteoil "uva)ta- #ioJana )e 0a 2,6 !ili)una dolara- a danan)a %odin)a dobit
tvrtke do(iDe vie !l 2 !ili)arde+ Pede(et )edan #o(to ud)ela u na7tno! %i%antu SiJanku E(rodan )e za 12, !ili)una- a (a!o
%odinu dana #o(li)e ta) udio na !eJunarodno! trDitu do(iDe /-9 !ili)ardi dolara vri)edno(ti+ *elika tvornica oruD)a otila )e
za 2 !ili)una- za ci)enu vikendice u A(#enu+15
Sra!otno ni)e bilo (a!o to to (u (e )avna ru(ka bo%at(tva ta(#todavala za (a!o d)eli tealne vri)edno(ti S (ra!otno )e bilo
i to to (u (e u i(tin(ko! kor#oraci)(ko! (tilu ku#ovala )avni! novce!+ =att Biven( i Jona( Bern(tein- novinari =o(coiv
@i!e(a #iu ovako: K+++ a.ica odabrani& #reuzela )e- do(lovno be(#latno- drDavna ru(ka nalazita na7te S bio )e to dio
divov(ke i%re (kriva.a u ko)o) )e )edna ruka vla(ti #laala ono) dtu%o)+L @i)eko! te be(#rizorne (utadn)e iz!eJu #oliti.ara
ko)i (u #rodavali drDavne tvrtke i bizni(!ena ko)i (u i& ku#ovali- nekoliko )e Jel)cinovi& !ini(tara #rebacilo %ole!e izno(e
drDavno% novca ko)i )e trebao zavriti u drDavni! banka!a ili riznici u #rivatne banke ko)e (u na brzinu #oku#ovali
oli%ar(i+R Zati! )e drDava ( ti! i(ti! banka!a (kla#ala u%ovore o #rovedbi #rivarizaci)(ki& aukci)a na ko)i!a (u #rodavana
na7tna #ol)a i rudnici+ Banke (u vodile draDbe dok (u (e i(tovre!eno na n)i!a nat)ecale S naravno- one ko)e (u bile u
vla(nitvu oli%ar&a odlu.ile (u #o(tati #ono(ni! novi! vla(nici!a nekadan)e% drDavno% vla(nitva+ Novac ko)i! (u
otku#l)ivale dionice drDavni& tvttki v)ero)atno )e u#ravo ona) drDavni novac ko)i (u Jel)cinovi !ini(tri rani)e de#onirali kod
n)i&+13 Dru%i! ri)e.i!a- ru(ki narod dao )e #redu)a! za #l)a.ku vla(tite do!ovine+
Ili- kako )e rekao )edan od K!ladi& re7or!atoraL u trenutku kad (u ru(ki ko!uni(ti odlu.ili razbiti Sov)et(ki Savez- K!o (u
za!i)enili (iro!atvo!L+11 Ba kao i u (lu.a)u n)e%ova !entota Pinoc&eta i Jel)cinova (e obitel) (tra&ovito obo%atila S
n)e%ova d)eca i #riDen)eni .lanovi zavrili (u u vr&uka!a veliki& #rivatizirani& #oduzea+
"ad (u oli%ar(i .vr(to z%rabili nadzor nad kl)u.ni! #odru.)i!a ru(ke drDave- tvrtke (u otvorili !ultinacionalni! ula%a.i!a
ko)i (u (e do.e#ali veliki& n)i&ovi& di)elova+ >odine 166B+ tvrtke <o$al Dutc&0S&ell i BP (kla#a)u #artner(tvo ( dva ru(ka
na7tna diva- >az#ro!o! i Sidanko!+1B Bila (u to izni!no #ro7itabilna ula%an)a- ali )e %lavni udio bo%at(tva o(tao u
ruka!a
R Dvi)e na)vaDni)e banke #ovezane ( oli%ar(i!a biie (u banka =enate# =i&aila ?odorov(ko% i Une8i!bank *ladi!ira
Potan)ina+
//9
I I+I U"+1 I I I \`1 =? I I + ) 11 +1 _ II I #i I I II+ Ol U OUlllll III a11 I*+U I0++ll 1XS"II1 +IlllSl I J+I II I?lll*l)l
i Ar%entini+ I 1 li+iku li+ikon invazi)e S)ttl i n)ene I FrDavc #oi c korak dal)e #okua)e! da u #ot#uno(ti i0- uno(ne
#rivatizaci)e i(kl)u.e lokalnu elitu+
Ua$ne =err$- %lavni #oliti.ki analiti.ar a!eri.ko% vele#o(lan(tva u =o(kvi ti)eko! kl)u.no% razdobl)a iz!eJu 166,+ i
1665+- #riznao )e da (e tada (uo.io ( teki! izboro! iz!eJu de!okraci)e i trDini& intere(a u <u(i)i+ K*lada S)edin)eni&
A!eri.ki& DrDava odredila )e da ekono!(ko !ora nad)a.ati #oliti.ko+ Odlu.ili (!o (e za o(lobaJan)e ci)ena- #rivatizaci)u
indu(tri)e i (tvaran)e ui(tinu ni.i! obuzdano% i nere%ulirano% ka#italiz!a S u biti (e i(tovre!eno nada)ui da e (e- neko!
auto!atiko!- kao i(&od (ve%a to%a- razviti vladavina zakona- civilno drutvo i #red(tavni.ka de!okraci)a+++ NaDalo(t-
odlu.ili (!o zane!ariti vol)u naroda i #od (vaku ci)enu #rove(ti ekono!(ki #ro%ra!+L19
@i)eko! to% razdobl)a u <u(i)i (e z%rnulo toliko bo%at(tvo da .ak ni neki Kre7or!atoriL ni(u odol)eli zovu akci)e+ *ie ne%o
ikad #ri)e (tan)e u <u(i)i o%ol)avalo )e !it o te&nokraci)i- treber(ko! K(lobodnotrDino!L ekono!i(tu ko)i toboDe iz .i(to%
uv)eren)a- na!ee i #rovodi neke kn)ike ekono!(ke !odele+ Jednako kao u [ileu i "ini %d)e )e ruku #od ruku (
ekono!(ko! ok4tera#i)o! kro.ila #odivl)ala koru#ci)a- nekoliko Jel)cinovi& K.ikaki&L !ini(tara i !ini(tar(ki& za!)enika
iz%ubili (u #oloDa)e u koru#ci)(ki! (kandali!a na na)vio) razini+16
Zati! (u tu bili i !ali %eni)alci iz &arvard(ko% Pro)ekta <u(i)a- (a zadao! u(tro)avan)a ta!on)e #rivatizaci)e i trDita
vri)edno(nica i 7ondova+ Zati! (e otkrilo da (u dvo)ica akade!ika na .elu #ro)ekta S &arvard(ki #ro7e(or ekono!i)e
Andrei S&lei7er i n)e%ov za!)enik Jonat&an ?a$ S o(tvarivali izravan #ro7it iz trDita ko)e (u- (a!i- danonono (tvarali+
Dok )e S&lei7er radio kao %lavni (av)etnik za #rivatizaci)(ku #olitiku u >a)darovo) (ku#ini- n)e%ova (u#ru%a )e ako! i
ka#o! ula%ala u #rivatizirano ru(ko vla(nitvo+ ?a$ )e (a!- tada tride(eto%odin)i di#lo!ant &arvard(ko% Pravno%
7akulteta- ula%ao u dionice #rivatizirani& ru(ki& na7tni& ko!#ani)a- navodno ti!e izravno #rekrivi u%ovor ko)i )e (
?arvardo! (klo#io USAID+ I dok )e ?a$ ru(ko) vladi #o!a%ao ute!el)iti novo trDite za)edni.ki& 7ondova- n)e%ova
d)evo)ka- ka(ni)e (u#ru%a- dobila )e licencu za otvaran)e #rvo% za)edni.ko% 7onda u <u(i)i ko)i! (e- kad )e #o(ao #roradio-
u#ravl)alo iz- ureda na ?arvardu- #laeno% od a!eri.ke vlade+ E@e&ni.ki %ledano- kao ravnatel) &arvard(ko% In(tituta za
!eJunarodni razvo) u ko)e! (e
//6
I i I ti $ _+ * IlilU"*IUII+ i 1o- - \+u l l+\ I I 111 _ lF* I + I l I I l Z I I 11 11 i l = l I II I I I _ I I I 1 I I I l_ -u I =Z
ni)e u#leo u bilo ko)u od tili (unin)ivib il)i4l+it no(i i+F ,
"ad )e ci)ela zbrka izila na (unce- a!eri.ko =ini(tar(tvo #ravo(uJa o#tuDilo )e ?arvard- navodei da S&lei7erovi i ?a$cvi
#o(lovi kre u%ovore ko)e )e (veu.ilite #ot#i(alo- i ko)i!a (e zabran)u)e o(tvarivan)e o(obno% dobitka ti)eko! (uradn)e na
vi(oko) razini+ Nakon (ed!o%odin)e i(tra%e i #ravne bitke OkruDni (ud u Bo(tonu #re(udio )e da )e ?arvard #rekrio
u%ovor- da (u (e dvo)ica akade!ika Kurotili u cil)u #ri)evare S)edin)eni& DrDavaL- da (e S&lei7er bavio Ko.iti!
tran(akci)a!a (a (a!i! (obo!L- i da)e K?a$ #okuao o#rati 5,, ,,, dolara uz #o!o oca i d)evo)ke+LB1 ?arvard )e #latio
/1-3 !ili)una dolara odtete S na)vea i(#lata u #ovi)e(ti to% (veu.ilita+ S&lei7er )e #ri(tao #latiti / !ili)una- a ?a$ iz!eJu
1 i / !ili)una dolara 4 ovi(no o zaradi S budui da ni)edan od n)i& ni)e #riznao krivicu+B/R
=oDda (u takve Ktran(akci)e (a (a!i! (obo!L i bile neizb)eDne- uzi!a)ui u obzir (a!u #rirodu ru(ko% ek(#eri!enta+
Ander( A(lund- )edan od na)ut)eca)ni)i& za#adni& ekono!i(ta ko)i )e u to vri)e!e radio u <u(i)i- tvrdio )e da bi ok4tera#i)a
urodila #lodo! zato to K.udotvorni #orivi ka#italiz!a nad)a.ava)u %otovo (ve+LB2 Dakle- ako )e #o&le#a bila #okreta.
obnove <u(i)e- onda (u- (vakako- i ti#ovi ( ?arvarda- n)i&ove (u#ru%e i d)evo)ke- )ednako kao i Jel)cinovo o(obl)e i obitel)-
(vo)i! (ud)elovan)e! u to! bezu!l)u- (a!o #ri!)ero! #okazivali kako (e to radi+
Sve to ukazu)e na neu%odno i vaDno #itan)e o ideolo%i)i (lobodno%a trDita S radi li (e tu ui(tinu o K#ravov)erni!aL- oni!a
ko)e #oti.u ideolo%i)a i uv)eren)e da e (lobodno trDite izli)e.iti nerazvi)eno(t- kako (e .e(to tvrdi- ili ide)e i teori)e .e(to
(luDe kao (loDena izlika ko)a #o)edincu o!o%uu)e da d)elu)e na krili!a neobuzdane #o&le#e i i(tovre!eno (ve to #rikrivati
altruiz!o!T Naravno- (ve ideolo%i)e (u #otku#l)ive Eto (u ru(ki a#arat.ici )a(no dali do znan)a )o dok (u ti)eko!
ko!uni(ti.ke ere z%rtali bro)ne #ovla(ticeF- a naravno da #o(to)e i #oteni neoliberali S i#ak- ekono!i)a Aikake kole
d)elu)e o(obito o()etl)ivo na koru#ci)u+ "ad (e )edno!- kao .in)enica- #ri&vati da (u #ro7it i #o&le#a u !a(ovni! raz!)eri!a
na)vea dobrobit za (vako drutvo- onda (e u veliko) !)eri bilo ko)i .in o(obno% bo%aen)a !oDe #ravdati kao #rino(
veliko! i (tvarala.ko! kotlu ka#italiz!a u ko)e! bu)a bo%at(tvo i cvate ekono!(ki ra(t S .ak i ako to vri)edi (a!o za
#o)edinca i n)e!u na)bliDe+
R Na ne(reu- ta) novac ni)e (e vratio ru(ko!e narodu- i(tin(ki! Drtva!a izo#a.eno% #roce(a #rivatizaci)e- ne%o )e zavrio
u dDe#u a!eri.ke vlade 4 )ednako kao to KzviDda.iL (vo)i! o#tuDba!a ko)e (e #odiDu #rotiv a!eri.ki& tvrtki na drDavni!
u%ovori!a u Iraku zavrava)u na%odba!a i #od)elo! odteta iz!eJu a!eri.ke vlade I a!eri.ki& zviDda.a+
/2,
11111+ i ) 41 i 11 ii+11 n ii+iii`iZ -Vu & _i \_ i& X \uiiFvanX+i i e%iXo! niFiZ o(talo itntino na to I u oi n i )ciZ )e+ Ne!a (u!n)e Ja )e
Soro( #ridonio de!okratizaci)i I(to.no%a liloka- ali )e i(tovre!eno i!ao )a(ne ekono!(ke intere(e dok )e #rovodio neki vid
ekono!(ke re7or!e ko)a )e #ratila de!oktatizaci)u+ "ao na)!oni)i (v)et(ki tr%ovac valuta!a o(tvario )e veliku zaradu
nakon to (u drDave uvele konvertibilne valute i uklonile nadzot nad ka#italo!- a kad (u drDavne tvrtke dole na draDbu-
#o)avio (e kao )edan od !o%ui& ku#aca+
Za Soro(a bi- (avreno le%alno bilo o(tvarivan)e izravne zarade iz trDita ko)a )e kao 7ilantro# #o!o%ao (tvoriti- ali ne bi
iz%ledalo #revie li)e#o+ Neko (e vri)e!e borio (a (ukobo! intere(a tako to )e (vo)i! tvrtka!a branio ula%an)a u drDave u
ko)i!a (u d)elovale n)e%ove zaklade+ No- kad )e <u(i)a kona.no dola na buban)- ni on ni)e vie !o%ao odol)eti+ >odine
1665+ ob)a(nio )e da (e n)e%ova #olitika K#rila%odila (ukladno .in)enici da (e u re%i)i i(tin(ki razvi)a)u trDita i da vie
ne!a!- ni razlo%a- ni #rava- (vo)i! zaklada!a ili dioni.ari!a- u(kraivati #riliku da ta!o ulaDu- ili ti! drDava!a u(kratiti
#riliku da (e do.e#a)u di)ela ti& (red(tavaL+ Na #ri!)er Soro( )e )o rani)e- 1665+ %odine- ku#io dionice ru(ko%
#rivatizirano% tele7on(ko% (u(tava- to (e #okazalo izni!no loi! ula%an)e!- a otku#io )e i udio u veliko) #ol)(ko)
#re&ra!beno) tvrtki+B5 U #rvi! dani!a ra(#ada ko!uniz!a Soro( )e- #o!aDui (e Sac&(ovi! aktivno(ti!a- bio )edan od
#rvi& #okreta.a i za%ovornika ok4tera#i)e u ekono!(ko) #reobrazbi+ I#ak- #otkra) devede(eti& o.ito (e #redo!i(lio i #o(tao
)edan od vodei& kriti.ata ok4teta#i)e- te (red(tva #reu(!)erio nevladini! udru%a!a ko)e (e u(redoto.u)u na razvo) !)era
za (#re.avan)e koru#ci)e #ri)e ne%o to za#o.ne i (a!a #rivatizaci)a+
@o #ro(v)etl)en)e (ti%lo )e #reka(no da <u(i)u (#a(i od navale kazino4ka#ita4liz!a+ Sok4tera#i)a iro! )u )e otvotila dotoku
(v)eDe% novca S kratkoro.ni& (#ekulativni& ula%an)a i tr%ovan)a valuto! kao na)uno(ni)e% oblika ula%an)a+ @oliko
intenzivna #ekulaci)a <u(i)u )e- u trenutku kad (e azi)(ka 7inanci)(ka kriza #o.ela iriti Eo to!e e!o u 12+ #o%lavl)uF-
o(tavila #ot#uno nezatieno!+ Javno(t )e o#tuDivala Jel)cina- te !u #odrka o#ada na #ot#uno neodrDivi& 1 #o(to+B3
Budui da (e buduno(t veine oli%ar&a )o )edno! nala na kocki- trebat e )o )edan velik ok ko)i e (#a(iti ekono!(ki
#ro)ekt i od%oditi #ri)etn)u na(tanka i(tin(ke de!okraci)e u <u(i)i+
@i)eko! ru)na 1666+ drDavu )e #o%odio ci)eli niz (tta&otno okrutni& terori(ti.ki& na#ada S naiz%led- iz vedra neba- u(red
noi u zrak (u odlet)ele .etiri (ta!bene z%rade- #ri .e!u )e #o%inulo oko tri (totine l)udi+ U to)
/21
u=iua #itan)a +( #ouui+ "o% )e ze!l)ovida znri(+u+i )edina i u_ n 11 0tian+i !I+i (#o(obna za tu zadau+ KBio )c to vid #otXuiuo
i(kon(ko%(ii+i&+i^- ob)an)ava ru(ka novinarka Jev%eni)a Albat(+ KOd)edno! (e .inilo da (ve te ra(#re o de!okraci)i- o
oli%ar(i!a- #o(ta)u nitavne u u(#oredbi (a (tra&o! od (!rti u vla(tito!e (tanu+LB1
[ov)ek ko)i )e dobio zadau #ro%oniti Kzvi)eriL bio )e tadan)i ru(ki #re!i)er- .eli.ni i #o!alo zlokobni *ladi!ir Putin+BBR
Od!a& nakon bo!baki& na#ada- kra)e! ru)na 1666+- Putin )e za#o.eo (a zra.ni! na#adi!a na [e.eni)u- na#ada)ui
civilna #odru.)a+ U novo! ozra.)u terora- .in)enica da )e Putin (eda!nae(t %odina kari)ere #roveo u ">B4u- do(lovno
na)(trani)e! (i!bolu ko!uni(ti.ke ere- !no%i! <u(i!a od)edno! )e d)elovala u!iru)ue+ Budui da )e alko&oliza! (ve
vie one(#o(obl)ivao Jel)cina- zatitnik Putin bio )e (avrena o(oba da %a na(li)edi na #red()edni.ko! tronu+ Dana 21+
#ro(inca 1666+- dok )e rat u [e.eni)i one!o%uivao bilo kakvu ozbil)ni)u ra(#ravu- nekoliko oli%ar&a u#rili.ilo )e ti&u
#reda)u vla(ti iz!eJu Jel)cina i Putina S bez #otrebe za izbori!a+ Pri)e ne%o )e (iao ( vla(ti- Jel)cin )e okrenuo i #o(l)edn)u
(tranicu Pinoc&etovo% #riru.nika i za (ebe traDio i!unitet+ Putinov #rvi #red()edni.ki .in bio )e #ot#i(ivan)e zakona ko)i
Jel)cina titi od bilo kakva kri!inalno% #ro%ona- #a bila u #itan)u koru#ci)a ili vo)ni na#ad i ubo)(tva #ro(v)ednika- do .e%a
)e dolo ti)eko! n)e%ovo%a !andata+
Jel)cina #ovi)e(t %leda vie kao koru!#irano% klauna ne%o kao o#ako% %rubi4)ana+ Ali- kad (u u #itan)u n)e%ova ekono!(ka
#olitika i ratovi ko)e )e vodio da bi )e zatitio- onda (e ne (!i)e #revid)eti zna.a)an #rilo% bro)u !rtvi& u kriDar(ko!e
#o&odu [ikake kole- bro)u ko)i (e ne#rekidno #en)e )o od [ilea (eda!de(eti& %odina+ O(i! Drtava Jel)cinova
Ci(to#ad(ko% udara- u ratovi!a u [e.eni)i #o%inulo )e- kako (e #roc)en)u)e- oko 1,, ,,, civila+B9 *ei #okol)i ko)e )e
#okrenuo odvi)ali (u (e u(#oreno- ali (u bro)ke daleko vee 4 nove- Kdodatne teteL ekono!(ke ok4tera#i)e+
Iako ni(u vladale ni %lad ni ku%a ni bitke- nikad toliko l)udi ni)e iz%ubilo Divote u toliko kratko! razdobl)u+ Do 1669+ %odine
#od (te.a) )e otilo 9, #o(to ru(ki& i!an)a- zatvorilo (e ot#rilike (eda!de(et ti(ua drDavni& tvornica- to )e (tvorilo
e#ide!i)u neza#o(leno(ti+ >odine 1696+- u vri)e!e #ri)e ok4tera#i)e- u (iro!atvu )e Div)elo / !ili)una l)udi unutar <u(ke
Iederaci)e S Div)eli (u ( !an)e od 5 dolara dnevno+ Nakon to (u ok4tera#euti- (redino!
R Ni!alo ne iznenaJu)e da (e- uzi!a)ui u obzir neobuzdani kri!inal unutar ru(ke vlada)ue kla(e- oko ti& do%aJa)a
do(lovno !noDe teori)e zav)ere+ =no%i <u(i v)eru)u da [e.eni ne!a)u nikakve veze ( bo!ba!a u (tanovi!a- i da )e ri)e. o
di)elu ta)ne o#eraci)e ( cil)e! u(toli.en)a Putina za Jel)cinovo% na(l)ednika+
/2/
Xr- #n in+i Xiuil+ii iiii+i =Ziet(kr lunkc- 04I iniliXiin-i "u(a+ lo znaci ua ru(ke ^ekono!(ke iclonncL !o%u #reuzeti za(lu%e 0+a
o(iro!aen)e B/ !ili)una I)u0li ti)eko! (ilino o(a! %odina+ Nakon 1661+- /3 #o(to <u(a S %otovo 2B !ili)una l)udi S Divi
u bi)edi ko)u (e o#i(u)e kao KbeznadnaL+B6
Iako (u (e ti)eko! #o(l)edn)i& %odina !ili)uni <u(a i.u#ali iz bi)ede- veliki! di)elo! za&val)u)ui (koku ci)ena na7te i
#lina- ru(ka kla(a kra)n)e (iro!ani& o(ta)e i dal)e (talno! #o)avo!- #taena (vi! bole(ti!a #ovezani!a ( takvi! (tatu(o!
izo#enika+ Iako )e Divot u ko!uniz!u bio bi)edan u #retr#ani! i &ladni! (tanovi!a- <u(i (u bar i!ali (tanove- a %odine
/,,1+- #ak- vlada #rizna)e da u <u(i)i Divi B13 ,,, d)ece bez do!aM UNIAEI4ova #roc)ena %ovori o 2-3 !ili)una d)ece+9,
@i)eko! ?ladno%a rata (ve#ti(utni alko&oliza! na Za#adu (e v)e.no (!atrao dokazo! da )e Divot u ko!uniz!u toliko lo
da (u <u(i!a #otrebne velike koli.ine votke da bi #reDiv)eli dan+ U ka#italiz!u <u(i #i)u dva#ut vie alko&ola ne%o to (u
#ili #ri)e- a #oveala (e i #otraDn)a za (naDni! anal%etici!a+ <u(ki narko4car- Alek(andar =i&ailov- kaDe da )e bro)
ovi(nika- iz!eJu 1665+ i /,,5+- #ora(tao za 6,, #o(to i do(e%ao bro)ku veu od 5 !ili)una- od ko)i& (u !no%i ovi(ni o
&eroinu+ E#ide!i)a dro%e ubrzala )e razvo) )o )edno% ti&o% ubo)ice S 1663+ )e u <u(i)i bilo #ede(et ti(ua ?I*4#ozitivni&M
u (a!o dvi)e %odine ta (e bro)ka udvo(tru.ila+ De(et %odina ka(ni)e- #re!a #odaci!a UNAIDS4a- %otovo !ili)un <u(a
#ozitivno )e na viru( ?I*4a+91
@o (u (#ore (!rti- a bilo )e i brzi&+ Od!a& nakon uvoJen)a ok4tera4#i)e 166/+ %odine ionako vi(oka (to#a (a!oubo)(tava u
<u(i)i #o.in)e (e u(#in)ati )o vie- te vr&unac Jel)cinovi& Kre7or!iL 1665+ bil)eDi (to#u (a!oubo)(tava %otovo dvo(truko
viu od one o(a! %odina rani)e+ <u(i (u (e takoJer i !eJu(obno ubi)ali daleko u.e(tali)e S do 1665+ %odine- bro) na(ilni&
zlo.ina vie (e ne%o u.etvero(tru.io+9/
KSto (u naa do!ovina i n)ezin narod izvukli iz #o(l)edn)i& 13 %odina zlo.inaTL- u#itao )e *ladi!ir >u(ev- !o(kov(ki
akade!ik- ti)eko! de!okrat(ki& #ro(v)eda /,,1+ K>odine zlo.ina.ko% ka#italiz!a #obile (u 1, #o(to nae% (tanovnitva+L
Ui(tinu- ru(ka #o#ulaci)a bil)eDi radikalno o#adan)e S drDava %odin)e o(ta)e bez- ot#tilike- B,, ,,, l)udi+ Iz!eJu 166/+-
#rve %odine #une ok4tera#i)e i /,,1+ bro) <u(a o#ao )e za 1-1 !ili)una+92 @ri de(etl)ea rani)e- AndrH >under Irank-
ot#adni.ki ekono!i(t Aikake kole- #ie =iltonu Iried!anu- te %a o#tuDu)e za Kekono!(ki %enocidL+ Dana( !no%i <u(i
(li.ni! #o)!ovi!a o#i(u)u #ola%ani ne(tanak (vo)i& (unarodn)aka+
/22
cuta u ivio(kvi iro(i "ao tu%u)e uru%il)c na (viXctll- o(i! n (+u u i na&ni& e!irata+ Jedna vre!en(ka 0ona nalazi (e u (reditu
=o(kve ko)a (e E\ict voi ila u 7uturi(ti.ki- ubrzani %rad %ri)e&a %d)e oli%ar(i )urca)u n konvo)i!a crni& !ercede(a- #od
#a(ko! na)bol)i& #laeni& vo)nika i %d)e za#adni nov.ar(ki !enadDeri #odli)eDu zakoni!a otvoreno% ula%an)a dan)u i
.ari!a &otel(ki& #ro(titutki nou+ U dru%o) vre!en(ko) zoni )e (eda!nae(to%odin)a d)evo)ka na u#it .e!u (e nada u
buduno(ti odvratila ovako: K@eko )e %ovoriti o dvade(et #rvo! (tol)eu dok .ov)ek .ita #od (vi)eo!+ Ovd)e dvade(et
#rvo (tol)ee ni)e vaDno+ Ovd)e vlada devetnae(to (tol)ee+L95
Pl)a.ka drDave bo%ate #o#ut <u(i)e za&ti)evala )e i kra)n)e okrutne zlo.ine 4 od (#al)ivan)a #arla!enta- #a (ve do invazi)e na
Ae.eni)u+ KPolitika ko)a raJa (iro!atvo i zlo.inL- #ie >eor%i) Arbatov- )edan od Jel)cinovi& #rvi& Ei zane!areni&F
ekono!(ki& (av)etnika- K+++ !oDe #reDiv)eti (a!o #o ci)eni %uen)a de!okraci)e+L93 Ba kao i u JuDno!e cun)u- u Bolivi)i
ti)eko! o#(adno% (tan)a- u "ini za vri)e!e @ianan!ena+ Ba kao to e biti i u Iraku
Ako ni(te (i%urni- (lobodno okrivite koru#ci)u
Ponovno .ita)ui za#adna novin(ka izv)ea o razdobl)u ru(ke ok4tera#i)e- za#an)u)e koliko onodobne ra(#rave naliku)u
ra(#rava!a o Iraku ko)e e (e voditi tek de(etl)ee ka(ni)e+ Alintonovo)- kao i ad!ini(traci)i Bu(&a (tari)e%a- a da i ne
(#o!in)e! ad!ini(traci)u Euro#(ke Uni)e- (ku#ine >B i ==I4a- o.it cil) u <u(i)i bio )e #rebri(ati #ri)an)e (tan)e i (tvoriti
uv)ete za ka#itali(ti.ki bakanal ko)i e- #o(l)edi.no to!e- #okrenuti #rocvat de!okraci)e (lobodno%a trDita #od vod(tvo!
#ret)erano (a!ouv)ereni& A!erikanaca ko)i (u tek zavrili kole+ Dru%i! ri)e.i!a S Irak bez ek(#loziva+
"ad )e ludilo ok4tera#i)e u <u(i)i bilo na vr&uncu- Kvode navi)a.aL bili (u a#(olutno uv)ereni da (e (a!o #ot#uni!
razaran)e! (vi& in(tituci)a redo! !o%u (tvoriti uv)eti za #onovno roJen)e naci)e S (an o #razno) #lo.i ko)i e (e #onoviti u
Ba%dadu+ KPoDel)no )eL- #ie &arvard(ki #ov)e(ni.ar <ic&ard Pi#e(- Kda (e <u(i)a na(tavi ra(#adati (ve dok ne ne(tane i
na)!an)e% tra%a n)ezina in(titucionalno% u(tro)a+L911- kako- %odine 1663+- #ie ekono!i(t <ic&ard Eric(on- #redava. na
(veu.ilitu Aolu!bia: KSvaka re7or!a !ora izazvati #ore!ea)e dotad neviJeni& #ovi)e(ni& raz!)era+ =ora (e odbaciti
ci)eli )edan (vi)et- a ( n)i! i (ve ekono!(ke kao i na)vei dio drutveni& i #oliti.ki& in(tituci)a- da bi (e ta) #roce( okon.ao
uniten)e! 7izi.ko% u(tro)a #roizvodn)e- ka#itala i te&nolo%i)e+L9B
Jo )edna #aralela ( Irako! S ni)e vaDno koliko )e Jel)cin (ilovito %azio (ve to bi %a #od()etilo na de!okraci)u+++- n)e%ovu
vladavinu Za#ad )e i
/25
i c (e ill+ kail lZi 11111 i u i ! u ne u k 11 l+i 11 i -1 0 in1 nclc%a I i&4 aki ivno(t i (ku#nu oli%ai&a+ Sli.no ionic- Bu(&cv+i )e
ad!ini(traci)a v)e.ito #rikazivala Irak kao drDavu na #utu k (lobodi- .ak i kad bi (e (uo.ila ( %o!ila!a dokaza o divl)a.ko)
torturi- e(kadroni!a (!rti ko)e ni)e nadzirao nitko i (veobu&vatno! !edi)(ko! cenzuro!+ <u(ki ekono!(ki #ro%ra!
v)e.ito )e o#i(ivan kao Kre7or!aL- )ednako kao to (e Irak v)e.ito Kobnavl)aL- .ak i nakon to (u %otovo (vi a!eri.ki
u%ovorni (uradnici #ob)e%li i za (obo! o(tavili ruevnu in7ra(trukturu i dekon(trukci)u ko)a divl)a (vo! (ilino!+ @ko %od
(e- (redino! devede(eti& u <u(i)i drznuo #rei(#itati !udro(t Kre7or!atotaL- zavtavao bi kao KoboDavatel) Stal)inaL-
)ednako kao to (u #o)edince ko)i (u kritizirali invazi)u na Irak %odina!a o#tuDivani da tvtde da )e #od Sadda!ovi!
reDi!o! Divot bio bol)i+
"ad ni)e vie bilo !o%ue #rikrivati (ve neu(#)e&e ru(ko% #ro%ra!a ok4tera#i)e- na o#tuDeni.ku klu#u ()ela )e Kru(ka
kultura koru#ci)eL- )ednako kao i #ret#o(tavka da <u(i Kni(u (#re!niL za i(tin(ku de!okraci)u zbo% (vo)e vie(tol)etne
autoritarne #ovi)e(ti+ Ekono!i(ti iz vain%ton(ki& tru(tova !oz%ova &itro (u #orekli (vaku vezu ( 7rankenta)n(ko!
ekono!i)o! ko)u (u #ri#o!o%li (tvotiti u <u(i)i- okr(tivi )e i!eno! K!a7i)ako% ka#italiz!aL S to )e- navodno- #o)ava
#riroJena karakteru ru(ko% .ov)eka+ KNikad nita dobro iz <u(i)eL- izv)eu)e @&e Atlantic =ont&l$- /,,1+ %odine-
navodei ri)e.i ru(ko% birokrata+ U Co( An%ele( @i!e(u- novinar i ro!ano#i(ac <ic&ard Courie iz)avl)u)e da (u K<u(i
buntovna naci)a ko)a )edno(tavno !ora- .ak i kad .ini one na)#rize!ni)e (tvari #o#ut izla(ka na izbore ili zaraJivan)a- iz
(ve%a to%a na.initi #o(ve!an)u zbrku+L99 Ekono!i(t Andet( A(lund iz)avio )e da e <u(i)u #reobraziti (a!o Kizazovi
ka#italiz!aL- i da e iz .i(te (na%e #o&le#e #oniknuti #oriv za obnovo! ze!l)e+ "ad (u %a- nekoliko %odina ka(ni)e- u#itali
to )e #olo #o zlu- od%ovorio )e: K"oru#ci)a- koru#ci)a- koru#ci)aL- kao da (e koru#ci)a razliku)e od ni.i! obuzdano%
iren)a Kizazova ka#italiz!aL to i& )e toliko vatreno za%ovarao+96
Dodue- ci)ela ta 7ar(a #onovit e (e de(etl)ee ka(ni)e u i!e ob)an)avan)a ne(tanka !ili)ardi dolara #redviJeni& za obnovu
Iraka- (a!o e (e tada u!)e(to na(l)eJa ko!uniz!a i cariz!a #rizivati Sadda!ovo (oton(ko na(l)eJe i #atolo%i)a
Ktadikalno% i(la!aL+ U Iraku e a!eri.ki %n)ev izazvan o.ito! ne(#o(obnou Ira.ana da #ri&vate dar K(lobode na nianuL
dobiti (vo)u !ra.nu (tranu iako (e %n)ev na Irak nee izli)evati (a!o #ute! zlobni& kolu!ni o Kneza&valni!L Ira.ani!a-
ne%o i od ruke a!eri.ki& i britan(ki& vo)nika izravno #o n)i&ovi! ti)eli!a+
/23
(vako iole ozbil)ni)e i(traDivan)e o ionu4 to u)cli i+i) 4+lin +i) 0+__ua_o ,1 k 11_+1
, #ravo! licu #o&oda za o(lobaJan)e neobuzdani& (lobodni& 1 r0ita- lo% na)!oni)e% #oliti.ko% (!)era u #o(l)edn)a tri
de(etl)ea+ EF koru#ci)i bro)ni& oli%ar&a i dal)e (e %ovori kao o (trano) (ili ko)a )e zarazila ina.e val)ane i .a(ne #lanove o
razvo)u (lobodno% trDita+ Sa!o to koru#ci)a ni)e bila ul)ez u ru(ki! re7or!a!a S za#adne (ile aktivno (u #oticale brze i
#rl)ave #o(love na (vi! razina!a- tvrdei da (u oni na)brDi na.in za #onovno #okretan)e ekono!i)e+ S#a( naci)e #o!ou
obuzdavan)a #o&le#e bilo )e neto na)bliDe #lanu za buduno(t ko)i! (u ru(ki A&ica%o Bo$(i i n)i&ovi (av)etnici ra(#ola%ali
nakon to (u zavrili razaran)e ru(ki& in(tituci)a+
@akvi kata(tro7alni i(&odi ni(u karakteri(ti.ni (a!o za <u(i)u S c)eloku#na- tride(eto%odin)a #ovi)e(t ek(#eri!enta
Aikake kole #ovi)e(t )e !a(ovne koru#ci)e i kor#oraci)(ko% (l)ubl)ivan)a #olici)(ki& drDava i veliki& kor#oraci)a+++ od
.ilean(ki& #ira)a- #reko ar%entin(ki& obitel)(ki& #rivatizaci)a- ru(ki& oli%ar&a- Enronovi& #oi%ravan)a na trDitu ener%enata-
#a (ve do ira.ke Kzone bez varan)aL+ Bit ok4tera#i)e )e(t otvoriti #ro(tor %ole!o) zaradi ko)a (e o(tvaru)e veliko! brzino!-
i to ne unato. bezakon)u- ne%o u#ravo zbo% n)e%a+ K<u(i)a (e #retvorila u "londikeR za #ekulante !eJunarodni& 7ondovaL
S tako %la(i na(lov u ru(ki! novina!a iz 166B+- dok Iorbe( <u(i)u
1 Sredn)u Euro#u o#i(u)e kao Knova #ro(tran(tvaL+6, Po)!ovi ko)i daleko vie #ri#ada)u razdobl)u koloni)aliz!a u
#ot#uno(ti (u #rikladni+
Pokret ko)i )e =ilton Iried!an (tvorio #ede(eti& !o%ue )e #o)!iti na)bol)e kao #okua) !ultinacionalno% ka#itala da
#ri%rabi #ro(tran(tva izni!no uno(na i neo!eJena zakoni!a- ko)i!a (e toliko- iako (a zadrko!- divio Ada! S!it&-
intelektualni #raotac danan)i& neoliberala+++ U!)e(to #utovan)a #o S!it&ovi! Kdivl)a.ki! i barbar(ki! naci)a!aL ko)i!a
ni(u vladali za#adni zakoni Eto vie ni)e #rakti.no !o%ueF- ta) #okret odlu.io )e (u(tavno razoriti (ve #o(to)ee zakone i
#ravila- i obnoviti ono #ri)an)e bezakon)e+ @a!o %d)e (u S!it&ovi kolonizatori ubirali (vo)u neiz!)ernu zaradu %rabei ono
to )e nazivao K#u(toi!aL- i to Kza (itniL- danan)e !ultinacionalne ko!#ani)e (!atra)u #ro%ra!e vlada- )avno vla(nitvo
i (ve ono to ni)e na #roda)u #odru.)e! ko)e (e !ora o(vo)iti i #ri%rabiti S drDavne #ote- nacionalne #arkove- kole-
(oci)alno o(i%uran)e- (#aavan)e u (lu.a)u kata(tro7e i (ve ono to- ina.e- nadzire drDava+61
R "londike 4 ne%d)e u devetnae(to!e (tol)eu Wvidi neke ro!ane Jacka CondonaF- ubavi %radi na Al)a(ki- (redite
Kzlatne %rozniceL- Eo#+ #rev+F
/21
I+i ii i " ii +ii i)(ki l+i 111 k v i ( E+ 111 c 111 X?iu(+iXuL Eoln+iko ne!ilo(rdno i &c(iutno k+ici i n)iliovi #?i i ko)i (i i kikZi
dovla.ili zlato iz Aiula+ I a!o %d)e )c S!it& vidio #lodna 0E+Zlena #ol)a ko)a (e #retvara)u u uno(na i!an)a na #a!#a!a i
#reri)a!a- Uall Street vidi Knetaknute #rilikeL u .ilean(ko! tele7on(ko! (u(tavu- ar%entin(ko) drDavno) avio4ko!#ani)i-
ru(ki! na7tni! #ol)i!a- bolivi)(ko! vodovodu- odail)a.i!a i veza!a u S)edin)eni! DrDava!a- #ol)(ki! tvornica!a- u
(ve!u to )e- tedo!- (tvoreno )avni! (red(tvi!a i to (e- neto ka(ni)e- #roda)e za (itnicu+6/ Zati! (li)edi bla%o ko)e (e
(tvara tako da (e dtDava #ri!orava #atento! Ei ci)eno!F da titi oblike Divota i #rirodna bo%at(tva ko)a nikad ni(u (!atrana
#red!eti!a #o()eda S ()e!enke- %eni- u%l)ik u Ze!l)ino) at!o(7eri+ Neu!orno tra%a)ui za novi! #ro(tran(tvi!a #ro7ita u
)avno! (ektoru- ekono!i(ti Aikake kole #od()ea)u na karto%ra7e koloni)alno%a doba ko)i (u otkrivali nove vodene
#utove u A!azoni ili bil)eDili (!)eta) ta)ni& zali&a zlata u unutran)o(ti &ra!ova Inka+
"oru#ci)a )e na ti! (uvre!eni! #ro(rran(tvi!a )ednako #ri(utna kao i u vri)e!e koloni)alne zlatne %roznice+ Budui da (e
oni na)zna.a)ni)i #rivatizaci)(ki do%ovori v)e.ito (kla#a)u u(red o#e #o!utn)e ekono!(ke ili #oliti.ke krize- )a(ni zakoni i
u.inkovita #tavila nikad ni(u na (nazi S vlada kao(- ci)ene (u #rila%odl)ive- a tako i #oliti.ari+ Po(l)edn)a tri de(etl)ea
#roDiv)eli (!o u %rani.ar(ko! ka#italiz!u- u ko)e! %tanica ne#tekidno !i)en)a #oloDa)- (ka.ui ( krize na krizu- b)eDei
.i! zakoni doJu do da&a+
I tako- daleko od to%a da #o(luDi za #ouku i o#o!enu- u(#on ru(ki& oli%ar&a4!ili)ardera #recizan )e dokaz koliko )e
i(#lativo oderati do ko(ti )ednu indu(tri)aliziranu drDavu S dodue- Uall Street )e Delio )o vie+ Od!a& nakon ra(#ada
Sov)et(ko%a Saveza- a!eri.ko =ini(tar(tvo 7inanci)a i ==I u veliko) (u !)eri daleko (troDe za&ti)evali trenuta.nu
#rivatizaci)u u dru%i!- krizo! #o%oJeni!- drDava!a+ Na)teDi (lu.a) do dana( zbio (e 1665+ %odine- %odinu dana nakon
Jel)cinova #u.a- kad )e !ek(i.ka ekono!i)a #retr#)ela #ot#uni ra(#ad- #oznat )o i kao "riza tekile S S)edin)ene DrDave (u
kao uv)et (#a(a zatraDile ra7alnu #rivatizaci)u+++ Iorbe( )e ob)avio da (e ti)eko! to% #roce(a i(#ililo dvade(et tro)e novi&
!ili)atdera+ KPouka )e #ot#uno )a(na 4 #redvid)eti %d)e e izniknuti nova %o!ila !ili)ardera- tra%ati za drDava!a ko)e
otvara)u trDita+L @a )e kriza u #ot#uno(ti otvorila =ek(iko !o%uno(ti dotad neviJeno% (trano% vla(nitva S 166,+ %odine-
u =ek(iku (e- u (trano! vla(nitvu- nalazila (a!o )edna banka- ali Kdo /,,,+ u (ttani! ruka!a nale (u (e dvade(et .etiri
od tride(et banaka+L62 Pot#uno )e )a(no da )edina #ouka ru(ko% (lu.a)a %la(i: to )e #ri)eno( bo%at(tva brDi i !an)e zakonit-
to e biti uno(ni)i+
/2B
bizni(!en u .i)e! (e (alonu llDo^S+ %odine oblikovao #ro%ra! l\oliviX(ke
ok4tera#i)e+ "ao bolivi)(ki #red()ednik (redino! devede(et ili- #rodao )e bolivi)(ku drDavnu na7tnu ko!#ani)u- drDavnu
avio4ko!#ani)u- Del)eznicu- tele7oni)u i o#(krbu (tru)o!+ Za razliku od <u(i)e- %d)e (u na)vei #li)en z%rabili do!ai- kao
#ob)ednici u bolivi)(ko) ra(#roda)i na #ovrinu (u i(#livali Enron- <o$al Dutc&0S&ell- A!oco Aor#+ i Aiticor# S #roda)a (e
vrila izravno+++ ni)e bilo #otrebe za (kla#an)e! lokalni& #artner(tava+65 @&e Uall Street Journal ovako o#i(u)e tu ve(tern4
(cenu u Ca Pazu: K?otel <adi(on Plaza #retr#an )e direktori!a veliki& a!eri.ki& ko!#ani)a S A=< Aor#+Z( A!erican
Airline(- =AI Ao!!unication( Aor#+- E88on Aor#+- i Solo!on Brot&er( Inc+ Bolivi)a i& )e #ozvala da #reobraze zakone o
(ektori!a ko)e e (e #rivatizirati i da (e nad!eu za otku# ko!#ani)a en %ro(L S .i(t #o(ao+ K*aDno )e te #ro!)ene u.initi
ne#ovratni!a i #rove(ti i& #ri)e ne%o to (e u!i)ea itko dru%iL- iz)avio )e #red()ednik Sanc&ez de Cozada- ob)an)ava)ui
lo%iku ok4tera#i)e+ Bolivi)(ka )e vlada- da bi (e a#(olutno zatitila od #rotuudara ti& i takvi& Kantiti)elaL- u.inila neto to )e
ve- u (li.ni! okolno(ti!a- u.inila i rani)e S #ro%laava (e tra)no Ko#(adno (tan)eL- zabran)u)e (e #oliti.ka oku#l)an)a i
ozakon)u)e u&ien)e (vi& #rotivnika to% #roce(a+63
Zati! (u tu i %odine ar%entin(ke- do (rDi koru!#irane #rivatizaci)e ko)e >old!an Sac&( u )edno! od (vo)i& izv)ea o
ula%an)i!a naziva KBravo Ne; UorldL+R Aarlo( =ene!- tadan)i #eroni(ti.ki #red()ednik ko)i )e na vla(t doao
obeava)ui da e biti za(tu#nik radnitva- #rvo )e ra(c)e#kao- a zati! i ra(#rodao na7tna nalazita- tele7on(ki (u(tav-
avi)aci)u- Del)eznicu- aerodro!e- autoce(te- vodovod- banke- zooloki vrt u Bueno( Aire(u i- u kona.nici- #otu i drDavni
!irovin(ki 7ond+ Dok (e ar%entin(ko bo%at(tvo (elilo u inoze!(tvo- Divotni (til ar%entin(ki& #oliti.ara u veliko) )e !)eri
zabli(tao+ =ene! )e- neko #oznat #o koDni! )akna!a i Kl)aker(ki! zali(4ci!aL- u(ko.io u tali)an(ka odi)ela i- navodno-
redovito #o()eivao #la(ti.no% kirur%a EKubola !e #.elaL S tako )e ob)an)avao otekline na licuF+ =aria Julia Al(ora%a$-
=ene!ova !ini(trica zaduDena za #rivatizaci)u- (likala (e %ola i(#od krznene bunde za na(lovnicu #o#ularno% .a(o#i(a- a
=ene! )e #o.eo voziti Darkocrveni 7errari @e(taro((u S KdarakL od za&valno% bizni(!ena+61
DrDave ko)e (u #odraDavale ru(ki !odel #rivatizaci)e takoJer (u doDiv)ele i ublaDene ina.ice Jel)cinova obrnuto% #u.a S
vlade ko)e (u na vla(t dolazile u !iru i #ute! izbora- od)edno! (u (&vatile da ne!a)u izbora- te (u #rib)e%avale (ve vei!
okrutno(ti!a da bi obranile #ro%ra!e re7or!i+
R KBrave Ne; UorldL- A+ ?u8le$)a 4 ro!an u na( #oznati)i kao K*rli novi (vi)etL- Eo#+ #rev+F
/29
(u #rcav`i N!i" rrrnanao ac ia i_ua i n)e%ov !ini(tar nnanciXa- i!!in#i
E Zavallo- #okuali #rove(ti nove ==Ie ove !)ere (tro%e tedn)e+ Javno(t (e #obunila- #a )e Jc la <ua #o(lao (aveznu
#olici)u da- (vi! #otrebni! (red(tvi!a- ra(t)era %o!ilu+ lFe la <ua )e !orao #ob)ei &eliko#tero!- ali ne #ri)e ne%o to )e
#olici)a ubila dvade(et )edno% #to(v)ednika i ranila )o 1 23,+6B >oni)evi #o(l)edn)i !)e(eci i dani u kabinetu bili (u )o
ktvavi)i+ N)e%ove #tivatizaci)e u Bolivi)i razbuktale (u niz KratovaL S #rvo rat za vodu ko)i (e vodio #rotiv u%ovora (
Bec&telo! ko)i! )e tvttka #odi%la ci)ene za 2,, #o(toM zati! K#orezni ratL #rotiv ==I4ova #lana ko)i! (e #o#un)avan)e
#rora.un(ki& ru#a na!)eravalo obaviti o#orezivan)e! (iro!ani&M #a onda K#lin(ki ratoviL #rotiv n)e%ovi& #lanova da #lin
izvozi u S)edin)ene DrDave+ Na koncu )e i >oni !otao #ob)ei iz #ted()edni.ke #ala.e i Div)eti kao iz%nanik u SAD4uM ali-
)ednako kao i de la <ua- ne #ri)e ne%o to )e iz%ubl)eno !no%o Divota+ Nakon to )e >oni vo)(ci naredio da u%ui uli.ne
#ro(v)ede- vo)nici (u ubili (eda!de(et l)udi- od ko)i& (u !no%i bili #ro!atra.i- i tanili )o .etiri (totine+ Po.etko! /,,B+
bolivi)(ki *t&ovni (ud #rotiv >oni)a #odiDe o#tuDnicu za izazivan)e #okol)a+69
<eDi!i ko)i (u Ar%entini i Bolivi)i na!etnuli !a(ovnu #rivatizaci)u u Ua(&in%tonu (e (!atra)u dokazi!a da (e ok4tera#i)a
!oDe #rove(ti !irno i de!okrati.no+++ bez drDavni& udara- bez re#re(i)e+ Iako )e i(tina da ni(u ot#o.eli ra7ali!a- (i%urno )e
znakovito da (u oba reDi!a dokinuta #al)bo!+
U veliko! di)elu )uDne #olutke o neoliberaliz!u (e .e(to %ovori kao o Kdru%o) koloni)alno) #l)a.kiL S ti)eko! one #rve-
bo%at(tvo (e izno(ilo iz ze!l)e- ti)eko! dru%e- bo%at(tvo (e oti!alo drDavi+ Nakon (vako% od ti& valova b)e(o!u.no%
zaraJivan)a (li)edila (u obean)a: (l)edei #ut e odv)etni.ke tvrtke #re%ledati (ve (#i(e #ri)e ne%o to za#o.ne ra(#roda)a
drDavno% vla(nitva- ci)eli #roce( nadzirat e Ko.i!a (okolovi!L zakonodavci i i(traDitel)i neokal)ano% !orala+ Dru%o!
#riliko!- #rivatizaci)i e #ret&oditi Kiz%radn)a in(tituci)aL Eli)e# izraz iz #o(li)eru(ko% r)e.nikaF+ Dodue- #ozivan)e na
zakon i red- nakon to )e zatada ne(tala u inoze!(tvu- (a!o )e na.in le%aliziran)a #l)a.ke e8#o(t7acto- )ednako kao to (u
euro#(ki kolonizatori oti!a.inu ze!l)e ozakonili (#orazu!i!a+ Bezakon)e na %ranici ni)e #roble! ne%o te!el) ci)ele i%re-
to )e (&vatio Ada! S!it&- )ednako kao to (u u n)o) i #oka)ni.ko kren)e #r(ti)u i zakletve da e (l)edei #ut biti bol)e+
/26
<u(i)a i novo doba (irovo% trDita
Sa!i (te (ebe u.inili .uvaro! (vi& oni& ko)i u (vi! drDava!a (tre!e ublaDiti zlo nae%a (tan)a razu!ni!
ek(#eri!entiran)e! unutar okvira #o(to)ee% drutveno% #oretka+ Ako ne u(#i)ete- racionalnu #ro!)enu dil)e! (vi)eta
#ro!atrat e (e ( veliko! #ri(tranou- #re#uta)ui tako #ravov)er)u i revoluci)i da (e izbore do kra)a+
Jo&n =a$nard "e$ne( 4 #i(!o #red()edniku Iranklinu D+ <oo(eveltu- 1622+1
Ono%a li(to#ad(ko%a dana /,,1+ kad (a! #o()etila Je77re$)a Sac&(a Ne; Vork Ait$ (e naao #od vlaDni! #okrovo! (ive
kiice ko)i )e na (vaki& #et koraka bio i(#rekidani! udaro! Darkocrvene bo)e+ Bio )e to t)edan veli.an(tveno% lan(iran)a
brenda Bono EProductF <ed S %rad (e naao #od #uni! udaro!+ Arveni iPodi i Ar!ani)eve (un.ane nao.ale bl)etali (u (
#lakata- na (vako) autobu(no) #o(ta)i u(tobo.ili (u (e u razni! crveni! od)evni! ko!binaci)a!a Steven S#ielber% ili
Penelo#e Aruz- (vaki >a#ov duan u %radu #odle%ao )e (nazi to% buJen)a- iz A##leove #rodavaonice na Peto) Aveni)i
zra.io )e ru!en ()a)+ K=oDe li !a)ica #ro!i)eniti (vi)etTL- #itao (e )edan o%la(+ Da- !oDe- (i%urni (!o- zato to dio zarade
odlazi u Sv)et(ku zakladu za borbu #rotiv AIDS4a- tuberkuloze i !alari)e+ K"u#u) dok ne ne(tanuQL ob)avio )e Bono
nekoliko dana rani)e- u(red televizi)(ko% #ri)eno(a o#in%4%roznice u drutvu O#ra&+/
Neto !i )e %ovorilo da e veina novinara ko)i Dele raz%ovarati (a Sac&(o! to% t)edna v)ero)atno #okuati izvui #o%lede te
(u#er4zvi)ezde ekono!i)e na ta) novi i #o!odni na.in #riku#l)an)a novca+ Uo(talo!- i (a! Bono Sac&(a naziva K(vo)i!
#ro7e(oro!L- a kad (a! ula u Sac&(ov ured na (veu.ilitu Aolu!bia E( ?arvarda )e otiao /,,/+F- do.ekala !e 7oto%ra7i)a
n)i& dvo)ice+ U(red to%a %la!urozno% &u!anitariz!a o()eala (a! (e #o!alo nedobrodolo )er (a! Del)ela raz%ovarati o
te!i ko)a )e to! #ro7e(oru na)!an)e o!il)ena- zbo% ko)e bi #ri)etio da e- u(red raz%ovora ( novinari!a- #rekinuti vezu+
Gel)ela (a! raz%ovarati o <u(i)i i o (ve!u to )e ta!o #olo krivo+
/5,
*== I?I I 1+1 Il0U lXU i 0 $& il i+l ino% ilt il+ It ii +1 SO"+i u Xrilno% oil I i+i )l(ia"IUII lXl 11
(v)et(ki& 0+i%ovoi nik+i #ovean)a #o!oi o(iro!aeni! drDava!a+ I a %a )e #reobrazba- u %oilina!a to (u (li)edile- dovela
u (ukob ( veino! bivi& kole%a i (uradnika iz #ravov)erni& ekono!(ki& kru%ova+ Sto (e ti.e (a!o%a Sac&(a- ni)e (e
#ro!i)enio S on )e kao i uvi)ek (#re!an #o!oi drDava!a da #o!ou obilne #o!oi i o#ro(ta du%ova razvi)u ttDinu
ekono!i)u+ >odina!a !u )e bilo !o%ue o(tvarivati takve cil)eve (uraJu)ui ( ==I4o! i a!eri.ki! =ini(tar(tvo!
7inanci)a+ No- kad (e naao na terenu u <u(i)i- ton ra(#rave (e #ro!i)enio te )e #odi%ao %la( #rotiv (luDbene ravnoduno(ti
ko)a %a )e okirala i (t)erala u (ukob ( vain%ton(ki! ekono!(ki! e(tabli!ento!+
U retro(#ektivi ne!a ni na)!an)e (u!n)e da )e <u(i)a obil)eDila #o.etak novo% #o%lavl)a tazvo)a kriDar(ko%a #o&oda
Aikake kole+ U #ri)an)i! laboratori)i!a ok4tera#i)e ti)eko! (eda!de(eti& i o(a!de(eti& a!eri.ko =ini(tar(tvo 7inanci)a
i ==I #okazivali (u neku !alu Del)u da ek(#eri!ent u(#i)e- bate! #ovrin(ki S u#ravo zbo% to%a to (e tadilo o
ek(#eri!enti!a ko)e e- kao uzote- (li)editi i dru%e drDave+ Catinoa!eri.ke diktature (eda!de(eti& #ri!ile (u na%rade u
obliku (talni& za)!ova- zbo% na#ada na (indikate i otvaran)e %ranica S za)!ovi (u odobravani unato. od(tu#an)i!a od
#ravov)er)a Aikake kole E[ile )e zadrDao drDavni nadzor nad na)vei! rudnici!a bakra na (vi)etu- ar%entin(ka &unta (#oro
)e #rovodila #rivatizaci)uF+ Bolivi)a )e- kao #rva de!okraci)a ko)a )e u o(a!de(eti!a #ri&vatila #ro%ra! ok4tera#i)e-
#ri!ila #o!o i doDiv)ela bri(an)e di)ela du%a S bilo )e to !no%o #ri)e ne%o to )e >oni #okrenuo #rivatizaci)u u
devede(eti!a+ Pol)(ko)- #rvo) drDavi I(to.no%a bloka ko)a )e #ri(tala na ok4tera#i)u- Sac&( )e ( lakoo! o(i%utao zna.a)ne
koli.ine za)!ova- ali )e )o )edno! veliki #rivatizaci)(ki val u(#orio i #o(rnuo u trenutku kad )e izvorni #ro%ra! naiao na
(naDan ot#or+
<u(i)a )e bila dru%a.i)a+ KPrevie oka- #re!alo tera#i)eL S tako )e %la(ila o#e#ri&vaena #re(uda+ Za#adne (ile
tvrdo%lavo (u za&ti)evale #rovedbu i oni& na)bolni)i& Kre7or!iL- i(tovre!eno krtarei koli.ina!a #o!oi ko)u (u nudile
zauzvrat+ [ak )e i Pinoc&et (vo)i! #ro%ra!i!a #o!oi u &rani na)(iro!ani)o) d)eci ublaDio bol ok4tera#i)e S
vain%ton(ki vode ni(u vid)eli razlo%a #o!oi Jel)cinu da u.ini i(to+ U!)e(to to%a- %urnuli (u ze!l)u u n)ezin &obbe(ov(ki
ko!ar+
Ni)e ni!alo lako (a Sac&(o! voditi o#(eDnu ra(#ravu u <u(i)i+ Nadala (a! (e da e raz%ovor nadii n)e%ovu #o.etnu
de7anzivno(t EKJa (a! bio u
/51
l.ii i $ Xrt oCiuiiiici(a- iic!u)cc !ene- #ua)ic duiu rvun!a- #n v +nn!na-
#ita)te A&ene$)a koliko (u bili (retni zbo% razvo)a do%aJa)a u <u(i)i+^F E "i! to%a- &t)ela (a! zaobii i n)e%ovu
#o(ve!an)e razo.aran)e EKU to (a! vri)e!e #okuavao u.initi neto to (e ka(ni)e #okazalo #ot#uno )alovi!+LF @rudila
(a! (e bol)e (&vatiti zato )e u <u(i)i bio toliko neu(#)ean- zato )e- ba u to! trenutku- Je77re$a Sac&(a na#u(tila n)e%ova
le%endarna (rea+
Sac&( (ad tvrdi da )e znao da )e neto dru%a.i)e )o u trenutku kad )e (ti%ao u =o(kvu+ KOd #rvo% .a(a o()eao (a! nekakvu
#ri)etn)u+++ Od #rvo% trenutka bio (a! bi)e(an+L <u(i)a (e (uo.ila ( K#rvorazredno! !akroeko4no!(ko! krizo!- )edno! od
na)(naDni)i& i na)ne(tabilni)i& kriza ko)u (a! doDivioL- rekao )e+ No- to (e n)e%a ticalo- izlaz )e bio )a(an S ok4tera#i)a
kakvu )e #re#i(ao Pol)(ko) K( cil)e! brzo% #okretan)a o(novni& trDini& (ilnica S i uDa(no velika koli.ina #o!oi+
Po!il)ao (a! na 2, !ili)ardi dolara %odin)e S u%rubo i& di)elei na 13 za <u(i)u i 13 za re#ublike ( cil)e! o(tvarivan)a
!irne i de!okrat(ke tranzici)e+L
=ora (e #riznati da Sac&( #o()edu)e zlo%la(no (elektivno #a!en)e kad na ta#etu (ti%nu drakon(ke !)ere ko)e )e #rovodio u
Pol)(ko) i <u(i)i+ @i)eko! nae% raz%ovora ne#rekidno )e zaobilazio vla(tite #ozive na brzu #rivatizaci)u i %ole!a rezan)a
Eukratko re.eno- ok4tera#i)u- izraz ko)e%a (e dana( odri.e i tvrdi da )e %ovorio (a!o o u(ko! (#ektru #olitike ci)ena- a ne o
(veobu&vatno! (ervi(iran)u drDaveF+ Po n)e%ovi! ()ean)i!a- ok4tera#i)a )e odi%rala !an)u ulo%u- dok (e on %otovo
i(kl)u.ivo bavio #riku#l)an)e! (red(tava S kaDe da )e n)e%ov #lan za Pol)(ku %la(io ovako: K7ond za (tabilizaci)u- ot#i(
du%ovan)a- kratkoro.na 7inanci)(ka #o!o- inte%raci)a ( za#adnoeuro#(ko! ekono!i)o!+++ "ad !e Jel)cinov ti! za!olio
za #o!o- u biti (a! i! #redloDio to i(to+LR
"l)u.na #o(tavka Sac&(ove iz)ave ni)e u#itna: o(i%urati veliku koli.inu #o!oi bila )e te!el)na #ret#o(tavka n)e%ova ru(ko%
#ro%ra!a S kao i Jel)cinova odluka da (e #okori #ro%ra!u u c)elini+ Sac&( )e te!el)io vla(titu vizi)u- kako (a! kaDe- na
=ar(&allovo! #lanu- na 1/-1 !ili)ardi dolara Edanan)i& 12, !ili)ardiF ko)e (u S)edin)ene DrDave na!i)enile za
rekon(trukci)u euro#(ke in7ra(trukture i indu(tri)e #o zavretku Dru%o% (v)et(ko% rata S tu (&e!u %otovo (vi (!atra)u
na)u(#)eni)i! di#lo!at(ki! #otezo! Ua(&in%tona+2 Sac& kaDe da )e =ar(&allov #lan #okazao da (e Kkad )e drDava
R Jo&n Aa((id$ ovo bil)eDi u Ne; Vorkeru- /,,3+: KO(ta)e .in)enica da (e Sac&(- i u Pol)(ko) kao i u <u(i)i- odlu.io za
drutveni inDen)erin% veliki& raz!)era- #ret#o(tavl)a)ui %a #o(tu#no) #ro!)eni i iz%radn)i in(tituci)a+ Jedan #ri!)er to%a )e(t
kata(tro7alna #rivatizaci)(ka #olitika- lako (e na)vei dio #rivatizaci)e realizirao tek nakon Sac&(ova odla(ka iz <u(i)e-
#otkra) 1665+- te!el)ni okviri #ro%ra!a na(tali (u ti)eko! 166/+ i 1662+- u vri)e!e kad )e )o ta!o radio+L
/5/
#ovratni iril!(tvo+ =o%a !i )e u =nr(&allovu #lanu bilo zani!l)ivo+++ kako )e 0a#ravo (kro!na nov.ana in7uzi)a (tvorila
te!el) na ko)e! )e kori)ene #u(tio Eeuro#(kiF ekono!(ki o#oravak+L Na #o.etku )e v)erovao da u Ua(&in%tonu #o(to)i
(li.na #oliti.ka Del)a da (e <u(i)a #reobrazi u u(#)enu ka#itali(ti.ku ekono!i)u- )ednako kao to )e #o(to)alo i(kreno
zani!an)e kad (u nakon Dru%o%a (v)et(ko% rata u #itan)u bili Za#adna N)e!a.ka i Ja#an+
Sac&( )e bio (i%uran da (red(tva za novi =ar(&allov #lan !oDe izvui od a!eri.ko% =ini(tar(tva 7inanci)a i ==I4a- a za
takvo uv)eren)e i!ao )e .vr(t te!el)+ K*)ero)atno na)vaDni)i ekono!i(t na (vi)etuL S tako %a )e @&e Ne; Vork @i!e(
o#i(ivao ti& %odina+5 "ad )e radio kao (av)etnik nove #ol)(ke vlade- #ri()ea (e da )e Ku )edno! )edino! danu u Bi)elo) kui
(ku#io !ili)ardu dolara+L Ali- #oto! )e rekao i ovo: K"ad (a! i! to i(to #redloDio za <u(i)u- nitko ni)e #okazao ni na)!an)e
zani!an)e+ Nitko+ U ==I4u (u !e %ledali kao da (a! #ot#uno lud+L
Iako (u (e !no%i u Ua(&in%tonu divili i Jel)cinu i n)e%ovi! A&ica%o Bo$(i!a- nitko ni)e bio (#re!an #ruDiti i! #o!o u
koli.ina!a o ko)i!a (u ta(#ravl)ali- to )e zna.ilo da )e Sac&( #okrenuo #roce( razaran)a <u(i)e i da ni)e !o%ao i(#uniti (vo)
dio #o%odbe+ @i)eko! to% razdobl)a ozbil)no (e #ribliDava (a!okritici: K=o)a na)vea o(obna #o%rekaL- iz)avio )e na
vr&uncu ru(ko% debakla- Kbila )e #red()edniku Bori(u Jel)cinu iz)aviti: ZNe brinite+ Po!o (tiDe+Z Nai!e- bio (a! duboko
uv)eren da )e ta #o!o #revie vaDna i bitna Za#adu- da bi (e ci)eli #ro%ra! u#ro#a(tio toliko zna.a)no i te!el)ito kao to (e
zbilo+L3 Dodue- #roble! ni)e bio (a!o u to!e to ni =ini(tar(tvo ni ==I ni(u (luali Sac&(a S #roble! )e bio i ta) to )e
Sac&( a%re(ivno za%ovarao ok4tera#i)u #ri)e ne%o to )e dobio )a!(tva da e #o!oi+++ @a) (u rizik (ku#o #latili !ili)uni
l)udi+
"ad (a! (a Sac&(o! #onovno #rette(ala to #itan)e- #onovio )e da !u )e o(novna %reka bilo #o%reno tu!a.en)e
vain%ton(ke #oliti.ke kli!e+ Pri()ea (e raz%ovora ( Ca;renceo! Ea%lebur%ero!- a!eri.ki! drDavni! ta)niko! u vri)e!e
!andata >eor%ea ?+ U+ Bu(&a+ Sac&( )e iznio (lu.a) S ako (e do#u(ti da <u(i)a )o dubl)e utone u ekono!(ki kao(- to bi
!o%lo o(loboditi (ile izvan (va.i)e% nadzora S !a(ovnu %lad- ratoborni nacionaliza!- .ak i 7aiza!- to ni)e- zaci)elo-
ni!alo !udro u drDavi u ko)o) )e ato!(ko oruD)e do(lovno )edini #roizvod za ko)i #o(to)e vikovi+ K*aa analiza !oDda i
)e(t i(#ravna- ali to (e nee do%oditiL- odvratio )e Ea%lebur%er+ Zati! )e u#itao Sac&(a: KZnate li u ko)o) %odini DiviteTL
/52
#o!et !i(na (tari)e%+ i crnciF t I!tonove "+!iXi+i n)e lula Xe i _ 11 &iX+i i l+i Xr lZn e-l i zane!ario do!ae ekono!(ke te%obe i
#o (vi)etu tnZao za (lavo! E++budalo- to ti )e ekono!i)a+LF+ Sac&( v)eru)e da)e <u(i)a #ala kao Drtva unutarn)e% a!eri.ko%
(ukoba+ I- kako kaDe- (ad vidi da (u na d)elu bile i dru%e (ilnice 4 !no%i !onici u Ua(&in%tonu i dal)e (u vodili ?ladni rat+
<u(ki ekono!(ki (lo! (!atrali (u %eo#oliti.ko! #ob)edo!- odlu.no! #ob)edo! ko)a )e S)edin)eni! DrDava!a o(i%urala
#re!o+ KNi(a! !o%ao tako raz!il)atiL- rekao !i )e Sac&(- a zvu.ao )e kao to .e(to zvu.i- kao !ladi (kaut ko)i )e zalutao
u(red e#izode Obitel)i So#rano: KJa (a! raz!il)ao ovako: Z@o )e ()a)no S kona.no #ro#ada ta) !r(ki reDi!+ A (ad ide!o
(tvarno #o!oi <u(i!a+ Baci!o (e na #o(ao (vi! (na%a!a+++ "ad (e ()eti! to%a- (i%uran (a! da (u !e #oliti.ki #laneri
%ledali kao luJaka+ZL
U(#rko( neu(#)e&u- Sac&( ne (!atra da )e ti)eko! to% razdobl)a #olitiku odno(a ( <u(i)o! #oticala ideolo%i)a (lobodno%
trDita+ "ako )e rekao- %lavna )o) )e zna.a)ka bila K.i(ta li)eno(tL+ <aireni& ruku bi do.ekao uzavrelu De(toku ra(#ravu o
to!e treba li <u(i)i #onuditi #o!o ili (ve #re#u(titi trDitu+ U!)e(to to%a- za#re#a(tilo %a )e ne#o(to)an)e ikakva ozbil)no%
i(traDivan)a i ra(#rave o ti! te!el)ni! odluka!a+ KZa !ene )e do!inantna #o)ava bio nedo(tatak bilo kakva na#ora+
<a(#ravl)a)!o o to! #itan)u bare! dva dana 4 nikad nita (li.noQ Nikad ni(a! naiao na: ZZavrni!o rukave- na #o(ao-
ri)ei!o #roble!e- ide!o vid)eti to (e za#ravo zbivaZ+L
"ad Sac&( tako (tra(no %ovori o Kna#ornu raduL- vraa (e u dane Ne; Deala- *eliko%a drutva i =ar(&allova #lana- kad (u
!ladii ( na)elitni)i& (veu.ilita ()edili za za#ov)edni! (tolovi!a u kratki! rukavi!a- okruDeni #razni! alica!a kave i
&r#a!a #ro%ra!a- Du(tro ra(#ravl)a)ui o ka!atno) (to#i i ci)eni Ditarica+ @ako (u (e tvorci #olitike #onaali na vr&uncu
ke$ne4(i)aniz!a- takav vid Kozbil)no(tiL o.ito )e za(luDivala i ru(ka kata(tro7a+
Pri#i(ati #ro#a(t <u(i)e navali kolektivne li)eno(ti u Ua(&in%tonu loe )e i nedovol)no ob)an)en)e+ =oDda )e tu e#izodu
!o%ue bol)e (&vatiti kroz #riz!u o!il)enu ekono!i(ti!a (lobodno% trDita S kroz #riz!u trDino% nat)ecan)a+ "ad )e
?ladni rat bio u #uno!e za!a&u- kad )e Sov)et(ki Savez bio netaknut- narodi (vi)eta !o%li (u Ebare! u teori)iF odlu.iti
ko)o) (e ideolo%i)i Dele #rikloniti S #o(to)ala (u dva #ola i !no%o to%a iz!eJu n)i&+ @o )e zna.ilo da )e ka#italiza! !orao
#rivla.iti #otroa.e- !orao )e nuditi inici)ativu- !orao )e i!ati kvalitetne #roizvode+ "e$ne(i)aniza! )e oduvi)ek bio izraz
#otrebe ka#italiz!a za nat)ecan)e!+ Pred()ednik <oo(evelt uvodi Ne; Deal ne zato da bi i(kl)u.ivo ublaDio te%obe *elike
krize- ne%o i da
/55
Iieolui0il+i in iMM d+ 11 \l !u 11 u \% li0r+l+i- li+t0ill #ioin)enn ekono!(ko% !odel+i+ Neki (u 0!l)eli 0+i i+ulik+ilno druk.i)i!
(u(tavo! na #red()edni.ki! i0liori!a _lF=+ %odine- !ili)un A!erikanaca %la(ovalo )e za (oci)ali(ti.ko% ili ko!uni(ti.ko%
kandidata+ Sve vei bro) A!erikanaca (ve )e #ozorni)e (lualo I lue$)a Con%a- #o#uli(ti.ko% (enatora iz Coui(iane ko)i )e
tvrdio da A!erikanci !ora)u #ri!ati za)a!.eni %odin)i #ri&od u izno(u / 3,, dolara+ Ob)an)ava)ui zato )e u Ne; Deal
iz 1623+ %odine dodao )o vee #ovla(tice i (oci)alno o(i%uran)e- ID< )e iz)avio da )e Delio Kukra(ti Con%ovu %r!l)avinuL+1
U to! (u kontek(tu a!eri.ki indu(tri)alci nevol)ko #ri&vatili <oo(eveltov Ne; Deal+ <ubove trDita !oralo (e ublaDiti
novi! radni! !)e(ti!a u )avno!e (ektoru i o(i%urati da nitko ne %ladu)e S buduno(t ka#italiz!a nala (e na kocki+ Za
vri)e!e ?ladno%a rata ni)edna drDava (lobodno%a (vi)eta ni)e bila i!una na takve #riti(ke+ Za#tavo- #o(ti%nua ka#italiz!a
na #olovici (tol)ea- to.ni)e- ono to Sac&( naziva Knor!alni!L ka#italiz!o! S zatita radnika- !irovine- )avna
zdrav(tvena (krb i drDavna #ot#ora na)(iro!ani)i!a u S)everno) A!erici S (va redo! iznikla (u iz one #ra%!ati.ne
#otrebe da ka#italiza!- (uo.en (a (naDno! l)evico!- #ri(tane na vee u(tu#ke+
=ar(&allov #lan bio )e na)!oni)e oruD)e ko)e )e ikad do#re!l)eno na ekono!(ku bo)inicu+ Nakon rata n)e!a.ka )e
ekono!i)a bila u krizi i #ri)etila da e u#ro#a(titi i o(tatak Za#adne Euro#e+ I(tovre!eno )e toliko velik bro) Ni)e!aca
#o.eo na%in)ati (oci)aliz!u da )e vlada S)edin)eni& DrDava #ri(tala #odi)eliti N)e!a.ku na dvi)e drDave- ne Delei )e iz%ubiti
u ci)elo(ti- niti do#u(titi da u #ot#uno(ti (krene uli)evo+ U Za#adno) (e N)e!a.ko) a!eri.ka vlada okori(tila =ar(&allovi!
#lano! za iz%radn)u ka#itali(ti.ko% (u(tava ko)i! ni)e na!)eravala (tvoriti #ri(tu#a.na- nova trDita za Iord ili Sear( ne%o
%a u.initi toliko u(#)eni! i neovi(ni! da- zbo% n)e%a- euro#(ka ttDina ekono!i)a #rocv)eta- a (oci)aliza! iz%ubi (vaku
#rivla.no(t+
Do 1656+ %odine to )e zna.ilo da (u A!erikanci u za#adnon)e!a.ko) vladi tr#)eli (ve vidove u #ot#uno(ti neka#itali(ti.ki&
#olitika S dtDavni nadzor nad otvaran)e! novi& radni& !)e(ta- %ole!a ula%an)a u )avni (ektor- (ubvenci)e n)e!a.ki!
tvrtka!a i (naDne (indikate+ Potezo!- u #ot#uno(ti neza!i(livi! u devede(eti!a ili u Itaku #od a!eri.ko! oku#aci)o!-
vlada S)edin)eni& DrDava raz%n)evila )e vla(tite kor#oraci)e na!etnuvi !oratori) na (trana ula%an)a da- rato! razorene
n)e!a.ke tvrtke o(lobodi bre!ena trDino% nat)ecan)a #ri)e ne%o to (e #ot#uno o#orave+ KUlazak (ttani& ko!#ani)a u
N)e!a.ku u to vri)e!e (!attao
/53
#riznate #ovi)e(ti iviar(liailovo% #lana- 4i =iovna i+i0lika iz!et I u !ula i dana( )e(t tato tadan)a vlada S)edin)eni& DrDava
ni)e %ledala N)eni+u kn kao #odru.)e iz ko)e% e ci)editi novac+ Ni(u Del)eli (tvarati ne#ri)atel)e+ S!atrali (u da bi (e takvo!
#l)a.ko! i oti!a.ino! izravno ut)ecalo na o#oravak Euro#e u c)elini+L
Ei(enber%ova i(ti.e da takav #ri(tu# ni)e bio #o(l)edica navale altruiz!a+ KSov)et(ki Savez nalikovao )e nabi)eno! to#u+
Ekono!i)a )e tonula u krizu- )a.ala )e n)e!a.ka l)evica- a oni (u EZa#adF !orali to brDe #ri%rabiti odano(t n)e!a.ko%
naroda+ Ui(tinu (u (ebe (!atrali borci!a za (lobodu n)e!a.ke due+L
N)ezina #ovi)e(t te bitke ideolo%i)a- iz ko)e izni.e =ar(&allov #lan- u#uu)e na tra)nu (li)e#u to.ku ko)a (e (kriva u
c)eloku#nu Sac&(ovu o#u(u S u ko)e! (e nalaze i n)e%ovi nedavni- &valevri)edni- na#ori da radikalno #ovea (red(tva za
#o!o A7rici+ =a(ovni #okreti )edva da (e i (#o!in)u+ Sac&- nai!e- (tvaran)e #ovi)e(ti (!atra zadao! u(ke elite- #itan)e!
i!enovan)a te&nokrata na n)i!a na)#rikladni)e #oloDa)e+ Jednako kao to (u i #ro%ra!i ok4tera#i)e (kla#ani u ta)ni!
bunkeri!a Ca Paza ili =o(kve- tako (e- #o n)e%ovu !il)en)u- 2, !ili)ardi a!eri.ki& dolara #ro%ra!irane #o!oi <u(i)i
trebalo !ateri)alizirati na te!el)u- (a!o i )edino- razu!ni& ar%u!enata ko)e )e izno(io u Ua(&in%tonu+ No- Ei(enber%ova
i#ak #ri!)eu)e da izvorni =ar(&allov #lan ni)e #roi(tekao iz .i(te dobro&otno(ti ili- .ak- razu!ni& ar%u!enata- ne%o )e
iznikao iz (tra&a od narodne #obune+
Sac&( (e i(kreno divi "evne(u- ali %a- naiz%led- ne zani!a ono to )e u #ot#uno(ti o!o%uilo #o(to)an)e kevne(i)aniz!a u
n)e%ovo) do!ovini S ne!uti i ratoborni za&t)evi (indikali(ta i (oci)ali(ta #retvorili (u ono radikalno r)een)e u uv)erl)ivu
#ri)etn)u- tako da )e Ne; Deal u u(#oredbi ( n)o! iz%ledao kao #ri&vatl)iv ko!#ro!i(+ @a ne(#re!no(t da #rizna vaDno(t
!a(ovni& #okreta ko)i t)era)u neodlu.ne vlade da #ri&vate ide)e ko)e i (a! za%ovara i!a ozbil)ne #o(l)edice+ Prvo- to zna.i
da Sac&( u <u(i)i ni)e bio (#o(oban uvid)eti nezaobilaznu #oliti.ku (tvarno(t ko)a %a )e do(lovno bola u o.i S
=ar(&allovo% #lana za <u(i)u biti nee zato to )e )edini =ar(&allov #lan na(tao u#ravo zbo% <u(i)e+ "ad )e Jel)cin ra(to.io
Sov)et(ki Savez- ti!e )e i(#raznio ona) Knabi)eni to#L ko)i )e #oticao razvo) #rvotno%a Plana+ Bez n)e%a- ka#italiza! )e u
&i#u #o(tao (lobodan #reobraziti (e u (vo) na)b)e(o!u.ni)i oblik S ne (a!o u <u(i)i- ne%o i #o(vuda #o (vi)etu+ <a(#ado!
Sov)et(ko%a Saveza- (lobodno )e trDite #ri%rabilo %lobalni !ono#ol to )e zna.ilo da vie ni(u #otrebne (ve one Kdi(torzi)eL
ko)e ut)e.u na n)e%ovu- ina.e (avrenu ravnoteDu+
/51
it (e- a "o #i i! +11 u i i i+i (ok tera#i)u- oit)ei !o! #roiu!ii i u Knor!a i no) euro#(ko) drDaviL+ M_ u#i a_o (u ic nor!alne cu
ro#(ke drDave E(a (naDni! !reDa!a (oi i)alnili zatita- radni.ki! zatita!a- !oni! (indikati!a i zdrav(tveno! (krbi u
drDavni! ruka!aF na(tale kao ko!#ro!i( iz!eJu ka#italiz!a i ko!uniz!a+ Sad za ko!#ro!i( vie ni)e #o(to)ala #otreba
S u Za#adno) lZAtro#i #od o#(ado! (u (e nali (vi u!)ereni #oliti.ki #ro%ra!i- ba kao to (u #tetr#)eli na#ade u "anadi-
Au(ttali)i i S)edin)eni! DrDava!a+ @akvi #ro%ra!i nee (e uvoditi u <u(i)i S a o(obito ne (a za#adni! (ubvenci)a!a+
O(lobaJan)e (vi& (#ona )e(t- u (vo)o) biti- ekono!(ka teori)a Aikake kole EtakoJer #oznata i kao neoliberaliza! ili- u
SAD4u- neokonzervati4viza!F: ni)e to nikakav nov izu! ne%o (a!o ka#italiza! o(loboJen (vi& ke$ne(i)an(ki& dodataka-
ka#italiza! u razdobl)u !ono#oliz!a- (u(tav ko)i )e ot#u(tio (ve ko.nice S ko)i vie ne !ora raditi da bi na( zadrDao kao
!uteri)e- ko)i- #o Del)i- !oDe biti anti(oci)alan- antide!okrat(ki ili neote(an+ Sve dok )e ko!uniza! #red(tavl)ao #ri)etn)u-
Divio )e i dDentl!en(ki (#orazu! ke$ne(i)aniz!a 4 nakon to )e i ta) (u(tav iz%ubio tlo #od no%a!a- ne(ta)u (vi tra%ovi
ko!#ro!i(a- i(#un)ava)ui tako #uri(ti.ko (tre!l)en)e ko)e )e kao cil) #okreta Iried!an #o(tavio )o #ri)e #ola (tol)ea+
@o )e ona #rava bit Iuku$a!ine dra!ati.ne na)ave Kkra)a #ovi)e(tiL ko)u )e u#rili.io ti)eko! #redavan)a na .ikako!e
Sveu.ilitu 1696+ %odine S on ni)e tvrdio da u (vi)etu ne #o(to)e nikakve dru%e ide)e+ Sa!o )e iznio tvrdn)u da nakon #ada
ko!uniz!a nee #o(to)ati ni)edna dru%a- dovol)no !ona ide)a ko)a e (e #re#oznati kao tavno#ravni #rotivnik+
Dok )e Sac&( %ledao kola#( Sov)et(ko%a Saveza kao o(loboJen)e od autotitarne vla(ti i bio (#re!an za(ukati rukave i #ritei
u #o!o- n)e%ove kole%e iz Aikake kole (!attali (u ta) do%aJa) dru%a.i)i! vido! (lobode 4 kona.ni! o(loboJen)e! od
ke$ne(i)aniz!a i dobrona!)erni& ide)a #o)edinaca kakav )e Je77re$ Sac&(+ >ledano u to! (v)etlu- odluka da (e ne u.ini
nita- odluka ko)a )e toliko raz%n)evila Sac&(a kad )e #o%odila <u(i)u- ni)e bila K.i(ta li)eno(tL ne%o lai((ez47aire na d)elu S
#u(ti- ne .ini nita+ Ne !aknuvi #r(to! da #o!o%nu- (vi #o)edinci zaduDeni za odno(e ( <u(i)o! S od Dicka A&ene$)a-
kao !ini(tra obrane #red()ednika Bu(&a (tari)e%- #reko Ca;rencea Su!!er(a- #odta)nika =ini(tar(tva 7inanci)a- (ve do
Stanle$)a Ii(c&era u ==I4u S za#ravo (u .inili netoM #roveli (u u #tak(u ideolo%i)u Aikake kole i trDitu #u(tili da
#o.ini na)teDi zlo.in+ <u(i)a )e- )o vie ne%o [ile- #ri!)er cikake ideolo%i)e na d)elu- #redznak ne%ativne uto#i)e Kobo%ati
(e ili kre#a)L ko)u e veina ti& i(ti& 7aca (tvoriti u Iraku (a!o de(et %odina ka(ni)e+
/5B
#uii=)in uiaic- an va0+nc "oiircrcnci)c S (a!o B-a uzvani"A S na ae(rro! "ara
kon%re(no% centra Aarne%ie- (!)eteno%a na 1 &i#ont E arclcu- (a!o (eda! !inuta voDn)e od Bi)ele kueiod!a& #od no(o!
==l4u i Sv)et(ko) banci+ Jo&n Uillia!(on- ut)eca)ni ekono!i(t- #oznat #o to!e to )e oblikovao !i(i)e i banke i 7onda-
do%aJa) )e u#rili.io kao #ovi)e(no oku#l)an)e neolibcralno% klana+ @a!o (e oku#ilo i!#re(ivno drutvo na)vaDni)i& Kte&no4
#oliti.araL- #redvodnika ka!#an)e iren)a .ikake doktrine #o (vi)etu+ Nazo.ni (u bili i bivi !ini(tri 7inanci)a P#an)ol(ke-
Brazila i Pol)(ke- %uverneri (redin)i& banaka @ur(ke i Perua- e7 kabineta !ek(i.ko% #red()ednika i bivi #ana!(ki
#red()ednik+ @a!o (e zatekao i Sac&(ov (tari #ri)atel) i )unak- Ce(zek Balcero;ic&- tvorac #ol)(ke ok4tera#i)e- kao i Dani
<odrik- ekono!i(t ko)i )e dokazao da (u (ve drDave ko)e (u #ri&vatile neoliberalno re(trukturiran)e #roDivl)avale duboke
krize+ Dola )e i Anne "rue%er- budua za!)enica %lavno% direktora ==I4a S Jo(ea Pi&era+ Pinoc&etov na)zadrti)i
!ini(tar- ni)e !o%ao biti nazo.an )er (e nat)ecao na #red()edni.ki! izbori!a u [ileu- ali )e #o(lao detal)no izv)ee+ Sac&(-
ko)i )e u to vri)e!e bio Jel)cinov (av)etnik- trebao (e #rvi obratiti oku#l)eni!a+
Ai)eli ta) dan (udionici kon7erenci)e bavili (u (e o!il)eno! zabavo! (vi& ekono!i(ta i (!il)ali kako neodlu.ne #oliti.are
nat)erati da #ri&vate #ro%ra!e neo!il)ene bira.i!a+ U ko)e! trenutku nakon izbora treba #okrenuti ok4tera#i)uT Je(u li
(tranke li)evo%a centra u.inkoviti)e od oni& de(ni&- zbo% to%a to (e udar ne o.eku)eT Je li bol)e u#ozoriti )avno(t ili Kvudu4
#olitiko!L u&vatiti narod na (#avan)uT Iako (e kon7erenci)a odvi)ala #od nazivo! KPoliti.ka ekono!i)a #oliti.ki& re7or!iL
S tako ne#rivla.an naziv bio )e (!il)en ( cil)e! odvraan)a !edi)(ke #ozorno(ti S )edan (udionik zlobno )e #ri!i)etio da
(e- za#ravo- %ovorilo o K!aki)aveli(ti.ko) ekono!i)iL+9
Sac&( )e (ati!a (luao (ve te raz%ovore da bi (e- nakon ve.ere- u(#eo na #odi) i odrDao %ovor- na(lovl)en u i(tin(ki n)e%ovo)
!aniri: KGivot u ekono!(ko) ok4(obiL+6 Bio )e vidl)ivo nervozan+ Uzvanici (u bili (#re!ni #o(luati %ovor )edno% od
(vo)i& idola- .ov)eka ko)i )e lu. ok4tera#i)e #renio u de!okrat(ko doba+ Sac&( ni)e bio ra(#oloDen za (a!o&valu+ U!)e(to
to%a- %ovor )e odlu.io i(kori(titi S tako !i )e ka(ni)e ob)an)avao S kao #okua) da to) !ono) %o!ilici ob)a(ni (vu teDinu
zbivan)a u <u(i)i+
Svo)e (luatel)e #od()etio )e na in)ekci)e #o!oi ko)e (u Euro#a i Ja#an #ri!ali nakon Dru%o% (v)et(ko% rata- to )e bilo Kod
Divotne vaDno(ti za ka(ni)i- veli.an(tveni- )a#an(ki u(#onL+ I(#ri.ao )e #ri.u o #i(!u ko)e !u )e #o(lao analiti.ar iz zaklade
?erita%e 4 (a!o% (redita 7ried!aniz!a 4 i
/59
=o )c ?ol! +iXrti (i+iv ideolo%+Q (lobodni i%+i tr0i(tn !olu ko)i!a (a! i )aL- i0)avio )e+ ^lo 0viuZi uv)erl)ivo- ali )e #o%reno+
@rDite 1, ne !oDe #o(tii (a!o 4 !eJunarodna #o!o )e Divotno vaDnaL+ O#()ednuto(t #olitiko! liti((ez4)uirc <u(i)u %ura
u kata(tro7u ko)u- rekao )e: Kbez obzira koliko &rabri- ()a)ni i (retni bili ru(ki re7or!atori- nee #rebroditi bez izdane
van)(ke #o!oi+++ (ve )e v)ero)atni)e da e!o #ro#u(titi #ovi)e(nu #riliku+L
Sac&(a (u- naravno- i(#ratili #l)e(ko!- ali )e reakci)a bila !laka+ Zato &vali toliko !a(ivnu )avnu #otron)uT @a (e (ku#ina
(#re!ila u %lobalni! raz!)eri!a unititi Ne; Deal- a ne (kla#ati novi+ @i)eko! kon7erenci)e ko)a )e u(li)edila- ni)edan
(udionik ni)e #odrDao Sac&(ovo viJen)e S tovie- nekoliko n)i& otvoreno !u (e (u#rot(tavilo+
Sac&( !i )e rekao da )e ti! %ovoro! #okuao Kob)a(niti kako iz%leda i(tin(ka kriza+++ #reni)eti o()ea) &itn)eL+ *ain%ton(ki
tvorci #olitike- rekao )e- .e(to Kne (&vaa)u to )e za#ravo ekono!(ki kao(+ Ne !o%u #o)!iti nered ko)i (li)ediL+ Gelio i& )e
(uo.iti ( .in)enico! da takoJer #o(to)i Kdina!ika zbo% ko)e ci)eli (u(tav (ve vie i vie iz!i.e nadzoru- (ve dok na vla(t
#onovno ne za()edne ?itler- dok ne bukne %raJan(ki rat- dok ne zavlada !a(ovna %lad ili to ve+++ =ora (e u#utiti #o!o i
to &itno- )er ne(tabilno (tan)e kree #re!a (ve veo) ne(tabilno(ti S to ni)e #ut ka (avteno) ravnoteDiL+
@ada (a! #o!i(lila da Sac&( ni)e dovol)no ci)enio (vo)u #ubliku+ U to) dvotani oku#ili (u (e i(tin(ki #oznavaoci
Iried!anove teori)e krize- a !no%i od n)i& #ri!i)enili (u )e u (vo)i! drDava!a+ *eina i& )e (avreno dobro razu!i)evala
koliko razara)ui i ek(#lozivan !oDe biti ekono!(ki (lo!- ali (u iz <u(i)e izvla.ili dru%u #ouku S da bolno i kaoti.no
#oliti.ko (tan)e Jel)cina t)era na brzu ra(#roda)u drDavno%a bla%a S to )e iztazito #ovol)an i(&od+
Jo&n Uillia!(on- do!ain kon7erenci)e- i!ao )e zadau (krenuti ta(#tavu na te #ra%!ati.ne #rioritete+ Sac&( )e bio )edina
#rava zvi)ezda na kon7erenci)i- ali )e Uillia!(on bio ona) i(tin(ki %uru te (ku#ine+ Proelav- ne7oto%eni.an i za#an)u)ue
#oliti.ki nekorektan- Uillia!(on )e i(tin(ki tvorac naziva K*ain%ton(ki kon(enzu(L S dvi)e v)ero)atno na).ee navoJene
i !otalno na)u#itni)e ri)e.i u (uvre!eno) ekono!i)i+ Slavan )e #o (vo)i! .vr(to u(tro)eni! zatvoreni! kon7erenci)a!a i
(e!inari!a na ko)i!a #rov)erava (vo)e (!)ele #o(tavke+ Si)e.an)(ki (u(ret na!i(lio )e i(kori(titi za o(tvaten)e vaDno% cil)a
S Delio )e kona.no i(#itati val)ano(t takozvane K&i#oteze krizeL+1,
U (vo)e! #redavan)u Uillia!(on ni)e ni)edno! (#o!enuo vaDno(t (#aavan)a i)edne drDave od krize S za#ravo )e o ti!
kata(tro7a!a %ovorio %otovo #oeti.no+ Oku#l)ene )e #od()etio na neu#itne dokaze da drDave (vo) %orki
/56
(uzaicci i #ri!iri (o"4rcra#i)u+ Ki i na)crn)i trenuci na)noi)e(u #rilike u!nu ko)i (&vaa)u #otrebu 7unda!entalne ekono!(ke
re7or!eL- iz)avio )e+11
"ao ne(vakidan)i talent za verbaliziran)e #od(v)e(no% di)ela 7inanci)(ko%a (vi)eta- Uillia!( )e- %otovo ne&a)no- ukazao da
to otvara neka zani!l)iva #itan)a:
=ora!o (e u#itati )e li !o%ue (uvi(lo raz!il)ati o #lan(ko! izazivan)u krize ko)o! (e uklan)a)u #oliti.ke za#reke
re7or!a!a+ Na #ri!)er- )edno! (e u Brazilu natuknulo da bi vri)edilo nabiti &i#erin7laci)u i ti!e (ve #re(traviti do dovol)ne
!)ere da #ri&vate #ro!)ene+++ *)ero)atno nitko- obdaren #ov)e(ni.ar(ki! uvido!- ne bi za%ovarao neto (li.no u N)e!a.ko)
tride(eti& %odina- ili na%ovarao Ja#an da #ode u rat kako bi #oDn)eo (ve bla%odati ne(vakidan)e% #rocvata ko)i )e u(li)edio
nakon #oraza+ I#ak- bi li kriza !an)i& raz!)era !o%la #o(luDiti i(to) (vr(iT Je li !o%ue o(!i(liti #(eudokrizu ko)a (luDi
i(to) to) #ozitivno) 7unkci)i- i ko)a ne no(i ci)enu one i(tin(ke krizeT
Uillia!(ove #ri!)edbe velik (u korak na#ri)ed za doktrinu oka+ U dvorani- u ko)o) (e oku#ilo dovol)no !ini(tara 7inanci)a
i %uvernera (redin)i& banaka da (tvore kvoru! za vaDan tr%ovin(ki (a!it- #o.elo (e otvoreno ra(#ravl)ati o !o%uno(ti
aktivno% (tvaran)a teDe krize ko)a bi #ri#o!o%la #rovedbi ok4tera#i)e- i(tovre!eno ne izaziva)ui te%obe kakve (obo!
no(e i(tin(ke krize+1/
I#ak- )edan (udionik kon7erenci)e o()etio (e #ozvani! u (vo!e %ovoru di(tancirati od takvi& #o%ibel)ni& ide)a+
KUillia!(onov #ri)edlo% da bi bilo !udro izazvati u!)etnu krizu u cil)u #okretan)a re7or!i u na)bol)e! (lu.a)u !oDe (e
o.itati kao ide)a (!il)ena da !a!i i izazivaL- iz)avio )e Jo&n @o$e- britan(ki ekono!i(t (a (veu.ilita u Su((e8u+12 Ne
#o(to)e nikakvi dokazi da )e Uillia!(on izazivao+ Za#ravo- #o(to)e bro)ni dokazi da (u- (ukladno n)e%ovi! ide)a!a-
donoene odluke na na)vii! razina!a 7inanci)a u Ua(&in%tonu i dru%d)e+
=)e(ec dana nakon Uillia!(onove kon7erenci)e u Ua(&in%tonu- u !o)o) do!ovini !o%ao (e nazri)eti tra.ak novo% Dara za
(tvaran)e! K#(eudokrizeL- iako )e tu #o)avu !alo n)i& #re#oznavalo kao dio onodobne %lobalne (trate%i)e+
/3,
0+i=XuN+ni 10 iitiviiiii i u4nvi0iXc+ Ki 0ii0inena "riza #il)enL 4 vritao )e %oic! na(lov u u+ii ionalui! iiovin+i!+i Eilobc
itnrl=ili0+ *elika drDavna televizi)a ob)avila )e (#eci)alno izv)ee da Kekono!i(ti #reviJa)u tla e (l)edee %odine- na)vie
za dvi)e- za!)enik !ini(tra 7inanci)a doi u kabinet i ob)aviti da "anada ni)e vie kreditno (#o(obna+++ Givoti e na! (e
(tuboko! #ro!i)eniti+L15
U r)e.nik )e od)edno! ula 7raza KduDni.ki zidL S u zna.en)u da )e- iako (e u to! ttenutku Divot .inio !irni! i udobni!-
"anada troila toliko iznad vla(titi& !o%uno(ti da e vrlo u(koro tvrtke ( Uall Streeta- =ood$ ili Standard and Poor (rozati
drDavni kreditni re)tin% ( tro(truko% KAL na neto daleko niDe+ "ad (e to do%odi- &i#er#okretni ula%a.i ko)e (u o(lobodila
nova #ravila %lobalizaci)e i (lobodne tt%ovine )edno(tavno e #ovui novac iz "anade i #re!)e(titi %a na (i%urno+ Jedino
r)een)e 4 tako na! )e te.eno S bilo )e radikalno rezan)e ra(&oda na neza#o(leno(t i zdrav(tvenu (ktb+ Naravno- vlada)ua
Cibetalna (tranka u.inila )e u#ravo to- unato. to!e to )e na vla(t dola ( #ro%ra!o! (tvaran)a radni& !)e(ta Ekanad(ka
ina.ica Kvudu4#olitikeLF+
Dvi)e %odine nakon vr&unca de7icitarne &i(teri)e- novinarka Cinda =ciuai% otvoteno )e ob)avila da )e o()ea) krize #o!no
#od)arivala i u#ravl)ala n)i!e a.ica tru(tova !oz%ova ko)e (u #laale na)vee kanad(ke kor#oraci)e i banke- o(obito
in(tituti A+ D+ ?o;e i Ira(er Eu(tanove ko)e )e =ilton Iried!an oduvi)ek aktivno i otvoreno #odrDavaoF+13 "anada )e i!ala
(tvarni& #roble!a ( de7icito!- ali oni ni(u na(tali zbo% ra(&oda za o(i%uran)e neza#o(leni&- ni za dru%e (oci)alne #ro%ra!e+
Stati(tic( Aanada ob)avila )e #odatke da (u de7icit (tvorile vi(oke ka!atne (to#e ko)e (u na#u&ale vri)edno(t du%a )ednako
kao to )e ti)eko! o(a!de(eti& *olcketov ok na#u&ao du% ze!al)a u razvo)u+ =ciuai%ova )e #o()etila u#ravu tvrtke
=ood$ na Uall Streetu i raz%ovarala ( *incento! @ru%lio!- vii! analiti.aro!- zaduDeni! za kanad(ki kreditni re)tin%+ On
)o) )e rekao neto i(tin(ki vaDno S da (u direktori kanad(ki& kor#oraci)a i banaka na n)e%a vrili ne#rekidan #riti(ak da
ob)avl)u)e kata(tro7alna izv)ea o (tan)u drDavni& 7inanci)a- to )e odbio u.initi )et )e "anadu (!atrao ()a)ni! i (tabilni!
#od7u.)e! za ula%an)a+ KJedina dtDava ko)u nadzire!- u ko)o) nacionalne ko!#ani)e Dele da )o vie (#u(ti! re)tin% S i to
traDe redovno+ =i(le da (u #reci)en)eni+L <ekao )e da %a #red(tavnici drDava obi.ava)u nazivati i %ovoriti !u da )e re)tin%
#renizak+ KDok "anaJani obi.ava)u vla(titu do!ovinu #odc)en)ivati daleko vie od (tranaca+L
<azlo% )e bio ta) to )e Kkriza de7icitaL bila- kanad(ko) 7inanci)(ko) za)ednici- na)vaDni)e oruD)e u uzavrelo) #oliti.ko) botbi+
U vri)e!e kad
/31
+SI+ *I +"l 11 ttl)l?I #i 1II "= +ti I 11+1 SI 11-11 lXl J U II e0+* U Z +1 II 11 III I I O=U l_ +1 Z+III I i I II II
#ro%ra!a S zdrav(tva i obrazovan)a+ Budui da )e ic #ro%ra!e #oJi zavala velika veina "anadana- )edini na.in ko)i! (e
!o%lo o#ravdali (!an)en)e bio )e nacionalni ekono!(ki (lo! Skriza #une (na%e+ [in)enica da )e i vri ka =ood$ na(tavila
"anadi izdavati na)vii !o%ui re)tin% S AAA 4 u veliko) )e !)eri oteDavala odtDavan)e takva katakliz!i.ko% ra(#oloDen)a+
U !eJuvre!enu (u takve #rotur)e.ne vi)e(ti zbun)ivale inve(titote S =ood$ )e na (va zvona (lavio "anadu- dok )e
kanad(ki ti(ak #rikazivao dtDavne 7inanci)e u na)crn)i! !o%ui! tonovi!a+ @ru%li (u toliko dozlo%tdile #olitizirane
(tati(tike ko)e (u (tizale iz "anade i tako u (u!n)u dovodile rezultate n)e%ovi& vla(titi& i(traDivan)a da )e u.inio neto
ne(vakidan)e 4 ob)avio )e K(#eci)alni ko!entarL u ko)e! #o)an)ava da kanad(ki ra(&odi Kni(u iz!aknuli nadzoruLM
tovie- u#utio )e i nekoliko #rikriveni& &itaca !utni! ra.unica!a ko)i!a (u (e bavili de(ni.ar(ki tru(tovi !oz%ova+
KNekoliko nedavno ob)avl)eni& izv)ea u veliko) !)eri #ret)erano #rikazu)u (tan)e kanad(ko% 7i(kalno% du%a+ U neki!a od
n)i& nalaze (e dva#ut zbro)eni izno(i- dok dru%a izno(e ne#rikladne !eJunarodne u(#oredbe+++ @a neto.na !)eren)a
v)ero)atno (u i!ala ut)eca)a na #ret)erano #e(i!i(ti.nu oc)enu kanad(ki& duDni.ki& #roble!a+L Nakon (#eci)alno% izv)ea
iz =ood$)a- #roirio (e %la( da ne #o(to)i #ri)etei KduDni.ki zidL S to )e uvelike une(reilo kanad(ku #o(lovn)a.ku
za)ednicu+ @tu%lia kaDe da %a)e- nakon to )e ob)avio ko!entar: K)edan "anaJanin+++ iz (tvarno vaDne kanad(ke 7inanci)(ke
in(tituci)e nazvao i urlao na n)e%a+ Do(lovno )e urlao+ Stvarno- neviJeno+L11R
"ad (u "anaJani kona.no (aznali da (u Kkrizo! de7icitaL u na)veo) !)eri !ani#ulirali kor#oraci)(ki tru(tovi !oz%ova- to
vie ni)e bilo vaDno S #rora.un(ki rezovi ve (u bili (tu#ili na (na%u+ Sto )e izravno zadalo teDak udarac kanad(ki!
(oci)alni! #ro%ra!i!a- udarac od ko)e%a (e ovi nikad ni(u o#oravili unato.- ka(ni)i! bro)ni! #rora.un(ki! vikovi!a+
Strate%i)a krize u to! (e razdobl)u kori(tila )o !no%o #uta+ U ru)nu 1663+ u !edi)e )e #rocurila video4(ni!ka Jo&na
Snobelena- !ini(tra obrazovan)a #okra)ine Ontario- ko)i )e- na zatvoreno! (a(tanku ( duDno(nici!a- iz)avio da (e #ri)e
na)ave (!an)en)a budDeta za obrazovan)e i dru%i& ne#o#ularni& #oteza !ora #ro#utan)e! #odataka (tvoriti ozra.)e #anike
ko)e (tvara daleko !ra.ni)u (liku od one o ko)o) bi Kbio (#re!an %ovoritiL+ @o )e nazvao K(tvaran)e! kori(ne krizeL+1B
R =ora (e #ri!i)etiti da )e @ru%lia ui(tinu ri)etka #tica na Uall Streetu 4 #oliti.ki #riti(ak I #re.e(to ut)e.e na kreditne
re)tin%e- to (e zati! kori(ti za #ovean)e #riti(ka ( cil)e! #rovedbe KtrDini& re7or!iL+
/3/
7t Z_i I 0 0 I+ I++++++iZi i Z I I\I=XI\ ii _ i i I I I I 0 +lX i+U I I I I I I Ul =liiivi+u XX-X IU 0++I+SIIIII
raz%ovora o ilu0nu ki! zidovi!a i neizb)eDno! ekono!(ko! (lo!u i 0+ilit i)evao (ve vciiZ rezove i (ve a!biciozni)u
#rivatizaci)u S i(tovre!eno (u & ictlniani(ti.ki tru(tovi !oz%ova #redvodili ta) val i navi)etali nove krize+ No- u
vain%ton(ki! na)!oni)i! 7inanci)(ki! in(tituci)a!a #o(to)ala )e (#re!no(t ne (a!o da (e- #o!ou !edi)a- (tvori #rivid
krize- ne%o i da (e #oduz!u konkretne !)ere za (tvaran)e #o(ve realni& kriza+ Dvi)e %odine nakon to )e Uillia!(on iznio
(vo)u tvrdn)u o K#od)arivan)uL kriza- =ic&ael Bruno- %lavni ekono!i(t od)ela za razvo)nu ekono!i)u Sv)et(ke banke- u
)avno(t )e iznio i(tu ide)u- #onovno bez dizan)a neke vee !edi)(ke #raine+ U (vo!e #redavan)u =eJunarodno!
ekono!(ko! udruDen)u- u @uni(u 1663+ %odine- to %a)e ka(ni)e Sv)et(ka banka ob)avila kao vla(tito izdan)e- Bruno )e #et
(totina oku#l)eni& ekono!i(ta iz ezde(et o(a! drDava izvi)e(tio o #o(to)an)u (ve (naDni)e% kon(enzu(a o Kide)i krize
dovol)ne (na%e ko)a bi kolebl)ive tvorce #olitike nat)erala na #rovedbu re7or!i ( cil)e! #ovean)a #roduktivno(tiL+19R
Bruno )e Catin(ku A!eriku i(taknuo kao K()a)an #ri!)er naiz%led bla%otvorne duboke krizeL S o(obito (e #ozabavio
Ar%entino! %d)e (u- kako )e rekao- #red()ednik Aarlo( =ene! i n)e%ov !ini(tar 7inanci)a Do!in%o Aavallo- ()a)no
Ki(koritavali ozra.)e krizeL i #rovodili #ro%ra! (veobu&vatne #rivatizaci)e+ Da (lu.a)no ne bi bilo ne)a4(noa- Bruno )e
iz)avio: KNa%laava! ono na)vaDni)e S #oliti.ka ekono!i)a duboke krize obi.no o(i%urava #ozitivan i(&od radikalni&
re7or!i+L
U (v)etlu te tvrdn)e- iz)avio )e da !eJunarodne a%enci)e !ora)u u.initi vie od #uko% i(koritavan)a #o(to)ei& ekono!(ki&
kriza da bi (e #rovelo za(ade *ain%ton(ko% kon(enzu(a S !ora)u #reventivno (rezati #o!o i tako )o #rodubiti #o(to)eu
krizu+ KNeu%odan ok Ena #ri!)er- #ad drDavni& ili van)(ki& #ri&odaF u(tvari !oDe #oveati bo%at(tvo )er (krau)e razdobl)e
E#ri)e #ri&vaan)a re7or!iF+ Ide)a da Z(ve !ora #o(tati %ore #ri)e ne%o to (e (tan)e #obol)aZ- .ov)eku #rirodno #ada na
#a!et+++ Za#ravo- kriza vi(oke in7laci)e !oDe Z#o#ravitiZ drDavu daleko bol)e ne%o to bi (e (a!a #robi)ala kroz nekoliko
teDi& kriza+L
Bruno (a! #rizna)e da ide)a #rodubl)ivan)a ili (tvaran)a teko% ekono!(ko% (lo!a #o (ebi zvu.i (trano S drDavni
(luDbenici %ube #lae- #ro#ada )avna in7ra(truktrura S ali kao #ravi .ikaki (l)edbenik za!olio )e (vo)e (luatel)e da to
razaran)e #ri&vate kao #rvi korak u (tvaran)u+ K@i)eko!
R lako Bruno ni)e (tudirao u A&lca%u- !entor !u )e bio i(taknuti .ikaki (tudent- Don Patinkin 4 rani)e (a! navela
n)e%ovu iz)avu u ko)o) ekono!i)u .ikake kole u(#oreJu)e ( !ark(iz!o! zbo% n)ezine +Zlo%i.ke #ot#uno(tiL+
/32
u razdobl)u re7or!e !o uan.eni& (ku#ina o(labi- a voda ko)i (e odi!i za du%oro.no r)een)e na!)e(to kratkoro.no% !oDe
zadobiti #odrku za (vo)e re7or!(ke #ro%ra!e+L16
Ovi(nici o krizi Aikake kole (tvarno (u krenuli ubrzano! !i(aono! #utan)o!+ Sa!o nekoliko %odina rani)e
#ret#o(tavl)ali (u da bi (e krizo! &i#erin7laci)e !o%li (tvotiti uv)eti oka #otrebni za #rovoJen)e ok4teta#i)a+ >lavni
ekono!i(t Sv)et(ke banke- in(tituci)e ko)u )e novce! od #oteza #laalo 1B9 drDava i .i)a )e zadaa bila obnavl)ati i
o(naDivati #o(rnule ekono!i)e- (ada )e za%ovarao (tvaran)e #ro#ali& drDava zbo% !o%uno(ti ko)e )e nudio K#o.etak u
ruevina!aL+/,
>odina!a (u kolale %la(ine da !eJunarodne 7inanci)(ke in(tituci)e #etl)a)u ( u!i)ee! (tvatan)a K#(eudokrizeL- kako )e
naziva Uillia!(on- ( cil)e! #okoravan)a drDava (vo)o) vol)i- ali to (e teko !o%lo dokazati+ Na)o#(eDni)e (v)edo.an(tvo za
(obo! o(tavl)a Davi(on Bud&oo- ==I4ov duDno(nik ko)i (e #ro!etnuo u KzviDda.aL i vla(titu in(tituci)u o#tuDio za
na!)etan)e izv)ea ( cil)e! razaran)a ekono!i)a (iro!ani& i ne#okorni& drDava+
Bud&oo )e #ot)ecao ( >renade- (tudirao ekono!i)u na Condon(ko) ekono!(ko) koli i u Ua(&in%tonu (e i(ticao (vo)i!
nekonvencionalni! #ri(tu#o! o(obno(ti S i!ao )e ra(kuttanu ko(u- ot#rilike kao Albert Ein(tein i u!)e(to #tu%a(ti&
odi)ela no(io )akne+ U ==I4u )e radio dvanae(t %odina- obliku)ui #ro%ra!e (truktutni& #rila%odbi za A7riku- Catin(ku
A!eriku i rodno !u "ari#(ko oto.)e+ Nakon to )e in(tituci)a ti)eko! razdobl)a <ea%ana i @&atc&erove otro (krenula
ude(no- (lobodou!ni (e Bud&oo na radno! !)e(tu o()eao (ve loi)e+ Iond (u na#u.ili zadrti A&ica%o Bo$(i- #od vod(tvo!
tadan)e% %lavno% direktora- okor)elo% neoliberala =ic&ela Aa!de((u(a+ "ad )e Bud&oo dao otkaz 1699+ %odine- odlu.io (e
#o(vetiti razotkrivan)u ta)ni (vo%a bive%a #o(lodavca+ Sve )e za#o.elo ne(vakidan)i! otvoteni! #i(!o! Aa!de((u(u- u
ko)e!u (e .u)u ) accu(e od)eci #i(a!a ko)e )e AndrH >under Irank #i(ao Iried!anu de(etl)ee rani)e+
Pokazu)ui #rivrDeno(t )eziku ri)etko! zavi(e ekono!i(te iz Ionda- #i(!o za#o.in)e ovako: KDana( (a! dao o(tavku na
(vo) #oloDa) u =eJunarodno! !onetarno! 7ondu- %d)e (a! #roveo vie od dvanae(t %odina- i odradio vie od 1,,, dana
ko)e (a! #roveo na (luDbeni! #utovan)i!a za Iond- #roda)ui varke i trikove vlada!a i narodi!a Catin(ke A!erike-
"ariba i A7rike+ Za !ene ta o(tavka zna.i ne#roc)en)ivo vri)edno o(loboJen)e- )er
/35
rttr)i 111 +iv 11+I= L1111 i7)tl Q11 I I II I=Z 1 ZII I =llZ]il +=ll Uli III?II *IUIIII "ali " I* 111 ` I IJC1 li+t
(iro!ani& i iz%ladn)eli&+++ 0n+ur- krvi i!a loliko da ure u ri)eka!a- 0++u i! (e (ui- li)e#i (e #o !eni #onekad #o!il)a! da
na (vi)etu ne!a dovol)no (a#una da (e o#ere! od (ve%a to (a! #o.inio u vae i!eL+/1
Zati! na(tavl)a izla%ati (lu.a)+ Bud&oo )e o#tuDio Iond da (tati(tiku kori(ti kao K(!rtono(noL oruD)e+ I(cr#no doku!entira
kako )e- radei kao za#o(lenik Ionda ti)eko! o(a!de(eti& %odina- (ud)elovao u #o!no o(!il)eni! K(tati(ti.ki!
arada!aL ko)i!a (u na#u&avane bro)ke u ==I4ovi! izv)ei!a o na7to! bo%ato) drDavi @rinidad i @oba%o- ( cil)e! da (e
drDava #rikaDe !an)e (tabilno! ne%o to )e u (tvarno(ti bila+ Bud&oo )e iznio tvrdn)u da )e ==I vie ne%o udvo(tru.io
rezultate Divotno vaDni& (tati(ti.ki& !)eren)a ta!on)e ci)ene rada i tako drDavu #rikazao izni!no ne#roduktivno! iako )e-
na(tavl)a- Iond ra(#ola%ao to.ni! #odaci!a+ U dru%o! (lu.a)u tvrdi da )e Iond Kiz vedra neba- do(lovno iz!i(lioL %ole!e-
ne#laene drDavne du%ove+//
Nadal)e- tvrdi da (u (ve te Kteke ne#ravilno(tiL (tvorene na!)erno 4 da ni)e ri)e. o K#o%reka!a u ra.unan)uL S i da (u
zati! kao .in)enice #red(tavl)ene 7inanci)(ki! trDiti!a ko)a (u @rinidad od!a& #ro%la(ila rizi.ni! #odru.)e! i (rezala
ula%an)a+ Ekono!(ki #roble!i drDave S #okrenuti #ado! ci)ene na7te- %lavno% izvozno% #roizvoda 4 brzo (u #o#ri!ili
raz!)ere kata(tro7e- te )e @rinidad !orao !oliti ==I za #o!o+ Iond )e tada zatraDio da drDava #ri(tane na ono to
Bud&oo o#i(u)e kao ==I4ovu Kna)(!rtono(ni)u l)ekari)uL S ot#utan)a- rezan)a #laa i Kci)eli (#ektarL #ro%ra!a
(trukturni& #rila%odbi+ Proce( )e o#i(ao kao Kvarko! (!il)en #rekid ekono!(ke kucavice u drDaviL- ( cil)e! K#rvotno
ekono!(ko% uniten)a @rinidada i @oba%a- a zati! i #reobrazbe drDaveL+
Bud&oo- ko)i )e u!ro /,,1+ %odine- u (vo! #i(!u )a(no izno(i da )e takvu (udbinu u aka!a (ku#ine duDno(nika doDiv)elo
vie drDava+ Ai)eli #ro%ra! ==I4ovi& (trukturni& #rila%odbi o#i(ao )e kao oblik !a(ovne torture ko)i! (e Kvlade i narodi
ko)i Zvrite od bolaZ #ri(il)ava)u da #red na!a #ada)u na kol)ena- (lo!l)eni- #re(travl)eni- ra(#adnuti- i da !ole za tra.ak
razu!a ( nae (trane+ No- !i i! (e okrutno (!i)e!o u lice i ne(!il)eno na(tavl)a!o ( !u.en)e!L+
Nakon ob)avl)ivan)a #i(!a- trinidad(ka )e vlada naru.ila dvi)e nezavi(ne (tudi)e ko)e (u i(#itale to.no(t navoda i otkrile da
(u i(tiniti S ==I )e na#u&avao i ob)avl)ivao #o%rene bro)ke- to )e drDavi nani)elo ne#roc)en)ive tete+/2
/33
venezuelan(ko! obalo!- i o(i! ako narod ic drDave i&4 #o&aia ==1 ov (toDer na Devetnae(to) ulici- !alo )c v)ero)atno da
e i.i!e #rivui #ozorno(t (vi)eta+ Pi(!o )e netko 1661+ %odine #retvorio li kazalinu #red(tavu ( na(lovo! Pi(!ena
o(tavka %+ Bud&ooa ==I4u EPede(et %odina )e i #revieF i #o(tavio )e u !alo! kazalitu u n)u)orko) .etvrti Ea(t *illa%e+
Izvedba )e doDiv)ela iznenaJu)ue #ozitivnu kritiku u @&e Ne; Vork @i!e(u ko)i &vali Kne(vakidan)u kreativno(tiL i
Kzani!l)ive rekviziteL+/5 @a) kratki kazalini o(vrt )edini )e (lu.a) da (e Bud&oovo i!e (#o!in)e u @&e Ne; Vork @i!e(u+
/31
?aran)e Azi)o! i #ad Kdru%o% Berlin(ko% zidaL
Novac te.e ta!o %d)e leDi #rilika- a u ovo! (e trenutku Azi)a .ini )e7tino!+
>erard S!it&- bankar za 7inanci)(ke in(tituci)e- za#o(len u n)u)orko) tvrtki UBS Securitie(- o azi)(ko) krizi 166B+41669+1
Dobra vre!ena 4 loa #olitika+
=o&a!!ad Sadi- ekono!(ki (av)etnik indonezi)(ko% %enerala Su&arta/
Pitan)a zvu.e naiz%led )edno(tavno+ Sto !oDete ku#iti za (vo)u #lauT Je li dovol)na za (tan i &ranuT O(ta)e li va! viak
ko)i al)ete roditel)i!aT Sto )e ( trokovi!a #ri)evoza na #o(ao i ( #o(laT Bez obzira kako i& uobli.ila- ne#rekidno (a!
dobivala i(te od%ovore: KOvi(iL- ili KNe zna!L+
KSa!o nekoliko !)e(eci rani)eL- ob)an)avao !i )e (eda!nae(to%odin)i radnik ko)i )e u tvornici nedaleko od =anile ivao
od)eu za >a#- Ki!ao (a! dovol)no novca da (a! (vaki !)e(ec !o%ao !alo (lati obitel)i S (ad ne zaraJu)e! ni da (ebi
ku#i! &ranu+L
KJe(u li va! (nizili #laeTL u#itala (a!+
KNe- !i(li! da ni(uL- rekao )e- #o!alo zbun)en+ KJedno(tavno- ( ti! novce! ne !o%u vie #latiti (ve+ Ai)ene ne#rekidno
ra(tu+L
Bilo )e to u l)eto 166B+ %odine- kad (a! u Azi)i i(traDivala radne uv)ete nakon #rocvata tvornica izvozni& #roizvoda+ Otkrila
(a! da (u radnici naili na #roble! teDi od #ri(ilni& #rekovre!eni& (ati ili zlo(tavl)an)a od (trane nadreJeni& S n)i&ove
drDave veliko! (u brzino! #adale #re!a ono!e to e (e ubrzo #okazati kao de#re(i)a u #uno) (nazi+ Stan)e u Indonezi)i-
%d)e )e kriza bila )o dubl)a- bilo )e na rubu ek(#lozi)e+ Indonezi)(ka valuta %ubila )e vri)edno(t iz!eJu )utra i (u!raka S i
tako u nedo%led+ Jedno%a (u dana tvorni.ki radnici !o%li ku#iti ribu i riDu- dru%i dan !orali (u (e #re&ran)ivati (a!o riDo!+
Dodue- (udei #o neobvezatni! raz%ovori!a
/3B
S+++++R4^ZRe 44444^ SZ +++++^d\\d44+++++++++++++++
na)izravni)e zaraJivali na #ora(tu ci)ena i- #o(l)edi.no to!e- no(ili na)vee
bre!e krivice- lb )e "e$ne( !i(lio rei u#ozorava)ui na #o%ibel)i od
ekono!(ko% kao(a S nikad (e ne !oDe znati kakav c (e a!al%a! %n)eva-
ra(iz!a i revoluci)e oteti nadzoru+
JuDnoazi)(ke drDave bile (u o(obito o()etl)ive na teori)u zav)ere i etni.ka Drtvovan)a budui da- i(tini za vol)u- za 7inanci)(ku
krizu ni)e #o(to)ao nikakav tazu!an razlo%+ Na televizi)i i #o novina!a analiti.ari (u zvu.ali kao da )e ci)ela re%i)a obol)ela
od neke !i(teriozne i izni!no #ril)e#.ive boletine S (lo! trDita od!a& )e dobio i!e KAzi)(ka %ri#aL- da bi %a ka(ni)e
#ro!aknuli u KAzi)(ku zarazuL- nakon to (e #roirila na Catin(ku A!eriku i <u(i)u+
Sa!o nekoliko t)edana #ri)e ne%o to )e (ve otilo k vra%u- te drDave (!atrale (u (e uzori!a ekono!(ke (na%e i vitalno(ti S
nazivali (u i& Azi)(ki! ti%rovi!a- na)bli(tavi)i! #ri!)eri!a u(#)eno(ti #roce(a %lobalizaci)e+ U )edno! trenutku burzovni
!eetari %ovorili (u kli)enti!a da na)(i%urni)i #ut do bo%at(tva vodi #reko ula%an)a uteJevine u za)edni.ke 7ondove
azi)(ko% KtrDita u u(#onuL- a nakon to%a (u b)e(o!u.no izvla.ili novac dok (u tr%ovci Kna#adaliL valute 4 ba&t- rin%%it-
ru#i)u 4 i (tvorili ono to )e @&e Econo!i(t nazvao Kuniten)e! uteJevina raz!)era (li.ni)i& otvoreno! i totalno! ratuL+2
Unato. (ve!u to!e- unutar ekono!i)a Azi)(ki& ti%rova ni)e (e #ro!i)enilo nita vidl)ivo S na)vei! di)elo! vodile (u i&
one i(te klike- ni(u i& dotukli ni ratovi niti kakve #rirodne kata(tro7e- ni(u #atile od veliki& de7icita S neke za#ravo ni(u ni
i!ale de7icit+ =no%i veliki kon%lo!erati nali (u (e do %rla u du%ovi!a- ali (u i dal)e #roizvodili od teni(ka do auto!obila i
#roda)a )e ila dobro kao i uvi)ek+ Dakle- kako )e !o%ue da (u- %odine 1661+ ula%a.i (!atrali razu!ni! u JuDnu "ore)u
uloDiti 1,, !ili)atdi dolara- a da ve (l)edee %odine- i(ta drDava bil)eDi ne%ativnu (to#u ula%an)a od /, !ili)ardi 4 dakle-
razlika izno(i 1/, !ili)ardiT5 Sto !oDe ob)a(niti takav !onetarni udarT
Otkrilo (e da (u drDave #ale kao Drtve .i(te #anike ko)u (u toliko (!rtono(no! u.inile brzina i ek(#lozivno(t %lobalizirano%
trDita+ Neute!el)ene %la(ine da @a)land ne #o()edu)e dovol)nu koli.inu dolara da brani valutu #okrenule (u (ta!#edo
elektron(ko% (tada+ Banke (u #ovukle za)!ove- trDite nekretnina ko)e )e toliko bu)alo da (e #tetvorilo u balon- ra(#r(nulo (e
u trenutku+ Prekidana )e iz%radn)u na#ola dovreni& tr%ovin(ki& centara- nebodera- od!aralita S ne#o!i.ni kranovi
lebd)eli (u #ovr& %u(to na.i.kano% obzora Ban%koka+ U eri (#ori)e% ka#italiz!a #o(to)ala )e
/39
i d iv+ ivini ii !& ii iv i i!+i 11 aii i n=X=_iui i i%i ovi!a k+u F XEti ni(i venu u invc(i " 1 XS" 1111
#aketo!- kad )e XF+id )edan ti%ar- #ali (u i o(tali nakon @a)landa- #anika (e #roirila i novac )e i(#ario iz Indonezi)i:-
=alezi)e- ( &Zili#ina- #a .ak i iz JuDne "ore)e- )edanae(te #o (nazi (v)et(ke ekono!i)e i bli(tave zvi)ezde na nebe(ko! (vodu
%lobalizaci)e+
Da o)a.a)u vla(tite valute- azi)(ke (u vlade !orale cr#iti zali&e (redin)i& banaka- i tako (u #rvotni (tra& #retvorile u
(tvarno(t S (ad (u drDave ui(tinu #adale #od (te.a)+ @rDite )e od%ovorilo novo! navalo! #anike+ @i)eko! (a!o )edne
%odine ( azi)(ki& )e trDita ka#itala ne(talo 1,, !ili)ardi dolara 4 bo%at(tvo ko)e (e #riku#l)alo %odina!a+3
"riza )e izazvala o.a)ni.ke #oteze+ U Indonezi)i (u o(iro!aeni %raJani #o&arali #rodavaonice #o %radovi!a i odni)eli to
(u !o%li #oni)eti+ U )edno! (lu.a)u dolo )e do (tra&otno% ude(a S ti)eko! )edne od #l)a.ki #oDar )e za&vatio tr%ovin(ki
centar u Jakarti- %d)e )e nekoliko (totina l)udi Divo iz%or)elo+1
U JuDno) "ore)i (u televizi)(ke #o(ta)e #rovodile !a(ovnu ka!#an)u i #ozivale %raJane da donira)u zlatninu ko)a )e #oto!
#reta#ana i ti!e )e ot#laivan drDavni du%+ @i)eko! (a!o nekoliko t)edana 2 !ili)una l)udi #redalo )e o%rlice- naunice-
(#ort(ka odli.)a i tro7e)e+ Gene (u #redavale v)en.ano #r(ten)e- a kardinal )e donirao zlatno ra(#elo+ @elevizi)a )e e!itirala
ki.a(te donator(ke kvizove- ali i nakon to (e (ku#ilo dv)e(to tona zlata S koli.ina dovol)na da (rui ci)enu na (v)et(ko!
trDitu S kore)(ka )e valuta na(tavila #adati+B
Jednako kao i u vri)e!e *elike krize- i ta )e kriza izazvala val (a!oubo)(tava u obitel)i!a ko)e (u doDiv)ele ne(tanak
Divotni& uteJevina i zatvaran)e de(etaka ti(ua !an)i& tvrtki+ U JuDno) "ore)i (to#a (a!oubo)(tava 1669+ #ora(la )e 3,
#o(to+ Na)vie (a!oubo)ica bili (u (tari)i od ezde(et %odina- (tari)i roditel)i #okuavali (u ti!e (!an)iti ekono!(ko bre!e
na #lei!a (vo)e i(#aene d)ece+ "ore)(ki ti(ak takoJer )e izv)etavao o uzne!iru)ue! #ora(tu (ku#ni& (a!oubo)(tava S
bili (u to (lu.a)evi kad (u %lave obitel)i (vo)e ukuane #reo#tereene du%ovi!a u(#i)evali na%ovoriti na (ku#no v)ean)e+
*la(ti (u #od()eale na .in)enicu da (e K(a!oubo)(tvo! (!atra (a!o (!rt %lave obitel)i 4 o(tale (!rti (!atra)u (e
ubo)(tvi!a- tako da )e (tvarni bro) (a!oubo)(tava daleko vei ne%o to #rikazu)u (tati(tikeL+9
Azi)(ku krizu #rouzro.io )e ve kla(i.ni za.arani kru% (tra&a i )edino to )u )e !o%lo zau(taviti bio )e ona) i(ti #otez ko)i!
(e (#a(ila !ek(i.ka valuta u vri)e!e takozvane K"rize tekileL 1665+ S brz i odlu.an za)a! S dokaz trDitu da a!eri.ko
=ini(tar(tvo 7inanci)a nee do#u(titi da =ek(iko
/36
!!F i+aX]aiiXUXuvv r;uiv i(i;) rvi!iii i iil0a n4 111 ini 111 i_i u)]irrn ici] n77il E*
identi.nu iz)avu: KNe #o!aDite Azi)iQL
Sa! =ilton Iried!an- ve u o(a!de(eti!a- u.inio )e ri)etku .a(t #o)avivi (e na ANN4u %d)e )e uredniku vi)e(ti Couu
Dob(u iz)avio da (e #rotivi bilo kakvo! vidu #o!oi- te da (e trDite !ora o#oraviti (a!o+ KPro7e(ore- ne !o%u va! rei
koliko vri)edi vaa #odrka u ovo) (e!anti.ko) ra(#raviL- iz)avio )e Dobb(- u#ravo (ra!otno za(li)e#l)en Iried!ano!+ @a)
(tav za%ovarao )e i Iried!anov (tari #ri)atel) Ualter Uri(ton- bivi direktor Aitibanka- kao i >eor%e S&ultz- tadan)i
Iried!anov (uradnik u de(ni.ar(ki na(tro)eno! ?ooverovo! in(titutu i .lan u#rave broker(ke kue A&arle( Sc&;ab+1,
@o !il)en)e otvoreno )e di)elila i )edna od na)!oni)i& inve(tici)(ki& banaka na Uall Streetu S =or%an Stanle$+ Ja$
Pelo(k$- nova zvi)ezda trDine (trate%i)e- tekao )e na kon7erenci)i u Co( An%ele(u- ko)u )e u#rili.io In(titut =ilken E(lavan
#o (vo)i! bezvri)edni! dionica!aF- da)e od Divotne vaDno(ti da ni ==I- a ni a!eri.ko =ini(tar(tvo 7inanci)a ne u.ine
nita .i!e bi ublaDili te%obe krize ko)a )e do(ti%la raz!)ere iz 162,+ KIz Azi)e (u na! na)#otrebni)e (v)eDe loe vi)e(ti+ Coe
vi)e(ti #ottebne (u kao #otica) #roce(u #rila%odbeL- iz)avio )e Pelo(k$+11
Alintonova ad!ini(traci)a (&vatila )e !i% Uall Streeta+ @i)eko! (a!ita Azi)(ko4#aci7i.ke ekono!(ke (uradn)e u (tudeno!e
166B+ u *ancouveru S dakle- .etiri !)e(eca nakon (lo!a- Bill Alinton taz%n)evio )e (vo)e azi)(ke #arn)ake iz)avivi da)e
n)i&ova ekono!(ka kata(tro7a za#ravo (a!o Knekoliko kvr%a na #utuL+1/ Poruka )e bila )a(na S a!eri.ko =ini(tar(tvo
7inanci)a ni)e na!)eravalo (!iriti (tan)e+ A ==I- in(tituci)a ko)a )e na(tala da bi (#te.avala u#ravo takve (lo!ove- ni)e
.inio nita- to )e nakon ru(ko% (lu.a)a #o(talo zatitni! znako! Ionda+ Na#o(l)etku (u (e i#ak #okrenuli- ali ne brzi! i
&itni! (tabilizaci)(ki! za)!o! ko)i )e #otteban #reteDno 7inanci)(ko) krizi+ U!)e(to to%a #o(lali (u du% #o#i( za&t)eva-
nabi)en v)erovan)e! Aikake kole da )e azi)(ka kata(tro7a u (vo)o) biti (a!o #rikrivena #rilika+
Po.etko! devede(eti& %odina- kad %od bi #obornici!a (lobodne tr%ovine u ra(#rava!a zatrebala uv)erl)iva #ri.u o u(#)e&u-
ne#rekidno (u i(ticali Azi)(ke ti%rove+ Bile (u to ekono!i)e4.ude(a ko)e (u na#redovale (kokovi!a- navodno zato to (u
iro! otvorile %ranice neo%rani.eno) %lobali4zaci)i+ Svakako- kori(na #ri.a S @i%rovi (u (e ui(tinu razvi)ali vrto%lavo!
brzino! S ali- tvrditi da (e n)i&ov razvo) te!el)i na (lobodno) tr%ovini bio )e .i(ti #rivid+ =alezi)a- JuDna "ore)a i @a)land i
dal)e (u vodili izrazito
/1,
i ni ku# ili 0 +1 _ 11111 i _ 11 k i+ I Or0- i vi4 (u 0+uli 0 +ilr 0 i i+u +i7iiti u U i%ii n+ni0u tu i (ekinic ii &i )Mt4t i k7 i 11 an(#oi i+i+ I
i%rovi !i- %radei vla(tite ekono!i)e- 0 -i u(i +i vi )+i I i uvoz i0 Ja#ana- Euro#e i S)everne A!erike+ Ne(u!n)ivo- bile (u to
#ovi)e(t i ekono!(ki& u(#)e&a- ali #ovi)e(ti ko)e (u dokazivale da !i)eane i nadzirane ekono!i)e ra(tu brDe i ravno!)erni)e
od oni& ko)e (u (e #okorile ve(ternu i bezakon)u *ain%ton(ko% kon(enzu(a+
@akvo (tan)e ni)e od%ovaralo za#adni! i )a#an(ki! inve(tici)(ki! banka!a i !ultinacionalni! tvrtka!a i #ot#uno )e
razu!l)ivo da (u- dok (u #ro!atrali bu)an)e azi)(ko% #otroa.ko% trDita- .eznuli za ni.i! o%rani.eni! #ri(tu#o! re%i)i %d)e
bi !o%li #rodavati (vo)e+ Gel)eli (u i #ravo otku#a na)bol)i& kor#oraci)a ti%rova S o(obito divov(ki& kore)(ki&
kon%lo!erata kakvi (u bili Dae;oo- ?$undai- Sa!(un% i C>+ Sredino! devede(eti&- #od #riti(ko! ==I4a i novo(tvorene
Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)e- azi)(ke (u vlade #ri(tale na ko!#ro!i( S zadrDat e zakone ko)i!a od (trano% vla(nitva
tite nacionalne tvrtke i odu#ri)eti (e #riti(ci!a da #rivatizira)u kl)u.ne drDavne ko!#ani)e- ali e #odii za#reke u
7inanci)(ko! (ektoru i do#u(titi navalu #a#irnato% ula%an)a i tr%ovinu valuto!+
>odine 166B+ kad )e bu)ica (v)eDe% ka#itala u Azi)i na%lo #ro!i)enila (!)er- bio )e to izravan i(&od takve vr(te
(#ekulativni& ula%an)a ko)a (u bila le%alizirana (a!o zbo% #riti(ka Za#ada+ @o Uall Street- naravno- ni)e %ledao na ta)
na.in+ *r&un(ki inve(tici)(ki analiti.ari u trenutku (u #re#oznali krizu kao !o%uno(t kona.no% uklan)an)a (vi& #reo(tali&
bari)era ko)i!a (e titilo azi)(ko trDite+ Pelo(k$- (trate% banke =or%an Stanle$- o(obito )e vatreno za%ovarao takav #ri(tu#
S ako (e do#u(ti #rodubl)en)e krize- (va e (trana (red(tva ne(tati iz re%i)e- #a e tvrtke u azi)(ko!e vla(nitvu !orati
#ro%la(iti (te.a) ili (e #rodati za#adn)a.ki! tvrtka!a S =or%an Stanle$ )e u oba (lu.a)a vidio #ovol)an i(&od+ K*olio bi&
vid)eti zatvaran)e ko!#ani)a i ra(#roda)u+++ ra(#roda)a takvo% vla(nitva ide )ako teko 4 vla(nici obi.no #roda)u (a!o #od
#ri(ilo!+ Sto%a- #otrebne (u na! nove loe vi)e(ti da bi(!o na(tavili #riti(kati kor#oraci)e i nat)erali i& da kona.no
ra(#roda)u (vo)e ko!#ani)e+L12
Neki (u ra(#ad Azi)e %ledali u )o iri! raz!)eri!a+ Jo(e Pi&era- Pinoc&etov !ini(tar !il)enik- ko)i )e u to vri)e!e radio u
vain%ton(ko! In(titutu Aato- ( i(kreni! )e ve(el)e! do.ekao krizu i ob)avio Kda )e (ti%ao dan na#lateL+ Nai!e- (!atrao )e
da )e kriza zavrno #o%lavl)e rata ko)i (u on i n)e%ova .ikaka brati)a za#o.eli u [ileu ti)eko! (eda!de(eti& %odina+ Pad
@i%rova- kako )e rekao- #red(tavl)a- ni !an)e ni vie ne%o- K#ad dru%o%
/11
=*U] IUI?UI11 A11 Ul =inilll+lllU] I I 0+l+=+I I =< 1 )+U I = " = I 1-1110111+1+
Pi&eirino !il)en)e ni#oto ni)e bilo radikalno+ Nc+(krivcno %a Xc di)elio i Alan >reen(#an- ravnatel) a!eri.ki& Savezni&
rezervi i v)ero)atno na)!oni)i tvorac ekono!(ke #olitike na (vi)etu+ >teen(#an )e krizu o#i(ao kao Kizni!no dra!ati.an
do%aJa) ko)i vodi ka u)edna.avan)u ti#a trDino% (u(tava kakav #o(to)i u ovo) drDaviL+ Iznio )e i #ri!)edbu da e
Kttenutana kriza u !no%i! azi)(ki! drDava!a v)ero)atno ubrzati ra(#ad o(tataka (u(tava #oznati& #o veliko! ut)eca)u
ula%an)a #od nadzoro! vlada+L13 Dru%i! ri)e.i!a- ra(#ad ekono!i)e #od azi)(ko! vlau za#ravo )e bio #roce( (tvaran)a
nove ekono!i)e a!eri.ko% ti#a S #oroJa)ne !uke nove Azi)e Ekori(ti! 7razu ko)a e nekoliko %odina #o(li)e kori(titi u
kontek(tu daleko teDe% na(il)aF+
=ic&el Aa!de((u(- tadan)i ravnatel) ==I4a- dakle v)ero)atno dru%i na)!oni)i tvorac (v)et(ke ekono!(ke #olitike-
za(tu#ao )e (li.no viJen)e (tan)a+ U )edno! od ri)etki& interv)ua %ovorio )e o krizi kao o #rilici ko)u )e Azi)a dobila da zbaci
(taru koDu i rodi (e iznova+ KEkono!(ki !odeli ni(u v)e.niL- iz)avio )e+ KU neki! ttenuci!a (u kori(ni- a u dru%i!a+++
za(taie #a (e !ora)u odbaciti+L11 "riza #okrenuta %la(ina!a ko)e (u iz!il)otinu #reobrazile u (tvarno(t o.ito )e bila )edan
od ti& trenutaka+
Gel)an da nikako ne #ro#u(ti #riliku- ==I )e nakon vie!)e(e.ne neaktivno(ti ti)eko! ko)e (e kriza #rodubl)ivala
na#o(l)etku ot#o.eo #re4%ovore ( iz!u.eni! azi)(ki! vlada!a+ Jedina drDava ko)a (e u to vri)e!e odu#rla Iondu bila )e
=alezi)a- za&val)u)ui relativno !aleno! du%u+ "onttoverzni !alezi)(ki #re!i)er- =a&at&ir =o&a!ad- iz)avio )e da ne
(!atra da (e Kekono!i)a !ora unititi da bi (e #obol)alaL- to )e u to! trenutku bilo dovol)no da %a #ro%la(e b)e(o!u.ni!
radikalo!+1B O(tale azi)(ke ekono!i)e ko)e (u bile #o%oJene krizo! #revie (u o.a)ni.ki Dud)ele za (trano! valuto!- da bi
odbile de(etke !ili)ardi ==I4ovi& za)!ova- te (u (vi redo! za()eli za (tol: @a)land- Iili#ini- Indonezi)a i JuDna "ore)a+
KNe !oDete drDavu nat)etati da traDi #o!o+ Ona to !ora u.initi (a!a+ A kad o(tane bez novca- !alo (e ko!e !oDe
obratitiL- iz)avio )e Stanle$ Ii(c&er- %lavni ==I4ov #re%ovara.+19
Ii(c&er )e bio )edan od na)%rlati)i& za%ovornika ok4tera#i)e u <u(i)i- i unato. (tra&otni! l)ud(ki! Drtva!a- n)e%ov (tav
#re!a Azi)i o(tao )e )ednako krut+ Nekoliko )e vlada izni)elo #ri)edlo% da bi- budui da )e krizu #rouzro.ila neobuzdana
lakoa ko)o! )e novac kul)ao u n)i&ove drDave kao i iz n)i&- bilo (!i(leno #onovno d)elo!i.no vratiti bari)ere S (tta&otni
Knadzor ka#italaL+ "ina )e zadrDala nadzor Ezane!aru)ui Iried!anove
/1/
ii+?l0+Ol^- =u X7 tl+ll0%lAU #nll? lln IA011II+iic+
bi(t &er i o+!+n+ik == k ove (ku#ine oilin+i& !i odbacili ta) #ri)edlo%+16 = =lM ni)e #okazivao za ni !an)e da otkri)e ona)
i(tin(ki uzrok krize+ U!)e(to to%a- nalik zatvor(ko! i(traDitel)u ko)i traDi (labe to.ke- Iond (e i(kl)u.ivo u(redoto.io na
!o%uno(t i(koritavan)a krize kao #re%ovara.ko% aduta+ <a(#ad )e nat)erao (ku#inu tvrdo%lavi& drDava da !ole za !ilo(t
S #ro#u(titi takvu #riliku .ikaki! )e ekono!i(ti!a ko)i (u u#ravl)ali ==I4o! bilo )ednako #ro7e(ionalno! ne!aru+
Nakon to (u i(#raznili riznice- Azi)(ki ti%rovi- bar to (e ticalo ==I4a- bili (u (#re!ni za #reobrazbu+ Prva 7aza #roce(a
bila )e Ko(loboditiL drDave (vi& Koblika drDavne zatite tr%ovine ili ula%an)a- ti& kl)u.ni& (a(to)aka Zazi)(ko%a .udaZL- kako
navodi #olitolo% Uaiden Bello+/, ==I )e nadal)e zatraDio da vlade #rovedu te!el)ito rezan)e #rora.un(ke #otron)e to )e
dovelo do !a(ovni& ot#utan)a u )avno! (ektoru- i to u drDava!a u ko)i!a )e bro) (a!oubo)(tava do(tizao rekordne razine+
Ii(c&er )e ka(ni)e #riznao- da )e ==I zakl)u.io da krize u Indonezi)i i "ore)i ni(u #ovezane ( #ret)erano! drDavno!
#otron)o!+ Unato. to!e- okori(tio (e ne(vakidan)o! #rednou ko)u )e (tvorila kriza da #rovede (ve (tro%e !)ere
#ro%ra!a+ "ako to o#i(u)e izv)e(titel) @&e Ne; Vork @i!e(a- ==I4ovi #otezi #od()eali (u na Kkirur%a ko)i u(red
o#eraci)e (rca odlu.i !alo #reko#ati #o bubrezi!a i #lui!a+L/1R
Nakon to )e ==I @i%rove Ko(lobodioL (tari& navada- bili (u (#re!ni #onovno (e roditi- i to u .ikako! (tilu S
#rivatizirane o(novne u(lu%e- neovi(ne (redin)e banke- K7lek(ibilnaL radna (na%a- ni(ka (oci)alna #otron)a i- naravno-
#ot#uno (lobodna tr%ovina+ Sukladno novi! (#orazu!i!a- @a)land )e (tranci!a do#u(tio da #o()edu)u velike ud)ele u
banka!a- Indonezi)a )e (rezala (ubvenci)e za &ranu- a "ore)a uklonila zakon ko)i! )e radnitvo titila od !a(ovni&
ot#utan)a+// ==I )e "ore)i na!etnuo .ak i (tro%e kvote ot#utan)a S uv)et za dobivan)e za)!a bio )e ot#utan)e 3, #o(to
za#o(lenika iz kore)(ko% bankar(ko% (ektora Eka(ni)e bro)ka o#ada na 2, #o(toF+/2 @akav za&t)ev bio )e od Divotne vaDno(ti
bro)ni! za#adni! !ultinacionalni! ko!#ani)a!a ko)e (u traDile )a!(tvo da !o%u radikalno (kre(ati azi)(ke tvrtke ko)e (u
(e (#re!ale otku#iti+ Pinerin KBerlin(ki zidL #o.eo )e #adati+
R ==I (e .e(to #rikazu)e kao !arioneta a!eri.ko% =ini(tar(tva 7inanci)a- i Dice na ko)i!a Zvi(iZ Iond ri)etko (u (e
tako dobro #ri!)eivale kao ti)eko! ti& #re%ovora+ Da bi- u kona.ni! #re%ovori!a- o(i%urao intere(e a!eri.ki& tvrtki-
David Ci#ton- do!ini(tar za !eJunarodna #itan)a a!eri.ko% =ini(tar(tva 7inanci)a Ei Sac&(ov nekadan)i (uradnik u
#rovedbi #ol)(ko% #ro%ra!a ok4tera#i)eF odletio )e u JuDnu "ore)u i (!)e(tio (e u (eul(ko!e ?iltonu 4 u &otelu %d)e (u
#red(tavnici ==I4a #re%ovarali ( kore)(ko! vlado!+ Ci#tonova nazo.no(t bila )e- kako (to)i u na#i(u novinara @&e
Ua(&in%ton Po(ta Paula Blu(teina- Kvidl)iv dokaz ut)eca)a S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava na #olitiku ==I4aL+
/12
Xii0-iu!i\icX-i= =i!i"au inu na v!uiicu raiono!o(ri+ rriXcain]nr@vn#B5i"N\na
o radu ko)i! (e (!an)ivala zatita radnitva do.ekali (u ni0o! na)vei& i na)radikalni)i& tra)kova u #ovi)e(ti JuDne "ore)e+
I#ak- za&val)u)ui krizi- #ro!i)enila (u (e i #ravila i%re+ Ekono!(ki ra(#ad bio )e toliko teDak da )e vlada!a #ruDio
!o%uno(t Ekao to (u to u.inile krize od bolivi)(ke #a (ve do ru(keF #ro%laavan)a #rivre!ene autoritarne vla(ti: ni)e
tra)alo du%o S to.no koliko )e trebalo za #rovedbu ==I4ovi& za&t)eva+
Na #ri!)er- ta)land(ki #aket ok4tera#i)e u Nacionalno) (ku#tini ni)e #roao uobi.a)enu #arla!entarnu debatu- ne%o )e
#rovedba o(i%urana .etvoti! izvanredni! #ro%la(i!a+ KIz%ubili (!o neovi(no(t- (#o(obno(t u#ravl)an)a vla(tito!
!akroekono!(ko! #olitiko!+ @o )e ne(rea+L- #riznao )e za!)enik ta)land(ko% #re!i)era Su#ac&ai Panitc&#akdi Eka(ni)e )e
za (vo) (u(retl)iv (tav na%raJen #oloDa)e! ravnatel)a U@O4aF+/5 U JuDno) "ore)i- ==I )e )o otvoreni)e #odrivao
de!okraci)u+ @a!o (e dovretak #re%ovora vre!en(ki #odudarao ( ve ot#ri)e ra(#i(ani! #red()edni.ki! izbori!a na
ko)i!a (u (e obo)ica kandidata nat)ecali ( #ro%ra!i!a okrenuti!a #rotiv ==I4a+ Dotad neviJeni! !i)ean)e! u #oliti.ki
#roce( (uverene drDave ==I )e odbio #o(lati novac (ve dok (e (va .etvotica vodei& kandidata ni(u obvezala da e (e u
(lu.a)u #ob)ede #ridrDavati novi& #ravila+ @i! na.ino! u(#)eno uc)en)u)ui drDavu- ==I )e tri)u!7irao S (vi (u (e
kandidati na to obvezali #i(!eno+/3 Nikad dotad (tedin)a zadaa Aikake kole S dakle- iz!aknuti ekono!(ke #roble!e
izvan do&vata de!oktaci)e4 ni)e bila ek(#licitni)aM (tanovnici JuDne "ote)e dobili (u #oruku da !o%u %la(ati- ali da ne!a)u
nikakav ut)eca) na u#tavl)an)e i u(tro) ekono!i)e+ EDan #ot#i(ivan)a (#orazu!a i(to% )e trenutka #ro%laen kore)(ki!
KDano! nacionalno% #oniDen)aL+F/1
U )edno) od na)teDe #o%oJeni& drDava- takva Kzauzdavan)aL ni(u bila #otrebna 4 Indonezi)a (e- kao #rva drDava u re%i)i ko)a
)e iro! otvorila vrata dere%ulirani! (trani! ula%an)i!a- i dal)e nalazila #od nadzoro! %enerala Su&arta S ve vie od
tride(et %odina+ I#ak- Su&arto )e- u #ozni! %odina!a (ve vie #okazivao otvorenu ne#okorno(t (#ra! Za#ada Eto diktatori
.e(to .ineF+ Nakon viede(etl)etne ra(#roda)e indonezi)(ko% na7tno% i rudno% bo%at(tva (trani! kor#oraci)a!a- do(adilo !u
)e bo%atiti dru%e- (to%a )e #o(l)edn)i& de(etak %odina #roveo (krbei za (ebe- (vo)u d)ecu i (vo)e #ri)atel)e ( %ol7a+ Na
#ri!)er- %eneral )e odobrio velike (ubvenci)e auto!obil(ko) indu(tri)i S u vla(nitvu n)e%ova (ina @o!!v)a S to )e
uvelike uzne!irilo @ovotu i Iord ko)i ni(u znali zato bi (e na trDitu !orali nat)ecati (- kako (u i& analiti.ari nazivali-
K@o!!v)evi! i%ra.ka!aL+/B
/15
#roi+!iii u ko# 11 i(ti uli radikalni rezovi ko)e )e za&ti)evao lZoiul+ == IZ )e uzvratio #oveava)ui razinu #atn)e+ SluDbeno-
#red(tavnici Ionda ni(u ti)eko! #re%ovora (!)eli raz%ovarati ( !edi)i!a )er i na)!an)i #okazatel) razvo)a #re%ovora !oDe
dra!ati.no ut)ecati na trDina kretan)a+ @o- #ak- ni)e (#ri)e.ilo Knei!enovano% vie% ==I4ovo% duDno(nikaL da @&e
Ua(&in%ton Po(tu iz)avi Kda (e i (a!a trDita #o.in)u #itati koliko (u u(tvari na)vii kru%ovi indonezi)(ke vla(ti ozbil)ni u
Del)i da #rovedu #ro%ra!- o(obito one velike re7or!(ke za&vateL+ [lanak (e na(tavl)a #redviJan)e! da e ==I kazniti
Indonezi)u tako to )o) nee odobriti !ili)arde obeani& za)!ova+ [i! (e .lanak #o)avio- indonezi)(ka )e valuta #ro#ala
ravno do dna- u )edno! danu %ubei #o /3 #o(to vri)edno(ti+/9
Nakon to% teko% udarca- Su&arto )e di%ao ruke+ K=oDe li !i netko #ronai ekono!i(ta ko)i zna to (e zbivaTL- navodno )e
!ol)akao indonezi)(ki !ini(tar van)(ki& #o(lova+/6 Su&arto !u %a )e #ronaao S to.ni)e- #ronaao i& )e nekoliko+ Uz
)a!(tva da e zakl)u.ni #re%ovori ( Iondo! #rotei %latko- vratio )e Berkele$)(ku !a7i)u ko)a )e- odi%ravi %lavnu ulo%u u
#rvi! dani!a reDi!a- iz%ubila (vo) ut)eca) kod o(tar)elo% %enerala+ Nakon vie%odin)i& lutan)a #o #oliti.ki! #u(toi!a-
vratili (u (e na vla(t na .elu ( Uid)o)o! Niti(a(tro!- tada (eda!de(eto%odin)ako!- #oznati! u Indonezi)i kao Kdekan
Berkele$)e(ke !a7i)eL- novi! indonezi)(ki! %lavni! #re%ovara.e!+ KU zlatni! vre!eni!a Uid)o)o i ekono!i(ti zavrili
(u u za#eku- a #red()ednik Su&arto #ri.ao )e ( ulizica!aL- ob)an)ava =o&a!!ad Sadli- bivi Su&artov !ini(tar+
K@e&nokrati (u na)bol)i u trenuci!a krize+ Su&arto i& #rivre!eno (lua- a !ini(tri !ora)u drDati )ezik za zubi!a+L2,
<az%ovori ( ==I4o! #o#ri!ili (u nov- kole%i)alni #rizvuk- naliku)ui vie Kintelektualni! ra(#rava!a+ Ni)edna (trana ni)e
vrila #riti(ak na dru%uL- iz)avio )e #ri#adnik Uid)o)ove (ku#ine+ Po(ve #rirodno- ==I )e izvukao %otovo (ve S uku#no
15, K#rila%odbiL+21
Otkriven)e
==I )e razvo) krize (!atrao izni!no #ozitivni!+ Za !an)e od %odinu dana Iond )e u%ovorio ekono!(ku ina.icu
K%eneralni& (ervi(aL u @a)landu- Indonezi)i- JuDno) "ore)i i na Iili#ini!a+2/ "ona.no )e (ve bilo (#re!no za vr&unac (vake
dra!e #reobrazbe S otkriven)e- trenutak kad (e iz!e(areni- otu#)eli (ub)ekt na #ovocu #okazu)e )avno(ti obuzeto)
(tra&o#otovan)e! S u ovo! (lu.a)u- (v)et(ki! trDiti!a vri)edno(nica i novca+ Ako (ve #roJe %latko- nakon to ==I
#odi%ne zav)e(u ko)a (kriva n)e%ove na)novi)e
/13
i #o"ii#ovan- u ro! rrcnur"U- noociot)ivo #nvincne I t%rove o&ve0nicc- vri)edno(nice i dionice+ Do%odilo (e neto #ot#uno
dru%a.i)e tr0ite )e #re#lavila #anika+ <az!il)alo (e ovako: ako Iond @i%rove (!atra toliko beznadni! (lu.a)evi!a ko)e )e
trebalo #odii iz #ra&a i #e#ela- onda )e Azi)a u daleko %ore! (tan)u ne%o to (e itko od na( #ribo)avao+
I (to%a- u!)e(to da na&ru#e- brokeri (u ==I4ovo veli.an(tveno Otkriven)e do.ekali #ovla.en)e! novi& koli.ina novca i
novi! na#adi!a na azi)(ke valute+ "ote)a )e %ubila !ili)ardu dolara dnevno- a du% )e #o(tao #ot#uno bezvri)edan+ ==I4
ova K#o!oL #reobrazila )e krizu u katakliz!u+ Ili- kako )e to uobli.io Je77re$ Sac&(- tada ve u otvoteno! (ukobu (
!eJunarodni! 7inanci)(ki! in(tituci)a!a: KU!)e(to da u%a(i #oDar ==I )e #o.eo vikati Z%ori kazaliteZ+L22
C)ud(ke Drtve ==I4ova o#ortuniz!a u Azi)i do(ezale (u kata(tro7alne raz!)ere ba kao i u <u(i)i+ =eJunarodna
ot%anizaci)a rada #roc)en)u)e da )e u to! razdobl)u bez #o(la o(talo /5 !ili)una l)udi- a da )e (to#a neza#o(leno(ti u
Indonezi)i (ko.ila ( 5 na 1/ #o(to+ @a)land )e na vr&uncu Kre7or!iL dnevno %ubio / ,,, radni& !)e(ta S 1, ,,, !)e(e.no+
U JuDno) "ore)i- (vaki !)e(ec bez #o(la )e o(ta)alo 2,, ,,, radnika S to )e na)vei! di)elo! #o(l)edica ==I4ovi&
#ot#uno (uvini& za&t)eva za rezan)e! drDavne #otron)e i #odizan)e! ka!atni& (to#a+ Do 1666+ %odine- (to#e
neza#o(leno(ti u JuDno) "ore)i i Indonezi)i %otovo (u (e utro(tru.ile+ Ba kao i u Catin(ko) A!erici ti)eko! (eda!de(eti&- u
ti! kra)evi!a Azi)e ne(tala )e %lavna zna.a)ka to% re%ionalno% K.udaL S velika i ra(tua (redn)a kla(a+ >odine 1661+ 12-B
#o(to (tanovnika JuDne "ore)e (!atralo )e (ebe #ri#adnici!a (redn)e kla(e S 1666+ ta bro)ka o#ada na 29-5 #o(to+ Podaci
Sv)et(ke banke %ovore da )e u (iro!atvu zavrilo /, !ili)una Azi)aca ti)eko! razdobl)a ko)e bi <odol7o Ual(& okr(tio
K#lan(ko! bi)edo!L+25
Iza (vake (tati(tike (kriva (e #ovi)e(t bolni& Dttvovan)a i #oniDava)ui& odluka+ "ao i uvi)ek- krizu (u na)%ore #odno(ili Dene
i d)eca+ =no%e (eo(ke obitel)i na Iili#ini!a i u JuDno) "ore)i #rodavale (u (vo)e keri tr%ovci!a l)udi!a- ko)i bi i& onda
#rebacivali u Euro#u- Au(trali)u i S)evernu A!eriku %d)e (u radile kao #ro(titutke+ U @a)landu (u duDno(nici (luDbe za
)avno zdtav(tvo izvi)e(tili o /,4#o(totno! #ora(tu d)e.)e #ro(tituci)e u (a!o %odinu dana S u %odini nakon ==I4ovi&
re7or!i+ Iili#ini (u #ratili ta) trend+ KOd #rocvata (u kori(t i!ali bo%ati- a !i- (irotin)a- #laa!o ci)enu krizeL- iz)avila )e
"&un Bun)an- %lavarica za)ednice iz ()everoi(to.no% di)ela @a)landa ko)a )e vla(titu d)ecu (lala da #ro()a.e nakon to )o) )e
(u#tu%
/11
i B+cirav(rvcnoX (kit!+L4^
@akvo )e =an)i4 #revladavalo u vri)i4nuZ kail )e a!eri.ka drDavna ta)nica- =adeleine Albri%&t- #o()etila @a)land n oDu)ku
1666+ %odine i (!atrala #rikladni! da #rekori ta)land(ku )avno(t 0bo% (rl)an)a u #ro(tituci)u i K(li)e#u ulicu dro%eL+
KNa)vaDni)e )e da (e d)evo)ke ne (!i)u i(koritavati i zlo(tavl)ati- niti izla%ati AIDS4u+ Izni!no )e vaDno uzvratitiL- iz)avila
)e Albri%&tova- #re#una !oralne odlu.no(ti+ O.ito ni)e uviJala vezu iz!eJu #o)ave da velik bro) ta)land(ki& d)evo)aka
zavrava kao #ro(titutke i #ro%ra!a tedn)e ko)i )e otvoreno i K(naDno #odrDavalaL ti)eko! te i(te turne)e+ @akav odno(
#re!a azi)(ko) 7inanci)(ko) krizi #od()ea na =iltona Iried!ana ko)i izraDava nezadovol)(tvo Pinoc&etovi! ili Den%
fiao#in%ovi! %aDen)i!a l)ud(ki& #rava- dok i(tovre!eno (lavi n)i&ovo &rabro #ri&vaan)e ekono!(ke ok4tera#i)e+21
?ran)en)e leevi!a
Povi)e(t azi)(ke #ri.e obi.no zavrava ovako: ==I )e #okuao #o!oi- ni)e ilo+ [ak )e i ==I4ova interna revizi)a
doni)ela i(ti takav zakl)u.ak+ Iondov neovi(ni Ured za #roc)enu zakl)u.io )e da (u za&t)evi za (trukturni! #rila%odba!a bili
Kloe (!il)eniL i da (u bili Ko#(eDni)i ne%o to (e .inilo neo#&odni!L- )ednako kao to (u bili K#o (ebi nevaDni za
r)eavan)e krizeL+ Ured takoJer u#ozorava da (e Kkrizo! ne (!i)e kori(titi kao #riliko! za o(tvarivan)e du%o% niza re7or!i
(a!o zato to )e (tan)e #ovol)no- bez obzira na to koliko )e takav #ri(tu# !o%ue o#ravdavati u(#)e&o!L+R O(obito zna.a)an
dio to% interno% izv)ea o#tuDu)e Iond da (e dao za(li)e#iti ideolo%i)o! (lobodno% trDita i da)e o(!il)avao (u(tav nadzora
nad ka#italo! in(titucionalno #o(ve neza!i(liv+ KAko )e krivov)erno utvrditi da 7inanci)(ka trDita ne ra(#od)el)u)u (v)et(ki
ka#ital na racionalan i (tabilan na.in- onda )e (!rtni %ri)e& raz!il)ati o nadzoru nad ka#italo!+L2B
Sa!o )e a.ica u to vri)e!e bila vol)na #riznati da ==I- iako )e iznev)erio narode Azi)e- ni)e iznev)erio Uall Street 4
daleko od to%a+ ==I4ove dra(ti.ne !)ere !oDda (u #re(traile K(v)eD novacL- ali (u o&rabrile velike inve(tici)(ke kue i
!ultinacionalne ko!#ani)e+ KNaravno- ta (u trDita izni!no ne(tabilnaL- iz)avio )e Jero!e Boot&- ravnatel) i(traDivan)a u
london(ko) tvrtki A&!ore Inve(t!ent =ana%e!ent+ KAli u#ravo u to!e i leDi #rava zabava+L29 @vrtke ko)e (u (e Del)ele
zabavl)ati (&vatile (u da (e
R Zbo% neko% razlo%a- to izni!no kriti.no izv)ee ob)avl)u)e (e tek /,,2+ %odine- #et %odina nakon krize+ @ada )e bilo
#reka(no da (e ob)ave u#ozoren)a i zabrane i(koritavan)a krize 4 ==I )e u to vri)e!e ve K(trukturno #rila%oJavaoL
A7%ani(tan I kovao #lanove za Irak+
/1B
I = 111 11-1 u 0+i+11 II- +l0lFSISe^ t+ e ?U=Z _ I= 0ii Xl II J Zi Z ? i- U 1- Z++I I iiiZ III I l "= I + I X+l
ruei ci)ene+ Ja$ Pclo(k$ i0+ =or%an Stanlcv)a rekao )e ila A0i)i tieli+i K(v)eDi& loi& vi)e(ti ko)i!a c (e kor#oraci)e
#riti(nuti tla #roda)u (vo)e tvttkeL S to (e- za&val)u)ui ==I4u- i o(tvarilo+
Je li ==I ui(tinu #lanirao #rodubiti azi)(ku ktizu ili )e i(kazao o#a(an ne&a) i dal)e o(ta)e otvoreni! #itan)e!+ =oDda )e
na)!ilo(rdni)a inter#retaci)a ta da )e Iond znao da ne !oDe iz%ubiti S ako #rila%odbe izazovu )o )edan balon u #odtu.)u
novi& ttDini& obveznica- onda )e to dobitakM ako ra(#ire )o Deu borbu ka#itala- onda (e re%i)a #retvara u Eldorado za
ka#itali(ti.ke leinate+ U (vako! (lu.a)u- ==I )e !o%uno(t #ot#uno% kola#(a (!atrao dovol)no i(#lativo! da uJe u rizik+
Dana( )e )a(no tko )e dobio+
Dva !)e(eca nakon to )e ==I (klo#io kona.an (#orazu! ( JuDno! "ore)o!- @&e Uall Street Journal ob)avl)u)e .lanak
na(lovl)en KUall Street &ara azi)(ki! Paci7iko!L+ U n)e!u #ie da )e Pelo(k$)eva tvrtka- )ednako kao )o nekoliko vaDni)i&
kua- u Kazi)(ko4#aci7i.ku re%i)u #o(lala vo)(ku bankara ko)i (u tra%ali za btoker(ki! kua!a- tvrtka!a za u#ravl)an)e
vla(nitvo!- #a .ak i banka!a ko)e (e dalo z%rabiti za (itni+ Po&od na azi)(ke akvizici)e izni!no )e Duran )er (u !no%e
a!eri.ke broker(ke tvrtke #od vod(tvo! =errill C$nc& k Ao+ i =or%an Stanle$)a kao (vo) #rven(tveni cil) #o(tavile iren)e
#reko oceana+L26 Ukratko re.eno- zbilo (e nekoliko veliki& #reuzi!an)a: =errill C$nc& ku#io )e )a#an(ku Va!aic&i
Securitie(- kao i na)veu ta)land(ku broker(ku kuu- dok )e tvrtka AI> otku#ila Ban%kok Inve(t!ent za d)eli (tvarne
vri)edno(ti+ JP =or%an )e otku#io udio u tvrtki "ia =otor(- dok (u @raveler( >rou# i Salo!on S!it& Batne$ otku#ile )ednu
od na)vei& kore)(ki& tek(tilni& tvrtki i )o nekoliko dru%i& ko!#ani)a+ Zani!l)ivo )e #ri!i)etiti da )e ravnatel)
=eJunarodno% (av)etodavno% odbora tvrtke Salo!on S!it& Barne$- odbora ko)i )e tvrtku (av)etovao o (#a)an)i!a i
ku#ovini- ti)eko! to%a razdobl)a bio u#ravo Donald <u!(7eld Ei!enovan u (vibn)u 1666+F+ U odboru (e naao i Dick
A&ene$+ Jo )edan dobitnik bio )e Aarl$le >rou#- ta)an(tvena vain%ton(ka tvrtka #oznata kao o!il)eno #rib)eDite bivi&
#red()ednika i !ini(tara S od bive% drDavno% ta)nika Ja!e(a Bakera- #reko bive% britan(ko% #re!i)era Jo&na =a)ora-
(ve do Bu(&a (tari)e%a- ko)i (u ta!o radili kao (av)etnici+ Aarl$le (e kori(tio (vo)i! za(trau)ue debeli! veza!a da ot!e
teleko!unikaci)(ki dio Dae;ooa S S(an%$on% In7or!ation and Ao!!unication E)ednu od na)vei& kore)(ki& tvrtki za
vi(oku te&nolo%i)uF S i #o(tane vein(ki dioni.ar u )edno) od na)vei& kore)(ki& banaka+5,
/19
11+1 I A- 11+1 l+i iX l =lF I*I A 1 I 0+I*I SI S*OXA- 411+1Z+ I +11 I II*AII"A III U%+lAIX+l 0_0lX+l- 1F11 I A
iL i A0+i)+i u l+i iXi \) e +in &i iiZkc i vri ki4 #roJi i )et i il+ikZko dubl)e i o(t vari i i daleko 0na.a)ni)i #ri(tu#+LZZ1 Ni)e (e alio+
Za (a!o dvi)e %odine- #reobrazio (e na)vei dio azi)(ko%a lica 4 (totine ta!on)i& brendova za!i)enili (u !ultinacionalni
divovi+ Sto )e #ro%laeno Kna)veo! (v)et(ko! ra(#roda)o! #red zatvaran)eL S u @&e Ne; Vork @i!e(u- ili K(a)a!
ra(#roda)e bizni(aL- kako
, to!e #ie Bu(ine(( Ueek+]/ Za#ravo- bila )e to #ret#re!i)era )edno% vida ka#italiz!a kata(tro7e ko)i e- nakon 11+ ru)na-
#o(tati !)erno! )edinico! S (trane tvrtke okori(tile (u (e (trano! tra%edi)o! da bi #o&arale Azi)u+ Ia!o ni(u dole
(tvarati vla(tite #o(love i nat)ecati (e- ne%o #ri%rabiti ci)eli a#arat- radnu (na%u- #otroa.e i vri)edno(ti brendova ko)e (u
kore)(ke tvrtke %radile %odina!a S .e(to (u i& lo!ili na di)elove- (!an)ivali ili zatvarali da na vla(titi! trDiti!a tako
uklone uvozni.ku konkurenci)u+
Na #ri!)er- razvalili (u kore)(ko% diva- tvrtku Sa!(un%- i ra(#rodali di)elove S *olvo (e do.e#ao teke indu(tri)e- SA
Jo&n(on k Son 7ar!aceut(ko% di)ela- >eneral Electric )e odnio ra(v)etu+ Nekoliko %odina ka(ni)e- (naDnu auto!obil(ku
tvrtku Dae;oo S ko)a (e #roc)en)ivala na 1 !ili)ardi dolara S >= )e dobio za (a!o 5,, !ili)una S kraJa ravna oni!a iz
ru(ke ok4tera#i)e+ Do to% trenutka- za razliku od <u(i)e- !ultinacionalne tvrtke u #ot#uno(ti (u iz i%re izbacile one
lokalne+52
=eJu o(tali! veliki! riba!a ko)e (u z%rabile (vo) dio ti)eko! azi)(ke ra(#roda)e nalaze (e: Sea%ra!- ?e;lett4Pakcard-
Ne(tle- Interbre; i Novarti(- Aarre7our- @e(co i Eric((on+ Aoca4Aola )e za #ola !ili)arde dolara otku#ila kore)(ku tvrtku za
#un)en)e bocaM Procter and >a!ble otku#ili (u kore)(ku tvtku za #akiran)eM Ni((an )e #ri%rabio )ednu od na)vei&
indonezi)(ki& auto!obil(ki& tvrtki+ >eneral Electric (e do.e#ao kontrolno% #aketa dionica u kore)(ko! #roizvoJa.u
&ladn)aka C>M britan(ki Po;er%en oteo )e C> Ener%$- veliku kore)(ku ener%et(ku tvrtku za di(tribuci)u (tru)e i #lina+ Na#i(i
u Bu(ine(( Ueeku %ovore da )e (audi)(ki #rinc Al;aleed bin @alal Kletio dil)e! Azi)e (vo)i! kre!a(ti! Boein%o! B/B i
ku#ovao na Zra(#roda)a!aZL S !edu n)i!a )e i udio u Dae;oou+55
=or%an Stanle$- kao na)%la(ni)i za%ovaratel) #rodubl)ivan)a krize- #o(ve (e #rikladno ubacio u !no%e od ti& #o(lova i
#oku#io %ole!e #o(totke+ @vrtka )e (av)etovala Dae;oo ti)eko! #roda)e auto!obil(ko% (ektora i kao #o(rednik #riliko!
#rivatizaci)e nekoliko )uDnokore)(ki& banaka+53
Stranci!a ni(u #rodavane (a!o #rivatne azi)(ke tvrtke+ Jednako kao
1 #riliko! rani)i& kriza u Catin(ko) A!erici i I(to.no) Euro#i- i ova )e
/16
#orrcnna (rca(rva+ n!cnc"a viaaa vc(eio )e- i nin%ovrcincno- #rcUvi7l)Pin
tu #o(l)edicu+ <a(#ravl)a)ui zato &i "on%re( trebao odobriti !ili)aulc ==I4u za #otrebe #reobrazbe Azi)e- #red(tavnica
a!eri.ke @r%ovin(ke ko!ore- A&arlene Ber(&e7(k$- dala )e )a!(tva da e (e (#orazu!i!a K(tvoriti nove #o(lovne #rilike za
tvrtke iz S)edin)eni& DrDavaL+ Azi)a e !orati ubrzati K#tivatizaci)u odreJeni& kl)u.ni& (ektora 4 !edu n)i!a i ener%etiku-
tran(#ort- u(lu%e i ko!unikaci)eL+51
Naravno- kriza )e izrodila val #rivatizaci)e- a (trane !ultinacionalne ko!#ani)e #o.i(tile (u (ve+ Bec&tel )e dobio u%ovor za
#rivatizaci)u vodo#rivrede i odvodn)e u i(to.no) =anili- kao i u%ovor za iz%radn)u ra7ineri)e na7te na indonezi)(ko! otoku
Sula;e(i)u+ =otorola )e #reuzela #ot#uni nadzor nad kore)(ki! A##eal @eleco!o!+ N)u)orki ener%et(ki %i%ant Sit&e
do.e#ao (e veliko% ud)ela u ta)land(ko) )avno) #linari S Ao%eneration+ Indonezi)(ke vodo#rivredne (u(tave #odi)elili (u
britan(ki @&a!e( Uater i 7rancu(ki C$onnai(e de( Eau8+ "anad(ka tvrtka Ue(tcoa(t Ener%i do.e#ala (e divov(ko% #ro)ekta
iz%radn)e elektrana u Indonezi)i+ Briti(& @eleco! otku#io )e velik udio !alezi)(ke i kore)(ke #otan(ke (luDbe+ Bell Aanada
u vla(nitvu drDi udio kore)(ke teleko!unikaci)(ke tvttke ?an(ol+5B
Sve u (ve!u- ti)eko! dvade(et !)e(eci- !ultinacionalne ko!#ani)e obavile (u 191 vaDni)i& (#a)an)a ili otku#a tvrtki u
Indonezi)i- @a)landu- JuDno) "ore)i- =alezi)i i na Iili#ini!a+ Pro!atra)ui razvo) ra(#roda)e- <obert Uade- ekono!i(t iz
CSE4a- i Irank *enero(o- ekono!(ki (av)etnik- izni)eli (u #redviJan)e da bi ==I4ov #ro%ra! K.ak !o%ao i ubrzati tok
na)vee% !irnodo#(ko% #ri)eno(a vla(nitva iz do!ai& u (trane ruke ko)i )e (vi)et doDivio u #o(l)edn)i& #ede(et %odinaL+59
Iako )e #riznavao neke #o%reke ti)eko! #rvi& reakci)a na krizu- ==I tvrdi da (u brzo i(#ravl)ane i da (u #ro%ra!i
K(tabilizaci)eL urodili u(#)e&o!+ I(tina )e da (u (e azi)(ka trDita na#o(l)etku u!irila- ali )e ci)ena to% !ira (tra&otna i #laa
(e )o dana(+ =ilton Iried!an )e na vr&uncu krize u#ozoravao na #aniku i tvrdio da e K#roi+++ kad (rede tu 7inanci)(ku
zbrku- bit e!o (v)edoci #ovratka ra(ta u Azi)i- ali nitko ne zna &oe li (e to do%oditi za )ednu- dvi)e ili tri %odineL+56
I(tini za vol)u- ni de(etl)ee ka(ni)e kriza u Azi)i )o ni)e zavrila+ Nakon to /5 !ili)una l)udi- u dvi)e %odine- iz%ubi radna
!)e(ta- kori)ene &vata novi (o) o.a)a ko)i ni)edna civilizaci)a ne !oDe olako a#(orbirati+ @a) o.a) #o)avl)u)e (e u razli.iti!
oblici!a dil)e! re%i)e 4 od znakovito% #ora(ta
/B,
#rn(nniriX#+
U Indonezi)i- =alezi)i i lu0no) "oiv)i (to#a za#o(leno(ti ni dana( ni)e do(e%nule razinu iz lEF6B+ %odine+ Ne (a!o zato to
radnici ko)i (u radna !)e(ta iz%ubili li)eko! krize nikad ni(u u(#)eli #ronai nove #o(love+ Ot#utan)a (u (e na(tavila- a
novi- (trani vla(nici Del)eli (u iz uloDeno%a izvui (ve vei #ro7it+ Na(tavilo (e i (a (a!oubo)(tvi!a S u JuDno) "ore)i-
(a!oubo)(tvo )e .etvrti #o u.e(talo(ti uzrok (!rti- dakle- dvo(truko u.e(tali)i ne%o #ri)e krize S (vako%a dana Divot (ebi
oduz!e tride(et o(a! l)udi+3,
@o )e nei(#ri.ana #ovi)e(t #olitike ko)u ==I naziva K(tabilizaci)(ki! #ro%ra!i!aL S kao da (u drDave brodovi ko)e
#odivl)alo !ore trDita bacaka na (ve (trane+ Na#o(l)etku i#ak dolazi do (tabilizaci)e- ali (e ta nova ravnoteDa u(#o(tavl)a
bacan)e! !ili)una l)udi #reko #alube 4 radnika u )avno! (ektoru- vla(nika !ali& #oduzea- (ubvencionirani&
#ol)o#rivrednika- (indikali(ta+ =ra.na ta)na K(tabilizaci)eL %la(i da (e velika veina nikad ne u(#i)e vratiti na #alubu+
Ska#ava)u #o %eti!a S u ko)i!a (ad obitava !ili)arda l)udi 4 zavrava)u u )avni! kua!a ili konte)neri!a na teretni!
brodovi!a+ Oni (u obe(#ravl)eni- oni (u l)udi ko)e n)e!a.ki #)e(nik <ainer =aria <ilke o#i(u)e kao Kl)ude ko)i!a ne
#ri#ada)u ni #rolo(t ni buduno(tL+31
@i l)udi ni(u )edine Drtve ==I4ovo% za&t)eva za (tvaran)e! (avreno% azi)(ko% #ravov)er)a+ U Indonezi)i (u na(tavili bu)ati
#rotukine(ki (tavovi ko)i!a (a! bila o.evice! u l)eto 166B+- a #od)arivala i& )e #oliti.ka ka(ta ko)a )e bila #re(retna to
!oDe (a (ebe odvr%nuti #ozorno(t+ Stan)e (e uvelike #o%oralo nakon to )e Su&arto #ovi(io ci)ene o(novni& Divotni&
#otre#tina+ Dil)e! ze!l)e buknule (u #obune- !no%e od n)i& u(!)erene #rotiv kine(ke !an)ine S ubi)eno )e ot#rilike
ti(uu dv)e(to l)udi- a de(eci "ine(kin)a doDiv)eli (u %ru#na (ilovan)a+3/ I n)i& treba #ribro)iti Drtva!a ideolo%i)e Aikake
kole+
Na#o(l)etku (e %n)ev u Indonezi)i okrenuo #rotiv Su&arta i #red()edni.ke #ala.e+ @i)eko! tri de(etl)ea- IndoneDani (u
!an)e4vie bili #ri(to)ni- dobro #a!tei #okol)e ko)i (u Su&arta doveli na vla(t- a to (e ()ean)e o(v)eDavalo #ovre!eni!
!a(akri!a u #rovinci)a!a i na I(to.no! @i!oru+ Ai)elo to vri)e!e l)udi (u #oti&o b)e(nili na Su&arta- ali )e tek ==I u(#io
za#aliti lo!a.u S to (e- ironi.no zvu.i- zbilo nakon za&t)eva da (e #ovea)u ci)ene %oriva+ Nakon to%a IndoneDani (u (e
#obunili i (vr%nuli Su&arta+
Jednako kao i zatvor(ki i(traDitel)- i ==I (e okori(tio nev)ero)atni! bolo! krize da (lo!i vol)u Azi)(ki& ti%rova- da i&
u#okori dokra)a+ No-
/B1
li#Ol 1 I)tZDI #"Z*lZU"+I "OIlt liliQ UOI+l- UIUFAStO S lZA%lZASIX,1U I I f \"N II I li iZ+i II III+I
Ditel)i (e (uo.ava)u (a (a!ouv)ereno(tiQ i #rko(o!+ U Indonezi)i )e 1+1 %ianu +1 #rekora.ena 4 bio )e to #od()etnik da )e
!o%ue #ret)erati i (a ok tera#i)o!- i tako izazvati #ovratni udar- dobro #oznat (vi!a od Bolivi)e do baka+
I#ak- kad (u u #itan)u ne#lanirane #o(l)edice n)i&ovi& #ro%ra!a- kriDari (lobodno% ttDita otkriva)u (e kao loi u.enici+ Iz
nev)ero)atno uno(ne azi)(ke ra(#roda)e izvukli (u )ednu4)edinu #ouku S (ve )e- bar naiz%led- #otvrJivalo i(#tavno(t
doktrine oka- #ri(ti%li (u novi dokazi Ekao da i& ni)e bilo dovol)noF da (e nita ne !oDe u(#orediti ( ono! i(tin(ko!
kata(tro7o!- da nita ne otvara nova #ro(tran(tva tako dobro kao i(tin(ki drutveni #revrat+ Nekoliko %odina nakon vr&unca
krize- nekoliko i(taknuti& ko!entatora bilo )e (#re!no iz)aviti da )e (ve to (e zbilo u Azi)i- u(#rko( (vi! razaran)i!a-
za#ravo bio #rikriveni bla%o(lov+ @&e Econo!i(t bil)eDi da )e KJuDno) "ore)i bila #otrebna nacionalna kriza da (e naci)e
okrenute #te!a (ebi #tetvoti u naci)u ko)a #ri&vaa (trani ka#ital- #ro!)enu i trDino nat)ecan)e+L @&o!a( Iried!an- u (vo!
be(t(eletu @&e Ce8u( and t&e Olive @ree iz)avl)u)e da (e do%aJa)i u Azi)i ne !o%u #ro%la(iti krizo!+ KUv)ereno tvrdi! da
na! )e %lobalizaci)a u.inila u(lu%u razaran)e! ekono!i)a @a)landa- "ore)e- =elzii)e- Indonezi)e- =ek(ika- <u(i)e i Brazila
ti)eko! devede(eti& )et )e ti!e ne(talo bezbro) loi& obi.a)a i in(tituci)aL- #ie i doda)e da (e: K#o !o!e !il)en)u-
ra(krinkavan)e ne#oti(ti.ko% ka#italiz!a u "ore)i- ne !oDe #ro%la(iti krizo!+L32 U (vo)i! kolu!na!a ko)i!a u @&e Ne;
Vork @i!e(u #odrDava invazi)u na Irak nai e (e na d)elu (li.na lo%ika (a!o to e (e ra(#ad #rove(ti kt(tatei! raketa!a-
a ne tr%ovan)e! valuto!+
Azi)(ka kriza u (vako! (lu.a)u #okazu)e koliko u.inkovito 7unkcionira i(koritavan)e kata(tro7e+ I(tovre!eno- razorno(t
trDino%a (lo!a i ciniza! reakci)e Za#ada #okrenuli (u (naDne reakci)e+
Sna%e !ultinacionalno% ka#itala o(tvarile (u (vo)u vol)u u Azi)i- ali (u izazvale nove bu)ice narodno% %n)eva ko)i (e
na#o(l)etku izlio izravno na in(tituci)e ko)e #ro!i.u ideolo%i)u neobuzdano% ka#italiz!a+ Neuobi.a)eno uravnoteDen
uvodnik Iinancial @i!e(a #ie ovako: KAzi)a )e bila znak u#ozoren)a da nezadovol)(tvo )avno(ti ka#italiz!o! i (na%a!a
%lobalizaci)e do(eDe zabrin)ava)ue razine+ Azi)(ka kriza #okazala )e (vi)etu da zbo% na%lo% odl)eva ka#itala !o%u
#okleknuti .ak i one na)u(#)eni)e drDave+ C)ude )e uDa(nulo da &irovi ta)ni& 7ondova !o%u uzrokovati !a(ovno (iro!atvo
na dru%o!e kra)u (vi)eta+L35
Za razliku od bive% Sov)et(ko% Saveza- %d)e (e (!il)ena bi)eda ok4tera#i)e !o%la #rodati kao dio Kbolne tranzici)eL iz
ko!uniz!a u trDinu
/B/
I Zi vo(veccnici %lu&a 11+ +u iX+ i u la (i i i (u (vo)e )u \d+i+11111 Nd11 X Ki K)u& n+i ) u ni 11 u X+i il+i )o vie #o%oi +iXu &ol+
I(&od )e bio ta) da (u te !i(i)e #re(tale biti udobno anoni!ne S u .e!u (u dotad uDivali+ Stanle$ Ii(c&er iz ==I4a #ri()ea
(e Kcirku(ke at!o(7ereL oko (cul(ko% &otela ?ilton- kad )e na #o.etku #re%ovora #o()etio "ore)u+ KEF(tao (a! zato.en u
&otel(ko) (obi S ni(a! (!io izai )er !e i(#red vrata o.ekivalo 1, ,,, 7oto%ra7a+L Dru%o izv)ee %ovori o to!e da (u
==I4ovi #red(tavnici- da bi (e do.e#ali dvorane u ko)o) (e odrDavao banket- !orali K#roi kroz (traDn)i ulaz- to )e zna.ilo
(#utati (e (tubiti!a i #roi kroz %ole!u ?iltonovu ku&in)u+L33 U to vri)e!e ==I4ovi duDno(nici ni(u bili naviknuti na
toliku #ozorno(t+ Da zavre kao zato.enici de4lu8e &otela #o(lanici!a *ain%ton(ko% kon(enzu(a kao #o)ava #o(tat e
bli(ka tek u %odina!a ko)e (li)ede S nakon to (u (vuda #o (vi)etu n)i&ova oku#l)an)a #o.eli #ratiti !a(ovni #ro(v)edi+
Nakon 1669+ (ve teDe #o(ta)e !irni! (red(tvi!a na!etnuti ok4tera4#i)e S #ute! uobi.a)eni& ==I4ovi& #ri)etn)i i #ri(ila
ti)eko! tr%ovin(ki& (a!ita+ Novi #rko( #ri(tiDe ( Ju%a i (vo)u (v)et(ku #re!i)eru i!a #riliko! ra(#ada #re%ovora Sv)et(ke
tr%ovin(ke or%anizaci)e u Seattleu- 1666+ Iako (u !ladi #ro(v)ednici #rivukli na)vei dio !edi)(ke #ozorno(ti- i(tin(ka
#obuna zbila (e u nutrini kon%re(no% centra- kad (u ze!l)e u razvo)u (tvorile %la(a.ki blok i odbile za&t)eve za novi!
tr%ovin(ki! u(tu#ci!a (ve dok e Euro#a i S)edin)ene DrDave (ubvencionirati i tititi do!au indu(tri)u+
U to vri)e!e i dal)e (e ra(#ad u Seattleu !o%lo #ro%la(iti krao! (tanko! u ne#rekidno! na#redovan)u kor#oracioniz!a+
No- (a!o nekoliko %odina #o(li)e dubina ra()eda nee (e !oi #reviJati S na#uta (e a!biciozan (an (ukladno ko)e! )e
vlada S)edin)eni& DrDava Del)ela (tvoriti uni7iciranu zonu (lobodne tr%ovine ko)a obu&vaa ci)elu azi)(ko4#aci7i.ku re%i)u-
kao i (#orazu! i #lanove %lobalni& ula%a.a za (tvaran)e Slobodne a!eri.ke tr%ovin(ke zone ko)a bi (e #rotezala od Al)a(ke
do [ilea+
=oDda )e na)vei ut)eca) takozvano% anti4%lobalizaci)(ko% #okreta bio ta) to )e ideolo%i)u Aikake kole (t)erao u (a!o
(redite !eJunarodne ra(#rave+ U kratko! trenutku- na #ri)elazu ti(ul)ea- ni)e bilo ni)edne krize ko)a bi #rivukla
#ozorno(t S duDni.ki okovi (u u!inuli- Ktranzici)eL (u bile dovrene- a novi (v)et(ki rat )o ni)e za#o.eo+ Preo(tala )e
(a!o #ovi)e(t kriDar(ko% #o&oda za (tvaran)e (lobodno% trDita: !ra.na (tvarno(t ne)ednako(ti- koru#ci)e i #ro#adan)a
okolia ko)a o(ta)e nakon to (u
/B2
i !u]iitiu S#v0]icanv0 Fc #urvu+iavan Kiiiu!i iiuvvciu 1+111111 annrnL+
U retro(#ektivi- za#an)u)c tla )e- nakon to (u.el)avan)e (a (u#a i nu kini ide)a!a ili (ila!a vie ni)e bilo #otrebno- razdobl)e
ka#itali(ti.ko% !ono#ola tta)alo izni!no ktatko S (a!o o(a! %odina: od ra(#ada Sov)et(ko%a Saveza 1661+ do ra(#ada
(a!ita Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)e 1666+ I#ak- (ve )a.a o#orba nee u(#oriti #rovedbu to%a izni!no uno(no% #lana S
n)e%ovi za%ovornici )edno(tavno e za)a&ati na valovi!a (tra&a i dezori)entirano(ti ko)e e (tvoriti okovi (naDni)i ne%o ikad
#ri)e+
/B5
3+ dio
*re!ena oka 4
u(#on ko!#lek(a razorno% ka#italiz!a
Nadi!ak na! )e kreativno razaran)e- unutar i izvan vla(tito%a drutva+ Svakodnevno rui!o (tari #oredak S od bizni(a do
znano(ti- kn)iDevno(ti- (likar(tva- ar&itekture- kine!ato%ra7i)e do #olitike i zakona+++ Oni na( !ora)u na#a(ti da bi #reDiv)eli-
ba kao to !i razara!o n)i& da bi na(tavili nae #ovi)e(no #o(lan)e+
=ic&ael Cedeen- @&e Uar a%ain(t t&e @error =a(ter(- /,,/+
>eor%e (ve #roble!e na rancu r)eava !otorno! #ilo! 4 !i(li! da )e to razlo% zato (e toliko dobro (laDe ( A&ene$)e! i
<u!(7eldo!+
Caura Bu(&- Iz)ava na ve.eri Udru%e do#i(nika Bi)ele kue- 2,+ travn)a /,,3+
U d)elokru%u Do!ovin(ke (i%urno(ti
On )e beutno !alo ko#ile+ *)eru)te !i na ri)e.+
<ic&ard Ni8on- #red()ednik S)edin)eni& DrDava- o Donaldu <u!(7eldu-
16B1+1
Dana( (tra&u)e! da (e za#ravo budi!o u drutvu nadzora ko)e na( )e ve oda(vud okruDilo+
<ic&ard @&o!a(- britan(ki in7or!ati.ar- (tudeni /,,1+/
Do!ovin(ka (i%urno(t !oDda )e u#ravo do(ti%la razinu do ko)e (u do#rla ula%an)a u e4tvrtke 166B+ %odine+ U to vri)e!e
i(#red i!ena tvrtke (a!o (e trebalo (taviti Ke4L i dionice bi (kakale do neba+ Dana( )e to i(to !o%ue #olu.iti ( nazivo!
KtvrJavaL+
Daniel >ro((- Slate- li#an) /,,3+2
Bilo )e to )edno% (#arno% #oned)el)ka u Ua(&in%tonu+++ Donald <u!(7eld (#re!ao (e obaviti o!taDenu !u zadau S
raz%ovarati ( o(obl)e!+ Otkad )e #teuzeo duDno(t !ini(tta obrane- u ZdruDeno! (toDeru u.vr(tio )e (vo)u re#utaci)u ba&ata-
ta)novito% i S atribut ko)i (e ne#rekidno #onavl)ao S aro%antno% ti#a+ Nett#el)ivo(t )e bila razu!l)iva+ Otkako )e kro.io u
Penta%on- <u!(7eld )e odbacio #ro#i(anu ulo%u vode i #okreta.a- te (e odlu.io #onaati #o#ut kakva be(krvno% krvnika S
ta)nika u#rave (a zadao! (!an)en)a bro)a za#o(lenika+
"ad )e <u!(7eld #ri&vatio i!enovan)e- !no%i (u (e #itali zato %a Deli+ Bilo !u )e ezde(et o(a! %odina- i!ao )e #etoro
unu.adi i o(obnu i!ovinu .i)a (e vri)edno(t #roc)en)ivala na /3, !ili)una dolara- tovieS i(tu tu duDno(t obnaao )e za
vri)e!e !andata >eralda Iorda+5 <u!(7eld ni)e na!)eravao #o(tati tradicionalni! !ini(tro! obrane ko)e% odreJu)u ratovi
ko)i (e vode za vri)e!e n)e%ova !andata S (tre!io )e daleko vie+
Novou(toli.eni !ini(tar obrane zadn)i& )e dvade(etak %odina #roveo vodei !ultinacionalne kor#oraci)e- ()edei #o
u#ravni! odbori!a- .e(to
/B1
I III ll+l I 11R li K111 i It A AIIASAI III SlZI?Z XA SI 11+11 I +u i i O*Fcl4+N U 11 1NO*A A"OI? II11 lXiZ-
i i#ravl)+u i )e i _ 11 ki !i ko)a (e (#cci)alizii +11 a 0+i Ji%ilal nu iclcvizi)u- ()edio u u#ravi )o )edne obcava)uc Kc4tvrtkc za
#o(lovna r)een)aL i (luDio kao #red()edava)ui u#ravno%a odbora izni!no (uvre!ene biote&ni.ke tvrtke ko)a )e drDala
ek(kluzivna #atentna #rava na li)e.en)e #ti.)e %ri#e- kao i na )o nekoliko vaDni& li)ekova #rotiv AIDS4a+3 "ad )e <u!(7eld-
/,,1+ %odine- uao u kabinet >eor%ea U+ Bu(&a- (a! )e (ebi dao zadau #reobli.iti narav ratovan)a u dvade(et #rvo!
(tol)eu- #reobratiti %a u neto vie #(i&oloko ne%o 7izi.ko- vei! di)elo! (#ektakl- a !an)i! borbu- i neiz!)erno uno(ni)e
ne%o to )e ratovan)e ikada bilo+
=no%o (e #i(alo o <u!(7eldovu kontroverzno! #ro)ektu Ktran(7or!aci)eL ko)i! )e o(!oricu u!irovl)eni& %enerala
#otaknuo da zatraDe n)e%ovu o(tavku i ko)i %a )e na#o(l)etku #ri(ilio da od(tu#i nakon izbora /,,1+ "ad )e Bu(& ob)avio
n)e%ovu o(tavku- #ro)ekt K(veobu&vatne tran(7or!aci)eL- a ne rat u Iraku ili ona)- iri- <at #rotiv terora- kao na)vaDni)i
<u!(7eldov do#rino(: KDonov rad u to! #odru.)u ri)etko )e do#irao do novin(ki& na(lova+ Ali- re7or!e ko)e (e odvi)a)u S
a ko)e )e on #okrenuo S #ovi)e(ni& (u raz!)era+L1 Ui(tinu- )e(u- ali ni)e oduvi)ek bilo )a(no od .e%a (e za#ravo (a(to)e+
*ii vo)ni duDno(nici #rezirali (u Ktran(7or!aci)uL kao Ki(#razno kle#etan)eL- a <u!(7eld (e .e(to .inio odlu.ni! Edo
%otovo ko!i.ni& raz!)eraF da dokaDe to.no(t ti& na#ada: KAr!i)a #rolazi kroz #roce( velike !odernizaci)eL- iz)avio )e
<u!(7eld u travn)u /,,1+ KSa (ile ute!el)ene na divizi)i #relazi (e na borbenu (ilu !odularne bri%ade+++ iz ratovan)a zbo%
cil)a na ratovan)e zbo% #rekidan)a (ukoba- #re!a intero#erabilno(ti i zati! #re!a !eJu(obno) ovi(no(ti+ A to )e (loDena
zadaa+LB I(tini za vol)u- ci)eli #ro)ekt ni)e bio toliko (loDen kao to %a )e <u!(7eld #rikazivao+ I(#od ovi& nerazu!l)ivi&
ri)e.i (krivao )e #okua) da (e u (a!u (rD a!eri.ke vo)(ke uvede (u(tav u%ovorni& (uradnika i brendovi- di)elovi revoluci)e
ko)o) )e (a! #ri#adao u kor#oraci)(ko! (vi)etu+
@i)eko! devede(eti& %odina !no%e tvrtke ko)e (u tradicionalno #roizvodile vla(tite #roizvode i odrDavale bro)nu i (tabilnu
radnu (na%u #ri&vatile (u takozvani Nikeov !odel S ne #o()edovati ni)ednu tvornicu- #roizvode #roizvoditi (luDei (e
(loDeno! !reDo! u%ovorni& i #odu%ovorni& (uradnika- i (va (red(tva #reu(!)eriti u diza)n i !arketin%+ Dru%e tvrtke
o#redi)elile (u (e za takozvani =icro(o7tov !odel: odrDavati .vr(to nadzornu )ez%ru (a(tavl)enu od dioni.ara4za#o(lenika
ko)i izvode te!el)ne zadae unutar tvrtke- dok (e (ve o(talo #rebacu)e #rivre!eno za#o(leni!a S od voJen)a (obe (
#oto!- do #i(an)a #ro%ra!(ki& kodova+ Neki (u takve tvrtke ko)e (u #role #roce(
/BB
X?FSlUX-lie ISUU lUIlIlil- +( I0+I1III1=I1 III+IIIF lFXFlXlXXl_ +1 S+"II 0+IJ+I+
<u!(7eld )e v)erovao da )e =ini(tar(tvu obrane S)edin)eni& 1 &0+ava #otrebna u#ravo takva #rerada Skao to #riliko!
n)e%ova dola(ka u lZenta%on #ie .a(o#i( Iortune: K>o(#odin direktor (#re!ao (e nadzirati i(to onakvo re(trukturiran)e
kakvo )e toliko u(#)eno #rovodio u kor#oraci)(ko! (vi)etu+L9 Naravno- #o(to)ale (u neke neizb)eDne razlike+ Jednako kao
to (u (e kor#oraci)e o(lobaJale ze!l)o#i(no o%rani.eni& tvotnica i radnika ( #uni! radni! vre!eno!- <u!(7eld )e Delio
vo)(ku o(loboditi veliko% bro)a #ro7e(ionalni& vo)nika u i!e odrDavan)a !alene )ez%re (toDera ko)u #odrDava)u )e7tini)i-
#rivre!eni vo)nici iz #ri.uvni& #o(tro)bi i Nacionalne %arde+ U !eJuvre!enu e u%ovorni (uradnici iz tvrtki kao to (u
Blackvvater ili ?alliburton obavl)ati #o(love ko)i (eDu od #ri)evoza u o#a(ni! okolno(ti!a- #reko i(#itivan)a zatvotenika do
do#re!e &rane i zdrav(tvene (krbi+ @a!o %d)e (u kor#oraci)e (red(tva uteJena na radnici!a troile na diza)n i !arketin%-
<u!(7eld )e (vo)u KuteJevinuL od (!an)eno% bro)a vo)nika i tenkova- (!)erao #otroiti na na)novi)u (atelit(ku i
nanote&nolo%i)u iz #rivatno% (ektora+ KU dvade(et #rvo! (tol)euL- iz)avl)u)e <u!(7eld o (uvre!eno) vo)(ci- K!ora!o
#re(tati !i(liti o (tvari!a- bro)u (tvari i n)i&ovo) !a(i- te u!)e(to to%a raz!il)ati- i to #tven(tveno- o brzini- (#retno(ti i
#recizno(ti+L Uvelike )e #od()eao na &i#eraktivno% (av)etnika @o!a Peter(a ko)i )e #otkra) devede(eti& iz)avio da
ko!#ani)e !ora)u odlu.iti )e(u li K#ravi i%ra.i u #roda)i #a!etiL ili Kdobavl)a.i kaba(ti& #red!etaL+6
Ne iznenaJu)e da (u %enerali- ko)i (u obi.avali i!ati #revla(t u Penta%onu- bili #rili.no uv)ereni da K(tvariL i K!a(aL i!a)u
neku vaDno(t kad )e ri)e. o ratovan)u+ Ubrzo (u #o(tali izrazito ne%ativno na(tro)eni #re!a <u!(7eldovo) vizi)i Ku#l)eL
vo)(ke+ @i)eko! !alo vie od (eda! !)e(eci u uredu- !ini(tar )e na%azio tolik bro) Dul)eva da (e %ovorkalo da (u !u dani
odbro)eni+
U#ravo u to! trenutku <u!(7eld #oziva o(obl)e Penta%ona na )edan od ri)etki& K(a(tanaka %tad(ke u#raveL+ Od!a& (u (e
rodila na%aJan)a: &oe li ob)aviti o(tavkuT ?oe li na( zabavl)ati #ri.a!aT Pokuava li zakan)elo (taro) %ardi #rodati #ri.u
o tran(7or!aci)iT Dok (u (totine vii& duDno(nika Penta%ona ulazile u dvoranu- to% #oned)el)ka u)utro- K#revladavala )e
znatiDel)aL- rekao !i )e )edan od n)i&+ K"ako e na( uv)eritiT @ada %a vie ni)e tr#io %otovo nitko+L
"ad )e <u!(7eld uao- Kul)udno (!o u(tali i ()eliL+ Brzo )e #o(talo )a(no da o(tavka ni)e na dnevno! redu- a da e izo(tati i
zabavne #ri.e+ Bio )e to !oDda na)neobi.ni)i %ovor ko)i )e ikad odrDao i)edan a!eri.ki !ini(tar obrane+ Za#o.eo )e ovako:
/B9
I ? 111 1 I 1111 Z+I%lll I li \Z+l I SXi i I 1 I l Xi 11 1 11 _ 11 UZl U k I 11 I e I 0 I +11 #lot I* 111 k li4
)i li 11-1 !l i ? i(l)iZi 111 ) 111 ni v ul+ i i rn i rali(i ii ko% #laniran)a na (vi)etu+ EFn vlada #ro#i(u)u i #eto%odin)e #lanove+
10 (a!o )edne #ri)e(tolnice- #okuava (vo)e za&t)eve na!etnuti vre!en(ki! zona!a- kontinenti!a- oceani!a i )o dal)e+
Okrutno! u(tra)nou- %ui (lobodnu !i(ao i lo!i nove ide)e+ On (labi obranu S)edin)eni& DrDava i (tavl)a na kocke Divote
!ukaraca i Dena u odora!a+
=oDda to zvu.i kao bivi Sov)et(ki Savez- ali )e ta) ne#ri)atel) ne(tao 4 na danan)i du!an daleko )e tankoutni)i i
neza(itni)i+++ i bliDi nai! do!ovi!a+ On )e #enta%on(ka birokraci)a+1,
Nakon to )e <u!(7eld otkrio (vo)u retori.ku do(ko.icu- lica u dvorani do(lovno (u (e oka!enila+ *eina (luatel)a bili (u
l)udi ko)i (u (vo)e kari)ere #o(vetili borbi #rotiv Sov)et(ko% Saveza i ni)e i! bilo u%odno (luati da i& (e- u takvo!
#oi%ravan)u- u(#oreJu)e ( ko!un)ara!a+ KPozna)e!o #rotivnika+ Pozna)e!o i #ri)etn)u+ Jednako .vr(to! odlu.nou kakvu
za&ti)eva borba #rotiv odlu.no% #rotivnika !ora!o (e u&vatiti u kotac i izdrDati+++ dana( ob)avl)u)e!o rat birokraci)i+L
Dakle- u.inio )e neza!i(livo S !ini(tar obrane- ne (a!o to )e Penta%on o#i(ao kao ozbil)nu #ri)etn)u A!erici- ne%o )e i
ob)avio rat in(tituci)i u ko)o) radi+ Publika )e bila za#an)ena+ K>ovori da (!o !i ne#ri)atel)- da (!o ne#ri)atel) !i+ A
v)erovali (!o da (vo) #o(ao radi!o za ovu naci)uL- rekao !i )e )edan duDno(nik+
<u!(7eld ti!e ni)e Delio (a.uvati novac #orezni& obveznika S nedu%o #ri)e u "on%re(u )e zatraDio 114#o(totno #ovean)e
#rora.una+ No- budui da (e #okoravao kor#oraci)(ki! na.eli!a kontrarevoluci)e- (ukladno ko)i!a velika *la(t (#a)a (na%e
( veliki! Bizni(o! i (red(tva ra(#od)el)u)e na%ore S dakle- Delio )e !an)e troiti na o(obl)e- a daleko vie )avno% novca
izravno u(!)eriti u bla%a)ne #rivatni& ko!#ani)a+ @i!e )e <u!(7eld ot#o.eo (vo) KratL+ Svaki od)el !orao )e (rezati o(obl)e
za 13 #o(to- a !edu n)i!a (u (e nali K(toDeri (vi& vo)ni& baza na (vi)etu+ @o ni)e (a!o (ukladno zakonu- to )e i dobra
za!i(ao ko)u e!o o(tvaritiL+11
*ii! )e duDno(nici!a ve naredio da Ki(traDe =ini(tar(tvo obrane i otkri)u ko)i (e #o(lovi !o%u obavl)ati bol)e i )e7tini)e
uzi!an)e! van)(ki& u%ovorni& (uradnikaL+ Gelio )e znati Kzato )e =ini(tar(tvo obrane )edna od #o(l)edn)i& in(tituci)a ko)a
(a!a i(#i(u)e .ekoveT "ad #o(to)i ci)ela indu(tri)a ko)a u.inkovito nadzire (kladita- zato #o()edu)e!o i nadzire!o toliki
bro)
/B6
#oaove u!Fc(ro na to aa!o van)(ki! i vrt "a !a (ro ct! vec nezt\ioX "o!#ani)aT Svakako !oDe!o izvana nabaviti i
)eltini)u ra.unalnu #odrku+++4
Zati! )e na#ao K(vetu ktavttL vo)no% e(tabli!enta S zdrav(t venu (krb za vo)nike+ Zato )e u vo)(ci toliko li)e.nika- Delio
)e znati <u!(7eld+ KNeke od ti& #otreba- o(obito o#u #rak(u ili (#eci)ali(ti.ke za&vate ko)i ni(u #ovezani ( borbo! !oDda
bi u.inkoviti)e !o%ao zadovol)avati #rivatni (ektor+L A to )e ( kua!a za vo)nike i n)i&ove obitel)i 4 n)i& )e (i%urno !o%ue
%raditi K)avno4#rivatni! #artner(tvo!L+
=ini(tar(tvo obrane trebalo bi (e u(redoto.iti na (vo)e te!el)ne zadae: KvoJen)e rata+++ U (vi! o(tali! (lu.a)evi!a
treba!o #ronai dobavl)a.e ko)i !o%u !an)e bitne zadae izvriti brzo i u.inkovito+L
Nakon to% %ovora !no%i (u #enta%on(ki duDno(nici (&vatili da <u!(7eldovo) (!iono) vizi)i uzi!an)a van)(ki& (uradnika u
vo)(ku na #utu (to)i (a!o !ali #roble! S U(tav S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava ko)i nacionalnu (i%urno(t )a(no odreJu)e
kao duDno(t vla(ti- a ne #rivatni& tvrtki+ K=i(lio (a! da e <u!(7elda ta) %ovot (ta)ati #oloDa)aL- rekao !i )e !o) izvot+
@o (e ni)e do%odilo- a !edi)(ka #ozorno(t n)e%ove ob)ave rata Penta%onu bila )e (laba S zato to )e (vo)u ratobornu iz)avu
iznio 1,+ ru)na /,,1+
Za#ravo- .udna )e #ovi)e(na 7u(nota da )e ANN u (vo)i! ve.ern)i! vi)e(ti!a- 1,+ ru)na- ob)avio krai #rilo% #od na(lovo!
K=ini(tar obrane ob)avio rat #enta%on(ko) birokraci)iL i da )e ve (l)edee% )utra i(ta ta !reDa izvi)e(tila o na#adu na tu
in(tituci)u- (a!o to )e na#ad bio neto !an)e !eta7ori.ne naravi- #obio 1/3 #enta%on(ki& za#o(lenika i teko ranio )o 11,
l)udi ko)e )e <u!(7eld- #ri)e !an)e od dvade(et .etiri (ata- o#i(ao kao drDavne ne#ri)atel)e+1/
A&ene$ i <u!(7eld 4 ka#itali(ti #rotokata(tro7e
Ide)a u (reditu <u!(7eldova zaboravl)eno% %ovora ni)e nita !an)e ne%o te!el)na za(ada Bu(&evo% reDi!a S #o(ao vla(ti
ni)e da vlada ne%o da tu zadau #reda u.inkoviti)e! i o#enito nad!oni)e! #rivatno! (ektoru+ <u!(7eld )e )a(no iznio da
ta zadaa ni)e ni!alo #rozai.no rezan)e budDeta ne%o n)ezini! za%ovornici!a #ted(tavl)a kriDar(ki #o&od za #ro!)enu
(vi)eta- u(#orediv ( #ob)edo! nad ko!uniz!o!+
"ad )e Bu(&eva eki#a #reuzela vla(t- u !ani)i #rivatizaci)e o(a!de(eti& i devede(eti& Eko)u u #ot#uno(ti #ri&vaa i
Alintonova ad!ini(traci)a- )ednako kao i drDavne i lokalne vla(tiF #rodane (u ili dane u nadzor )avne tvrtke u nekoliko
(ektora S vodo#rivredi- elektro4ener%etici- u#ravl)an)u
_
/9,
%ranr- o(raia Xc (rzL 4 onr runi+i i\L+ !ii"o #riroiURnc ide)i vladan)a da ! (a!a iiliZ)a n)i&ovi4 #reda)e #rivat iio! (cktoi u u
#ila n)e dovela (a!o zna4icn)c #o)!a nacionalne drDave: vo)(ka- #olici)a- vatro%a(ci- zatvori- nadzor %ranice- ta)ne (luDbe-
kontrola zarazni& bole(ti- (u(tav )avno% kol(tva i u#ravl)an)e drDavno! birokraci)o!+ No- budui da (u (e #rvi koraci
#rivatizaci)e #okazali u#ravo nev)ero)atno uno(ni!a- !no%e tvrtke ko)e (u #ro%utale drDavne vikove #o&le#no (u
#ro!atrale te te!el)ne 7unkci)e )er (u i& (!atrale novi! izvori!a trenuta.no% bo%aen)a+
Potkra) devede(eti& %odina na (nazi dobiva #okret ruen)a tabua ko)i (u titili K(rDL od #rivatizaci)e+ U !no%o!e- bio )e to
(a!o lo%i.an #roduDetak (tatu(a Yuo+ Ba kao to (u ru(ka nalazita na7te- latinoa!eri.ke teleko!unikaci)e i azi)(ka
indu(tri)a u devede(eti!a oba(uli trDite vri)edno(nica (u#er#ro7iti!a- (ada )e doao red da vlada S)edin)eni& DrDava odi%ra
tu (redin)u ekono!(ku ulo%u S o()eala (e &itn)a )er (u (e ne%ativne reakci)e izazvane #rivatizaci)o! i (lobodno!
tr%ovino! ubrzano irile (vi)eto! u razvo)u i tako zatvarale dru%a #odru.)a ra(ta+
Bio )e to #otez ko)i )e doktrinu oka doveo na novu (a!o4re7erenci)(ku razinu 4 (ve do tada kata(tro7e i krize kanalizirane (u
u cil)u #rovedbe radikalni& #ro%ra!a #rivatizaci)e- ali (u in(tituci)e ko)e (u ra(#ola%ale !oi!a izazivan)a i rea%iran)a na
kata(tro7alne do%aJa)e S vo)(ka- AIA- Arveni kriD- U)edin)eni narodi- eki#e K#rve #o!oiL S bili #o(l)edn)e utvrde #od
nadzoro! drDave+ Sad- kad (e #ri#re!alo K%utan)eL i (a!e (rDi- !etode i(koritavan)a krize- u(avravane ti)eko! #rotekla
tri de(etl)ea- i(kori(tit e (e kao (red(tvo #rivatizaci)e in7ra(trukture (tvaran)a i rea%iran)a na krize+ Iried!anova teori)a
krize zadrla )e u #o(t!odernu+
Na .elu #okreta za (tvaran)e ono%a to bi (e i(kl)u.ivo !o%lo o#i(ati kao #rivatizirana #olici)(ka drDava (tale (u na)!oni)e
#o)ave budue Bu(&eve ad!ini(traci)e: Dick A&ene$- Donald <u!(7eld i- o(obno- >eor%e U+ Bu(&+
<u!(7eldu )e ide)a #ri!)ene KtrDine lo%ikeL na vo)(ku S)edin)eni& DrDava bio #ro)ekt ko)i )e vukao ve .etiri de(etl)ea+
Za#o.eo )e #o.etko! ezde(eti&- kad )e #o&aJao (e!inare na katedri ekono!i)e [ikako%a (veu.ilita+ @a!o )e razvio
o(obito bli(ke odno(e ( =iltono! Iried!ano! ko)i )e- nakon to )e <u!(7eld ( tride(et %odina uao u "on%re(- to% #rerano
(azrelo% re#ublikanca uzeo #od (vo)e okril)e- #o!o%ao !u razviti (!ionu #lat7or!u #olitike (lobodno%a trDita i #ou.avao
%a teori)i ekono!i)e+ N)i& dvo)ica o(tali (u bli(ki %odina!a 4 <u!(7eld )e (vake %odine dolazio na Iried!anovu
roJendan(ku #ro(lavu ko)u )e or%anizirao Ed Ieulner-
/91
ii7iin- u()cca! (c #a!cr!)iL- iz)avio )e i=i!(rein o (vn!r !enrnni- "ao )e
Iried!an na#unio devede(etu+12
Divl)en)e )e bilo obo(ttano+ Iried!ana )e toliko zadivila <uni(lclJova #redano(t (tvaran)u dere%ulirani& trDita da )e za
vri)e!e izbora 169,+ a%re(ivno lobirao kod <ea%ana da <u!(7elda i!enu)e #ot#red()edni.ki! kandidato! u!)e(to
>eor%ea ?+ U+ Bu(&a- a <ea%anu nikad ni)e o#ro(tio to )e zane!ario n)e%ov (av)et+ K=i(li! da )e <ea%an #o%ri)eio
i!enu)ui Bu(&a (vo)i! #ot#red()edni.ki! kandidato!L- #ie Iried!an u (vo)i! !e!oari!a+ KUi(tinu- to (!atra!
na)%oro! odluko! ne (a!o n)e%ove ka!#an)e ne%o i #red()edni.ko% !andata+ =o) izbot bio )e Donald <u!(7eld+ Da (u %a
izabrali- uv)eren (a! da bi na(li)edio <ea%ana kao #red()ednik i da nikad ne bi (vanulo ono Dalo(no razdobl)e Bu(&a i
Alintona+L15
<u!(7eld )e #reDivio #oraz od <ea%anova #ot#red()ednika tako da (e bacio na (vo)u cvatuu #o(lovnu kari)eru+ "ao
direktor !eJunarodne 7ar!aceut(ke i ke!i)(ke ko!#ani)e Searle P&ar!aceutical( (luDio (e #oliti.ki! veza!a da kod
U#rave za &ranu i li)ekoveR EIDAF o(i%ura odobren)e za a(#artan E#rodavao (e #od nazivo! NutraS;eetF S a kad )e
<u!(7eld #o(redovao u #roda)i Searlea tvrtki =on(anto- o(obno )e zaradio oko 1/ !ili)una dolara+13
Proda)a toliki& raz!)era <u!(7elda )e u(toli.ila kao veliku ribu u kor#oraci)a!a i (!)e(tila %a u u#ravne odbore izni!no
uno(ni& tvrtki kakve (u Sear( i "ello%%+ Zbo% (vo% (tatu(a nekadan)e% !ini(tra obrane #o(tao )e ne#roc)en)ivo!
vri)ednou (vako) tvrtki unutar- kako %a )e nazivao Ei(en&o;er- Kvo)no4indu(tri)(ko% ko!#lek(aL+ <u!(7eld )e ()edio u
u#rava!a #roizvoJa.a zrako#lova >ul7(trea!- #ri!ao )e 16, ,,, dolara %odin)e kao .lan u#ravno% odbora ASEA Bro;n
Boveri EABBF- vicar(ko% (tro)ar(ko% diva ko)i )e #rivukao neDel)enu #ozorno(t nakon otkria da )e tvrtka S)everno) "ore)i
#rodavala nuklearnu te&nolo%i)u S kao i o#re!u za #roizvodn)u #lutoni)a+ Proda)a ato!(ko% reaktora zbila (e /,,,+
%odine- kad )e <u!(7eld bio )edini ()evernoa!eri.ki .lan ABB4ova odbora+ <u!(7eld tvrdi da (e ne ()ea da )e #roda)a
reaktora dola #red u#ravni odbor iako tvttka i dal)e tvrdi da )e K.lanove odbora izvi)e(tila o #ro)ektuL+11
Bilo )e to 166B+- kad (u <u!(7elda i!enovali #red()edniko! u#ravno% odbora biote&noloke tvrtke >ilead Science(- %odine
kad e (e on .vr(to u(toli.iti kao ka#itali(t0\ratokata(tro7e+ @vrtka )e re%i(trirala #atent za li)ek @a!i7lu- (red(tvo (a
li)e.en)e bro)ni& ti#ova %ri#e i #rioritetan li)ek za #ti.)u
e U izvorniku Iood and Dru% Ad!ini(tration Eo#+ #rev+F
/9/
_ni (a!o #iZiXiZiiiXiZ c#iuc!iXo!i viauc (vi)eta !oraic ni uno(iti !niX+!ic dolara 0a li)ekovi^ i vri ke >ilead Science(+
Patent i na li)ekove i c)e#iva ko)i!a (e obuzdava)u e#ide!i)e i dana( (u #itan)e veliki& ra(#rava+ S)edin)ene DrDave ni(u
doDiv)ele e#ide!i)u ve nekoliko de(etl)ea- ali kad )e (redino! #ede(eti& %odina e#ide!i)a #olio!i)eliti(a bila na vr&uncu-
vodile (u (e uzavrele ra(#rave o !oralno(ti #ro7itiran)a na bole(ti!a+ Uz %otovo ezde(et ti(ua zabil)eDeni& (lu.a)eva
#olio!i)eliti(a- uz roditel)e ko)i (tra&u)u da e i! d)eca obol)eti od bole(ti ko)a (tvara invalide i ko)a )e .e(to i (!rtono(na-
#otra%a za li)eko! bila )e do(lovno b)e(o!u.na+ "ad )e Jona( Salk- znan(tvenik (a (veu.ilita u Pitt(bur%&u- 163/+ %odine
otkrio i razvio #rvo c)e#ivo #rotiv #olio!i)eliti(a- ni)e #atentirao li)ek ko)i (#aava Divote+ KNe!a #atentaL- odvratio )e
radi)4(ko! voditel)u Ed;ardu <+ =urro;u+ K@ko !oDe #atentirati (unceTL1B
Sa (i%urnou )e !o%ue utvrditi da bi Donald <u!(7eld- da )e ko)i! (lu.a)e! (unce !o%ue #atentirati- ve odavno #redao
za&t)ev Uredu za zatitu #atenata S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava+ N)e%ova biva tvrtka >ilead Science(- ko)a drDi #atente na
.etiri li)eka #rotiv AIDS4a- velik dio (vo)i& (na%a troi na #okua)e da (#ri)e.i di(tribuci)e )e7tini)i&- %eneri.ki& ina.ica
li)ekova u ze!l)a!a u razvo)u+ Zbo% takvi& d)elatno(ti #o(tala )e !eto! aktivi(ta ko)i (e u S)edin)eni! DrDava!a bore za
)avno zdrav(tvo i i(ti.u da )e >ilead neke od (vo)i& na)vaDni)i& #ri#ravaka (tvorio troei (red(tva #orezni& obveznika+19
>ilead e#ide!i)e (!atra ra(to! trDita i #rovodi a%re(ivnu ka!#an)u ko)o! tvrtke i #o)edince #oti.e na (kladiten)e
@a!i7lua S za (vaki (lu.a)+ Pri)e ne%o to (e vratio vla(ti- <u!(7eld )e bio toliko (i%uran da )e naiao na novu vruu
indu(tri)(ku %ranu- da )e #ri#o!o%ao ute!el)iti nekoliko #rivatni& inve(tici)(ki& 7ondova ko)i (u (e (#eci)alizirali za
biote&nolo%i)e i 7ar!aceutiku+16 @e tvrtke zaraJu)u na a#okali#ti.ni! viJen)i!a buduno(ti ili #odivl)ali! boletina!a
zbo% ko)i& vlade !ora)u #o na)vii! ci)ena!a ku#ovati #roizvode ko)i!a e (#aavati Divote i na ko)e #rivatni (ektor drDi
#atentna #rava+
Dick A&ene$- <u!(7eldov #roteDe u Iordovo) ad!ini(traci)i- takoJer )e (tvorio bo%at(tvo ute!el)eno na uno(no! viJen)u
!ra.ne buduno(ti S iako )e ta!o %d)e )e <u!(7eld %ledao #rocvat trDita ku%e A&ene$ ubirao #lodove budui& ratova+
"ao !ini(tar obrane #red()ednika Bu(&a (tari)e%-
R @a!i7lu )e izazvao velike kontroverze+ U (ve vee! bro)u #ri)avl)eni& (lu.a)eva- !ladi ko)i (u uzi!ali li)ek #o(tali (u
ra(tre(eni- #aranoidni- #atili (u od iluzi)a i #okazivali (i!#to!e (uicidalno% #onaan)a+ Iz!eJu (tudeno%a /,,3+ i (tudeno%a
/,,1+- dvade(et #et (!rtni& (lu.a)eva na (vi)etu #ovezu)e (e ( @a!i7luo! 4 u S)edin)eni! A!eri.ki! DraDava!a na
deklaraci)i (to)i u#ozoren)e ko)e #od()ea #aci)ente na K#oveani rizik od ra(tre(eno(ti i !o%uno(ti (a!oran)avan)aL i ko)e
i& #oti.e da (e #odvr%nu K#o!no! #ro!atran)u (vi& znakova neuobi.a)ena #onaan)aL+
/92
#iivdinc u%ovorne (urauni"c+ o!o#io )c u%ovor ( rvi@"o! n!;n oc rvoor-
(tro)ar(ki! od)elo! !ultinacionalne ko!#ani)e 1 laliburton- (a ()edite! u ?ou(tonu- te od n)i& zattaDio da otkri)u zadae
ko)e (u u to! trenutku izvravali #ri#adnici a!eri.ke vo)(ke i ko)e )e !o%ue za #ro7it #re#u(titi #rivatno!e (ekto!+
Ni!alo ne iznenaJu)e to )e ?alliburton otkrio (ve !o%ue #o(love ko)e bi !o%li obavl)ati civili- #a (u ta (!iona otktia
urodila novi! #enta%on(ki! u%ovoro! 4 Pro%ra!o! #ovean)a civilne lo%i(tikeR ECO>AAPF+ Penta%on )e odavno bio na
zlu %la(u zbo% (vo)i& !ulti!ili)ar4der(ki& u%ovora ( #roizvoJa.i!a oruD)a- no ovo )e bila novo(t: vo)(ka (e nee
o#(krbl)ivati o#re!o!- ne%o e )o) (luDiti kao o#etativni !enadDer+/,
Izabrana (ku#ina ko!#ani)a dobila )e #oziv na nat)e.a) za #ruDan)e neo%rani.ene Klo%i(ti.ke #odrkeL !i(i)a!a vo)(ke
S)edin)eni& DrDava S to )e- za#ravo- izrazito neodreJen o#i( #o(la+ Nadal)e- u u%ovoru (e ni(u navodili nikakvi 7inanci)(ki
okviri S tvrtka ko)a )e #obi)edila bila )e (avreno (i%urna da (vaki #o(ao ko)i obavi za vo)(ku i!a #okrie Penta%ona- te
#ovr& to%a za)a!.eni #ro7it S to )e #oznato kao u%ovor ( K#oveani! trokovi!aL+ Bili (u to #o(l)edn)i dani
ad!ini(traci)e Bu(&a (tari)e%- a ko!#ani)a ko)a )e dobila u%ovor bila )e u#ravo ?alliburton+ "ao to )e #ri!i)etio novinar
Co( An%ele( @i!e(a @+ A&ri(tian =iller- ?alliburton K)e u borbi za #eto%odin)i u%ovor #otukao tride(et e(t o(tali&
#onuJa.a 4 ni)e neko iznenaJen)e kad (e uz!e u obzir da )e u#ravo ta tvrtka uobli.ila (ve #lanoveL+
>odine 1663+- dok )e Alinton ()edio u Bi)elo) kui- ?alliburton )e za novo% e7a unova.io A&ene$)a+ Iako )e ?alliburtonova
#odruDnica Bro;n k <oot dotad ve %odina!a u%ovorno (uraJivala ( vo)(ko! S)edin)eni& DrDava- #od A&ene$evi!
vod(tvo!- (utadn)a ( ?alliburtono! #ora(t e do tolike !)ere da e #reobraziti i (a!u narav (uvre!eno% ratovan)a+
Za&val)u)ui labavo (a(tavl)eno! u%ovoru to (u %a ?allibutton i A&ene$ (klo#ili ti)eko! n)e%ova !andata u Penta%onu-
ko!#ani)a )e !o%la razvla.iti i #roirivati #o)a! Klo%i(ti.ke #odrkeL (ve dok ?alliburton ni)e #o(tao od%ovotan za
(tvaran)e c)eloku#ne o#erativne in7ra(trukture a!eri.ko% vo)no% d)elovan)a u inoze!(tvu+ Od vo)(ke (e traDilo da o(i%ura
vo)nike i oruD)e 4 na neki na.in- vo)(ka (e #ro!etnula u dobavl)a.a (red(tava- dok )e ?alliburton reDirao ci)elu #red(tavu+
@akav rezultat ko)i )e #rvi #ut u%ledao (v)etlo dana na Balkanu bio )e neka vr(ta in(tant vo)no% i(ku(tva u ko)e! )e
raz!)etan)e (na%a u inoze!(tvu #od()ealo na izlet ( teki! naoruDan)e! i #uno! o#re!o!+ KNa
R U izvorniku Co%i(tic( Aivil Au%u!entation Pro%ra! Eo#+ #rev+F
/95
I I+II Q_ LII I- I IUI I I II l-lX XZU=Xl UllXl I= IF I U^ II II I llil ?ill I II+I llXZIU=-IJCI^- III IJ+I= l )+l *+1U
)i4 I lalli&ut tonov %la(no%ovornik- #rikazu)ui za#o(lenike ko!#ani)iZ vie kao vodi4 #utovan)a na kr(taren)i!a ne%o kao
koordinatore vo)ne lo%i(tike+/1 Iii )e I lalliburton bio dru%a.i)i 4 nai!e- A&ene$ ni)e vidio nikakva razlo%a zato (e rat ne bi
#retvorio u vodei dio a!eri.ke- ionako izni!no #ro7itabilne u(luDne ekono!i)e S invazi)a (a (!i)eko!+
Na Balkanu- %d)e )e Alinton raz!)e(tio devetnae(t ti(ua vo)nika- a!eri.ke baze nicale (u kao !ini)aturni ?alliburtonovi
%radovi S uredna- o%raJena #red%raJa ko)a )e tvrtka u #ot#uno(ti iz%radila i n)i!a u#ravl)ala+ ?alliburton )e #o(tro)ba!a
#ruDao (ve udobno(ti do!a 4 re(torane ( brzo! &rano!- (u#er!arkete- kino4dvorane i (uvre!ene teretane+// Neki vii
.a(nici #itali (u (e kako e (va ta ra(ko d)elovati na vo)ni.ku di(ci#linu S no- i oni (u uDivali u #ovla(tica!a+ KSve
?alliburtonovo dolazilo )e na zlatno! #ladn)uL- rekao !i )e )edan od n)i&+ KDakle- ni(!o (e Dalili+L A kad )e u #itan)u bio
?alliburton- odrDati ku#ca (retni! zna.ilo )e obaviti dobar #o(ao S to )e )a!.ilo nove u%ovore- a budui da (e #ro7it
izra.unavao kao #o(totak trokova- to vii trokovi to vei #ro7it+ KNe brinite- (ve to ide u trokoveL- bila )e izreka ko)a )e
#o(tala le%endarna u ba%dad(ko) Zeleno) zoni- ali trokovi rata de lu8e na(ta)u za vri)e!e Alintonova !andata+ @i)eko!
(a!o #et %odina u ?alliburtonu- A&ene$ )e za!alo udvo(tru.io koli.inu novca ko)u )e ko!#ani)a izvukla iz a!eri.ko%
=ini(tar(tva 7inanci)a S ( 1-/ na /-2 !ili)arde dolara- dok (e (vota ko)u )e ko!#ani)a dobila #ute! (avezni& za)!ova i
%aranci)a #oveala #etnae(t #uta+/2 Za te (u %a na#ore dobro na%radili+ Pri)e ne%o to )e za()eo u #ot#red()edni.ku 7otel)u
A&ene$ )e K(vo)u neto vri)edno(t #roc)en)ivao iz!eJu 19 i 91-6 !ili)una dolara- u to ulazi iz!eJu 1 i 2, !ili)una dolara u
dionica!a tvrtke ?alliburton Ao+++ Sve u (ve!u- A&ene$ )e #ri!io ot#rilike 1+/1, ,,, ?alliburtonovi& dionica od ko)i& )e
1,, ,,, ve i(kori(tio- B1, ,,, )e i!ao #ravo na#latiti- dok 111 11B vri)edi od ovo% #ro(inca E/,,,+ %odineF+L/5
Poriv da u(luDnu ekono!i)u zari)e u (a!o (rce vla(ti za A&ene$a )e bio obitel)(ki #o(ao+ Potkra) devede(eti&- dok )e vo)ne
baze #retvarao u ?alliburtonova #red%raJa- n)e%ova (u#ru%a C$nne )e kao .lanica u#ravno% odbora tvrtke Cock&eed =artin-
na)vee% vo)no% u%ovorno% (uradnika na (vi)etu- zaraJivala o#ci)e na dionice #ovr& #lae+ N)ezin rad u odboru- od 1663+ do
/,,1+- #okla#a (e ( kl)u.ni! razdobl)e! tranzici)e to (u %a doDiv)ele tvrtke kao to )e Cock&eed+/3 ?ladni rat )e zavrio-
(!an)ivali (u (e trokovi za obranu- i budui da (u (vo)e #rora.une %otovo u ci)elo(ti #o#un)avale u%ovori!a za
#roizvodn)u oruD)a- ti! )e tvrtka!a trebao nov #o(lovni !odel+ U Cock&eedu
/93
vaii)n iiuru] launu] ui);aia S #lavci 11I *l+lll+l I i Xi +
Sredino! devede(eti&- Cock&eed )e #o.eo #rcu0i!ati drDavne od)ele za in7or!aci)(ku te&nolo%i)u- voditi ra.unalne (u(tave i
na)vei dio obrade #odataka+ Na)vei! di)elo! #rikriveno- tvrtka )e u to! #ravcu otila toliko daleko da)e @&e Ne; Vork
@i!e(- /,,5+ %odine- ob)avio: KCock&eed =artin ne vodi S)edin)ene DrDave+ Ali #o!aDe u#ravl)ati za#an)u)ue veliki!
di)elo! ze!l)e+++ Oni (ortira)u #otu i zbra)a)u #oreze+ Oni nadziru (ve!ir(ke letove i zra.ni #ro!et+ Da bi to bilo !o%ue-
u Cock&eedu #iu vie #ro%ra!(ki& kodova ne%o u =icro(o7tu+L/1R
Bio )e to !oan bra.ni #ar+ Dok )e Dick vodio ?alliburton ( cil)e! da #reuz!e in7ra(trukturu ratovan)a u inoze!(tvu-
C$nne )e #o!a%ala Cock&eedu da #teuz!e (vakodnevno u#ravl)an)e drDavo!+ Povre!eno bi (e (u#ruDnici nali u izravno!
(ukobu+ "ad )e drDava @ek(a(- 1661+ %odine- ob)avila da (e kor#oraci)e !o%u nat)ecati za u#ravl)an)e #ro%ra!o! (oci)alne
#o!oi S #eto%odin)i u%ovor )e vri)edio %otovo / !ili)arde dolara 4 u nat)ecan)e (u uli i Cock&eed- ali i in7or!aci)(ki div
Electronic Data S$(te!(- ko)i (e &va(tao A&ene$)e! kao .lano! odbora+ Na kra)u (e u!i)eala Alintonova ad!ini(traci)a i
#rekinula nat)ecan)e+ Iako )e u veliko) !)eri #odrDavala van)(ke u%ovore- odlu.ivan)e tko i!a #tavo na (oci)alnu #o!o
(!attalo (e te!el)no! ulo%o! vla(ti- dakle ne#rikladno! za #rivatizaci)u+ Na to (u (e Dalili i Cock&eed kao i EDS- a i
tadan)i %uverner @ek(a(a- >eor%e U+ Bu(&- ko)i )e #rivatizaci)u (u(tava (oci)alne (krbi (!atrao izvanredno! za!i(li+/B
>eor%e U+ Bu(& (e ni)e u !no%o.e!u i(taknuo kao %uverner- ali )e u )edno! #odru.)u do(lovno i(kazivao %eni)alno(t 4
#redavan)e razni& #odru.)a u#rave ko)u )e bio izabran voditi u #rivatne ruke 4 o(obito #odru.)a vezana uz (i%urno(t- to )e
!o%ue (!atrati #ret#re!i)ero! #rivatizaci)e <ata #rotiv terora ko)i e on ubrzo ob)aviti+ Za n)e%ova !andata- bro)
#rivatni& zatvora u @ek(a(u #o#eo (e ( dvade(t e(t na .ettde(et dva- to )e .a(o#i( @&e A!erican Pro(#ect #otaknulo da
Bu(&ev @ek(a( nazove K(v)et(ko! #ri)e(tolnico! #rivatni& zatvoraL+ >odine 166B+ IBI )e otvorio i(tra%u o zatvoru u
okru%u Brazoria- ezde(et kilo!etara od ?ou(tona- nakon to )e lokalna televizi)(ka #o(ta)a e!itirala (ni!ku na ko)o)
(traDari no%a!a udara)u ne#okorne
R U to! razdobl)u (vi (u (e veliki #roizvoJa.i oruD)a uvukli u #o(ao u#ravl)an)a drDavo!+ @vrtka Ao!#uter Science(-
ko)a vo)(ku o#(krbl)u)e In7or!aci)(ko! te&nolo%i)o! 4 !eJu ko)o! (u I bio!etrl.ke identi7ikaci)e 4 (klo#ila )e ( okru%o!
San Die%o 155 !ili)una dolara vri)edan u%ovor (ukladno ko)e! )e trebala voditi c)eloku#nu in7or!aci)(ku te&nolo%i)u 4 bio
)e to )edan od na)vr)ednl)i& u%ovora takve vr(te+ Nakon to )e okru% #o(tao nezadovol)an rado! tvrtke i odbio obnoviti
u%ovor- ta!on)i (u %a duDno(nici #redali )o )edno! divu za #roizvodn)u oruD)a- Nort&ro# >ru!!anu- #roizvoJa.u
bo!bardera B4/+
/91
Il7lll X=X4tltlXll $ + I ] ti I I I I ti I IJ*+ XlUtlll IZll till I l+l]l I I I I I 1 =l+l0+tl+l Utl =I=III I II+I ?I=
)e i!+it\ iiiloiii t_nkiZ E ++i#it+il E Zoiii4tiion+il <c(ouric(- #rivatni4 ko!#ani)e ko)a (e u%ovoro! obvezala #ribavl)ati zatvor(ke
(traDarc+/9
Incident u Brazori)i ni)e ni!alo u!an)io Bu(&evo za%ovaran)e #rivatiza4ei)e+ Nekoliko t)edana #o(li)e doDivio )e izv)e(tan
vid #ro(v)etl)en)a nakon to )e u#oznao Jo(ea Pirieru- .ilean(ko% !ini(tra ko)i )e- za vri)e!e Pinoc&etove diktature-
#rivatizirao (oci)alno o(i%uran)e+ KPo n)e%ovo) u(redoto.eno(ti- #o %ovoru ti)ela- #o vaDni! #itan)i!a- od!a& (a! (&vatio
da)e %o(#odin Bu(& u #ot#uno(ti #o)!io bit !o)e ide)e S da re7or!a (oci)alno% o(i%uran)a !oDe #o(luDiti kao (red(tvo
o(i%uran)a #ri(to)ne !irovine i i(tovre!eno (tvarati (vi)et radnika4ka#itali(ta- drutvo vla(nitva+++ @oliko (e za%ri)ao za tu
ide)u da !i )e na kra)u doa#nuo: ZI(#ri.a)te to !o! !laJe! bratu na Iloridi+ Oduevit ete %aZ+L/6
Odlu.no(t budue% #red()ednika da ra(#roda drDavu- (#o)ena ( A&ene$evi! vod(tvo! u #reobrazbi vo)(ke u u%ovornu
in(tituci)u i <u!(7eldovi! #atentiran)e! li)ekova ko)i !o%u (#ri)e.iti e#ide!i)e- dobar )e uvid u vr(tu drDave ko)u e n)i&
tro)ica za)edno #odii S vizi)a (avreno u#l)e vla(ti+ Iako (e ta) radikalni #ro%ra! ni)e naao u (reditu #ro%ra!a Bu(&eve
#red()edni.ke ka!#an)e na izbori!a /,,,+ %odine- bilo )e naznaka ono%a to (e (#re!a: KStotine ti(ua (talno za#o(leni&
(luDbenika (avezne vla(ti izvrava #o(love ko)e !o%u obavl)ati #rivatne tvrtkeL- iz)avio )e Bu(& u )edno! od %ovora
ti)eko! ka!#an)e+ KNa)vei !o%ui bro) ti& zadataka o(lobodit u za trDino nat)ecan)e+ Ako #rivatni (ektor !oDe bol)e
obaviti #o(ao- onda #rivatni (ektor za(luDu)e ta) u%ovor+L2,
11+ ru)na i #ovratak )avne (luDbe
"ad (u Bu(& i n)e%ov kabinet za()eli u Bi)elu kuu u (i)e.n)u /,,1+ %odine- #otreba za novi! izvoro! ra(ta a!eri.ki&
kor#oraci)a #o#ri!ila )e )o vee raz!)ere+ Nakon to (e te&no4!)e&ur kona.no ra(#r(nuo i burzovni indek( Do; Jone( #ao
za 9/5 boda ti)eko! #rva dva !)e(eca #red()edni.ko%a !andata- nali (u (e (u.el)eni ( ozbil)ni! ekono!(ki! #ado!+
"e$ne( )e tvrdio da (e vlade iz rece(i)e !ora)u izvui troen)e!- (tvara)ui ekono!(ki #otica) )avni! radovi!a+ Bu(&evo
r)een)e bilo )e dekon(trukci)a vla(ti S otkidao )e velike ko!ade )avno% vla(nitva i n)i!e &ranio kor#oraci)(ku A!eriku- u
obliku #orezni& olakica ( )edne (trane i uno(ni& u%ovora ( dru%e+ Bu(&ev ravnatel) #rora.una- ideolo% tru(tova !oz%ova
=itc& Daniel(- ob)avio )e: KO(novna ide)a %la(i da #o(ao vla(ti ni)e #ruDan)e u(lu%a- ne%o o(i%uravan)e n)i&ova #o(to)an)a
S i to !i (e (a!o
/9B
J444441in^Z 1 lc++++++++++++++++++I Z+++++:+ i+++++dde e I eeeZd\d+++++++++
Savezno% ureda za krizna (tan)aZ EI@Z+=AF ti)ela od%ovorno% za rc+iC i)e na kata(tro7e- !edu ko)i!a (u i terori(ti.ki na#adi 4
(vo)e )e novo radno !)e(to o#i(ao kao K#redi!enzionirani #ro%ra! izdavan)a ovla(tiL+2/
Zati! (e do%odio 11+ ru)na i u trenutku (e u.inilo da vlada- .i)a )e %lavna zadaa da u to veo) !)eri o(akati (a!u (ebe- i
ni)e toliko dobra+ Dok )e #re(travl)eni narod ttaDio zatitu (naDne i .vr(te vla(ti- ti na#adi !o%li (u u (a!o!e #o.etku
dokra).iti Bu(&ev #ro)ekt K#rou#l)ivan)aL drDavne u#rave+
Privre!eno )e iz%ledalo da e tako i biti+ K11+ ru)na #ro!i)enio )e (veL- rekao )e de(et dana nakon na#ada Ed Ieulner- (tari
#ri)atel) =iltona Itied!ana i ravnatel) zaklade ?erita%e- i tako bio !edu #rvi!a ko)i )e izrekao tu (udbono(nu re.enicu+
=no%i (u #rirodno #ret#o(tavl)ali da e ta #ro!)ena u (ebi (adrDavati i novu #roc)enu radikalno% #rotudrDavno% #ro%ra!a
ko)i (u Ieulner i n)e%ovi ideoloki (aveznici za%ovarali ti)eko! tri de(etl)ea S u do!ovini i dil)e! (vi)eta+ Uo(talo!-
#riroda (i%urno(ni& #ro#u(ta 11+ ru)na razotktila )e (ve rezultate dvade(eto%odin)e% kre(an)a )avno% (ektora i #rebacivan)a
7unkci)a vla(ti na #ro7itne kor#oraci)e+ Jednako kao to )e #o#lava u Ne; Orlean(u razotkrila trulo (tan)e )avne
in7ra(trukture- na#adi (u otkrili drDavu ko)a )e (ebi do#u(tila da #o(tane #o%ibel)no (labo! S radio4veze n)uorke #olici)e i
vatro%a(aca #o#ucale (u u vr&uncu o#eraci)e (#aavan)a- kontrolori leta ni(u na vri)e!e uo.ili zrako#love ko)i (u (krenuli (
kur(a- a na#ada.i (u #roli kroz aerodro!(ke (i%urno(ne #rov)ere ko)e (u obavl)ali una)!l)eni radnici S od ko)i& )e dio
zaraJivao !an)e od za#o(lenika u kantini+22
Prva velika #ob)eda 7ried!anit(ke kontrarevoluci)e u S)edin)eni! DrDava!a bili (u <ea%anov na#ad na (indikat kontrolora
leta i dere%ulaci)a avioko!4#ani)a+ Dvade(et %odina ka(ni)e c)eloku#an (u(tav zra.no% #ri)evoza bio )e #rivatiziran-
dere%uliran i (!an)en- a %ole!u veinu #o(lova aerodro!(ke (i%urno(ti obavl)ali (u loe #laeni- loe obu.eni radnici ko)i
ni(u #ri#adali (indikati!a+ Nakon na#ada %lavni in(#ektot =ini(tar(tva #ro!eta #o(v)edo.io )e da (u avioko!#ani)e ko)e (u
od%ovorne za (i%urno(t letova u.inile zna.a)ne #ro#u(te ko)i!a (u #okuavale (rezati trokove+ K@a) (e #riti(ak #okazao kao
.i!benik znatno% (labl)en)a (u(tava (i%urno(tiL- iz)avio )e #red Odboro! za 11+ ru)na to %a )e (azvao Bu(&+ Du%o%odin)i
duDno(nik (luDbe (i%urno(ti Savezne u#rave za zra.ni #ro!et iz)avio )e #red odboro! da avioko!#ani)e #itan)a (i%urno(ti
r)eava)u #ri(tu#o! K#o#l)u)- #oreci- od%odiL+25
R U izvorniku Iederal E!er%enc$ =ana%e!ent A%enc$ Eo#+ #rev+F
/99
(iiui i i& i! i Ei i li il+ 11+1 ii+i (at JXi 11 \_ -i IcF )e #oi i !i i u i i uZ#n Fi u il)cno+ A onda )c iuiki\- u li(to#adu- novinari!a i
#ravnici!a #o(lao o!otnice ( bi)eli! #ra&o! i #roirio #aniku 0+bo% !o%ue e#ide!i)e bedrenice+ Jo )edno! (e
#rivatizaci)a iz devede(eti& otkrila u novo! (v)etlu+ Zato #rivatni laboratori) i!a ek(kluzivna #rava na #roizvodn)u c)e#iva
#rotiv bedreniceT "ako (e (avezna vlada !o%la odrei od%ovorno(ti da titi )avno(t od teke zdrav(tvene krizeT Ai)elo!
(tan)u ni)e #ret)erano #o!o%la ni .in)enica da )e #rivatizirani laboratori) Bio#ort K#aoL na ci)elo! nizu in(#ekci)(ki&
#re%leda- i da u to vri)e!e ni)e i!ao ovlaten)e za di(tribuci)u c)e#iva Savezne u#rave za li)ekove i &ranu+23 Nadal)e- ako )e
i(tina to (e tvrdilo u !edi)(ki! izv)ei!a- da (e bedrenica- velike bo%in)e i o(tale (!rtono(ne tvari !oDe iriti #otan(ki!
#oil)ka!a- &rano!- vodoo#(krbni! (u(tavi!a- )e li onda Bu(&eva #rivatizaci)a #otan(ke (luDbe ui(tinu bila #a!etan
#otezT I to (a (vi! oni! ot#uteni! in(#ektori!a ko)i (u i(#itivali kakvou &rane i vode S !oDe li i& netko vratiti na
#o(aoT
Ne%ativna reakci)a na #rokor#oraci)(ki kon(enzu( dobila )e na (nazi nakon novo% (kandala ( Enrono!+ @ri !)e(eca nakon
na#ada 11+ ru)na- tvrtka Enron #ro%laava (te.a) #ri .e!u ti(ue za#o(lenika %ube !irovin(ku tedn)u dok (e u#rava-
#o!aDui (e ta)ni! #odaci!a- u(#i)eva izvui+ "riza )e #ridoni)ela o#e! #adu #ov)eren)a u (#o(obno(t #rivatni& tvrtki da
#ruDa)u o(novne u(lu%e- o(obito nakon to (e (aznalo da )e- nekoliko !)e(eci rani)e- Enron (vo)i! !ani#ulaci)a!a ci)eno!
ener%enata uzrokovao !a(ovna i(ko#.avan)a (tru)e u "ali7orni)i+ =ilton Iried!an- tada devede(eto%odin)ak- toliko )e
(tre#io da (e (#re!a #ovratak kevne(i)aniz!u da (e #oDalio da (e Ku )avno(ti #o(lovni l)udi #rikazu)u kao neki&
dru%orazredni %raJani+21
Dok (u direktori #adali iz 7otel)a- (indikati i za#o(lenici u )avno! (ektoru S %lavni zlo.inci u Iried!anovo)
kontrarevoluci)i S zadobivali (u u o.i!a )avno(ti (ve vee #otovan)e+ Dva !)e(eca nakon na#ada- #ov)eren)e u vladu bilo
)e vie ne%o ikad nakon 1619+ %odine S a razlo% to!e )e- kako )e Bu(& iz)avio #red (ku#ino! drDavni& za#o(lenika-
Kkvaliteta ko)o! (e obavl)a (vo) #o(aoL+2B Neu#itno (u i(tin(ki )unaci 11+ ru)na oni Kl)akeriL ko)i (u #rvi doli do !)e(ta
ne(ree S n)u)orki vatro%a(ci- #olici)a i (#a(ila.ke (luDbe+ 5,2 #ri#adnika ti& (luDbi iz%ubilo )e Divote #okuava)ui
evakuirati nebodere i #o!oi Drtva!a+ A!erika (e u trenutku zal)ubila u (vo)e !ukarce i Dene u odora!a (vi& bo)a- a
#oliti.ari (u (e- nataknuvi za#an)u)uo! brzino! ka#e ( a!ble!i!a n)u)orke #olici)e ili vatro%a(aca ENVPD i IDNVF-
tr(ili odrDati korak ( ti! novi! ra(#oloDen)e!+
/96
S %rlio (e ( izni!no (indikalno #ovezani! )avni! (luDbenu i!a ko)e )e (uvre!eni konzervativni #okret- odlu.io z%azili+
Naravno- to )e !orao u.initi Eti& dana )e .ak i Dick A&ene$ na %lavi no(io zatitni l)e!F- ali ni)e !orao biti toliko uv)erl)iv+
@ada neki! .udni! (#o)e! i(kreni& #red()ednikovi& o()ea)a i Dudn)e )avno(ti za voJo! do(to)ni! trenutka na(ta)u oni
na)dirl)ivi)i %ovori Bu(&eve #oliti.ke kari)ere+
@)edni!a nakon na#ada #red()ednik )e #utovao na veliko) turne)i #o )avno! (ektoru S #o()eivao )e drDavne kole-
vatro%a(ne do!ove- (#o!en4%robl)a- Aentre za nadzor i (#re.avan)e zaraza 4 %rlio (e i za&val)ivao drDavni! (luDbenici!a
na n)i&ovu do#rino(u i (kro!no! do!ol)ubl)u+ KDobili (!o nove )unakeL- iz)avl)u)e Bu(& u (vo!e %ovoru- &valei ne
(a!o o(obl)e (#a(ila.ki& (luDbi ne%o i u.itel)e- za#o(lenike #ote i zdrav(tvene radnike+29 U ti! (e trenuci!a #re!a
radovi!a u intere(u )avno(ti odno(io ( #otovan)e! i do(to)an(tvo! kakvi u S)edin)eni! DrDava!a ni(u viJeni ve .etiri
de(etl)ea+ <ezan)e trokova od)edno! )e ne(talo ( dnevno% reda- a #red()ednik )e (vaki! (vo)i! novi! %ovoro!
na)avl)ivao neke nove i a!biciozne #ro%ra!e )avni& radova+
KDvo(truki za&t)evi #o(rnule ekono!i)e i &itno(t novo% rata #rotiv teroriz!a #reobtazili (u 7ilozo7(ku (rD Bu(&eva
#red()edni.ko% #ro%ra!aL- (a!ouv)ereno iz)avl)u)u Jo&n ?arri( i Dana =ilbank- #iui za @&e Ua(&in%ton Po(t )edanae(t
dana nakon na#ada+ K[ov)ek ko)i (e na vla(t u(#eo #red(tavl)a)ui (e kao ideoloki #oto!ak <onalda <ea%ana- devet
!)e(eci ka(ni)e u daleko veo) !)eri naliku)e na na(l)ednika Iranklina D+ <oo(evelta+L U na(tavku #ri!)eu)u da KBu(&
radi na veliko! #aketu ekono!(ki& #otica)a ( cil)e! zau(tavl)an)a rece(i)e+ Iz)avio )e da )e o(labl)eno) ekono!i)i #otreban
#otica) ko)i e vlada dati veliko! 7inanci)(ko! in)ekci)o!- to )e te!el)no na.elo ke$ne(i)an(ke ekono!i)e- te (a!e (rDi
<oo(eveltovo% Ne; Deala+L26
"or#oraci)(ki Ne; Deal
Unato. (vi! #ro%la(i!a i 7oto%ra7iran)i!a u )avno(ti- Bu(& i n)e%ov na)uDi kru% ni(u i!ali na!)eru #reobratiti (e na
ke$ne(i)aniza!+ Budui da (u i dal)e bili )ednako odlu.ni u (vo)o) na!)eri (labl)en)a )avne (7ere- (i%urno(ni #ro#u(ti 11+
ru)na (a!o (u #otvrdili n)i&ova na)dubl)a ideoloka Ei (ebi.naF uv)eren)a S da (a!o #rivatne tvrtke ra(#olaDu
inteli%enci)o! i inovaci)a!a ko)i!a (e !o%u (u#rot(taviti novi! (i%urno(ni! izazovi!a+ Iako )e
/6,
i i& iJclu+ Uu(&cv Ne; 1 *+i I i uli u i( iii (c i(k I)iuZ ivo n+i kor#oraci)(ku A!eriku- i 01 avail %odin)i #ri)eno( (tol i na
!ili)ardi drDavno% novca u #rivatne ruke+ 0+a to e trebati u%ovori- !no%i od n)i& ta)ni- bez nat)ecan)a- bez %otovo ikakva
nadzora nad %ole!o! indu(tri)(ko! !reDo! S te&nolo%i)a- !edi)i- ko!unikaci)e- zatvori- %raJevinar(tvo- obrazovan)e-
zdrav(tvena (krb+R
U razdobl)u !a(ovne dezori)entaci)e zbila (e- u retro(#ektivi- do!aa ina.ica ekono!(ke ok4tera#i)e+ Bu(&eva eki#a- (vi
redo! zadrti 7ried!a4niti- brzo )e #o.ela i(koritavati okiranu naci)u da #ro%ura (vo)e radikalno viJen)e u#l)e vla(ti u
ko)e! do(lovno (ve- od ratovan)a do akci)a (#aavan)a- #ot#ada #od o(tvarivan)e #ro7ita+
Bio )e to (!ion na#redak ok4tera#i)e+ U!)e(to da- kao u devede(eti!a- #roda)e #reo(tale )avne tvrtke- Bu(&ev )e ti! za
(vo)e d)elovan)e (tvorio #ot#uno nov okvir S <at #rotiv terora S od (a!o% #o.etka o(!il)en kao #rivatna inici)ativa+ Za
to (u bile #otrebne dvi)e 7aze+ Prva- ti)eko! ko)e (e Bi)ela kua okori(tila (ve#ri(utni! o()ea)e! o#a(no(ti nakon 11+ ru)na
i tako radikalno #oveala #olici)(ki nadzor- #ri(!otru- #ritvaran)e i ratne ovla(ti izvrne vla(ti S bila )e to borba za !o
ko)u vo)ni #ov)e(ni.ar Andre; Bacevic& naziva Kzakotrl)ani! #u.e!L+5, Zati! (e te novo#roirene i obilno
(ubvencionirane zadae odrDavan)a (i%urno(ti- invazi)a- oku#aci)a i obnova i(to% trenutka u(tu#ilo u%ovorni! (uradnici!a
S #redalo #rivatno! (ektoru da i& izvrava i na n)i!a o(tvaru)e #ro7it+
Iako )e (luDbeni cil) bio borba #rotiv teroriz!a- #o(l)edica )e bila (tvaran)e ko!#lek(a ka#italiz!a kata(tro7e S u
#ot#uno(ti razvi)ena nova ekono!i)a do!ovin(ke (i%urno(ti- #rivatizirani rat i obnova nakon kata(tro7a (a zadao! ni!alo
!an)e vaDno! od iz%radn)e i u#ravl)an)a #rivatizirano! drDavo! (i%urno(ti S u do!ovini i u inoze!(tvu+ Ekono!(ki
#otica) takve (veobu&vatne inici)ative #okazao (e dovol)ni! da (e u&vati korak ta!o %d)e (u #o(u(tali %lobalizaci)a i
internet(ke tvrtke+ Jednako kao to )e internet lan(irao !)e&ur internet(ki& tvrtki-RR 11+ ru)na urodio )e !)e&uro!
ka#italiz!a kata(tro7e+ KNakon to (e zatvorila I@ indu(tri)a S #oto (e ra(#r(nuo !)e&ur 4 to !i(lite- tko )e #oku#io (av
novacT *ladaL- iz)avio )e <o%er Novak iz tvrtke Novak Biddle *enture Partner- ko)a ulaDe u tvrtke iz #odru.)a do!ovin(ke
R Ne#o(to)an)e trDino% nat)ecan)a #riliko! dod)ele u%ovora bilo )e )edna od %lavni& zna.a)ki Bu(&evo% !andata+
Analiza ko)u Ne; Vork @i!e( #rovodi ti)eko! vel)a.e /,,B+ %odine otkriva da )e K!an)e od #olovice (vi& Zu%ovorni&
akci)aZ 4 novi u%ovori i #laan)a #o #o(to)ei! u%ovori!a 4 #odloDno #uno! i otvoreno! nat)ecan)u+ Na nat)e.a)e- %odine
/,,3+- izlazi (a!o 59 #o(to u%ovora- za razliku od B6 #o(to /,,1L+
RR U izvorniku Kdot4co!L Eo#+ #rev+F
/61
1 IZlltl)ll +@*+ I_+U*U -11+ lXlZ?X=? *I Z J * Itl 11 XqUllll 11 +Z^
Bio )e to (a! vr&unac bricJ!anovc kont rarcvoliu i)e+ I Fc(ct I)euu+i (e trDite &ranilo !rvica!a drDave 4 (ad e )o)
#roDJri)cti (rD+
Zvu.i .udno- ali )e na)u.inkoviti)e ideoloko oruD)e to% #roce(a bila tvrdn)a da ekono!(ka ideolo%i)a ni)e vie #rvotni
#okrera. a!eri.ke unutarn)e ili van)(ke #olitike+ =antra da )e K11+ ru)na #ro!i)enio (veL #rikladno )e zakrila .in)enicu da
(e- za ideolo%e (lobodno% trDita i kot#oraci)e .i)i! intere(i!a (luDe- #ro!i)enila (a!o lakoa ko)o! !o%u o(tvarivati (vo)e
a!biciozne #lanove+ U!)e(to da (vo)e nove #ro%ra!e #oda(tre ta(#ravi u "on%re(u ili #reDivl)ava teke (ukobe (a
(indikati!a )avno% (ektora- Bu(&eva Bi)ela kua !o%la (e do!ol)ubno #o(tro)iti iza #red()ednika i okori(titi (lobodni!
ruka!a ko)e )o) )e #odario ti(ak traDei da #re(tane #ti.ati i da (e baci na #o(ao+ @&e Ne; Vork @i!e( #ie u vel)a.i /,,B+:
KBez )avne ra(#rave- bez ikakve 7or!alne #oliti.ke odluke u%ovorni (uradnici do(lovno (u #o(tali .etvrti dio vla(ti+L5/
U!)e(to da (e (veobu&vatni! #laniran)e! ( cil)e! kr#an)a ru#a u )avno) in7ra(trukturi (uo.i (a (i%urno(ni! izazovi!a ko)e
)e #o(tavio 11+ ru)na- Bu(&eva eki#a na!i)enila )e vladi novu ulo%u u ko)o) zadaa drDave ni)e bila da #ruDa (i%urno(t- ne%o
da )e nabavl)a #o ttDino) ci)eni+ I tako- u (tudeno!e /,,1+ %odine- (a!o dva !)e(eca nakon na#ada- =ini(tar(tvo obrane
oku#ilo )e- kako (u i& o#i(ali- K!alenu (ku#inu #oduzetnika i (av)etnikaL i(ku(ni& u dot4co! (ektoru+ N)i&ova zadaa bila
)e #re#oznati Kna)novi)a te&noloka r)een)a ko)a izravno #o!aDu a!eri.ki! na#ori!a u %lobalno! <atu #rotiv teroraL+
Po.etko! /,,1+- takva ne(luDbena (av)etovan)a #o(tala (u (luDbeni! di)elo! Penta%ona S Inici)ativa za katalizaci)u
obra!beno% #oduzetnitva EDe*enAiFR- K#ot#uno o#erativan od)elL ko)i ne#rekidno do(tavl)a (i%urno(ne #odatke
#oduzetnici!a ( #oliti.ki! veza!a i ko)i- zauzvtat- #o #rivatno! (ekto! tra%a)u za novi! tvttka!a (#o(obni! #roizvoditi
novu o#re!u za nadzor i ( ti! #ovezane #roizvode+ K=i (!o #retraDiva.ki #ro%ra!L- ob)an)ava Bob Po&anka- direktor
De*enAi)a+52 Sukladno Bu(&evo) vizi)i- ulo%a vlade (vodi (e na #riku#l)an)e novca #otrebno% za #okretan)e novo% trDita
rata- a zati! otku# na)bol)i& #roizvoda ko)i izviru iz to% (tvarala.ko% kotla- te ti!e #oticati indu(tri)u na )o vee inovaci)e+
Dru%i! ri)e.i!a- #oliti.ari (tvara)u #otraDn)u ko)u #rivatni (ektor o#(krbl)u)e (vi! za!i(livi! r)een)i!a
R U izvorniku De7en(e *enture Aatal$(t Initiative Eo#+ #rev+F
/6/
li )uR i$u i until nil iiii!i;u;iii ;in+++++n ]iui!&ui uu@ki+iiinLN
= iui(i+iiZ(tvo i Q1 u novin(kiZ (i%urno(t i #o(ve nova ruka drDave ko)u (i vara liii(liev reDi! na)bol)i )e #ri!)er lo% #ot#uno
u%ovorno% na.ina u#ravl)an)a+ Xanc Ale8ander- za!)enica ravnatel)a I(traDiva.ko% od)ela =ini(tar(tva do!ovin(ke
(i%urno(ti ob)a(nila )e ovako: K=i ne (tvara!o nita+ Ako indu(tri)a ne #roizvede- onda ne !oDe!o nita ni #ribaviti+L55
Dru%a ruka (u Protuobavl)eta)na teren(ka d)elovan)a EAIIAFR- nova obav)eta)na a%enci)a ko)u (tvara <u!(7eld- #ot#uno
neovi(na od AIA4e+ @a u(#oredna #i)un(ka (luDba #re#uta #rivatni! #oduzetnici!a B, #o(to budDeta S )ednako kao i
=ini(tar(tvo do!ovin(ke (i%urno(ti i ona )e iz%raJena kao u#l)ina+ "en =ini&an- bivi direktor A%enci)e za nacionalnu
(i%urno(t ENSAF- ob)a(nio )e tu #o)avu: KDo!ovin(ka (i%urno(t #revie )e vaDna da bi bila u ruka!a vlade+L =ini&an )e-
kao i )o (totine za#o(lenika iz Bu(&eve ad!ini(traci)e- ve na#u(tio (vo)e !)e(to u drDavno) u#ravi i #rebacio (e u cvatuu
indu(tri)u do!ovin(ke (i%urno(ti ko)u )e- kao vr&un(ki a%ent- #o!o%ao (tvoriti+53
Svaki vid ko)i! )e Bu(&eva ad!ini(traci)a de7inirala #ara!etre <ata #rotiv terora #o(luDio )e za uveavan)e n)e%ove
#ro7itabilno(ti i trDine odrDivo(ti S od de7inici)e ne#ri)atel)a- #reko #ravila d)elovan)a i bo)inice ko)a (e (ve vie iri+ U
doku!entu to %a )e ob)avilo =ini(tar(tvo do!ovin(ke (i%urno(ti (to)i: KDanan)i terori(ti !o%u udariti bilo %d)e- bilo kad-
do(lovno bilo kakvi! oruD)e!L- to #o(ve #rikladno zna.i da (i%urno(ne (luDbe !ora)u tititi od (vako%a za!i(livo% rizika
na (vako! !o%ue! !)e(tu u bilo ko)e! trenutku+ Ptovie- da (e #okrene #ot#una reakci)a- ni)e #ottebno dokazati da )e
#ri)etn)a (tvarna S vie ne vri)edi .ak ni .uvena A&ene$eva K14#o(totna doktrinaL ko)o! )e o#ravdao invazi)u na Irak-
tvrdei da )e- u (lu.a)u da #o(to)i 1 #o(to !o%uno(ti da neto #red(tavl)a #ri)etn)u- #otrebno da S)edin)ene DrDave rea%ira)u
kao da )e ri)e. o 1,,4#o(totno) #ri)etn)i+ @akva lo%ika o(obito )e dobro dola #roizvoJa.i!a (vi& !o%ui& (uvre!eni&
na#rava za detekci)u S na #ri!)er- ako )e !o%ue za!i(liti na#ad veliki! bo%in)a!a- onda =ini(tar(tvo do!ovin(ke
(i%urno(ti #laa #ola !ili)arde dolara #rivatni! tvrtka!a da razvi)u i u%rade detektore ko)i e (#ri)e.iti tu nedokazanu
#ri)etn)u+51
Unato. (vi! #ro!)ena!a nazivl)a 4 <at #rotiv terora- <at #rotiv i(la!a- <at #rotiv i(la!o7aiz!a- <at @ree% (vi)eta- Du%i
rat- >eneraci)(ki rat S te!el)ni oblik (ukoba ni)e (e #ro!i)enio+ Ne o%rani.u)u %a ni vri)e!e- ni
R U izvorniku Aounterintelli%ence Iield Activit$ Eo#+ #rev+F
/62
11 11+1 # I IJ*+*I I0+til * 111F II l_-ll X=IZII* IUUI -1 II+I I? II \XZJI II+ 1NU- IZ= II 11 i = I 1 "UJZ-+I
%ledita- ri)e. )e o (i%urno) #ob)edi ni)e tu nekakav kraikoira)ni i+u ko)i )e !o%ue dobiti- ne%o nova i (talna %raJevina u
ar&itekturi %lobalne ekono!i)e+
@o )e bila #o(lovna buduno(t ko)u )e Bu(&eva ad!ini(traci)a #redo.ila kor#oraci)(ko) A!erici nakon 11+ ru)na+ Na (trani
#ri&oda nalazio (e naiz%led be(kona.an #ril)ev #orezni& #ri&oda ko)i (u (e (li)evali iz Penta%ona E/B, !ili)atdi dolata
%odin)e #rivatni! u%ovorni! (uradnici!a S #ovean)e od 12B !ili)ardi od trenutka kad )e Bu(& #o(tao #red()ednikF-
a!eri.ki& obav)eta)ni& (luDbi E5/ !ili)arde %odin)e #rivatni! u%ovorni! (uradnici!a- a (vota (e vie ne%o udvo(tru.ila
od 1663+ %odineF- te novona(talo% =ini(tar(tva do!ovin(ke (i%urno(ti+ Iz!eJu 11+ ru)na /,,1+ i /,,1+ %odine- =ini(tar(tvo
do!ovin(ke (i%urno(ti i(#latilo )e 12, !ili)ardi dolara #rivatni! u%ovorni! (uradnici!a S ta) novac dotad ni)e kruDio
ekono!i)o!- a izno( nadilazi bruto drutvene #roizvode i [ilea i [eke <e#ublike+ >odine /,,2+ Bu(&eva )e ad!ini(traci)a
#otroila 2/B !ili)atdi dolara na u%ovore ( #rivatni! tvrtka!a S %otovo 5, centa na (vaki #orezo! #riku#l)eni dolar+5B
U ne#o)!l)ivo kratko! roku #red%raJa ko)a okruDu)u Ua(&in%ton- D+ A- #o(tala (u #retr#ana (ivi! z%rada!a u ko)e (u (e
na(elili KinkubatoriL i K#o.etniciL na #oJiu.)u (i%urno(ti S na brzinu (kle#ane o#eraci)e u ko)e (e- )ednako kao i u
Silici)(ku dolinu u devede(eti!a- novac (li)evao brDe ne%o to (e !o%lo (klo#iti ured(ki na!)eta)+ Bu(&eva ad!ini(traci)a
)e u !eJuvre!enu odi%rala ulo%u iroko%rudna ka#itali(ti.ko% #oduzetnika iz i(to% to%- u(#)e&o! o#i)eno% razdobl)a+ Dok
)e ti)eko! devede(eti& cil) bio razviti ubo)it #ro%ra! Kono% na)novi)e%L i onda %a #rodati =icro(o7tu ili Oracleu- dolo )e
vri)e!e za novu te&nolo%i)u Ktra%an)a i #rikucavan)aL- okrenutu lovu na terori(te- ko)a (e #rodavala =ini(tat(tvu
do!ovin(ke (i%urno(ti ili- #ak- Penta%onu+ @o )e razlo% zato )e o(i! #o.etno%a ka#itala i inve(tici)(ki& 7ondova indu(tri)a
kata(tro7e izrodila i ci)elu ar!i)u novi& lobi(ti.ki& tvrtki ko)e (u novi! tvrtka!a obeavale debele veze ( #ravi! l)udi!a na
Aa#itol ?illu S %odine /,,1+ #o(to)ale (u (a!o dvi)e lobi(ti.ke tvrtke ko)e (u (e bavile (i%urnou+ >odine /,,1+ bilo i& )e
352+ KPrivatni! (e za)!ovi!a bavi! )o od tani& devede(eti&L- iz)avio )e za .a(o#i( Uired =ic&ael Steed- ditektor tvrtke
Palladin- ko)a (e bavi do!ovin(ko! (i%urnou+ KI nikad )o ni(a! doDivio tako ne#rekinut dotok #o(lova+L59
/65
Xi =u+il+Ei I++in i 1111 e 411111 Ini conili- !Xiiiui k+tta(itoic Du!i iiti inu i X\R\i #uno I+ -n il ii i& i+ "Zil+ni !l #i vili #rocvata
i i ni u! ri)e do!ovin(ke (i%urno(ti bile (u naJ0+ornc ka!eie u Britani)i ili )e in(talirano 5-/ !ili)una- )edna na (vaki&
.etrnae(t (tanovnika- a u S)edin)eni! DrDava!a i!a i& 2, !ili)una- ko)e (ni!a)u 5 !ili)arde (ati %odin)e+ Sto )e (tvorilo
#roble! tko e #re%ledavati 5 !ili)arde (ati (ni!l)eno% !ateri)alaT Po(l)edi.no to!e- na(ta)e novo trDite Kanaliti.ko%
(o7tveraL ko)i #re%ledava (ni!ke i traDi (li.no(ti (a (lika!a uba.eni!a u #ro%ra! E#roda)a razni& (u(tava (i%urno(ti urodila
)e neki! od na)uno(ni)i& u%ovora- !edu ko)i!a )e i ona)- vri)edno(ti 6 !ili)ardi dolara- ko)e )e <atno zrako#lov(tvo (klo#ilo
( nekoliko tvrtki- !edu ko)i!a i ( Booz Alien ?a!iltono!- )edno! od na)(tari)i& (av)etni.ki& tvrtki za (trate%i)u- i neki!
od na)vei& van)(ki& (uradnika u zrako#lov(tvuF+56
@akav razvo) (tvorio )e )o )edan #roble! )er #ro%ra!i za #re#oznavan)e lica !o%u izvriti (i%urnu identi7ikaci)u (a!o ako
(e l)udi #o(tave lice! ravno #re!a ka!eri- to ri)etko .ine dok Dure na #o(ao ili ( #o(la+ Sto%a (e (tvorilo )o )edno trDite
ko)e )e #otrebovalo di%italno #obol)an)e kvalitete (like+ @vrtka Salient Still(- ko)a #roda)e #ro%ra!e za izdva)an)e i
#obol)avan)e kvalitete video (ni!aka- #o.ela )e #roda)ui (vo) (o7tver !edi)(ki! tvrtka!a- ali )e (&vatila da #rava zarada
leDi u #roda)i IBI4u i dru%i! #ravo(udni! (luDba!a+3, Uza (ve u&oJen)e ko)e (e #rovodilo S tele7on(ki raz%ovori-
#ri(lukivan)a- 7inanci)(ki #odaci- #ota- nadzorne ka!ere- internet S vlada (e #o.ela %uiti u #odaci!a- to )e otvorilo )o
)edno %ole!o trDite u#ravl)an)a i #otra%e za #odaci!a- )ednako kao to )e i (tvorilo #ro%ra!e ko)i tvrde da (u (#o(obni
K#ovezati to.keL u to! oceanu bro)ki te tako otkriti (vako (u!n)ivo d)elovan)e+
@i)eko! devede(eti& te&noloke (u tvrtke ne#rekidno na (va zvona v)eale (va .ude(a (vi)eta bez %ranica i !o
in7or!aci)(ke te&nolo%i)e ko)a )e (vr%avala autoritarne reDi!e i ruila zidove+ Dana( unutar ko!#lek(a ka#italiz!a
kata(tro7e oruJe in7or!aci)(ke revoluci)e #relo )e (luDiti ono) dru%o) (trani+ U to! #roce(u !obiteli i internet #retvorili (u
(e u !ono oruD)e drDavno% nadzora ko)i! (e (luDe (ve vie i vie autoritarni reDi!i- uz #unu (uradn)u #rivatizirani&
tele7on(ki& ko!#ani)a i #ro%ra!a za #retra%u S bez obzira (uraJu)e li Va&oo ( kine(ko! vlado! i #o!aDe )o) #ronai
di(idente- ili A@k@ #o!aDe a!eri.ko) A%enci)i za nacionalnu (i%urno(t da (vo)e kli)ente #ri(luku)e bez #ravoval)ana
nalo%a EBu(&eva ad!ini(traci)a tvrdi da )e #rekinula tu #rak(uF+ <uen)e %ranica- velik (i!bol i obean)e %lobalizaci)e-
za!i)enila )e ra(tua indu(tri)a nadzora
/63
(uvre!enu o%radu na %ranici =ek(ika i \A1F a- na .e!u e ?oein% 1 (ku#ina dru%i& tvrtki zaraditi /-3 !ili)arde dolara+ZZ1
Dok tvttke za vi(oku te&nolo%i)u #re(ka.u iz )edno% !)e&ura u dru%i- i(&od to%a )e bizaran (#o) (i%urno(ti i #otroa.ke
kulture+ =no%e dana( koritene te&nolo%i)e #roi(tekle (u iz <ata #rotiv terora S bio!etri.ke identi7ikaci)(ke i(#rave- video4
nadzor- nadzor na internetu- #tetraDivan)e #odataka+++ ko)e #roda)u tvrtke kakve (u *erint S$(te!(- Sei(int- Accentute ili
A&oice Point 4 ko)e )e #rivatni (ektor razvio #ri)e 11+ ru)na ( cil)e! (tvaran)a detal)no% #ro7ila ku#ca i otvaran)a novi&
obzora u !ikro!arketin%u+ @vrtke obeava)u i (!an)en)e bro)a za#o(lenika u (u#er!arketi!a ili robni! centri!a )et
bio!etti.ke i(#rave u ko!binaci)i ( kartica!a uklan)an)u #otrebu za bla%a)na!a+ "ad )e ne%odovan)e )avno(ti uzrokovano
te&nolo%i)o! K*eliko% BrataL zau(tavilo takve ide)e- #rodava.i i !arketin% doDiv)eli (u teko razo.aran)e+ 11+ ru)na
#onovno )e o(i%urao #roto.no(t ttDita S od)edno! )e (tra& od terora nadiao (tra& od Divl)en)a u nadzirano!e drutvu+
Dakle- dana( (e i(ti oni #odaci ko)i (e #riku#l)a)u #rovla.en)e! karrica ili Klo$alt$L kartica!a !o%u #rodati- ne (a!o >a#u
ili (li.ni! tvrtka!a kao #odaci kori(ni !arketin%u ne%o i IBI4u kao (i%urno(ni #odaci- te otkrivati K(u!n)iveL intere(e za
nabavu kartica za !obitele ili #utovan)a na Bli(ki i(tok+3/
Po(lovni .a(o#i( <ed ?errin% ob)an)ava u )edno! od (vo)i& na#i(a ko)i (lave takav #ro%ra! da (o7tvet K#rati terori(te
otkriva)ui #okla#a li (e i!e i(#i(ano u (totina!a razli.iti& ina.ica ( i!eno! u bazi #odataka do!ovin(ke (i%urno(ti+ Na
#ri!)er- i!e =o&a!!ad+ Pro%ra! (adrDi (totine razli.iti& ina.ica #i(an)a to% i!ena- a on u )edno) )edino) (ekundi !oDe
#ro.el)ati teraba)te #odataka+L32 Zadivl)u)ue+++ (ve dok (e ne do.e#a)u #o%reno% =o&a!!ada- to i!a)u naviku ElouF
.initi S od Iraka- #reko A7%ani(tana- #a (ve to #red%raJa @oronta+
@i)eko! razdobl)a vladavine ne(ttu.no(ti i #o&le#e S zatitno%a znaka Bu(&evi& %odina S ta !o%uno(t #o%reke- od
Iraka do Ne; Orlean(a- #o#ri!a divov(ke raz!)ere+ Sa!o )edna #o%rena #otvrda #roizila iz takvi& elektroni.ki&
K#ecan)aL dovol)na )e da neki a#oliti.an .ov)ek- ko)i !oDda !alo #od()ea na neko%a .i)e i!e zvu.i (li.no n)e%ovu Eo(obito
oni!a ko)i ni!alo ne #ozna)u ara#(ku ili !u(li!an(ku kultutuF dobi)e oznaku !o%ue% terori(ta+ Nadal)e- i #rivatne tvttke
nadzitu #roce( u#i(ivan)a i!ena #o)edinaca i or%anizaci)a na Kcrne li(teL- )ednako kao i #ro%ra!e #rov)ere i!ena #utnika u
banka!a #odataka+ Od li#n)a /,,B+ %odine- na #o#i(u (u!n)ivi& terori(ta Nacionalno% centra za #rotuterori(ti.ko d)elovan)e
nalo (e #ola
/61
Ertl+lF - "OX1 U lavno(@ IBiaBMi u (ruacno!ir C+_s_!+- u; i!unR Ki i0+iviiiinn4
#ro%l+i(io de(et ki4 niil))iin+i #utnika na #ro#utovan)u S)edin)eni! I FrDava!a+ "c0ultati- ko)e #utnii i nik+ul ni(u doznali-
te!el)e (e na (u!n)ivi! uzorci!a ko)i (c otkriva)u #retra%a!a ko!erci)alni& #odataka S na #ri!)er- #odaci ko)e
avioko!#ani)a da)e o K#utnikovu .e(to! ku#ovan)u karata u )edno! (!)eru- o!il)eno! ()editu- u.e(talo(ti #utovan)a-
koli.ini #rtl)a%e- na.inu #laan)a karte- .ak i )eli!a ko)e naru.u)e+L35 U.e(talo(t navodno (u!n)ivo% #onaan)a zbra)a (e i
tako odreJu)e Krazina rizikaL (vako% #utnika+
Svako!e (e !oDe u(kratiti #ravo #utovan)a zrako#lovo!- ulaznu vizu u S)edin)ene DrDave- #a .ak %a (e !oDe i u&ititi i
#ro%la(iti Kne#ri)atel)(ki! borce!L na te!el)u dokaza ti& (u!n)ivi& te&noloki& r)een)a: !utna (lika ko)u )e #re#oznao
#ro%ra! za identi7ikaci)u lica- #o%reno na#i(ano i!e- #o%reno (&vaen di)elak raz%ovora+ Ako Kne#ri)atel)(ki borciL ni(u
drDavl)ani S)edin)eni& DrDava- v)ero)atno nikad nee (aznati to i& )e to.no obil)eDilo- )er i! )e Bu(&eva ad!ini(traci)a
u(kratila #ravo na &abea( cor#u(RR #ravo uvida u dokaze na (udu- )ednako kao i #ravo na #oteno (uJen)e i #ravi.nu
obranu+
Ako o(u!n)i.eni- na #ri!)er- zavri u >uantana!u- v)ero)atno e zavriti u novo!- na)(troDe .uvano!- zatvoru za dv)e(to
o(oba to %a )e iz%radio ?alliburton+ Ako zavri kao Drtva AIA4ina #ro%ra!a Kneuobi.a)eno% izru.en)aL- ako %a ot!u na
ulica!a =ilana ili dok #re()eda ( aviona na avion u a!eri.ko) zra.no) luci i #rebace na neku od takozvani& ta)ni& lokaci)a-
ne%d)e u AIA4inu ar&i#ela%u ta)ni& zatvora- zatvorenik e ( ka#ul)a.o! na %lavi v)ero)atno #olet)eti Boein%o! B2B-
diza)nirani! za #ri)evoz direktora i #onovno #reraJeni! za takvu (vr&u+ @&e Ne; Vorker navodi da )e tvrtka Boein% za
AIA4u obavl)ala #o(love K#utni.ko% a%entaL tako to )e blokirala #lanove leta za 1 /53 letova ( u&ienici!a- una)!l)ivala
ze!al)(ke #o(ade- #a .ak i rezervirala &otele+ Izv)ee #an)ol(ke #olici)e otkriva da )e takve #o(love obavl)ala tvrtka
Je##e(en International @ri# Planin%- Boein%ova #odruDnica iz San Jo(ea+ U (vibn)u /,,B+ %odine A!eri.ka udru%a za
%raJan(ke (lobode #odi%la )e tuDbu #rotiv Boein%ove #odruDnice 4 tvrtka )e odbila #otvrditi- kao i zani)ekati navode+33
"ad u&ienici (ti%nu na odredite- (uo.ava)u (e ( i(traDitel)i!a ko)i& )edan dio ni)e za#o(len ni u AIA4i- ni u vo)(ci- ne%o
radi za #rivatne tvrtke+
R U izvorniku Auto!atic @ar%etin% S$(te! Eo#+ #rev+F
RR Zakon(ka odredba ko)a #ro#i(u)e da (e #o)edinac dovede #red (uca ili #red (ud+ ko)a (luDi kao zatita #rotiv neza4
konito% u&ien)a ili zatvaran)a- Eo#+ #rev+F
/6B
iz)avio )e ovo: Kvi(e od #oiovu c #rotuon+n Xc(t-iXnin (!icnX+ik+i nn reittiu i uu
za #rivatne tvrtke+L31 Ako ti i(traDitel)i (lobodn)aci Dele zadrDat i ((o)c uno(ne u%ovore- onda iz u&ieni& !ora)u izvui
u#ravo one Kkori(ne #odatkeL za ko)i!a tra%a)u n)i&ovi vain%ton(ki #o(lodavci- to )e #lodno tlo za zlo#orabu+ Ba kao to
e zatvorenici #od torturo! iz)aviti (ve (a!o da ne(tane bol- tvrtke #od u%ovoro! o()ea)u (naDan ekono!(ki #otica) da (e
#o(luDe (vi! znani! te&nika!a u cil)u izvla.en)a traDeni& #odataka- ne !arei za n)i&ovu #ouzdano(t+ ED)elo!i.an razlo%
zato (e Bu(&eva ad!ini(traci)a toliko o(lan)ala na #rivatne obav)eta)ne tvrtke ko)e (u tadile u novi! (truktura!a- kakav )e
<u!(7eldov Ured za (#eci)alno #laniran)e- leDi u .in)enici da (u (e oni- za razliku od KdrDavneL konkurenci)e- #okazali
daleko (#re!ni)i!a #rila%odavati i !ani#ulirati #odaci!a u cil)u i(#un)avan)a #oliti.ki& cil)eva ad!ini(traci)e )er
#rodul)en)e u%ovora ovi(i i(kl)u.ivo o to!e+F
Po(to)i tu i #ri!itivni)a ina.ica #ri!)ene ti& trDini& Kr)een)aL na <at #rotiv terora S (#re!no(t da (e K!a(noL #lati
%otovo (vatko tko #o()edu)e #odatke o navodni! terori(ti!a+ @i)eko! invazi)e na A7%ani(tan a!eri.ki (u obav)eta)ni
a%enti #roirili %la( da e za (vako% Ki(#oru.eno%L talibana ili #ri#adnika al4iaide #latiti iz!eJu 2 ,,, i /3 ,,, a!eri.ki&
dolara+ KBit ete bo%ati i !oni kako ni(te ni (an)aliL- %la(i rekla!a na letku to (u %a A!erikanci di)elili u A7%ani(tanu- a
#redo.ena )e kao dokaz u #roce(u ko)i (e #red Savezni! (udo! S)edin)eni& DrDava vodio u i!e nekoliko zatvotenika iz
>uantana!a+ K=ili)uni dolara za vau #o!o #rotutaliban(ki! (na%a!a+++ Dovol)no novca da zbrinete obitel)- (elo- #le!e-
za o(tatak Divota+L3B
Ubrzo (u (e eli)e u Ba%ra!u i >uantana!u do vr&a na#unile kozari!a- tak(i(ti!a- ku&ari!a- #rodava.i!a S (vi redo!
(!rtno o#a(ni+++ bare! (u tako tvrdili oni ko)i (u i& #redali i #oku#ili na%rade+
KI!ate li kakvu ide)u zbo% .e%a bi va( vlada i #aki(tan(ke obav)eta)ne (luDbe #rodali i #redali A!erikanci!aTL- u#itao )e
.lan vo)no% (uda e%i#at(ko% zatvorenika iz >uantana!a+
U tran(kri#tu ( ko)e% )e (kinuta oznaka ta)no(ti- zatvorenik zvu.i #ot#uno zbun)eno: K=a da)te- !oli! va(L- odvratio )e
KSa!i znate to (e zbiva+ U Paki(tanu (e l)ude ku#u)e za 1, dolara+ "ako- onda- d)elu)e 3 ,,,TL
KDakle- #rodali (u va(TL- u#itao )e .lan (uda- kao da !u to )o ni)e #alo na #a!et+
KDa+L
Penta%onove (tati(tike #okazu)u da (u 91 #o(to zatvorenika u >uantana!o #redali a7%ani(tan(ki ili #aki(tan(ki borci i a%enti
nakon obavi)e(ti o
/69
zatvorenika+ A%enci)a A((ociated rrc(( ii(#)nn )e #ronai n)in zLr\M z+_)4\
)e- #o #ovi+liku ii iloiiioviiin- o(loboJeno (vib o#i u0bi+ZZ9 lb bro)ke teko o#tuDu)u kakvou obav)eta)no% raJa uzrokovano%
trDini! #ri(tu#o! iJentiltkaei)i terori(ta to %a )e za%ovarala vlada+
@i)eko! (a!o nekoliko %odina- indu(tri)a do!ovin(ke (i%urno(ti ko)a )edva tla )e #ri)e 11+ ru)na #o(to)ala- ek(#lodirala )e
do raz!)era ko)i uvelike nadilaze i ?oll$;ood i %lazbeni bizni(+36 I#ak- na)vie u#ada u o.i koliko (e !alo takav
K(i%urno(ni #rocvatL (a%ledava i analizira kao ekono!(ka %rana- kao do(ad neviJen dodir neo%rani.eni& #olici)(ki& ovla(ti
i neobuzdano% ka#italiz!a- (#a)an)e robne kue i ta)no% zatvora+ "ad (e #odaci o to!e tko )e(t- a tko ni)e #ri)etn)a
(i%urno(ti #retvore u #roizvod ko)i (e #roda)e )ednako (#re!no kao i #odaci o to!e tko na A!azonu ku#u)e ?arr$)a
Pottera- ili tko )e otiao na kr(taren)a "aribi!a ili uDiva u od!oru na Al)a(ci- onda (e !i)en)a)u te!el)ne vri)edno(ti
civilizaci)e+ Ne (a!o da (e ti!e #oti.e u&oJen)e- tortura i (tvaran)e laDni& #odataka- ne%o (e (tvara i (naDan #otica) za
(tvaran)e (tra&a i o()ea)a u%roDeno(ti- ti& #rvi& uzro.nika na(tanka nove indu(tri)e+
"ad (u u #rolo(ti na(ta)ale nove ekono!(ke %rane S od Iordove revoluci)e do #rocvata in7or!aci)(ki& te&nolo%i)a 4
(vo)o! (u #o)avo! uvi)ek #oticale #ravu bu)icu analiza i ra(#rava o to!e kako e takvi divov(ki #ore!ea)i u (tvaran)u
bo%at(tva i(tovre!eno ut)ecati i na na.in nae% #o(to)an)a kao civilizaci)e- na.ina #utovan)a- #a .ak i na.ina ko)i! nai
!oz%ovi #reraJu)u #odatke+ Nova ekono!i)a kata(tro7e ni)e #otaknula ni)ednu (li.nu #o)avu+ Naravno- tu i ta!o dolazilo )e
do ra(#rava+++ o u(tavno(ti Do!ovin(ko% zakona- o neo%rani.eno! #ritvaran)u- o torturi i neuobi.a)eni! izru.en)i!a+++ ali
ra(#rava o (a!o! zna.en)u ko!erci)alno% izvoJen)a ti& 7unkci)a %otovo (e u #ot#uno(ti izb)e%ava+ Ono to bi (e !o%lo
nazvati ra(#ravo! (vodi (e na #rozivan)e #o)edina.ni& (lu.a)eva ratno% #ro7iter(tva i koru#ci)(ke (kandale- kao i ve
uobi.a)eno #rozivan)e vlade zbo% nedovol)no% nadzora #rivatni& tvrtki S ri)etko (e %ovori o daleko ire! i dubl)e! #itan)u
to zna.i (ud)elovati u #ot#uno #rivatizirano! ratu- (tvoreno! da tra)e zauvi)ekR
Dio #roble!a leDi u .in)enici da na! (e ekono!i)a kata(tro7e #rikrala ( leda+ @i)eko! o(a!de(eti& i devede(eti& nove (u
ekono!i)e ob)avl)ivale (vo) dolazak u #uno! ()a)u i bl)etavilu+ @e&noloki !)e&ur o(obito (e (naDno na!etnuo kao
#re(edan #o()edni.ko) kla(i- izaziva)ui za%luu)ue razine #ret)erivan)a 4 be(kona.ni !edi)(ki #ro7ili (!ioni& i !ladi&
direktora
R Italik #revoditel)ev+
/66
#o idili.ni! #lanin(ki! kuica!a oko Scat lica+
@akvu razinu bo%at(tva dana( (tvara ekono!(ki ko!#lek( kata(tro7e- iako te vi)e(ti ri)etko do#iru do na(+ U (tudi)i iz /,,1+
#ie: KOtkad )e za#o.eo Z<at #rotiv teroraZ- direktoti 25 #o(to na)(naDni)i& tvrtki ko)e u%ovorno rade za obranu uDiva)u u
razini do&otka dvo(truko vio) od do&otka #ri!l)eno% ti)eko! .etiri %odine ko)e (u #ret&odile 11+ ru)nu+L Direktori (u
doDiv)eli da i! naknade iz!eJu /,,1+ i /,,3+ %odine nara(tu za 1,9 #o(to- dok .lanovi u#rava o(tali& veliki& a!eri.ki&
ko!#ani)a u to! razdobl)u bil)eDe (a!o 1 #o(to #ora(ta+1,
Indu(tri)a kata(tro7e !oDda (e bliDi #ro7iti!a dot4co!a- ali to .ini ta)no #o#ut AIA4e+ "a#itali(ti kata(tro7e izb)e%ava)u
!edi)e- (kriva)u bla%o i zna)u da (e ne val)a &valiti+ KNe Deli!o (laviti #o(to)an)e %ole!e indu(tri)e ko)a )e #rocvala da bi
na( titila od teroriz!aL- iz)avio )e Jo&n El(tner iz tvrtke A&e(a#eake Innovation Aenter- inkubatora do!ovin(ke (i%urno(ti+
KI#ak- to )e velik #o(ao- a AIA )e u (a!o! n)e%ovu (teditu+L11
Peter S;ire- nekadan)i #rivatni vladin konzultant ti)eko! Alintonova !andata- ovako o#i(u)e #tekla#an)e (ilnica (kriveni&
iza <ata #rotiv terora: KPo(to)i vlada u #o(veeno! #o&odu #ovean)a (u(tava #riku#l)an)a #odataka i indu(tti)a
in7or!aci)(ke te&nolo%i)e u o.a)ni.ko) #otrazi za novi! trDiti!a+L1/ Dru%i! ri)e.i!a- eto kor#oratiz!a S veliki #o(lovi i
velika vla(t (#a)a)u (vo)e neo%rani.ene !oi da nadziru i u#ravl)a)u (tanovnitvo!+
2,,
drDava
Skida) okretna vrata- (tavl)a) (lavolukQ
=i(li! da )e (ve to .udno i %lu#o+ Iz)aviti da (ve to .ini!o izvire iz nae %ladi za novce! 4 !i(li! da )e to ludo(t+ =i(li!
da (e !orate vratiti u kolu+
>eor%e ?+ U+ Bu(&- od%ovara)ui na o#tuDbe da )e n)e%ov (in na#ao Irak ( cil)e! otvaran)a novi& trDita za a!eri.ke
tvrtke+1
DrDavni (luDbenici #o()edu)u zna.a)ku ko)a nedo(ta)e #rivatno! (ektoru+ A ta )e duDno(t i odano(t o#e! dobru- duDno(t i
odano(t na)vii! intere(i!a za)ednice ko)a nadilazi intere(e #o)edinaca+ @vrtke od%ovara)u (vo)i! dioni.ari!a- a ne
do!ovini+
David =+ Ualker- %lavni revizor S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava- vel)a.a /,,B+/
On ne vidi razliku iz!eJu )avno% i #rivatno% inter(ea+
Sa! >ardiner- u!irovl)eni bri%adir a!eri.ko% <atno% zrako#lov(tva- o Dicku A&enev)u- vel)a.a /,,5+2
Na vr&uncu izborne %roznice /,,1+- tri t)edna #ri)e ob)ave o(tavke Donalda <u!(7elda- >eor%e U+ Bu(& )e #ot#i(ao Zakon
o obra!beni! ovla(ti!a- na #rivatno) cere!oni)i u Ovalno!e uredu+ U ti(uu .etiri(to (tranica uvukao (e i dodatak ko)i )e
tada #roao %otovo #ot#uno neza#aDeno- a ko)i #red()edniku da)e ovla(ti da #ro%la(i ratno (tan)e i Ku#otri)ebi oruDane
(na%e- !edu n)i!a i Nacionalnu %arduL- te ti!e u (lu.a)evi!a K)avne krizeL %azi vol)u drDavni& %uvernera ( cil)e!
Ku(#o(tavl)an)a )avno% redaL i %uen)a KneredaL+ "rizno (tan)e !oDe biti ura%an- !a(ovni #ro(v)edi ili K)avna zdrav(tvena
krizaL u ko)e! e (lu.a)u vo)(ka na!etati karantene i .uvati zali&e c)e#iva+5 Pri)e to% zakona #red()ednik )e !o%ao
#ro%la(iti ratno (tan)e (a!o u (lu.a)u #obune+
Uz nekoliko kole%a ko)i (u (e nat)ecali ( n)i!- de!okrat(ki (enator Patrick Cea&$ )edini )e #ozivao na uzbunu i traDio da u
za#i(nik ude iz)ava da (e
2,1
nae de!okraci)eL- i(ti.ui tla (u K#o(l)edice #ro!)ene zakona %ole!e- ali da )e ta iz!)ena- uz #ovrno izu.avan)e-
Zuba.enaZ kao dodatak zakonu+ I Fru%i kon%re(ni odbori ( )uri(dikci)o! u to! #odru.)u ni(u dobili #riliku ko!entirati- a da i
ne (#o!in)e! da ni(u dobili ni #riliku odrDati (a(luan)a u (vezi ( ti! zakon(ki! #ri)edlozi!a+L3
O(i! izvrne vla(ti ko)a )e dobila ne(vakidan)u novu !o- na #ovrinu )e i(#livao )o )edan neu#itni dobitnik 4
7ar!aceut(ka indu(tri)a+ U (lu.a)u bilo kakve zataze- !o%ue )e #ozvati vo)(ku da .uva laboratori)e i zali&e li)ekova- kao i
da na!ee karantene S du%o%odin)i #oliti.ki cil) Bu(&eve ad!ini(traci)e+ Dobre vi)e(ri za <u!(7eldovu bivu ko!#ani)u
>ilead Science(- vla(nicu #atenta za @a!i7lu- li)eka za #ti.)u %ri#u+ =o%ue )e da (u novi zakon- kao i ne#rekinuto
za(traivan)e #ti.)o! %ri#o!- bar di)elo! #ridoni)eli zv)ezdano! (tatu(u to% li)eka nakon <u!(7eldova odla(ka iz
=ini(tat(tva S ti)eko! (a!o #et !)e(eci- vri)edno(t dionica #ora(la )e za /5 #o(to+1
"akvu ulo%u intete(i indu(tri)e i%ra)u u oblikovan)u #o)edino(ti neko% zakonaT =oDda nikakvu- ali to #itan)e (vakako
vri)edi #o(taviti+ Jednako tako- (a!o u neiz!)erno vei! raz!)eri!a- kakvu (u ulo%u #ovla(tice u%ovorni! (uradnici!a-
kakvi (u ?alliburton- Bec&tel ili na7tna ko!#ani)a E88on=obil- odi%rale u entuzi)az!u ko)i! )e Bu(&eva eki#a na#ala i
oku#irala IrakT Na takva !otivaci)(ka #itan)a ne!o%ue )e #recizno od%ovoriti )er (u u!i)eani likovi do(lovno ozlo%laeni
zbo% #rekla#an)a kor#oraci)(ki& i nacionalni& intere(a do tolike !)ere da (u i (a!i- bar naiz%led- ne(#o(obni razlu.iti )edne
od dru%i&+
U (vo)o) kn)izi Overt&ro;- ob)avl)eno) /,,1+- bivi do#i(nik Ne; Vork @i!e(a Ste#&en "inzet ttudi (e do#ri)eti do (rDi
(ve%a to )e #oticalo a!eri.ke #oliti.are ko)i (u nareJivali i u inoze!(tvu izvodili drDavne udare ti)eko! #rolo%a (tol)ea+
Izu.ava)ui !i)ean)e S)edin)eni& DrDava u o#eraci)e (vr%avan)a reDi!a S od ?ava)a 1962+- do Iraka /,,2+ S "inzer
#ri!)eu)e da )e .e(to ri)e. o )a(no! #roce(u u tri 7aze+ Prvo S !ultinacionalne kor#oraci)e (a ()edite! u S)edin)eni!
DrDava!a (u.el)ava)u (e ( neko! #ri)etn)o! izazvano! d)elovan)e! (trani& vlada ko)e za&ti)eva)u da tvrtka K#lati #otez-
#otu)e zakone o radu ili o zatiti okolia+ Ponekad (e ko!#ani)a nacionalizira ili od n)e na neki na.in zatraDi da #roda dio
#o()eda ili o#re!eL- #ie "inzer+ Dru%o 4 a!eri.ki #oliti.ari dozna)u za #re#reke ( ko)i!a (e kor#oraci)a (u.el)ava- te i&
tu!a.e kao izravan na#ad na S)edin)ene DrDave: K=otivaci)u #reobraDava)u iz ekono!(ke u #oliti.ku ili- #ak- %eo(trateku+
Izno(e #ret#o(tavku da )e (vaki reDi! ko)i o!eta
2,/
re#re(ivan- ni"raron"i i na )c v)cnKXarnL\ uruz)c neue =iaue nie !iX&u Kv
#okuava #odrovat i S)edin)ene I FrD+tve+NZ I rca laza do%aJa (e u trenutku kail #oliti.ari !ora)u )avno(ti #rodali #otrebu za
intervenci)o!- i u to! (c 11 en in ku (ve #icQ vara u %rubo ocrtanu borbu dobra #rotiv zla- K#riliku da (e )adna i #otla.ena
naci)a o(lobodi od brutalno(ti reDi!a ko)i (!atra!o diktaturo!- )er ko)i bi ina.e dru%i reDi! o!etao rad neko) a!eri.ko)
ko!#ani)i+LB *elik dio a!eri.ke van)(ke #olitike (vodi (e- dru%i! ri)e.i!a- na v)eDbu !a(ovne #ro)ekci)e u ko)o)
!alobro)na (ebi.na elita (#a)a vla(tite #otrebe i Del)e (a Del)a!a i #otreba!a ci)elo%a (vi)eta+
"inzer i(ti.e da takvu tendenci)u o(obito i(kazu)u #oliti.ari ko)i na drDavne duDno(ti (tiDu izravno iz kor#oraci)(ko% (vi)eta+
Na #ri!)er- Ei(en&o;erov drDavni ta)nik- Jo&n Io(ter Dulle(- #roveo )e na)vei dio radno% vi)eka kao ut)eca)ni #ravnik za
!eJunarodno kor#oraci)(ko #ravo i za(tu#ao neke od na)bo%ati)i& (v)et(ki& 7ir!i u (#orovi!a #rotiv (trani& vlada+ <azni
Dulle(ovi bio%ra7i zakl)u.u)u- )ednako kao i "inzer- da )e drDavni ta)nik bio do(lovno ne(#o(oban razlu.iti intere(e
kor#oraci)e od intere(a vla(tite do!ovine+ KDulle( )e %a)io dvi)e doDivotne o#(e(i)e S borbu #rotiv ko!uniz!a i zatitu
#rava !ultinacionalni& kor#oraci)aL- #ie "inzer+ KPo n)e%ovu !il)en)u one (u+++ Z!eJu(obno #ovezane i !eJu(obno (e
o(naDu)uZ+L9 @o )e zna.ilo da ni)e !orao birati za ko)u e (e o#(e(i)u o#redi)eliti 4 ako )e %vate!al(ka vlada u%rozila- na
#ri!)er- intere(e tvrtke United Iruit Ao!#an$- ti!e )e de7acto izravno na#ala S)edin)ene DrDave- to za(luDu)e vo)nu akci)u+
Sli)edei (vo)e dvo)ne o#(e(i)e borbe #rotiv teroriz!a i zatite intere(a !ultinacionalni& ko!#ani)a- Bu(&eva ad!ini(traci)a-
#retr#ana direktori!a (v)eDe #ri(ti%li! iz (vo)i& ureda- #odloDna )e i(ti! ti! #o!utn)a!a i #rekla#an)i!a+ I#ak- #o(to)i
zna.a)na razlika+ "o!#ani)e ( ko)i!a (e Dulle( #oi(tov)eivao bile (u !ultinacionalne- ( veliki! !eJunarodni!
ula%an)i!a u (trani! drDava!a 4 u rudar(tvu- #ol)o#rivredi- bankar(tvu i na7ti+ @i! ko!#ani)a!a na)vei! )e di)elo! bio
za)edni.ki )a(an cil) S Del)eli (u (tabilan i uno(an okoli u ko)e! (e #o(lu)e S labave zakone u ula%an)i!a- krotko
radnitvo i nikakve iznenadne ek(#ro#ri)aci)e+ DrDavni udari i vo)ne intervenci)e bili (u (red(tva o(tvarivan)a to% cil)a- a ne i
(a! cil)+
"ao ka#itali(ti 0Krotokata(tro7e- tvorci <ata #rotiv terora dru%a.i)i (u (o) kor#oraci)(ki& #oliti.ara od (vo)i& #ret&odnika S
n)i!a (u ratovi i o(tale kata(tro7e ui(tinu cil) #o (ebi+ "ad Dick A&ene$ i Donald <u!(7eld #oi(tov)ete ono to )e dobro za
Cock&eet- ?alliburton- Aarl$le i >ilead ( oni! to )e dobro za S)edin)ene DrDave- tovie i za ci)eli (vi)et- onda takve
#ro)ekci)e
2,2
u#ravo katakliz!e ono neu#itno i tc!ciXiio cionro ti! !ika!a laiovi- e#ide!i)e- #rirodne kata(tro7e- !an)kovi ili ne(taice i
zato (u i! bo%at(tva do te !)ete nabu)ala otkad )e Bu(& za()eo u Bi)elu kuu+ Ono to n)i&ove #ro)ekci)e .ini )o
o#a(ni)i!a )e(t .in)enica da (u do do(ad neviJeni& raz!)era Bu(&evi duDno(nici zadrDali (vo)e intere(e unutar ko!#lek(a
ka#italiz!a kata(tro7e- .ak i nakon to (u uli u novu eru #rivatizitani& ratova i krizni& (ituaci)a- do#uta)ui tako (ebi da
i(tovre!eno o(tvaru)u zaradu na ne(rea!a ko)e (u #ri#o!o%li (tvoriti+
Na #ri!)er- nakon to )e <u!(7eld dao o(tavku #o(li)e #otaza re#ublikanaca /,,1+- novine (u izvi)e(tile da (e vraa u
#rivatni (ektot+ I(tina %la(i da nikad iz n)e%a ni)e ni otiao+ "ad )e #ri&vatio Bu(&evo i!enovan)e za !ini(tra obrane-
<u!(7eld (e- kao i (vi )avni duDno(nici !orao o(loboditi (ve i!ovine ko)a !u )e ti)eko! !andata !o%la (ta)ati na #utu
donoen)a odluka+ Zvu.i )edno(tavno S to zna.i da )e !orao #rodati (ve to )e bilo #ovezano ( nacionalno! (i%urnou ili
obrano!+ <u!(7eld (e zatekao u veliki! nevol)a!a+ Bio )e toliko o#tereen ud)eli!a u razni! %rana!a indu(tri)e
kata(tro7e da )e tvrdio da !u )e ne!o%ue o(loboditi (e (ve%a i i(#otovati tokove i #rito! )e #etl)ao eti.ki! nor!a!a ne bi
li zadrDao (ve to i!a+
Prodao )e dionice Cock&eeda- Boein%a i dru%i& vo)ni& tvrtki ko)e )e izravno #o()edovao- te )o 3, !ili)una dolara u
obveznica!a #o&ranio u )avnu zakladu+ I#ak- i dal)e )e d)elo!i.no ili u ci)elo(ti #o()edovao #rivatne inve(tici)(ke tvrtke
#ovezane ( obrano!- kao i dionice biote&noloko% (ektora+ <u!(7eld (e ni)e Delio izloDiti %ubitku da te tvrtke #roda na
btzinu- #a )e zatraDio dva tro!)e(e.na #rodul)en)a roka S to )e izni!na ri)etko(t na ti! tazina!a vla(ti+ @o )e zna.ilo da )e
nakon #o.etka !andata !ini(tra obrane i dal)e- to e rei #uni& e(t !)e(eci- a !oDda i dul)e- tta%ao za- #o n)e!u-
#rikladni! ku#ci!a za tvrtke i vla(nitvo+6
"ad )e na ted dola tvttka >ilead Science(- ko)o) )e <u!(7eld #red()edao i ko)a )e drDala #atentna #rava na @a!i7lu- !ini(tar
obrane )e na%lo (tao+ "ad (u %a zatraDili da (e odlu.i iz!eJu #o(lovni& intere(a i duDno(ti #te!a )avno(ti- )edno(tavno )e
odbio+ E#ide!i)e (u #itan)a nacionalne (i%urno(ti- #a (to%a )a(no ulaze u d)elokru% !ini(tta obrane+ U(#rko( to!
ne(vakidan)e! (ukobu intere(a- <u!(7eld )e ti)eko! ci)elo% !andata Kod%aJaoL #roda)u (vo)i& dionica u >ileadu S i
tako (#a(io ne%d)e iz!eJu 9 i 26 !ili)una dolara vri)edno(ti tvrtke+1,
Dok %a )e (enat(ki Odbor za etiku #okuavao u#okoriti uobi.a)eni! #ravili!a o (ukobu intere(a- <u!(7eld (e #onaao
otvoreno ratoborno+ Jedno!
2,5
#otrti(in!ilit!dt\i+u+1 u+i nonnrarcracunovoaa kt\Fi (u !u #uiiin]an in#uu#ivaii
K#ret)erano (loDeno i 0&un)ii)ui*^ obra(ce za #ri)avu i!ovino+ [ov)eku ko)i )e- za vri)e!e !ini(tar(ko% !andata- drDao 63
!ili)una dolara- 1, ,,, dolara ko)e )e #otroio na &onorare .inilo (e do(lovno #ret)erani! troko!+11
<u!(7eldovo tvrdo%lavo odbi)an)e da #re(tane zaraJivati na kata(tro7a!a dok obnaa na)viu (i%urno(nu duDno(t u drDavi
ut)ecala )e na n)e%ovu u.inkovito(t na nekoliko odreJeni& na.ina+ *ei dio #rve %odine !andata- dok (e #okuavao ri)eiti
vla(nitva- <u!(7eld (e !orao (#aavati od donoen)a uzne!iru)ue iroke le#eze #oliti.ki& odluka SA((ociated Pre((
izv)etava: K+++izb)e%avao )e (a(tanke u Penta%onu na ko)i!a (e ra(#ravl)alo o AIDS4u+L A kad )e (avezna vlada !orala
odlu.iti &oe li (e u!i)eati u nekoliko (#a)an)a i #roda)a na vi(oki! razina!a S u #itan)u (u bili %lavni u%ovorni (uradnici
=ini(tar(tva obrane: >eneral Electric- ?one$;ell- Not&ro# >ru!!an i Silicon *ale$ >ra#&ic( S <u!(7eld (e izuzeo i iz
ti& #re%ovora na na)vio) razini+ Pokazalo (e- #re!a iz)ava!a n)e%ove %la(no%ovornice- da )e bio 7inanci)(ki #ovezan (
nekoliko navedeni& tvrtki+ KNa!)erava! (e od n)i& drDati na)dal)e !o%ueL- iz)avio )e <u!(7eld novinaru ko)i (e ra(#itivao
o )edno) od ti& #roda)a+1/
U e(t %odina (vo%a !andata- <u!(7eld )e !orao izlaziti iz (obe kad %od bi raz%ovori (krenuli na te!u li)e.en)a #ti.)e %ri#e
i nabavke li)ekova+ Sukladno #i(!u u ko)e! (e nalazi (#orazu! ko)i !u )e o!o%uio zadrDati dionice- !orao (e izuzeti iz
donoen)a odluka Kko)e !o%u izravno i #redvidl)ivo ut)ecati na >ileadL+12 I(tovre!eno- n)e%ove kole%e briDno (u titili
n)e%ove intere(e+ U (r#n)u /,,3+ %odine Penta%on troi 39 !ili)una dolara na @a!i7lu- a =ini(tar(tvo zdrav(tva i (oci)alne
(krbi ob)avl)u)e da e nekoliko !)e(eci #o(li)e nabaviti li)ek u vri)edno(ti 1 !ili)arde dolara+15
<u!(7eldu (e #rko( neu#itno i(#latio+ Da )e na(tu#a)ui na duDno(t #rodao >ileadove dionice u (i)e.n)u /,,1+- zaradio bi
)edva B-53 dolara #o dionici+ ZadrDavi i& ti)eko! (vi& #anika izazvani& #ti.)o! %ri#o!- nakon (vi& bioterori(ti.ki&
&i(teri)a i nakon (vi& odluka vla(tite ad!ini(traci)e da obilno ulaDe u tvrtku- <u!(7eldu )e dionica- u trenutku odla(ka iz
=ini(tar(tva- vri)edila 1B-1, dolara 4 #ora(t od 9,B #o(to+ EU travn)u /,,B+ dionica >ileada #rodavala (e #o 95 dolara+13F
@o zna.i da )e <u!(7eld- odlazei ( !)e(ta !ini(tra obrane- bio za!)etno bo%ati)i ne%o kad )e doao S ri)etka #tica !edu
!ulti!ili)unai!a u drDavno) (luDbi+
Jednako kao to (e <u!(7eld nikad ni)e odrekao >ileada- tako )e i A&ene$ okli)evao dokra)a #re()ei veze ( ?alliburtono!
S no n)e%ov )e aranD!an-
2,3
(to (e odrekao u#ravl)an)a tvrtko! da ni #o(tao #ot#rcd(Xcdni+ ki kandidat >eor%eu Bu(&u- A&ene$ )e u%ovorio !irovin(ki
#aket ko)i inu )e o(i%urao #re%rt ?alliburtonovi& dionica i o#ci)a+ Nakon neu%odni& #itan)a iz ti(ka- #ri(tao )e #rodati dio
?alliburtonovo% #ort7el)a i #rito! zaradio i!#re(ivni& 19-3 !ili)una dolara+ Ni)e #rodao (ve+ @&e Uall(treet Journal #ie da
A&ene$ #riliko! (tu#an)a na duDno(t #ot#red()ednika zadrDava 196 ,,, ?alliburtonovi& dionica i 3,, ,,, nerealizirani&
o#ci)a+11
[in)enica da )e A&ene$ zadrDao toliku koli.inu ?alliburtonovi& dionica zna.i da )e- ti)eko! (vo% #ot#red()edni.ko%
!andata- (vake %odine zaraJivao !ili)une na dividenda!a i i(tovre!eno od ?alliburtona #ri!ao %odin)i #rinodod/11 ,,,
dolara Sot#rilike )ednak n)e%ovo) drDavno) #lai+ "ad e /,,6+ na#u(titi (vo)u 7unkci)u- i kad e !oi unov.iti udio u
?alliburtonu- A&ene$ e i!ati #riliku do(lovno be(ra!no zaraditi zbo% za#an)u)ue% #ora(ta vri)edno(ti ?alliburtonovi&
dionica+ Nai!e- vri)edno(t dionica tvrtke #ora(la )e ( 1, dolara #ri)e rata u Iraku na 51 dolar tri %odine ka(ni)e S (kok od
2,, #o(to- za&val)u)ui (retno! (#o)u divl)an)a ci)ena ener%enata i ira.ki& u%ovora- izravni& #o(l)edica A&ene$)eva t)eran)a
drDave u rat #rotiv Iraka+1B Irak (e- naiz%led- (avreno ukla#a u "inzerovu 7or!ulu S Sadda! ni)e bio izravna #ri)etn)a
a!eri.ko) (i%urno(ti- ali )e #red(tavl)ao #ri)etn)u a!eri.ki! ener%et(ki! tvrtka!a )er )e ne toliko davno #ot#i(ao u%ovore (
ru(ki! na7tni! divo! i #re%ovarao ( 7rancu(ko! tvrtko! @otal- o(tavl)a)ui tako S)edin)ene DrDave i Britance #razni& ruku
4 tree #o veli.ini #otvrJene (v)et(ke zali&e na7te klizile (u iz an%lo4a!eri.ko% (ti(ka+19 Sadda!ov #ad ( vla(ti zna.io )e
neviJene !o%uno(ti na7tni! divovi!a- !eJu n)i!a E88on=obileu- A&evronu- S&ellu- BP4u- ko)i (u- (vi redo!- #o.eli
(tvarati te!el)e za nove (#orazu!e ( Irako!- )ednako kao to (e i ?alliburton- nakon to (e tvrtka #re(elila u Dubai- naao u
(avreno! #oloDa)u da (vi! ti! tvrtka!a #roda)e (vo)e u(lu%e na #odru.)u ener%etike+16 Sa! rat #okazao (e kao
)edin(tveno na)uno(ni)i do%aJa) u ?alliburtonovo) #ovi)e(ti+
<u!(7eld (e- )ednako kao i A&ene$- !o%ao vrlo )edno(tavno u #ot#uno(ti izvui i o(loboditi ud)ela u ti! K&oldinzi!a za
kata(tro7eL i tako ukloniti (vaku #ri!i(ao da #ro7it i%ra vaDnu ulo%u u n)i&ovo) vatreno) naklono(ti #re!a (ituaci)a!a iz
ko)i& #roizlaze kata(tro7e+ No- tada bi #ro#u(tili zlatne %odine vla(titi& indu(tri)(ki& %rana+ "ad %od bi od n)i& zatraDili da (e
odlu.e iz!eJu #ro7ita i )avno% Divota- v)e.no (u (e #riklan)ali #ro7itu- t)era)ui vladine eti.ke odbore da (e #rila%ode
n)i&ovu #rko(u+
2,1
(naDno (e #rotivio ratno! #ro7iter(tvu: Kinc B+,i! vin)en cia 1B+ ove (v)er(nc
katakliz!e u S)edin)eni! I \rDavania nikne i)edan ra!i !ili)una+L [ov)ek (e #iia io &i II F< uiZ u&o ( E i&ene$)e! .i)i (u
(e !ili)uni ratni& #ro7ita %o!ilali dok )e ()edio u #ot#red()edni.ko) 7otel)i+ Ili- to bi bilo ( <u!(7eldo! ko)i /,,5+ %odine
ni)e !o%ao izdrDati- a da ne unov.i dio >ileadovi& dionica i #rito! lako zaradi 3 !ili)una dolara S #re!a #odaci!a iz
n)e%ove i!ovin(ke kartice ko)u #reda)e ti)eko! (vo%a !ini(tar(ko% !andata+ O.ito )e Delio !alo oku(iti #ro7it ko)i %a .eka
nakon odla(ka iz ureda+/, U Bu(&evo) ad!ini(trai)i ratni #ro7iteri ne diDu buku da bi (e #ribliDili vla(ti- oni )e(u vla(t i
iz!eJu te dvi)e (ku#ine razlike )edno(tavno ne!a+
Bu(&eve %odine obil)eDava)u neki od na)odvtatni)i& i na)%la(ni)i& koru#4ci)(ki& (kandala u nedavno) #ovi)e(ti: Jack
Abra!o77 (a (vo)i! izleti!a na %ol7 ko)e )e nudio .lanovi!a "on%re(aM <and$ KDukeL Aunnin%&a!- trenuta.no (luDi o(a!
%odina zatvora zbo% #ri!an)a !ita i u#i(ivan)a donaci)e )a&te Duke4Stir u K!eni za #od!iivan)eL ko)i )e na (luDbeno!
kon%te(no! !e!orandu!u u#utio )edno! #roizvoJa.u oruD)aM tulu!i u &otelu Uater%ate ( #laeni! #ro(titutka!a+++ (ve to
)ako (!rdi na =o(kvu ili Bueno( Aire( (redino! devede(eti&+/1
Zati! (u tu i okretna vrata iz!eJu vlade i indu(tri)e+ Ona (u oduvi)ek (ta)ala ta!o- ali )e na)vei dio #oliti.ata obi.avao
#ri.ekati dok ad!ini(traci)a ne na#u(ti vla(t #ri)e ne%o to krene unov.avati (vo)e drDavne veze+ @i)eko! Bu(&eva !andata
zlatno doba non4(to# trDita do!ovin(ke (i%urno(ti #okazalo (e #reveliko! kun)o! ko)o) veina duDno(nika ni)e !o%la
odol)eti+ I tako- u!)e(to da #ri.eka)u kra) !andata- (totine n)i& iz iroke le#eze vladini& a%enci)a ve )e #o)urilo #re!a
vrati!a+ Etic Ci#ton- ko)i )e za @&e Ne; Vork @i!e( #tatio tu #o)avu u =ini(tar(tvu do!ovin(ke (i%urno(ti- #ie: K+++
i(ku(ni vain%ton(ki lobi(ti i (ku#ine za nadzor kaDu da (e takvi raz!)eri e%zodu(a vii& duDno(nika )edne vladine
in(tituci)e bil)eDe kao ri)etko(t u (uvre!eno) #ovi)e(tiL+ Ci#ton )e otktio devede(et .etiri (lu.a)a da )avni duDno(nici ko)i (u
radili u #odru.)u do!ovin(ke (i%urno(ti 7ade u neko! #odru.)u indu(tri)e do!ovin(ke (i%urno(ti+//
Bro) takvi& (lu.a)eva )e #revelik da bi(!o (e n)i!a ovd)e #otan)e bavili- ali #o(to)i nekoliko i(taknuti& #ri!)era u ko)e (u
u!i)eani kl)u.ni tvorci <ata #rotiv terora+ Jo&n A(&cro7t- bivi drDavni tuDitel) i %lavni #okreta. Do!ovin(ko% zakona-
dana( vodi tvrtku A(&cro7t >rou#- (#eci)aliziranu za #ovezivan)e tvrtki iz indu(tri)e do!ovin(ke (i%urno(ti (a (avezni!
in(tituci)a!a+ @o! <id%e- #rvi ravnatel) =ini(tar(tva do!ovin(ke (i%urno(ti-
2,B
te&nolo%i)u Cucent- izni!no aktivno u (i%urno(no! (ektoru+ "uJvt uuliani-
bivi n)u)orki %radona.elnik i &ero) 11+ ru)na- .etii i !)e(eta #o(li)e ute!el)u)e tvrtku >iuliani Partner( i #roda)e u(lu%e kao
kon0ulu!t za krizne (ituaci)e+ <ic&ard Alarke- #rotuterori(ti.ki car Alintonove i Bu(&evc ad!ini(traci)e i izraziti kriti.ar
ad!ini(traci)e- (ada #red()eda tvrtko! >ood ?arbor Aon(ultin%- (#eci)alizirano! za do!ovin(ku (i%urno(t i
#rotuterori(ti.ko d)elovan)e+ Ja!e( Uool(e$- direktor AIA4e do 1663+- radi u Paladin Aa#ital >rou#- #rivatno) ula%a.ko)
tvrtki ko)a ulaDe u tvrtke do!ovin(ke (i%urno(ti- te obnaa duDno(t #ot#red()ednika tvrtke Booz Allen- )edne od vodei& u
indu(tri)i do!ovin(ke (i%urno(ti+ Joe Allbau%&- ravnatel) IE= A4e ko)e%a )e 11+ ru)na zatekao na duDno(ti- uzeo )e
ot#re!ninu o(a!nae(t !)e(eci nakon to%a i ute!el)io Ne; Brid%e Strate%ie(- obeava)ui da e (luDiti kao K!o(tL iz!eJu
#o(lova i uno(no% (vi)eta vladini& u%ovora i ula%a.ki& #rilika u Iraku+ Na n)e%ov #oloDa) dolazi =ic&ael Bro;n i odlazi
(a!o dvi)e %odine #o(li)e da bi ute!el)io =ic&ael D Bro;n CCA- tvrtku (#eci)aliziranu za #ri#re!e za (lu.a) kata(tro7e+/2
K=o%u li (ada dati otkazTL- #ie Bro;n u ve zlo%la(no! !e)lu ko)i )e u#utio (vo! (uradniku u(red katakliz!e nakon
ura%ana "atrine+/5 A to bi- !an)e4vie- bila bit ci)ele 7ilozo7i)e S o(tati u vla(ti dovol)no du%o- #ri%rabiti dovol)no zvu.nu
titulu u !ini(tar(tvu ko)e di)eli K!a(neL u%ovore- #riku#iti dovol)nu koli.inu #ov)erl)ivi& #odataka o !o%uno(ti!a
#roda)e- #a zati! dati otkaz i #rodavati K(vo)eL bivi! kole%a!a+ DrDavna (luDba tako (e (vela na- ot#rilike re.eno-
izvidni.ki #o&od ( cil)e! budue% rada u ko!#lek(u ka#italiz!a kata(tro7e+
I#ak- na neki na.in #ri.e o koru#ci)i i okretni! vrati!a o(tavl)a)u #o%rean uti(ak+ Nai!e- navode na zakl)u.ak da i dal)e
#o(to)i )a(na %ranica iz!eJu drDave i ko!#lek(a S ko)a )e- u(tvari- i.eznula )o davno+ Inovativno(t Bu(&eva razdobl)a ne
leDi u brzini ko)o! #oliti.ari #relaze iz )edno% od ti& (v)etova u dru%i- ne%o u bro)u #o)edinaca ko)i (vo)i! #ravo! (!atra)u
i(tovre!eno #rebivati u oba (vi)eta+ C)udi kakvi (u <ic&ard Perle ili Ja!e( Baker (tvara)u #olitiku- (av)etu)u na na)vii!
razina!a i %ovore za !edi)e- #red(tavl)a)ui (e kao ne#ri(trani (tru.n)aci i drDavnici- a i(tovre!eno- (u do %rla utonuli u
bizni( #rivatizirani& ratova i obnove+ Oni ut)elovl)u)u o(tvaren)e na)vie% cil)a kor#orati(ti.ke !i(i)e S kona.no (#a)an)e
#oliti.ki& i kor#oraci)(ki& elita- u i!e (i%urno(ti- #ri .e!u drDava i%ra ulo%u ravnatel)a #o(lovno%a ce&a S i i(tovre!eno
biva na)vei! izvoro! #o(lovni& #rilika+++ za&val)u)ui u%ovorno) ekono!i)i+
2,9
III =o(kve- #reko Pekin%a #a (vetio ntt(neva% ;a(nin%!nn- an)an(n iz!enu
!alobro)ne koi#oi+u i)(kc elite i de(ni.ar(ki& vla(ti uvi)ek (e #ro%laavala neki! vido! i0o#a.eno(ii+ Nazivali (u )e:
!ali)aki ka#italiza!- oli%ar&i)(ki ka#italiza!- a dana( #od Bu(&e! S Kka#italiza! ulizicaL+ No- tu ni)e ri)e. o izo#a.cn)u-
u#ravo to!e vodi ci)eli kriDar(ki #o&od Aikake kole- za)edno (a (vo)o! tto)edino! o#(e(i)o!: #rivatizaci)o!-
dere%ulaci)o! i razaran)e! (indikata+
<u!(7eldova i A&ene$)eva tvrdo%lava odbi)an)a da (e odlu.e iz!eJu dionica ko!#lek(a kata(tro7e i n)i&ovi& )avni&
duDno(ti #rvi (u znak da (e rodila i(tin(ka kor#oraci)(ka drDava+ A znakova i!a )o !no%o+
=o bivi&
Jedna od te!el)ni& zna.a)ki Bu(&eve ad!ini(traci)e bila )e o(lan)an)e na van)(ke (av)etnike i #o(lanike4(lobodn)ake ko)i (u
obavl)ali one kl)u.ne duDno(ti: Ja!e( Baket- Paul Bre!er- ?enr$ "i((in%er- >eor%e S&ultz- <ic&ard Perle- kao i #ri#adnici
Odbora za obra!benu #olitiku i Odbora za o(loboJen)e Iraka 4 i!enu)e! (a!o nekoliko+ "on%re( )e ti)eko! ti& na)vaDni)i&
%odina u ko)i!a (u (e dono(ile odluke i%rao ulo%u #i(ara ( %u!eni! #e.ato!- #re(ude *r&ovno% (uda (!attane (u !an)e4
vie n)eDni! (u%e(ti)a!a- a ti- veino! dra%ovol)ni- (av)etnici ra(#ola%ali (u neo%rani.eni! ut)eca)e!+
N)i&ova !o izvite iz .in)enice da (u ti (av)etnici rani)e obnaali kl)u.ne duDno(ti u vladi S (ve redo! bivi drDavni ta)nici-
bivi vele#o(lanici i bivi #o!onici !ini(tara obrane+ Svi (u ve odavno otili iz vla(ti i u !eJuvre!enu (tvorili uno(ne
kari)ere u ko!#lek(u ka#italiz!a kata(tro7e+ Budui da (e vode kao u%ovorni (uradnici- a ne kao o(obl)e- veina n)i& za
razliku od izabrani& #oliti.ara ne #odli)eDe #ravili!a o (ukobu intete(a 4 ako uo#e i.e!u i #odli)eDu+ Po(l)edica to%a bila )e
(kidan)e oni&- takozvani&- okretni& vrata iz!eJu vla(ti i indu(tri)e i n)i&ove za!)ene K(lavoluko!L Ekao to !i )e rekao
(#eci)ali(t za nadzor kata(tro7e Ir;in <edlenerF+ "ori(tei (e re#utaci)o! ti& bli(tavi& i .a(ni& bivi& #oliti.ara- indu(tri)a
kata(tro7e !o%la )e otvoriti duan u(red vlade+
"ad )e Ja!e( Baker- u oDu)ku /,,1+ %odine- i!enovan (ti#red()edava4)ui! Sku#ine za ira.ke (tudi)e- (av)etni.ke (ku#ine
(a zadao! iznalaDen)a #re#oruke za nov na#redak u Iraku- do(lovno o#i#l)ivo (e o()etilo obo(ttano olakan)e S eto
#oliti.ara (taro%a kova- #oliti.ara ko)i )e drDavu vodio u oni! !irni)i! vre!eni!a- zrelo% #oliti.ara+ Baker )e nedvo)beno
veteran ono% razdobl)a a!eri.ke van)(ke #olitike ko)e ni)e toliko ne#ro!il)eno
2,6
Ja!e( ?aker dana(T
Jednako kao i A&ene$- nakon odla(ka iz vlade #o zavretku !andata Bn(&a (tari)e%- Ja!e( Baker III+ )e iz (vo)i& drDavni&
veza izvukao #ravo bo%at(tvo+ O(obito (u (e uno(ni!a #okazali #ri)atel)i ko)e )e (tekao u Saudi)(ko) Arabi)i i "uva)tu za
vri)e!e #rvo% Zal)ev(ko% rata+/3 Baker Bott(- n)e%ova odv)etni.ka tvrtka (a ()edite! u ?ou(tonu- za(tu#a (audi)(ku
kral)ev(ku obitel)- zati! ?alliburton i >az#ro!- na)veu ru(ku na7tnu ko!#ani)u- te )e )edna od vodei& odv)etni.ki& tvrtki
za na7tu i #lin na (vi)etu+ @akoder )e #o(tao dioni.ar u tvrtki Aarl$le >rou# i od te )e izni!no ta)an(tvene ko!#ani)e
zaradio- kako (e #roc)en)u)e- neki& 19, !ili)una dolara+/1
Aarl$le )e iz rata izvukao %ole!u dobit za&val)u)ui #roda)i robot(ki& (u(tava- (u(tava obra!beni& ko!unikaci)a i uno(no!
u%ovoru ( Irako! za obu.avan)e #olici)e to %a)e (klo#io &oldin% tvrtke- USIS+ "o!#ani)a vri)edna 31 !ili)ardi dolara
#o()edu)e i obra!beno ori)entiranu inve(tici)(ku tvrtku ko)a (e (#eci)alizirala za #ronalaDen)e vo)ni& tvrtki i n)i&ovu
#ro!idDbu u )avno(ti- to (e #o(l)edn)i& %odina #okazalo izni!no u(#)eni! #o(lo!+ KNa)bol)i& 19 !)e(eci u #ovi)e(ti
tvrtkeL- iz)avio )e %lavni Aarl$leov duDno(nik za ula%an)a- Bill Aon;a$- !i(lei #rito! na #rvi& 19 !)e(eci ira.ko%a rata+
KZaradili (!o i to (tvarno brzo+L Ira.ki rat- ko)i (e do(ad neu#itno dokazao kao kata(tro7a- Aarl$leovi! )e odabrani!
ula%a.i!a donio rekordni& 1-1 !ili)ardi dolara zarade+/B
"ad )e Bu(& !ladi Bakera vratio u )avni Divot- i!enu)ui %a (#eci)alni! #o(laniko! za #itan)a ira.ko%a du%a- Baker (e ni)e
!orao #ovui ni iz Aarl$le >rau#a- kao ni Baker Bott(a- u(#rko( izravno) #ovezano(ti ti& tvrtki ( rato!+ I(#rva )e nekoliko
ko!entatora u#ozoravalo na ozbil)nu v)ero)atno(t (ukoba intere(a+ @&e Ne; Vork @i!e( )e ob)avio uvodnik u ko)e! (e
Baker #oziva da od(tu#i ( #oloDa)a u Aarl$leu i Baker Bott(u- te tako o.uva v)erodo(to)no(t (vo)e 7unkci)e #o(lanika za
du%ove+ K>o(#odin Baker )e #reduboko zadro u !reDu uno(ni& odno(a #rivatno%a bizni(a- te tako d)elu)e kao !o%ue
zaintere(irana (tranka u (vi! !odeli!a re#ro%ra!iran)a du%ovaL- (to)i u uvodniku ko)i zakl)u.u)e da Bakeru nee biti
dovol)no Kodbaciti !o%uno(t zarade od kli)enata izravno #ovezani& ( ira.ki! du%ovan)i!a+++ Da bi !o%ao .a(no vriti
(vo)u novu )avnu duDno(t- %o(#odin Baker !ora od(tu#iti ( one dvi)e #rivatne+L/9
No- (li)edei #ri!)er ko)i )e #o(tavio (a! vr& ad!ini(traci)e- Baker otvoreno odbi)a- a Bu(& #odrDava n)e%ovu odluku i
o(tavl)a !u duDno(t da (v)et(ke vlade na%ovori da ot#iu ira.ki do(lovno (!rtono(ni du%+ Nakon
21,
I)1 _ N \)Z- (#i(a "OJI UO"a0UXA UL SA na(uli u IIAIZ+iiiFAI nu ;N+i(ii)i!i]iii i iua@iuX;in
(ukobu intere(a ne%o io (e rani)e #ret#o(tavl)alo+ <i)e. )e o ezde(et (tranica #o(lovno% #ro%ra!a to %a )e #odni)ela
(ku#ina ko!#ani)a- od Aarlvlea #a (ve do kuva)t(ke vlade- )edno% od na)vei& ira.ki& za)!odavaca+ "onzorci) )e #onudio
da (e i(kori(te #oliti.ke veze na na)vii! razina!a da od Iraka na#lati /B !ili)ardi dolara ne#laeno% du%a "uva)tu-
#teo(talo% )o od Sadda!ove invazi)e S dru%i! ri)e.i!a- da u.ini u#ravo (u#rotno od ono%a to )e Baket ttebao raditi kao
#o(lanik+++ dakle- uv)eriti vlade da treba ot#i(ati ira.ke du%ove iz Sadda!ove ere+/6
Doku!ent na(lovl)en kao KPri)edlo% #o!oi kuva)t(ko) vladi u zatiti i na#lati #ottaDn)i od IrakaL- #redan )e %otovo dva
!)e(eca nakon Bakerova i!enovan)a+ U n)e!u (e Ja!e( Baker i!eno! navodi )edanae(t #uta- to )a(no otkriva da e (e
"uva)t okori(titi (uradn)o! ( ko!#ani)o! ko)a za#ol)ava .ov)eka zaduDeno% za bri(an)e ira.ko%a du%a+++ (a!o- (ve )e to
i!alo (vo)u ci)enu+ U za!)enu za u(lu%e- (to)i u doku!entu- kuva)t(ka vlada !ora u Aarlvle >rou# uloDiti !ili)ardu dolara+
Ja(an #ri!)er tt%o4van)a ut)eca)e! S #lati Bakerovo) ko!#ani)i da te titi od Bakera+ @a) (a! doku!ent #okazala
#ro7e(orici "at&leen Alark- vodeo) (t!.n)akin)i za drDavnu etiku i #ro#i(e ko)a #teda)e #ravne znano(ti na vain%ton(ko!
Sveu.ilitu- a ona !i )e rekla da (e Baker naao u Kkla(i.no! (ukobu intere(a+ Sto)i na ob)e (trane tran(akci)e: toboDe treba
za(tu#ati intere(e S)edin)eni& DrDava- ali )e i(tovte!eno i vii (av)etnik u Aarlvleu- a Aarlvle Deli na#latiti (vo)u #o!o
"uva)tu #ri izvla.en)u novca iz IrakaL+ Poto )e #te%ledala doku!ent- Alatkova )e iz)avila da (u KAarlvle i dru%e ko!#ani)e
i(koritavale Bakerov tadan)i #oloDa) da #okua)u (klo#iti (#orazu! ( "uva)to! ko)i izravno #odriva intere(e S)edin)eni&
DrDavaL+
Dan nakon to )e @&eNation ob)avio !o) na#i( o Bakeru- Aarlvle )e i(tu#io iz konzorci)a i tako odbacio !o%uno(t da zaradi
!ili)ardu dolara S nekoliko !)e(eci ka(ni)e Baker #roda)e (vo) udio u Aarlvleu i da)e o(tavku na #oloDa) %lavno%
(av)etnika+ No- teta )e ve bila #o.in)ena S kao #o(lanik- Baket (e #okazao ne(#o(obni! )er ni)e u(#io o(i%urati ot#i(
du%ovan)a ko)i )e traDio Bu(& i ko)i )e Iraku bio #ri)eko #otreban+ @i)eko! /,,3+ i /,,1+- Irak )e za Sadda!ov rat #latio /-36
!ili)ardi dolara odteta- na)vei! di)elo! "uva)tu S bila (u to (red(tva- o.a)ni.ki #otrebna za r)eavan)e ira.ke
&u!anitarne krize i za obnovu ze!l)e- o(obito nakon #ovla.en)a a!eri.ki& tvrtki ko)e (u (ttatile novac za #o!o i otile ne
dovrivi #o(ao+ Bakerova zadaa bila )e ot#i(ati 6, do 63 #o(to ira.ko%a du%a+ U!)e(to to%a- du% (e re#ro%ra!irao te i
dal)e izno(i ot#rilike 66 #o(to ira.ko% BDP4a+2,
211
#;+=+llU"a +=l\lFOi!X+l"+l l I JIZ =l l *II "lZ 10 I+II+Q I 0 *I+Il III Ii I i II il IIIZ J ? i ?UI^+ ni*=
drDavni ta)nik A icor%c Slnilt0 vodio )r E Fill\oi za u(k \l u u leu )e 11 a ka- %ru#u za #riti(ak ko)a na(ta)e /,,/+ %oti i ne-
#olo )e od Bu(&cvc Bi)ele kue dobio zadatak da u )avno(ti (tvori #ozitivan odno( #re!a ralu+ Naravno- S&ultz )e udovol)io
za&t)evu+ Budui da )e n)e%ov #oloDa) bio od!a& uz bok ad!ini(traci)i- i!ao )e !o%uno(t #oticati &i(teri)u izazvanu
izravno! #ri)etn)o! ko)u )e #red(tavl)ao Sadda!- u #ot#uno(ti o(loboJen bilo kakve obveze da dokazu)e izne(ene
.in)enice+ KAko u dvoritu zateknete zve.arku- ne .ekate da va( u%rize #a tek onda #oduz!ete neto u (vo)u obranuL- #ie
S&ultz u @&e Ua(&in%ton Po(tu- u ru)nu /,,/+ %odine- #od na(lovo!: KD)elu)!o od!a& S o#a(no(t )e izravna+ Sadda!
?u((ein !ora biti uklon)enL+ Dodue- S&ultz .itatel)i!a ni)e otkrio da )e- u to vri)e!e- bio .lan u#ravno% odbora Bec&tela-
tvrtke u ko)o) )e !no%o %odina #roveo kao direktor+ @vrtka e- za obnovu ze!l)e ko)u )e S&ultz toliko Darko Delio (ravniti u
#ra& i #e#eo- #oku#iti /-2 !ili)arde dolara+21 Dakle- u retro(#ektivi i#ak vri)edi za#itati )e li S&ultz- u vri)e!e kad )e (vi)et
#ozivao da od!a& (ko.i na no%e- %ovorio kao zabrinuti vii drDavni duDno(nik ili kao #red(tavnik Bec&tela+++ ili !oDda i
Cock&eed4=artinaT
Danielle Brian- izvrna direktorica ne#ro7itne (ku#ine Pro)ekt nadzora vlade- iz)avl)u)e ovo: KNe!o%ue )e razlu.iti %d)e
zavrava vlada- a %d)e za#o.in)e Cock&eedL+ Jo )e teDe razlu.iti %d)e zavrava Cock&eed- a %d)e za#o.in)e d)elokru%
Odbora za o(loboJen)e Iraka+ Sku#inu ko)u )e vodio S&ultz- i ko)a )e #ozivala na rat- oku#io )e Bruce Jack(on ko)i )e- (a!o
tri !)e(eca #ri)e to%a- radio kao #ot#red()ednik za (trate%i)u i #laniran)e u Cock&eed4=artinu+ Jack(on kaDe da (u %a Kl)udi
iz Bi)ele kueL za!olili da o(nu)e (ku#inu S ko)u )e na#u.io (tari! dru%ovi!a iz Cock&eeda+ O(i! Jack(ona- u (ku#inu (u
iz Cock&eeda #reli A&arle( "u##er!an- do#red()ednik tvrtke zaduDen za (ve!ir(ke i (trateke rakete- i Dou%la( >ra&a!-
Cock&eedov direktor #roizvodn)e obra!beni& (u(tava+ Unato. to!e to (e odbor na izri.it za&t)ev Bi)ele kue o(niva kao
!aineri)a ratne #ro#a%ande- ni)edan od .lanova ni)e !orao od(tu#iti ( #oloDa)a u Cock&eedu- niti #rodati dionice+ Sto )e
.lanovi!a odbora bila #rava bla%odat )er )e ci)ena Cock&eedove dionice (ko.ila 153 #o(to za&val)u)ui ratu ko)i (u
#ot#o!o%li o(!i(liti S ( 51 dolar u oDu)ku /,,2+- na 1,/ dolara u vel)a.i /,,B+2/
Zati! )e tu i ?enr$ "i((in%er ko)i )e #okrenuo kontrarevoluci)u #ruDa)ui #odrku Pinoc&etovo! drDavno! udaru+ U (vo)o)
kn)izi State o7 Denial- ob)avl)eno) /,,1+ %odine- Bob Uood;ard otkriva da (e Dick A&ene$ (vaki !)e(ec (a(ta)ao (
"i((in%ero!- dok (e Bu(& ( n)i! (u(retao
21/
nu(licvi! (av)etniko! za van)(ko` u \i u u k +1 ) 111+1 ii)+i44+ 1 &cnc$ )e i0X+ivio UZood;+iiilii: KS I Icnr$)c! "i((in%i ioni
v)ero)atno (a! raz%ovarao vie ne%o ( ikitu dru%i!+L22
Ali- ko%a )* to "i((in%er za(tu#ao ti)eko! (vi& ti& (u(teta na (a!o!e vr&uT Jednako kao i Baker i S&ultz- i on )e bio
d7Davni ta)nik- ali tu duDno(t ni)e obnaao ve tri de(etl)ea+ Od 169/+ %odine- kad )e ute!el)io (vo)u #tivatnu i #rili.no
ta)novitu tvrtku "i((in%er A((ociate(- #o(ao !u )e bio za(tu#ati niz kli)enata ko)i- #o #ri.a!a- (eDu od Aoca4Aole i Union
E larbidea- do ?unt Oila i %raJevin(ko% diva Iluora E)edno% od na)vei& dobitnika u%ovora za obnovu IrakaF- #a .ak i
n)e%ova (taro% #artnera u .ilean(ki! ta)ni! o#eraci)a!a- tvrtke I@@+25 Dakle- kad (e (a(ta)ao ( A&ene$)e!- )e li (e #onaao
kao (tari drDavnik ili- #ak- kao (ku#o #laeni lobi(t za (vo)u na7tnu i %raJevin(ku kli)enteluT
"i((in%er )e )a(no nazna.io .e!u Ei ko!eF )e odan )o u (tudeno!e /,,/+ %odine kad %a )e Bu(& i!enovao
#red()edava)ui! "o!i(i)e za i(tra%u 11+ ru)na- to )e !oDda na)vaDni)a 7unkci)a na ko)u (e uo#e !oDe neko% do!ol)uba
#ozvati iz !irovine+ No- kad (u obitel)i Drtava od "i((in%eta zattazile da ob)avi #o#i( (vo)i& kli)enata Ekor#orativni&F- odbio
)e u )avno(ti dokazati vla(titu v)erodo(to)no(t i tran(#arentno(t+ U!)e(to da otkri)e i!ena kli)enata- radi)e )e dao o(tavku na
#oloDa) #red()ednika "o!i(i)e+23
<ic&ard Perle- "i((in%erov #ri)atel) i #o(lovni (uradnik- doni)eti e i(tu odluku (a!o %odinu dana ka(ni)e+ @o% duDno(nika
=ini(tar(tva obrane ti)eko! <ea%anovo% !andata <u!(7eld )e za!olio da #red()eda Odboro! za obra!benu #olitiku+ Pri)e
ne%o to )e Perle #reuzeo duDno(t Odbot )e bio (#oko)na (av)etodavna (ku#ina i (red(tvo ko)i! (u rani)e u#rave #reno(ile
(vo)a i(ku(tva (adan)i! d)elatnici!a+ Perle %a )e #retvorio u #rivatnu #lat7or!u i (luDio (e zvu.no! titulo! da u !edi)i!a
(ilovito za%ovara #reventivni na#ad na Irak+ Odboro! (e (luDio i za dru%e (vr&e+ I(tra%a ko)u )e Se$!our ?er(& #roveo za
@&e Ne; Vorker otktiva da (e #oloDa)e! (luDio da (vo)o) novo) tvrtki o(i%ura ula%an)a+ Pokazalo (e da )e Perle )edan od
#rvi& ka#itali(ta kata(tro7e nakon 11+ ru)na S (a!o dva !)e(eca nakon na#ada ute!el)u)e #oduzetni.ku tvrtku @rire!e
Partner(- i ulaDe u tvrtke ko)e razvi)a)u #roizvode i u(lu%e #ovezane ( do!ovin(ko! (i%urnou i obrano!+ U #i(!i!a
ko)i!a nudi #o(lovnu (uradn)u- @rire!e (e &va(ta (vo)i! #oliti.ki! veza!a: K@ro)ica .lanova u#ravno% odbora @rire!e
trenuta.no (av)etu)u !ini(tra obrane S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava dok (ud)elu)u u radu Odbora za obra!benu #olitiku
SAD+L @a tro)ica bili (u Perle- n)e%ov #ri)atel) >erald ?ill!an i ?enr$ "i((in%er+21
212
I cnia%onov dobavl)a.- ko)i )e- ( /, ni 11 iu n+i di \l+i i +1 #i i#o!o%+u e K 1+t li!ine Kza#loviL+ Perle )e tada #o(tao i(taknuti
boein%ov za%ovornik 1 na#i(ao uvodnik u ko)e! #odrDava Boein%ov izni!no u#itan- 1B !ili)ardi dolara vri)edan u%ovor za
izradu letei& ci(terni ( Penta%ono!+2BZ
Iako )e Perle (vo)i! ula%a.i!a i(#ri.ao (ve o (vo! ut)eca)u u Penta%onu- nekoliko n)e%ovi& kole%a iz Odbora za
obra!benu #olitiku tvtdi da i& )e #ro#u(tio izvi)e(titi o @rire!eu+ @i)eko! (a(luan)a o tvrtki )edan od i(#itani& o#i(ao )u )e
kao K(a! rub- ili dru%u (tranu ruba eti.ko% ze!l)ovidaL+ Na kra)u )e i Perlea #ridavila !reDa (ukoba intere(a- #a )e i on-
)ednako kao i "i((in%er- !orao odlu.iti 4 (tvarati obra!benu #olitiku ili zaraJivati na <atu #rotiv terora+ U oDu)ku /,,2+-
ba kad )e za#o.in)ao rat u Iraku- i kad (e raJao novi Eldorado za u%ovorne (uradnike- Perle )e od(tu#io ( #oloDa)a
#red()ednika Odbora za obra!benu #olitiku+29
<ic&arda Perlea nita ne !oDe toliko razb)e(niti kao tvrdn)a da n)e%ovo za%ovaran)e neo%rani.eno% rata ko)i! e dokra).iti
(ve zlo ni u ko)e! (lu.a)u ne ut)e.e na !o%uno(t da u#ravo na to) tvrdn)i o(tvari divov(ki o(obni #ro7it+ Na ANN4u )e
Uol7 Blitzer Perleu K(erviraoL ?er(&evu #ri!)edbu da )e Ko(novao tvrtku ko)a !oDe zaraditi na ratuL+ Iako (e tvrdn)a .inila
(a!o! #o (ebi )a(no!- Perle )e ek(#lodirao- #ro%la(io ?er(&a- dobitnika Pulitzerove na%rade- K#o)avo! na)bliDo!
teroriz!u u #ovi)e(ti a!eri.ko% novinar(tva- i(kreno %ovoreiL+ Zati! )e rekao Blitzeru: KNe v)eru)e! da e tvrtka zaraditi
na ratu+++ Sa!a #ret#o(tavka da )e !o) (v)etonazor #ovezan ( !o%uno(ti ula%an)a u obranu do!ovine #ot#una )e
be(!i(lica+L26
[udna tvrdn)a+ Ako tvrtka za #oduzetni.ka ula%an)a ko)a inve(tira u (i%urno(ne i obra!bene ko!#ani)e u(#i)e ne zaraditi na
ratu- to bi- u (vako! (lu.a)u- zna.ilo iznev)eriti ula%a.e+ @a) )e do%aJa) urodio ci)eli! nizo! #itan)a o ulozi ko)u i%ra)u
#o)ave kakva )e Perle- ko)a #rebiva u zoni (u!raka iz!eJu ka#itali(ta kata(tro7e- )avno% intelektualca i tvorca #olitike+ "ad
bi Cock&eedov ili Boein%ov direktor na Io8 Ne;(u za%ovarao #ro!)enu vla(ti u Iranu Ekao to )e to u.inio PerleF- o.iti! bi
o(obni! intete(o! #otro (ve intelektualne ar%u!ente ko)e bi !o%ao izni)eti+ No- Perlea (e i dal)e #red(tavl)a kao
Kanaliti.araL- kao #enta%on(ko% (av)etnika- !oDda i
R Po(ao ( ci(terna!a #retvorio (e u na)vei (kandal u novi)o) #ovi)e(ti Penta%ona- zbo% ko)e%a (u vii duDno(nik
=ini(tar(tva obrane i )edan Boein%ov direktor Katerirali^ u zatvor+ DuDno(nik )e u Boeln%u #re%ovarao o !o%uno(ti
za#o(len)a u trenutku kad )e (#orazu! krenuo nizbrdo+ U(li)edila )e i(tra%a ti)eko! ko)e (u <u!(7elda i(#itivali zato ni)e
#ri!i)etio da (e ti)eko! n)e%ova !andata obavl)a)u #rl)avi #o(lovi+ Odvratio )e da (e ne !oDe #ri()etiti (vi& #o)edino(ti
(vo)e ulo%e u (kla#an)u (#orazu!a ko)i )e trebao K#o)e(tiLZ iz!eJu 1B i 2, !ili)ardi dolara #orezni& obveznika+ KNe ()ea!
(e da (a! %a odobrio+ Ali (e takoJer (i%urno ne ()ea! ni da %a ni(a! odobrio 4 ako tako Delite+L <u!(7elda (u #rekorili
zbo% loe% u#ravl)an)a- ali bi i n)e%ova zaboravno(t takoJer !o%la biti #okazatel)e! koliko (e .e(to !ini(tar obrane
#ovla.io iz ra(#rava o nabavi da- na ta) na.in- Izb)e%ne #o)avu (ukoba intere(a (a (vo)i! bro)ni! &oldinzi!a ko)i (u
#ovezani ( obrano!+
215
_+l 11 11 I I Q __l I*+U I \ I I I 11 1 1 1 i = ZCl+ll I I I - +n I I _ I ) I I 11 11 i I?I]+Illll I Jl I I 1 1 I + i = I I +
"+ul %od (c #i i i i+ulnu i tr vain%ii n i(ke klike (uo.e ( vla(t ii i ni ekono!(ki! intere(i!a u r+uovi!+i ko)e #odrDava)u- (vi
redo! rea%ira)u )ednako kao i I *ile: tvnln)e+(u u #ot#uno(ti neute!el)ene- #rize!ne- %rani.e ( teroriz!o!+
Neokonzervativci S ta (ku#ina ko)o) #ri#ada)u A&ene$- <u!(7eld- S&ultz- Jack(on i- u(udila bi& (e tvrditi- "i((in%er S
(vi! (e (ila!a trude #rikazati kao .i(ti intelektualci- tvrdokorni reali(ti ko)e #okreu ideolo%i)a i uzviene ide)e- (v)etovi!a
daleko od #ro7ita+ Na #ri!)er- Bruce Jack(on iz)avl)u)e da 1 +ock&eed ni)e odobravao n)e%ovo (ud)elovan)e u kreiran)u
van)(ke #olitike izvan radno% vre!ena+ Perle )e iz)avio da !u )e veza ( Penta%ono! nani)ela #o(lovni %ubitak- )er Kto zna.i
da i!a (tvari+++ ko)e (e ne (!i)u ni izrei niti .initiL+ Perleov #artner >erald ?ill!an u(tra)no tvrdi da Perle Kni)e (tvoren)e
7inanci)a+ On ne!a nikakve Del)e za 7inanci)(ki! dobitko!L+ Dou%la( Ieit& )e- dok )e radio kao #oliti.ki #odta)nik
=ini(tar(tva obrane- tvrdio da (u Kbive #ot#red()ednikove veze ( ko!#ani)o! E?alliburtonF odbi)ale duDno(nike vlade i
nikako i& ni(u #oticale da ( n)o! (klo#e u%ovor- unato. to!e to )e bilo #ravilno dodi)eliti u%ovor "B<4u E"ello%%- Bro;n
and <oot- bivo) ?alliburtonovo) #odruDniciF+L5,
Aak i oni na)Dei kriti.ari obi.ava)u neokonzervativce #rikazivati kao #ravov)erne- kao one ko)e i(kl)u.ivo #okree
#o(ve!an)a #redano(t nad!oi a!eri.ke i izrael(ke (na%e- toliko (veobu&vatna da (u (#re!ni- (ve u i!e K(i%urno(tiL-
Drtvovati .ak i ekono!(ke intere(e+ @a )e razlika i(tovre!eno i u!)etna i #ati od a!nezi)e+ Pravo na neo%rani.enu #otra%u
za zarado! oduvi)ek )e leDalo u (a!o) (rDi neokonzervativne ideolo%i)e+ Pri)e 11+ ru)na- za&t)evi za radikalno!
#rivatizaci)o! i na#adi na )avnu #otron)u bili (u %lavni #okreta.i neokonzervativno% #okreta S do (rDi nato#l)eno%
7ried!aniz!o! S u tru(tovi!a !oz%ova kakvi (u A!erican Enter#ri(e In(titute- ?erita%e ili Aato+
Poavi u <at #rotiv terora neokonzervativci ni(u odbacili (vo)e kor#o4rati(ti.ke ekono!(ke cil)eveM (a!o (u otkrili nov i
)o u.inkoviti)i na.in n)i&ova o(tvaren)a+ Naravno- ti vain%ton(ki )a(trebovi teDe o(tvaren)u vladar(ke ulo%e S)edin)eni&
DrDava u (vi)etu- kao i Izraela na Bli(ko! i(toku+ I#ak- ne!o%ue )e odvo)iti ta) vo)ni #ro)ekt S be(kona.an rat u
inoze!(tvu i #olici)(ka drDava kod kue S od intere(a ko!#lek(a ka#italiz!a kata(tro7e ko)i )e iz%radio indu(tri)u vri)ednu
!no%o !ili)ardi dolara u#ravo na te!el)i!a ti& #ret#o(tavki+ S#o) #oliti.ki& i #ro7iter(ki& cil)eva na))a(ni)e (e otkriva na
bo)inica!a Iraka+
213
1+ dio
Ira.ki #uni kru%
Pok (vi& okova
O#eraci)e u ko)i!a (e #ri!)en)u)e taktika oka rizi.ne (u #o to!e to ti)eko! n)i&ove #rovedbe !oDe doi do Kne#lanirani&
#o(l)edicaL- kao i do izazivan)a ne#redviJeni& reakci)a+ Na #ri!)er- ne#rekidni na#adi na drDavnu in7ra(trukturu-
elektroener%et(ku !reDu ili ekono!(ki (u(tav !o%u (tvoriti tolike #otekoe da e reakci)a ko)a (li)edi u daleko veo) !)eri
o(naDiti u!)e(to da o(labi #rotivnikovu vol)u za borbo!+
Pot#ukovnik Jo&n N+ @+ S&ana&an- KO#eraci)e okaL- Air k S#ace Po;er- 13+ li(to#ada /,,1+
Izravna 7izi.ka okrutno(t (tvara (a!o i )edino odbo)no(t- ne#ri)atel)(tvo i (ve vei #rko(+++ I(#itanike ko)i (u #odni)eli bol
daleko (e teDe obraJu)e dru%i! !etoda!a+ @i! na.ino! (ub)ekt i(#itivan)a ni)e #okoren- ne%o (u !u obnovl)eni
(a!ouv)eren)e i zrelo(t+
"ubark Aounterintelli%ence Interro%ation- AIA4ln #riru.nik- 1612+
U #otrazi za bli(koi(to.ni! K!odelo!L
Introvertirani (&izo7renik ili !elankolik !oDe (e u(#orediti ( utvrJeni! %rado! ko)i )e zatvorio dveri i odbi)a tr%ovati (
o(tatko! (vi)eta+++ U zidu na(tane ru#a i tako (e #onovno u(#o(tavl)a dodir (a (vi)eto!+ Na ne(reu- ne !oDe!o nadzirati
koli.inu tete ko)a na(ta)e ti)eko! na#ada+
Andre; = U$llie- britan(ki #(i&i)atar- o elektrokonvulzivno) tera#i)i- 165,+1
*)erovao (a! da u (vi)etu nakon 11+ ru)na !udro koriten)e na(il)a !oDe d)elovati tera#eut(ki+
<ic&ard Ao&en- kolu!ni(t Ua(&in%ton Po(ta- o #odrci ko)u )e #ruDao invazi)i na Irak/
Bilo )e to u oDu)ku /,,5+ U Ba%dadu ni(a! u(#)ela #rove(ti ni tri (ata- a (ve )e #olo #o zlu+ "ao #rvo- na (e auto ni)e
#o)avio na kontrolno) to.ki na aerodro!u- #a (!o !o) 7oto%ra7 Andre; Stern i )a !orali (to#irati za voDn)u- kako (e tada
%ovorilo- Kna)o#a(ni)o! ce(to! na (vi)etuL+ "ad (!o (e u(#)eli dovui do &otela (!)eteno% u Diva&no) .etvtti "atada-
ta!o na( )e do.ekao =ic&ael Bir!in%&a!- ir(ki !irovni aktivi(t ko)i (e u Ba%dad #re(elio #ri)e invazi)e+ U#itala (a! %a
!oDe li !e u#oznati ( nekoliko Ira.ana ko)e zabrin)ava #ro%ra! #rivatizaci)e n)i&ove ekono!i)e+ KOvd)e nitko ne !ari za
#rivatizaci)uL- rekao na! )e =ic&ael+ KOvd)e )e vaDno (a!o #reDiv)eti+L
U(li)edila )e na#eta ra(#rava o !oralno(ti uvoJen)a #oliti.ki& #ro%ra!a u ratne zone+ =ic&ael ni)e Delio rei da Ira.ani ne
#odrDava)u #ro%ra! #rivatizaci)e- ne%o (a!o da na)vei dio (tanovnitva i!a vee bti%e na #a!eti+ Brinuli (u zbo% bo!bi
ko)e (u ek(#lodirale #o n)i&ovi! dDa!i)a!a- ili (u tra%ali za #oko)i! roJako! ko)i )e ne(tao u zatvoru Abu >&raib ko)i! )e
u#ravl)ala a!eri.ka vo)(ka+ <az!il)ali (u kako e za (utra #ribaviti vodu za #ie i #ran)e S a ne (#re!a li (e neka (trana
ko!#ani)a #rivatizirati n)i&ov vodovod- da bi i! %a #rodala natra% (a!o %odinu dana ka(ni)e+
219
I iri=IX!CIaA- d 11* U*I111L+ I R +11 I LZ lZ1ZlZl+ill llill4IUii 1]1 i;i ll-LlLR
bunila (a! (r na)bol)i an ++i! !o%la- %ovorei da ba i ne (an)a! o #o!i(li tla (e Irak #roda Bci bielu ili C88on=obilu S
ta) )e #roce( tada bio u (vo)ini #o.etni! 7aza!a i #redvodio %a )e na)vii iza(lanik Bi)ele kue u Iraku- C+ Paul Bre!!cr III+
=)e(eci!a (a! izv)etavala o ra(#roda)i ira.ko% vla(nitva ( tr%ovin(ki& izloDbi #o &otel(ki! dvorana!a- #ot#uno
nadreali(ti.ki& do%aJan)a #riliko! ko)i& (u #rodava.i #ancirki #laili #o(lovne l)ude #ri.a!a o od()e.eni! udovi!a dok (u
a!eri.ki duDno(nici zaduDeni za tr%ovinu (ve uv)eravali da (tan)e ni)e tako loe kakvi! %a #rikazu)u na televizi)i+ KNa)bol)e
vri)e!e za ula%an)e )e(t dok )o i!a krvi #o tluL- i(kreno !i )e iz)avio )edan dele%at- (udionik vain%ton(ke kon7erenci)e
KObnova Iraka S /L+
[in)enica da )e Ba%dadu bilo teko #ronai l)ude ko)e zani!a raz%ovor o ekono!i)i- u(tvari ni!alo ne iznenaJu)e+ @vorci te
invazi)e .vr(to v)eru)u u doktrinu oka S znali (u da )e !o%ue- dok (e Ira.ani #reteDito bave (vakodnevni!
#reDivl)avan)e!- krio!ice ra(#rodati ze!l)u i i(&od ob)aviti kao %otov .in+ Za to (u vri)e!e novinari i aktivi(ti bar naiz%led
#ozorno(t u(!)erili na (#ektakularne KtvarneL na#ade- zaboravl)a)ui #rito! da (e oni ko)i na)vie %rabe nikad ne #okazu)u
na ratitu+ A u Iraku )e to%a bilo na #retek S ne (a!o trea #o veli.ini (v)et(ka leDita na7te- ne%o i (a! teritori)- kao )edna
od #o(l)edn)i& (v)et(ki& utvrda ko)a (e branila #red navalo! (tvaran)a %lobalno% trDita ute!el)eno% na Iried!anovo) vizi)i
neobuzdano% ka#italiz!a+ Nakon to )e kriDar(ki #o&od #okorio Catin(ku A!eriku- A7riku- I(to.nu Euro#u i Azi)u- ara#(ki
%a )e (vi)et #ozivao kao #o(l)edn)u %ranicu+
Dok (!o (e =ic&ael i )a natezali u ra(#ravi- Andre; )e otiao na balkon za#aliti ci%aretu+ "ad )e otvorio (taklena vrata-
u.inilo na! (e da )e (av zrak i(i(an iz (obe+ Pred #rozoro! )e lebd)ela vatrena lo#ta nalik lavi- ta!nocrvena i #roarana
crni!+ Z%rabili (!o ci#ele i u .ara#a!a (e ()urili (tubite! ( #eto%a kata+ Predvor)e )e bilo zatr#ano razbi)eni! (taklo!+ A
iza u%la- u ruevina!a )e leDao &otel =ount Cebanon- za)edno (a (u()edno! z%rado! S razorila i& )e #ola tone teka
bo!ba u dotad na)vee! na#adu te vr(te od kra)a rata+
Andre; )e ( ka!era!a od)urio #re!a ruevina!aM )a (a! (e #okuala (u(#re%nuti- ali (a! na kra)u #otr.ala za n)i!+ Nakon
(a!o tri (ata u Ba%dadu- ve (a! krila )edno od (vo)i& #ravila S ne tr.i za bo!ba!a+ Po #ovratku u &otel- (vi neovi(ni
re#orteri i #ri#adnici nevladini& udru%a #ili (u arak i #okuavali u red dove(ti razinu adrenalina+ Svi (u !i (e cerekali i
#ozdravl)ali na(: KDobro doli u Ba%dadQL Po%ledala (a! =ic&aela i ni)e!o (!o to (ebi
216
aFEF` 11I"- +1 a <Z 1 II I* 11 l+U IL - III t Xl Z^^ 1 *ini+Z i+++ ii +++-X++++++++++g-
one traDe (ve S nau #ozorno(t- nae (uo()ean)e- na uDa(+
@e noi #o!i(lila (a! naAlautliu Acuiiu- ne(vakidan)u novin+uku ko)u (a! dvi)e %odine rani)e u#oznala u Bueno( Aire(u i
ko)a !i )e dala #ri!)erak KOtvoreno% #i(!a #i(ca vo)no) &untiL <odol7a Ual(&a+ U#ozorila !e da na( )e takvo neo#i(ivo
na(il)e (#o(obno (#ri)e.iti da otkri)e!o .i)i! intere(i!a (luDi+ Naa ob)an)en)a zato (e rat vodi- ri)etko (u nadilazila
od%ovote dul)e od )edne ri)e.i: na7ta- Izrael- ?alliburton+ *eina na( (e odlu.ila (u#rot(taviti ratu kao .inu bezu!l)a )edno%
#red()ednika ko)i (ebe (!atra kral)e!- kao i n)e%ova britan(ko% #o!onika ko)i (e Delio nai na #ob)edni.ko) (ttani
#ovi)e(ti+ Jedva da (u iko%a zani!ale #o(tavke da )e rat u(tvari #ro!il)ena #oliti.ka odluka- da (u ar&itekti invazi)e
o(lobodili kra)n)e na(il)e zato to !irol)ubivi! (red(tvi!a ni(u bili (#o(obni razvaliti zatvorene bli(koi(to.ne ekono!i)e- i
da )e razina terora raz!)erna veli.ini dobitka+
Invazi)a na Irak )avno(ti (e K#rodalaL na te!el)u (tra&a od oruD)a !a(ovno% uniten)a )er (u- kako )e to ob)a(nio Paul
Uol7o;itz- O=U K)edina te!a o ko)o) (e (vi !o%u (loDitiL S dru%i! ri)e.i!a- izlika te!el)ena na na)niDe! za)edni.ko!
nazivniku+2 Dodue- #o(to)i i ona r)eJa ina.ica ko)u za%ovara)u intelektualno na(tro)eni za%ovornici rata- a to )e teoti)a
K!odelaL+ Pre!a tvrdn)a!a #ravov)erni& ko)i )e #ro!i.u- a !eJu n)i!a )e !no%o oni& ko)i (e #oi(tov)eu)u (
neokonzervativci!a- teroriza! izvire iz vie lokaci)a u ara#(ko! i !u(li!an(ko! (vi)etu 4 ot!i.ati zrako#lova 11+ ru)na
#ot)e.u iz Saudi)(ke Arabi)e- E%i#ta- U)edin)eni& Ara#(ki& E!irata i CibanonaM Iran 7inancira ?ezbolla&&M Siri)a u%ou)e
vod(tvo ?a!a(aM Irak al)e novac obitel)i!a #ale(tin(ki& bo!baa4(a!oubo)ica+ @o )e ti! za%ovornici!a rata ko)i na#ade
na Izrael iz)edna.u)u ( na#adi!a na S)edin)ene DrDave- kao da ne!a nikakve razlike iz!eJu to% dvo%a- do(tatno da
c)eloku#nu re%i)u #ro%la(e !o%ui! ra(adniko! teroriz!a+
Dakle- to )e to ( ti! di)elo! (vi)eta- #ita)u- ko)i #roizvodi terori(teT Ideoloki (li)e#i da a!eri.ku ili izrael(ku #olitiku
#re#ozna)u kao .i!benik K#roizvodn)eL- a )o !an)e kao izazov- kao #ravi uzrok navode neto dru%o S !an)ak
K(lobodnotrDineL de!okraci)e u re%i)i+5R
R *al (lobodno% trDita zaobiao )e tu re%i)u zbo% nekoliko razlo%a+ Na)bo%ati)e drDave 4 "uva)t- Saudi)(ka Arabi)a i
E!irati 4 toliko (u #renatr#ane na7tno! %otovino! da (u (e u(#)ele (a.uvati od zaduDivan)a i- #o(l)edi.no to!e- izvan (u
==I4ova do&vata E95 #o(to (audi)(ke ekono!i)e- na #ri!)er- i dal)e )e #od drDavni! nadzoro!F+ Irak #o()edu)e velik du%
ko)i )e zao(tao )o od rata #rotiv Irana- ali )e u(#oredno ( #o.etko! ere %lobalizaci)e zavrio #rvi Zal)ev(ki rat i Irak (e
naao na udaru (tro%i& (ankci)a 4 ne (a!o da ni)e bilo K(lobodne tr%ovineL- ne%o- do(lovno- ni)e bilo nikakve tr%ovine
unutar le%alni& okvira+
2/,
drDavu i #retvoriti )e- kao +io )e I konu( I liedinan- vodni !edi)(ki K#rodava.L teori)e- i0)avio: Ku dru%a.i)i !odel u
(a!oii"Z (ivu ara#(ko4!u(li!an(ko% (vi)etaL- !odel ko)i e #o(l)edi.no izazvati niz dc!okrat(ko4neoliberalni& od)eka
dil)e! re%i)e+ Jo(bua =uravc&ik- #ri#adnik A!erican Enter#ri(e In(titutea- #redvidio )e Kt(una!i dil)e! i(la!(ko%a
(vi)etaL- zati! u K@e&eranu i Ba%daduL- dok )e ar&ikonzervativni =ic&ael Cedeen- (av)etnik Bu(&eve ad!ini(traci)e o#i(ao
ta) cil) kao Krat za #reobrazbu (vi)etaL+3R
U okviri!a unutarn)e lo%ike (a!e teori)e- borba #rotiv teroriz!a- iren)e #ionir(ko% ka#italiz!a i odrDavan)e izbora (to#ili
(u (e u )edan- )edin(tveni #ro)ekt+ Bli(ki i(tok Ko.i(tit e (eL od terori(ta i (tvorit e (e divov(ka zona (lobodne tr%ovineM
zati! e (e (ve to KzabetoniratiL izbori!a nakon (a!o% .ina S dakle- #aket tri4u4)edan+ >eor%e U+ Bu(& #o(li)e ob)an)ava
ta) #ro%ra! )edno! )edino! 7razo!: Kiriti (lobodu u u%roDeno) re%i)iL- to (u !no%i #o%reno #rotu!a.ili kao
ro!anti.ar(ku #redano(t de!okraci)i+1 Sa!o- to )e oduvi)ek bio ona) dru%i vid (lobode- (lobode ko)a (e #onudila [ileu
ti)eko! (eda!de(eti&- kao i <u(i)i u devede(eti!a S (lobode za#adni! !ultinacionalni! ko!#ani)a!a da (e &rane (v)eDe
#rivatizirani! drDava!a S to )e (redite teori)e !odela+ Pred()ednik )e to kri(talno )a(no dao do znan)a (a!o o(a! dana
nakon #ro%laen)a okon.an)a veliki& (ukoba u Iraku- na)avivi #lan K(tvaran)a a!eri.ko4bli(koi(to.ne zone (lobodne
tr%ovine u (l)edei& de(et %odinaL+B A&enev)eva ki Ciz- veteranka avanture ru(ke ok4tera#i)e- za()ela )e na .elo #ro)ekta+
"ad )e ide)a o invazi)i neke ara#(ke drDave i n)ezine #reobrazbe u !odel4drDavu #rvi #ut dobila na teDini nakon 11+ ru)na- na
#ovrinu )e izbilo nekoliko !o%ui& kandidata: Irak- Siri)a- E%i#at i- !il)enik =ic&aela Cedeena- Iran+ I#ak- Irak (e
na!etnuo kao na)#ovol)ni)e r)een)e+ O(i! %ole!i& rezervi na7te- Irak (e .inio kao #o%odno (redin)e !)e(to za vo)ne baze
)er )e Saudi)(ka Arabi)a d)elovala !an)e #ouzdano- a Sadda! )e- kori(tei ke!i)(ko oruD)e #rotiv vla(tito% naroda- ionako
ve bio o!raDena #o)ava+
R Sa!a #o(tavka da )e ne#ri(tu#an)e *ain%ton(ko! kon(enzu(u dovol)an razlo% za invazi)u na (tranu drDavu !oDda
zvu.i #ret)erano 4 i#ak+ #o(to)i #re(edan+ "ad )e NA@O+ 1666+ %odine- bo!bardirao Beo%rad- (luDbeni razlo% bila (u
=iloevieva #ret)erana kren)a l)ud(ki& #rava ko)a (u uDa(nula (vi)et+ No- u !alo #oznati! otkrii!a- %odina!a nakon
rata na "o(ovu- Strobe @albott- za!)enik drDavno% ta)nika ti)eko! Alintonovo% !andata i vodei a!eri.ki #re%ovara.
ti)eko! rata- da)e neiz!)erno !an)e idealizirano ob)an)en)e+ KBudui da (u naci)e dil)e! re%i)e Del)ele #rove(ti ekono!(ke
re7or!e- ublaDiti etni.ke na#eto(ti i #roiriti o#(e% civilno%a drutva- Beo%rad kao da )e uDivao ne#rekidno (e kreui u
(u#rotno! #ravcu+ Ni)e ni!alo .udno da (u (e NA@O i Ju%o(lavi)a na#o(l)etku (udarili+ NA@O4ov rat na)bol)e ob)an)ava
)u%o(laven(ki ot#or iren)u trendova #oliti.ki& i ekono!(ki& re7or!i- a ne #atn)e ko(ov(ki& Albanaca+L @a iz)ava #o)avl)u)e
(e /,,3+ %odine u kn)izi Aolli(ion Aour(e: NA@O- <u((ia and "o(ovo- ko)u )e na#i(ao Jo&n Norri(- bivi @albotov direktor
ko!unikaci)a+
2/1
Zal)ev(ki rat- l1F1ZQ+ %odine- bio )e #o(l)edn)a velika l4+o#inu+i oleu0iva S)edin)eni& DrDava u ko)o) (u (ud)elovale (totine
ti(ua vo)nika )o dvanae(t %odina nakon to%a u Penta%onu (e ta) (ukob kori(tio kao !odel u v)eDbaonica!a- #ri obuci i
izvedbi (loDeni& ratni& i%ara+ Jedan #ri!)er teori)e na(tale iz ti& i%ara )e(t izv)ee ko)e )e Donaldu <u!(7eldu ra(#alilo
!atu S na(lov )e %la(io Sok i (tu#or S brzo #o(tizan)e #re!oi+ D)elo (ku#ine tvrdolini)aki& (trate%a Sveu.ilita za
nacionalnu obranu+ Izv)ee iz 1661+ %odine na!ee (e kao o#e #ri!)en)iva vo)na doktrina- ali u biti %ovori o #onovno!
voJen)u Zal)ev(ko%a rata+ *odei tvorac- u!irovl)eni !ornari.ki za#ov)ednik ?arlan Ull!an- ob)an)ava da (e #ro)ekt
rodio kad (u %enerala A&ucka ?o!era- za#ov)ednika zrako#lov(tva u invazi)i 1661+- #itali to !u )e u borba!a #rotiv
Sadda!a ?u((eina zadavalo na)vee #roble!e+ Od%ovorio )e da ni)e znao %d)e Kzabiti .avaoL ko)i! e unititi ira.ku
vo)(ku+ KSok i (tu#orL- #ie Ull!an Etvorac te 7razeF- Kbavi (e #itan)e! S kad bi bilo !o%ue #onoviti Pu(tin)(ku olu)u-
kako bi bilo !o%ue #obi)editi u dvo(truko krae! roku i ( daleko !an)i! bro)e! (na%aT+++ "l)u. u(#)e&a leDi u
#ronalaDen)u to.aka za ?o!erove K.avleL- to.ke ko)e- ako (e na#adnu- uzroku)u trenuta.an (lo! ne#ri)atel)(ki& (na%aL+9
Autori (u v)erovali da e (e vo)(ka S)edin)eni& DrDava- ako ikad dobi)e novu #riliku boriti (e #rotiv Sadda!a- nai u
neiz!)erno #ovol)ni)e! #oloDa)u i lake #ronai Kulazne to.keL- za&val)u)ui novo) (atelit(ko) te&nolo%i)i i otkrii!a na
#odru.)u #recizno% oruD)a- to e o!o%uiti zabi)an)e K.avalaL dotad neviJeno! to.nou+
Irak )e i!ao )o )ednu #redno(t+ Dok (e a!eri.ka vo)(ka bavila !atan)e! o re#rizi Pu(tin)(ke olu)e ( te&noloki!
inovaci)a!a- to (e !oDe o#i(ati kao razlika iz!eJu KAtari)a i PlavStationaL- kako )e naveo )edan ko!entator- ira.ke vo)ne
(na%e brzo (u nazadovale- na%rizane (ankci)a!a i- do(lovno- ra(#utene #ro%ra!o! nadzora oruDani& (na%a ko)i (u
#rovodili U)edin)eni narodi+6 @o )e zna.ilo da )e Irak- u u(#oredbi ( Irano! ili Siri)o!- iz%ledao kao #o#rite rata ko)i )e
na)lake dobiti+
@&o!a( Iried!an otvoreno )e iznio #ravo zna.en)e razlo%a zato )e Itak izabran kao !odel+ KU Iraku (e nee!o baviti
iz%radn)o! naci)e+ U Iraku (tvara!o naci)uL- #i(ao )e S kao da )e tra%an)e za veliko!- na7to! bo%ato!- ara#(ko! naci)o!
ko)u treba (tvoriti iz te!el)a #ot#uno #rirodno- .ak i K#le!enitoL d)elo u dvade(et #rvo! (tol)eu+1, Iried!an (e nalazi
!edu !no%i! )ednokratni! za%ovornici!a rata ko)i (u otada iz)avl)ivali
2//
!)e(to ii+i 0c! l)o_ ii li i I no )e i o(i -iXc k 11 li 111+1 (tara )ed n+iko k+1, 1 l)ud(ka i ivili0+u i)a- i0ni!i?i +1 ni i i!#eri)ali(t ii
ki na(tro)ena- #re#una (naDno% ara#(ko% n+icionalii0!a- duboko ukori)en)eni& v)erovan)a- u ko)o) )e na)vei dio odra(lo%
!uko% (tanovnitva #roao vo)nu obuku+ Ako (e K(tvaran)e naci)eL trebalo do%oditi Iraku- to )e u to! (lu.a)u trebala
#o(tati naci)a ko)a (e ta!o zateklaT Od (a!o% #o.etka neiz%ovorena #ret#o(tavka %la(i da bi na)vei! di)elo! trebala
ne(tati i tako o.i(titi teren za ta) uzvieni ek(#eri!ent S ide)a ko)a u (ebi (adrDi- i to u (a!o) (vo)o) (rDi- (a!ouv)ereno(t
ne(vakidan)e% koloni)ali(ti.ko% na(il)a+
@ride(et %odina rani)e- kad )e kontrarevoluci)a Aikake kole #rvi #ut iz udDbenika zakora.ila u (tvarni (vi)et- #okuavala )e
i izbri(ati naci)e i u!)e(to n)i& (tvoriti neke nove+ Ba kao i Irak /,,2+ %odine- i [ile )e 16B2+ trebao #o(luDiti kao !odel za
ci)eli buntovni kontinent S to )e i bio ti)eko! !no%i& %odina+ Okrutni reDi!i ko)i (u #ri!)en)ivali ide)e [ikake kole
ti)eko! (eda!de(eti& (&vaali (u da e u i!e novi&- idealizirani& naci)a ko)e (u (e trebale roditi u [ileu- Ar%entini-
Uru%va)u i Brazilu- !orati do(lovno i(kori)eniti .itave drutvene (ku#ine kao i n)i&ove kulturne za(ade+
U drDava!a ko)e (u #atile zbo% #oliti.ki& .i(tki- dolazilo )e do kolektivni& na#ora u cil)u #o!iren)a ( takvo! na(ilno!
#ovi)e(ti S odbori za i(tinu- i(ka#an)a neobil)eDeni& %robnica i za.eci (uJen)a za ratne zlo.ine+ No- latinoa!eri.ke &unte
ni(u radile (a!e S i #ri)e i nakon #u.eva #odrDavao i& )e Ua(&in%ton- o .e!u #o(to)i obilna doku!entaci)a+ Na #ri!)er-
%odine 16B1+- u %odini ar%entin(ko% drDavno% udara- kad (u ti(ue !ladi& aktivi(ta ne(tali iz (vo)i& do!ova- &unta )e
#ri!ala #unu nov.anu #ot#oru Ua(&in%tona+ EKAko (e neto !ora obaviti- onda to obavite to brDeL- bio )e iz)avio
"i((in%er+11F @e )e %odine #red()ednik bio >erald Iord- e7 kabineta Dick A&ene$- Donald <u!(7eld )e bio !ini(tar obrane-
a "i((in%erov izvrni #o!onik bio )e .a(to&le#an !ladi .ov)ek i!eno! Paul Bre!er+ N)i& ni)e dodirnuo ni)edan #roce( (
cil)e! o(tvarivan)a #ravde ili otkrivan)a i(tine- u(#rko( n)i&ovu #odu#iran)u &unti- nakon .e%a (u na(tavili uDivati u
du%otra)ni! i u(#)eni! kari)era!a+ I to toliko du%o da (u tri de(etl)ea ka(ni)e i dal)e bili u i%ri- (#o(obni da u Iraku
#rovedu za#an)u)ue (li.an S iako neiz!)erno krvavi)i S ek(#eri!ent+
U (vo!e na(tu#no! %ovoru /,,3+ %odine >eor%e U+ Bu(& )e o#i(ao razdobl)e iz!eJu zavretka ?ladno% rata i #o.etka
<ata #rotiv terora kao K%odine (#oko)a- %odine od!ora S nakon ko)i& )e (ti%ao dan vatreL+1/
2/2
44444444+++++#+++++++++++e4^ilZIeeZiK + +++++++++-++++-1+
(ve #re#reke (tvaran)u !odela kor#ot at i(t i.ke drDave- (lobodne od (vib !o%ui& ut)eca)a+
E;en Aa!eron- #(i&i)atat na AIA4inu #latno! (#i(ku- ona) ko)i )e #okuao K#ro!i)eniti uzorakL #aci)enata tako to )e u
n)i& izazivao re%re(i)u do in7antilno% (tan)a- v)erovao )e da- ako (lab ok kori(ti to!e cil)u- onda (naDan ok kori(ti )o i
vie+ I onda )e !oz%ove za(i#ao (vi!e .e%a (e ()etio S elektti.no! (ttu)o!- &alucino%eni! tvari!a- (enzorno!
de#rivaci)o!- #reo#tereen)e! o()etila S (vi!e to !oDe #rebri(ati ono to )e bilo i (tvoriti #raznu #lo.u na ko)u e on
uti(kivati nove !i(li- nove uzorke #onaan)a+ Bila )e to (trate%i)a invazi)e i oku#aci)e Iraka S (a!o neiz!)erno vei&
di!enzi)a+ @vorci rata #reko#ali (u %lobalni ar(enal taktike oka i odlu.ili i(kori(titi (ve S !un)evita bo!bardiran)a (
dodatko! (loDeni& #(i&oloki& o#etaci)a- nakon ko)i& (li)edi na)brDi i (veobu&vatan #oliti.ki i ekono!(ki #ro%ra! ok4
tera#i)e ko)i (e ikad #okualo o(tvariti- ( #odrko!- u (lu.a)u bilo kakva ot#ota- zatvaran)e! oni& ko)i (e o#iru i
#odvr%avan)e! takvi& zlo(tavl)an)u Kbez rukavicaL+
Ae(to (e u analiza!a rata u Iraku nailazi na zakl)u.ak da )e invazi)a urodila Ku(#)e&o!L- ali da (e oku#aci)a #okazala
neu(#)eno!+ @akva #roc)ena #revida da (u invazi)a i oku#aci)a u(tvari dva di)ela )edin(tvene (trate%i)e 4 bo!batdiralo (e (
cil)e! bri(an)a #lo.e na ko)o) e (e (tvoriti !odel4naci)a+
<at kao !a(ovna tortura
[ini (e da )e (tratezi!a invazi)e na Irak iz /,,2+ %odine od%ovor na #itan)e K%d)e zabiti .avleL %la(io: (vu%d)e+ Za vri)e!e
#rvo% Zal)ev(ko% rata- ti)eko! #et t)edana i(#al)eno )e oko tri (totine kr(tatei& #ro)ektila @o!a&a;k+ >odine /,,2+- tri(to
o(a!de(et raketa lan(ira (e u (a!o )edno! danu+ Iz!eJu /,+ oDu)ka i /+ (vibn)a- u t)edni!a Kveliki& borbiL- vo)(ka
S)edin)eni& DrDava izbacila )e na Irak vie od tride(et ti(ua bo!bi- i )o dvade(et ti(ua #recizno navoJeni& kr(tarei&
raketa S dakle 1B #o(to uku#ne #roizvedene koli.ine to%a oruD)a+12
KStrano (e bo)i!L rekla )e za vri)e!e bo!bardiran)a Va(!ine =u(a- (tanovnica Ba%dada i !a)ka tro)e d)ece+ KNe #rode
ni)edna !inuta da (e ne za.u)e ili ne o()eti da )e ne%d)e #ala bo!ba+ =i(li! da ne #o(to)i .etvorni !etat Iraka ko)i bi bio
(i%uran+L15 Sto )e zna.ilo da Sok i (tu#or obavl)a)u (vo)e+ Otvoteno %azei ratne zakone ko)i zabran)u)u kolektivno
kaDn)avan)e-
2/5
77tl*i#7vlll ttrunili +@ll+ll-+ I ll*X]viXI?nZZtn\ eeed]diiZL 44444
k+iiF i )iZliniZ^ !a(ovni (i rali n)ezin )e te!el)ni dio+
Xo )edan tZi!bcnik ko)i izdva)a Sok i (ln#or )e #ot#una (vi)e(t o ratu kao televizi)(ko! (#ektaklu ko)i (e i(tovre!eno
e!itira za nekoliko (ku#ina %ledatel)a: ne#ri)atel)u- A!erikanci!a u do!ovini i (vi!a oni!a ko)i #o!il)a)u na (tvaran)e
nereda+ K"ad ANN u realno! vre!enu #reno(i video (ni!ke na#ada- #ozitivan u.inak na #odrku Saveznici!a i ne%ativan
u.inak na !o%uu #odrku ne#ri)atel)u !o%u odi%rati kl)u.nu ulo%uL- (to)i u #riru.niku Sok i (tu#orR Od (a!o% #o.etka
invazi)a )e KizreDiranaL kao #oruka Ua(&in%tona (vi)etu- izre.ena )eziko! vatreni& ku%li- za%luu)ui& detonaci)a i vibraci)a
ko)e rue %radove+ U Doktrini 1 #o(to <on Su(kind ob)an)ava da)e <u!(7eldu i A&enev)u Ko(novni #otica) za invazi)u na
IrakL bila Del)a Kda (tvore #okazni !odel ko)i! e kanalizirati #onaan)e (vi)u oni& dovol)no buntovni& da #ribave razorno
oruD)e ili na bilo ko)i na.in u #itan)e dovedu autoritet S)edin)eni& DrDavaL+ Sok i (tu#or ni)e u toliko) !)eri bila ratna
(trate%i)a- koliko K%lobalni bi&eviori(ti.ki ek(#eri!entL+13
<atovan)e )e di)elo! uvi)ek #red(tava- uvi)ek odreJen vid !a(ovne ko!unikaci)e- ali )e <u!(7eld (vo)i! #ro!ican)e!
te&noloki& i !edi)(ki& (#ozna)a ko)e )e naku#io u #o(lovno! (vi)etu u (redite a!eri.ke vo)ne doktrine #o(tavio
!arketin% (tra&a+ @i)eko! ?ladno% rata (tra& od ato!(ko%a na#ada bio )e (rD (trate%i)e odvraan)a S ide)a )e bila da rakete
( ato!(ki! %lava!a nikad ne izlete iz (vo)i& (ilo(a+ Ova) na#ad bio )e dru%a.i)e vr(te S <u!(7eldov rat kori(titi e (ve
o(i! ato!(ko%a oruD)a da (tvori #red(tavu ko)o! e bo!bardirati o()etila- tr%ati i #oi%ravati (e e!oci)a!a i #reno(iti tra)ne
#oruke- (luDei (e cil)evi!a #o!no odabrani! zbo% n)i&ova (i!boli.ko% zna.en)a i vri)edno(ti za televizi)(ko (ni!an)e+ Na
ta) )e na.in <u!(7eldova teori)a rata- dio n)e%ova #ro)ekta Ktran(7or!aci)eL- i!ala daleko !an)i bro) dodirni& to.aka (a
(trate%i)o! K(ilo! na (iluL- o!il)eno! u %enerala ko)i (u %a v)e.no (#utavali- a daleko vie ( teroriz!o! ko)e! )e
<u!(7eld ob)avio be(kra)ni rat+ @erori(ti ne #okuava)u #obi)editi #o!ou izravno% (ukoba S oni #okuava)u (lo!iti )avni
!oral (#ektakularni!- televizi.ni! #red(tava!a ko)e i(tovre!eno otkriva)u #rotivnikove (labo(ti kao i n)i&ovu vla(titu
okrutno(t+ @a (e teori)a (krivala iza na#ada 11+ ru)na- )ednako kao to )e #o(luDila kao te!el) invazi)i na Irak+
R Zal)ev(ki rat 1661+ %odine bio )e #rva ANN4ova bitka- i iako )e ide)a o danononi! #ri)eno(i!a uDivo i dal)e bila u
#elena!a- vo)(ka )e ni)e u #ot#uno(ti ukl)u.ila u (vo)e ratne #lanove+
2/3
vie S kako (a!i tvrJe to )e (o7i(ticiran #(i&oloki nai+it okic!it Kizravno #re!a #rotivnikovo) )avno) vol)i za ot#oro!L+
OruJe )e #oznato iz dru%e %rane a!eri.ko% vo)no% ko!#lek(a S (enzorna tlc#rivaci)a- #reo#tereen)e o()etila- ( cil)e!
izazivan)a dezori)entaci)e i re%re(i)e+ Ne(kriveno (c o(lan)a)ui na AIA4ine i(traDitel)(ke #riru.nike- u Soku i (tu#o! (to)i:
K>rubo re.eno- trenuta.no! do!inaci)o! (t)e.e (e nadzot nad okolie! i #atalizira)u (e- i u veliko) !)eri #reo#tereu)u
#rotivnikova #erce#ci)a i #oi!an)e (tan)aL+ Ail) )e Ku.initi #rotivnika #ot#uno ne!oni!L+ @o ukl)u.u)e (trate%i)e kakve (u
K!ani#ulaci)a o()etili!a i o()eti!a u realno! vre!enu+++ do(lovno Kukl)u.ivan)e i i(kl)u.ivan)e Z(v)etalaZ ko)a bilo ko)e!
!o%ue! a%re(oru o!o%uu)u (a%ledavan)e ili #oi!an)e uv)eta i do%aJa)a o ko)i!a ovi(e n)e%ove (na%e i- u kona.nici-
c)eloku#no n)e%ovo drutvoL- )ednako kao i Ku odreJeno! #odru.)u ne#ri)atel)u u #ot#uno(ti oduzeti (#o(obno(t
ko!unikaci)e ili nadzoraL+11 Irak )e !)e(eci!a (luDio kao #oku(ni kuni u to! ek(#eri!entu !a(ovne torture S #roce( )e
#o.eo davno #ri)e ne%o to (u #ale #rve bo!be+
Sa!o (tra&u) te
"ad (u /,,/+ %odine a!eri.ki a%enti u zra.no) luci JI" oteli kanad(ko% drDavl)ana =a&era Arara i #rebacili %a u Siri)u kao
Drtvu neuobi.a)eno% izru.en)a- n)e%ovi i(traDitel)i (luDili (u (e ve odavno i(kuano! te&niko! totture+ KPo()eli (u !e na
(tolac i )edan od n)i& #o.eo !i )e #o(tavl)ati #itan)a+++ Ako ni(a! od%ovorio dovol)no brzo- #okazao bi !i !etalni (tolac u
kutu i u#itao !e: Z?oe li za()e(ti ta!oTZ+++ Bio (a! #re(travl)en- ni(a! Delio da !e !u.e+ <ekao bi& bilo to (a!o da
izb)e%ne! tottutu+L1B Arara (u #odvr%nuli te&nici #oznato) kao K#okazivan)e in(tru!enataL- u a!eri.ko! vo)no! (len%u
#oznato) i kao K(a!o ti (tra&u)L+ =u.itel)i zna)u da )e )edno od na)!oni)i& oruD)a u#ravo zatvorenikova !ata 4 .e(to (e
(a!o #okazivan)e Kin(tru!enataL #okazu)e u.inkoviti)i! od (a!e u#orabe+
"ako (e bliDio dan invazi)e na Irak- a!eri.ki (u !edi)i dobili od Penta%ona zadau Kda #re(traveL Irak+ K@a) dan naziva)u
dano! ZZZL- za#o.in)e izv)ee u dnevniku ABS4a dva !)e(eca #ri)e #o.etka rata+ KZZZ kao zra.ni na#adi- toliko razorni da e
Sadda!ovi borci o(tati one(#o(obl)eni ili e (e odbi)ati boriti+L Zati! (u %ledatel)i u#oznali ?arlana Ull!ana- autora Soka i
(tu#ora- ko)i )e ob)a(nio da K(e ti!e #o(tiDe u.inak (li.an u.inku ato!(ke bo!be u ?iro(&i!i- ali da za o(tvaren)e ni(u
#otrebni ni dani ni t)edni- ne%o !inuteL+ *oditel) Dan <at&er zavrava e!i(i)u u#o4
2/1
rviini(rar(t vo onranc (!arra !o#ucc !rani! !inuii @;#NOi+4S in;]n; )K+ iv+-
i t+1+11 )i4 u\ )e izv)ee- kao i bc0&ro) dru%i& u lo! razdobl)u- bilo inte%ralni dio (trate%i)e =ini(tar(tva obraneM (trate%i)e
(i)an)a (tra&a+
Ira.ani (i i &vatali za(trau)ua izv)ea #ute! ile%alni& (atelita ili #reko tele7on(ki& #oziva rodbine iz inoze!(tva i
!)e(eci!a (u Div)eli za!il)a)ui (ve (t rabote Soka i (tu#ora+ Sa!a 7raza #o(tala )e !oni! #(i&oloki! oruD)e!+ I ioe li
biti %ore ne%o 1661+T Ako A!erikanci (tvarno !i(le da Sadda! #o()edu)e oruD)e !a(ovno% uniten)a- &oe li na#a(ti
ato!(ki! oruD)e!T
Jedan od%ovor dobili (u t)edan dana #ri)e invazi)e+ Penta%on )e (azvao vain%ton(ke vo)ne do#i(nike i #ozvao i& na
(#eci)alno #utovan)e do baze <atno% zrako#lov(tva E%lin na Iloridi da budu nazo.ni te(tiran)u =OAB4a- to (luDbeno zna.i
=a(ovni oruDani zra.ni udar- oruD)a ko)e (vi u vo)(ci zovu K=a)ko! (vi& bo!biLR+ @eko de(et i #ol tona- to )e na)vee
neato!(ko oruD)e ko)e )e ikada (tvoreno- (#o(obno da #roizvede- kako )e izvi)e(tio ANN4ov do#i(nik Ja!ie =clntvre- Ktri
kilo!etra vi(oku %l)ivu ko)a iz%leda i d)elu)e kao ato!(ko oruD)eL+16
U (vo)e! izv)eu- =clntvre kaDe da (a!o #o(to)an)e takve bo!be- .ak i ako (e nikad ne u#otri)ebi- K!oDe (tvoriti
#(i&oloki (ta!#edoL S to )e #reutno #riznavan)e vla(tite ulo%e ko)u )e odi%rao u (tvaran)u i(to% to% (ta!#eda+ KAil) )e
#rikazati (#o(obno(ti "oalici)e toliko )a(no i o.ito da (e ira.ko) vo)(ci u na)veo) !o%uo) !)eri ubi)e vol)a za borbo!L-
ob)a(nio )e <u!(7eld #o(tavke i(to% to% #ro%ra!a+/,
"ad )e rat za#o.eo- (tanovnici Ba%dada doDiv)eli (u (enzornu de#rivaci)u divov(ki& raz!)era+ Jedan #o )edan unitavana (u
o()etila %rada S #rvo (u ne(tale ui+
U noi /9+ oDu)ka /,,2+ %odine- dok (u (e a!eri.ke (na%e #ribliDavale Ba%dadu- bo!bardirani (u i za#al)eni =ini(tar(tvo
in7or!iran)a i .etiri ba%dad(ke tele7on(ke centrale- za .i!e )e (li)edilo !a(ovno unitavan)e bunkera i #rekid !ili)una
tele7on(ki& veza dil)e! %rada+ Na#adi na tele7on(ke centrale S uku#no n)i& dvanae(t S na(tavili (u (e (ve do /+ travn)a-
kad )e u Ba%dadu )edva radio #oneki tele7on+/1RR @i)eko! i(to% to% na#ada- %aJani
R U izvorniku =a((ive Ordnance Air Bla(t 4 K=ot&er o7 Ali Bo!b(L Eo#+ #rev+F
RR SluDbeno ob)an)en)e za toliko (veobu&vatno unitavan)e ba%dad(ko% tele7on(ko% (u(tava %la(ilo )e da (e ti!e Deli
#re()ei Sadda!ove veze ( n)e%ovi! elitni! #o(tro)ba!a+ No- nakon rata- a!eri.ki i(l)ednici #rovodili (u du%e
edraz%ovoreL ( na)vaDni)i! ira.ki! zatvorenici!a i otkrili da )e Sadda! ve %odina!a v)erovao da %a u&ode kori(tei (e
n)e%ovi! tele7on(ki! #ozivi!a te (e u #ret&odni& trinae(t %odina tele7ono! #o(luDio (a!o dva#ut+ "ao i obi.no- #ouzdani
obav)eta)ni #odaci ni(u bili #otrebni 4 ve )e bilo !no%o novca ko)i! e Bec&tel iz%raditi novi (u(tav+
2/B
+d\i! ivNKic anK +iv;Xiiu uo!ovi!a one!o%ueno oa unvare rn" i naXtla&iXi (i%nal
ko)i )e dono(io vi)e(ti o to!e to (e zbiva ( dru%e (trane vrata+
=no%i Ira.ani kaDu da )e razaran)e tele7on(ko% (u(tava bio na)teDi udarac to (u %a nani)eli zra.ni na#adi+ S#o) za%luni&
detonaci)a i vibraci)a bo!bi ko)e (u #adale (vuda i ne!o%uno(ti da (e nazove neko%a nekoliko ulica dal)e i (azna )e(u li
ne.i)i vol)eni )o Divi ili da (e u!iri #re(travl)ena rodbina u inoze!(tvu- urodio )e .i(to! (travo!+ O.a)no lokalno
(tanovnitvo do(lovno )e u Ba%dadu o#()edalo novinare i #reklin)alo za (a!o nekoliko trenutaka raz%ovora !obitelo! ili
novinari!a u ruke %uralo #a#irie ( bro)evi!a i !olbo! da nazovu brata ili u)aka u Condonu ili Balti!oreu+ KPoru.ite i!
da )e (ve u redu+ <ecite da (u !a)ka i otac dobro+ Pozdravite %a+ <ecite !u da (e ne brine+L// Do to% trenutka %otovo (u (ve
l)ekarne u Ba%dadu ve ra(#rodale i #o(l)edn)e zali&e tableta za (#avan)e i antide#re4(iva- a u %radu (e Kni za li)ekL ni)e
!o%lo #ronai vali)u!+
Zati! (u na red dole o.i+ KNi)e (e .ula nikakva %la(na detonaci)a- ti)eko! ve.ern)i& bo!bardiran)a ni)e (e zbila nikakva
za!)etna #ro!)ena- no u )edno! )e trenutku %rad ( #et !ili)una (tanovnika utonuo u %roznu- be(kona.nu noL- izvi)e(tio )e
@&e >uardian- 5+ travn)a+ @a!u (u K#re(i)ecali (a!o 7arovi auto!obila u #rolazu+L/2 Zato.eni u vla(titi! do!ovi!a-
(tanovnici Ba%dada ni(u !o%li !eJu(obno raz%ovarati- .uti )edni dtu%e- ni vid)eti van)(ki (vi)et+ Po#ut zatvorenika
o(uJeno% na )edan od AIA4ini& ta)ni& zatvora- ci)eli (e %rad naao u okovi!a- #od ka#ul)a.o!+ Zati! (u %a (vukli do %ola+
Ut)eni #red!eti
Ptiliko! na(ilni& i(#itivan)a- #rva 7aza (la!an)a zatvorenika u(redoto.u)e (e na oduzi!an)e od)ee i (vi& #red!eta ko)i
!o%u #rizvati o()ea) vla(tite o(obno(ti S takozvani& Kut)eni& #red!etaL+ Zatvoreniku (u takvi #red!eti .e(to od
#takti.ne vri)edno(ti- na #ri!)er- "uran- dra%e 7oto%ra7i)e- i ( n)i!a (e #o(tu#a ( ne(kriveni! ne#otovan)e!+ Pouka %la(i:
K@i (i nitko- ti (i ono to !i Deli!o da budeL- to )e (a!a (rD de&u!anizaci)e+ Ira.ani (u ta) #roce( ra.in)avan)a #roDiv)eli
kolektivno- %leda)ui kako (e obe(veu)u na)vaDni)e in(tituci)e- %leda)ui kako i! #ovi)e(t tr#a)u u ka!ione i ne(ta)u (
n)o!+ Bo!bardiran)e )e teko ranilo Irak- ali )e oti!a.ina- ko)u oku#aci)(ke (na%e ni.i! ni(u (#ri)e.ile- na)vie #ridoni)ela
bri(an)u (rDi identiteta ze!l)e+
KStotine #l)a.kaa razbi)ali (u anti.ku kera!iku- #raznili izlo%e- u dDe#ove tr#ali zlato i (tarine iz Nacionalno% !uze)a
Iraka- i tako oti!ali nita !an)e ne%o zabil)eDenu #ovi)e(t #rvo% l)ud(ko% drutvaL- izv)eu)e Co( An%ele(
2/9
I u i 1111 it 1+1+L^^ I =at & 111+II III " 11F1 011 k +1- ii <iiXiiX !i !+ ii+ua0ni X= ni i)in+ i iviu i_ i iXi#-n
i i Ink 11 ir+kili di(ci t+u iF- i I d i iXi Z=i ikada i KI K)avl)ene u I raku #reQ vorila (o u #ocrn)elu i u!u+ I i(ti.u %oJ!a (i +u i
#ri!)erci "urana- ukraeni ilu!inaci)a!a- ne(iali !i i0+ =ini(iar(iva za v)er(ka #itan)a od ko)e% )e o(tala (a!o (#al)ena
kol)ka+ KIz%ubl)eno )e nae nacionalno na(l)eJeL- iz)avio )e (redn)okol(ki u.itel) iz Ba%dada+/3 Jedan ta!on)i tr%ovac
rekao )e: K=uze) )e bio dua baka+ Ako ne u(#i)e #ovratiti o#l)a.kano bla%o- o()eat u (e kao da !i )e netko oteo dio due+L
=c>uire >ib(on- ar&eolo% ( .ikako% Sveu.ilita- nazvao )e to K.i(to! loboto!i)o!+ @e!el)na ()ean)a ci)ele )edne
kulture- kulture ko)a )e Div)ela ti(ua!a %odina- )edno(tavno (u ne(tala+L/1
Na)vei! di)elo! za&val)u)ui na#ori!a (veen(tva ko)e )e or%aniziralo (#a(ila.ke !i(i)e na vr&uncu #l)a.ke- u(#)elo (e
(#a(iti dio #red!eta+ I#ak- !no%i Ira.ani v)erovali (u- a v)eru)u i dal)e- da )e ta loboto!i)a ()ean)a bila (!il)ena S da )e
dio vain%ton(ki& #lanova da (e i(kori)eni (naDna i duboko u(aJena naci)a kakva )e #o(to)ala- i za!i)eni (e vla(titi!
!odelo!+ KBa%dad )e !a)ka ara#(ke kultureL- iz)avio )e za @&e Ua(&in%ton 0U(eda!4de(eto%odin)i A&!ed Abdulla&+ KA
oni Dele izbri(ati nau kulturu+L/B
Ar&itekti rata #oDurili (u (e i(taknuti da (u #l)a.kali (a!i Ira.ani- a ne (trane (na%e+ I(tina )e da <u!(7eld ni)e #lanirao
takvo K#eruan)eL Iraka- ali i(to tako ni)e #oduzeo nita da bi (#ri)e.io (a!u #o)avu- ni da zau(tavi #l)a.ku kad )e )edno!
ot#o.ela+ @o (u #o%reke ko)e (e ne !o%u ot#i(ati kao obi.ni #revidi+
@i)eko! Zal)ev(ko% rata 1661+ #l)a.kai (u na#ali trinae(t ira.ki& !uze)a- (to%a )e #o(to)alo uv)eren)e da e (iro!atvo-
%n)ev #re!a (taro! reDi!u i (veo#a at!o(7era kao(a nat)erati neke Ira.ane da #onove zlo.in Eo(obito nakon to )e
Sadda!- nekoliko !)e(eci rani)e- i(#raznio zatvoreF+ *odei ar&eolozi u#ozoravali (u Penta%on da !ora (tvoriti ne#robo)nu
(trate%i)u zatite !uze)a i kn)iDnica )o #ri)e na#ada S #o(l)edi.no to!e- #enta%on(ki !e!orandu! ( nadnevko! /1+
oDu)ka navodi: KPo redu vaDno(ti- 11 to.aka ko)e )e Divotno vaDno zatititi u Ba%daduL+ =uze) )e bio dru%i na #o#i(u+
<u!(7eld )e #ri!ao i dru%a u#ozoren)a da- za)edno ( vo)(ko!- #oal)e i kontin%ent !eJunarodne #olici)e ko)i e odrDavati
)avni red i !ir 4 i !ini(tar )e zane!ario ta) #ri)edlo%+/9
Dodue- .ak i bez #olici)e- u Ba%dadu )e bilo dovol)no a!eri.ki& vo)nika da (e nekoliko n)i& !o%lo #o(taviti na kl)u.ni!
kulturni! to.ka!a S ni(u #o(tavl)eni+ A!eri.ki vo)nici ko)i (u (e !otali oko (vo)i& oklo#ni& vozila .e(to izv)eu)u o
#rola(ku ka!iona #retovareni& #li)eno!- a to )e od)ek
2/6
i4nl4kt4 a&F+4\uoXiF7 (a!i4 !i #o"ii(aic zau(taviti #iXac"ii- au (u (e n nc"i! (ui4
.a)cvi!a i vo)nici #ridruDili #l)a.kai!a+ *o)nu i (u u #ot#uno(ti razorili ba%dad(ku !eJunarodnu zra.nu luku 4 li!e #ie
da (u razbi)ali na!)eta)- a zati! #o.eli unitavati civilne zrako#love na #i(ti: KA!eri.ki vo)nici traDe udobna ()edita i
(uvenire ko)e otkida)u ( avion(ki& tru#ova+++ razrezane 7otel)e- unitena leta.ka o#re!a- razbi)ena (va v)ettobtan(ka (taklaL+
Sto )e urodilo teto! vri)edno! 1,, !ili)una dolara ko)u )e #rett#io ira.ki nacionalni avio4#ri)evoznik S )edan od #rvi& na
#o#i(u za ra(#roda)u u rano) i ratoborno) d)elo!i.no) #rivatizaci)i+/6
D)elo!i.an uvid u razlo% zato )e vladalo toliko (labo (luDbeno zani!an)e za zau(tavl)an)e #l)a.ki da)u dvo)ica ko)i (u
ti)eko! oku#aci)e i%rali kl)u.ne ulo%e S Peter =cP&er(on- vii ekono!(ki (av)etnik Paula Bre!era- i Jo&n A%re(to-
ravnatel) #ro%ra!a obnove vi(oko% kol(tva ti)eko! oku#aci)e+ =cP&et(on )e iz)avio da (e ni)e ni!alo zabrin)avao
%leda)ui Ira.ane kako odno(e drDavno vla(nitvo S auto!obile- autobu(e- o#re!u !ini(tar(tva+ N)e%ova zadaa kao #rvo%
ira.ko% ekono!(ko% ok4teta#euta bila )e radikalno (rezati drDavu i #rivatizirati vla(nitvo- to )e zna.ilo da (u !u #l)a.kai
dali ona) #ravi #otica)+ KS!atrao (a! takav vid Z#rirodneZ #rivatizaci)e- kad netko uz!e drDavni auto!obil ili vozi ka!ion
ko)i )e neko bio u vla(nitvu drDave- #ot#uno #ozitivno! #o)avo!L- rekao )e+ Du%o%odin)i birokrat <ea%anove
ad!ini(traci)e i vatreni za%ovornik ekono!i)e Aikake kole- =cP&er(on )e #l)a.ku nazvao obliko! K(!an)ivan)aL )avno%
(ektora+2,R
N)e%ov kole%a Jo&n A%re(to )e u #l)a.ki Ba%dada- %leda)ui )e na televizi)i- vidio (vi)etlu buduno(t+ Svo) #o(ao za!il)ao
)e kao Kavanturu ko)a (e nikad nee #onovitiL- kao iz%radn)u ira.ko% (u(tava vie% obrazovan)a od (a!i& te!el)a+ U to! )e
kontek(tu #l)a.ku (veu.ilita i =ini(tar(tva obrazovan)a nazvao K#riliko! za nov #o.etakL- !o%unou da ira.ki!
kola!a #odari Kna)bol)u (uvre!enu o#re!uL+ Ako )e !i(i)a bila K(tvoriti naci)uL- kao to (u to !no%i v)erovali- onda (u
(vi o(taci (tare drDave (a!o (ta)ali kao #re#reke na #utu+ A%te(to )e bio bivi #red()ednik koledDa St+ Jo&n u Novo!
=ek(iku- (#eci)alizirano% za kla(i.nu kn)iDevno(t+ Ob)a(nio )e da (e- iako o Iraku ne zna nita- (uzdtDavao #ri)e odla(ka
.itati kn)i%e o to) ze!l)i da bi (ti%ao Kto )e !o%ue vie otvoreno%a u!aL+21 "ao i n)e%ovi ira.ki kole%e- A%re(to e (e
#okazati kao #razna #lo.a+
^ @akav razvo) do%aJa)a baca novo (v)etlo na ?alliburtonovo #reko!)erno Kderan)eL a!eri.ki& #orezni& obveznika-
)ednako kao i na (#re!no(t Penta%ona da do#u(ti takvu #o)avu 4 !oDda )e =ini(tar(tvo obrane ne(tanak !ili)una (!atralo-
ne kraJo!- ne%o Krezan)i!aL- za#ravo di)elo! ka!#an)e (!an)ivan)a drDavno% a#arata i #otican)a bizni(a+
22,
da o&ri(e(ve i Z0a#oene i0nova+ iNa #ri!Xer- !o%ao )e (aznan aa )e- #ri)e ne%o
(io (u (ankci)e #riilavile ili 0+ivu- Irak i!ao na)bol)i obrazovni (u(tav u re%i)i- da )e i!ao na)viu razinu #i(!eno(t i u
ara#(ko!e (vi)etu 4 1693+ %odine 96 #o(to Ira.ana )e bilo #i(!eno+ Za u(#oredbu- u A%re(tovo) rodno) (avezno) drDavi Novi
=ek(iko- 51 #o(to (tanovnitva )e 7unkcionalno ne#i(!eno- a /, #o(to ni)e (#o(obno Kizvriti te!el)ne !ate!ati.ke
o#eraci)e i zbro)iti izno( ra.una u #rodavaoniciL+2/R Unato. (ve!u- A%re(to )e i dal)e tvrdo v)erovao u nad!o a!eri.ko%
(u(tava da )e- bar naiz%led- bio ne(#o(oban raz!i(liti o !o%uno(ti da Ira.ani Dele (#a(iti i zatititi vla(titu kulturu i da
n)ezino razaran)e !o%u (!atrati ne#ovratni! %ubitko!+
@akvo neokoloni)ali(ti.ko (l)e#ilo %lavna )e te!a <ata #rotiv terora+ U a!eri.ko! zatvoru u kuban(ko!e zal)evu
>uantana!o #o(to)i (oba zvana Kl)ubavno %n)ezdaceL+ U n)u (e odvode zatvorenici nakon to ta!ni.ari zakl)u.e da ni)e
ri)e. o ne#ri)atel)(ki! borci!a i da e i& ubrzo #u(titi na (lobodu+ U l)ubavno! %n)ezdacu zatvorenici!a #uta)u
&olivud(ke 7il!ove i o#a)u i& brzo! &rano!+ A(i7 IYbal- )edan od tro)ice britan(ki& zatvorenika- #oznati& i kao K@i#ton(ki
trioL- dobio )e #ravo na nekoliko #o()eta #ri)e ne%o to (u n)e%a i dvo)icu #ri)atel)a vratili kui+ K>ledali (!o D*D4ove-
dobivali &ranu iz =cDonaldZ(a- )eli #izze- !an)e4vie ubi)ali vri)e!e+ @a!o ni(!o bili u okovi!a+++ Ni(!o i!ali #o)!a
zato (e tako #onaa)u #re!a na!a+ Do kra)a t)edna .a!ili bi(!o u kavezi!a- kao i obi.no+++ Jedno! #riliko! )e Ce(le$
EIBCev duDno(nikF donio .i#(- (ladoled i .okolade 4 bila )e to zadn)a ned)el)a #ri)e #ovratka u En%le(ku+L N)e%ov #ri)atel)
<&u&el A&!ed iznio )e #ret#o(tavku da )e ta) (#eci)alni tret!an #o(l)edica Kto%a to zna)u da (u za(rali (tvar i !u.ili na(
dvi)e i #ol %odine- #a (e (ad nada)u da e!o zaboravitiL+22
A&!eda i IYbala otela )e u A7%ani(tanu S)everna Ali)an(a dok (u #utovali na v)en.an)e+ Divl)a.ki (u i& #retukli- ubriz%ali (u
i! ne#oznate !edika!ente- #rovodili (u (ate u (tre(ni! #oloDa)i!a- #ri)e.eno i! )e da (#ava)u- na(ilno (u i& bri)ali i
ti)eko! dvade(et devet !)e(eci i! odricali (va zakon(ka #rava+25 Nakon to%a- od n)i& (e o.ekivalo da zane(eni .arobno!
#rivla.nou .i#(a KzaboraveL (ve+ Za#ravo- takav )e i bio #lan+
@eko )e v)erovati 4 i#ak- na)vei! )e di)elo! takav bio i vain%ton(ki #lan za Irak: okirati i terorizirati ci)elu ze!l)u-
#lan(ki razoriti in7ra(trukturu-
R "ad )e A%re(to #olu.io #ot#un neu(#)e& u (vo)o) zadai iz%radn)e ira.ko% (veu.ilino% (u(tava- otiao )e neobavl)ena
#o(la i #reina.io rani)i vla(titi Dar ko)i! )e za%ovarao #l)a.ku- a to! )e #riliko! o#i(ao (ebe kao Kneokonzervativca ko)e%a
)e #o&arala realno(tL+ @a i dru%e #o)edino(ti nalaze (e u ()a)no! #rikazu Zelene zone autora <)iva A&andra(ekarana- u
kn)izi I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$+
221
ori(ati neo%rani.en !i koli.ina!a Xd 11 !l i l+iu an(k i li +__ \a i+ 11+ i i 11_ \ 0N+ in I u 0e &rane+ U Iraku ta) ciklu( bri(an)a i
za!)en)ivan)a )edne kuliiiie din%o! ni)e bio teori)(ka #o(tavka i zbio (e u (a!o nekoliko t)edana+
Paul Bre!er- ko)e% )e Bu(& i!enovao direktoro! oku#aci)(ke vla(ti ti Iraku- #rizna)e da (e- kad )e (ti%ao u Ba%dad- i dal)e
#l)a.kalo- a o tedu i !iru %otovo (e ni)e ni !o%lo %ovoriti+ KBa%dad )e do(lovno %orio dok (a! (e vozio ( aerodro!a+++ Na
ulica!a ni)e bilo #ro!eta- ni%d)e elektri.ne (tru)e- #roizvodn)a na7te )e (ta)ala- nikakvi& ekono!(ki& aktivno(ti- ni)edno%
#olica)ca na duDno(ti+L Unato. to!e- krizu )e odlu.io ri)eiti tako da %tanice drDave iro! otvori a#(olutno neo%rani.eno!
uvozu S ne!a carina- ne!a davan)a- ne!a in(#ekci)a- ne!a #oreza+ Bre!er )e dva t)edna nakon dola(ka ob)avio da )e Irak
Kotvoren za #o(lovan)eL+23 Irak (e #reko noi- iz )edne od na)izolirani)i& drDava na (vi)etu- drDave ko)o) (u (tro%e UN4ove
(ankci)e #rekinule .ak i ono o(novno tr%ovan)e- #ro!etnuo u na)otvoreni)e (v)et(ko trDite+
Dok (u ka!ioni #retr#ani #li)eno! i dal)e vozili (vo) teret ku#ci!a u Jordan- Siri)u i Iran- u (u#rotno! (u #ravcu #rolazili
le#eri do vr&a nakrcani kine(ki! televizori!a- &olivud(ki! D*D4ovi!a- )ordan(ki! (atelit(ki! tan)uri!a- (#re!ni za
i(krca) na #lo.nike u ba%dad(ko) .etvrti "arada+ Dok )e )edna kultuta (#al)ivana i %ul)ena do kra)a- dtu%a )e- u#a4kirana-
kul)ala na n)ezino !)e(to da )e za!i)eni+
=edu a!eri.ki! bizni(!eni!a )edan )e bio (#re!an i .ekao )e na (a!i! vrati!a to% ek(#eri!enta u %rani.ar(ko!
ka#italiz!u S bila )e to tvrtka Ne; Brid%e Strate%ie( ko)u )e o(novao Joe Allbau%&- bivi Bu(&ev ravnatel) IE=A4e+ @a )e
tvrtka obeavala i(kori(titi (vo)e #oliti.ke veze na vr&u i #o!oi a!eri.ki! !ultinacionalni! ko!#ani)a!a da z%rabe (vo)
ko!ad Iraka+ KDobiti #rava na di(tribuci)u Procter k >a!bleovi& #roizvoda bit e #ravi zlatni rudnikL- tvrdio )e u(&ieno
)edan od #artnera+ KJedan dobro o#re!l)en B4Eleven !oDe Z#o)e(tiZ 2, ita.ki& duanaM Ual4=art !oDe Z#o)e(tiZ ci)elu
drDavu+L21
Jednako kao i zatvorenici u l)ubavno! %n)ezdacu u >uantana!u- ci)eli e (e Irak otku#iti .i#(o! i #o#4kulturo! S to )e-
u na)!an)u ruku- i bila ide)a #o(li)eratno% tazvo)a ko)u )e tazvi)ala Bu(&eva ad!ini(traci)a+
22/
Izrazito ka#itali(ti.ka kata(tro7a
Svi)et )e neuredan- netko %a !ora dove(ti u red+
Aondoleezza <ice- o #otrebi invazi)e na Irak- ru)an /,,/+1
Bu(&eva (#o(obno(t da za!i(li dru%a.i)i Bli(ki i(tok !oDda )e #ovezana ( n)e%ovi! relativni! ne#oznavan)e! te re%i)e+ Da
)e #utovao na Bli(ki i(tok i vidio (ve n)e%ove !ane- !oDda bi (e obe(&rabrio+ O(loboJen #ro!atran)a (vakodnevne
(tvarno(ti- Bu(& )e zadrDao vizi)u !o%ue% novo% iz%leda re%i)e+
Iareed Zakaria- kolu!ni(t u Ne;(;eeku/
@ada Ona) to ()edi na #ri)e(tol)u re.e: KEvo- (ve .ini! novoQL I doda: KNa#ii: Ove (u ri)e.i v)erne i i(tiniteL+
Otkriven)e- /1:3 EBibli)a- "ran(ka (adan)o(t- Za%rebF
<at u Iraku !o%ao (e #od nadzoro! odrDavati toliko du%o )er )e bilo lako zaboraviti izvornu vizi)u n)e%ova kona.no%
i(&oda+ I#ak- vizi)a )e #o(to)ala- i to ona- uredno (loDena ti)eko! kon7erenci)e ko)u )e u Ba%dadu or%anizirao a!eri.ki State
De#art!ent ti)eko! #rvi& !)e(eci oku#aci)e+ @o! #riliko! oku#ilo (e .etrnae(t vi(oki& #oliti.ki& duDno(nika i birokrata iz
<u(i)e i I(to.ne Euro#e S le#eza !ini(tara 7inanci)a- %uvernera centralni& banaka i bivi& za!)enika !ini(tara van)(ki&
#o(lova+ U ba%dad(ku !eJunarodnu zra.nu luku (let)eli (u u ru)nu /,,2+- dobili l)e!ove i #ancirke- a zati! od)urili do
Zelene zone- obzidano% %rada unutar %rada u ko)e! (e u%ni)ezdila od S)edin)eni& DrDava nadzirana ira.ka vlada i
"oalici)(ka #rivre!ena vla(t EAPAFR S u novi)e vri)e!e- vele#o(lan(tvo S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava+ U bive!
Sadda!ovu kon%re(no! centru- velevaDni uzvanici odrDali (u !aleno) (ku#ini Ira.ana #redavan)a o ka#itali(ti.ko)
tran(7or!aci)i+
R U izvorniku Aoalition Provi(ional Aut&orit$ Eo#+ #rev+F
222
ori)entira! !ini(tar nnaiui)a ko)i )e u Iraku nekoliko niXe(cci radio 0a
Bre!era+ SluDbeno izv)ee Stale 1 Fe#art!enta otkriva da )e Belka I radni!a utuvl)ivao u %lave #oruku tla !ora)u
i(kori(titi ta) trenutak kao(a Ja bi K(ilovitoL #roveli #ro%ra!e ko)i e uzrokovati K%ubitak !no%i& radni& !)e(taL+ Belka )e
dodao da )e #rva #ouka #ol)(ko% #ri!)era ta da Kne#roduktivne tvttke u drDavno! vla(nitvu treba od!a& #rodati- ne
trudei (e (#aavati i& )avni! (red(tvi!aL+ EPro#u(tio )e (#o!enuti da )e #riti(ak )avno(ti nat)etao Solidarno(t da odbaci
(vo)e #lanove za btzu #rivatizaci)u- to )e Pol)(ku (#a(ilo od (lo!a kakav (e do%odio u <u(i)i+F Dru%a #ouka bila )e )o
(!ioni)a+ Bilo )e to #et !)e(eci nakon #ada Ba%dada- a Irak (e naao u(red &u!anitarne krize+ Neza#o(leno(t )e (ko.ila na
1B #o(to- neu4&ran)eno(t )e divl)ala- a e#ide!i)a %ladi (#te.avana )e di)el)en)e! be(#latne EdrDavno (ubvencioniraneF &rane
ira.ki! do!ain(tvi!a S ba kao to (u )e #ri!ali i ti)eko! #rovedbe UN4ova #ro%ra!a KNa7ta za &ranuL+ Ira.ani (u
takoJer !o%li za (itni na#uniti auto!obil(ke (#te!nike 4 #od uv)eto! da )e %oriva bilo+ Belka )e Ira.ani!a rekao da (e
od!a& !ora #re(tati ( takvo! ra(i#nou ko)a izo#a.u)e trDite+ K<azvi)te #rivatni (ektot i to tako da #rvo ukinete (ve
(ubvenci)e+L Na%la(io )e da (u te !)ete daleko KvaDni)e i da e- daleko vie od #rivatizaci)e- uzrokovati nezadovol)(tva+L2
Zati! )e ri)e. uzeo- nitko dru%i ne%o Je%or >a)dar- bivi Jel)cinov za!)enik !ini(tta van)(ki& #o(lova- .ov)ek ko)e%a (e
(!atralo tvorce! ru(ko% #ro%ra!a ok4tera#i)e+ Poziva)ui >a)dara u Ba%dad- State De#art!ent )e- bare! (e tako .ini-
#tet#o(tavl)ao da Ira.ani nee znati da %a u =o(kvi %leda)u kao %ubavca- .ov)eka okal)ana bli(ki! veza!a ( oli%ar(i!a i
ekono!(ki! #ro%ra!i!a ko)i (u o(iro!aili de(etke !ili)una <u(a+R Iako )e bilo i(tina da (u za Sadda!ova reDi!a Ira.ani
i!ali o%rani.en #ri(tu# vi)e(ti!a iz (vi)eta- nazo.ni na kon7erenci)i u Zeleno) zoni na)vei! (u (e di)elo! tek nedavno
vratili iz #ro%on(tva S u devede(eti!a- dok (e <u(i)a ra(#adala- .itali (u @&e International ?erald @ribune+
O to) neobi.no) kon7erenci)i- ko)u u to vri)e!e !edi)i ni(u #ratili- %ovorio !i )e =o&a!ad @o7iY- #rivre!eni !ini(tar
indu(tri)e+ "ad (!o (e nekoliko !)e(eci #o(li)e (a(tali u n)e%ovu #rivre!eno! ba%dad(ko! uredu Eod (taro% !ini(tar(tva
o(tale (u (a!o ruevineF- @o7iY (e i dal)e (!i)ao to! do%aJa)u+
R =no%e Kvelike ribeL invazi)e i oku#aci)e Iraka bili (u veterani ori%inalno% valn%ton(ko% ti!a ko)i )e za&ti)evao #rovedbu
ru(ke ok4tera#i)e: Dick A&ene$ bio )e !ini(tar obrane >eor%ea Bu(&a (tari)e%a u vri)e!e kad )e oblikovao (vo) #oliti.ki
#ro%ra! za #o(t4(ov)et(ku <u(i)uM Paul Uol7o;itz )e bio A&enev)ev za!)enik- dok )e Aondoleezza <ice (luDila kao %lavna
Bu(&eva (av)etnica za ru(ku tranzici)u+ Svi (u kl)u.ni i%ra.i- kao i de(eci oni& !an)e vaDni&- .e(to zazivali ru(ku a7eru iz
devede(eti&- u(#rko( kata(tro7alni! #o(l)edica!a ko)e (u tr#)eli obi.ni l)udi 4 bez tra.ka ironi)e- kao uzor ko)i bi Irak trebao
#odraDavati u #roce(u tranzici)e+
225
IZ*JASI+i_ +ill n nre!ertrvnF nn!n na #ranicr (i !! iiivun nc]i!in4ci! ur;r+u-
io )e doi+ul i+ulik+iliio #o)Zoi+do Divotni (l+indaid i+ito! u%roDena naroda ako (e na(tavi ( rezan)e! (ubvenci)a za %orivo i
ukidan)e! #o!oi u brani- oku#aci)(ke e vla(i i do.ekat revoluci)u+ AF %lavno! %ovorniku @o7iY )e rekao (l)edee:
KNeki! or%anizatori!a kon7erenci)e rekao (a! da- ako Dele #otai #roce( #rivatizaci)e u Iraku- dovedu >a)dara i kaDu !u
da iz)avi: ZU.inite u#ravo (u#rotno od ono%a to (a! u.inio )a+ZL
"ad )e Bre!er u Ba%dadu za#o.eo izdavati #ravne #ro%la(e- Jo(e#& Sti%litz- bivi %lavni ekono!i(t Sv)et(ke banke
u#ozorio )e da e Irak KdoDiv)eti )o radikalni)i vid ok4tera#i)e od ono%a ko)i (e nadvio nad bivi (ov)et(ki (vi)etL+ @o )e
bilo to.no+ Sukladno izvorno! vain%ton(ko! #lanu- Irak )e trebao #o(tati novo! %ranico!- ba kao to )e <u(i)a to #o(tala
#o.etko! devede(eti& %odina S no- ovo! #riliko! e u red za laku zaradu #rve (tati a!eri.ke tvrtke S a ne lokalni- ili
euro#(ki- ru(ki i kine(ki konkurenti+ I nita nee (#ri)e.iti .ak ni one na)bolni)e ekono!(ke #ro!)ene )er (e- za razliku od
bive% Sov)et(ko%a Saveza- Catin(ke A!erike ili A7rike- ttan4(7or!aci)a nee (ve(ti na ul)udan #le( iz!eJu ==I4ovi&
duDno(nika i ne#redvidl)ivi& lokalni& #oliti.ara- dok a!eri.ko =ini(tar(tvo 7inanci)a vu.e konce iz a#art!ana na dnu
&odnika+ Ua(&in%ton e u Iraku i(kl)u.iti #o(rednike S ==I i Sv)et(ka banka dobile (u (#oredne ulo%e- S)edin)ene
A!eri.ke DrDave bile (u %lava i (a!o (redite zbivan)a+ Paul Bre!er )e bio vla(t S kao to )e )edan od na)vii& a!eri.ki&
vo)ni& duDno(nika iz)avio a%enci)i A((ociated Pre((- ni)e i!alo (!i(la #re%ovarati ( lokalno! vla(ti )er bi(!o Ku to!
trenutku #re%ovarali (a!i (a (obo!L+5
@akva dina!ika zbivan)a bila )e .i!benik ko)i )e ira.ku tran(7or!aci)u izdva)ao od #reJan)i& laboratori)a+ Odba.eni (u (vi
#o!no o(!il)eni #okua)i S toliko dobro #oznati iz devede(eti& S da (e K(lobodna tr%ovinaL #rikaDe kao neto razli.ito
od i!#eri)ali(ti.ki& #ro%ra!a+ Dru%d)e bi (e (lobodna tr%ovina uvodila na !ala vrata i (ve bi to #ratili uzavreli #re%ovori-
no ovd)e )e (lobodna tr%ovina ulazila na %lavna vrata- bez #red(tavnika- bez !arioneta- #reventivni! ratovi!a izravno
%rabei nova trDita za za#adne !ultinacionalne ko!#ani)e+
Za%ovornici Kteori)e !odelaL dana( tvrde da )e u to! trenutku n)i&ov rat #oao #o zlu u do(lovno (tra&otni! raz!)eri!a S
kao to )e <ic&ard Perle iz)avio #otkra) /,,1+: Kte!el)na #o%rekaL bila )e KBre!era uve(ti u i%ruL+ S n)i! (e (loDio i David
Iru!- dodavi da (u od #rvo% trenutka
223
u!)c(io n)e%a- iionui (u i a!a !enu 1+1 ko)i (c i i i i i i)iv+il iL \ u +^vulil+i 11 u u i \X <e#ublikan(ko) #ala.i ( tirkizno!
ku#olo! i i+uno Nd niiiilinii )u i!ao zakone o tr%ovini i ula%an)i!a ravno iz =ini(tar(tva obrane- 0+ati! ili #rintao-
#ot#i(ivao i (vo)o! a#(olutno! vlau na!etao ira.ko! narodu+ Bre!er ni)e bio K!irni A!erikanacL ko)i bi !anevrirao i
!ani#ulirao iza kuli(a+ Svo)o! 7il!(ko! #o)avo! i #rivrDenou novinar(ki! eki#a!a- doi!ao (e odlu.ni! da Ira.ani!a
#okaDe (vo)u a#(oluti(ti.ku vla(t dok oktuDen #rivatni! .uvari!a iz tvrtke Black;ater nadli)ee ze!l)u u u!inkano!
&eliko#teru Black&a;k- v)e.no u odori ko)a !u )e #o(tala zatitni znak S (avreno iz%la.ani! odi)eli!a iz Brook(
Brot&er(a i (vi)e4tlo(!edi! @i!berlandovi! .iz!a!a+ [iz!e (u bile o#rota)ni #oklon od (ina: KS#tai i! %a- tataL- #i(alo
)e na .e(titki+1
Po vla(tito! #riznan)u Bte!et )e o Iraku znao !alo EKGivio (a! u A7%ani(tanuL- iz)avio )e )edno! novinaru+F Dodue- to
neznan)e bilo )e #ot#uno nevaDno )er )e Brener znao !no%o i #revie o (vo)o) te!el)no) zadai u Iraku S o ka#italiz!u
kata(tro7e+B
11+ ru)na /,,1+ %odine radio )e kao izvrni direktor i Kvii #oliti.ki (av)etnikL u o(i%urava)ue! divu =ar(& k =cCennan+
@vrtka )e i!ala urede u ()everno! torn)u Uorld @rade Aentra ko)i )e (tradao u na#adu+ @i)eko! #rvi& nekoliko dana
ne(tali!a (e (!atralo B,, d)elatnikaM u kona.nici (e izbro)ilo /63 !rtvi&+ @o.no !)e(ec dana ka(ni)e- 11+ li(to#ada /,,1+-
Paul Bre!er #okrenuo )e Od)el za krizne konzultaci)e- nov od)el u =ar(&u ko)i (e i(kl)u.ivo bavio #o!a%an)e!
!ultinacionalni! ko!#ani)a!a da (e #ri#re!e za (lu.a) !o%ui& terori(ti.ki& na#ada i dru%i& kriza+ O%laava)ui (vo)e
i(ku(tvo kao %lavni #o(lanik za #rotuteroriza! ti)eko! <ea%anove ad!ini(traci)e- Bre!er i n)e%ova tvrtka nudili (u
kli)enti!a (veobu&vatne #rotuterori(ti.ke u(lu%e S od o(i%uran)a od #oliti.ko% rizika do odno(a ( )avnou i (av)eta kakve
zali&e tteba (tvarati+9
Bre!erovo #ionir(ko (ud)elovan)e u indu(tri)i do!ovin(ke (i%urno(ti #okazalo (e kao idealna #ri#re!a za Irak+ <azlo%
to!e leDi u .in)enici da (e Bu(&eva ad!ini(traci)a za obnovu Iraka #o(luDila i(ti! !odelo! ko)i! )e rea%irala na na#ade
11+ ru)na 4 #o(li)eratni Irak (a%ledavala )e kao uzbudl)ivo #o.etno ula%an)e- #re#uno !o%uno(ti za o(tvaren)e brze zarade+
Iako )e Bre!er !no%i!a !oDda i bio trn u debelo! !e(u- n)e%ov zadatak ni)e bio da o(vo)i ira.ka (rca i due+ Zadatak !u
(e (a(to)ao u to!e da #ri#te!i drDavu za otvaran)e K"or#oraci)e IrakL+ >ledane u to! (v)etlu- n)e%ove #rvotne- u na)veo)
!)eri !ali%ne odluke u (ebi (adrDe ne#o%reivu lo%i.ku .vr(tou+
221
+Illli I It "O% l0+lZ+l I II I I4+ +1 In I =ill XA S_ t lX+ 11X *A 11 +li l+iZ I 1IJ ASAl A %otovo IS" 111 U I*O
Xiiiivoitio ti(i tZi 11K11 u ii ) ! i i Z+c !-i ekono!(ku #icobrazbu- dono(ei nizove 0+ikon+i ko)i (u u i )elini .inili kla(i.an
#ro%ra! ok4tera#i)e Aikake kole+ IZi i)e invazi)e )e .vr(t te!el) ira.ko) ekono!i)i davala drDavna na7tna ko!#ani)a i )o
dvi)e (totine tvrtki u drDavno!e vla(nitvu ko)e (u #roizvodile o(novne #roizvode za ta!on)e trDite- (irovine za indu(tri)u
S redo! (ve od ce!enta do #a#ira i )e(tivo% ul)a+ =)e(ec dana nakon to )e #reuzeo (vo) novi #o(ao- Bre!er )e ob)avio da
e (e ti& dvi)e (totine tvrtki od!a& #rivatiziran+ KPrebacivan)e neu.inkovita drDavna #oduzea u #rivatne ruke te!el) )e
ira.ko% ekono!(ko% o#oravkaL- iz)avio )e+6
Zati! (u (ti%li novi ekono!(ki zakoni+ Da bi (trane inve(titore #otaknuo na (ud)elovan)e u #rivatizaci)(ko) draDbi- iz%radn)u
novi& tvornica i vele#roda)ni& lanaca u Iraku- Bre!er )e donio niz radikalni& zakona ko)e I&e Econo!i(t na (va zvona &vali
kao K#o#i( Del)a ko)e (trani inve(titori i donator(ke a%enci)e (an)a)u #ronai na trDiti!a u razvo)uL+1, Jedni! zakono!
(!an)io )e ira.ki koro#oraci)(ki #orez ( 53 na 13 #o(to E.i(to #re#i(ivan)e iz Iried!anovo% #riru.nikaF+ Dru%i! zakono!
o!o%uio )e (trani! ko!#ani)a!a o(tvarivan)e 1,,4#o(totno% vla(nitva u Iraku S i tako (#ri)e.io re#rizu <u(i)e %d)e (u
%lavne z%oditke #oku#ili ta!on)i oli4%ar(i+ @o ni)e bilo (ve S ula%a.i (u !o%li iz Iraka izno(iti 1,, #o(to zaradeM od n)i&
(e ni)e za&ti)evalo #onovno ula%an)e i ni(u #odli)e%ali #orezi!a+ Dekret )e- takoJer- #ro#i(ivao da ula%a.i !o%u #ot#i(ivati
u%ovore i na)4!ove u tra)an)u od na)!an)e .etrde(et %odina- ko)i (e !o%u obnavl)ati- to )e zna.ilo da e budue- izabrane
vla(ti na (vo)i! leJi!a #oni)eti bre!e u%ovora ko)e (u #ot#i(ali oku#atori+ Ua(&in%ton (e (uzdrDao (a!o kad )e u #itan)u
bila na7ta S ira.ki (av)etnici (u u#ozorili da e (e (vaki #okua) #rivatizaci)e drDavne na7tne ko!#ani)e ili #ola%an)e #rava
na vla(nitvo nad )o neotkriveni! leDiti!a #ri)e u(toli.en)a ira.ke vlade (!atrati ob)avo! rata+ I#ak- oku#aci)(ke vla(ti
do.e#ale (u (e /, !ili)ardi dolara #ri&oda ira.ke nacionalne na7tne ko!#ani)e ko)e (u !o%li troiti #o vol)i+11R
Bi)ela kua toliko (e u(redoto.ila na otkrivan)e nove i bli(tave ira.ke ekono!i)e da )e odlu.ila- )o #rvi& dana oku#aci)e- u
o#t)eca) #u(titi novu valutu 4 to )e bio velik lo%i(ti.ki #odu&vat+ Novac )e ti(kala britan(ka tvrtka De Ca <ue- nov.anice (u
#revozile 7lote zrako#lova i di(tribuirale %a
R Ot#rilike 9-9 !ili)ardi dolara .e(to (e naziva Kne(tali! ira.ki! !ili)arda!aL )er (u- /,,5+ %odine- ne(tale u ira.ki!
!ini(tar(tvi!a- tada #od nadzoro! S)edin)eni& DrDava- i to do(lovno bez tra%a+ Bre!er )e ta) teki #revid o#ravdavao #red
Odboro! a!eri.ko%a "on%re(a u vel)a.i /,,B+- iz)avl)u)ui (l)edee: KNa)vaDni)e na! )e bilo #onovno #okrenuti
ekono!i)u+ Prvi korak bio )e #reni)eti novac u vla(nitvo ira.ko%a naroda to )e brDe !o%ue+L "ad (u Bre!erovo%
7inanci)(ko% (av)etnika- u!irovl)eno% ad!irala Davida Olivera i(#itivali #red odboro! o ne(tali! !ili)arda!a- odvratio )e:
K=a- naravno- razu!i)e!+ Sa!o !i ni)e )a(no ko%a bri%a za toTL
22B
tura dil)e! ze!l)e- i to u vri)e!e kad #olovici (tanovnitva ni)e &tla do(tu#na
#itka voda- kad (e!a7ori ni(u radili i kad )e zlo.in bio na vrbiiiu u+1/
Iako )e (ve te #lanove u d)elo #rovodio Bre!er- #rioriteti (u (tizali ravno (vr&a+ Sv)edo.ei #red (enat(ki! Odboro!-
<u!(7eld )e Bre!erove K(veobu&vatne re7or!eL o#i(ao kao K(tvaran)e neki& od na)#ro(v)eeni)ib S i na)#oDel)ni)i& S
#orezni& i ula%a.ki& zakona u (lobodno!e (vi)etuL+ I(#rva (e .inilo da ula%a.i ci)ene n)e%ove na#ore+ @i)eko! (a!o
nekoliko !)e(eci %ovorilo (e o otvaran)u =cDonaldZ(a u (reditu Ba%dada S bio )e to na)uzvieni)i (i!bol ira.ko%
#ri(tu#an)a %lobalno) ekono!i)i S do!alo (u (ku#l)ena (va #otrebna (red(tva za iz%radn)u luk(uzno% &otela Star;ood- a
>eneral =otor( )e #lanirao iz%radn)u tvornice auto!obila+ S 7inanci)(ke (trane- ?SBA- !eJunarodna banka (a ()edite! u
Condonu- dobila )e #ravo otvaran)a #odruDnica na ci)elo! #odru.)u Iraka- dok )e Aiti%rou# na)avila #lanove ko)i!a nudi
#oza!ane za)!ove #okrivene zarado! od budue #roda)e ira.ke na7te+ Na7tni divovi 4 S&ell- BP- E88on=obil- A&evron i
ru(ki Cukoil S #o.eli (u (tidl)ivo #rilaziti i #ot#i(ivati u%ovore o obuci iran(ki& drDavni& za#o(lenika u na)novi)i!
te&nolo%i)a!a ek(trakci)e i !odeli!a u#ravl)an)a- uv)ereni da e ubrzo kucnuti i n)i&ov .a(+12
Bre!erovi zakoni- oblikovani da (tvore uv)ete za ula%a.ku %roznicu- i ni(u bili #ot#uno ori%inalni S u(tvari- radilo (e o
ubrzano) ina.ici zakona ko)e (e #ri!)en)ivalo #riliko! rani)i& ek(#eri!enata ok4tera#i)o!+ No- Bu(&ev kabinet naklon)en
ka#italiz!u kata(tro7e zadovol)io (e ti!e da #ri.eka da zakoni (tu#e na (na%u+ Ira.ki ek(#eri!ent #rodro )e na novo
#odru.)e u trenutku kad (u (e invazi)a- oku#aci)a i obnova #retvorile u uzbudl)ivo i #ot#uno #rivatizirano trDite+ "o)e (e
(tvorilo- kao i ko!#lek( do!ovin(ke (i%urno(ti- %ole!i! (red(tvi!a #orezni& obveznika+ A!eri.ki "on%re( da)e #o.etni
#rilo% (a!o za obnovu- odobrivi 29 !ili)ardi dolara- o(tale drDave doda)u )o 13 !ili)ardi- .e!u val)a #ridodati i oni& /,
!ili)ardi (red(tava ko)e )e Irak o(tvario #roda)o! na7te+15
Nakon to (e doznalo za te K#o.etneL !ili)arde- u(li)edili (u- neizb)eDno- #o&valni ko!entari ko)i (u #lan u(#oreJivali (
=ar(&allovi!+ Bu(& )e (a! #oticao (tvaran)e takvi& u(#oredbi- #ro%la(ivi obnovu Kna)veo! 7inanci)(ko! obvezo! takve
vr(te )o od =ar(&allova #lanaL- a u televizi)(ko! obraan)u )avno(ti u #rvi! !)e(eci!a oku#aci)e iz)avio )e da )e
KA!erika ve radila takve #o(love+ Nakon Dru%o%a (v)et(ko%a rata na no%e (!o #odi%li #oraDene )a#an(ke i n)e!a.ke
narode- (tavi uz n)i& dok (u (tvarali (vo)e zakon(ki izabrane vla(ti+L13
229
u &iti i ne!a #revie veze ( #oviXe(7u ko)u FNe #rizivao nn(n+ i i)e"o! #ro4veillie i0+voino% =ar(&allova #l+in+i antetu kc (u
tvrtke o(tvarivale zaradu izvozo! o#ie!e i (tro)eva u l+uro#u- ali )e )a(an cil) #lana bio #o!oi rato! razoreni!
ekono!i)a!a da (e o#orave i to kao (a!odo(tatna trDita- (tvarali nova radna !)e(ta i razvi)ati #oreznu bazu (#o(obnu za
7inanciran)e ta!on)i& (oci)alni& u(lu%a S to )e tezultitalo danan)i! n)e!a.ki! i )a#an(ki! !odeli!a !i)eani&
ekono!i)a+
Bu(&ev kabinet )e za#ravo #okrenuo #rotu!ar(&allov(ki #lan S n)e%ovu 0 realnu (u#rotno(t u %otovo (vi! za!i(livi!
vidovi!a+ @a) )e #lan od (a!o% #o.etka )a!.io #odrivan)e- ionako u veliko) !)eri o(labl)eno%- ira.ko% i ndu(tri)(ko%
(ektora i vrto%lav #ora(t ta!on)e (to#e neza#o(leno(ti+ @a!o %d)e )e =ar(&allov #lan nakon Dru%o% (v)et(ko% rata
zabran)ivao ula%an)e (trani! tvrtka!a- ( cil)e! da (e izb)e%ne !o%ua #o!i(ao da (e ti! na.ino! izvla.i kori(t iz
o(labl)eni& drDava- ta )e (&e!a .inila (ve !o%ue da #otakne kor#oraci)(ku A!eriku Enekoliko ko(ti doba.eno )e
kor#oraci)a!a (a ()editi!a u drDava!a4.lanica!a K"oalici)e (#re!ni&LF+ N)o!e (u Ira.ani!a iz ruku oti!ana (red(tva za
obnovu Itaka- to (e #tavdalo neu#itno!- ra(i(ti.ki obo)eno! #ret#o(tavko! o a!eri.ko) #re!oi i ira.ko) zao(talo(ti S u
i%ri ni(u bili (a!o ve uobi.a)eni de!oni Kkoru#ci)eL i Kneu.inkovito(tiL S i ti!e )e od #rvo% trenutka ci)eli #ro)ekt bio
o(uJen na #ro#a(t+
Ni)edan dolar ni)e #otroen na #onovno otvaran)e ita.ki& tvornica- kao ni na (tvaran)e te!el)a odrDive ekono!i)e- otvaran)e
novi& radni& !)e(ta ili 7inanciran)e !reDe (oci)alno% o(i%uran)a+ Ira.ani u to! #lanu ni(u i!ali nikakvu ulo%u S do(lovno+
U!)e(to to%a- a!eri.ka (avezna vlada (vo)i! )e u%ovori!a S veinu i& )e (klo#io USAID S naru.ila (tvaran)e Kze!l)e na
(kla#an)eL ko)a )e #roizvedena u *ir%ini)i ili u @e8a(u- #a )e #oto! #reba.ena i K!ontiranaL u Irak+ "ao to (u oku#aci)(ke
vla(ti ne#tekidno #onavl)ale- bio )e to Kdar naroda S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava narodu IrakaL 4 Ira.ani (u (a!o ttebali
(kinuti a!balaDu+11 Pot#laeni ira.ki radnici ni(u dobili #riliku (ud)elovati .ak ni u to! #roce(u K(kla#an)aL zato to (u
veliki a!eri.ki u%ovorni (uradnici: ?alliburton- Bec&tel i kali7orni)(ki %raJevin(ki div Par(on( radi)e uvozili (trane radnike
ko)e (e- #o n)i&ovu !il)en)u- !o%lo kontrolirati+ Ira.ani (u )o )edno! zavrili kao za#an)eni %ledatel)i S #rvo i& )e
okirala a!eri.ka vo)na te&nolo%i)a- a zati! #roce(i iz%radn)e i u#ravl)an)a+
Jednako kao i u indu(tri)i do!ovin(ke (i%urno(ti- ulo%a drDavni& (luDbenika S .ak i a!eri.ki& S bila )e (rezana na
na)!an)u !o%uu !)eru+
226
drDavo! ( /3 !ili)una (tanovnika- 0++i t+i0uku od 11 ) 111 I Cillilnn inu n u re%i)i i!ao #ede(et ti(ua radnika- veino!
bivi& drDavni& (luDbenika ko)e )e u #rivatni (ektor #rivukla !o%uno(t bol)e zarade+1B
Slaba )avna i (naDna kor#oraci)(ka nazo.no(t odraDava)u .in)enicu da (e Bu(&ev kabinet ira.ko! obnovo! Enad ko)o! )e
i!ao #o(ve!an)i nadzor- za razliku od (avezne birokraci)e kod kueF kori(tio za o(tvaren)e vizi)e u #ot#uno(ti u%ovorne-
u#l)e vla(ti+ U Iraku ni)edna u#ravna 7unkci)a ni)e (!atrana toliko Kte!el)no!L da (e ne bi !o%la #redati u%ovorno!
(uradniku- #o !o%uno(ti ono! ko)i )e <e#ublikan(ko) (tranci ti)eko! ka!#an)e #ri(krbl)ivao #rilo%e ili #ravov)erne
(l)edbenike+ Nad (vi! vidovi!a u!i)eano(ti (trani& (ila u ira.ka #itan)a lebdio )e uobi.a)en Bu(&ev !oto S ako #o(ao
!oDe obaviti #rivatnik- onda e %a obaviti #rivatnik+
I tako- dok )e Bre!er #ot#i(ivao zakone- #rivatni kn)i%ovoJe oblikovali (u i nadzirali ekono!i)u+ E@vrtka Bearin%Point-
#odruDnica velike !eJunarodne kn)i%ovod(tvene tvrtke "P=>- dobila )e /5, !ili)una dolara za iz%radn)u KtrDino
#okretano% (u(tavaL u Iraku S na 1,B (tranica u%ovora K#rivatizaci)aL (e (#o!in)e #ede(et )edan #utM u%ovor )e- na)vei!
di)elo!- na(tao u Bearin%Pointu+F @ru(tovi !oz%ova #laani (u da !i(le Ebritan(ki in(titut Ada! S!it& dobio )e u%ovor za
#o!o u #rivatizaci)i ira.ke ekono!i)eF+ Privatne zatitar(ke tvrtke i vo)na indu(tri)a obu.avali (u novu ira.ku vo)(ku i
#olici)u+ ED$nAor#- *innell i USIS S dio Aarl$lea S !eJu o(tali!aF+ Obrazovne tvrtke na.inile (u nacrt novo%
obrazovno% #ro%ra!a i ti(kale nove udDbenike+ E@vrtka Areative A((ociate(- (#eci)alizirana za !enadD!ent i (av)etovan)e-
(a ()edite! u Ua(&in%tonu- D+ A- za te )e #o(love #ot#i(ala u%ovore .i)a vri)edno(t nadilazi 1,, !ili)una dolara+F19R
U !eJuvre!enu (e !odel to )e A&ene$ ( ?alliburtono! #rvi #ut #roveo na Balkanu- %d)e (u (e baze #reobraDavale u
!ini)aturne ?alliburtonove %radove- #rovodio u daleko vei! raz!)eri!a+ O(i! ?alliburtonovi& #o(lova na iz%radn)i i
u#ravl)an)u vo)ni! baza!a dil)e! drDave- Zelena zona )e od (a!o% #o.etka bila %rad4drDava ko)o! )e vladao ?alliburton
Etvrtka )e bila do(lovno zaduDena za (ve S od odrDavan)a ce(ta- deratizaci)e do iz%radn)e kina i #ro%ra!a di(ko4klubovaF+
Privre!eno) vla(ti nedo(ta)ao )e #ovelik bro) l)udi da bi !o%la nadzirati (ve u%ovorne (uradnike S uo(talo!- Bu(&eva )e
ad!ini(traci)a takav nadzor (!atrala !an)e vaDno! 7unkci)o! ko)a (e !oDe #reni)eti na u%ovorne
R A&!ed al4<a&i!- A!erikanac ira.ko% #odri)etla ko)i )e (uraJivao ( Areative A((ociate(- ob)a(nio )e (tan)e: K@e!el)na
ide)a bila )e da na#ie!o #ro%ra! i #rene(e!o %a u Irak+L No- #okazalo (e da (u (e Ira.ani Dalili da Kneto to )e (loDeno u
A!erici ni)e #ri&vatl)ivo- te da )e ci)eli #ro%ra! (kle#an na brzinuL+
25,
I 11II 0+i rat 11 l+i Xc /9-Z in 11 i# u u ilol+ua na za# \ I nickon 1 X \N i(lu ( 1 +11 (on(oni- n+iil0ii ui 11 1 iri dru%a !IiC+i
u%ovoi na (inaJnika+ Privatizirana )e .ak 1 i0%iaJn)a ^lokalni4 1 kn tok raci)eL u%ovor )c dobio <e(earc& lZrian%lc I u(t 11 ulc
iz S)everne "aroline Eu%ovor )c vri)edio 511 !ili)una dolara- iako 1 dal)e o(ta)e ne)a(no to )e to.no <@ I kvali7iciralo da
ukori)eni de!okra41 i)u u !u(li!an(ko) drDaviF+ *od(tvo! ira.ko% #ro%ra!a unutat tvrtke #revladavali (u !or!oni S
#o)edinci kakav )e bio Ja!e( =av7ield ko)i )e (vo)o) #a(tvi u ?ou(tonu %ovorio da v)eru)e da )e !o%ue !u(li!ane uv)eriti
da #ri&vate =or!on(ku kn)i%u- kao tivo (ukladno u.en)u #roroka =u&a!eda+ U )edno! (vo! e4!ailu ko)i )e #o(lao kui-
!atao )e o to!e da e !u Ira.ani #odii (#o!enik kao Kute!el)itel)u de!okraci)e+LR16
Dok (u (e (trane kor#oraci)e obruavale na Irak- !irovali (u (tro)evi u dvi)e (totine ita.ki& tvornica- (ka!en)eni kroni.ni!
#rekidi!a dotoka elektri.ne ener%i)e+ Irak )e neko #o()edovao )ednu od na)(uvre!eni)i& indu(tri)(ki& ekono!i)a u re%i)i S
(ad ni na)vee ira.ke tvrtke ni(u !o%le dobiti #od4#od4#od4u%ovor za obnovu vla(tite do!ovine+ Da bi uo#e !o%li
(ud)elovati u to) #ot)eri za zlato!- ita.ke (u 7ir!e trebale nabaviti %eneratore i izvriti neke te!el)ne #o#ravke S to ne bi
bila ne#re!o(tiva #re#reka- uzi!a)ui u obzir ?alliburtonovu brzinu iz%radn)e vo)ni& baza (li.ni& #red%raJi!a na
Sredn)e! Za#adu+
=o&a!ad @o7iY- duDno(nik =ini(tat(tva indu(tri)e- rekao !i )e da )e nekoliko #uta #odno(io za&t)ev za nabavku %eneratora
i i(taknuo .in)enicu da )e (eda!nae(t ira.ki& drDavni& tvornica ce!enta (avreno (!)eteno da i(tovre!eno #ri(krbe
%raJevni !ateri)ali #otreban za #roce( obnove i- i(tovte!eno- za#o(le de(etke ti(ua Ira.ana+ @vornice ni(u dobile nita S
ni u%ovore- ni %eneratore- ni #o!o+ A!eri.ke tvrtke radi)e (u uvozile vla(titi ce!ent- )ednako tako i radnu (na%u iz
inoze!(tva #o de(et #uta vii! ci)ena!a+ Jedan od Bre!erovi& ekono!(ki& #ro%la(a )a(no zabran)u)e Ira.ko) centtalno)
banci da #ruDa 7inanci)(ku #odtku #oduzei!a u drDavno!e vla(nitvu Eza tu (e .in)enicu (aznalo tek nekoliko %odina
ka(ni)eF+/, <azlo% to! u.inkovito! bo)kotu ira.ke indu(tri)e ni)e bio #rakti.ne naravi- kako !i )e rekao @o7iY- ne%o
ideoloke+ =eJu oni!a ko)i (u dono(ili odluke- rekao )e- Knitko ni)e v)erovao u )avni (ektorL+
Dok (u (e ira.ke tvrtke !a(ovno zatvarale- )er (u bile ne(#o(obne nat)ecati (e ( uvozo! ko)i )e kul)ao #teko otvoreni&
%ranica- Bre!erovo i!
R U (tvari <@I )e Izba.en Iz Iraka #oto )e #ri#o!o%ao (#re.avan)u lokalni& i(la!(ki& (tranaka da nakon de!okrat(ki&
izbora #reuz!u vla(t u nekoliko %radova I na(el)a+
251
drDavo! ( li !ili)una (tanovnika- 0++i i+i0&ku oil nXi& I 1+111 d n 111 d u 1 Xc u re%i)i i!ao #ede(et ti(ua radnika- veino!
bivi& drDavni& (luDbenika ko)e )e u #rivatni (ektor #rivukla !o%uno(t bol)e zarade+1B
Slaba )avna i (naDna kor#oraci)(ka nazo.no(t odraDava)u .in)enicu da (e Bu(&ev kabinet ira.ko! obnovo! Enad ko)o! )e
i!ao #o(ve!an)i nadzor- za razliku od (avezne birokraci)e kod kueF kori(tio za o(tvaren)e vizi)e u #ot#uno(ti u%ovorne-
u#l)e vla(ti+ U Iraku ni)edna u#ravna 7unkci)a ni)e (!atrana toliko Kte!el)no!L da (e ne bi !o%la #redati u%ovorno!
(uradniku- #o !o%uno(ti ono! ko)i )e <e#ublikan(ko) (tranci ti)eko! ka!#an)e #ri(krbl)ivao #rilo%e ili #ravov)erne
(l)edbenike+ Nad (vi! vidovi!a u!i)eano(ti (trani& (ila u ira.ka #itan)a lebdio )e uobi.a)en Bu(&ev !oto S ako #o(ao
!oDe obaviti #rivatnik- onda e %a obaviti #rivatnik+
I tako- dok )e Bre!er #ot#i(ivao zakone- #rivatni kn)i%ovoJe oblikovali (u i nadzirali ekono!i)u+ E@vrtka Bearin%Point-
#odruDnica velike !eJunarodne kn)i%ovod(tvene tvrtke "P=>- dobila )e /5, !ili)una dolara za iz%radn)u KtrDino
#okretano% (u(tavaL u Iraku S na 1,B (tranica u%ovora K#rivatizaci)aL (e (#o!in)e #ede(et )edan #utM u%ovor )e- na)vei!
di)elo!- na(tao u Bearin%Pointu+F @ru(tovi !oz%ova #laani (u da !i(le Ebritan(ki in(titut Ada! S!it& dobio )e u%ovor za
#o!o u #rivatizaci)i ira.ke ekono!i)eF+ Privatne zatitar(ke tvrtke i vo)na indu(tri)a obu.avali (u novu ira.ku vo)(ku i
#olici)u+ ED$nAor#- *innell i USIS S dio Aarl$lea S !eJu o(tali!aF+ Obrazovne tvrtke na.inile (u nacrt novo%
obrazovno% #ro%ra!a i ti(kale nove udDbenike+ E@vrtka Areative A((ociate(- (#eci)alizirana za !enadD!ent i (av)etovan)e-
(a ()edite! u Ua(&in%ton( D+ A- za te )e #o(love #ot#i(ala u%ovore .i)a vri)edno(t nadilazi 1,, !ili)una dolara+F19R
U !eJuvre!enu (e !odel to )e A&ene$ ( ?alliburtono! #rvi #ut #roveo na Balkanu- %d)e (u (e baze #reobraDavale u
!ini)aturne ?alliburtonove %radove- #rovodio u daleko vei! raz!)eri!a+ O(i! ?alliburtonovi& #o(lova na iz%radn)i i
u#ravl)an)u vo)ni! baza!a dil)e! drDave- Zelena zona )e od (a!o% #o.etka bila %rad4drDava ko)o! )e vladao ?alliburton
Etvrtka )e bila do(lovno zaduDena za (ve S od odrDavan)a ce(ta- deratizaci)e do iz%radn)e kina i #ro%ra!a di(ko4klubovaF+
Privre!eno) vla(ti nedo(ta)ao )e #ovelik bro) l)udi da bi !o%la nadzirati (ve u%ovorne (uradnike S uo(talo!- Bu(&eva )e
ad!ini(traci)a takav nadzor (!atrala !an)e vaDno! 7unkci)o! ko)a (e !oDe #reni)eti na u%ovorne
R A& !ed al4<a&i!- A!erikanac ira.ko% #odri)etla ko)i )e (uraJivao ( Areative A((ociate(- ob)a(nio )e (tan)e: K@e!el)na
ide)a bila )e da na#ie!o #ro%ra! i #rene(e!o %a u Irak+L No- #okazalo (e da (u (e Ira.ani Dalili da Kneto to )e (loDeno u
A!erici ni)e #ri&vatl)ivo- te da )e ci)eli #ro%ra! (kle#an na brzinuL+
25,
1 lil 0+ir+u11 l+i )c /9-] in 11 iXi 11 i+i i lt il+i t +i na z+iXi \ I ntckoi 11 #o(lu ( 1 -11 (on(oni- n+ul0iiiuZi ti liri dru%a _rlik+i
u%o_oina (in aJnika+ IZi iv+il i0+irana )c .ak i i0QZ-iaJn)+t ^lokalne de!okraci)eL u%ovor )c dobio <e(earc& lrian%le I u (i i i u te
iz S)everne "aroline Eu%ovor )e vri)edio 511 !ili)una dolara- iako i dal)e o(ta)e ne)a(no to )e to.no <@I kvali7iciralo da
ukori)eni de!okra4i i)u u !u(li!an(ko) drDaviF+ *od(tvo! ira.ko% #ro%ra!a unutar tvrtke #revladavali (u !or!oni 4
#o)edinci kakav )e bio Ja!e( =av7ield ko)i )e (vo)o) #a(tvi u ?ou(tonu %ovorio da v)eru)e da )e !o%ue !u(li!ane uv)eriti
da #ri&vate =or!on(ku kn)i%u- kao tivo (ukladno u.en)u #roroka =u&a!eda+ U )edno! (vo! e4!ailu ko)i )e #o(lao kui-
!atao )e o to!e da e !u Ira.ani #odii (#o!enik kao Kute!el)itel)u de!okraci)e+LR16
Dok (u (e (trane kor#oraci)e obruavale na Irak- !irovali (u (tro)evi u ti vi)e (totine ira.ki& tvornica- (ka!en)eni kroni.ni!
#rekidi!a dotoka elektri.ne ener%i)e+ Irak )e neko #o()edovao )ednu od na)(uvre!eni)i& i ndu(tri)(ki& ekono!i)a u re%i)i
S (ad ni na)vee ira.ke tvrtke ni(u !o%le dobiti #od4#od4#od4u%ovor za obnovu vla(tite do!ovine+ Da bi uo#e !o%li
(ud)elovati u to) #ot)eri za zlato!- ira.ke (u 7ir!e trebale nabaviti %eneratote i izvriti neke te!el)ne #o#ravke S to ne bi
bila ne#re!o(tiva #re#reka- uzi!a)ui u obzit ?alliburtonovu brzinu iz%radn)e vo)ni& baza (li.ni& #red%raJi!a na Sredn)e!
Za#adu+
=o&a!ad @o7iY- duDno(nik =ini(tar(tva indu(tri)e- rekao !i )e da )e nekoliko #uta #odno(io za&t)ev za nabavku %eneratora
i i(taknuo .in)enicu da )e (eda!nae(t ira.ki& drDavni& tvornica ce!enta (avreno (!)eteno da i(tovre!eno #ri(krbe
%raJevni !ateri)ali #otreban za #roce( obnove i- i(tovre!eno- za#o(le de(etke ti(ua Ita.ana+ @vornice ni(u dobile nita S
ni u%ovote- ni %eneratore- ni #o!o+ A!eri.ke tvrtke radi)e (u uvozile vla(titi ce!ent- )ednako tako i radnu (na%u iz
inoze!(tva #o de(et #uta vii! ci)ena!a+ Jedan od Bre!erovi& ekono!(ki& #ro%la(a )a(no zabran)u)e Ira.ko) centralno)
banci da #ruDa 7inanci)(ku #odrku #oduzei!a u drDavno!e vla(nitvu Eza tu (e .in)enicu (aznalo tek nekoliko %odina
ka(ni)eF+/, <azlo% to! u.inkovito! bo)kotu ira.ke indu(tri)e ni)e bio #rakti.ne naravi- kako !i )e rekao @o7iY- ne%o
ideoloke+ =eJu oni!a ko)i (u dono(ili odluke- rekao )e- Knitko ni)e v)erovao u )avni (ektorL+
Dok (u (e ira.ke tvrtke !a(ovno zatvarale- )er (u bile ne(#o(obne nat)ecati (e ( uvozo! ko)i )e kul)ao #reko otvoreni&
%ranica- Bre!erovo i!
R U (tvari <@I )e izba.en Iz Iraka #oto )e #ri#o!o%ao (#re.avan)u lokalni& i(la!(ki& (tranaka da nakon de!okrat(ki&
Izbora #reuz!u vla(t u nekoliko %radova I na(el)a+
251
ira.ki& bizni(!ena- =ic&ael Ilei(c&er- )edan od Brc!erovi& za!)enika- #otvrdio )e da e zbo% (trane konkurenci)e #ro#a(ti
!no%i #o(lovi- ali da (e u#ravo u to!e (kriva l)e#ota (lobodno%a trDita+ KI loc li va( #re#laviti (trani bizni(TL- retori.ki )e
u#itao+ KOd%ovor ovi(i o va!a+ PreDiv)ct e (a!o na)bol)i !eJu va!a+L Zvu.ao )e kao Je%or >a)dar ko)i )e- navodno-
(aznavi da ru(ke !ale tvrtke #ro#ada)u zbo% #ri!)ene ok tera#i)e- iz)avio: KPa toT U!irui za(luDu)u da u!ru+L/1
R
=alo )e #oznata .in)enica da u Bu(&4=ar(&allovu #lanu nita ni)e ilo (ukladno #redviJan)i!a+ "or#oraci)(ku obnovu
Ira.ani ni(u (!atrali Kdaro!L S veina )u )e (a%ledavala kao o(uvre!en)eni oblik oti!a.ine- a a!eri.ke kor#oraci)e
niko%a ni(u zadivile (vo)o! brzino! i u.inkovitou S u!)e(to to%a- #o)a! KobnoveL #retvorili (u u- kako )e rekao )edan
ira.ki %raJevinac- Kvic ko)e! (e nitko ne (!i)eL+// Svaka #o%reka izazivala )e (ve (naDni)i ot#or- (trani! (e (na%a!a
uzvraalo re#re(i)o!- to )e na#o(l)etku u drDavi #robudilo #akao na(il)a+ Nakon (r#n)a /,,1+- #re!a otkrii!a
na)v)erodo(to)ni)e (tudi)e- rat u Iraku odnio )e 133 ,,, Divota Ira.ana ko)i ne bi u!rli da ni)e dolo do invazi)e ili
oku#aci)e+/2
U (tudeno! /,,1+ %odine- <al#& Peter(- u!irovl)eni .a(nik vo)(ke S)edin)eni& DrDava- #ie u .a(o#i(u USA @oda$ Kda
(!o Ira.ani!a dali )edin(tvenu #riliku da (tvore de!okraci)u i vladavinu #ravaL- ali (u oni Kradi)e #odle%li (taro) !rDn)i-
v)er(ko! na(il)u- etni.ko! lice!)er)u i kulturi koru#ci)e+ [ini (e da (u cinici i!ali #ravo: ara#(ka drutva ne !o%u
#reDiv)eti de!okraci)u u na!a #oznato! obliku+ Uo(talo!- narod dobiva vla(t kakvu za(luDu)e+++ Na(il)e ko)e )e uDa(o!
okal)alo ba%dad(ke ulice ni)e (a!o (i!#to! ne(#o(obno(ti ira.ke vlade- ne%o i #o(ve!an)e ne(#o(obno(ti ara#(ko%a
(vi)eta da na#redu)e u bilo ko)e! vidu l)ud(ki& #o(ti%nua+ Sv)edoci (!o kola#(a civilizaci)e+L/5 Iako )e Peter( bio o(obito
otvoren- !no%i za#adni #ro!atra.i doni)eli (u i(ti takav #ravori)ek 4 krivi (u Ira.ani+
I#ak- (ektake #od)ele i v)er(ki ek(tre!iza! ko)i #re#lavl)u)u Irak ne !o%u (e )a(no razdvo)iti od invazi)e i oku#aci)e+ Iako
(u te (ilnice #o(to)ale i #ri)e rata- bile (u neiz!)erno (labi)e- ne%o kad (e Irak #retvorio u a!eri.ki laboratori) oka+ *ri)edi
za#a!titi da )e u vel)a.i /,,5+- )edanae(t !)e(eci nakon invazi)e- anketa ko)u )e #roveo O87ord <e(earc& International
otkrila da veina Ira.ana Deli (ekularnu vla(t- da /1 #o(to i(#itanika kao o!il)en #oliti.ki (u(tav navodi Ki(la!(ku drDavuL-
a da (a!o 15 #o(to Kreli%iozne #oliti.areL navodi kao o!il)ene #oliti.ke #o)ave+ Pe(t !)e(eci ka(ni)e-
25/
iia 0; #o(to irnrnna rezi i(ia!("o!c #ravu nao rc!ci)u unavc+S )iv (c
li.e (cktako%a na(il)a- li)eko! #rve %odine oku#aci)e- ono )e bilo %otovo ne#o0nato+ Prvi vei incident- bo!baki na#ad na
i)it(ku dDa!i)u ti)eko! bla%dana Aure- zbio (e u oDu)ku /,,5+- dakle #uni& %odinu dana nakon invazi)e+ Ne!a (u!n)e da
)e oku#aci)a #rodubila i ta(#alila te !rDn)e+
Za#ravo- (ve (ile ko)e dana( ko!ada)u Irak S #odivl)ala koru#ci)a- divl)a.ko (ektatvo- buJen)e v)er(ko% 7unda!entaliz!a
i tirani)a e(kadrona (!rti 4 bu)ale (u u(#oredo ( #rovedbo! Bu(&evo% #rotu!ar(&allov(ko% #lana+ Nakon (vr%avan)a
Sadda!a ?u((eina Irak )e neiz!)erno trebao i za(luDivao da (e obnovi i #onovno u)edini S a ta) #roce( !o%li (u voditi
(a!o Ita.ani+ U!)e(to to%a- u#tavo u to!- ne#roc)en)ivo vri)edno! trenutku- drDava (e #ro!etnula u ka#itali(ti.ku klaonicu
S u (u(tav ko)i )e #o)edince i za)ednice &ukao )edne na dru%e- ko)i )e uklan)ao (totine ti(ua tadni& !)e(ta i !o%uno(ti za
Divot- ko)i )e #otra%u za #ravdo! za!i)enio neo%rani.eno! nedodirl)ivou (trani& oku#atora+
@renuta.no kata(tro7alno (tan)e u Iraku ne !oDe (e i(kl)u.ivo #ri#i(ati ne(tru.no(ti i ne#otiz!u Bu(&eve Bi)ele kue- kao ni
(ektatvu i #le!en(ko) taz)edin)eno(ti Ita.ana+ @o )e izrazito ka#itali(ti.ka kata(tro7a- ko!ar neobuzdane #o&le#e ko)a (e
o(lobodila kro.ei za rato!+ KIi)a(koL Itaka (lo! )e ko)i )e (tvotila #o!no i v)erno #rovedena #ri!)ena neobuzdane
ideolo%i)e Aikake kole+ Ovo to (li)edi #o.etni )e Ei ne #ret)erano i(cr#anF #rikaz #ovezano(ti K%raJan(ko%a rataL i
kor#orati(ti.ko% #ro)ekta (kriveno% u (a!o) (rDi invazi)e+ @o )e #roce( u ko)e! ideolo%i)a kao bu!eran% uzvraa l)udi!a
ko)i (u )e o(lobodili S ideoloki #ovratni udar+
Na)#oznati)i (lu.a) #ovratne reakci)e izazvao )e #rvi vaDni)i Bre!erov zakon ko)i! )e ot#tilike #ola !ili)una drDavni&
za#o(lenika iz%ubilo radna !)e(ta 4 veino! (u to bili vo)nici- ali i li)e.nici- bolni.ari- u.itel)i i inDen)eri+ KDebaa(i7ikaci)uL-
kako )u )e nazvao- navodno )e #okretala Del)a da (e vlada o.i(ti od Sadda!ovi& #o(lunika+ Ne(u!n)ivo )e to bio dio
!otivaci)e- ali to ne ob)an)ava raz!)ere ot#utan)a- niti koliko )e ta) #roce( duboko otetio )avni (ektot kao c)elinu-
kaDn)ava)ui d)elatnike ko)i ni(u bili vi(oki duDno(nici+
[i(tka )e #od()eala na (li.ne na#ade na )avni (ektor ko)i (u #ratili #ro%ra!e ok4tera#i)e )o otkad )e =ilton Iried!an
(av)etovao Pinoc&etu da drDavne ra(&ode (reDe za /3 #o(to+ Bre!et ni)e krio odbo)no(t (#ra! ira.ke K(tal)ini(ti.ke
ekono!i)eL- kako )e o#i(ivao ta!on)e drDavne tvttke
252
%ou!a!a naiN u #i)ana znan)a (to (u i n #o()edovali !u u !0i 11 )v 11+ 11X\ \ 11 u i- elektri.ari i %raditel)i ce(ta+/1 Bre!er
)e znao da t e l)ude iizne! u n i %ubitak radni& !)e(ta- ali kako )a(no #ie u n)e%ovi! !e!oari!a- ni)e raz!il)ao o to!e da
e takva na%la a!#utaci)a ira.ke #ro7e(ionalne kla(e one!o%uiti 7unkcioniran)e ira.ke drDave i- #o(l)edi.no to!e- oteDati
#o(ao i n)e!u+ @akvo (l)e#ilo ni)e i!alo %otovo nikakve veze (a Sadda!o!- ali )e i!alo i (vaku za!i(livu vezu (a
K(lobodnotrDini!L Daro!+ Sa!o bi #o)edinac- kor)enito odlu.an da vla(t i(kl)u.ivo (a%ledava kao bre!e- a drDavne
(luDbenike kao ot#ad- !o%ao dono(iti odluke kakve )e dono(io Bre!er+
@akvo ideoloko (l)e#ilo i!alo )e tri )a(ne #o(l)edice 4 uklan)an)e! kvali7icirani& #o)edinaca ( radni& !)e(ta u!an)ena )e
!o%uno(t obnove- o(labl)en )e %la( (ekularno% di)ela Iraka- a #okret ot#ora (nabd)even !notvo! %n)evni& l)udi+ De(eci
vii& a!eri.ki& vo)ni& i obav)eta)ni& .a(nika #riznali (u da )e veina od 5,, ,,, vo)nika ko)e )e Bre!er ot#u(tio #rela u
novoroJeni #okret ot#ora+ Bri%adir !arinaca @&o!a( ?a!!e( ob)a(nio )e to ovako: KDakle- (ada i!a!o nekoliko (totina
ti(ua naoruDani& l)udi- zato to (u oruD)e #oni)eli do!a- i to l)udi ko)i zna)u kori(titi oruD)e- l)udi bez buduno(ti- ( debeli!
razlozi!a da na( !rze+L/B
I(tovre!eno- Bre!erova kla(i.na odluka- #roizvod Aikake kole- da iro! otvori %ranice neo%rani.eno! uvozu
i(tovre!eno do#uta)ui (trani! ko!#ani)a!a #o()edovan)e 1,,4#o(totno% vla(nitva nad ira.ki! tvrtka!a- razb)e(nila )e
ira.ku #o(lovnu kla(u+ =no%i (u uzvratili tako da (u #okretu ot#ora dali i ono !alo (vo)i& #ri&oda+ Nakon to )e K#okrioL
#rvu %odinu ira.ko% ot#ora unutar KSunit(ko% trokutaL- izv)e(titel) Patrick >ra&a! )e u .a(o#i(u ?ar#er na#i(ao da (u
ira.ki bizni(!eni KuDa(nuti novi! zakoni!a o (trani! ula%an)i!a ko)i (trani! ko!#ani)a!a do#uta)u ku#ovan)e tvornica
za (itni+ Pri&odi (u #ali )er )e drDavu #re#lavila (trana roba+++ @i bizni(!eni (u (&vatili da )e na(il)e )edino .i!e !o%u
konkurirati+ <i)e. )e o )edno(tavno) #o(lovno) lo%ici S to )e vie #roble!a u Iraku- dol)aci!a e teDe biti ui u #o(ao+L/9
Dru%i ideoloki #ovratni udar na(tao )e zbo% odlu.no(ti Bi)ele kue da budui! ira.ki! vlada!a za#ri)e.i #ro!)enu
Bre!erovi& ekono!(ki& zakona S i(ti #oriv za Kbetoniran)e!L #ro!)ena na(tao )e nakon krize ko)a #o(to)i otkad )e ==I
ob)avio (vo) #rvi #ro%ra! K(trukturni& #rila%odbiL+ Iz vain%ton(ke #er(#ektive ni)e i!alo (!i(la (tvarati na)#ro(v)eeni)a
#ravila o ula%an)i!a na (vi)etu- ako e (uverena za nekoliko !)e(eci na tron za()e(ti ira.ka vla(t i iz!i)eniti i&+ Budui da (e
na)vei dio Bre!erovi&
255
ni(trMniX+i )e r)een)e n+ili u N \1 Nl 11 \vun )i i novo% n+un+i n+ u ko%a U(tava i i+i) )e i ilX (li)edila (nirtoiio(noiii oJlti.no(i u
#rvo u obliku #rivre!eno% u(tava ko)i )e Kzabetonirao^ Uie!erove zakone- a zati! i tra)ni! U(tavo! ko)i! (e #okualo Ei
ni)e u(#)eloF u.initi to i(to+
*ain%ton(ka u(tavotvorna o#()ednuto(t dovodila )e u #o!utn)u !no%e #ravne (tru.n)ake+ Ceti!i.no %ledano- .inilo (e da
ne!a neke velike #otrebe da (e iz te!el)a (tvata nov doku!ent S #o(to)ao )e (avreno u#otrebl)iv ira.ki u(tav iz 16B,+-
ko)i )e Sadda! zane!ativao- tovie- drDava )e i!ala &itni)e #ottebe+ I )o vaDni)e- #roce( #i(an)a u(tava )edan )e od
na)!u.ni)i& #roce(a ko)i #rolazi (vaka naci)a- #a i one u !iru+ @a) #roce( na #ovrinu izvla.i (ve na#eto(ti- (u#arnitva-
#redra(ude i latentne zavade+ Na!etan)e to% #roce(a S i to dva#ut S drDavi toliko #odi)el)eno) i (!oDdeno) kao to )e Irak
nakon Sadda!a- u veliko) )e !)eri #oveavalo !o%uno(t na(tanka %raJan(ko% ne#o(lu&a+ Drutveni ra()edi na(tali ti)eko!
#re%ovora ni(u )o zaci)el)eli- te bi kra)n)i i(&od !o%ao biti i #od)ela (a!e ze!l)e+
Jednako kao i #odizan)e (vi& tr%ovin(ki& bari)era- Bre!erov #lan #rivatizaci)e dvi)e (totine ira.ki& drDavni& tvrtki- !no%i
(u Ira.ani (!atrali novo! a!eri.ko! ob)avo! rata+ <adnici (u (&vatili da e- ako (e n)i&ove tvttke Dele #rikazati
#rivla.ni!a (trani! inve(titori!a- dvi)e treine n)i& o(tati bez #o(la+ U )edno) veliko) ira.ko) drDavno) tvrtki S bio )e to
kon%lo!erat (eda! tvornica ko)e (u #roizvodile )e(tivo ul)e- (a#un- (red(tva za #ran)e #o(uJa i o(tale o(novne #otre#tine
S .ula (a! #ri.u ko)a )e )a(no otkrila koliko )e ob)ava #rivatizaci)e (tvorila novi& ne#ri)atel)a+
<az%ledava)ui tvorni.ki ko!#lek( u ba%dad(ko! #red%raJu- u#oznala (a! =a&!uda- (a!ouv)ereno%
dvade(et#eto%odin)aka uredne brade+ <ekao )e da (u on i n)e%ovi kole%e- kad (u e(t !)e(eci nakon a!eri.ke oku#aci)e
na.uli za #lanove o #roda)i n)i&ove tvornice- o(tali Kokitani+ Ako #rivatni (ektor otku#i nau ko!#ani)u- #rvo e (rezati
o(obl)e da izvu.e to veu zaradu+ A !i e!o !otati Div)eti teko )er na! )e tvornica )edini izvot #ri&oda+L Pte#laeni to!
!o%unou- (ku#ina od (eda!nae(t radnika- !eJu n)i!a i =a&!ud- otili (u (e (uo.iti ( )edni! od direktora u n)e%ovo)
kancelari)i+ Izbila )e tu.n)ava S )edan tadnik udario )e direktora- n)e%ov )e .uvar #ucao na radnike ko)i (u zati! na#ali
n)e%a+ [uvar )e #roveo !)e(ec dana u bolnici+ Nekoliko !)e(eci ka(ni)e- novo na(il)e+ Direktora i (ina )e- dok (u ili na
#o(ao- netko na(tri)elio i teko ranio+ Na kra)u (u(reta- u#itala (a! =a&!uda to bi (e do%odilo da (u tvornicu #rodali
unato. n)i&ovu ne(la%an)u+ KI!ali (!o dva izboraL- rekao )e- bla%o (e (!i)eei+ KIli
253
u #o%oni!a+ Ne bi(!o do#u(tili ila )e #rivat izira)tt+^ Bilo )e to )edno od
#rvi& u#ozoren)a S )edno od !no%i& da )e Bu(&eva eki#a u #ot#uno(ti #reci)enila vla(tite (#o(obno(ti da bacane na
#okorno(t nat)era oko!+
*ain%ton(ki #rivatizaci)(ki (novi naili (u na )o )ednu za#reku 4 na 7unda!entaliza! (lobodno% trDita ko)i )e uobli.io
u(tro) (a!e oku#aci)e+ Za&val)u)ui odbi)an)u (vako% !o%ue% Ketatiz!aL- oku#aci)(ke vla(ti izvan Zelene zone tr#)ele (u
ozbil)an !an)ak l)udi i (red(tava ko)i!a bi #rovodili (vo)e a!biciozne #lanove- o(obito nakon to (u (e (u.elile ( okor)eli!
ot#oro! radnika kakav )e i =a&!ud+ "ao to otkriva do#i(nik @&e Ua(&in%ton Po(ta- <a)iv A&andra(ekaran- Privre!ena )e
vla(t na)vei! di)elo! bila (a!o ko(tur u ko)e! (u tro)ica l)udi dobila %ole!u zadau #rivatiziran)a ira.ki& drDavni&
tvornica+ KNe trudite (e ni za#o.in)atiL- (av)etovala )e tro)icu duDno(nika i(to.non)e!a.ka dele%aci)a- ko)a )e #ro)ekt
#roda)e drDavno% vla(nitva #redala eki#i od o(a! ti(ua l)udi+/6 Ukratko- (a!a Privre!ena vla(t bila )e toliko
#rivatizirana da ni)e !o%la #rivatizirati Irak+
Proble! ni)e leDao (a!o u !an)ku o(obl)a Privre!ene vla(ti- #roble! )e bio da )e Privre!ena vla(t bila na#u.ena l)udi!a
ko)i!a )e nedo(ta)alo te!el)no #ov)eren)e u )avnu (7eru- neo#&odno za o(tvaren)e (loDene zadae te!el)ne rekon(trukci)e
drDave+ Politolo% =ic&ael Uol7e to ob)an)ava ovako: K"onzervativci ne !o%u dobro vladati iz i(to% razlo%a iz ko)e%
ve%eteri)anci ni(u (#o(obni #ri#re!iti vr&un(ku %ovedinu na bur%und(ki+ Ako v)eru)e da )e zadaa ko)u (u ti #ov)erili u
te!el)u #o%rena- !alo )e v)ero)atno da e )e u(#)eno izvriti+L I doda)e: K"ao na.in vladan)a- konzervativiza! )e dru%o
i!e za kata(tro7u+L2,
A tako )e bilo u Iraku+ =no%o to%a #o(l)edica )e !lado(ti i nei(ku(tva a!eri.ki& #oliti.ki& na!)e(nika u Privre!eno) vla(ti
S .in)enica da )e a.ica dvade(eto%odin)i& re#ublikanaca dobila kl)u.ne ulo%e nadzora nad ira.ki! drDavni! #rora.uno!
vri)edni! 12 !ili)ardi dolara+21 Iako ni)e u#itno da (u .lanovi takozvane Kkvadre iz vrtiaL bili u#ravo neu%odno !ladi- to
ni)e n)i&ova na)vea krivn)a+ @o ni(u bili obi.ni #oliti.ki #etoli(ci S bili (u to vodei ratnici a!eri.ke kontrarevoluci)e
#rotiv (vi& o(tataka ke$ne(i)aniz!a- veino! #ovezani (a zaklado! ?erita%e- (a!i! (redite! 7ried!aniz!a otkad )e
#okret 16B2+ %odine u%ledao (v)etlo dana+ Ni)e vaDno radi li (e o dvade(eto%odin)i! A&ene$)evi! #raktikanti!a ili
ezde(eto%odin)i! #red()ednici!a (veu.ilita- (vi!a redo! za)edni.ka )e bila civilizaci)(ka odbo)no(t #re!a vla(ti i
vladan)u ko)a- iako ne#roc)en)ivo vaDan .i!benik ra(#ada (u(tava (oci)alno% o(i%uran)a i obrazovan)a
251
l""-lNauill uu iiri! inrinnn )+iviii in+iiliui+i)t4+
Za#ravo- i^ ini !Z da !i !no%i od n)i& v)erovali da )e ei)eli ta) #roce( do(lovno (uvian- la!e( I lavc!an- zaduDen za
obnovu ira.ko% (u(tava zdrav(tvene (kibi toliko (e- ideoloki- #rotivio be(#latno) i )avno) zdrav(tveno) (krbi da )e- u drDavi
%d)e B, #o(to (!rtni& (lu.a)eva u d)ece uzroku)u izl)e.ive bole(ti kakva )e di)are)a- u ko)o) (e inkubatori #o#ravl)a)u
(elote)#o!- odlu.io da)e na)vaDni)e od (ve%a #rivatizitati (u(tav ta(#od)ele li)ekova+2/
=an)ak i(ku(ni& drDavni& (luDbenika unutar Zelene zone ni)e bio #o(l)edica I \i evida 4 bio )e to izraz .in)enice da (e
oku#aci)a Iraka od (a!o% #o.etka (vela i ta radikalan ek(#eri!ent (tvaran)a Ku#l)e vla(tiL+ U vri)e!e kad (u #ri#adnici i
ru( tova !oz%ova #ri(tizali u Ba%dad- kl)u.ne ulo%e u #roce(u obnove ve (u- (ve redo!- #ri%rabili ?alliburton i "P=>+
N)i&ova zadaa- kao drDavni& (luDbenika- bila )e- )edno(tavno te.eno- nadzirati (itni u bla%a)ni- to )e u Iraku #o#ri!ilo
oblik #redavan)a u 7oli)u u!otani& KbloketaL nov.anica od (totinu dolara u%ovorni! (uradnici!a+ Bio )e to )a(an uvid u
#ri&vatl)ivu ulo%u vla(ti unutar kor#oraci)(ke drDave S vla(t i!a biti tekuo! vr#co! ko)o! (e drDavni novac (li)eva u
#rivatne ruke- to )e zadatak za ko)i )e ideoloka zado)eno(t neiz!)erno vaDni)a od veliko% teten(ko% i(ku(tva+
@a danonona tekua vr#ca bila )e dio (u(tava ko)i )e toliko draDio Ira.ane zbo% a!eri.ke u(tra)ano(ti da (e i!a)u
#rila%oditi (tro%i! zakoni!a (lobodno%a trDita- bez drDavni& (ubvenci)a ili tt%ovin(ke zatite+ U )edno! od !no%i&
#redavan)a ira.ki! bizni(!eni!a- =ic&ael Ilei(c&er ob)an)avao )e da Kzatieni bizni( nikad ne !oDe #o(tati
konkurentanL+22 Naiz%led ni)e #ri!)eivao ironi)u da (u ?alliburton- Bec&tel- Par(on(- "P=>- <@I- Black;atet i (ve o(tale
a!eri.ke ko!#ani)e ko)e (u u Irak #ri(ti%le da izvuku kori(t iz obnove (a!o dio divov(ko% #rotekcioni(ti.ko% reketa to %a
)e vlada S)edin)eni& DrDava (tvorila vla(tito!e trDitu- #ri)e.ei konkurenci)i .ak i (a! ulazak u nat)ecan)e- a zati! i!
#laala da obave #o(ao i i(tovre!eno )a!.ila zaradu #reko (vi& %ranica 4 (ve to na troak #orezni& obveznika+ "riDar(ki
#o&od Aikake kole- ko)i na(ta)e ( te!el)no! (vr&o! ra(takan)a (oci)alno% etatiz!a Ne; Deala- na#o(l)etku (vo) vr&unac
do(iDe u kor#oraci)(ko! Ne; Dealu+ Bio )e to )edno(tavni)i- o%ol)eni)i oblik #rivatizaci)e u ko)e! )e bio (uvian .ak i
#ri)eno( kru#ni& (red(tava+ "or#oraci)e (u- ne (kriva)ui (e ni trenutka- otvoreno zadrle u drDavnu bla%a)nu+ Ne!a ula%an)a-
ne!a od%ovorno(ti- (a!o a(trono!(ki #ro7it+
@akva dvo(truka !)erila bila (u izrazito ek(#lozivna- )ednako kao i (u(tavno izbacivan)e Ira.ana iz ci)elo% #ro)ekta+
Na#ativi (e i #revie #od
25B
aa i!a #ravo izvuci "ori(r 1B+ onnovc via(nrc ao!ov!c 4 ne (a!o 1B+
kona.ni& #roizvoda ne%o i #o(lova ko)e (tvara i(ti ta) #roce(+ No- kad (u #reko ira.ki& %ranica navrli de(eci ti(ua (trani&
radnika i za#o(lili (e kod (trani& u%ovorni& (uradnika- Ira.ani (u to (!atrali #rodul)en)e! invazi)e+ U!)e(to obnove-
razaran)e (e na(tavilo #od dru%a.i)o! krinko! 4 bilo )e to #o(ve!an)e bri(an)e ira.ke indu(tri)e- neko (naDno% izvora
nacionalno% #ono(a- ko)i )e nadilazio .ak i (ektake #od)ele+ @i)eko! Bre!erova !andata u a!eri.ko) obnovi Iraka u(#)elo
(e za#o(liti (a!o #etnae(t ti(ua Ira.ana S za(trau)ue !alen bro)+25 KDok Ira.ani %leda)u kako (vi u%ovori redo! odlaze
(tranci!a ko)i dovode vla(tite .uvare i inDen)ere- !i(lite da bi(!o i& !i trebali !irno %ledati 4 #a to- zabo%a- o.eku)eteTL-
rekao !i )e Nouri Sitto- A!erikanac ira.ko% #odri)etla- kad (!o (e (a(tali u Zeleno) zoni+ Sitto (e vratio u Ba%dad da
Privre!eno) vla(ti #o!aDe u #roce(u obnove- ali )e bio u!oran od tolike koli.ine di#lo!aci)e+ KEkono!i)a )e te!el)ni
uzrok teroriz!u i !an)ku (i%urno(ti+L
Na)vei dio na(il)a okrenuo (e #rotiv (trani& oku#atora- n)i&ovi& #ro)ekata i radnika+ Neke na#ade u Iraku o.ito (u izvele
(ku#ine kakva )e al4iaida- (a Del)o! da takvo! (trate%i)o! izazvati kao(+ Da )e obnova od (a!o% #o.etka %ledana kao dio
nacionalno% #ro)ekta- veina ira.ko% (tanovnitva v)ero)atno bi )e branilo kao nad%radn)u vla(titi& za)ednica- to bi
#rovokatori!a uvelike oteDalo #o(ao+
Bu(&eva )e ad!ini(traci)a ( lakoo! !o%la #ret#o(taviti da bi (vaka tvrtka ko)a #ri!a a!eri.ke #orezne dolare trebala za
(vo)e #ro)ekte za#o(liti Ira.ane+ @akoJer (e velik dio #o(lova !o%ao izravno #re#u(titi ira.ki! tvrtka!a+ No- takve
)edno(tavne i razu!ne !)ere ni(u (e zbile %odina!a )er (u (e (ukobl)avale ( te!el)no! (trate%i)o! #reobrazbe Iraka u
novoroJeni !)e&ur trDine ekono!i)e S a (vi zna)u da takvi !)e&uri ne bu)a)u #ot#o!a%ani zakoni!a i #ravili!a- ne%o u
n)i&ovu od(u(tvu+ Sto%a (u u i!e brzine i u.inkovito(ti u%ovorni (uradnici !o%li una)!l)ivati ko%a %od Dele- uvoziti otkuda
#oDele i #o Del)i tvrtka!a #rodavati u%ovore+
Da (u e(t !)e(eci nakon invazi)e Ira.ani #o.eli #iti vodu iz Bec&telovi& (lavina- da (u i! do!ove o(v)etl)avale Darul)e
>eneral Electrica- da (u (e n)i&ovi bole(ni i ne!oni li)e.ili u bolnica!a ko)e )e #odi%ao Par(on(- da )e ulica!a #atrolirala
od DvnAor#a o(#o(obl)ena #olici)a- !no%i bi drDavl)ani Eiako ne i (viF v)ero)atno nad)a.ali vla(titi %n)ev to (u i(kl)u.eni iz
#roce(a obnove+ Sa!o- nita (e (li.no ni)e zbilo i )o du%o #ri)e ne%o to (u (na%e ira.ko% #okreta ot#ora #o.ele (u(tavno
na#adati #ro)ekte obnove-
259
EF(loboJcnc (vi& #io#i(a- na)vei! di)elo! zatiene od kazneno% lZio%ona- ( u%ovori!a ko)i (u )a!.ili #okli.e (vi&
trokova Euz #ro7itF- !no%e (trane kor#oraci)e #o(tu#ile (u (avreno #redvidl)ivo S %rabile (u kao lude+ U Iraku #oznate
kao K#ri!arniL- veliki (u u%ovorni (uradnici razvili (loDen (u(tav #rera(#od)ele u%ovora+ Otvorili (u urede u Zeleno) 0oni-
#a .ak i u "u;ait Ait$)u i A!!anu- i zati! #o(love #re#utali kuva)t(ki! ko!#ani)a!a ko)e (u i& #re#rodavale Saudi)ci!a
ko)i bi- kad bi (i%urno(no (tan)e #o(talo #revie u#itno- na#o(l)etku #o(love #redavali ita.ki! tvttka!a- i to .e(to oni!
kurdi(tan(ki! S za d)eli (tvarne vri)edno(ti u%ovora+ De!okrat(ki (enator B$ron Dor%an o#i(u)e tu !reDu- (luDei (e kao
#ri!)ero! u%ovoro! za #o(tavl)an)e kli!a4ure4da)a u Ba%dadu: KDakle- u%ovor #relazi #odu%ovorno! (uradniku ko)i %a
#ro(l)eJu)e dru%o! #odu%ovorno! (uradniku i zati! ono! na .etvrto) razini+ Po(l)edi.no to!e- ci)eno! kli!a4ureda)a
#okriva)u (e .etiri u%ovorna (uradnika od ko)i& .etvrti kona.no in(talira ventilator u (obu+ @ako )e a!eri.ki #orezni
obveznik #latio kli!a4ureJa)- a nakon to novac #roJe .etvote tuke- nalik na.inu ko)i! kockice leda #utu)u #o (obi-
na#okon netko u neku ira.ku (obu done(e i in(talira ventilatorL23 Jo )e vaDni)e #ti#o!enuti da (u Ira.ani (ve to vri)e!e
#ro!atrali kako i! kradu novac za #o!o- dok drDava kl)u.a+
"ad (e Bec&tel (#akirao i u (tudeno!e /,,1+ na#u(tio Irak- tvttka )e za ne!o%uno(t dovravan)a #ro)ekta okrivila
K#ret)erano na(il)eL+ I#ak- #ro#a(t u%ovorno% (u(tava za#o.ela )e !no%o #ri)e ne%o to )e oruDani ot#or u Iraku dobio na
(nazi+ Prve kole ko)e )e Bec&tel obnovio od!a& (u izazvale ci)eli niz #rituDbi+21 Po.etko! travn)a /,,5+ %odine- #ri)e ne%o
to )e Irak #otonuo u na(il)e- #o()etila (a! ba%dad(ku Sredin)u d)e.)u bolnicu+ Navodno )u )e obnovio )edan dru%i a!eri.ki
u%ovorni (uradnik- no u &odnici!a (e vid)ela otvorena kanalizaci)a- ni)e radio ni)edan toalet- a radnici ko)i (u #o#ravl)ali
ka!inu bili (u toliko (iro!ani da ni(u i!ali ni ci#ele S bili (u #od4#od4#od4#od4u%ovorni (uradnici+++ kao i Dene ko)e (u
za (vo)i! ku&in)(ki! (tolovi!a vezle (toln)ake za Ual4=artovo% #od4#od4#od4u%ovorno% (uradnika+
@akvo #o%reno u#ravl)an)e na(tavilo (e )o tri i #ol %odine- (ve dok (e (vi %lavni a!eri.ki u%ovorni (uradnici
(#eci)alizirani za obnovu ni(u #ovukli iz Iraka- #otroili !ili)arde i na)vei dio #o(lova o(tavili nedovreni!a+ Par(on( )e
dobio 191 !ili)una dolara da iz%radi 15/ di(#anzera+ @vrtka i& )e dovrila (a!o 1+ U #itan)e (u doli .ak i oni #ro)ekti ko)i
(u #rikazivani kao veliki
256
u(-ill` #ii\XCZi_aia !E\ !i ni uuvnni Q11111111 i_i ii]nvoi 111 +1111-1111111+1 S !ivivi deFded eL
i kliniku za #orodnitvo kao i !i!+iv 0a #ro.iavan)e4 vodi4 1 oikiili da Kod o(a! (eda! n)i& vie ne lunkcionira kako )e
bilo #redviJenoL- kako navodi @&e Ne; Vork @i!e(+ Novine takoJer dono(e #odatak da )e /,,B+ %odine ira.ka elektri.na
!reDa #roizvodila znatno !an)u koli.inu ener%i)e ne%o /,,1+2B Nakon #ro(inca /,,1+- kad (u i(t)ecali (vi na)vaDni)i
u%ovori za obnovu- Ured %lavno% in(#ektora i(traDivao )e o(a!de(et (eda! (lu.a)eva !o%ue #ronev)ere #ovezani& (
a!eri.ki! u%ovorni! (uradnici!a u Iraku+29 "oru#ci)a ti)eko! oku#aci)e ni)e bila i(&od loe% u#ravl)an)a- ne%o #oliti.ke
odluke 4 ako Irak treba #o(tati novi! teritori)e! kaubo)(ko% ka#italiz!a- onda !ora biti o(loboJen od (vi& zakona+
Bre!erova Privre!ena vla(t ni)e #okuavala zau(taviti razne #revare- zakuli(ne do%ovore i #odle i%re )er )e i (a!a bila
i(&od )edne od takvi& i%ara+ Iako )e no(ila naziv Oku#aci)(ke vla(ti S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava- o(ta)e ne)a(no )e li tu
7unkci)u obavl)ala (a!o i!eno!+ @o) .in)enici o(obitu vaDno(t da)e (udac ko)i )e vodio .uveno (uJen)e u (lu.a)u koru#ci)e
tvrtke Au(ter Battle(+
Dvo)ica bivi& za#o(lenika te zatitar(ke tvrtke #rokazali (u i #odi%li o#tuDnicu #rotiv tvrtke- o#tuDu)ui )e za #revare u vezi
( u%ovori!a za obnovu ko)e )e (kla#ala ( Privre!eno! vlau- kao i za #ronev)eru vie !ili)una drDavni& dolara 4 na)vei!
di)elo! na#lau)ui radove na ba%dad(ko) !eJunarodno) zra.no) luci+ Slu.a) (e te!el)io na doku!entaci)i tvrtke ko)a )e
)a(no otkrivala da )e vodeno dvo(truko kn)i%ovod(tvo S )edno za tvrtku- dru%o za izdavan)e ra.una Privre!eno) vla(ti+
U!irovl)eni bri%adni %eneral ?u%& @ant (v)edo.io )e da )e tvrtka radila Kv)ero)atno na)%ori #o(ao ko)i (a! vidio u 2,
%odina vo)ne kari)ereL+ E=eJu bro)ni! navodni! #rekra)i!a tvrtke Au(ter Battle( nalazi (e i oti!a.ina ira.ki& vil)ukara (
aerodro!a ko)i (u zati! #relakirani- a na#o(l)etku )e Privre!eno) vla(ti i(#o(tavl)en ra.un za na)a! (tro)eva+F26
U oDu)ku /,,1+- (avezna #orota drDave *ir%ini)e doni)ela )e #re(udu )e #rotiv te tvrtke- #ro%la(ila )e krivo! za #revaru i
nat)erala da #lati 1, !ili)una dolara odtete+ @vrtka )e tada (uca za!olila da- zbo% obrata u obrani- #reina.i #re(udu+ Nai!e-
tvrtka )e tvrdila da Privre!ena vla(t ni)e dio vlade S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava i (to%a ne #odli)eDe n)ezini! zakoni!a- #a
tako ni Zakonu o laDni! #otraDivan)i!a+ Po(l)edice takve obrane teko )e !o%ue o#i(ati S Bu(&eva ad!ini(traci)a )e
a!eri.ki! kor#oraci)a!a ko)e (u radile u Iraku ti!e dala #ot#uni i!unitet od
23,
ni4 #ot#ada)u ni #od Xid+! 0+ikon ni +iii?iiiki- iii ira.ki- la) #ut (udac Xc #re(udio u koi i(t i vi i kc ickao )e da #o(lu)e bro)ni
dokazi da )e tvrtka N ii(lcr Battlc( lZrivreineno) vla(ti K#odno(ila laDne i neto.no uveane i aeuneL- ali )e #re(udio da tuDitel)i
Kni(u u(#)eli dokazati da (u #ottaDivan)a i(#o(tavl)ena S)edin)eni! A!eri.ki! DrDava!aL+5, Dru%i! ri)e.i!a- a!eri.ka (e
drDavna nazo.no(t u Iraku ti)eko! #rve %odine a!eri.ko% ekono!(ko% ek(#eri!enta (vodila na 7ata!or%anu S ni)e
#o(to)ala vla(t- ne%o (a!o kanal ko)i! (u (trani! kor#oraci)a!a #reli)evani a!eri.ki #orezni i ira.ki na7tni dolari- u
#ot#uno(ti onkta) zakona+ @i!e )e Irak #o(tao kra)n)i izraz #rotudtDavne konttatevoluci)e 4 u#l)a drDava %d)e- kako (u
(udovi na#o(l)etku utvrdili- ni)e #o(to)alo ni %d)e ni ta!o+
Nakon to )e u%ovorni! (uradnici!a #redala !ili)arde- Privre!ena (e vla(t do(lovno i(to#ila+ Bivi duDno(nici vratili (u (e
u #rivatni (ektor i- kad (u (kandali i(#livali na #ovrinu- vie ni)e bilo niko%a tko bi branio (ra!otnu #ovi)e(t Zelene zone+
No- u Iraku (e do(lovno 7izi.ki bolno o()eao nedo(tatak ti& !ili)ardi+ KStan)e )e neiz!)erno %ore i .ini (e da (e ne
#obol)ava u(#rko( neiz!)erno uno(ni! u%ovori!a ko)i (u (kla#ani ( a!eri.ki! ko!#ani)a!aL- #ri!i)etio )e inDen)er
za#o(len u =ini(tar(tvu elektri7ikaci)e- t)edan dana nakon to )e Bec&tel na)avio da (e #ovla.i iz Iraka+ K[udno kako
!ili)arde ko)e (u #otroene na (tru)u ni(u doni)ele ni na)!an)e #obol)an)e- za#ravo (u (a!o #o%orale (ituaci)u+L @ak(i(t iz
=o(ula u#itao )e: K"akva obnovaT I dana( #i)e!o ne#ro.ienu vodu iz #o%ona (taro% de(etl)ei!a ko)i (e nikad ni)e
odtDavao+ Stru)e i!a dva (ata dnevno+ I (ad ide!o unazad+ "u&a!o na o%n)iti!a- drvo (ku#l)a!o u u!a!a )er ne!a
#lina+L51
"ata(tro7alan neu(#)e& #ro)ekta obnove di)eli izravnu od%ovorno(t za na)o#a(ni)i oblik #ovratne ieakci)e S #o%ibel)ni
u(#on v)er(ko% 7unda!entaliz!a i (ektake (ukobe+ "ad (e oku#aci)a #okazala ne(#o(obno! da o(i%ura .ak i one
na)o(novni)e u(lu%e- !edu n)i!a i (i%urno(t- ta) (u vakuu! i(#unile dDa!i)e i lokalne !ilici)e+ =ladi i)it(ki klerik =oYtada
al4Sadr #okazao (e o(obito (#o(obni! za #rokazivan)e (vi& neu(#)e&a Bre!erove #rivatizirane obnove i vodio vla(titu
obnovu u ()eni #o i)it(ki! %eti!a od Ba%dada do Ba(re i ti!e (t)ecao odanu #a(tvu+ Iinancira)ui (e donaci)a!a ko)e (u
#ri!ale dDa!i)e- ka(ni)e !oDda i iran(ko! #o!oi- ta (u (redita (lala (ervi(ere da #o#ravl)a)u elektri.ne in(talaci)e i
tele7on(ke veze- or%anizira)u (ku#l)an)e ot#ada #o .etvtti!a- in(talira)u %eneratore za &itne (lu.a)eve- or%anizira)u davan)e
krvi i nadziru #ro!et+ KOtkrio (a! vakuu! ko)i nitko ni)e i(#unioL- rekao )e al4Sadr #rvi& dana oku#aci)e- i dodao: KSto
!o%u- to .ini!+L5/ Nadal)e-
231
=a&di)eva ar!i)a- (ada )edna od na)okrutni)i& (na%a u ira.ki! (ekta(ki! borba!a+ @akve !ilici)e takoJer (u dio
kor#oraci)(ko% na(l)eJa da )e obnova (tvorila radna !)e(ta- (i%urno(t i u(lu%e Ira.ani!a- al4Sadr bi o(tao bez #o(la za)edno
(a veino! (vo)i& novo#e.eni& (l)edbenika+ No- do%odilo (c tako da (u neu(#)e(i kor#oraci)(ke A!erike #oloDili te!el)e al4
Sadrovu u(#)e&u+
Irak (e- #od Bre!erovo! u#ravo!- #okazao kao lo%i.an zakl)u.ak teori)e Aikake kole S )avni (ektor (veden na
!ini!alan bro) za#o(lenika- i to veino! van)(ki& (uradnika ko)i Dive u ?alliburtonovo! %radu4drDavi (a zadao!
#ot#i(ivan)a "P=>4ovi& zakona naklon)eni& kor#oraci)a!a i di)el)en)a #latneni& vrea #re#uni& %otovine za#adni!
u%ovorni! (uradnici!a #od zatito! #laeni.ki& vo)(ki i #ot#uni! #ravo(udni! i!uniteto!+ A (vuda oko n)i& %n)evni
l)udi ko)i (e (ve vie okreu v)er(ko! 7unda!entaliz!u )er )e on )edini izvor !oi u takvo) K#rou#l)eno)L drDavi+ Jednako
kao i ru(ki %an%(teri ili Bu(&evi #etoli(ci- (uvre!eni )e Irak i(&od #ede(eto%odin)e% kriDar(ko% #o&oda ( cil)e!
#rivatizaci)e (vi)eta+ U!)e(to da %a (e odreknu i vla(titi tvorci- za(luDu)e da %a (e (a%leda kao do(ad na).i(ti)e ot)elovl)en)e
ideolo%i)e ko)a %a )e rodila+
23/
rui il rvi u$
Od tabule ra(e do (#al)ene ze!l)e
Ne bi li vla(ti
U to! (lu.a)u bilo lake
<a(#u(titi narod
I izabrati dru%iT
Bertolt Brec&t- K<)een)eL- 1632+1
Irak )e #o(l)edn)e veliko #ro(tran(tvo Bli(ko% i(toka+++ U Iraku )e 9, #o(to buen)a na7tni& izvora urodilo otkrie! leDita
na7te+
David ?or%an- %lavni direktor ir(ke na7tne ko!#ani)e Petrel- (i)e.an) /,,B+/
Je li !o%ue #ret#o(taviti da Bu(&eva ad!ini(traci)a ni)e bila (v)e(na da ekono!(ki #ro%ra! #o()edu)e !o%uno(t u Iraku
#od)ariti na(ilni #rotuudarT Po)edinac ko)i )e v)ero)atno bio (v)e(tan !o%ui& ne%ativni& #o(l)edica bio )e u#tavo ona) ko)i
)e #rovodio #olitiku S Paul Bre!er+ U (tudeno!e /,,1+ %odine- nedu%o nakon to )e ute!el)io (vo)u #rotuterori(ti.ku
tvrtku- Ari(i( Aon(ultin% Practice- Bre!er )e na#i(ao izv)ee kli)enti!a u ko)e! ob)an)ava zato (e !ultinacionalne
kor#oraci)e (uo.ava)u ( #oveani! riziko! od terori(ti.ki& na#ada u do!ovini i u inoze!(tvu+ U izv)eu ko)e )e na(lovio
KNovi rizici !eJunarodno% bizni(aL- (vo)i! )e elitni! kli)enti!a ob)avio da (e ( )o vei! ekono!(ki! o#a(no(ti!a
(uo.ava)u u#ravo zbo% ekono!(ko% !odela ko)i i& )e toliko nev)ero)atno obo%atio+ Slobodna tr%ovina- #ie- dovela )e do
K(tvaran)a dotad neviJeno% bo%at(tvaL- ali )e Kza !no%e i!ala izravne ne%ativne #o(l)ediceL+ Ona Kza&ti)eva ot#utan)e
radnika+ Nadal)e- otvaran)e trDita (trano) tr%ovini vri nev)ero)atno (naDan #riti(ak na tradicionalne vele#roda)ne !reDe i
tr%ovin(ke !ono#ole+L Sve te #ro!)ene dovele (u do Kra(tui& razlika u #ri&odi!a i drutveni& na#eto(tiL- to- zauzvrat
!oDe izazvati ci)eli niz na#ada na a!eri.ke tvrtke- !eJu ko)i!a i terori(ti.ke na#ade+2
232
n)i&ov #ro%ra! nee izazvati #o&iuki #ovtaini !lat- u0lo% lo!u v)cio4)atno ni)e leDao n n)i&ovo! v)erovan)u tla e Ira.ani
aktivno #ri(tati na takav #ro%ra! (u(tavno% obezvlaivan)a+ BliDe i(tini )e(t tla (u tvorci rata (vo)e ulo%e (tavl)ali na neto
dru%o S na dezori)entirano(t Ira.ana- kolektivnu re%re(i)u- ne(#o(obno(t da odrDe korak ( te!#o! #reobrazbe+ Dru%i!
ri)e.i!a- kladili (u (e na (na%u oka+ @e!el)nu #ret#o(tavku vo)ni& i ekono!(ki& ok4tera#euta Iraka na)bol)e )e iznio bivi
za!)enik drDavno% ta)nika- <ic&ard Ar!ita%e- rekavi da e Ira.ane toliko okirati a!eri.ka vatrena !o- i toliko e (e
u(reiti Sadda!ovi! #ado! Kda e i& (e ( lakoo! !oi #reve(ti ( to.ke A na to.ku BL+5 A zati! e (e- nekoliko !)e(eci
ka(ni)e- kad i& na#u(ti #o(li)eratna o#i)eno(t- u%odno iznenaditi kad otkri)u da Dive u ara#(ko! Sin%a#uru- u K@i%ru na
@i%ri(uL S kao to (u %a u(&ieno kr(tili neki trDini analiti.ari+
U!)e(to to%a- velika )e veina Ira.ana i(to% trena za&ti)evala #ravo ut)ecan)a na #reobrazbu (vo)e do!ovine+ Od%ovor ko)i
)e u#utila Bu(&eva ad!ini(traci)a- noena ti! neo.ekivani! razvo)e! do%aJa)a- (tvorio )e na)(naDni)i od (vi& #ovratni&
udara+
"ako raz!ontirati de!okraci)u
U l)eto nakon invazi)e na Irak o()eala (e tolika koli.ina #ri%uene %ladi za #oliti.ki! (ud)elovan)e! da)e Ba%dad- unato.
(vakodnevni! te%oba!a- obuzela %otovo karneval(ka at!o(7era+ B)e(nilo (e zbo% Bre!erovi& ot#utan)a- o()ealo (e
zlovol)u izazvanu za!ra.en)i!a i (trani! u%ovorni! (uradnici!a- ali (e !)e(eci!a ta) %n)ev #rven(tveno izraDavao
i(#adi!a neobuzdano% i u(&ieno% (lobodno% %ovora+ @i)eko! ci)elo% l)eta (vakodnevno (e #ro(v)edovalo #red ulazo! u
Zelenu zonu S !no%i (u radnici traDili #ovratak na (tara radna !)e(ta+ Stotine novi& novina izlazile (u iz ti(kara- #re#une
kriti.ki& na#i(a o Bre!eru i n)e%ovo! ekono!(ko! #ro%ra!u+ "lerici (u u (vo)e #ro#ovi)edi #etko! ukl)u.ivali #oliti.ke
o(vrte S to )e bila (loboda neza!i(liva #od Sadda!ovo! vlau+
I#ak- na)uzbudl)ivi)i od (ve%a bili (u (#ontani izbori do ko)i& )e dolazilo u %radovi!a- na(el)i!a i #rovinci)a!a dil)e!
drDave+ Na#okon (e izvukavi iz Sadda!ova Del)ezno% (ti(ka- %raJani (u (azivali (a(tanke u %rad(ki! vi)enica!a i birali
vode ko)i e i& za(tu#ati u to) novo) eri+ U %radovi!a kakvi (u Sa!ara- ?illa ili =o(ul v)er(ki voJe- (v)etovni #ro7e(ionalci
ili #ri#adnici #le!ena radili (u za)edno da odrede #o#i( na)vaDni)i& obnova- #rko(ei oni! na)crn)i! #ro%noza!a ko)e (u
#rizivale (ektatvo i 7unda!entaliza!+ @i (a(tanci bili (u u(i)ani- ali (u #o !no%i! iz)ava!a bili #re#uni
235
1111 lo%in i e+liu +iXr_ 111 i+i +!u 111 kc !i (na%e- _ 11 11 iXi 11 i i u i( l_Xri 1111 k u ko)i XiZ i0)avio il+i vo)(ku al)e u &+ik il+i
In i+uno irila de!okrat i)u- i*(io olakavale #o(ao- #o!a%ale or%anizirali i0&ore- .ak i izraJivale %la(a.ke kuti)e+
la) de!okrat(ki Dar- (#o)en ( nedvo(!i(leni! odbi)an)e! Bre!erova ekono!(ko% #ro%ra!a- doveo )e Bu(&evu
ad!ini(ttaci)u u kra)n)e (loDen #oloDa)+ Ad!ini(traci)a )e (!iono obeavala da e za nekoliko !)e(eci vla(t #redati
izabrano) ira.ko) vla(ti i Ira.ane od!a& ukl)u.iti u #roce( odlu.ivan)a+ No- to #rvo l)eto ni)e o(tavilo ni na)!an)u (u!n)u da
e bilo kakvo odrican)e od vla(ti zna.iti odbacivan)e (vi& (nova o #reobrazbi Iraka u uzornu- #rivatiziranu ekono!i)u-
#roaranu a!eri.ki! vo)ni! baza!a S ekono!(ki nacionaliza!- nai!e- bio )e #reduboko u(aJen u (tanovnitvo- o(obito
kad (u na dnevni red dole drDavne rezerve na7te- na)vee od (vi& bla%a+ @ako )e Ua(&in%ton odbacio (vo)a de!okrat(ka
obean)a i u!)e(to to%a naredio #ovean)e (na%e okova- ( nado! da e vio! dozo! #olu.iti Del)eni i(&od+ Bila )e to
odluka ko)o! )e #o&od za o(va)an)e .i(to% i (lobodno% trDita na.inio #uni kru% i vratio (e (vo)i! kori)eni!a u
latinoa!eti.ko! JuDno! cun)u- u vri)e!e kad )e ekono!(ka ok4tera#i)a #rovodila okrutni! zatiran)e! de!okraci)e-
ne(tanci!a i !u.en)e! (vako%a tko bi (e naao na #utu+
"ad )e Paul Bre!er (ti%ao u Ba%dad- a!eri.ki )e #lan bio da (e (azove i bro)na #o(lani.ka (ku#tina ko)a e za(tu#ati (ve
di)elove ira.ko%a drutva i %d)e e #o(lanici iz%la(ati (a(tav #rivre!eno% izvrno% vi)ea+ Nakon dva t)edna u Ba%dadu-
Bre!er )e odbacio ide)u+ U!)e(to to%a- odlu.io )e o(obno #robrati .lanove za (vo) ira.ki U#ravni (av)et+ U (vo)o) #oruci
#red()edniku Bu(&u Bre!er )e (vo) #roce( odabira ira.ki& .lanova Sav)eta o#i(ao kao K(#o) i%re (li)e#o% !ia i
trodi!enzionalne ina.ice i%re kriDi4kruDiL+3
Bre!er )e rekao da e (av)et i!ati u#ravne ovla(ti- ali (e #onovno #redo!i(lio+ K=o)e i(ku(tvo ( U#ravni! (av)eto! u to!
ttenutku navodilo !e na zakl)u.ak da to i ni)e neka ()a)na ide)aL- ka(ni)e )e iz)avio bivi #o(lanik- ob)an)ava)ui da (u
.lanovi (av)eta bili #te(#ori i #revie raz!il)ali S obdareni #ot#uno ne#rikladni! o(obina!a za #rovedbu n)e%ova #lana
ok4tera#i)e+ KNi(u !o%li or%anizirati ni #aradu ( dva autaL- iz)avio )e Bre!er+ KJedno(tavno- ni(u bili (#o(obni odlu.ivati
na #rikladan na.in- za#ravo- doni)eti ikakvu odluku+ Ptovie- i dal)e .vr(to za%ovara! vaDno(t donoen)a u(tava #ri)e ne%o
to iko!e #reda!o drDavnu (uvereno(t+L1
Sl)edei Bre!erov #roble! bili (u izbori ko)i (u (e odvi)ali #o %radovi!a i na(el)i!a dil)e! Iraka+ Potkra) li#n)a- dakle-
ti)eko! (vo%a dru%o% !)e(eca
233
obu(taviti+ Novi #lan bio )e da oku#aci)(ka vla(t i!enu)e lokalne vode ba( kao i U#ravni (av)et+ "ona.ni obra.un 0bio (e u
NaJ0a7u- na)(veti)e! %raJu ira.ki& iZNta- na)vee v)er(ke za)ednice u drDavi+ U NaJDalu (u uz #o!o a!eri.ki& i i(tro)bi
u#ravo or%anizirani %rad(ki izbori- kadli (a!o dan #ri)e u#i(ivan)a bira.a- deDurno% #ot#ukovnika naziva !arin(ki
%encrabbo)nik Ji! =atti(+ K=orate otkazati izbore+ Bre!er )e zabrinut da e #obi)editi ne#ri)atel)(ki na(tro)eni i(la!(ki
kandidat+++ Bre!er nee do#u(titi da #o%rean .ov)ek dobi)e izbore+ =arinci!a (e (av)etu)e da odaberu (ku#inu Ira.ana ko)e
(!atra)u (i%urni!a i iz!eJu n)i& izaberu %radona.elnika+ Na ta) e na.in S)edin)ene DrDave nadzirati ci)eli #roce(L- tako
#iu =ic&ael >ordon i %eneral Bernard @rainor- autori kn)i%e Aobra II+ ko)a (e (!atra na)o#(eDni)o! vo)no! #ovi)eu
invazi)e+ Na kra)u )e a!eri.ka vo)(ka za %radona.elnika NadDa7a i!enovala bive% Sadda!ovo% bri%adira S )ednako kao
to (u #o(tu#ili i u dru%i! %radovi!a i !)e(ti!a dil)e! drDave+BR
U neki! (lu.a)evi!a Bre!erova zabrana (tiDe nakon to (u Ira.ani ve %la(ovali za lokalne #red(tavnike+ Brener )e- ne
zabrin)ava)ui (e- naredio (tvaran)e novi& vi)ea+ U #rovinci)i @adDi- #reteDno !or!on(ki u%ovorni (uradnik @<I- ko)i )e
i!ao zadau (tvaran)a lokalne vla(ti- ra(#u(tio )e (av)et ko)i )e ta!on)e (tanovnitvo izabralo !)e(eci!a #ri)e dola(ka
tvrtke na teren- u(tra)ui u tvrdn)i da (e !ora #o.eti iznova+ K"ao da nazadu)e!oL- #oDalio (e )edan+ Bre!er )e i dal)e tvrdio
da ne #o(to)i K#rekrivan)eL de!okraci)e+ KNe #rotivi! (e #roce(u- ali %a Deli! #rove(ti na na.in (ukladan nai!
za!i(li!a+++ Preuran)eni izbori !o%u (e #okazati razorni!a+ Sve (e !ora #rove(ti izni!no o#rezno+L9
U to! trenutku Ira.ani (u )o o.ekivali da e Ua(&in%ton i(#uniti (vo)e obean)e- or%anizirati nacionalne izbore i zati!
izravno #redati vla(t vladi ko)u e izabrati veina drDavl)ana+ No- u (tudeno!e /,,2+- nakon otkazivan)a lokalni& izbora-
Bre!er )e odletio do Ua(&in%tona na ta)ne (a(tanke u Bi)elo) kui+ "ad (e vratio u Ba%dad- ob)avio )e da (e o#i izbori
(kida)u ( dnevno% reda+ Prva ira.ka K(uverenaL vlada bit e i!enovana- a ne birana+
@a) #reokret v)ero)atno )e i!ao veze ( anketo! ko)u )e ti)eko! to% razdobl)a #roveo vain%ton(ki in(titut International
<e#ublican+ U anketi (u #itali Ira.ane za kakve bi #oliti.are %la(ovali kad bi i!ali #riliku+ <ezultati ankete brzo (u razbudili
kor#orativce iz Zelene zone+ 56 #o(to ira.ki& i(#itanika od%ovorilo )e da bi %la(ovalo za (tranku ko)a obeava
R @o )e )edan od razlo%a zato )e #roce( Kdebaa(i7ikaci)eL Izazvao tolike #rovale %n)eva 4 dok (u obi.ni vo)nici %ubili
#o(love- za)edno ( u.itel)i!a i li)e.nici!a- ko)i (u !orali #ri(tu#iti (tranci da bi !o%li #ro7e(ionalno na#redovati-
baa(i(ti.ka vo)na vr&uka- dobro #oznata #o kren)i!a l)ud(ki& #rava- dobila )e zadau Ei #ravoF uvoditi red #o %radovi!a i
dru%i! na(el)i!a+
231
IZi li %la(ovali 0a (tranku Co)a obeava K#ovean)e bro)a radni& !)e(ta u #i ivaino!c (ekto!L- #ol vidno )e od%ovorilo (a!o
5-d #o(to+ Na #itan)e bi li %la(ova& 0+a (tranku ko)a obeava KzadrDati koalici)(ke (na%e (ve do u(#o(tave !iraL- #otvrdno )e
od%ovorilo (a!o 5-/ #o(to+6 Jedno(tavno i ciZeno- da (e Ira.ani!a do#u(ti (lobodno birati novu vladu i da ta vlada dobi)e
i(tin(ku !o- Ua(&in%ton bi !orao odu(tati od dva %lavna cil)a rata otvaran)a Itaka iz%radn)i a!eri.ki& vo)ni& baza- te
#ot#uno% otvaran)a Iraka a!eri.ki! !ultinacionalni! ko!#ani)a!a+
Neki ktiti.ari iz neokonzervativno% ktila Bu(&eva reDi!a krive (vo) #lan za Irak zbo% to%a to (e #revie o(lan)ao na
de!okraci)u- zbo% do(lovno naivno% v)erovan)a u (a!oodreJen)e+ Iz te #ovi)e(ti #rikladno (u ne(tale (tvarne .in)enice o
ci)elo) #rvo) %odini oku#aci)e- kad )e Bre!er rezao de!okraci)u %d)e %od bi uzdi%la ko)u od (vo)i& ?idrini& %lava+ @i)eko!
#rvi& e(t !)e(eci !andata- ra(#u(tio )e u(tavotvornu (ku#tinu- odbio #ri)edlo% izbora u(tavotvorne ko!i(i)e- #onitio i
otkazivao de(etke lokalni& i #okra)in(ki& izbora i zati! zvi)er zatukao na nacionalni! izbori!a S takva d)ela teko (e
!o%u #ri#i(ati ideali(ti.ki na(tro)eno! de!okratu+ A ni)edan !edu vi(oko#ozicionitani! neokonzervativci!a ko)i ira.ke
#roble!e #ri#i(u)u ne#o(to)an)u Kira.ko%a #ono(aL- ni)e #odrDao za&t)eve za izravni! izbori!a ko)i (u dolazili ( ulica
Ba%dada i Ba(re+
=no%i ko)i (u- ti& #rvi& !)e(eci- obnaali duDno(ti u Itaku #ovla.e izravnu vezu iz!eJu razni& odluka o odla%an)u-
u!laivan)a de!okraci)e i divl)a.ko% buJen)a oruDano% ot#ora+ Pali! Cone- UN4ov di#lo!at ko)i )e tadio u Iraku nakon
invazi)e- (!atra Bre!eorvu #rvu #rotude!okrat(ku odluku #ri)elo!ni! ttenutko!+ KPrvi razorni na#adi na (tiance u Iraku-
na #ri!)er- zbili (u (e nedu%o nakon to (u U)edin)eni narodi u (r#n)u /,,2+ %odine i!enovali #rvu ira.ku vladu 4 Ira.ko
u#ravno vi)ee 4 #rva (e na udaru nala )ordan(ka !i(i)a- a zati! )e i UN4ov ba%dad(ki (toDer odletio u zrak #ri .e!u (u
#o%inuli de(eci nevini&+++ >n)ev ko)i )e izazvao (a(tav vi)ea i %n)ev izazvan UN4ovo! #odrko! to! vi)eu u Iraku (u (e
!o%li do(lovno o#i#ati+L Cone )e u to! na#adu iz%ubio !no%e #ri)atel)e i (uradnike+1,
Bre!erovo otkazivan)e nacionalni& izbora ira.ki (u i)iti (!atrali teko! izda)o!+ "ao na)vea etni.ka (ku#ina- bili (u
uv)ereni da e- nakon de(etl)ea #otla.eno(ti- do!inirati izabrano! vlado!+ Si)it(ki (e ot#or i(#rva o.itovao u obliku
!a(ovni&- !irni& #ro(v)eda S 1,, ,,, #ro(v)ednika u Ba%dadu- 2, ,,, u Ba(ri+ Pri .e!u (u (vi za)edno (kandirali: KDa 4
izbori!a+ Ne 4(elekci)i+L KNa %lavni za&t)ev %la(i da (e ovi! #roce(o! ute!el)e (ve u(tavne in(tituci)e i to #ute! izbora- a
ne i!enovan)i!aL- #ie Ali Abdel ?aki!
23B
i Ionv)u BI+liru+ Bivnicrov novi #lan #!%la(io )i4 K(anio i Xi d!o 0+!i)eno! )edne diktature dru%o!L- u#ozorava)ui da e-
ako na(tave #io vodit i nau!- ubrzo otkriti da %ube bitku+^ Bu(& i Blair ni(u ni tre#nuli #ro(v)ede (u (lavili kao dokaz
#rocvata (lobode- ali (u kao buldoDeri na(tavili #rovoditi #lan i!enovan)a #rve ira.ke- #o(li)e(ada!ov(ke- vlade+
U to! trenutku =oYtada al4Sadr #o(ta)e #oliti.ko! (na%o! ( ko)o! (e !oralo ra.unati+ "ad (u i dru%e vodee i)it(ke
(tranke odlu.ile (ud)elovati u radu i!enovane vlade i #ri&vatiti #rivre!eni u(tav na(tao iza zidina Zelene zone- al4Sadr (e
u(#rotivio- ci)eli #roce( i u(tav #ro%la(io nezakoniti!a i Bre!era otvoreno u(#oredio (a Sadda!o! ?u((eino!+ @akoJer (e
ozbil)no #o.eo baviti (tvaran)e! =a&di)eve ar!i)e+ Nakon to (u (e !irni #ro(v)edi #okazali neu.inkoviti!a- !no%i i)iti
#ov)erovali (u da (e- ako Dele de!okraci)u veine #retvoriti u (tvarno(t- !ora)u za n)u boriti+
Da )e Bu(&eva ad!ini(traci)a odrDala obean)e i vla(t brzo #redala izabrano) ira.ko) vladi- #o(to)i velika !o%uno(t da bi
#okret ot#ora o(tao !alobro)an- te bi %a bilo lako obuzdati S u!)e(to da (e #retvori u (veo#u #obunu+ No- odrDati
obean)e zna.ilo bi Drtvovati ekono!(ki #ro%ra! (kriven iza rata- neto to (e nikad nee do%oditi S i zato (e na(ilne
reakci)e na a!eri.ko #orican)e ira.ko% #rava na de!okraci)u !ora)u (!atrati )o )edni! vido! ideoloko% #ovratno%
udara+
Iizi.ki okovi
Dok )e ot#or (ve vie )a.ao- oku#aci)(ke (na%e uzvraale (u (ve (iloviti)e kori(tei taktiku oka+ Na#adale bi ka(no nou ili
rano iz)utra- vo)nici bi razval)ivali vrata- bateri)(ki! (v)etil)ka!a za(l)e#l)ivali za!ra.ene do!ove i vikali na en%le(ko!
)eziku Erazu!i)evalo (e nekoliko ri)e.i: K#izduniL- KAli BabaL i KO(a!a bin CadenLF+ Zene bi b)e(o!u.no traDile !ara!e
da #red (tranci!a zakri)u licaM !ukarci!a bi na(ilu navla.ili ka#ul)a.e #a i& tr#ali u vo)ne ka!ione i ( n)i!a )urili do
zatvora ili lo%ora za internaci)u+ Proc)en)u)e (e da (u a!eri.ke (na%e ti)eko! #rve tri i #ol %odine oku#aci)e u&itile i
zatvorile 11 3,, Ira.ana S obi.no (e #rito! kori(tei !etoda!a ko)e (u K!ak(i!alizirale u.inak oka u&ien)aL+ U
#rol)ee /,,B+ #o zatvori!a i& )e .a!ilo )o oko 16 ,,,+1/ U zatvori!a (u (li)edili novi okovi 4 kante ( ledeno! vodo!M
#ob)en)eli- za#)en)eni n)e!a.ki ov.ariM udarci no%a!a i ruka!a- a #onekad i ok elektri.no! (tru)o! ko)a )e #utana kroz
%ole Dice+
@ri de(etl)ea rani)e neoliberalni kriDar(ki #o&od ot#o.eo )e (li.ni! takti4ka!a S toboDn)i #odriva.ki ele!enti i terori(ti
oti!ani (u iz (vo)i& do!ova-
239
1111 +ii i&Z i eli )e %d)e lFi i & i ri+- i Ir I !i 11 n i )o) %i il r i u I lo%a+ S+u I Fr #io)ekl- bi anci (v+i ii+ul+iii)+i u !odel
(lobodno% u0iia u Iraku- zatvorio #uni kru%+
Xedan u #ol #uno(i i neizb)eDan .i!benik- za(luDan za takav uzlet taktika torture- bila )e <u!(leldova odluka da vo)(ku vodi
kao (uvte!enu- u%ovorno vezanu kor#oraci)u+ <a(#ored (na%a #lanirao )e !an)e kao !ini(tar obrane- a vie kao
#ot#red()ednik lanca o#in%4centara ko)i (e trudi uted)eti #rekovre!ene i tako (!an)iti #lae+ I nakon to )e (rezao
%eneral(ke za&t)eve za SOO ,,, vo)nika na !an)e od /,, ,,,- )o )e u(#i)evao #ronai vikove S u #N i(l)edn)i trenutak
zadovol)ava)ui zov vla(tite direktor(ke nutrine- iz ratni& )e #lanova izbacio )o nekoliko de(etaka ti(ua vo)nika+12
Iako (u n)e%ove ad &oc (kr#ane tru#e bile dovol)no (naDne da (vr%nu Sadda!a- ni(u (e !o%le nadati da e u(#)eti obuzdati
ono to )e Bre!er u I raku izazvao (vo)i! #ro%la(i!a S narod (e otvoreno #obunio- a ta!o %d)e (u neko #o(to)ale ira.ka
vo)(ka i #olici)a- z)a#ila )e #u(ta )a!a+ Suo.ivi (e ( !an)ko! l)udi ko)i bi uveli red na ulice- oku#aci)(ke (u (na%e u.inile
#rvo to (u !o%le S ( ulica (u (ku#l)ali l)ude i tr#ali i& u zatvore+ @i(ue zatvorenika u raci)a!a (u #riveli a%enti AIA4e-
a!eri.ki vo)nici i #rivatni u%ovorni (uradnici S veino! neobu.eni S ko)i (u a%re(ivni! !etoda!a i(#itivan)a #okuavali
(aznati to %od !o%u o #okretu ot#ora+
U #rvi! dani!a oku#aci)e Zelena )e zona u%o(tila ekono!(ke ok4tera#eute iz Pol)(ke i <u(i)eM zati! (e #retvorila u
!a%net za dru%a.i)i (o) (tru.n)aka za okove- oni& ko)i (u (e (#eci)alizirali za !ra.na u!i)ea %uen)a #okreta ot#ota+
Privatne zatitar(ke ko!#ani)e (vo)e (u redove #o#unile veterani!a #rl)avi& ratova iz "olu!bi)e- JuDne A7rike i Ne#ala+
Novinar Jere!$ Sc&a&ill tvrdi da (u Black;atet i o(tale #rivatne zatitar(ke tvrtke una)!ile vie od (eda! (totina .ilean(ki&
vo)nika S veino! #ri#adnika (#eci)alni& #o(tro)bi S i ra(#oredili iz u IrakuM neki od n)i& obuku (u #roli i (luDili u
Pinoc&etovo vri)e!e+15
Jedan od (#eci)ali(ta za ok na)vie%a ran%a bio )e a!eri.ki za#ov)ednik Ja!e( Steele 4 u Irak )e do#utovao u (vibn)u /,,2+
Steele )e bio kl)u.na #o)ava de(ni.ar(ki& kriDar(ki& #o&oda #o Sredn)o) A!erici- %d)e )e (luDio kao %lavni a!eri.ki
(av)etnik nekolicini (alvador(ki& vo)ni& batal)una- ka(ni)e o#tuDeni& da (u d)elovali kao e(kadroni (!rti+ Nakon to%a-
kari)era %a )e odvela do #ot#red()edni.ko% #oloDa)a u Enronu- te )e u Itak #rven(tveno (ti%ao kao (av)etnik za ener%etiku- no
kad (e rodio ot#or- brzo (e #rebacio u (tatu ulo%u i #o(tao Bte!erov %lavni (av)etnik za (i%urno(t+ Steele )e na#o(l)etku
dobio na#utak da u Irak uvede- kako (u %a nei!enovani izvori iz Penta%ona #o!alo (a (tra&o! nazivali K(alvador(ki
(i(te!L+13
236
)e da zlo(tavl)an)e zatvorenik+Q u liaku ni)e (li)edilo kla(iiZan n0oiak+ Zlo(tavl)an)a bi- u zona!a (ukoba- ot#o.in)ala vrlo
brzo- )o ti)eko! takozvane ratne iz!a%lice- u vri)e!e dok bo)inico! vlada kao( i nitko ne zna #ravila+ @o (e do%odilo u
A7%ani(tanu- rekao )c- Kali Irak )e dru%a.i)i
S (ve )e za#o.elo (avreno #ro7e(ionalno- i zati! (e (tan)e #o%otalo- a ne #obol)aloL+ Po n)e!u #ro!)ena na(tu#a #otkra)
kolovoza /,,2+ S .etiri !)e(eca nakon #ada Ba%dada+ "aDe da (u od to%a dana #o.ela #rit)ecati izv)ea o zlo(tavl)an)i!a+
Pre!a to! KkalendaruL okovi u eli)a!a za !u.en)e u(li)edili (u od!a& nakon Bre!erovi& na)radikalni)i& ekono!(ki&
okova+ "ra) kolovoza #oklo#io (e (a zavretko! Bre!erova du%o% zakonodavno% l)eta i otkazivan)a izbora+ Dok )e (vo)i!
odluka!a #ribavl)ao nove re%rute #okretu ot#ora- a!eri.ki vo)nici razbi)ali (u vrata i #okuavali u%uiti ira.ki #rko(
S u (vako! za vo)(ku zrelo! !ukarcu #onao(ob+
@renutak na(tanka te #ro!)ene )a(no (e !oDe #ratiti #rou.avan)e! niza doku!enata ( ko)i& )e (kinuta oznaka ta)no(ti i ko)i
(u na (v)etlo dana izali u )eku (kandala #ovezano% (a zatvoro! Abu >raib+ @a) #a#irnati tra% na(ta)e 15+ kolovoza /,,2+-
kad )e (atnik Uillia! Ponce- obav)eta)ni .a(nik u %lavno! a!eri.ko! vo)no! (toDeru u Iraku- #o(lao elektroni.ku #otu
(vo)i! kole%a!a .a(nici!a raz!)eteni!a dil)e! drDave+ U to) #oruci (adrDano )e nekoliko zlo%la(ni& iz)ava: K>o(#odo-
to (e ti.e u&ienika- od(ad i%ra!o bez rukavica+++ Ebri%adirF )e )a(no dao do znan)a da te #o)edince !ora!o (lo!iti+ >ubici
(e %o!ila)u i !ora!o #o.eti #riku#l)ati #odatke ko)i!a e!o nae (uborce zatititi od dal)n)i& na#ada+L Ponce )e zati!
zatraDio #ri)edlo%e te&nika i(#itivan)a #rikladne za #ri!)enu na zatvorenici!a S takozvanu Kli(tu Del)aL+ U n)e%ov
(andu.i ubrzo )e navrla &r#a #ri)edlo%a- !edu ko)i!a (u bili i Kni(kona#on(ki elekttookoviL+11
Dva t)edna ka(ni)e- 21+ kolovoza- %eneral4bo)nik >eo77re$ =iller- .uvar zatvora >uantana!o- odlazi u Iran (a zadao!
K%it!oizaci)eL zatvora u Abu >&raibu+1B Dva t)edna nakon to%a- 15+ ru)na- bri%adir <icardo Sanc&ez- vr&ovni za#ov)ednik
u Iraku- da)e do#uten)e za koriten)e iroke le#eze novi& te&nika i(#itivan)a te!el)eni& na !odelu iz >uantana!a- !edu
ko)i!a (u i (!il)eno #oniDavan)e Etakozvano K%aDen)e #ono(a i e%aLF- Ki(kotitavan)e ara#(ko% (tra&a od #a(aL- (enzorna
de#rivaci)a Etakozvana Kkontrola ra(v)eteLF- #reo#tereen)e o()etila Evikan)e- %la(na %lazbaF i K(tre(ni #oloDa)iL+ Nedu%o
nakon to )e Sanc&ez oda(lao (vo) !e!orandu!- dakle #o.etko! li(to#ada- dolazi do incidenata zabil)eDeni& na ve
(lavni! 7oto%ra7i)a!a iz Abu >&raiba+19
21,
i l+i &! un(ko! Z+ok & i+ 11 \ 11 N \iii I+il iika ok+i u+ikon io%a u(ioloioiZii)c (c ilakZko vie li+i #o)cJuna l+nii=riZi
nc#o%iv+ivu ioniuilli za izazivan)e ie%rc(i)e ko)a (e nala0i u #riru.niku "ubark+
=no%i na)vaDni)i zatvorenici odvedeni (u u o(i%urano #odru.)e u blizini ba%dad(ke !eJunarodne zra.ne luke ko)e (u
nadzirale (#eci)alne vo)ne #o(tro)be i AIA+ U (a!o #odru.)e- ko)e (e (krivalo #red Arveni! kriDe!- ulazilo (e (a!o uz
#redo.en)e (#eci)alne #ro#u(nice S za#ravo- bilo )e toliko ta)no da (traDari ni(u #ro#utali .ak ni vi(oke vo)ne duDno(nike+
I Fa bi %a (e odrDalo u ta)no(ti- ne#rekidno (e !i)en)alo nazive S od Udarne (ku#ine /,- #reko 1/1 i 14/1- do Udarne
(ku#ine 153+16
Zatvorenici (u ta!o .uvani u !alo)- #o(ebno) z%radi- #odi%nuto) ( cil)e! (tvaran)a uv)eta #ro#i(ani& u "ubarku S !eJu
n)i!a i #ot#unu (enzornu de#rivaci)u+ Z%rada )e bila #odi)el)ena u #et zona S #ro(tori)a za li)e.ni.ke #re%lede- K!ekana
(obaL- #ro(tori)a nalik dnevno) (obi Eza zatvorenike ko)i (u (uraJivaliF- crvena (oba- !odra (oba i zlo%la(na crna (oba S
#ot#uno crna- (iuna eli)a- (a zvu.nici!a u (va .etiri u%la+
Po(to)an)e ta)ne baze u )avno(t )e izilo tek kad )e narednik ko)i )e ta!o radio #od #(eudoni!o! Je77 Perr$- to !)e(to o#i(ao
or%anizaci)i ?u!an <i%&t( Uatc&+ U u(#oredbi ( ludnico! ko)a )e vladala u Abu >&raibu- %d)e (u (e neuv)eDbani .uvari
(nalazili kako (u %od znali i u!)eli- AIA4ina aerodro!(ka baza bila )e u#ravo (abla(no klini.ki (reJena+ Perr$ )e #ri.ao da
(u i(l)ednici- kad (u (e Del)eli #o(luDiti K%rubo! taktiko!L #riliko! i(#itivan)a zatvorenika u Kcrno) (obiL- odlazili do
ra.unalno% ter!inala i i(#i(avali obrazac- neku vr(tu !eni)a za torturu+ KSve )e bilo una#ri)ed u#i(anoL- #ri()ea (e Perr$+
K"ontrola kli!atizaci)e- vruina- &ladnoa- (trobo(ko#i- %lazba i tako dal)e+ "ao radni #(i+++ (ve (e obil)eDavalo kva.i4
ca!a+L Nakon to bi i(#unili obrazac- i(l)ednici (u %a no(ili nadzorniku na odobren)e+ KNi(a! vidio ni)edan #a#ir bez
#ot#i(aL- iz)avio )e Perr$+
On i o(tali i(l)ednici #o(tu#no (u #o.eli (tra&ovati da te&nika!a i(#itivan)a kre Genev(ku konvenci)u ko)a )e izri.ito branila
K#oniDava)ui i de%radira)ui tret!anL+ Zabrinut da bi !o%li zavriti na (udu- u (lu.a)u da n)i&ov rad ikad do#re u )avno(t-
Perr$ i )o tro)ica (ukobili (u (e ( bri%adiro! i Krekli !u da (e teko !ire ( takvi! zlo(tavl)an)i!aL+ No- ta)ni zatvor bio )e
toliko u.inkovit da )e (a!o dva (ata ka(ni)e ta!o (ti%ao ci)eli ti! vo)ni& #ravnika i odrDao #rezentaci)u na te!u zato (e
Genev(ka konvenci)a ne odno(i na #ritvorenike i zato (e (enzorna de#rivaci)a S u(#rko( AIA4ini! i(traDivan)i!a ko)a (u
dokazivala (u#rotno S ne !oDe (!atrati torturo!+ KSve (e odvi)alo )ako
211
(#re!ni+ =i(li!- doli (u ( %otovo! dvo(atno! #tc0cnt+ii i)o!+4
U Iraku )e bilo )o takvi& Kin(tituci)aL- %d)e (u zatvorenici #odvr%avani taktika!a (enzorne de#rivaci)e o#i(ani! u "ubarku
4 neki od n)i& #od()eali (u na one- ve davne- ek(#eri!ente na =c>illu+ Dru%i narednik i(#ri.ao )e o zatvoru u (klo#u
vo)ne baze K@i%arL u blizini %rada al iai!a nedaleko od (iri)(ke %ranice u ko)e! (e nalazilo dvade(et do .etrde(et
zatvorenika+ Nakon to bi i! #ovezali o.i i okovali i! ruke i no%e- (tr#ali bi i& u u(i)ane !etalne konte)nere i u n)i!a i&
drDali dvade(et .etiri (ata S Kbez (na- bez &rane- bez vodeL- izv)eu)e narednik+ Nakon to bi i& Ko!ekaliL u kuti)i za
(enzornu de#rivaci)u- zatvorenike bi ibali (trobo(ko#(ki! (v)etli!a i &eav$4!etalo!+/,
Sli.ne !etode kori(tile (u (e i u bazi S#eci)alni& o#eraci)a- (!)eteno) u blizini %rada @ikrita S ( razliko! da (u ta!o
zatvorenike (!)etali u )o !an)e kuti)e 4 !etar i dvade(et vi(oke- !etar i dvade(et iroke- dakle #re!ale da bi odra(tao
.ov)ek u n)i!a !o%ao (ta)ati ili leDati S ko)e (u veo!a #od()eale na !no%e eli)e u latinoa!eri.ko! JuDno! cun)u+
Zatvorenike (u u n)i!a drDali do t)edan dana u kra)n)o) o()etilno) izolaci)i+ Ne )edan zatvorenik izv)eu)e o
elektrookovi!a ko)e (u na n)e!u #ri!)en)ivali a!eri.ki vo)nici- iako (u vo)nici to #oricali+/1 I#ak- #o(to)i zna.a)na
koli.ina dokaza o ko)i!a (e izni!no !alo ra(#ravl)alo- a ko)i %ovore da (u a!eri.ki vo)nici u Iraku kori(tili elektrookove
kao )ednu od te&nika torture+ Dana 15+ (vibn)a /,,5+ %odine u (lu.a)u za ko)i )avno(t %otovo ni)e ni (aznala- dvo)ica
!arinaca o(uJena (u na zatvor(ke kazne zbo% to%a to (u ira.ko% zatvorenika !u.ili elektrookovi!a+ DrDavni (#i(i ko)e )e
#ribavila udru%a A!erican Aivil Cibertie( Union %ovore o to!e da )e )edan vo)nik Kira.ko% zatvorenika !u.io (tru)ni!
udari!a iz tran(7or!atora+++ drDei Dice na zatvorenikovi! ra!eni!aL- (ve dok Kzatvorenik ni)e Z#ro#le(aoZ od okovaL+//
Nakon ob)ave #oznati& 7oto%ra7i)a iz zatvora Abu >&raib- !edu n)i!a i one (a zatvoreniko! .i)a )e %lava #rekrivena
ka#ul)a.o! i ko)i (to)i na kuti)i dok !u elektri.ni vodovi vi(e ( ruku- vo)(ka (e (uo.ila ( neobi.ni! #roble!o!: KNekoliko
zatvorenika tvrdilo )e da (u u#ravo oni o(oba na ob)avl)eno) 7oto%ra7i)iL- ob)a(nio )e %la(no%ovornik *o)no%
kri!inali(ti.ko% i(traDno% za#ov)ednitva- (luDbe zaduDene da i(traDi (lu.a)eve zlo(tavl)an)a zatvorenika+ Jedan od n)i& bio
)e ?a) Ali- bivi #red()ednik okru%a+ Ali )e iz)avio da (u i n)e!u na!aknuli ka#ul)a.u- nat)erali %a da (to)i na kuti)i i na
ti)elo #ri.vrivali elektri.ne kabele+ Protur)e.ei iz)ava!a zatvor(ki& (traDara ko)i (u tvrdili da kabeli ni(u bili #od
na#ono!- Ali )e iz)avio za
21/
X-i I u u U e i(k+n ii i 0 i li 11 5Xi++N/4Z
I id i l+i kn k+iu i i i(u.e o(tali& z+u vorcnika- Ali)a (u iz Abu >&raiba #u(tili i& #odi%avi o#tuDnicu 4 %urnuli (u %a (
ka!iona nakon to (u iz)avili: l ?iitili (u va( %reko!+L Arveni kriD izno(i #odatak da a!eri.ki vo)ni duDno(nici #rizna)u da
K#o%rekeL obu&vaa)u od B, do 6, #o(to u&ieni& u Iraku+ Ali tvrdi da )e veina ti& Kl)ud(ki& #o%reakaL na#u(tila zatvor
Dedna o(vete+ KAbu >&raib )e !ri)e(tilite za #obun)enike+++ Sve uvrede i tortura .ine i& (#re!ni!a na (ve+ Uo(talo!- tko i&
!oDe krivitiTL/5
=no%i a!eri.ki vo)nici (&vaali (u takvu reakci)u i #laili )e (e+ KAko )e bio #ozitivac- (ad )e #o(tao ne%ativac zbo% to%a
kako (!o (e odno(ili #re!a n)e!uL- rekao )e narednik iz 9/+ zra.no4de(antne #o(tro)be- dodi)el)en o(obito okrutno!
#riru.no! zatvoru u (klo#u a!eri.ke vo)ne baze u #red%raJu IaludDe- %d)e (e (!)e(tio batal)un ko)i (e #ono(io nadi!ko!
K"rvoDedni !ani)aciL+/3
U zatvoti!a ko)e vode Ira.ani (tan)e )e neiz!)erno %ore+ Sadda! (e oduvi)ek u veliko) !)eri o(lan)ao na torturu kao
(red(tvo !oi+ Da bi u Iraku #o(li)e Sadda!a ne(talo torture- bio )e #otreban u(redoto.en na#or nove vla(ti ko)a bi (e
#otrudila o(uditi takvu taktiku+ U!)e(to to%a- S)edin)ene DrDave (u #ri&vatile torturu i kori(tile )e za vla(tite cil)eve-
#o(tavl)a)ui tako (niDena !)erila u#ravo u vri)e!e dok (u obu.avali i nadzirali nove ira.ke #olici)(ke (na%e+
U (i)e.n)u /,,34- udru%a ?u!an <i%&t( Uatc& otkrila )e da (e tortura u ira.ki! zatvori!a i ta!nica!a Ekao i u oni!a #od
nadzoro! S)edin)eni& DrDavaF #rovodi K(u(tavnoL- te da (e !eJu !etoda!a nalaze i elektrookovi+ Interno izv)ee 1+
kon)i.ke divizi)e izno(i #odatak da ita.ka #olici)a i vo)(ka Kne#rekidno kori(te elektrookove i %uen)e u cil)u izvla.en)a
#riznan)aL+ Ira.ki ta!ni.ari kori(tili (u (e i (ve#ri(utni! (i!bolo! latinoa!eri.ke torture- #icana!a- elektri.ni! ta#ovi!a
za (toku+ U #ro(incu /,,1+- @&e Ne; Vork @i!e( ob)avl)u)e izv)ee o (lu.a)u Iara)a =a&!ouda ko)e% (u K(vukli i ob)e(ili
na (tro#+ "ad bi !u elektri.ni! ta#o! dodirnuli %enitali)e- ti)elo !u (e odbi)alo od zidovaL+/1
U oDu)ku /,,3+ Peter =aa((- novinar @&e Ne; Vork @i!e( =a%azinea- #ratio )e (#eci)alnu #o(tro)bu #olici)(ki&
ko!ando(a ko)e )e obu.avao Ja!e( Steele+ =aa(( )e #o()etio %rad(ku kn)iDnicu u Sa!ari- ka(ni)e #retvorenu u (trani
zatvot+ Unutta )e vidio okovane zatvorenike #ovezani& o.i)u- neke #retu.ene do krvi- kao i (tol ( K#o .i)i! (u no%a!a bili
tra%ovi (korene krviL+ [uo )e %la(no #ovraan)e i krikove ko)e )e o#i(ao Kkao zvukove ko)i
212
@akoJer )e )a(no .uo dva #! u)a Ki0 kru%a ili i0 Ni0ine 0at voiaL+/B
U El Salvadoru (u e(kadroni (!rti bili na zlu %la(u #o to!e to (e ni(u kori(tili ubo)(tvi!a (a!o kao (red(tvo! uklan)an)a
#oliti.ki& #rotivnika- ne%o kao i #oruko! ko)u (u (lali iro) )avno(ti+ UnakaDena tru#la ko)a (u o(tavl)ali uz ce(te )a(no (u
#oru.ivala iro) za)ednici da bi- ako itko od n)i& #ri)eJe %ranicu- !o%ao biti (l)edei le+ =rtva ti)ela .e(to (u na (ebi no(ila
#ot#i( e(kadrona (!rti: =ano Blanco- ili bri%ada =a8i!iliano ?ernondez+ Do /,,34- takvi #rizori #o(tale (u uobi.a)ene
#oruke uz rubove ira.ki& ce(ta S zatvorenici ko)e bi (e #o(l)edn)i #ut vid)elo nakon to (u i& u&itili ira.ki ko!ando(i ko)i
(u obi.no #ovezivani ( =ini(tar(tvo! unutarn)i& #o(lova- .e(to bi zavravali ( ru#o! od !etka u %lavi- ( li(i.ina!a na
ruka!a iza leda ili- #ak- ( ru#a!a ko)e (u u luban)i na.in)ene elektri.no! builico!+ U (tudeno!e /,,3+ %odine Co(
An%ele( @i!e( izv)eu)e da u ba%dad(ku !rtva.nicu K(vako% t)edna u i(to vri)e!e (tiDu de(eci leeva- !edu n)i!a !no%o
oni& .i)e (u ruke i dal)e okovane #olici)(ki! li(i.ina!aL+ =rtva.nice (u .e(to zadrDavale !etalne okove i ka(ni)e i& vraale
#olici)i+/9
U Iraku #o(to)e te&noloki (avreni)i na.ini ko)i!a )e !o%ue #reni)eti #oruke terora+ @errori(! in t&e >ri# o7 Ju(tice
o!il)ena )e televizi)(ka e!i(i)a !reDe Al IraYi$a Eko)u nov.ano #ot#o!aDu S)edin)ene DrDaveF+ Seri)a (e (ni!a u (uradn)i (
ira.ki! ko!ando(i!a iz Salvadora+ Nekoliko o(loboJeni& zatvorenika ob)a(nilo )e te&niku #rodukci)e S zatvorenike- ko)e
.e(to &vata)u na(u!ce #riliko! raci)a #o .etvrti!a- !u.e i #re!lau)u- i #ri)eti n)i&ovi! obitel)i!a (ve dok zatvorenici
ni(u (#re!ni #riznati (vaki zlo.in S .ak i ona) za ko)e (u odv)etnici dokazali da (e nikad ni)e ni zbio+ Poto! zatvorenike
(ni!a)u ka!era!a dok K#rizna)uL da (u #obun)enici- tovie i lo#ovi- &o!o(ek(ualci i laDl)ivci+ Svake noi Ira.ani #rate ta
#riznan)a ko)a izviru iz !odri& i #odbuli& lica l)udi ko)i (u ne(u!n)ivo #roDiv)eli torturu+ KE!i(i)a ()a)no d)elu)e na civileL-
iz)avio )e =aa((u Adnan @&abit- voda ira.ki& ko!ando(a+/6
De(et !)e(eci ka(ni)e ti(ak #rvi #ut (#o!in)e K(alvador(ki (i(te!L S .i)e (tra&otne #o(l)edice tada #o(ta)u )a(ne+ Ira.ki
ko!ando(i- ko)e )e u #o.etku obu.avao Steele- (luDbeno (u radili #od okril)e! ira.ko% =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lova .i)i
(u duDno(nici tvrdili- kad i& )e =aa(( i(#itivao o #rizori!a to i& )e vidio u kn)iDnici- da =ini(tar(tvo Kne do#uta nikakva
kren)a l)ud(ki& #rava zatvorenika ko)i (e nalaze #od #a(ko! (na%a (i%urno(ti =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lovaL+ No-
ti)eko! (tudeno%a /,,3+- u )edno) od ta!nica =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lova #ronaJena (u 1B2 Ira.ana S neke
215
c ii I+ n 11 i ra%ovc (vi 11 l+i- kao i i.u#a i u 1iN \k ic i 0 ii1k_ E F(lol8 ulcni 0at vorcn k i i0X+i_ ili (u Ja ni(u (vi #ie0iv)cli+
Sa(tavili (u #o#i( ( "S i!ena l)udi ko)e (u u u!nici !ini(tar(tva !u.ili tlo (!rti S ira.ki Kne(taliL+2,
I (i raDu)ui bvvena Aa!erona i n)e%ovo ek(#eri!entiran)e elektrookovi!a i i )eko! #ede(eti& %odina- naila (a! na
#ri!)edbu )edno% n)e%ova kole%e- #(i&i)atra Ireda Co;$)a+ KIreudovi (l)edbenici razvili (u (ve neiz!)erno tankoutne
na.ine %ul)en)a luka ( cil)e! zadiran)a u (a!u (rD #roble!aL- rekao )e+ KAa!eron )e Delio #robuiti tu#u do (redita S
kvra%u i (lo)evi+ No- ka(ni)e (!o otkrili da #o(to)e (a!o (lo)evi+L21 Aa!eron )e v)erovao da !oDe razni)eti (ve (lo)eve u
#aci)enta i #o.eti iznova S (an)ao )e o (tvaran)u #ot#uno novi& o(obno(ti+ Sa!o- n)e%ovi (e #aci)enti ni(u #onovno raJaliM
o(tali (u zbun)eni- ran)eni- (lo!l)eni+
Ira.ki ok4tera#euti takoJer (u razni)eli (lo)eve dok (u tra%ali za teko u&vatl)ivo! #razno! #lo.o! na ko)o) e (tvoriti
(vo)u novu Kuzor4drDavuL+ A nali (u (a!o &r#e ruevina ko)e (u (a!i (tvotili i !ili)une #(i&oloki i 7izi.ki razoreni& l)udi
S razvalio i& )e #rvo Sadda!- zati! rat- zati! (u razarali )edni dru%e+ Bu(&evi kuni ka#itali(ti kata(tro7e ni(u u(#)eli
#rebri4(ati Irak- (a!o (u %a uz!utili+ U!)e(to tabule ta(e- o.iene od #ovi)e(ti- otkrili (u (tare zavade ko)e (u izbile na
#ovrinu da (e (l)ube (a (v)eDi! krvni! o(veta!a ko)e (u (e taJale u (vako! novo! na#adu S na dDa!i)u u "arbali- u
Sa!ari- na ttDnici- na !ini(tar(tvo- na bolnicu+++ dtDave (e- )ednako kao ni l)ude- (naDni! oko! ne !oDe #okrenuti
i(#o.etkaM tako (e lo!e i ta) (e lo! #roteDe u be(kra)+
A to- naravno- za&ti)eva novo tazaran)e S #ovean)e doze- dul)e drDan)e #rekida.a- )o boli- )o bo!bi- )o totture+ Bivi
za!)enik drDavno% ta)nika- <ic&ard Ar!ita%e- ona) ko)i )e #redvidio da e (e Ira.ani ( lakoo! #reve(ti ( to.ke A na to.ku
B- #o(li)e )e zakl)u.io da )e #ravi #roble! bila #revelika K!ekoaL S)edin)eni& DrDava+ K?u!ani na.in ko)i! )e koalici)a
vodila ratL- rekao )e- Kza#ravo na( )e doveo u (ituaci)u u ko)o) )e teDe- a ne lake- oku#iti narod+ U N)e!a.ko) i Ja#anu
Enakon Dru%o% (v)et(ko% rataF- (tanovnitvo )e bilo i(cr#l)eno i teko okirano do%aJa)i!a S u Iraku (e do%odilo (u#rotno+
Izni!no brza #ob)eda nad ne#ri)atel)(ki! (na%a!a zna.ila )e da ni(!o #okorili (tanovnitvo onako kao to (!o .inili u
N)e!a.ko) ili Ja#anu+++ S)edin)ene DrDave (uo.ile (u (e ( ira.ko! #o#ulaci)o! ko)a ni)e #ala u (tan)e oka ili (tu#ora+L 2/
Do (i)e.n)a /,,B+ Bu(& i n)e%ovi (av)etnici )o (u v)erovali da nadzot nad Irako! !o%u (tei )edni! dobri! Kudaro!L-
213
vla(t+ Izv)ee na ko)e! (e te!el)ila (trate%i)a !l+na #ozivalo )e na 4u(#)eno .ien)e (redita Ba%dadaL i zati!- kad (e al4
SaJrovc (na%e #ovuku u Sad r Ait$- K.ien)e i to% i)it(ko% u#orita (ilo!L+22
@i)eko! (eda!de(eti& %odina- u vri)e!e kad )e za#o.eo kor#oraci)(ki kriDar(ki #o&od- kori(tile (u (e taktike za ko)e (u
(udovi (!atrali da i!a)u ne(kriveno %enocidnu narav S (!il)eno bri(an)e di)ela (tanovnitva+ U Iraku (e zbilo neto
neiz!)erno .udovini)e S bri(an )e- ne dio (tanovnitva- ne%o ci)ela drDavaM Irak ne(ta)e- ra(ta.e (e+ Sve )e ot#o.elo- kako
to .e(to biva- ne(tanko! Dena iza velova i vrata- a zati! (u d)eca ne(tala iz kola S od /,,1+ %odine- dvi)e treine d)ece
o(ta)e u kua!a+ Zati! (u na red doli #ro7e(ionalci S li)e.nici- u.itel)i- #oduzetnici- znan(tvenici- 7ar!aceuti- (uci-
#ravnici+ Proc)en)u)e (e da (u nakon a!eri.ke invazi)e e(kadroni (!rti #obili ot#rilike tri (totine ira.ki& akade!ika- !edu
n)i!a i nekoliko dekana S ti(ue (u izb)e%le iz ze!l)e+ Ci)e.nici (u #roli )o %ore S do vel)a.e /,,B+ ubi)eno i& )e oko
dvi)e ti(ue- a #ob)e%lo dal)n)i& dvanae(t ti(ua+ U (tudeno!e /,,1+- UN4ov *i(oki ko!e(ari)at za izb)e%lice izno(i
#roc)enu da )e do!ove bilo #ri(il)eno na#u(titi oko .etiri !ili)una l)udi S %rubo re.eno- (vaki (ed!i Ira.anin+ U
S)edin)eni! DrDava!a #rib)eDite )e #ronalo (a!o nekoliko (totina izb)e%li&+25
Nakon #ot#uno% kola#(a ira.ke indu(tri)e- ot!ice (u #o(tale )edini u(#)eni bizni(+ @i)eko! (a!o tri i #ol !)e(eca-
#o.etko! /,,1+- u Iraku )e oteto %otovo dvade(et ti(ua l)udi+ =eJunarodni !edi)i na to obraa)u #ozorno(t (a!o kad (e
ot!e ko)e% za#adn)aka- no na)vei! di)elo! oti!a)u (e ira.ki #ro7e(ionalci S dok idu ili (e vraa)u ( #o(la+ N)i&ove
obitel)i ili u(#i)eva)u (ku#iti de(etke ti(ua a!eri.ki& dolara za otku#ninu ili identi7icira)u tru#la u !rtva.nici+ I tortura (e
#okazala kao u(#)ena indu(tri)(ka %rana+ Sku#ine za zatitu l)ud(ki& #rava zabil)eDile (u bro)ne (lu.a)eve u ko)i!a )e ira.ka
#olici)a od obitel)i zatvorenika za&ti)evala ti(ue dolara u za!)enu za #re(tanak torture+23 Dakle- ira.ka do!aa ina.ica
ka#italiz!a kata(tro7e+
@o ni)e bilo ono to )e Bu(&eva ad!ini(traci)a na!i)enila Iraku kad (u %a odabrali za K!odel4naci)uL- uzor o(tatku
ara#(ko%a (vi)eta+ Oku#aci)a )e za#o.ela u(&ieni! iz)ava!a o #razni! #lo.a!a i novi! #o.eci!a+ Ni)e- #ak- du%o trebalo
da (e #otra%a za .i(too! #ro!etne u iz)ave o Ki(kor)en)ivan)u i(la!aL iz Sadr Ait$)a ili NadDa7a i uklan)an)u Ktu!ora
radikalno% i(la!aL iz IaludDe ili <a!adi)a 4 ono ne.i(to (a(tru%at e (e (ilo!+
211
I_ +1 n 11 \+i i iXe i ici i iFi i l+i i (t 111 i+i J ti iXi 11 J u 11111 i( I `+ 1111+ "+ul i u 11 ku)i ll+i+(l +in )ll)ll
0enil)u odbi)u n+iX !i -i u i _ l+i (i it u #rolo(t- tada (e (an o #razno) #lo.i #retvara ti (vo% 0+realno% dvo)nika- u (#al)enu
ze!l)u S (a!o tada (e (an o (veobu&vatno! (tvaran)u #reobraDava u ka!#an)u #o(ve!an)e% razaran)a+
Ne#redviJeno na(il)e ko)e u ovo! trenutku %uta Irak (tvoren)e )e (!rtono(no o#ti!i(ti.ni& tvoraca rata S i #rore.eno )e u
ono) ori%inalno)- naiz%led nevaDno)- #a .ak i #o!alo ideali(ti.ko) 7razi: K!odel za novi Bli(ki i(tokL+ I Fezinte%raci)a Iraka
(vo)e kori)ene vu.e iz ideolo%i)e ko)a traDi tabulu ta(u tla na n)o) i(#ie (vo)u novu #ovi)e(t+ A kad (e takva d)evi.an(ka
#lo.ica ne (tvori- #ri(tae te ideolo%i)e na(tavl)a)u razarati- bri(ati i #onovno razarati- nada)ui (e da e do#ri)eti do (vo)e
obeane ze!l)e+
Neu(#)e& 4 novo lice u(#)e&a
U avionu ko)i! (a! let)ela iz Ba%dada (va ()edala #o#unili (u (trani u%ovorni (uradnici ko)i (u b)eDali #red na(il)e!+ Bilo )e
to u travn)u /,,5+ 4 IaludDa i NadDa7 bili (u #od o#(ado!M to% t)edna iz Iraka (e izvuklo ti(uu #et(to (trani& (uradnika+ Za
n)i!a e #oi )o !no%i+ U to vri)e!e v)erovala (a! da %leda!o #rvi #ot#uni #oraz kor#orati(ti.ko% #o&oda+ Irak )e tazaran
(vi! za!i(livi! oruD)e!- ( izuzetko! ato!(ke bo!be- ali nita ni)e !o%lo #okoriti tu ze!l)u+ Ek(#eri!ent )e o.ito #ro#ao+
Dana( ni(a! toliko (i%utna+ Na )edno) razini #ot#uno )e neu#itno da (u neki di)elovi #ro)ekta urodili kata(tro7o!+ Bre!era
(u #o(lali u Irak da iz%radi kor#oraci)(ku uto#i)u S u!)e(to to%a- Irak (e #retvorio u (abla(nu di(to#i)u u ko)o) )e obi.an
#o(lovni (a(tanak !o%ao zavriti lin.e!- (#al)ivan)e! Divi& ili od(i)ecan)e! %lava+ Do (vibn)a /,,B+- #ri)avl)ena (u
ubo)(tva vie od 6,, (trani& radnika- a )o i& )e Kvie od 1/ ,,, ran)eno u borba!a ili ozli)eJeno na #o(luL S #odaci
analize Ne; Vork @i!e(a+ Ula%a.i ko)e (e Bre!er nadl)ud(ki! (na%a!a trudio #rivui nikad (e ni(u #o)avili S ni ?SBA-
ni Procter k >a!ble- ko)i (u #rivre!eno zau(tavili (vo)e )oint4venture #ro)ekte- to )e u.inio i >eneral =otor(+ @vrtka Ne;
Brid%e Strate%ie(- ko)a (e &va(tala %ovorei da KUal4=art !oDe #reuzeti ci)elu ze!l)uL- ob)avila )e da K=cDonaldZ( nee
biti otvoren u (kori)o) buduno(tiL+21 Bec&telovi u%ovori o obnovi ni(u (e olako #retvorili u du%oro.ne u%ovore o
u#ravl)an)u vodo#rivredo! ili di(tribuci)o! elektri.ne enet%i)e+ Potkra) /,,1+ na terenu (e na#uta)u- %otovo (vi #lanovi o
#rivatizirano) obnovi- to (a!o (redite anti!ar(&allov(ko% #lana- a #o)avl)u)u (e neki radikalni #oliti.ki zaokreti+
21B
ko)u )e odni)elo !ore+ No- za)ednica!a kao +to )e ta iz zal)eva A ru%a! KobnovaL )e zna.ila (a!o (!il)eno razaran)e
n)i&ove kulture i na.ina Divota i kradu n)i&ove ze!l)e+ "ako )e rekla "u!ari- ci)eli #roce( obnove u rodit e Knanoen)e!
novi& #atn)i Drtva!a- izrabl)ivan)e! izrabl)ivani&L+
"ad )e #lan iziao u )avno(t izazvao )e o%or.en)e u ci)elo) drDavi S no- ni%d)e vee od bi)e(a u zal)evu Aru%a!+ "ad (!o
(ti%le u %rad- "u!ari i )a (!o nalet)ele na nekoliko (totina #ro(v)ednika od)eveni& u kaleido(ko#(ke ko!binaci)e (ari)a-
(aron%a- &idDaba i )a#anki+ Oku#ili (u (e na #laDi i za#o.eli !ar ko)i e #roi #red &oteli!a i zavriti u (u()edno! !)e(tu-
Pottuvilu- ()editu lokalne vla(ti+
Dok (u #rolazili kra) &otela- )edan !ladi u bi)elo) !a)ici i ( crveni! !e%a7ono! vodio )e #ro(v)ednike (vo)i! #ozivi!a na
ko)e (u oni od%ovarali+ KNee!o- nee!o+++L- #ovikao )e- a oku#l)eni bi doviknuli: K@uri(te i &oteleL+ Zati! )e #ovikao:
KBi)elci+++L- da bi oni odvratili: K*anQL E"u!ari !i )e (ve to- i(#ri.ava)ui !i (e- #revodila ( ta!il(ko%a+F Dru%i !ladi-
koDe (korene od (unca i oceana- #reuzeo )e !e%a7on i #ovikao: KGeli!o- Deli!o+++L Za.uli (u (e od%ovori: KNau ze!l)u
natra%QL- KNae do!ove natra%QL- K<ibar(ku lukuQL- KNov.anu #o!oQL K>lad- %ladL- #ovikao )e- a (v)etina )e odvratila:
K<ibari %ladu)uQL
Pred ulazni! vrati!a z%rade okruDne u#rave- vode #ro(v)eda (u (vo)e izabrane #red(tavnike o#tuDili da (u i& na#u(tili- da
(u koru!#irani- da novac na!i)en)en za #o!o ribari!a troe na Kdotu keri!a i dra%ul)e (u#ru%a!aL+ >ovorili (u o
#o(ebni! #ovla(tica!a ko)e uDiva)u Sin%alci- o di(kri!inaci)i !u(li!ana- o K(tranci!a ko)i zaraJu)u na nae! )aduL+
[inilo (e !alo v)ero)atno da e n)i&ovi #ovici i!ati i!alo u.inka+ U Aolo!bu (a! raz%ovarala ( %eneralni! direktoro!
@uri(ti.ke za)ednice Sri Canke- Seeniva(a%a!o! "alai(elva!o!- (redov)e.ni! birokrato! ko)i )e i!ao neu%odnu naviku
citirati iz vie !ili)una dolara vri)edno% Ko(obno% i brend #ro7ilaL (vo)e do!ovine+ U#itala (a! %a to e biti ( ribari!a iz
zal)eva Aru%a!+ Zavalio (e u na(lon)a. od ratana i ob)a(nio !i: KU #rolo(ti )e u #riobalno! #o)a(u #o(to)alo bezbro)
#rotuzakonito iz%raJeni& ob)ekata+++ ni(u (e %radili (ukladno turi(ti.ki! #lanovi!a+ Nakon t(una!i)a- na)bol)e to (e
do%odilo turiz!u )e(t to to )e t(una!i #o!eo na)vei dio ti& nezakonito iz%raJeni& na(ta!bi- te z%rade vie ne (to)e ta!oL+
A to ako (e ribari vrate i #onovno #odi%nu kueT Ob)a(nio )e: K=orat e!o #onovno ruiti+++ PlaDa e biti .i(ta+L
29/
nekoliko cl+in+i n+ikon i(una!i)a- ni)e )o #ri(ti%la nikakva (luDbena #o!o+
IZo )e zna.ilo tla (u (vi bili (#a(ioci- bolni.ari ili %robari+ Eti.ke bari)ere ko)e (u di)elile re%i)u od)edno! (u ne(tale+
K=u(li!ani (u @a!ili!a #o!a%ali #oka#ati !rtveL- #ri()ea (e+ KA @a!ili (u odlazili )e(ti i #iti kod !u(li!ani!a+ C)udi iz
unutran)o(ti ze!l)e (vako% (u dana (lali dva obroka iz (vake kue- to )e !no%o )er (u to veliki (iro!a(i+ Ni(u to .inili tla
bi neto zaradiliM (a!o (u v)erovali da !ora)u #o!a%ati (u()edi!a- da !ora)u #o!a%ati (e(tra!a- brai- keri!a- !a)ka!a+
Sa!o to+L
Sli.na !ultikultutalna #o!o raJala (e dil)e! ze!l)e+ @a!il(ki tine)dDeri dovozili (u traktore ( i!an)a i #o!a%ali u tra%an)u
za ti)eli!a+ "ran(ka d)eca #oklonila (u (vo)e kol(ke uni7or!e da (e #rekro)e u bi)ele !rtva.ke #okrove za !u(li!ane S
&indu(ke Dene darovale (u bi)ele (ari)e+ "ao da )e ta navala (lane vode i ot#ada i!ala toliku !o #onizno(ti da )e- o(i! to
)e dtobila kue i #odizala ce(te- )ednako tako ot#lavila i ne#o!itl)ive !rDn)e- krvne zavade i ()ean)a na to tko )e #o(l)edn)i
ubio ko%a+ "u!ati (e %odina!a !u.ila radei ( !irovni! (ku#ina!a i #okuava)ui #re!o(titi )azove- a (ada )e o(tala
i(kreno dirnuta kad )e vid)ela da (e l)udi #te!a tra%edi)i odno(e ( toliko! dozo! &u!ano(ti+ U!)e(to da be(kona.no %ovore
o !iru- (tanovnici Sri Canke (u u trenuci!a na)vee% (tre(a Div)eli u !iru+
@akoJer (e .inilo da drDava !oDe ra.unati na !eJunarodnu #o!o u obnovi+ I(#rva #o!o ni)e #ri(tizala od vlada )er (u
rea%irale (#oro- ne%o od #o)edinaca ko)i (u kata(tro7u #ratili na televizi)i S kol(ka d)eca u Euro#i #rodavala (u kola.e i
(ku#l)ala boce- %lazbene zvi)ezde or%anizirale (u koncerte- v)er(ke (ku#ine #riku#l)ale (u od)eu- #okriva.e i novac+
>raJani (u zati! od (vo)i& vlada zatraDili da n)i&ovu dareDl)ivo(t #o#rati )ednako vri)edno! (luDbeno! #o!oi+ @i)eko!
e(t !)e(eci- #riku#l)eno )e 12 !ili)ardi dolara S (v)et(ki rekord+1
U #rvi! !)e(eci!a na)vei dio novca na!i)en)eno% obnovi #ri(tizao )e do #ravi& #ri!atel)a S nevladine udru%e i a%enci)e
za #o!o do#re!ale (u #o!o u &rani i vodi- atore i #rivre!ene zakloneM bo%ate drDave (lale (u li)e.ni.ke eki#e i o#re!u+
Na brzinu (u #odizani lo%ori4 l)udi!a )e tiebao krov nad %lavo! dok i! (e %rade tra)ni do!ovi+ U (vako! (lu.a)u- bilo )e
dovol)no novca za iz%radn)u ti& kua+ Ali- kad (a! e(t !)e(eci #o(li)e do#utovala u Sri Canku- na#redak )e #ot#uno (tao S
tra)ni& do!ova %otovo da i ni)e bilo- a #rivre!eni lo%ori (ve (u !an)e iz%ledali kao zakloni za une(reene- a (ve vie kao
tta)no #odi%nuta (irotin)(ka na(el)a+
?u!anitarci (u (e Dalili da i! vlada Sri Canke na (vako! koraku baca kli#ove #od no%e S #rvo )e #ro%la(ila ta!#on4zonu-
zati! (e ni)e #ronalo
292
.ivao (e be(kra)an ni0- (tudi)a i %eneralni& #lanova+ Dok (u (e birokrati #re#irali- #reDiv)eli (u .ekali u u(i)ani! lo%ori!a u
unutran)o(ti otoka- Div)eli na racionirani! obroci!a- #redaleko od oceana da o#et krenu Kna ribuL+ Dok (e kan)en)e .e(to
#ri#i(ivalo Kre%ula!aL i loe! u#ravl)an)u- na kocki )e bilo neiz!)erno vie to%a+
Pri)e t(una!i)a 4 #ro#ali nau!i
*eliki #lan #reobrazbe Sri Canke rodio (e dvi)e %odine #ri)e t(una!i)a+ Sve )e za#o.elo (vretko! %raJan(ko%a rata- kad (u
(e ve #oznati i%ra.i obruili na drDavu #lanira)ui Sri Canku uve(ti u (v)et(ku ekono!i)u S na)i(taknuti)i !eJu n)i!a bili
(u USAID- zati! Sv)et(ka banka i n)ezin izdanak Azi)(ka banka za razvo)+ Svi (u (e (la%ali da na)zna.a)ni)a konkurent(ka
#redno(t Sri Canke leDi u .in)enici da)e to )edno od #o(l)edn)i& !)e(ta ko)e ni)e kolonizirala brza %lobalizaci)a- nu(#roizvod
to%a du%otra)no% rata+ Iako !alena- Sri Canka )e u(#)ela o.uvati zna.a)an bro) divl)i& Divotin)a S leo#arda- !a)!una- ti(ue
divl)i& (lonova+ @a!on)e #laDe ni(u #oznavale viekatne %raJevine- a #o #lanina!a (u bili ra(#reni &indui(ti.ki- budi(ti.ki
i !u(li!an(ki &ra!ovi i (vetita+ Na)bol)e od (ve%a bilo )e- .uli (u (e u(&ieni uzvici iz USAID4a- Kda (e (ve to nalazi na
#ro(toru #ovrine Za#adne *ir%ini)eL+B
Plan )e #redviJao da (e oto.ke #rau!e S ta) (avreni zaklon %eril(ki& ratnika S otvore #u(tolovno na(tro)eni! eko4
turi(ti!a ko)i e )a&ati (lonove i kao @arzani let)eti #od kron)a!a- onako kako to rade u "o(tariki+ Oto.ke reli%i)e-
(udionice u bezbro)ni! krvo#rolii!a- #rila%odit e (e du&ovni! #otreba!a za#adni& #o()etitel)a S budi(ti.ki (veenici
vodit e centre za !editaci)u- &indu(ke Dene !o%u u &oteli!a izvoditi (vo)e Divo#i(ne #le(ove- dok e avurved(ke klinike
ubrzo blaDiti (ve te%obe i boletine+
Ukratko- o(tatak Azi)e !oDe (lobodno zadrDati (vo)e #o%one- #ozivne centre i uzavrele burze S Sri Canka e .ekati
trenutak kad za#ov)ednici ti& indu(tri)a #oDele kutak za od!or+ U#ravo zbo% %ole!o% bo%at(tva ko)e (e (tvorilo u o(tali!
i(#o(tava!a nere%ulirano% ka#italiz!a- novac ni)e u #itan)u kad )e ri)e. o uDivan)u u (avreno uravnoteDeno! (#o)u luk(uza
i divl)ine- #u(tolovine i danononi& u(lu%a+ Buduno(t Sri Canke S tako (u v)erovali (trani konzultanti 4 leDala )e u
&otel(ki! lanci!a kakav )e A!an <e(ort(- ko)i )e nedavno otvorio dva za#an)u)ua &otela na )uDno) obali otoka- u ko)i!a
ci)ena noen)a do(tiDe 9,, dolara i %d)e (vaka (oba i!a (vo) bazen+
*lada S)edin)eni& DrDava toliko (e oduevila #otenci)ali!a Sri Canke kao turi(ti.ko% odredita vi(oke kla(e i (vi!
!o%uno(ti!a ko)e )e otok #ruDao
295
Povean)e (icJ(tava 0+a turi(ti.ku #ro!idDbu K( !an)e eiil SOO ,,, dolara %odin)e- na oko 1, !ili)una dolara %odin)eL-
naravno za&ti)eva kredit+9 U !eJuvre!enu )e vele#o(lan(tvo S)edin)eni& DrDava lan(iralo Pro%ra! konkurentno(ti-
i(#o(tavu (a zadao! #ro!ican)a a!eri.ki& ekono!(ki& intere(a u Sri Canki+ Direktor #ro%ra!a- #ro(i)edi ekono!i(t Jo&n
*arle$- tekao !i )e da )e @uri(ti.ka za)ednica Sri Canke (tvarno raz!il)ala u (ku.eni! okviri!a- #redviJa)ui da e do
kra)a de(etl)ea #rivui !ili)un turi(ta %odin)e+ KO(obno !i(li! da oni to !o%u udvo(tru.iti+L Peter I larrold- En%lez ko)i
nadzire #o(love Sv)et(ke banke u Sri Canki rekao !i )e: KOduvi)ek (a! Bali (!atrao (avreno! u(#oredbo!+L
Ni)e u#itno da )e turiza! vi(oke kla(e izni!no uno(no trDite ko)e (e razvi)a+ Uku#ni #ri&odi luk(uzni& &otela u ko)i!a
noen)e u #ro()eku (to)i 5,3 dolara #ora(li (u za #rili.no iznenaJu)ui& B, #o(to iz!eJu /,,1+ i /,,3+ %odine S to ni)e
bilo ni!alo loe za razdobl)e ti)eko! ko)e% )e dolo do #ada nakon 11+ ru)na- rata u Iraku i vrto%lavo% #ora(ta ci)ena na7te+
Po !no%o.e!u )e takav ne(vakidan)i razvo) (ektota za#tavo nu(#roizvod kra)n)e ne)ednako(ti ko)a )e i(&od (veo#e%
tri)u!7a ekono!(ke teori)e Aikake kole+ Bez obzira na o#e (tan)e ekono!i)e- dana( ta!o #o(to)i elita novo#e.eni&
!ulti!ili)unaa i !ili)ardera- dovol)no bro)na da Uall Stteet tu (ku#inu (!atra K(u#er4#otroa.i!aL- (#o(obni! da (a!i
zadovol)ava)u #otroa.ke #ottebe+ A)a$ "a#ur- bivi direktor n)u)orke %ru#e za %lobalna ula%an)a Aiti%rou# S!it& Barne$-
(vo)e kli)ente #oti.e da ulaDu u n)e%ovu K#lutono!(ku koaruL dionica tvrtki kakve (u Bul%ari- Por(c&e- Iour Sea(on( i
Sot&eb$Z(+ KAko #lutono!i)a na(tavi #o(to)ati- a !i !i(li!o da e tako biti- i ako (e do#u(ti o#(tanak i iten)e do&odovne
ne)ednako(ti- #lutono!(ka koarica #o(tii e veliki u(#)e&+L6
I#ak- #ri)e ne%o to Sri Canka uz!o%ne o(tvariti (vo)u (udbinu i%ralita za #lutono!(ku eki#u- #o(to)i nekoliko #odru.)a
ko)e treba radikalno una#ri)editi 4 i to to btDe+ "ao #rvo- da bi #rivukla na)u%ledni)e &otel(ke lance- vlada )e !otala ukloniti
za#reke #o()edovan)u ze!l)ita Eu to vri)e!e drDava )e #o()edovala ot#rilike 9, #o(to #ovrina Sri CankeF+1, Bili (u
#otrebni K7lek(ibilni)iL zakoni o radu- (ukladno ko)i!a e ula%a.i #ronalaziti o(obl)e za (vo)a od!aralita+ I otok !ora
!odernizirati in7ra(truktutu S autoce(te- ot!)eni aerodro!i- (uvre!eni)i vodovodi i elektri.na !reDa+ No- budui da )e Sri
Canka ku#ovino! oruD)a do %rla za%rezla u du%ove- vlada ni)e !o%la (a!a #latiti (va ta &itna #obol)an)a+ Na to i! (e
#onudilo (ve ve
293
Svi ti #lanovi i uv)eti )a(no (to)e u #ro%ra!u <e%ainin% Sri I anka- #ivo! #ro%ra!u ok4tera#i)e ko)i odobrava Sv)et(ka ban
ka- dovrei ioni #c \.ct ko! /,,2+ >lavni #obornik #ro%ra!a bio )e oto.ki #oliti.ar i #oduzetnik =ano I it tavvella- .ov)ek
za#an)u)ue (li.an Nevvtu >in%ric&u S 7izi.ki i ideoloki+11
Ba kao i (vi dru%i #ro%ra!i ok4tera#i)e i <e%ainin% Sri Canka za&ti)evao )e bro)ne Drtve u i!e brzo% #okretan)a
ekono!(ko% ra(ta+ =ili)uni e !orati na#u(titi (vo)a tradicionalna (ela i tako o(loboditi #laDe turi(ti!a- a ze!l)ite
#re#u(titi &oteli!a i autoce(ta!a+ <ibar(tvo! e do!inirati velike indu(tri)(ke ko.arice ko)e e i(#lovl)avati iz duboki&
luka- a ne drvene brodice ko)e (e u !ore %ura)u ( #laDa+1/ I- naravno- kao to (e u takvi! okolno(ti!a do%aJalo od Bueno(
Aire(a do Ba%dada- u(li)edit e !a(ovna ot#utan)a u drDavni! tvrtka!a- a ci)ene u(lu%a !ora)u #ora(ti+
Za%ovornici #ro%ra!a (uo.ili (u (e ( #roble!o! )er veina oto.ana )edno(tavno ni)e v)erovala da e (e Drtve i(#latiti+ Bilo
)e to /,,2+ i naivna v)era u %lobalizaci)u ve )e odavno z%a(nula S o(obito nakon (vi& uDa(a azi)(ke ekono!(ke krize+ "ao
#re#reka #okazale (u (e i #o(l)edice rata+ De(eci ti(ua (tanovnika Sri Canke #o%inuli (u ti)eko! (ukoba u i!e Knaci)eL-
Kdo!ovineL i Kteritori)aL+ "ad )e !ir na#okon zavladao- od na)(iro!ani)i& (e traDilo da (e odreknu ono !alo #arcela i
i!an)a S #ovrtn)aka- kuica- .a!ca S zbo% to%a da =arriott ili ?ilton ta!o iz%rade i%ralite za %ol7 Ea (el)ani !o%u (vo)u
kari)eru na(taviti kao #ro()aci u #ri)e(tolniciF+ Sve )e (!rd)elo na lo #o(ao- #a (u (tanovnici Sri Canke rea%irali (ukladno
to!e+
Pro%ra! <e%ainin% Sri Canka #rvi #ut K#adaL nakon vala na(ilni& tra)kova i uli.ni& #ro(v)eda- i zati!- kona.no- na
re7erendu!u+ U travn)u /,,5+- (tanovnici Sri Canke u(#rotivili (u (e (vi! (trani! (tru.n)aci!a i n)i&ovi! lokalni!
#artneri!a- te %la(ali za koalici)u li)evo% centra i (a!o4#ro%laeni& !ark(i(ta ko)i (u (e zakleli da e odbaciti c)eloku#ni
#ro%ra!+12 U to (e vri)e!e )o ni)e oblikovala veina #lanova za #rivatizaci)u S !edu n)i!a #rivatizaci)u vodo#rivrede i
ener%etike- a #ro)ekti iz%radn)e autoce(ta zavrili (u na (udovi!a+ Oni ko)i (u (natrili o iz%radn)i #lutono!(ko% i%ralita
naili (u na veliku #re#reku 4 %odina /,,5+ navodno )e trebala biti #rvo! %odino! #o(to)an)a nove- ula%an)i!a okrenute-
#rivatizirane Sri Canke S (ve )e #ro#alo+
O(a! !)e(eci nakon ti& (udbono(ni& izbora- udario )e t(una!i+ Oni ko)i (u o#lakivali #ro#a(t #ro%ra!a <e%ainin% Sri
Canka od!a& (u (&vatili vaDno(t to% do%aJa)a+ Novoizabrano) vladi trebat e !ili)arde inoze!ni&
291
u 1+ 11 1111i ii i N n i# i Ei =l 0 11+111 11+ i i +i iZ i i 1111 u +i 11 _ i ni !i ii 111 Xe 11+u 111 - d+ i u n i i ii Ri
I+ +u +i ! 1111 +i 11 u u 11 k ri0+oi 11- 11111 0ii Xk i(i -i`i i _X ii u n ne za #re%ovore+ A kad (u u I iii +i n)u bili ratoborni kn
!cri i ribari ko)i (u #o(tavl)ali za#reke na ce(te i or%anizirali !a(ovne (ku#ove ko)i!a (u zau(tavl)ali n)i&ove rani)e
#okua)e ra.iavan)a terena u i!e razvo)a Si!ali (u dru%a #o(la+
Nakon t(una!i)a 4 dru%a #rilika
U Aolo!bu )e nacionalna vlada i(to% trenutka bo%ati! drDava!a ko)e ra(#olaDu dolari!a za #o!o- #o.ela dokazivati da )e
(#re!na odbaciti vla(titu #rolo(t+ Pred()ednica A&andrika "u!aratun%a- izabtana zbo% #ro%ra!a ko)i! (e otvoreno
#rotivila #rivatizaci)i- iz)avila )e da)e t(una!i za n)u bio neka vt(ta v)er(ko% otktiven)a- da )o) )e #o!o%ao da (#ozna ()a)
(lobodno%a ttDita+ Po()etila )e olu)o! #o&aranu obalu i- u(tobo.ivi (e u(red ruevina- ob)avila: K=i (!o ze!l)a
bla%o(lovl)ena ( bezbro) #rirodni& bo%at(tava- ali i& ni(!o u #ot#uno(ti i(kori(tili+++ Sto%a )e (a!a #tiroda zaci)elo #o!i(lila
Zto )e #tevie- #revie )eZ- iibala na( (a (vi& (ttana i tako na! dala #ouku o za)ednitvu+L15 Prili.no inovativno tu!a.en)e
S dakle- t(una!i kao BoD)a kazna zato to oto.ke #laDe i u!e ni(u #rodane+
Pokora )e za#o.ela od!a&+ Sa!o .etiri dana nakon udara n)ezina vlada doni)ela )e zakon ko)i! )e otvorila #ut #rivatizaci)i
vodoo#(krbe S to )e bio #lan ko)e! (u (e (tanovnici %odina!a (ilovito o#irali+ Naravno- u to! trenutku kad )e ze!l)a bila
na#ola #o#lavl)ena #od !ore!- i dok (e )o ni(u i(ko#ali %robovi- !alo i& )e znalo to (e u(tvari zbiva S ot#rilike kao
trenutak donoen)a novo% ira.ko% Zakona o na7ti+ *lada )e takodet ta) ne(vakidan)e !u.an trenutak i(kori(tila da
(tanovnici!a )o vie za%orca Divot #odi%avi ci)enu benzina S to (u izveli da bi za)!odavci!a #o(lali )a(nu #oruku da )e
Sri Canka 7i(kalno od%ovorna dtDava+ Nakon to%a #o.ela )e izrada zakona o ci)e#an)u drDavne elektro#rivrede S (
#lanovi!a otvaran)a ener%et(ko% (u(tava #rivatno! (ekto!+13
?et!an "u!ara- voda Nacionalno% ribar(ko% #okreta (olidarno(ti ko)i za(tu#a !ale ribare- #ro%la(io )e obnovu otoka
Kdru%i! t(una!i)e! kor#oraci)(ke %lobalizaci)eL+ Po(tu#ke vlade (a%ledao )e kao (!il)eni #lan da (e bira.i i(kori(te u
trenutku n)i&ove na)vee (labo(ti i ran)ivo(ti S kao to za tato! (li)edi #l)a.ka- tako )e i ova)- dru%i #o redu t(una!i-
na&ru#io od!a& nakon #rvo%a+ KC)udi (u (e rani)e (ilovito #rotivili takvo) #oliticiL- rekao !i )e+ KNo- tada (u %ladovali #o
lo%ori!a i (a!o raz!il)ali o to!e kako #reDiv)eti novi dan 4 ne!a)u !)e(to %d)e e (#avati- ne!a)u do!-
29B
1 0+l N<- U 1-11_ VN ii I 1 = +1 1 11 U _ I-?l-I JI^ I? N I%li i +I1N1 S*UF X \l I I%l MX 111+ INilU Q\A IJlltlI llX?I4
rave- (&vatit c da )e (ve ve za#e.aeno 4 i da )e teta ve na.in)ena+L
Ako (u vain%ton(ki vode toliko brzo rea%irali da bi !o%li izvui kori(t iz t(una!i)a- bilo )e to zato )er (u rani)e u.inili neto
izni!no (li.no+ Za %eneralni #oku( ka#italiz!a kata(tro7e nakon udara t(una!i)a i(kori(tili (u !alo #oznate do%aJa)e ko)i
(u u(li)edili nakon ura%ana =itc&+
U li(to#adu 1669+ %odine ci)eli- be(kona.ni t)edan =itc& )e za()eo iznad Sredn)e A!erike- ibao obale i #lanine ?ondura(a-
>vate!ale i Nikara%ve- %utao .itava (ela i ubio vie od devet ti(ua l)udi+ *e ionako o(iro!aene ze!l)e ni(u (e !o%le
izvui bez izdane (trane #o!oi S ona dola )e- ali (a (trano! ci)eno!+ Sa!o dva !)e(eca nakon =itc&a- dok (u drDave
%acale u ruevina!a- leevi!a i blatu- &onduraki )e kon%re( donio zakone ko)i!a )e o!o%uio #rivatizaci)u aerodro!a-
luka i autoce(ta- te ubrzao #rovedbu #rivatizaci)e drDavne teleko!unikaci)(ke ko!#ani)e- nacionalne elektroener%et(ke
ko!#ani)e i di)elova vodoo#(krbe+ Ukinuo )e na#redne ze!l)ine re7or!e- (tranci!a uvelike olakao ku#ovinu i #roda)u
vla(nitva- i iz%la(ao zakon o rudar(tvu E(a(tavila %a)e indu(tri)aF radikalno naklon)en kru#no! bizni(u ko)i! (u (niDeni
(tandardi zatite okolia i olakalo izbacivan)e l)udi iz kua ko)e (u (e nale na #utu novi! i(ka#an)i!a+1]
Sli.no )e bilo i u (u()edni! drDava!a S ti)eko! u#ravo ta dva !)e(eca nakon =itc&a- >vate!ala )e ob)avila #lanove
#roda)e tele7on(ko% (u(tava- Nikara%va )e u.inila i(to- za)edno ( elektroener%et(ko! ko!#ani)o! i na7tni! (ektoro!+ @&e
Uall Street Journal #ie: KSv)et(ka banka i =eJunarodni !onetarni 7ond .vr(to (u (tali u #odrku #roda)i tele7on(ko%
(u(tava- uv)etu)ui ti!e o(lobaJan)e ot#rilike 5B !ili)una %odin)e% za)!a ti)eko! tri %odine i #ovezivan)a za)!a ( ot#i(o!
5-5 !ili)arde dolara van)(ko% du%a Nikara%ve+L1B Privatizaci)a teleko!unikaci)a ni)e i!ala ni!alo veze ( obnovo! nakon
ura%ana- o(i! unutar lo%i.ki& (klo#ova ka#itali(ta kata(tro7e u vain%ton(ki! 7inanci)(ki! in(tituci)a!a+
@i)eko! nekoliko (l)edei& %odina na(tavilo (e #rodavati- .e(to #o ci)ena!a !an)i!a od trDine vri)edno(ti+ "u#ci (u-
na)vei! di)elo!- bile nekadan)e drDavne tvrtke iz dru%i& drDava ko)e (u (e (a!e #rivatizirale i (ad &arale (vi)eto! u
#otrazi za novi! ku#ovina!a ko)i!a e #oveati vri)edno(t (vo)i& dionica+ @el!e8- !ek(i.ka #rivatizirana tele7on(ka
ko!#ani)a- z%rabila )e %vate!al(kuM #an)ol(ka ener%et(ka tvrtka Unimn Ieno(a otku#ila )e nikara%van(ke ener%et(ke tvrtkeM
#rivatizirana !eJunarodna
299
rNikata%va Xc tu #rtr@rr(vo)eicic!n("A "n!#aniXe #ronaia za (i!n r\r\ !ili)un+i tlnl+ii+i u t iZc4t i! kn k+ul )e tvrtka lZi ii
c;ati r&ou(cA Po##er( n)ezinu vri)edno(t #rou)enila n+t NS, !ili)una+19 K<azaran)e u (ebi no(i #riliku za (trana ula%an)aL-
ob)avio )e %vate!al(ki !ini(tar van)(ki& #o(lova- %o(tu)ui na Sv)et(ko! ekono!(ko! 7oru!u u Davo(u 1666+ %odine+16
Dakle- u ttenutku kad )e t(una!i #o%odio Sri Canku- Ua(&in%ton )e bio #ti#tavan #odii K=itc&ev !odelL na novu razinu 4
cil)a)ui ne (a!o na #o)edine nove zakone- ne%o na izravan kor#oraci)(ki nadzor nad #roce(o! obnove+ Svako) drDavi ko)u
#o%odi kata(tro7a u raz!)eri!a ravni! t(una!i)u iz /,,5+ %odine #otreban )e (veobu&vatan #lan obnove- #lan ko)i e
na)!udri)e i(kori(titi #riliv (trane #o!oi i o(i%urati da (red(tva ui(tinu do#ru do #ravi& #ri!atel)a+ Pred()ednica Sri Canke
#odle%la )e #riti(ku Ua(&in%tona i zakl)u.ila da #laniran)e ne !oDe #ov)eriti izabrani! #oliti.ari!a (vo)e vlade+ U!)e(to
to%a- (a!o t)edan dana nakon to )e t(una!i K#oravnaoL obale- #red()ednica (tvara novo ti)elo- <adnu (ku#inu za #onovnu
iz%radn)u naci)e+ @a (ku#ina- a ne #arla!ent Sri Canke- i!ala )e (ve ovla(ti razvi)ati i #ri!)en)ivati %enetalni #lan za novu
Sri Canku+ Sku#inu )e (a.in)avala ta!on)a na)!oni)a vt&uka bizni(a S izabrana iz bankar(tva i indu(tri)e+ I to ne bilo
ko)e indu(tri)(ke %rane 4 #etorica od de(etorice .lanova (ku#ine izravno (u #o()edovali ud)ele u turi(ti.ko! (ektoru i
za(tu#ali neke od na)vei& od!atalita u drDavi+/, U (ku#ini ni)e bilo ni)edno% #red(tavnika tibata i ze!l)oradnika-
ni)edno% ekolo%a- ni znan(tvenika- .ak ni (#eci)ali(ta za obnovu nakon kata(tro7a+ N)o) )e #red()edavao =ano @itta;ella-
bivi #rivatizaci)(ki car+ KOvo )e #rilika za iz%radn)u !odel4naci)eL- ob)avio )e+/1
Stvaran)e radne (ku#ine bio )e novi vid kor#oraci)(ko% drDavno% udara- o(tvareno% #o!ou (iline #rirodne kata(tro7e+
Jednako kao i u !no%i! dru%i! drDava!a- i u Sri Canki (u #ro%ra!e Aikake kole zau(tavila uobi.a)ena #tavila
de!oktaci)e 4 to (u dokazali izbori /,,5+ %odine+ Ali- kad (u (e ta!on)i drDavl)ani u)edinili da ri)ee nacionalnu kata(tro7u-
i kad (u #oliti.ari o.a)ni.ki Del)eli o(loboditi novac za #o!o- u to! (u (e ttenutku )a(na traDen)a %la(a.a !o%la redo!
#o!e(ti u (tranu i za!i)eniti izravno!- neizabrano! vlau indu(tri)e S #rva runda za ka#italiza! kata(tro7e+
Neki! .udo!- za (a!o de(et dana- ne na#uta)ui #ri)e(tolnicu- #o(lovni vode- .lanovi tadne (ku#ine u(#)eli (u u
#ot#uno(ti oblikovati nacrt nacionalne obnove S od (tano%radn)e do auto#utova+ <adna %ru#a )e to! #riliko!
296
nt8tr+("in iukMi- (to Fc #ri)e "ata(trote i0a0+vaui &u! o#ic% iu40+uui_NKi)(iv+i+ K@akav ekono!(ki #ro%ra! (!atra!o
kaia(trolo! ko)a n+ulila0i t(una!iM u#ravo zato (!o (e toliko krvavo borili tla )e (#ri)e.i!o )o #ri)e- i zato (!o )e #orazili
na #o(l)edn)i! izbori!aL- rekao !i )e Sarat& bernanJo ko)i (e borio za zatitu ze!l)e+ KA (ada- (a!o tri t)edna nakon
t(una!i)a- #red(tavl)a)u i(ti ta) #lan+ O.ito )e da (u %a #ri#re!ili )o rani)e+LR
Ua(&in%ton )e #odrDao radnu (ku#inu ono! vr(to! #o!oi u obnovi ot#ri)e #oznato! )o iz Iraka 4 !e%a4u%ovori!a za
vla(tite ko!#ani)e+ A?/= ?ill- (tro)ar(ki i %raJevin(ki div iz drDave Aolorado- dobio )e /9-3 !ili)una dolara za nadzor
o(tali& u%ovorni& (uradnika u Iraku+ U(#rko( vodeo) ulozi u (kandalu u vezi ( obnovo! Ba%dada- i(ta tvrtka dobiva
u%ovor vri)edan 22 !ili)una dolara za Sri Canku Evri)edno(t u%ovora #o(li)e )e #ora(la na 59 !ili)unaF S #rven(tveno za
radove na iz%radn)i tri #ri(tanita za #lovila duboka %aza- #redviJena za indu(tri)(ke ribar(ke 7lote i za iz%radn)u novo%
!o(ta do Aru%a!a- to )e bio dio #lana #retvorbe %rada u Kturi(ti.ki ra)L+// Oba ta #ro%ra!a S #rovedena u i!e obnove
nakon t(una!i)a S #okazala (u (e kata(tro7alni!a za %lavne Drtve t(una!i)a- )er (u i! ko.e ku#ile ribu- a &oteli (u i& t)erali
( #laDa+ "u!ari !i )e rekla: KZPo!oZ ne (a!o to ni)e #o!o%la- ne%o )e nani)ela i novu tetu+L
"ad (a! Jo&na *arle$)a u#itala zato vlada S)edin)eni& DrDava novac za #o!o troi na #ro)ekte ko)i )a!.e ra(el)avan)e
Drtava t(una!i)a- %o(#odin direktor USAID4ovo% Pro%ra!a za konkurentno(t !i )e ob)a(nio Kda (e ne Dele o%rani.iti i
#o!o davati (a!o Drtva!a t(una!i)a+++ Po!oi e ci)elo) Sri Canki i dati do#rino( n)ezinu #rocvatuL+ *arle$ )e #ro%ra!
u(#oredio ( dizalo! u neboderu S u #rvo! u(#onu ono (ku#inu #utnika #odiDe na vr& %d)e oni (tvara)u bo%at(tvo ko)e
dizalu o!o%uava da (e #onovno (#u(ti i #odi%ne )o l)udi+ Oni ko)i .eka)u u #rize!l)u !ora)u znati da e )edno! dizalo
doi i #o n)i&+
Jedina izravna (red(tva ko)a )e a!eri.ka vlada troila na !ale ribare- bilo )e !ili)un dolara za K#obol)an)eL #rivre!eni&
(klonita u ko)i!a (u Ku(kla4ditiliL te l)ude ti)eko! obnove #laDa+/2 Bio )e to dobar znak da (u li!ene kolibe u (kloniti!a
#rivre!ene (a!o #o nazivuM da i! (e ui(tinu #ie da e #o(tati tra)ni! (irotin)(ki! na(el)i!a S nalik oni!a ko)a okruDu)u
veinu veliki& %radova %lobalno%a Ju%a+ Ne #o(to)i neki (naDni)i #oriv da (e #o!o%ne l)udi!a ko)i i& na(tan)u)u- naravno-
no Drtve t(una!i)a navodno (u trebale
R Iernando vodi Pokret za ze!l)inu i #ol)o#rivrednu re7or!u E=ONCA<F- (avez nevladini& udru%a Sri Canke- ko)i )e
ubrzo nakon kata(tro7e #o.eo traDiti #rovedbu K#roce(a narodne obnoveL+
26,
I ?* N II ii i U I*a I =f0U=+I_ +1 +Z+i 0+I *III- a ll+r+lllll= &u! llXllll\_+l u +iiii+i iZu! !iuii+i X\
i(kotl(k I- S*AO#ui o()ci -lX l l+l SA i0+%tlbl)cl tu I uli+I I QQQN\a+a a l+lJok ll+lJ II i +111 I U
Xiii+iiiiiilaliiinF ekono!i)a!a- ne%o izravno- #o!ou ko)a #relazi iz ruke u i iiku+ Sa!o to (u Sv)et(ka banka i USA1D
(&vaali neto to )e #ro!aklo veini na( 4 da e ubrzo izravno d)elovan)e Drtava t(una!i)a iz%ubiti na (nazi i da e (e ubrzo
uto#iti u !ili)arda!a bezli.ne (v)et(ke (irotin)e- od ko)i& ve %ole! bro) Divi u li!eni! koliba!a bez tekue vode+
=noDen)e ti& baraka #o(talo )e ve #ri&vaeno! zna.a)ko! %lobalne ekono!i)e- )ednako kao i neobuzdan #rocvat &otela (
noen)i!a #o 9,, dolara+
U )edno! od na)izdvo)eni)i& lo%ora u unutran)o(ti na )uDno) obali Pri Canke- u#oznala (a! )ednu !ladu !a)ku ko)a zvala
(e <enuka i bila za#an)u)ue li)e#a .ak i u dron)ci!a S bila )e )edna od oni& ko)i (u .ekali *arlev)evo dizalo+ N)ezino
na)!laJe di)ete- curica- i!alo )e e(t !)e(eci i rodilo (e (a!o dva dana nakon t(una!i)a+ <enuka )e u (ebi #ronala
nadl)ud(ku (na%u- z%rabila dvo)icu (inova i #ott.ala- u deveto! !)e(ecu trudnoe- u vodi do vrata- to dal)e od valova+
Unato. to!e- nakon to% ne(vakidan)e% (#aavan)a- ona i obitel) (ada (u utke %ladovali na ko!adiu (#al)ene ze!l)e-
ne%d)e Bo%u iza no%u+ Nekoliko kanua ko)e (u i! darovale dobrona!)erne nevladine udru%e bili (u i(tin(ki )adan #rizor S
tri kilo!etra od !ora- bez ikakva #ri)evozno% (red(tva- (veli (u (e na okrutan #od()etnik o bive! Divotu+ Za!olila na( )e
da (vi!a ko)i Dele #o!oi #reDiv)eli!a #rene(e!o ovu #oruku: KAko i!ate neto za !ene- da)te !i to ravno u ruke+L
*ei val
Sri Canka ni)e )edina drDava ko)a )e #retr#)ela udar dru%o% t(una!i)a S (li.na izv)ea o %rabeDu ze!l)e i zakona do#iru iz
@a)landa- ( =aldiva- iz Indonezi)e+ U Indi)i (u #reDiv)eli u drDavi @a!il Nadu o(iro!aili do tolike !)ere da )e 13, Dena
!oralo #rodati bubre%e kako bi na!aknule novac za &ranu+ Jedan &u!anitarni radnik iz)avio )e za >uardian da bi drDavna
vlada Kradi)e na obali %radila &otele- ali bi ti!e l)ude nat)erala u o.a)L+ Sve drDave #o%oJene t(una!i)e! na!etnule (u
ta!#on4zone i n)i!a za#ri)e.ile (el)ani!a !o%uno(t da #onovno %rade na obala!a i o(lobodile teren za #o)a.ani razvo)+
EU indonezi)(ko! Ace&u zone (e #roteDu dva kilo!etra iroko- no vlada )e na#o(l)etku !orala #ovui zakon+F/5
>odinu dana nakon t(una!i)a #oznata nevladina udru%a ActonAid- ko)a nadzire #otron)u (trane #o!oi- ob)avila )e
rezultate #odrobno% i(#itivan)a ko)e )e #rovela na #ede(et ti(ua #teDiv)eli& u #et drDava+ Po(vuda
261
+=l iiu11ii 0++I+!#+llll +=III*l III+ IJ+llllJ- #il*IlU"Ill lO%llll dlll !l III 11 U +1 I I 0 I I +1 III
(vin)ci za #ritvor- ni)e o(tvarena %otovo ni)edna tra)na obnova ne(talo )e bezbro) (tari& tradici)a+ Izv)ee zakl)u.u)e da (e
takvi #ro#u(ti ne !o%u )edno(tavno #ri#i(ati uobi.a)eni! zli!a loe ko!unikaci)e- nedovol)ni& 7inanci)a ili koru#ci)i+
Proble!i (u (loDeni i o.ito na!)erni: K*lade (u na)vei! di)elo! #ro#u(tile o(i%urati terene za (talno na(el)avan)eL-
zakl)u.u)e izv)ee+ KSta)ale (u #o (trani ili #reutno do#utale oti!a.inu ze!l)e i %uran)e obalni& za)ednica u za#eak- u
i!e ko!erci)alni& intere(aL+/3
"ad (e %ovori o o#ortuniz!u nakon t(una!i)a- nita (e ne !oDe u(#orediti ( =aldivi!a- !oDda ono! od (vi& #o%oJeni&
za)ednica ko)a )e dobila na)!an)e razu!i)evan)a+ @a!on)a vlada ni)e (e zadovol)ila (a!o ti!e da ukloni (iro!ane ( obale
S t(una!i)e! (e #o(luDila da vla(tite (tanovnike izbaci iz na)vee% di)ela na(tan)ivi& #odru.)a u ze!l)i+
=aldivi- ta) niz od dv)e(totin)ak na(tan)eni& otoka i(#red indi)(ke obale- turi(ti.ka (u re#ublika na i(ti na.in kao to (u (e
neke (redn)ea!eri.ke drDave obi.avale nazivati banana4re#ublika!a+ N)ezin izvozni #roizvod ni)e tro#(ko voe ne%o
tro#(ki #rovod- #ri .e!u za#an)u)ui& 6, #o(to drDavni& #ri&oda dolazi od turiz!a na #laDa!a+/1 Provod ko)i nude =aldivi
o(obito )e dekadentan i .aroban+ >otovo (totinu otoka (u Kotoci za od!orL S %u(to zelenilo okruDeno bi)eli! #i)e(ko! S
#od #ot#uni! nadzoro! &otela- a%enci)a za kr(taren)a ili bo%ati& #o)edinaca+ Neki (u una)!l)eni na #ede(et %odina+
Na)luk(uzni)i !aldiv(ki otoci u%ou)u elitnu kli)entelu Ena #ri!)er- @o!a Arui(ea i "atie ?ol!e( na !edeno! !)e(ecuF
ko)u ne #rivla.i (a!o l)e#ota i ron)en)e- ne%o i !o%uno(t #ot#uno% izdva)an)a ko)u #ruDa)u (a!o #rivatni otoci+
@a!on)u ar&itekturu (u Knada&nulaL tradicionalna ribar(ka (ela- a od!aralita W(#oF (e nad!eu tko e (vo)e (kle#ane
kolibe na (tu#ovi!a natr#ati veo! koli.ino! #lutono!(ki& i%ra.aka i #ovla(tica S Bo(eovi zvu.nici- u van)(ki!
ku#aonica!a (lavine ( #ot#i(o! P&ili##ea Starcka- #la&te toliko n)eDne da (e do(lovno ra(ta#a)u na dodir+ Otoci (e takoJer
nat)e.u u bri(an)u %ranica iz!eJu ko#na i !ora S vile u Aoco Pal!u #odi%nute (u u la%uni i u vodu (e (ilazi l)e(tva!a od
kono#ca- (#avaonice u Iour Sea(onZ(u K#luta)uL #ovrino! oceana- a ?ilton (e &vali #rvi! #od!or(ki! re(torano!-
#odi%nuti! na koral)no! %rebenu+ U !no%i! a#art!ani!a nalaze (e #ro(tori)e za #o(lu%u- a na )edno! #rivatno! otoku
danonono radi K#redani !aldiv(ki batler S @&akuruL ko)i (krbi za #o)edino(ti #o#ut one Deli li %o(t K!artini #ro!i)ean
ili #rotre(enL+++ vile u ti!- Ja!e(a Bonda do(to)ni! od!araliti!a (to)e do 3 ,,, dolara na no+/B
26/
drDavnik- #ren()e7l@Itk =au!oon !tnii via$no!-4na via(n ]o( oo iv0n+
Ii)cko! n)e%ova !andata vlada )e 0+atvarala o#orbene vode- tr#)ela o#tuDbe 0a !u.en)e Kdi(idenataL ko)i (u #o.inili zlo.ine
)er (u #i(ali za #rotuvladine internet(ke (tranice+/9 Sklonivi kriti.are reDi!a u oto.ke zatvote- >a$oo! i n)e%ova (vita
dobili (u odri)eene ruke da (vo)u #ozorno(t u #ot#uno(ti okrenu turi(ti.ko! bizni(u+
Pri)e t(una!i)a !aldiv(ka (e vlada trudila da #ovea bro) otoka za od!ot i tako zadovol)iti ra(tuu #otraDn)u za luk(uzni!
#rib)eDiti!a+ Suo.ila (e ( uobi.a)eno! za#reko! S narodo!+ =aldivci Dive od ribar(tva- !no%i Dive u ttadicionalni!
(eli!a taza(uti! #o koral)ni! atoli!a+ @a) na.in Divota i!a (vo)e izazove )er ru(ti.ni ar! 7iletiran)a ribe na #laDi ni)e
ni!alo #oDel)an #rizor na =aldivi!a+ Davno #ri)e t(una!i)a- >a$oo!ova (e vlada trudila uv)eriti (vo)e drDavl)ane da (e
#re(ele na (ku#inu vei&- %ue na(el)eni& otoka ko)e (u tuti(ti ti)etko #o()eivali+ @i (u otoci- navodno- #ruDali bol)u zatitu
od #ora(ta razine !ora uzrokovane %lobalni! za%ri)avan)e!+ No- .ak )e i toliko re#re(ivno! reDi!u bilo teko i(koti)eniti
de(etke ti(ua l)udi ( n)i&ove oto.ke d)edovine- tako da )e #ro%ra! Kkon(olidaci)e (tanovnitvaL na)vei! di)elo!
#ro#ao+/6
Nakon t(una!i)a- >a$oo!ova )e vlada od!a& ob)avila da )e kata(tro7a dokazala da (u !no%i otoci Kne(i%urni i ne#rikladni
za DivotL- te ot#o.ela daleko a%re(ivni)i #ro%ra! ra(el)avan)a ne%o #ri)e- ob)avivi da (e (vi ko)i Dele drDavnu #ot#oru za
o#oravak od #o(l)edica t(una!i)a !ora)u #re(eliti na )edan od #et odabrani& K(i%urni& otokaL+2, *lada )e do dana( ve
#re(elila c)eloku#no (tanovnitvo nekoliko otoka- i na(tavl)a ( #rovedbo! #ro%ra!a .i!e #rikladno o(lobaJa terene za
razvo) turiz!a+
=aldiv(ka vlada tvrdi da )e KPro%ra! (i%urni& otokaL to %a #odrDava)u i 7inancira)u Sv)et(ka banka i neke dru%e a%enci)e-
#okrenula )avno(t ko)a Deli obitavati na Kvei! i (i%urni)i! otoci!aL+ Na(u#rot to!e- bro)ni oto.ani tvrde da bi o(tali na
(vo)i! rodni! otoci!a- (a!o da )e bila #o#ravl)ena in7ra(truktura+ U izv)eu ActionAida (to)i: KC)udi ni(u i!ali izbota-
!orali (u (e #re(eliti- )er )e to bio #reduv)et obnove (ta!beno% 7onda i (red(tava za Divot+L21
Nove cini.ne #ri!)edbe o #ro%ra!u (i%urno(ti izazvala )e .in)enica da (u (ve vladine bti%e i(#arile kad (u u #itan)u bila
vt&un(ka ar&itekton(ka #o(ti%nua iz%radn)e &otela na ni(ki! otoci!a+ Ne (a!o to od!aralita ne #odli)eDu nikakvi!
!)eta!a (i%urno(ne evakuaci)e ne%o )e- u #ro(incu /,,3+ %odine- (a!o %odinu dana nakon t(una!i)a- >a$oo!ova vlada
262
na rok do #ede(et %odina+4^ U !eJuvre!enu- na takozvani! (i%urni! otoci!a neza#o(leno(t #robi)a (ve %ranice- i dolazi
do na(ilni& obrai una iz!eJu #ridolica i (taro()edilaca+
=ilitarizirana obnova i iz%radn)a
Na neki na.in dru%i )e t(una!i bio o(obito okantna doza ekono!(ke ok4tera#i)eM budui da )e olu)a toliko u.inkovito
u(#)ela ra.i(titi #laDe- #roce( ra(el)avan)a i iz%radn)e ko)i bi (e u uobi.a)eni! uv)eti!a odvi)ao %odina!a- zbio (e u (a!o
nekoliko dana ili t)edana+ Prizor (e (veo na (liku (totina ti(ua (iro!ani&- ta!no#uti& l)udi Eribara ko)e Sv)et(ka banka
(!atra Kne#roduktivni!aLF ko)e #rotiv n)i&ove vol)e ra(el)ava)u da bi (e na.inilo !)e(ta za #rebo%ate- veino! (v)etlo#ute
l)ude EKizni!no i(#lativeL turi(teF+ @a dva ekono!(ka #ola %lobalizaci)e ko)a naiz%led Dive u razli.iti! (tol)ei!a- ali ne i u
razli.iti! ze!l)a!a- od)edno! (u (e nala u izravno! (ukobu zbo% i(to% di)ela obale S )edan #ol za&ti)evao )e #ravo na
rad- dru%i )e traDio #ravo na i%ru+ Pot#o!o%nuta oruD)e! lokalne #olici)e i #rivatni& zatitara ta!o (e zbivala !ilitarizirana
obnova i iz%radn)a 4 kla(ni (ukob na #laDi+
Neki od na)izravni)i& (ukoba do%odili (u (e na @a)landu %d)e (u- (a!o dvade(et .etiri (ata nakon t(una!i)a- %raJevin(ki
#oduzetnici #o(lali naoruDane #rivatne zatitare da o%rade terene ko)e (u #riDel)kivali za iz%radn)u od!aralita+ U neki!
(lu.a)evi!a .uvari ni(u #reDiv)eli!a do#utali ni da- !eJu ruevina!a (vo)i& kua- tra%a)u za tru#li!a vla(tite d)ece+22
@a)land(ka (ku#ina PreDiv)eli iz t(una!i)a i n)i&ovi #ri(tae brzo (e oku#ila da (e obra.una ( oti!a.ino! ze!l)e+ U )edno!
od n)i&ovi& #rvi& #ro%la(a #ie ovo: KZa bizni(!ene4#oliti.are t(una!i )e bio znak da (u i! !olitve u(liane- budui da )e
do(lovno izbri(ao obalna #odru.)a o.i(tivi i& od za)ednica ko)e (u dotad (ta)ale kao za#reka #lanovi!a za iz%radn)u
od!aralita- &otela- kockarnica i uz%a)alita ka!#a+ Za n)i& (u (ad obalna #odru.)a otvorena ze!l)aQL25
Otvorena ze!l)a+ U koloni)alni! vre!eni!a bila )e to toboDe zakonita doktrina S terra nulu+ Ako (e neko #odru.)e
#ro%la(ilo #razni! ili K#u(ti!L- !o%lo (e #ri%rabiti- i (tanovnitvo i(tri)ebiti bez %riDn)e (av)e(ti+ U drDava!a ko)e )e
#o%odio t(una!i- #o)a! otvoreno% #odru.)a obre!en)en )e ti! ruDni! #ovi)e(ni! od)eko! i budi ()ean)e na #okradena
bla%a i na(ilne #okua)e Kciviliziran)aL (taro()edilaca+ Ni)a!- ribar ko%a (a! u#oznala na #laDi u zal)evu Aru%a!- ni)e
#ri!)eivao nikakvu razliku+ KZa vladu (u
265
0 +Il II l*OIXl l+l II+II?lZ- I U + I I I + I _ I +lZ+l 1 I I I I I I I I +1 I I II I I I I = I I = I= = " +11 1 I ?l I I i+ I l I
i _ I X+l
i 111 i+i+^ E +i 111 li i (e da !i ! 11 i(c_ 11 u4 i u vi vi u i lv u i u iv u IciZitl !ili+
Ni)+un+i (a! u#oznala u (ku#ini ribara ko)i (u (e neto! vratili ( !ora- o.i)u krvavili od (lane vode+ "ad (a! izni)ela vladin
#lan o #re(el)en)u !ali& ribara na dru%u #laDu- nekoliko )e n)i& izvuklo iroke ribar(ke noDeve i zaklelo (e da e Koku#iti
narod i (na%uL i boriti (e za (vo)u ze!l)u+ <ekli (u tla (u re(torane i &otele u #o.etku dobrodolico! do.ekali+ KSadaL-
rekao )e ribar i!eno! Abdul- Kkad (!o i! dali ko!adi nae ze!l)e- (ada Dele (ve+L Dru%i ribar- =an(oor- #okazao )e
#re!a ()enoviti! (tabli!a #al!e- dovol)no (naDni! da #teDive udar t(una!i)a+ K@a (tabla #o(adili (u !o)i #ra4#ra4
#rad)edovi+ Zato bi(!o (e !i (elili na dru%u #laDuTL Jedan n)e%ov roJak zarekao (e da e otii tek kad #re(ui !ore+
Pril)ev #o!oi za obnovu nakon t(una!i)a trebao )e (tanovnici!a Sri Canke #tuDiti !o%uno(t da iz%rade tra)ni !ir nakon
to (u #retr#)eli neiz!)erno vie od ti& %ubitaka+ U zal)evu Atu%an- kao i duD ci)ele i(to.ne obale- iz%ledalo )e kao da
#o.in)e dru%a vr(ta rata .i)i e #ob)ednik izvui kori(t iz 7ondova S Sin%alii- @a!ili ili =u(li!ani S i- na)vaDni)e od
(ve%a- &oe li #ravu kori(t izvui (tranci na ra.un do!ae% (tanovnitva+
Po.eo !e obuzi!ati !ra.an dH)a vu- kao da v)etat !i)en)a (!)er i da (e Sri Canka (#re!a #o(tati )o )edno!
Krekon(truirano!L drDavo! ko)a klizi ravno u v)e.no razaran)e+ >otovo )ednaki& #rituDbi na(luala (a! (e lani u Iraku S o
obnovi u ko)o) (u #ovlateni "utdi i neki odabrani i)iti+ Nekoliko &u!anitarni& radnika ko)e (a! u#oznala u Aolo!bu
reklo !i )e da i! )e neiz!)erno draDe raditi na Sri Canki- ne%o u Iraku ili A7%ani(tanu S ovd)e (e nevladine udru%e )o
(!atra)u ne#ri(trani!a- #a .ak i #o!aDu- a ri)e. obnova ni)e )o do(#)ela okal)ati vla(tito zna.en)e+ I#ak- i to (e !i)en)alo+ U
#ri)e(tolnici (a! nailazila na #lakate ( %rubi! karikatura!a za#adni& &u!anitaraca ko)i novce! #retr#ava)u dDe#ove dok
oto.ani u!iru od %ladi+
Nevladine udiu%e #odni)ele (u na)vei teret %n)eva ko)i )e izazvala obnova )er (u bile dobro vidl)ive- zbo% (vo)i& lo%oti#a
to (u i& li)e#ile #o (vi! (lobodni! #ovrina!a uz !ore- dok (u Sv)et(ka banka- USAID i vladini duDno(nici- (natrei o
#reobrazbi Sri Canke u Bali- ri)etko na#utali (vo)e urede u %radu+ Ironi.no- budui da (u &u!anitarne or%anizaci)e bile
)edine ko)e (u nudile bilo kakvu #o!o S ali (ve )e to bilo neizb)eDno- )er )e ono to (u nudili bilo u #ot#uno(ti
ne#ri!)ereno+ Dio #roble!a leDao )e u .in)enici to )e &u!anitarni ko!#lek( #o(tao toliko velik i toliko (e odale.io od l)udi
263
ni+ !u! vi+!i u u nae !iliu!+^ iiX \(e(iXe+ +ikoio (vi ko)c (a! uX \1 F0ii+i i+i i+i & i u i i i i 1 +1 i i
(u K#u(to#ani Divot u nevladini! udru%a!aL 44 (ku#i lioieli- vile 11+1 #l+101 i- to )e na)vie ra(#alilo narodni %n)ev-
na)novi)a bi)ela teren(ka vozila+ Po()edovale (u i& (ve &u!anitarne or%anizaci)e- ali (u ta vozila bila #reiroka i #revie
(naDna za u(ke ze!l)ane #utove+ Ai)ele dane tutn)ili (u lo%ori!a- #odizali #rainu- dok (u i! na za(tavica!a vi)orili nazivi
S O87a!- Uorld *i(ion- Save t&e A&ildetn S kao da )e ri)e. o nekakvi! turi(ti!a iz daleko% Sve!ira nevladini& udtu%a+
U ze!l)i toliko to#lo) kao to )e Sri Canka- takva vozila- (a (vo)i! zata!n)eni! (takli!a i kli!atizaci)o! nadilazila (u
#o)a! #ri)evozno% (red(tva S bila (u #okretne !ikrokli!e+
*idei da %or.ina bu)a- ni(a! (e !o%la ne za#itati koliko e )o vre!ena #rotei #ri)e ne%o to Sri Canka #ode za Irako! i
A7%ani(tano!- %d)e )e obnova toliko (li.ila na #l)a.ku da (u &u!anitarni radnici #o(tali !ete na#ada+ @o (e zbilo nedu%o
nakon !o% odla(ka S u #okol)u u @rinco!eleeu- lu.ko!e %radu na i(to.no) obali- (tradalo )e (eda!nae(t dtDavl)ana Sri
Canke ko)i (u radili za !eJunarodnu nevladinu udru%u Action A%ain(t ?un%er+ @o )e #otaknulo nov val okrutni& (ukoba- te
)e obnova nakon t(una!i)a u #ot#uno(ti za(tala+ Nakon novi& na#ada- !no%e (u &u!anitarne or%anizaci)e- u (tta&u za
(i%urno(t (vo)i& za#o(lenika- na#u(tile (u ze!l)u+ Dru%e (u (e #rebacile na )u%- u #odru.)a #od nadzoro! vlade i tako
u(kratile #o!o teDe #o%oJeno! i(toku te ()evetu #od ta!il(ki! nadzoro!+ @akve odluke (a!o (u )o vie o(naDile o()ea)
da (e (red(tva za obnovu troe ne#oteno- o(obito nakon to )e i(traDivan)e ko)e )e #rovedeno #otkra) /,,1+ otkrilo da )e-
unato. to!e to )e na)vei dio kua ko)e )e otetio i #oruio t(una!i i dal)e u ruevina!a- )edina izni!ka #red()edni.in
izborni okru% na )u%u- %d)e )e obnovl)eno ne(vakidan)i& i .ude(ni& 1B2 #o(to do!ova+23
?u!anitarni d)elatnici ko)i (u o(tali na terenu u i(to.ni! #odtu.)i!a otoka u blizini zal)eva Atu%a! (uo.ili (u (e ( novi!
valo! ra(el)eni& o(oba S (totine ti(ua bile (u #ri(il)ene zbo% na(il)a na#u(titi (vo)e do!ove+ D)elatnici U)edin)eni& naroda
Kko)i (u dobili u%ovore za obnovu kola ko)e )e razorio t(una!i- #re!)eteni (u na iz%radn)u za&oda za l)ude ra(el)ene zbo%
borbiL- izv)eu)e @&e Ne; Vork @i!e(T1
U (r#n)u /,,1+ %odine- @a!il(ki ti%rovi (luDbeno (u ob)avili da )e %otovo ( #rekido! vatre S obnova )e zavrila i rat )e
#onovno ot#o.eo+ =an)e od %odinu dana ka(ni)e u botba!a nakon t(una!i)a #o%inulo )e vie od .etiri ti(ue l)udi+ Na
i(to.no) obali obnovl)en )e (a!o d)eli #orueni& kua- ali (u (totine novi& z%rada ve izreetane !eci!a- neto! u%raJeni
#rozori razne(eni (u ek(#lozivo!- dok (u (e novi krovovi uruili nakon %ranatiran)a+
261
I i+i i i i i i !! & iZ+I I "+I l i I iX i i I i++I l+_ ii i u 11 i 1J i^ "+I ) iX i +1 i i 0 ! l+l i4+ +1 i +1 4+1 i !i i ! ii++++++X+ i+i
)u u u u in u 11 ra0bul i+i_+iiiXii %i -u Ci i r+ko%a i+ii+i+ =il )c LKti uvi)ek (ia)+io n+i (iaklcnini no%a!a- +i (_e (tu!4 %a)ile (ti 0+In
krv+ I#ak- )edno )e (i%urno S da lii (e na Sri I+anki ukori)enio !ir- #otrebno )e nad)a.ati ratne dobitke !etlu ko)i!a (u i
o#i#l)ivi ekono!(ki dobici ratne ekono!i)e u ko)o) (e vo)(ka (krbi za obitel)i (vo)i& vo)nika- a @a!il(ki ti%rovi za obitel)i
(vo)i& boraca i bo!baa4(a!oubo)ica+
Neiz!)erna dareDl)ivo(t ko)a )e u(li)edila nakon t(una!i)a u (ebi )e no(ila ri)etku !o%uno(t o(tvarivan)a zarade na
i(tin(ko! !iru 4 bila (u to (red(tva ko)a (u o!o%uivala za!il)an)e #oteni)e drDave- #o#ravl)an)e razorene za)ednice na
na.in ko)i! bi (e uz kue i ce(te obnavl)alo i !eJu(obno #ov)eren)e+ U!)e(to to%a- Sri Canka )e- )ednako kao i Irak- #ri!ila
ono to <onald Pari(- #olitolo% (a Sveu.ilita u Otta;i- naziva Kkazno! !iraL S na!etan)e krvoDedno%- ratoborno%
ekono!(ko% !odela ko)i )e veini (tanovnika oteDao Divot u#ravo u trenutku kad (u i! #o!iren)e i (!an)en)e na#eto(ti bili
na)#otrebni)i+2B I(tini za vol)u- #e.at !ira #onuJen Sri Canki no(io )e vla(titi (o) rata+ Na(tavak na(il)a obeavao )e ze!l)u-
(uvereno(t i (lavu+ "or#oraci)(ka !irovna #onuda- o(i! izv)e(no(ti beze!l)atva u na)(kori)o) buduno(ti- nudila )e-
du%oro.no %leda)ui- i *arle$)evo neu&vatl)ivo dizalo+
>d)e %od )e kriDar(ki #o&od Aikake kole odnio #ob)edu- (tvorio )e tra)nu na)niDu kla(u ko)a obu&vaa iz!eJu /3 i 1,
#o(to (tanovnitva+ On )e uvi)ek neki oblik rata+ Ali- kad (e takav ratni ekono!(ki !odel !a(ovni& i(el)avan)a i zatiran)a
kultura na!etne drDavi ko)u )e ve #o&arala katakliz!a- drDavi iz!rcvareno) etni.ki! (ukobi!a- onda )e #o%ibel)
neiz!)erno vea+ "ako )e "e$ne( za#i(ao #ri)e !no%o %odina- takav vid !ira kao kazne uvi)ek (a (obo! no(i #oliti.ke
#o(l)edice S !edu ko)i!a (u izbi)an)a )o krvavi)i& ratova+
26B
Svi)et Zeleni& i Arveni& zona
Slobodno #o(#re!ite ve kla(i.an #rivid da kata(tro7e ne izaziva)u di(kri!inaci)u S da one (ve #red (obo! ravna)u u#ravo
Kde!okrat(ki!L ne!aro!+ Poa(ti (e u(!)erava)u na obe(#ravl)ene- one ko)i (vo)e Divote !ora)u Div)eti na #utu #o%ibel)i+
AIDS ni)e ni!alo dru%a.i)i+
?ein =arai(- )uDnoa7ri.ki #i(ac- /,,1+1
"atrina (e !o%la #redvid)eti+ Sve to )e #o(l)edica #oliti.ko% u(tro)a ko)i u%ovorno #reda)e vla(titu od%ovorno(t #rivatni!
tvrtka!a i u #ot#uno(ti (e odri.e bilo kakve od%ovorno(ti+
?arr$ Bela7onte- a!eri.ki %lazbenik i borac za %raJan(ka #rava- ru)an /,,3+/
U dru%o! t)ednu ru)na /,,3+ %odine- nala (a! (e u Ne; Orlean(u (a (u#ru%o! Avi)e! i- naravno- Andre;o! ( ko)i! (a!
#utovala u Irak- zbo% (ni!an)a doku!entarca u d)elo!i.no #o#lavl)eno! %radu+ Dok na! (e bliDio ve.ern)i #olici)(ki (at-
dakle e(t (ati #o#odne- kruDili (!o ulica!a ne u(#i)eva)ui #ronai #ut+ Se!a7ori ni(u radili- a #olovicu #ro!etni& znakova
olu)a )e ili odni)ela (a (obo! ili i& )e bacila u (ttanu+ Ot#ad i voda #ri)e.ili (u #ut na veini ce(ta i veina oni& ko)i (u
#okuavali zaobii #re#reke bili (u #ridolice #o#ut na(- ko)i ni(u i!ali #o)!a ka!o idu+
Ne(rea )e bila teka S )edno (e vozilo #uno! brzino! zabilo dru%o!e u bok- na(red veliko% kriDan)a+ Na auto zaletio (e
u (e!a7or- #roletio kroz Del)eznu o%radu i zau(tavio (e na neko! tri)e!u+ Putnici u oba auto!obila #retr#)eli (u- na (reu-
(a!o lake ozl)ede S i#ak- ni(a! (e (ti%la ni (nai- a ve (a! leDala vezana na no(ili!a i ?itna !e vozila (vo)i! #ute!+ U
iz!a%lici izazvano) #otre(o! !oz%a- bila (a! (avreno (i%urna da- ka!o %od !e vozili- nee biti dobro+ *id)ela (a!
(tra&otne #rizore u #riru.no) klinici na aerodro!u u Ne; Orlean(u S li)e.nika i bolni.ara bilo )e toliko !alo da (u (#aeni
(ati!a .ekali n)e%u- (kutreni u invalid(ki! kolici!a+
269
#okra) "o)e (!o (e #rorr! rnrrnr+ $ntra n@@rPnP-avna n)eno! u!)e- ic
o(obl)e- &iv+ clcki i u ni4 (li UXi4- li in I ilo oil i v+iv+11 i bole(nike na Di vol u+ =olila (a! bolni.are ila !e #u(te+ S)ea! (e
ila (a! i! %ovorila ela (a! dobro- (tvarno dobro- a zati! (a! (e v)ero)atno one(vi)e(tila+
O(vi)e(tila (a! (e kad (!o #ri(ti%li u na)(uvre!eni)u i na)(#oko)ni)u bolnicu ko)u (a! ikad vid)ela+ Za razliku od klinika
#retr#ani& evakuirani! l)udi!a- u !edicin(ko! centru Oc&(ner S ( #onudo! Kzdrav(tvene (krbi i !entalno% (#oko)aL 4
li)e.nici- !edicin(ke (e(tre i bolni.ari bili (u bro)ni)i od #aci)enata+ Za#ravo- .inilo (e da na (avreno ureJeno! od)elu leDi
)o (a!o a.ica #aci)enata+ Nekoliko !inuta ka(ni)e nala (a! (e u #ro(trano) (obi %d)e (e za !o)e #o()ekotine i !odrice
brinula !ala vo)(ka !edicin(ko% o(obl)a+ @ri (e(tre od!a& (u !e odvele na rend%en(ko (ni!an)e vrataM briDni li)e.nik-
)uDn)a.ko% #odri)etla- izvukao !i )e nekoliko ko!adia (takla i na.inio #ar avova+
"ao veteranki kanad(ko% (u(tava )avno% zdrav(tva- bilo !i )e to #ot#uno ne#oznato i(ku(tvo S obi.no (a! kod li)e.nika
o#e #rak(e #o .ekaonica!a #rovodila #o .etrde(et !inuta+ A (ada (a! (e nalazila u (reditu Ne; Orlean(a S (a!o!
(reditu na)vee )avne zdrav(tvene krize u novi)o) #ovi)e(ti S)edin)eni& DrDava+ Ul)udni ad!ini(trator doao !i )e u (obu i
ob)a(nio da Ku A!erici !i #laa!o zdrav(tvenu zatitu+ Dra%a- )ako !i )e Dao S to )e za#ravo (trano+ Da na! )e bar va
(u(tav+ =oli! va(- i(#unite obrazac+L
Nekoliko (ati ka(ni)e !o%la (a! (lobodno na#u(titi bolnicu S (a!o da na (nazi ni)e bio #olici)(ki (at ko)i )e u #ot#uno(ti
blokirao %rad+ KNa)vei (u #roble!L- #ri.ao !i )e #rivatni .uvar u #redvor)u %d)e (!o obo)e ubi)ali vri)e!e- Ktoliki
narko!ani+ Ovi(nici o &eroinu #okuava)u (e uvui u l)ekarnu+L
Budui da )e l)ekarna bila .vr(to zakl)u.ana- (taDi(t )e bio toliko l)ubazan da !i da nekoliko tableta za u!iren)e bolova+
U#itala (a! %a kako )e u bolnici bilo kad )e olu)a bila na vr&uncu+ KBo%u &vala- ni(a! bio deDuranL- rekao )e+ KGivi! izvan
%rada+L
"ad (a! %a u#itala )e li otiao #o!a%ati #o (kloniti!a- #itan)e kao da %a )e (!elo i #o!alo zbunilo+ KNi)e !i #alo na
#a!etL- od%ovorio )e+ Brzo (a! te!u (krenula na- kako (a! !i(lila- (i%urni)e #odru.)e S buduno(t bolnice A&arit$+
=an)kalo )o) )e toliko !no%o (red(tava da )e )edva 7unkcionirala i #ri)e olu)e S l)udi (u ve #redviJali da- nakon (vi&
oteen)a na(tali& u #o#lavi- !oDda nikad vie nee #roraditi+ KBilo bi bol)e da )e otvoreL- rekao )e+ KOvd)e ne (!i)e!o
li)e.iti te l)ude+L
266
ii)cc!c"a (kid ko)u (a! u#ravo #ri!i!- ni 11 (a!o ut)cioviXcn)c kulture ko)a )e o!o%uila uDa(e ura%ana "atrina- kulture
ko)a )e na)(iio!ani)e (tanovnike Ne; Orlean(a o(tavila da (e uto#e+ "ao di#lo!at #rivatno% !edicin(ko% 7akulteta i (taDi(t
u #rivatno) bolnici- bio )e od%a)an da neo(i%urane- #reteDno a7ro4a!eri.ke (tanovnike Ne; Orlean(a )edno(tavno ne vidi
kao !o%ue #aci)ente+ @o )e vri)edilo #ri)e olu)e- ali )e o(talo vri)editi i nakon to (e ci)eli Ne; Orlean( #reobrazio u
divov(ku &itnu #o!o S (uo()eao )e ( evakuirani! (tanovnitvo!- ali to ni)e !i)en)alo .in)enicu da i& i dal)e ni)e !o%ao
(a%ledati kao (vo)e !o%ue #aci)ente+
"ad )e "atrina udarila- od)edno! (u na (v)et(ku #ozornicu izile otre %ranice iz!eJu (v)etova bolnice Oc&(ner i bolnice
A&arit$+ Ekono!(ki o(i%urani odvezli (u (e iz %rada- #ri)avili (e u &otele i nazvali o(i%urava)ua drutva+ Oni& 1/, ,,,
(tanovnika Ne; Orlean(a ko)i ni(u i!ali auto!obila- ko)i (u ovi(ili o #o!oi dtDave #ri evakuaci)i- .ekali (u #o!o ko)a
ni)e (tizala- i(#i(ivali o.a)ni.ke #ozive u #o!o ili od vrata &ladn)aka #ravili (#lavi+ @i (u #rizori #otte(li (vi)et )er )e unato.
#o!ireno(ti (a (vakodnevni! ne)ednako(ti!a #ri(tu#a zdrav(tveno) (ktbi i o#re!l)eno(ti kola- veina na( )e
#ret#o(tavl)ala da bi kata(tro7e ttebale biti neto dru%o+ Uzi!alo (e zdravo za %otovo da e dtDava S bare! u bo%ati!
ze!l)a!a S u trenuci!a katakliz!e #ritei l)udi!a u #o!o+ Slike iz Ne; Orlean(a #okazale (u da )e to o#e v)erovan)e
odba.eno S da (u kata(tro7e trenuci u ko)i!a krvoDedni ka#italiza! ()edi u ta)!4autu- da (e u ti! ttenuci!a (vi
u)edin)u)e!o- ali drDava #rebacu)e u viu brzinu S i to bez )avne ta(#tave+
U(li)edilo )e ktatko razdobl)e- dva4tri t)edna- ti)eko! ko)i& (e .inilo da e #ota#an)e Ne; Orlean(a izazvati krizu ekono!(ke
lo%ike ko)a )e (vo)i! ne!ilo(rdni! na#adi!a na )avnu (7eru uvelike u!noDila l)ud(ke #atn)e+ KOlu)a )e razotkrila #o(l)edice
neoliberali(ti.ki& laDi i !i(ti7ikaci)a- )edni! )edini! #otezo!L- #i(ao )e #olitolo%- #odti)etlo! iz Ne; Orlean(a- Adol#&
<eed !ladi+2 [in)enice to% tazotkrivan)a dobro (u #oznate S od brana ko)e nikad ni(u #o#ravl)ene- #reko nedovol)no
(ubvencionirano% (u(tava )avno% #ri)evoza- #a (ve do .in)enice da (e %rad(ki #lan #ri#re!a za (lu.a) kata(tro7e (veo na
#od)elu D*D4ova (a (av)eto! da- u (lu.a)u dola(ka ura%ana- (tanovnitvo treba na#u(titi %rad+
Zati! (e tu zatekla i Savezna u#rava za krizne (ituaci)e EIE=AF- laboratori) Bu(&eve ad!ini(ttaci)e u ko)e! (e i(#itivala
vizi)a vla(ti ko)o! u#ravl)a)u kor#oraci)e+ U l)etu /,,5+ %odine- (avezna drDava Coui(iana IE=A4i )e #o(lala za&t)ev za
(red(tvi!a #otrebni!a za razradu (veobu&vatno% #lana
5,,
;rnreL nnnrrnnc@i?nin# !)cnr ( iiiXciu (rr!n)cn)ti #iraircuicL iuiu;uic4
bio )e )i4il+in !l #io%i+i!+i bu(lievc vi+i(ti+ No- I@+=A- to% i(to% l)eta- ( #ola !ili)una ilol+it-i #l+ua u%ovor ( #i ivatno! t
vitko! Innovative E!er%enc$ =ana%e!ent+ N)c0in zadatak liio )e (tvoriti K#lan za (lu.a) kata(tro7alno% udara ura%ana na
)u%oi(to.nu Coui(ianu i %rad Ne; Orlean(L+5
Privatna tvrtka ni)e ted)ela (red(tva+ Oku#ila )e vie od (totinu (tru.n)aka- a kad (u o(tali bez novca- #onovno (u (e obratili
IE=A4iM ra.un (e na kra)u #o#eo na !ili)un dolara+ @vrtka )e oblikovala (cenari)e !a(ovne evakuaci)e ko)i (u obu&vaali
(ve S od do(tave vode do na#utaka (u()edni! za)ednica!a da #ronaJu #razne terene ko)e )e !o%ue trenuta.no #rena!i4
)eniti za na(el)a #rikolica za evakuirane S (ve ono razu!no to (e ni)e o(tvarilo kad )e ura%an #o#ut oni& kakve (u
za!il)ali ui(tinu udario+ Di)elo! i zbo% to%a to (e- ti)eko! o(a! !)e(eci nakon to )e u%ovorni (uradnik #redao izv)ee-
ni)e #oduzelo nita+ KNi)e bilo novca za na(tavakL- ob)an)avao )e =ic&ael Bro;n- tadan)i ravnatel) IE=A4e+3 Pri.a )e
uobi.a)ena za izo#a.enu drDavu kakvu )e iz%radio Bu(& 4 (lab- nedo(tatno 7inanciran )avni (ektor ( )edne (trane i- u(#oredna-
bo%ato 7inancirana kor#oraci)(ka in7ra(truktura ( dru%e+ "ad (u u #itan)u bile i(#late u%ovorni! (uradnici!a- (red(tava )e
bilo na#retek S kad )e u #itan)u 7inanciran)e te!el)ni& 7unkci)a drDave- bla%a)ne (u #razne+
Ba kao to (e oku#aci)(ka vla(t S)edin)eni& DrDava u Iraku razotkrila kao #razna l)utura- kad )e "atrina udarila- takvo! (e
#okazala i (avezna vla(t kod kue+ Za#ravo- vla(t )e bila toliko te!el)ito od(utna da IE=A naiz%led ni)e bila (#o(obna
#ronai (tadion u Ne; Orlean(u %d)e (u dani!a bez vode i &rane .a!ile dvade(et tri ti(ue l)udi S u(#rko( .in)enici da (u
(vi (v)et(ki !edi)i ve dani!a bili ta!o+
Neki ideolozi (lobodno% trDita- videi ta) (#ektakl ko)i )e kolu!ni(t Ne; Vork @i!e(a Paul "ru%!an nazvao Kvlada ko)a
ne vladaL- o()etili (u da i! v)era (labi+ KUruene brane Ne; Orelan(a o(tavit e #o(l)edice na neokonzervativno! #okretu
)ednako du%a.ke i duboke kao one ko)e )e #ad Berlin(ko%a zida o(tavio na licu (ov)et(ko%a ko!uniz!aL- #ie #oka)ni.ki
#ravov)ernik =artin "ell$ u (vo!- .e(to .itano! e(e)u+ KNada)!o (e da e (vi ko)i (u #oticali na#redak te ideolo%i)e- !edu
n)i!a i )a- i!ati dovol)no vre!ena da #ro!i(le o (vi! (vo)i! #o%reka!a+L [ak (u i #ri#adnici (tare %arde
neokonzervatiz!a kakav )e bio Jona& >oldber% #o.eli !oliti Kveliku vla(tL da #ritekne u #o!o+ K"ad %rad tone u !ore- a
#obuna (e ne !oDe obuzdati- onda bi vla(t v)ero)atno trebala krenuti u akci)u+L1
5,1
%u)e )e uvi)c" !o%ue #ronai i!iiinkc a#o(tole tricd!aui0nia+ Nau!a )e tra%edi)a- ali )c- kako =ilton Iried!an #ie u
(vo! uvodniku 0+a U-000 Street Journal- Ki(tovte!eno i #rilikaL+ Dana 12+ ru)na /,,3+ .etrnae(t dana nakon to (u #o#u(tile
brane S zaklada ?erita%e u#rili.ila )e (u(ret ideolo%a4i(to!il)enika ( re#ublikan(ki! zakonodavci!a+ Iz to%a (e izn)edrio
#o#i( K<eakci)a (lobodno% trDita na ura%an "atrinu i vi(oke ci)ene na7teL S (ve u (ve!u tride(et dva #ro%ra!a- (vi redo!
ravno iz #riru.nika Aikake kole- (vi redo! uobli.eni kao K#o!o Drtva!a ura%anaL+ Prve tri #re#oruke %la(ile (u Kod!a&
ukinuti #tevladava)ui Davi(4Baconov zakon o #laa!a u u%roDeni! #odru.)i!aL S to (e odno(i na zakon ko)i (avezni!
u%ovorni! (uradnici!a #ro#i(u)e i(#latu !ini!alne zatade: Kci)elo u%roDeno #odru.)e #retvoriti u zonu (lobodno%
#oduzetnitva ( )edin(tveno! #orezno! (to#o!L i Kci)elo #odru.)e #retvoriti u re%i)u ekono!(ke konkurenci)e E(a
(veobu&vatni! #orezni! olakica!a i ukidan)e! (vi& #ro#i(aFL+ Dru%i za&t)ev #ozivao )e na #od)elu vau.era roditel)i!a
ko)e e kori(titi u #rivatni! kola!a+B @)edan dana ka(ni)e- (ve te !)ere #red(tavili (u #red4()edniku Bu(&u+ Na#o(l)etku )e
i#ak !orao #rovoditi zakone o radu- iako i& )e veina u%ovorni& (uradnika do(lovno zane!arivala+
Na (a(tanku (e rodilo )o ide)a ko)e (u dobile #red()ednikovu #odrku+ "li!atolozi (u #oveanu u.e(talo(t ura%ana izravno
#ovezivali ( #ora(to! te!#erature oceana+9 @a #ovezano(t- naDalo(t- ni)e (#ri)e.ila radnu %ru#u zaklade ?erita%e da od
"on%re(a zatraDi ukidan)e #ro#i(a o zatiti okolia ko)i (u titili obalu =ek(i.ko% zal)eva- odobren)a za iz%radn)u novi&
ra7ineri)a u S)edin)eni! DrDava!a i zeleno (v)etlo za Kbuen)e u Arkti.ko! nacionalno! zatieno! #odru.)uL+6 Sve te
!)ere dove(t e do #ovean)a e!i(i)e (takleni.ki& #linova- vaDno% l)ud(ko% do#rino(a kli!at(ki! #ro!)ena!a S unato.
to!e- #red()ednik i& )e od!a& #odrDao- nazivavi i& reakci)a!a na udar ura%ana "atrine+
Za (a!o nekoliko t)edana obala Zal)eva #retvorila (e u laboratori) za onu i(tu Kvla(t ko)u vode van)(ki (uradniciL kakva (e
#rvi #ut )avl)a u Iraku+ "o!#ani)e ko)e (u (e do.e#ale na)uno(ni)i& u%ovora bile (u #ri#adnice #oznate ba%dad(ke eki#e:
?alliburtonova #odruDnica "B< z%rabila )e 1, !ili)una dolara za obnovu #riobalni& vo)ni& baza+ Black;ater )e titio
IE=A4ine za#o(lenike od #l)a.kaa+ Par(on( S zlo%la(an zbo% nekvalitetni& radova u Iraku 4 #reuzeo )e na)vei #ro)ekt
!o(to%radn)e na =i((i((i##ie)u+ Iluor- S&a;- Bec&tel- A?/= ?ill 4 (vi tedo! na)vaDni)i u%ovorni (uradnici u Iraku S (
vlado! (kla#a)u u%ovore o do#re!i #okretni& kua za
5,/
Z+II I I =l I 111 I I I + I I I I I I I I + 1 I i I i I 1 I ? + I I +1 + I = I X_+X X_ _ + I X+E _ =l 11 - I 1+ II ? I +1 X+l +
"+io (in !i nun ivi u in _ 11n4iiu4 #i iiii)c&+i11- (+inio nekoliko J+!+i nakon olu)e kao da )i4 ba%dad(ka Zelena 0ona #olet)ela
iz+(vo%a %ni)ezda na @i%ri(u i (let)ela u Ne; EFrlcMtn(+ Paralele (e ni(u !o%le #orei+ Za #rovedbu o#eraci)e K"atrinaL Sba;
)e una)!io bive% ravnatel)a vo)no% ureda za obnovu u Iraku+ Iluor )e (vo% %lavno% inDen)era iz Iraka #re(elio u
#o#lavl)eno #odru.)e+ KNai radovi na obnovi Iraka #olako (e u(#orava)u- (to%a na ra(#ola%an)u i!a!o l)ude ko)i e voditi
nae radove u Coui(ianiL- ob)a(nio )e #red(tavnik tvrtke+ Joe Allbau%&- ona) .i)a )e tvrtka Ne; Brid%e Strate%ie( obeavala
u Irak dove(ti Ual4=art i B4Eleven- bio )e %lavni lobi(t u (kla#an)u !no%i& #o(lova+ Sli.no(ti (u toliko u#adale u o.i da (u
neki #laenici- (v)eDe #ridoli iz Ba%dada- i!ali tekoa da (e #rila%ode+ "ad )e izv)e(titel) David Ender( u#itao naoruDano%
(traDara ko)i )e .uvao &otel u Ne; Orelan(u )e li .e(to iao u akci)u- (traDar )e od%ovorio: KNe+ Ovd)e )e kao u Zeleno)
zoni+L11
Jo !no%o to%a #od()ealo )e na Zelenu zonu+ Pre%ledava)ui u%ovore vri)edne 9-B3 !ili)ardi dolara- kon%re(ni (u
i(traDitel)i #ronali #ri!)ere Kznatni& na#u&avan)a trokova- olako troen)e i loe u#ravl)an)eL+1/ E[in)enicu da (u (e one
i(te %reke iz Iraka #onavl)ale u Ne; Orlean(u trebala bi za%luiti tvrdn)a da )e oku#aci)a Iraka bila tek niz ne(rea i
#o%reaka ko)e (u obil)eDile ne(tru.no(t i nedo(tatan nadzor+ "ad (e i(te te #o%reke #onavl)a)u bezbro) #uta- vri)e!e )e da
(e raz!i(li o !o%uno(ti )e li u to! (lu.a)u uo#e ri)e. o #o%reka!a+F
U Ne; Orlean(u- )ednako kao i u Iraku- ni)e #ro#utena ni)edna #rilika za zaradu+ @vrtka "en$on- #odruDnica !e%a4
#o%rebno% kon%lo!erata Service Aor#oration International Eko)a )e dala znatna (red(tva za Bu(&evu ka!#an)uF- dobila )e
#o(ao (ku#l)an)a !rtvi& ( ulica i iz kua+ Po(ao )e tekao ne(vakidan)e (#oro- ti)ela (u (e dani!a #rDila na (uncu+ S#a(ioci i
volonteri ko)i (u radili u !rtva.nica!a ni(u (!)eli #ruDati #o!o )er bi (ku#l)an)e! leeva zadrli u "en$onov #o(lovni
teritori)+ @vrtka )e drDavi zara.unala- #ro()e.no- 1/ 3,, dolara #o Drtvi S #o(li)e (e (uo.ila ( o#tuDba!a za loe
ozna.avan)e vee% di)ela leeva+ Jo %odinu dana nakon #o#lave tru#la u (tan)u ra(#ada i dal)e (e #ronalazila na
tavani!a+12
Jo )edan (ladak detal) iz Zelene zone S .inilo (e da (tvarno i(ku(tvo .e(to ne!a nikakve veze ( dobivan)e! uovora+
A(&Britt- tvrtka ko)a )e zaradila #ola !ili)arde dolara uklan)a)ui ot#ad- navodno ni)e #o()edovala ni)edan ka!ion za odvoz
ot#ada- #a )e ci)eli #o(ao #rebacila (vo)i! u%ovorni! (uradnici!a+15 Jo vie u o.i u#ada #ri!)er tvrtke ko)o) )e IE=A
#latila 3-/
5,2
ne!aru rai i(iiu S #rcu%raiiu inc; ;rican(a+ i0%i+uin)a Xc #i \ ii d i)+11+1 !kiivc i nikad ni)e dovrena+ @vrtka 1 +i%lu&ou+(e 1
Fi(a(icr <eliel nala (e #nJ i! i a%o!- #a (e otkrilo da )e za#ravo ri)e. o v)er(ko) (ku#ini+ KNa)bliDe Eoni zadatku bilo )e to
da (a! or%anizirao lo%orovan)e !ladeDi #od okril)e! (vo)e crkveL- #riznao )e direktor Ci%&t&ou(ea- #a(tor >ar$
?eldret&+13
Jednako kao i u Iraku- vlada )e )o )edno! odi%rala ulo%u ti(kate za novce- o#te!l)ene za i(#late i ula%an)a+ "or#oraci)e (u
izvla.ile 7ondove #ute! debeli& u%ovora- a zati! vladi za uzdar)e davale ne toliko kvalitetno obavl)ene #o(love ne%o
#rilo%e za ka!#an)u i0ili odane vo)nike (#re!ne za (l)edee izbore+ EU Ne; Vork @i!e(u #ie ovako: KDvade(et na)vei&
u%ovorni& (uradnika od %odine /,,,+ #otroili (u %otovo 2,, !ili)una dolara na lobiran)e i donirali /2 !ili)una dolara
#oliti.ki! ka!#an)a!a+L Bu(&eva ad!ini(traci)a )e za uzvrat iz!eJu /,,,+ i /,,1+ za /,, !ili)ardi dolara #oveala
koli.inu (red(tava za i(#latu u%ovorni! (uradnici!a+11F
Jo )e neto bilo #oznato S u%ovorni (uradnici odbi)ali (u za#o(liti lokalno (tanovnitvo ko)e bi obnovu Ne; Orlean(a
(&vatilo ne (a!o kao #o(ao ne%o i kao dio ozdravl)en)a i o(naDivan)a za)ednice+ Ua(&in%ton )e lako !o%ao #o(taviti uv)et
ko)i! bi #ot#i(ivan)e (vako% u%ovora za obnovu nakon "atrine ovi(ilo o to!e da tvrtke za#o(le lokalno (tanovnitvo- uz
#otenu #lau- i tako !u #o!o%nu da na(tavi Div)eti+ U!)e(to to%a- (tanovnici Zal)eva- )ednako kao i u Itaku- !orali (u
%ledati kako u%ovorni (uradnici (tvara)u ekono!(ki #rocvat te!el)en na olako (te.eno! novcu #orezni& obveznika i
olabavl)eni! #ro#i(i!a+
I(&od )e- #ot#uno #redvidl)ivo- bio ta) da- nakon to (u (ve razine (uradnika #oku#ile (vaka (vo) dio- ni)e o(talo nita za
l)ude ko)i (u obavl)ali #o(ao+ Na #ri!)er- #i(ac =ike Davi( otkrio )e da )e IE=A tvrtki S&a; #laala 1B3 dolara #o
.etvorno) (to#i !odre cerade ko)o! (u #rekrivani oteeni krovovi S u(#rko( to!e to )e cerade #ribavila vlada+ Nakon to
(u (vi niDi (uradnici #oku#ili (vo) dio- tadnici ko)i (u u(tvari ukucavali .avle u cerade- #ri!ali (u / dolara #o .etvorno)
(to#i+ KSvaka tazina u%ovorno% &ranidbeno% lanca- dru%i! ri)e.i!a- #reDderava (e u %ar%antuan(ki! raz!)eri!a S o(i!
one na)niDeL- na#i(ao )e Davi(- Kna ko)o) (e obavl)a (tvarni #o(ao+L1B
Jedno i(traDivan)e izno(i #odatak da (e K.etvrtina tadnika ko)i (u obnavl)ali %rad (a(to)ala od u(el)enika bez #ravoval)ani&
i(#rava S na)vei! di)elo! ?i(#anoa!erikanci 4 i ko)a )e zaraJivala daleko !an)e od le%alno za#o(leni& radnikaL+ U
=i((i((i#i)u (e za)edni.ko! tuDbo! nat)eralo nekoliko ko!#ani)a da (trani! radnici!a i(#late (totine ti(ua dolara
5,5
I _ I I =Z I 1 +11 I 1 I II I I I I = I l_ II X_ I 11 0+XX II I 11 I I?Z = I + I I II I +11 I I I I I +1 I l+l *I I= I II i Xl
U?U
iii ii i #robi u I & i iiXilni_ X8 K(it u Ci vMu lili n)e%tn u%ovorni (iii+ulnikF i- navodno i! rekao d+i na %iadi&(ic (li0e i!i%raci)(ka
(luDba+ *eina i& )e #ob)e%la da izb)e%ne u&ien)e nai!e- u lo! (lu.a)u- !o%li (u zavriti u neko! od novi& zatvora za
ile%alne u(el)enike za .i)u )e iz%radn)u ?alliburton4"B< (klo#io u%ovor (a (avezno! vlado!+19
Na#adi na ne!one ko)i (e izvoJeni u i!e obnove i (#aavan)a- ni(u (e zau(tavili u to) to.ki+ Da bi #okrili de(etke !ili)ardi
ko)i!a (u #laane u%ovorne obveze i #orezne olakice #rivatni! tvrtka!a- re#ublikan(ki )e "on%re( u (tudeno!e /,,3+
na)avio da (avezni budDet !ora (rezati za 5, !ili)ardi dolara+ =edu o(tali!a- #rekinut )e rad #ro%ra!a za (tudent(ke
kredite- zdrav(tvenu zatitu i (oci)alne i(kaznice za &ranu+16 Dru%i! ri)e.i!a- na)(iro!ani)i %raJani A!erike dva#ut (u
(ubvencionirali ta) u%ovorni Eldorado S #rvi #ut kad (u (e (red(tva za #o!o Drtva!a "atrine #reobrazila u neobuzdane
i(#late kor#oraci)a!a- .i!e ni(u (tvorena ni #otena radna !)e(ta niti )e o(i%urano 7unkcioniran)e )avni& (luDbi- i dru%i #ut-
kad )e na razini ci)ele drDave- u i!e #laan)a ti& #rena#u&ani& ra.una- ukinuto oni& nekoliko #ro%ra!a ko)i!a (e izravno
#o!aDe neza#o(leni!a i (iro!ani! radnici!a+
Jo ne tako davno kata(tro7e (u bile trenuci drutveno% iz)edna.en)a- ri)etki trenuci kad (u ra(#rene za)ednice o(tavl)ale
#od)ele #o (trani i radile za)edno+ I#ak- kata(tro7e u (ve veo) !)eri #o(ta)u (u#rotno(t to!e S one #ruDa)u uvid u okrutnu i
beutno #odi)el)enu buduno(t u ko)o) (e #ravo na Divot otku#l)u)e novce! i konkurenci)o!+
Ba%dad(ka Zelena zona na)bol)i )e #ri!)er to% (v)et(ko% #oretka+ Zona #o()edu)e vla(titu elektri.nu !reDu- vla(tite
tele7on(ke i kanalizaci)(ke (u(tave- neovi(nu o#(krbu na7to! i vla(titu- na)(uvre!eni)e o#re!l)enu bolnicu ( klini.ki .i(ti!
o#eraci)(ki! dvorana!a S i (ve to tite #et !etara debeli zidovi+ Na neki .udan na.in Zona #od()ea na divov(ki-
oklo#l)eni turi(ti.ki erui(er- u(idren u(red !ora na(il)a i beznaJa u(i)ane Arvene zone ko)a (e zove Irak+ Ako (e .ov)ek
u(#i)e ukrcati- .eka)u %a kokteli #okra) bazena- loi &olivud(ki 7il!ovi i teretane+ Ako (e ne naJe !eJu odabrani!a- onda %a
!oDe #oko(iti !etak (a!o zato to )e (ta)ao #reblizu zidu+
Svuda u Iraku vidl)iva )e okrutna i diver%entna vri)edno(t ko)a (e #ri#i(u)e razni! kate%ori)a!a l)udi+ Za#adn)aci i n)i&ovi
ira.ki kole%e #o()edu)u kontrolne to.ke na ulazi!a u n)i&ove ulice- beton(ke zatitne zidove #red kua!a- #ancirke i
danonono deDurne #rivatne .uvare+ Ze!l)o! #utu)u
5,3
"a!a ku)0+ #i o0+oic 1 l0+vi (ava` u c n 111 ua)va0ii iXi i 11+111 111 !i i N \X+i XZ-ia(i K!u&i voduL+ Svaki! (vo)i! #okreto!
oJail)u i(tu +i!oi+ilnu #oruku !i (!o odabrani- nai Divoti vri)ede nei0+!)erno vie+ Ira.ani (redn)e kla(e- u !eJuvre!enu-
drDe (e za (l)edeu- niDu #re.ku na to) l)e(tvici oni !o%u ku#iti zatitu lokalni& !ilici)a- !o%u ot!i.ari!a #latiti otku#ninu
za oteto% .lana obitel)i+ No- %ole!a veina Ira.ana ne uDiva ni na)!an)u zatitu+ "ro.e ulica!a nezatieni od (vako%
!o%ue% na(il)a- dok i& od auto!obila4bo!bi titi (a!o tanak (lo) tkanine+ U Itaku (retnici no(e #ancirke- o(tali no(e
bro)anice+
I(#rva (a! #o!il)ala da )e 7eno!en Zelene zone )edin(tvena #o)ava ira.ko%a rata+ Dana(- nakon %odina ko)e (a! #rovela u
#odru.)i!a o#u(toeni! kata(tro7o!- (&vaa! da (e Zelena zona #o)avl)u)e (vu%d)e %d)e &ara.i ko!#lek( ka#italiz!a
kata(tro7e- no(ei one i(te otre #od)ele iz!eJu odabrani& i odba.eni&- zatieni& i o(uJeni& na #roklet(tvo+
Do%odilo (e u Ne; Orlean(u+ Nakon #o#lave- ve ionako #odi)el)en %rad #retvorio (e u bo)inicu na ko)o) (u ratovale
obzidane zelene i #ob)en)ele crvene zone S to ni)e bilo #o(l)edica tete na(tale #o#lavo!- ne%o KZ(lobodnotrDini&Z
r)een)aL ko)a )e #ri%rlio #red()ednik+ Bu(&eva ad!ini(traci)a odbila )e iz krizni& 7ondova #laati za#o(lene u )avno!
(ektoru- te )e %rad(ka u#rava Ne; Orlean(a- nakon to )e iz%ubila (vo)u #oreznu bazu- !orala ti)eko! nekoliko !)e(eci
nakon ura%ana "atrine ot#u(titi tri ti(ue radnika+ =edu n)i!a (u bila i e(nae(torica za#o(lenika iz ureda za #laniran)e S
to (!rdi na Kde4baa(i7lkaci)uL S a ot#uteni (u u#tavo u trenutku kad (u Ne; Orlean(u #laneri bili do(lovno o.a)ni.ki
#otrebni+ U!)e(to to%a- !ili)uni drDavni& dolara #reli (u u ruke van)(ki& (av)etnika- od ko)i& (u !no%i ut)eca)ni tr%ovci
nekretnina!a+/, Naravno- otkaze (u dobile i ti(ue u.itel)a- .i!e )e otvoren #ut #reobrazbi de(etaka )avni& kola u .arter4
kole S u#ravo ono to )e #redla%ao Iried!an+
>otovo dvi)e %odine nakon olu)e- bolnica A&arit$ i dal)e (to)i zatvorena+ Sud(ki (u(tav )edva da 7unkcionira- a #rivatizirana
elektrodi(tribuci)(ka tvttka Ener%$ ni)e u(#)ela (taviti %rad(ku elektri.nu !reDu u #o%on+ Nakon to )e za#ri)etila da e
radikalno #odii ci)ene- tvrtka )e #rili.no !utni! na.ini!a od (avezne vlade u(#)ela iz!u(ti )o /,, !ili)una dolara+ Su(tav
)avno% #ri)evoza o(tao )e bez %otovo #olovice za#o(leni&+ >ole!a veina )avni& %raJevin(ki& #ro)ekata (to)i ( #tozori!a
#rekriveni! da(ka!a i #u(ta S (avezna u#rava za (tano%radn)u odlu.ila )e- od to% bro)a- (ruiti #et ti(ua (ta!beni&
)edinica+/1 Na)vei dio turi(ti.ko% lobi)a u Azi)i .eznuo
5,1
u +Ne; i Zi u4+iii(ti 0iuIii! iZ i \ \ 111 +&! ++ \- iX+iinr (tanove S nekoliku 0%rada- n+li!e- i i+i Ci0i (tZ tia ()+i ) 111111 nu 11
!i+i u b&0in i IZrant u(ke .etvrti- ta!on)e% turi(ti.ko% !a%neta+
bnJc(&a Evikali #o!a%ala )e u #odizan)u #rote(tno% lo%ora i(#red )edne od zatvoreni& z%rada- St+ Bernard Public ?ou(in% i
ob)an)ava da ve du%o i!a)u #lanove o to!e to treba u.initi (a St+ Bernardo!- ali i& ni(u !o%li #rove(ti (ve dok (u ta!o
Div)eli l)udi+ @ako (u (e okori(tili kata(tro7o! kao na.ino! .ien)a .etvrti- u trenutku kad )e .etvrt bila na)(labi)a+++ @o )e
()a)an teren za vee kue i a#art!ane+ Jedini #roble! )e(t to da treba izbaciti (vu onu crnu (irotin)u ko)a ta!o ubiQL//
Slu.a)evi kola- #rivatni& kua- bolnica- (u(tava )avno% #ri)evoza i nedo(tatka .i(te vode u !no%i! di)elovi!a %rada
otkriva)u da (e )avna (7era Ne; Orlean(a ne obnavl)a S da#a.e- brie (e- a olu)a (e kori(ti kao izlika+ U rani)o) 7azi
ka#itali(ti.ko% K(tvarala.ko% razaran)aL- velika #odru.)a S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava o(ta)u bez (vo)i& #roizvodni& baza
i de%enerira)u (e- #retvara)ui (e u #o)a(e rde ruevni& tvornica i zaboravl)eni& (ta!beni& na(el)a+ Ne; Orlean( nakon
"atrine !o%ao bi dati #rvi #ri!)er novo% oblika ruevno% urbano% kra)obraza u za#adno!e (vi)etu S #o)a( #li)e(ni-
razoren (!rtono(ni! (#a)an)e! za(tar)ele )avne in7ra(trukture i ek(tre!ni& kli!at(ki& uv)eta+
A!eri.ka udru%a %raJevinara iz)avila )e /,,B+ %odine da (u SAD toliko zao(tale u odrDavan)u )avne in7ra(trukture S ce(ta-
!o(tova- kola- brana S da e- ti)eko! #et %odina- biti #otrebno vie od bili)un i #et(to !ili)ardi dolara da bi (e vratila u
okvire uobi.a)eno% (tandarda+ U!)e(to to%a- takvi (e ra(&odi reDu i dal)e+/2 I(tovre!eno- )avna in7ra(truktura dil)e! (vi)eta
(uo.ava (e ( do(ad neviJeni! (tre(o!- ura%ani!a- cikloni!a- #o#lava!a i u!(ki! #oDari!a- (ve u.e(tali)i! u #o)avi i
(naDni)i!+ Cako )e za!i(liti buduno(t u ko)o) (ve vei bro) %radova #o()edu)e o()etl)ivu i du%o zane!arivanu in7ra(trukturu
ko)u rue kata(tro7e i ko)a (e zati! o(tavl)a da trune- a da (e n)ezine te!el)ne u(lu%e vie nikad ne #o#ravl)a)u ili obnavl)a)u+
U !eJuvre!enu (e oni dobro #otkoDeni #ovla.e u utvrJene za)ednice %d)e i! #rivatni dobavl)a.i i(#un)ava)u (ve #otrebe+
Znaci takve buduno(ti )a(no (u (e nazirali u vri)e!e naila(ka (ezone ura%ana /,,1+ %odine+ @i)eko! (a!o )edne %odine
indu(tri)a obuzda4van)a krize do(lovno )e ek(#lodirala S de(eci novi& tvrtki ulaze na trDite- obeava)u (i%urno(t i zatitu u
(lu.a)u da udari )o )edan od *eliki&+ Jedan od a!biciozni)i& #ro)ekata za#o.ela )e zrako#lovna tvrtka u Ue(t
5,B
K#lan (#aavan)a oil ura%ana ko)i evakuaci)u #ud kata(iiolo! #ut vara u ot!)eni #rovodL+ U trenutku #ribliDavan)a olu)e-
ko!#ani)a (vo)i! .lanovi!a rezervira boravak u na)luk(uzni)i! %ol74klubovi!a- to#lica!a ili u Di(ne$landu+ Nakon to (e
#otvrde rezervaci)e- odabrane luk(uzni! !laDn)aci!a evakuira)u iz zone udara+ KNe!a .ekan)a u redovi!a- ne!a #etl)an)a
(a (v)etino! S (a!o #utovan)e #rvi! razredo! ko)e #roble! #retvara u #raznike+++ UDiva)te u to!e to (te u(#)eli izb)ei
uobi.a)en !eteD evakuaci)e #ted ura%ano!+L/5
Za one ko)i o(ta)u #o(to)i dru%i vid #rivatizirano% r)een)a+ >odine /,,1+ Arveni )e kriD #ot#i(ao novo #artner(tvo za
d)elovan)a u (lu.a)u krize ( ko!#ani)o! Ual4=art+ KPri)e ne%o to tre#ne- (ve e (e #retvoriti u #rivatno #oduzetnitvoL-
iz)avio )e Bill$ Ua%ner- ravnatel) krizne u#rave na Ilorida "e$(u+ KOni #o()edu)u i(ku(tvo+ Oni #o()edu)u i (red(tva+L
>ovorio )e na Nacionalno! kon%re(u o ura%ani!a u %radu Orlandu na Iloridi S cvatue! %odin)e! (a)!u okrenuto!
tvrtka!a ko)e #roda)u (ve to bi !o%lo biti kori(no u (lu.a)u nove kata(tro7e+ KOvd)e (u neki iz)avili: ZStari- to )e veliki
bizni(+Z @o )e !o) novi bizni(+ *ie (e ne bavi! vrtno! ar&itekturo!+ Odlazi! u #oduzetnike ko)i (e bave .ien)e! ot#ada
nakon ura%anaZL- rekao )e Dave Bland7old- izla%a. na kon7erenci)i ko)i )e ta!o izla%ao (vo)e Kobroke ko)i (e (a!i
#od%ri)ava)uL+/3
*elik dio u(#oredne ekono!i)e kata(tro7e iz%raJen )e novce! #orezni& obveznika- i to za&val)u)ui #rocvatu u #odru.)u
#rivatizirane obnove u ratni! zona!a+ Divov(ki u%ovorni (uradnici ko)i (u u Iraku i A7%ani(tanu bili KelitaL- nali (u (e #od
u.e(talo! #oliti.ko! #al)bo! zbo% troen)a veliko% di)ela (red(tava iz drDavni& u%ovora na vla(tite- kor#oraci)(ke
(uradnike S iz!eJu /, i 33 #o(to- kako #okazu)e revizi)a u%ovorni& (uradnika u Iraku- #rovedena /,,1+ %odine+/1 *elik
dio ti& (ted(tava otiao )e- #ot#uno zakonito- u %ole!e inve(tici)e iz%radn)e kor#oraci)(ke in7ra(trukture S Bec&telove
bri%ade %raJevin(ki& (tro)eva- ?alliburtonovi zrako#lovi i ar!ade ka!iona- te nadzorna (truktuta ko)u izraJu)u C42- AAAI i
Booz Allen+
Na)radikalni)e ula%an)e !eJu n)i!a )e(t ono Black;aterovo S u #aravo)nu in7ra(trukturu+ Ute!el)ena 1661+ %odine- tvrtka
(e okori(tila ne#rekinuti! dotoko! u%ovora ti)eko! Bu(&eva !andata da (tvori #rivatnu vo)(ku od dvade(et ti(ua
#laenika- i veliku vo)nu bazu u S)everno) Aarolini- vri)ednu iz!eJu 5, i 3, !ili)una dolara+ Jedno izv)ee o
Black;aterovi! !o%uno(ti!a navodi (l)edee: K<azvo) lo%i(ti.ki& o#eraci)a ko)i!a )e !o%ue brDe
5,9
! i 1 I i 1+1 I 1 11 -1 I 1 1+ ) iX la I XX n I 0 +1 -XX_l FX =l l_ I 1+1 I I I _ I +Z 11+1 I I+I I li u It I I + R Z) \l I I I 1 I+I i +
;
i+i0lu uili liiXi I& -i- !l naoruDani& luliko#u u ilo veliko% Bocin%ova !odela ZE\0+ Ivnk+i #ii()iZilii)c i iiZX"Zlin+ Na)vei takti.ki
vozni #oli%on u drDavi+++ I J!)ctno )ezero #ovrine /, &ektara #o .i)o) #ovrini na #ontoni!a #luta)u konte)neri ( brod(ki!
o%rada!a i okni!a- #rila%oJeni za obuku i v)eDbe de(anta na ne#ri)atel)(ki brod+ Poli%on za obuku #a(a ( 9, eki#a
ra(#oreJeni& dil)e! (vi)eta+++ 1 1,, !etara du%a.ka (trel)ana za obuku (na)#eri(ta+L/BR
De(no ori)entirane novine u S)edin)eni! DrDava!a Blackvvater o#i(u)u kao Kal4iaidu #unu #ozitivacaL+/9 Analo%i)a
do(lovno za#an)u)e+ >d)e %od (e zau(tavio ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e- na to! (u !)e(tu obilno nicale naoruDane
(ku#ine izvan do&vata drDave+ @o i ne iznenaJu)e 4 kad drDave obnavl)a)u #o)edinci ko)i ne v)eru)u u vla(t- drDave ko)e
%rade redo! (u (labe- to (tvara #otraDn)u za alternativni! (na%a!a (i%urno(ti S radilo (e tu o ?ezbolla&u- Black;ateru-
=a&di)evo) ar!i)i ili bandi ( ulica Ne; Orlean(a+
<oJen)e te u(#oredne i #rivatizirane in7ra(trukture nadilazi okvire #olitike+ "ad #rivatno iz%raJena in7ra(truktura ko)a )e
na(tala ti)eko! Bu(&eva !andata d)elu)e kao c)elina- otkriva (e u #ot#uno(ti uobli.ena drDava unutar drDave- (naDna i
(#o(obna )ednako koliko )e (tvarna drDava (laba i lo!na+ @a kor#oraci)(ka drDava u ()eni na(tala )e %otovo i(kl)u.ivo
novce! #orezni& obveznika E6, #o(to #ri&oda Black;atera #ot)e.e od u%ovora ( drDavo!F- na#lato! obuke o(obl)a
Ena)vei! di)elo! nekadan)i& drDavni& (luDbenika- #oliti.ara i vo)nikaF+/6 Unato. to!e- ta divov(ka in7ra(truktura nalazi
(e u #rivatno! vla(nitvu i #od #rivatni! nadzoro!+ >raJani ko)i (u (ve to #latili ne!a)u nikakvi& #rava na tu u(#orednu
ekono!i)u- niti na n)ezina (red(tva+
U !eJuvre!enu )e (tvarna drDava iz%ubila (#o(obno(t obavl)an)a (vo)i& te!el)ni& 7unkci)a bez #o!oi u%ovorni&
(uradnika+ O#re!a )o) )e za(tar)ela- a na)vei (tru.n)aci #ob)e%li (u u #rivatni (ektor+ "ad )e "atrina udarila- IE=A )e
!orala #ronai u%ovorno% (uradnika ko)i e (kla#ati u%ovore ( dru%i! (uradnici!a+ Sli.no to!e- kad )e dolo vri)e!e da (e
o(uvre!eni vo)ni #riru.nik S u #odru.)u #ravila ko)a #okriva)u odno(e ( u%ovorni! (uradnici!a- vo)(ka )e ta) zadatak
#redala )edno! od (vo)i& na)vei& u%ovorni& (uradnika- tvrtki =P<I S Ku kuiL ni)e vie bilo (tru.n)aka+ AIA
R Jedan od vidova te indu(tri)e ko)i izaziva na)veu (tre#n)u )e(t: koliko )e ta indu(tri)a otvoreno #ri(trana+ Na #ri!)er-
tvrtka Black;ater bli(ko (uraJu)e ( #okreto! za zabranu #oba.a)a i o(tali!- de(no ori)entirani!- #okreti!a+ Donaci)e da)e
%otovo i(kl)u.ivo <e#ublikan(ko) (tranci- u!)e(to da oklade ra(#oreJu)e na vie Kkon)aL- kao to .ini veina veliki&
kor#oraci)a+ ?alliburton 9B #o(to (vo)i& #rilo%a za ka!#an)u al)e <e#ublikanci!a- A?/= ?ill B, #o(to+ I#ak- (na%u !ate
nadilazi na#or da (e za!i(li dan kad e #oliti.ke (tranke una)!l)ivati te ko!#ani)e da u&ode #rotivnike ti)eko! izborne
ka!#an)e 4 ili da i& kori(te u ta)ni! o#eraci)a!a- #revie K!ra.ni!L .ak i za AIA4u+
5,6
(#i)i!(iu (enior cia Fc u%ovoru i ! (u ran !i !i+i !or+ua 0+aoi +1 nn 1 u+i !naic u A%enci)ino) kantini+ KJedan nedavno
u!irovl)eni a%ent rekao )e tla !i !u dva#ut #rili dok )e .ekao kavuL- izv)eu)e Co( An%clc( 1Ziinc(+ "ad )e =ini(tar(tvo
do!ovin(ke (i%urno(ti odlu.ilo da (e #odi%nu Kvirtualne o%radeL na a!eri.ki! %ranica!a ( =ek(iko! i "anado!-
=ic&ael P+ Jack(on- do!ini(tar- u%ovorni! (uradnici!a )e rekao: KOvo )e neobi.na #rilika+++ =oli!o va( da na! (e vratite i
#ou.ite na( kako da radi!o (vo) #o(ao+L >lavni in(#ektor !ini(tar(tva ob)a(nio )e da Do!ovin(ka (i%urno(t Kne #o()edu)e
ka#acitete #otrebne za u.inkovito #laniran)e- nadzor i realizaci)u #ro%ra!a EInici)ative (i%urni& %ranicaFL+2,
Pod Bu(&evo! vlau drDava i dal)e #o()edu)e (ve ure(e vla(ti S #reli)e#e z%rade- #red()edni.ke kon7erenci)e za ti(ak-
#oliti.ke (ukobe S ali vie ne obavl)a (tvarni #o(ao vla(ti- nita vie ne%o to za#o(lenici u Nikeovo! #o%onu u
Beavertonu i dal)e iva)u teni(ke+
Po(l)edice odluke ko)u )e doni)ela (adan)a #oliti.ka vr&uka- da (vo)e duDno(ti na ko)e (u izabrani (u(tavno #reda)u
u%ovorni! (uradnici!a- #rotezat e (e onkra) tra)an)a (a!o )edne ad!ini(traci)e+ "ad (e trDite )edno! (tvori- !ora (e
tititi+ "o!#ani)e u (a!o!e (rcu ko!#lek(a ka#italiz!a kata(tro7e (ve vie drDavu i ne#ro7itne udru%e %leda)u kao izravnu
konkurenci)u S iz kor#oraci)(ke #er(#ektive- kad %od vlade ili &u!anitarne or%anizaci)e izvre (vo)e tradicionalne zadae-
u%ovorni! (uradnici!a oti!a)u #o(ao ko)i (e !oDe izve(ti uz o(tvarivan)e zarade+
KZane!arena obrana S kako !obilizirati #rivatni (ektor u cil)u #ot#ore Do!ovin(ko) (i%urno(tiL S %la(i na(lov )edno%
izv)ea iz /,,1+ %odine u .i)e! (u (e (av)etodavno! odboru nale neke od na)vei& kor#oraci)a u (ektoru i ko)e u#ozorava
na to Kda izl)evi 7ederalne (a!ilo(ti ko)e (e o.itu)u u #ruDan)u #o!oi Drtva!a kata(tro7a ut)e.u na (#o(obno(t trDita da
u#ravl)a vla(tito! izloDenou rizikuL+21 Izv)ee )e ob)avio Sav)et za !eJunarodne odno(e- i u n)e!u (e tvrdi da u l)udi-
ako zna)u da e i! vla(t #ritei u #o!o- izo(ta)e #oriv da #laa)u #rivariziranu zatitu+ U (li.no!e tonu- %odinu dana
nakon "atrine- direktori tride(et na)vei& kor#oraci)a u S)edin)eni! DrDava!a (ku#ili (u (e #od za)edni.ki! nazivniko!
Okru%lo% (tola o bizni(u- u .i)e! (e .lan(tvu nalaze Iluor- Bec&tel i A&evron+ Sku#ina (e #rozvala Partner(tvo za nadzor
kata(tro7e i od!a& (e #oDalila da i! ne#ro7itni (ektor izla(ko! na teren nakon kata(tro7e- Kkvari #o(aoL+ O.ito (u i!
&u!anitarci i nevladine udru%e zadrle u trDite donaci)a!a %raJevin(ko% !ateri)ala- u!)e(to da )e
51,
I _ I I "A %l+lSIU I I 0 _ I X1_ +1 I+ i I+I =l 0+I l = I I 0 _ +1 I I Xi I I 1 I I +1 II I I+I I I I I I I I i 1111 @l I 1 I)etlA
bol)e od I I)cdin)cui& n+!ill+i+E4Z
*elik ilio le a%re(ivno(ti i0+vi iv iz .in)enice tla kor#oraci)(ki (vi)et dobro 0na da zlatno doba neo%rani.eni& (avezni&
u%ovora ne !oDe tra)ati !no%o dul)e+ *lada S)edin)eni& DtDava tetura ravno u ekono!(ku krizu- za to )e veliki! di)elo!
za(luDna de7icitarna #otron)a ko)o! (e #laalo (tvaran)e #rivatizirane ekono!i)e kata(tro7e+ @o zna.i da e u #rili.no
(koro) buduno(ti bro) u%ovora dra(ti.no o#a(ti+ Potkra) /,,1+ %odine- vo)ni analiti.ari (u izni)eli #redviJan)a da bi (e
Penta%onov #rora.un za nabave- ti)eko! (l)edee% de(etl)ea- !o%ao (!an)iti za %otovo /3 #o(to+22
"ad (e ra(#r(ne !)e&ur kata(tro7e- tvrtke kakve (u Bec&tel- Iluor i Black;ater iz%ubit e velik dio (vo)i& #ri!arni&
#ri&oda+ I dal)e e #o()edovati vi(oku te&nolo%i)u i o#re!u ko)u (u #ribavili na troak #orezni& obveznika- ali e !orati
iznai nov #o(lovni !odel- nov na.in ko)i! e #okrivati (vo)e vi(oke trokove+ Sl)edea 7aza razvo)a ko!#lek(a
ka#italiz!a kata(tro7e (avteno )e )a(no vidl)iva S uz #ora(t bro)a krizni& (ituaci)a- uz vladu ko)a nee !oi #od!irivati
ra.une- uz (tanovnitvo ko)e bludi zbo% ne(#o(obne drDave- u(#oredna kor#oraci)(ka drDava izna)!l)ivat e (vo)u
in7ra(trukturu kata(tro7e (vi!a ko)i (u #lateDno (#o(obni- #o na)vio) trDino #odnol)ivo) ci)eni+ Na #roda)u e biti (ve 4 od
&eliko#tera na krovovi!a z%rada- #reko #itke vode- do leDa)eva u (kloniti!a+
Bo%at(tvo ve dana( #ruDa neki vid izlaza za nuDdu u (lu.a)u na)vee% bro)a kata(tro7a S n)i!e (e ku#u)u (u(tavi rano%
u#ozoravan)a za #odru.)a u ko)i!a (u udari t(una!i)a .e(ti- n)i!e (e %o!ila)u zali&e @a!i7lua za (l)edeu navalu
e#ide!i)e+ N)i!e (e ku#u)e voda u boca!a- %eneratori- (atelit(ki tele7oni i #rivatne #olici)e+ U vri)e!e izrael(ko% na#ada na
Cibanon /,,1+ %odine a!eri.ka )e vlada #okuala bar u #o.etku vla(titi! drDavl)ani!a na#latiti trokove evakuaci)e S
na#o(l)etku )e !orala odu(tati od to%a+25 Ako na(tavi!o u to! #ravcu- (like l)udi ko)i (to)e na krovovi!a Ne; Orlean(a ne
(a!o to da)u uvid u nerazri)een dio a!eri.ke #ovi)e(ti ra(ni& ne)ednako(ti- ne%o (luDe i kao v)e(nik kolektivne buduno(ti
a#art&e)da kata(tro7e u ko)e! o #ravu na #reDivl)avan)e odlu.u)u oni ko)i (u (#o(obni #latiti vla(titi bi)e%+
>leda)ui #re!a nadolazei! kata(tro7a!a S ekoloki! i #oliti.ki! S .e(to #ret#o(tavl)a!o da e!o (e (vi za)edno
(uo.iti ( n)i!a- da (u na! #otrebne vode ko)i (&vaa)u koliko ve #lovi!o ti! kur(o! (a!ouniten)a+ I#ak- ni(a! toliko
(i%urna+ =oDda )e dio razlo%a zato (e toliki dio nai&
511
(u uv)ereni da e i& novac (#a(iti oil ono% n+iX%oic%+i+ 1, nar n)eto!icno
!oDe ob)a(niti i .in)enicu zato toliki bro) Bu(&cvili #ri(taa #ot)cic iz kran(ke za)ednice Po(l)edn)i& dana+ U i%ri ni)e
(a!o #otreba za v)ero van)e! da #o(to)i #o!oni izlaz iz (vi)eta ko)i (tvara)u+ *aDni)e )e(t da )e Dru%i dolazak #arabola
ono%a to (tvara)u na ovo!e (vi)etu 4 (u(tav ko)i zaziva razaran)e i kata(tro7u da bi- nakon to%a- #rivatni! &eliko#teri!a i
zra.ni! !o(tovi!a (ebe i (vo)e #ri)atel)e #renio u boDan(ku (i%urno(t+
Dok u%ovorni (uradnici &ita)u da razvi)u alternativne i (tabilne izvore #ri&oda- kao )edan od !o%ui& ukazao (e bizni(
#rov)ere ot#orno(ti o(tali& kor#oraci)a+ @i!e (e bavio Paul Bre!er #ri)e odla(ka u Irak S !ultinacionalne ko!#ani)e
#retvarao )e u (i%urno(ne !)e&ure- (#o(obne da ne(!etano na(tave 7unkcionirati .ak i kad (e oko n)i& ra(#ada)u drDave u
ko)i!a d)elu)u+ Prvi rezultati vidl)ivi (u u #redvor)i!a !no%i& veliki& n)u)orki& i london(ki& #o(lovni& z%rada S
aerodro!(ke (i%urno(ne #rov)ere #o#raene za&t)evi!a za i(#rava!a ( 7oto%ra7i)o! i rend%eni!a S ali ta indu(tri)a (tre!i
daleko vie- !ata o %lobalno) #rivatizaci)i ko!unikaci)(ki& !reDa- zdrav(tvu i ener%etici u trenuci!a krize- i (#o(obno(ti
za #ronalaDen)e i tran(#ort %lobalizirane radne (na%e u (a!o (redite velike kata(tro7e+ Dru%o !o%ue #odru.)e razvo)a ko)e
)e #re#oznao ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e leDi u u#ravl)an)u %radovi!a S zadae #olici)e i vatro%a(aca u%ovoro! (e
#reno(e na #rivatne zatitar(ke tvrtke+ KI(to ono to rade za vo)(ku u(red IaludDe- !o%u ko!otno raditi i za #olici)u u(red
<enoaL- iz)avio )e %la(no%ovornik tvrtke Cock&eed =artin u (tudeno!e /,,5+23
Indu(tri)a #redviJa da e (e ta nova trDita radikalno razviti ti)eko! (l)edee% de(etl)ea+ Ja(nu vizi)u #ravca kretan)a ti&
trendova da)e Jo&n <obb- bivi za#ov)ednik #o(tro)be Delta Iorce- (adan)i u(#)eni #o(lovni konzultant+ U ve
o#e#oznato! !ani7e(tu to %a )e na#i(ao za .a(o#i( Ia(t Ao!#an$ o#i(u)e Kkra)n)i i(&odL rata #rotiv terora- kao Knov-
daleko .vri #ri(tu# nacionalno) (i%urno(ti- iz%raJen ne oko drDave ne%o oko %raJana i #rivatni& tvrtki+++ Skrb za (i%urno(t
#o(tat e zadao! !)e(ta %d)e Divite i ono%a za ko%a radite- ba kao to to biva i (a zdrav(tveno! (krbiL+21
<obb na(tavl)a: KI!uni #o)edinci i !ultinacionalne kor#oraci)e #rvi e (e izvui iz nae% kolektivno% (u(tava i radi)e (e
odlu.iti za una)!l)ivan)e kakve #rivatne vo)ne tvrtke- kakve (u Black;ater ili @ri#le Aano#$- ko)e e tititi n)i&ove do!ove
i #o%one i u(#o(tavl)ati zatitnu o%radu oko (vakodnevno% Divota+ U(#oredne tran(#ortne !reDe S ko)e (e razvi)a)u iz
51/
]i+i)+ii v v n!i#ini i in tvnitir+i i 7rinrnvi@!i J0r lXrnu 111 rvt ni_ui+rill] lL+ @A*Ilvr#
u(i%uiano% i dobro EiXiu d 111111 !i% %ni)ivil+i u dru%oL- la) elitni (vi)et ve 0ivi #uni! Divoto!- ali ko&b #redviJa da e
(redn)a kla(a ubrzo #oi za ti! #ri!)ero! K(tvara)ui #ri%rad(ke za)ednice ko)e e di)eliti trokove zatiteL+ @akva
KZoklo#l)cna #red%raJaZ ra(#oredivat e i odrDavati #o!one %eneratore i ko!unikaci)(ke !reDeL- n)i!a e #atrolirati
#rivatne !ilici)e Kko)e (u #role kor#oraci)(ku obuku i &va(ta)u (e (vo)i! na)(uvre!eni)i! (u(tavi!a reakci)e na kriznu
(ituaci)uL+
Dtu%i! ti)e.i!a- (vi)et #ri%rad(ki& Zeleni& zona+ A oni izvan te zatitne o%rade+++ Koni e (e !orati zadovol)iti o(taci!a
nacionalno% (u(tava+ >tavitirat e a!eri.ki! %radovi!a %d)e e #o(tati (ub)ekti!a danonono% nadzora i rubni& ili
ne#o(to)ei& (luDbi+ Siro!ani nee i!ati dru%o #rib)eDiteL+
Buduno(t ko)u o#i(u)e <obb u veliko) !)eri #od()ea na (adan)o(t Ne; Orlean(a- %d)e (u iz tuevina iznikle dvi)e
izni!no razli.ite vr(te o%raJeni& za)ednica+ S )edne (trane (to)e takozvani IE=A4ini %radovi 4 (a!otni- u za#eak zbi)eni
lo%ori #rikolica za (iro!ane (ttadalnikeM iz%radili (u i& Bec&telovi ili Iluorovi u%ovorni (uradnici- n)i!a u#ravl)a)u
#rivatne zatitar(ke tvrtke .i)e o#&odn)e kruDe #ol)un.ani! #arkiraliti!a- drDe novinare #odal)e i #re!a #reDiv)eli!a (e
#onaa)u kao #re!a zlo.inci!a+ S dru%e (trane uzdiDu (e o%raJene za)ednice iz%raJene u bo%ati! %rad(ki! .etvrti!a S
Audubon i >arden Di(trictu- !)e&uri 7unkcionalno(ti ko)i kao da (u (e u #ot#uno(ti izdvo)ili iz drDave+ Sa!o nekoliko
t)edana nakon olu)e- (tanovnici (u ta!o ve i!ali vodu i (naDne #o!one %enetatore+ N)i&ovi bole(ni li)e.ili (u (e u
#rivatni! bolnica!a- n)i&ova d)eca #o&aJala (u nove .artet4kole+ "ao i obi.no- ni(u i!ali #otrebe za )avni! #ri)evozo!+ U
n)uorlin(ko! #red%raJu St+ Bernard Pari(&- tvttka D$nAor# na (ebe )e #reuzela na)vei dio #olici)(ko%a #o(la 4 one dru%e
.etvrti izravno (u una)!ile zatitar(ke tvttke+ Iz!eJu te dvi)e vr(te #rivatizirani& (uvereni& drDava uzdiDe (e n)uorlin(ka
ina.ica Arvene zone 4 #ro(tor u ko)e! bro) ubo)(tava vrto%lavo ra(te- a .etvrti kakva )e Co;er Nint& Uard #retvara)u (e u
#o(t4a#okali#ti.nu ni.i)u ze!l)u+ <e#er(ki &it ko)i izvodi Juvenile- (ni!l)en u l)eto nakon "atrine- ()a)no o#i(u)e okruDen)e:
KGivi!o kao ?aiti- bez vla(tiL S #o(rnula drDava SAD+2B
Bill iui%le$- n)uorlin(ki odv)etnik i aktivi(t #ri!i)etio )e: K@o to (e zbiva u Ne; Otlean(u (a!o )e koncentrat- )a(ni)a
verzi)a zbivan)a dil)e! nae ze!l)e+ Svaki %rad u nao) do!ovini no(i velike (li.no(ti ( Ne;
512
do!ovini otioaciu (u uio (u(iava )avno% oni-i0ovaiiX+i- )avno% (i+!iov-iiiX+i-
drDavne zdrav(tvene (krbi i kazneno% #rava+ Ako ne (#ri)e.i!o oni4 ko)i ne #odrDava)u )avno obrazovan)e- zdrav(tvo i
(tanovan)e- na(tavit e ci)elu ovu drDavu #retvarati u Co;er Nint& Uard+L29
@a) #roce( )e ve odavno uzeo !a&a+ Jo )edan tra.ak uvida u buduno(t a#art&e)da kata(tro7e !oDe (e otkriti u bo%ato!-
re#ublikan(ko! #red%raJu Atlante+ @a!on)i (tanovnici zakl)u.ili (u da i! )e do(ta da (vo)i! #orezi!a na nekretnine
(ubvencionira)u kole i #olici)u u (iro!ani! a7roa!eri.ki! #red%raJi!a+ <e7erendu!o! (u odlu.ili o(novati vla(titi %rad-
Sand$ S#rin%(- ko)i !oDe vla(tite #oreze troiti na (vo)i& 1,, ,,, (tanovnika- i #rito! ne di)eliti #ri&ode dil)e! daleko
vee% okru%a Iulton+ Jedini #roble! bio )e to Sand$ S#rin%( ni)e i!ao %rad(ku vla(t ko)u )e trebalo (tvoriti iz te!el)a 4 od
#riku#l)an)a #oreza #reko urbani(ti.ko% #lana do iz%radn)e #arkova i rekreaci)e+ U ru)nu /,,3+- u !)e(ecu kad )e #o#lava
#o%odila Ne; Orlean(- (tanovnici!a Sand$ S#rin%(a )avili (u (e #red(tavnici %raJevin(ko% i konzul4tant(ko% diva-
ko!#ani)e A?/= ?ill- ( ne(vakidan)i! #ri)edlo%o! 4 !i e!o obaviti #o(ao za va(+ Za #o.etnu ci)enu od /B !ili)una
dolara %odin)e- ko!#ani)a (e obvezala iz te!el)a #odii #ot#uno nov %rad+26
Nekoliko !)e(eci ka(ni)e- Sand$ S#rin%( )e #o(tao #rvi Ku%ovorni %radL+ Za novu %rad(ku u#ravu izravno (u radila (a!o
.etvorica d)elatnika S (vi o(tali bili (u vezani u%ovori!a+ <ick ?ir(ekorn- voda ?illovo% #ro)ekta- o#i(u)e Sand$ S#rin%(
kao Kli(t bi)elo%a #a#ira bez i)edne 7unkci)e vla(tiL+ Dru%o! novinaru )e rekao da Kdo(ad nitko u nao) indu(tri)i ni)e (tvorio
%rad takvi& raz!)eraL+5,
Atlanta Journal4Aon(titution izv)eu)e da Kkad )e Sand$ S#rin%( odlu.io za u#ravl)an)e %rado! uzeti u%ovorne (uradnike-
to (e (!atralo (!ioni! ek(#eri!ento!L+ @i)eko! (a!o %odine dana- #o!a!a za u%ovorni! %radovi!a ve )e &arala
i!uni! #red%raJi!a Atlante i #o(tala Kuobi.a)eni! #o(tu#ko! na ()everu okru%a IultonL+ Su()edne za)ednice #ole (u za
#ri!)ero! Sand$ S#rin%(a i takoJer na re7erendu!u odlu.ile #o(tati (a!o(talni! %radovi!a i na u%ovor uzeti novu
%rad(ku vla(t+ Jedan od novi& %radova- =ilton- za tu )e zadau od!a& una)!io A?/= ?ill S tvrtka )e (tekla i(ku(tvo+
Ubrzo (e rodila ka!#an)a u ko)o) (u novi kor#oraci)(ki %radovi Del)eli (tvoriti vla(titi okru%- to bi zna.ilo da ni)edan n)i&ov
#orezni dolar ne bi odlazio u (iro!ana (u()ed(tva+ Plan )e naiao na De(tok ot#or izvan enklave 4 nai!e- #oliti.ari (u tvrdili
da bez ti& #orezni& (red(tava ne bi vie !o%li odrDavati velike (u(tave
515
#od()ea u+i Ne; R Zi lean( i neto iu+niXe n+i =a%JaJ+RZ
11 li! iinuniiii #red%raJi!a Ail+iniezavrio )e tride(eto%odin)i kriDar(ki #o&od kor#oratizina ( cil)e! #odrivan)a i
Kderan)aL drDave S ne (a!o to (u u #rivatni! ruka!a zavrile (ve )avne u(lu%e- ne%o i (a!a d)elatno(t vla(ti- dakle-
u#tavl)an)e+ O(obito )e #rikladno to )e ta) revolucionarni korak na.inila u#ravo ko!#ani)a A?/= ?ill+ "or#oraci)a )e u
Iraku zaradila !ili)une dolara na u%ovori!a ko)i (u )e obvezivali da izvrava te!el)nu 7unkci)u vla(ti- nai!e- nadzor o(tali&
u%ovorni& (uradnika+ U Pri Canki- nakon t(una!i)a- ne (a!o to )e ta tvrtka %radila luke i !o(tove ne%o )e i!ala zadau
K(veobu&vatno% u#ravl)an)a #ro%ra!o! obnove in7ra(truktureL+5/ U Ne; Orlean(u nakon "attine ko!#ani)a dobiva 3,,
!ili)una dolara da iz%radi IE=A4ine %radove- te da bude (#re!na obaviti i(ti ta) #o(ao u (lu.a)u nove kata(tro7e+ *eliki
!etat #rivatizaci)e drDave u trenuci!a ne(vakidan)i& okolno(ti- tvrtka to dana( .ini u (vakidan)i! okolno(ti!a+ Ako )e
Itak #o(luDio kao laboratori) ek(tre!ne #rivatizaci)e- onda )e 7aza i(#itivan)a o.ito zavrila+
513
inici)ative
Izrael kao #ouka i o#o!ena
*i(oke %rani.ne o%rade ne #ri#ada)u (vi)etu >ula%a- ne%o (vi)etu #ri%uiva.a buke uz auto#uteve- luk(uzni! loDa!a na
(tadioni!a- #ro(tori!a za ne#ua.e- zatieni! zona!a na aerodro!i!a i Ko%raJeni! za)ednica!aL+++ One )a(no otkriva)u
(ve #ovla(tice i!uni& i zavi(t (iro!ani& i to na na.in neu%odan za ob)e (trane+ Sto ni)e i(to kao tvrditi da ni(u u.inkovite+
A&ri(to#&er Aald;ell- vii urednik- @&e Ueekl$ Standard- (tudeni /,,1+1
De(etl)ei!a (u (vi tvrdili da (veo#i kao( i(#i)a (v)et(ku ekono!i)u+ Po)edina.ni okovi i krize !o%li (u (e i(kori(titi kao
#olu%a za otvaran)e novi& trDita- ali nakon to )e #rvi ok obavio #o(ao- za tra)an ekono!(ki ra(t bili (u #otrebni relativan
!ir i (tabilno(t+ @ako %la(i #ri&vaeno ob)an)en)e zato (u devede(ete bile toliko u(#)ene S #o zavretku ?ladno% rata-
ekono!i)e (u bile (lobodne da (e u(redoto.e na tr%ovinu i ula%an)a i kako (u drDave #o(ta)ale (ve #ovezani)e i ovi(ne )edne
o dru%i!a- !o%uno(t da bo!bardira)u )edna dru%u bivala )e (ve !an)a+
Na Sv)et(ko! ekono!(ko! 7oru!u u Davo(u- /,,B+ %odine- #oliti.ari i vode kor#oraci)a razbi)ali (u %lave zbo% (tan)a ko)e
)e- bar nazi%led- #oricalo to.no(t te o#e#ri&vaene tvrdn)e+ @o (u nazvali KDile!o! iz Davo(aL ko)u )e =artin Uol7-
kolu!ni(t Iinancial @i!e(a o#i(ao kao Kkontra(t iz!eJu ekono!i)a #rikladni& za (vi)et i #roble!ati.ni& #oliti.ki&
#ro%ra!aL+ On #ie da (e ekono!i)a (uo.ila ( Knizo! okova S burzovni! (lo!ovi!a nakon /,,,+ %odine- terori(ti.ki!
uDa(i!a 11+ ru)na /,,1+- ratovi!a u A7%ani(tanu i Iraku- trven)i!a oko a!eri.ke #olitike- (koko! realni& ci)ena na7te na
razine neviJene )o od (eda!de(eti& %odina- #rekidno! #re%ovora u Do&i E#re%ovori Sv)et(ke tr%ovin(ke or%anizaci)eF i
(ukobi!a izazvani! iran(ki! nuklearni! a!bici)a!aL S a i#ak- i(ta ta ekono!i)a nala (e u Kzlatno! dobu nairoko
ra(#odi)el)eno% ra(taL+ Jedno(tavni! ri)e.i!a- (vi)et ide k vra%u- na obzoru (e ne nazire (tabilno(t- a %lobalna ekono!i)a
(ve to #ozdravl)a %ro!o%la(ni! a#lauzo!+ Ubrzo nakon to%a
511
(ov(ku ni i ni ako (e i i0%ovara (a !ii& nX+u i !a za nudi!+u !l ne od no(i4- onda 11 n)r in4 !oDe bili+ Ako (i4 nakon to%a
#o#ri.a ( !o%ui! ula%a.i!a- onda (u to do(ati neviJena zlatna vre!enaL+/
la) zbun)u)ui trend takoJer (e #rati #o!ou ekono!(ko% indikatora nazvano% Kindek( odno(a #itol)a i kavi)ataL+ @a)
indek( #rati #roda)u borbeni& !lazni& aviona E#itol)F i luk(uzni& !laDn)aka Ekavi)arF+ @i)eko! (eda!nae(t %odina- indek(
otkriva da )e u razdobl)i!a kad (e #rodavalo !no%o lova.ki& zrako#lova- #roda)a luk(uzni& !laDn)aka #adala i vice ver(a
S kad )e ra(la #roda)a luk(uzni& !laDn)aka- o#adala )e #roda)a vo)ni& aviona+ Naravno- a.ica ratni& #ro7itera uvi)ek (e
u(#i)evala obo%atiti #roda)o! oruD)a- ali (u oni- ekono!(ki %ledano- bili bezna.a)ni+ I(tina (uvre!eno% trDita %la(i da ni)e
!o%ue o(tvatiti (naDan ekono!(ki #rocvat u(red na(il)a i ne(tabilno(ti+
I#ak- ta i(tina vie ne vri)edi+ Od /,,2+ nadal)e- dakle- od %odine invazi)e na Irak- indek( otkriva da )e #ora(la #roda)a i
lova.ki& zrako#lova i luk(uzni& !laDn)aka S brzo i i(tovre!eno- to zna.i da )e (vi)et (ve !an)e !irno !)e(to- a da (e
i(tovre!eno aku!ulira )o vei #ro7it+2 >alo#ira)ui ekono!(ki ra(t u "ini i Indi)i d)elo!i.no )e za(luDan za #ora(t
#otraDn)e za luk(uzni! #roizvodi!a- ali )e za to- )ednaki! di)elo!- za(luDno i iren)e u(ko% vo)no4indu(tri)(ko% ko!#lek(a
u %otovo (veobu&vatni ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e+ >lobalna ne(tabilno(t dana( ne #o%odu)e (a!o !aleno) %ru#i
tr%ovaca oruD)e! S ona (tvara %ole!e #ro7ite vi(oko4te&noloko! (i%urno(no! (ektoru- %raJevinar(tvu- #rivatni!
zdtav(tveni! tvrtka!a ko)e li)e.e ran)ene vo)nike- na7tno! i #lin(ko! (ektoru S i naravno- (vi! u%ovorni! (uradnici!a
iz vo)ne indu(tri)e+
<az!)eri zarada ko)i (u (e nali na kocki o.ito (u dovol)ni za #okretan)e ekono!(ko% #rocvata+ Cock&eed =artin- .i)i )e
bivi #ot#red()ednik #red()edavao odboro! u ko)e! )e %la(no za%ovarao rat u Iraku- #ri!io )e (a!o /,,3+ %odine /3
!ili)ardi dolara a!eri.ki& #orezni& obveznika+ De!okrat(ki kon%re(!en ?enr$ Ua8!an #ri!i)etio )e da ta) izno( Knadilazi
bruto do!ai #roizvod u 1,2 drDave- !edu ko)i!a (e nalaze I(land- Jordan i "o(tarika+++ a vei )e i od za)edni.ki& budDeta
=ini(tar(tva tr%ovine- =ini(tar(tva unutarn)i& #o(lova i U#rave za !alo #oduzetnitvo kao i uku#ne zakonodavne %rane
vla(tiL+ Sa! Cock&eed bio )e KtrDite u na(ta)an)uL+ @vrtke kao to )e Cock&eed Eiz!eJu /,,,+ i /,,3+ %odine ci)ena dionice
te tvrtke utro(tru.ila )e vri)edno(tF veliki! (u di)elo! dio
51B
indek( S#ade I Felen(e- K!)erilo 0+a vri)edno(t dionica u #od i ni Xi i na ol \i a ne- zrako#lov(tva i (ve!ir(ki& te&nolo%i)a- te
do!ovin(ke (i%urno(tiL- (vake %odine- od /,,1+ do /,,3+ bil)eDi #ro()e.ni& 13 #o(to #ora(ta 4 (eda! i #ol #uta vie ne%o
to #ovean)e bil)eDi indek( Standard k Poor ko)i !)eri vri)edno(ti 3,, ko!#ani)a ti)eko! i(to% razdobl)a+5
Dile!u iz Davo(a )o vie #od)aru)e izrazito #ro7itabilan !odel #rivatizirane obnove- (tvoren u Iraku+ *ri)edno(ti dionica
%raJevin(ki& tvrtki- a !edu n)i!a (u i oni divovi ko)i (u (e nakon ratova i #rirodni& kata(tro7a o!a(tili u%ovori!a bez
)avno% nat)e.a)a- #ora(le (u /3, #o(to iz!eJu travn)a /,,1+ i travn)a /,,B+ Obnova i iz%radn)a #retvorila (e u toliko velik
#o(ao da (e (vako novo razaran)e do.eku)e ( u(&ito! ko)i #rate u(i)ane #onude )avni& dionica S 2, !ili)ardi za obnovu
Iraka- 12 !ili)ardi za obnovu nakon t(una!i)aM 1,, !ili)ardi za Ne; Orlean( i obalu Zal)evaM B-1 !ili)ardi za Cibanon+3
@erori(ti.ki na#adi ko)i (u obi.no vrto%lavo ruili burze- (ada (e #ri!a)u (a (li.ni! uzbuJen)e!+ Nakon 11+ ru)na /,,1+
burzovni indek( Do; Jone( (tr!o%lavio (e za 193 bodova od!a& #o otvaran)u trDita+ Na(u#rot to!e- B+ (r#n)a /,,34- dana
kad (u .etiri bo!be ek(#lodirale u london(ko! )avno! #ri)evozu- #ri .e!u (u de(eci iz%ubili Divote- a (totine #retr#)ele
ran)avan)a- a!eri.ko trDite vri)edno(nica zatvorilo (e na vio) razini ne%o dan #ri)e 4Na(daY (e #odi%ao za B bodova+
Ono%a dana u kolovozu i(te %odine- nakon to )e britan(ka #olici)a u&itila dvade(et .etiri o(u!n)i.ena ko)i (u navodno
#lanirali razni)eti !laDn)ake ko)i (u let)eli #re!a S)edin)eni! DrDava!a- indek( Na(daY )e #o(ko.io za 11-5 boda- veliki!
di)elo! za&val)u)ui vrto%lavo! u(#onu vri)edno(ti dionica do!ovin(ke (i%urno(ti+
Zati! (u tu i do(lovno be(#rizorna bo%at(tva na7tno% (ektora S u /,,1+ %odini- E88on=obil (a! bil)eDi 5, !ili)ardi dolara
#ro7ita- to )e na)vii #ro7it ko)i )e ikad zabil)eDen- dok n)e%ovi kole%e i (u#arni.ke ko!#ani)e !eJu ko)i!a )e i A&evron-
ni(u #revie zao(tale+1 "ao i kor#oraci)e #ovezane ( obrano!- ni(ko%radn)o! i do!ovin(ko! (i%urnou- na7tni (ektor
(vo)e bo%at(tvo #oveava (vaki! novi! rato!- terori(ti.ki! na#ado! ili ura%ano! 3+ kate%ori)e+ O(i! to bere
kratkoro.ne #olodove vi(oki& ci)ena #ovezani& ( ne(i%urni! (tan)e! u drDava!a #roizvoJa.i!a na7te- na7tna indu(tri)a
ne#rekidno u(#i)eva kata(tro7e #retvoriti u du%oro.ne #redno(ti 4 ili ti!e to )e velik dio (red(tava za obnovu A7%ani(tana
u(#)ela (krenuti u iz%radn)u (ku#oc)ene ce(tovne in7ra(trukture kao #ratn)u novo! na7tovodu Ei(tovre!eno )e na)vei dio
o(tali& #ro)ekata obnove (ta%niraoF- ili K%ura)uiL novi
519
I Zi 0 +iva ni+ i iN i_ i ni (cJa 11 u le(cti& %oil 111+1 11_ aJe(eto%a (tol)ea+ 11 uli i! ri)+ i na I te i #lina toliko )e bli(ko
#ic#lctcna ( rkono!i)oni kata(tro7e S ob)e (u te!el)ni u0tok veine kat a (i !la i0 ko)i li ob)e vuku kori(t S da za(luDu)e da
bude (!atrana #o.a(ni! dodatko! ko!#lek(u ka#italiz!a kata(tro7e+
Zav)ere ni(u #otrebne
Nedavna bu)ica kata(tro7a #reobrazila (e u toliko (#ektakularne #ro7ite da (u !no%i l)udi dil)e! (vi)eta doli do i(to%
zakl)u.ka S bo%ati i !oni zaci)elo (!il)eno izaziva)u kata(tro7e da bi i& !o%li i(kori(titi+ U (r#n)u /,,1+ %odine-
nacionalna anketa #rovedena !eJu drDavl)ani!a S)edin)eni& DrDava otkriva da treina i(#itanika v)eru)e da )e vlada
u!i)eana u na#ade 11+ ru)na- ili da ni)e u.inila nita .i!e bi i& (#ri)e.ila )er )e KDel)ela da S)edin)ene DrDave zarate na
Bli(ko! i(tokuL+ Sli.ne (u!n)e #ro%one veinu kata(tro7a #o(l)edn)i& %odina+ U Coui(iani(u nakon udara "atrine #o
(kloniti!a (u bru)ale %la(ine da brane ne bi #o#u(tile da i& #ota)no ni(u !inirali ( cil)e! Kuniten)a crna.ko% di)ela %rada-
dok )e b)ela.ki dio o(tao (u&L S tu )e #ret#o(tavku iznio Coui( Iarrak&an- voJa #okreta Nation o7 I(la!+B Na Sri Canki
(a! .e(to (luala teori)e da)e t(una!i #okrenuo niz #odvodni& detonaci)a ko)e (u izvele S)edin)ene DrDave da bi !o%le
#o(lati vo)(ku u )u%oi(to.nu Azi)u i #reuzeti #ot#un nadzor nad ta!on)o! ekono!i)o!+
I(tina )e i(tovre!eno i !an)e zlokobna i daleko o#a(ni)a+ Ekono!(ki (u(tav ko)i za&ti)eva ne#rekidan ra(t- dok i(tovre!eno
%azi %otovo (ve ozbil)ne #okua)e na!etan)a ekoloki& #ro#i(a- (tvara ne#rekidan niz kata(tro7a na vla(tito! #odru.)u S
nevaDno )e radi li (e o vo)ni!- ekoloki! ili 7inanci)(ki!+ >lad za laki! i brzi! #ro7ito! kakav nudi .i(to (#ekulativno
ula%an)e u trDita vri)edno(nica- valuta i nekretnina #retvotila (e u !aineri)e za (tvaran)e kriza- kao to dokazu)u azi)(ka
7inanci)(ka ktiza- !ek(i.ka kriza nacionalne valute i kola#( dot4co!a+ Naa za)edni.ka ovi(no(t o #rl)avi!- neobnovl)ivi!
izvori!a ener%i)e izaziva )o neke krize S #rirodne kata(tro7e Eu.e(talo(t (e #oveala za 52, #o(to od 16B3+F- ratove ko)i (e
vode za nadzor nad ionako (iro!ani! izvori!a Ene (a!o ratovi u Iraku ili A7%ani(tanu- ne%o i (ukobi !an)i& raz!)era kao
to (u oni u Ni%eri)i- "olu!bi)i ili SudanuF- to za #o(l)edicu i!a terori(ti.ke reakci)e Ei(traDivan)e #rovedeno /,,B+ otkriva
da (e bro) terori(ti.ki& na#ada od #o.etka rata u Iraku #oveao (ed!ero(trukoF+9
516
%ovore da e- (a!o ako i dal)e o(tane!o na ovo! #uni- (ti0+ui )o Dee i u.e(tali)e+ Dakle- izazivan)e kata(trola !o%ue )e
#re#u(titi nevidl)ivo) ruci trDita+ U to! #odru.)u ona i(tin(ki radi (vo) #o(ao+
Iako ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e ne (!il)a #lanove za izazivan)e katakliz!i na ko)i!a (e &rani Eiako bi Irak !o%ao
biti izni!ka od #ravilaF- #o(to)e bro)ni dokazi da indu(tri)(ke %rane ko)e %a (a.in)ava)u ui(tinu !arno rade da o(i%ura)u
ne(!etano d)elovan)e trenuta.ni& kata(tro7alni& trendova+ *elike na7tne ko!#ani)e %odina!a 7inancira)u #okret za
#orican)e #o(l)edica kli!at(ki& #ro!)enaM E88on=obil )e na ta) #ot&vat #otroio- kako (e #roc)en)u)e- neki& 11 !ili)una
dolara ti)eko! #o(l)edn)i& de(et %odina+ Unato. to!e to )e ta) 7eno!en izni!no dobro #oznat- daleko (e (labi)e #oi!a
!eJui%ra iz!eJu indu(tri)e kata(tro7e i elitni& tvoraca )avno% !ni)en)a+ Nekoliko ut)eca)ni& vain%ton(ki& tru(tova
!oz%ova S !eJu ko)i!a (u National In(titute 7or Public Polic$ i Aenter 7or Securit$ Polic$ S #ri!a)u izdanu 7inanci)(ku
#ot#oru vo)ne indu(tri)e i u%ovorni& (uradnika =ini(tar(tva do!ovin(ke (i%urno(ti ko)i izvla.e izravan #ro7it iz (lika
ko)i!a te in(tituci)e (vi)et #rikazu)u kao !ra.no i #o%ibel)no !)e(to .i)e (e nevol)e !oDe ri)eiti (a!o (ilo!+ Sektor
do!ovin(ke (i%urno(ti takoJer (e (ve vie #ovezu)e ( !edi)(ki! kor#oraci)a!a- to )e do(lovno or;ellov(ki razvo)
do%aJa)a+ >odine /,,5+- div di%italne ko!unikaci)e Ce8i(Ne8i( za BB3 !ili)una dolara ku#u)e Sei(int- tvrtku ko)a (e bavi
tra%an)e! za #odaci!a i ko)a bli(ko (uraJu)e na #odru.)u nadzora (a (avezni! i drDavni! (luDba!a+ I(te te %odine-
ko!#ani)a >eneral Electric- ina.e vla(nik televizi)(ke !reDe NBA- ku#ila )e In*i(ion- #roizvoJa.a #oznato% #o
kontroverzni! na#rava!a za #ronalaDen)e bo!bi ko)e (e kori(ti u zra.ni! luka!a i o(tali! )avni! #ro(tori!a+ In*i(ion )e-
na u%ovori!a ( =ini(tar(tvo! do!ovin(ke (i%urno(ti iz!eJu /,,1+ i /,,1+ zaradio za#an)u)ui& 13 !ili)ardi dolara S
izvukavi u%ovori!a vie od bilo ko)e dru%e ko!#ani)e+6
@o #rita)eno iren)e ko!#lek(a ka#italiz!a kata(tro7e na #ro(tor !edi)a !o%lo bi (e #okazati kao novi vid kor#oraci)(ke
(iner%i)e ko)a )e iz%raJena na vertikalno) inte%raci)i- neiz!)erno o!il)eno) ti)eko! devede(eti&+ U (vako! (lu.a)u- #o(lovno
to i!a (avreno% (!i(la+ Sto )e drutvo vie obuzeto #aniko!- uv)ereno da u (vako) dDa!i)i .u.e terori(ti- to (u vi)e(ti
%ledani)e- ko!#lek(i #roda)u (ve vee koli.ine bio!etri.ki& identi7ikaci)a i detektora tekui& ek(#loziva i #odiDe (e (ve vie
o%rada o#re!l)eni& vi(oko! te&nolo%i)o!+ Adut zarade u devede(eti!a (krivao (e u (novi!a o otvoreno!- K!aleno!
#lanetuL bez %ranica 4 i(tu tu ulo%u u novo! ti(ul)eu
5/,
AkOIll Uli i ) t ^ k+lt+lSl ? ili - u l+oXr ini I ovi(i li 11 I ko I FE I%+ltSt *O S EFcl Ol ll0)+l- 11+11 tiZ-
%raJevine do n+ul0oi+i i i unni 11 +!ili li)i0kova S )e(t !o%uno(t #o(tizan)u odreJene ta0iniZ kli!at(ke (tabilno(ti i
%eo#oliti.ko% !ira+
Izrael i (talna drDava a#art&e)da kata(tro7e
Dok (e analiti.ari !u.e da #o)!e dile!u iz Davo(a- #o)avl)u)e (e nov kon(enzu(+ Ni)e (e do%odilo da )e trDite #o(talo
i!uno na ne(tabilno(t 4 bare! ne do(lovno tako+ [in)enica )e(t da )e ne#rekidan #ril)ev kata(tro7a do te !)ere o.ekivan da
(e v)e.ito #rila%odl)ivo trDite #ro!i)enilo i u(kladilo ( ti! novi! (tan)e! (tvari S ne(tabilno(t )e nova (tabilno(t+ U
ra(#rava!a o to! ekono!(ko! 7eno!enu ko)i na(ta)e nakon 11+ ru)na- Izrael (e .e(to (#o!in)e kao krun(ki dokaz+ *ei!
di)elo! #rolo% de(etl)ea Izrael )e #roDivl)avao vla(titu !ini)aturnu ina.icu dile!e iz Davo(a S ratovi i terori(ti.ki na#adi
dobivali (u na za!a&u- dok )e burza u @el Avivu ra(la do rekordni& razina u(#oredno ( na(il)e!+ Jedan burzovni analiti.ar
iz)avio )e na Io8 Ne;(u- nakon bo!baki& na#ada u Condonu B (r#n)a: KU Izraelu (e (vakodnevno (u(reu ( #ri)etn)o!
terora- a to trDite ta(te ve ci)elu %odinu+L1, Jednako kao i %lobalna ekono!i)a uo#e- izrael(ka )e #oliti.ka (ituaci)a-
veina (e (laDe- kata(tro7alna- ali ta!on)a ekono!i)a nikad ni)e bila (naDni)a- (a (to#o! ra(ta ko)a )e- /,,B (tala uz bok
(to#i ra(ta "ine i Indi)e+
Ono to Izrael .ini zani!l)ivi! u okviri!a !odela #itol)a i kavi)ara )e(t .in)enica da )e ta!on)a ekono!i)a ne (a!o
ot#orna u trenuci!a teki& #oliti.ki& udata kakvi (u bili rat #rotiv Cibanona /,,1+ i #reda)a #o)a(a >aze ?a!a(u /,,B+
ne%o )e na (ve to Izrael (tvorio ekono!i)u ko)a (e vidl)ivo razvi)a izravno rea%ira)ui na e(kalaci)u na(il)a+ =no%o %odina
#ri)e ne%o to (u a!eri.ke i euro#(ke ko!#ani)e (&vatile !o%uno(t #rocvata ttDita %lobalne (i%urno(ti- izrael(ke
te&noloke tvrtke danonono (u radile na razvi)an)u indu(tri)u do!ovin(ke (i%urno(ti- (ektor ko)i! do!inira)u i dana(+
Izrael(ki izvozni in(titut #roc)en)u)e da u Izraelu d)elu)e 23, tvrtki ko)e #roda)u #roizvode vezane uz do!ovin(ku (i%urno(t
S /,,B+ %odine na trDite ulazi 2, novi& tvrtki+ >ledano iz kor#oraci)(ke #er(#ektive- takav tazvo) u.inio )e Izrael !odelo!
ko)i e ttDite #odraDavati nakon 11+ ru)na+ I#ak- %ledano iz drutveno4#oliti.ke #er(#ektive- Izrael !oDe #o(luDiti za )o
)ednu (vr&u+++ #ouku i o#o!enu+ [in)enica da Izrael i dal)e uDiva u (talno! na#retku- unato. ratovi!a #rotiv (u()eda i
#ora(tu na(il)a na oku#irani! #odtu.)i!a- on otktiva koliko )e #o%ibel)no %raditi ekono!i)u na te!el)i!a #ret#o(tavke
tta)no% rata i (ve vei& kata(tro7a+
5/1
%odina S zaokreta ko)i )e o(tavio dubok i (labo i(traDen ut)eca) na u(#oieJnu #ro#a(t (vi& !o%uno(ti o(tvaren)a !ira+
Po(l)edn)i #ut kad )e na bli(ko! i(toku KbuknulaL iole uv)erl)ivi)a !o%uno(t !ira- )o (!o Div)eli u rani! devede(eti!a- u
vre!enu kad )e velika veina Izraelaca v)erovala da na(tavak (ukoba vie ni)e #oDel)an+ Pao )e ko!uniza!- ot#o.in)ala )e
in7or!ati.ka revoluci)a- #a )e unutar izrael(ke #o(lovne za)ednice #revladavalo uv)eren)e da krvava oku#aci)a >aze i
Za#adne obale- uz dodatak bo)kota ko)i (u ara#(ke drDave na!etale Iztaelu- u%roDava izrael(ku ekono!(ku buduno(t+
Pratei ek(#lozi)u KtrDita u na(ta)an)uL dil)e! (vi)eta- iztael(ki! )e kor#oraci)a!a do)adilo da i& rat u(#oravaS Del)ele (u
#o(tati di)elo! vi(oko#ro7ltno% (vi)eta bez %ranica- a ne o(tati zato.enice re%ionalni& trven)a+ "ad bi izrael(ka vlada !o%la
(klo#iti bar nekakav !irovni (#orazu! ( Pale(tinci!a- izrael(ki bi (u()edi #rekinuli bo)kot i drDava bi (e nala u (avreno!
#oloDa)u da #o(tane bli(koi(ti.na !reDa (lobodne tr%ovine+
>odine 1662+ Dan >iler!an- tadan)i #red()ednik Saveza izrael(ki& tr%ovin(ki& ko!ora- %la(no )e za%ovarao takav (tav+
KIzrael bi !o%ao #o(tati )o )edna obi.na drDava+++ to.ni)e- !o%ao bi #o(tati (trateko- lo%i(ti.ko i !arketinko (redite
ci)ele re%i)e- bli(koi(ti.ni Sin%a#ut ili ?on% "on%- %d)e !ultinacionalne ko!#ani)e (!)eta)u (vo)e u#tave+++ >ovori!o o
)edno) #ot#uno dru%a.i)o) ekono!i)i+++ Izrael !ora d)elovati i to &itro da (e #rila%odi ili e #ro#u(titi tu )edin(tvenu
ekono!(ku Divotnu #riliku+ Poto! e!o !oi rei: ZEto- !o%li (!o+++ZL11
I(te te %odine- S&i!on Pere(- tadan)i !ini(tar van)(ki& #o(lova- ob)an)ava (ku#ini izrael(ki& novinara zato )e u to!
trenutku !it neizb)eDan+ A %ovorio )e o )edno) #ot#uno o(obito) vr(ti !ira+ KNe (tre!i!o !iru (t)e%ovaL- rekao )e Pere(+
KNa( zani!a !ir trDita+L1/ Nekoliko !)e(eci ka(ni)e- iztael(ki #re!i)er Vitz&ak <abin i voda Pale(tin(ke o(lobodila.ke
or%anizaci)e Va((er Ara7at rukovali (u (e na travn)aku Bi)ele kue i tako ozna.ili #ri!)enu S#orazu!a iz O(la+ Svi)et )e
(lavio- a n)i& (u tro)ica #odi)elili Nobelovu na%radu za !ir 1665+ %odine 4 zati! )e (ve #olo #o zlu+
*ri)e!e O(la !oDda )e bilo razdobl)e na)vee% o#ti!iz!a u izrael(ko4#ale(tin(ki! odno(i!a- ali le%endarno rukovan)e ni)e
ozna.ilo #ot#i(ivan)e (#orazu!a+ Bio )e to tek do%ovot o za#o.in)an)u #re%ovora ko)i )e na)teDa #itan)a o(tavio
neri)eeni!a+ Ara7at (e naao u nezavidnu #re%ovara.ko! #oloDa)uM !orao )e #re%ovarati .ak i o vla(tito! #ovratku na
oku#irana #odru.)a- ni)e o(i%urao nikakav (#orazu! o (tatu(u Jeruzale!a- nita o #ale(tin(ki!
5//
I ? 1 I i i & I 1 JI - +11 I ti i l ) _t X+ I R Z+l+l l = I +11 l 4 I I \ \ I _ I l 1 I I I X 4 I l ]- + V +X d +I* I -
I Z I I + + X+ i d + d d I I - I+ + I + - -+
^11111+1 I l+l i r0+itllL kl \Xi ZuZ UZl I u 11U i I l+l u&ZX I i l+l i iZ (vi4 dru%o ()e(t I 11+1 111 )e(i 11 i il _ +1
i+i)!Zi iro! %ranice i u(k+uZ iu i u )u%%eriiauia %lobalizaci)c i l0+raclci i lZale(iinci- i ako (e #ret#o(tavl)alo- trebali (u
doDiv)eti toliko o#i#l)ivo #obol)an)e Divotne (vakodnevnice ko)e e (tvoriti daleko bol)e uv)ete za (tvaran)e K!ira
(t)e%ovaL ti)eko! budui& #re%ovora+ @ako )e- bare!- obeavalo O(lo+
Po(l)edi.no! (lo!u #ridoni)eli (u bro)ni .i!benici+ Izraelci (u o#tuDiva& bo!bae4(a!oubo)ice i <abinovo ubo)(tvo+
Pale(tinci (u u#uivali na b)e(o!u.no iren)e nezakoniti& na(eobina u razdobl)u O(la- #rikazu)ui to kao dokaz da (e
!irovni #roce( te!el)i- ri)e.i!a S&lo!oa Ben4A!i)a- izrael(ko% !ini(tra van)(ki& #o(lova u laburi(ti.ko) vladi E&uda
Baraka- Kna neo4koloni)ali(ti.ki! za(ada!aL- (!il)en tako da e Knakon to na#okon zavlada !ir iz!eJu na( i
Pale(tinaca- u(li)editi (tan)e ovi(no(ti ili una#ri)ed (!il)en nedo(tatak )ednako(ti iz!eJu ta dva entitetaL+12 <a(#rave o
to!e tko )e K!iniraoL !irovni #roce(- ili )e li !ir ui(tinu bio (tvarni cil) #roce(a- dobro (u #oznate i i(cr#no (u i(traDene+
I#ak- ri)etko (e (#o!in)u dva- (labo razu!l)iva- .i!benika izrael(ko% #ovla.en)a u )edno(trano(t S oba (u #ovezana (
)edin(tveni! na.ino! na ko)i )e Aikaka kola (vo)i! kriDar(ki! #o&odo! #rodrla u Izrael+ Jedan )e bio #ril)ev (ov)et(ki&
Zidova- izravna #o(l)edica ek(#eri!enta ru(ke ok4tera#i)e+ Dru%i .i!benik bio )e #ri)elaz izrael(ke izvozne ekono!i)e- (
one ko)a (e te!el)i na tradicionalni! dobri!a i vi(oko) te&nolo%i)i- na ekono!i)u neraz!)erno ovi(nu o #roda)i znan)a i
ureJa)a #ovezani& ( #rotuterori(ti.ki! d)elovan)i!+ Oba ta .i!benika u veliko) (u !)eri #odrivala #roce( u O(lu S dolazak
<u(a (!an)io )e izrael(ku ovi(no(t o #ale(tin(ko) radno) (nazi i o!o%uio !u uan.iti (e na oku#irani! #odru.)i!a- dok )e
brz razvo) vi(okote&noloke ekono!i)e (i%urno(ti u na)bo%ati)i! i na)!oni)i! izrael(ki! kru%ovi!a #robudio (naDnu
#otrebu za odbacivan)e! !irovni& #re%ovora u i!e borbe u ne#rekidno! i v)e.ito ra(tue! <atu #rotiv terora+
Ne(retno! #ovi)e(no! #odudarnou- #o.etak #re%ovora u O(lu to.no (e #okla#a ( na)bolni)o! 7azo! ru(ko%
ek(#eri!enta Aikake kole+ Na travn)aku Bi)ele kue tro)ica (u (e rukovala 12+ ru)na 1662+ @o.no tri t)edna nakon to%a-
Jel)cin )e #o(lao tenkove da #uca)u na z%radu #arla!enta otvara)ui ti!e #ut na)okrutni)o) dozi ekono!(ko% oka+
@i)eko! devede(eti& %odina- bivi Sov)et(ki Savez na#uta ot#rilike !ili)un Zidova i (eli u Izrael+ U(el)enici ko)i #ri(tiDu iz
bive% Sov)et(ko%
5/2
u drDavu !alenu kao io )e Izrael+ <az!)erno- bilo bi to )ednako kao tla (vi (tanovnici An%ole- "a!#tti)e i Perua (#akira)u
#rtl)a%u i i(tovre!eno (e #re(ele u S)edin)ene DrDave+ U Euro#i bi to bilo )ednako (lu.a)u da (e ci)ela >r.ka #re(eli u
Irancu(ku+
"ad (e #rvi val (ov)et(ki& Zidova u#utio #re!a Izraelu- !no%i (u odlu.ili Div)eti u Didov(ko) drDavi nakon to (u ci)elo%a
Divota tr#)eli v)er(ke #ro%one+ No- nakon to% #rvotno% vala- bto) ru(ki& i!i%ranata u Izrael radikalno (e #oveava i dovodi u
izravnu vezu ( koli.ino! #atn)i ko)u (u tu(ko!e narodu nano(ili n)i&ovi doktori ekono!(ko% oka+ "a(ni)i valovi
(ov)et(ki& u(el)enika ni(u .inili ideali(ti.ki na(tro)eni cioni(ti E!no%i (u #tili.no Knate%nutoL dokazivali (vo)e Didov(ko
#odri)etloFM bile (u to o.a)ne ekono!(ke izb)e%lice+ KNi)e na)vaDni)e ka!o (!o krenuli- ne%o otkuda #ii(tiDe!oL- iz)avio )e
za Ua(&in%ton @i!e( izb)e%lica ko)i )e .ekao #red izrael(ki! vele#o(lan(tvo! u =o(kvi 166/+ %odine+ >la(no%ovornik
Ioru!a (ov)et(ki& Zidova za ta) e%zodu( #rizna)e da Ki& ni)e #rivla.io Izrael- ne%o da (u o()eali da i& iz SSS<4a t)eta)u
#oliti.ka ne(tabilno(t i ta!on)i ekono!(ki ta(#adL+ Daleko na)vei val (tiDe od!a& nakon Jel)cinova #u.a 1662+ S u#ravo
u ttenutku kad (e u Izraelu raJao !irovni #roce(+ Nakon to%a u Izrael (e iz bive% Sov)et(ko% Saveza (eli )o 1,, ,,,
l)udi+13
@akva de!o%ta7(ka #teobrazba obrnula )e ve ionako kr&ku dina!iku (#orazu!a+ Pri)e dola(ka (ov)et(ki& izb)e%lica- Izrael
(e ni)e !o%ao ni u ko)e! razdobl)u odvo)iti od #ale(tin(ko% (tanovnitva u >azi i na Za#adno) obali
S n)e%ova ekono!i)a ni)e !o%la #reDiv)eti bez #ale(tin(ke radne (na%e- nita vie ne%o to "ali7orni)a ne !oDe #reDiv)eti
bez =ek(ikanaca+ Svako% )e dana oko 13, ,,, Pale(tinaca odlazilo iz (vo)i& do!ova u >azi i na Za#adno) obali i #utovalo
u Izrael da ta!o .i(te ulice i %rade ce(te- dok (u #ale(tin(ki ze!l)oradnici i tr%ovci #unili ka!ione robo! i #rodavali )e u
Izraelu i dru%i! di)elovi!a to%a #odru.)a+11 Ob)e (u (trane bile !eJu(obno ekono!(ki ovi(ne
S Izrael )e #oduzeo dra(ti.ne !)ere da #ale(tin(ki! #odru.)i!a one!o%ui razvo) (a!o(talne tr%ovine ( ara#(ki!
drDava!a+
A onda- ba kad )e O(lo (tu#ilo na (na%u- #re()ekla (e ta duboka !eJuovi(no(t+ Za razliku od #ale(tin(ki& tadnika .i)a )e
nazo.no(t u Iztaelu dovodila u #itan)e cioni(ti.ki #lan za&t)evi!a ko)i! )e od iztael(ke drDave ttaDila #ovrat otete ze!l)e i
)ednaka %raJan(ka #rava- (totine ti(ua <u(a ko)i (u u to! trenutku nadrli u Izrael #olu.ile (u #ot#uno (u#rotan u.inak+
O(naDili (u cioni(ti.ke cil)eve znatno #oveavi bro) Zidova u uku#no!
5/5
(i UQZ-lZ+ _ Z U 11 1111 E 1111 11 III _*I* ili il i" i II ? u i l+l I u i"IA?A NO*O l+l0llol?Xt i ?l =l i(+ I
( Pale(tini inu+ IZ+in+i +IO+ oDu)ka lnZ=+ I0i+ni )e #iuZco #rovodit i #olitiku dd0+uvaran)aL S zatvorio )e %ranu u iz!eJu Izraela i
oku#irani& #odru.)a+ E iranica )e o(ta)ala zatvorena dani!a- .ak i t)edni!a- to )e Pale(tince (#re.avalo da odlaze na #o(ao i
#roda)u (vo)u robu+ Zatvaran)e )e ot#o.elo kao #rivre!ena !)era- toboDe kao od%ovor na terori(ti.ke #ri)etn)e+ Ubrzo (e
#retvorila u novi (tatu( Yuo S #odru.)a (u o(tala odvo)ena ne (a!o od Izraela ne%o i !eJu(obno- nadzirana )o (loDeni)i! i
)o vie #oniDava)ui! (u(tavo! nadzorni& to.aka+
>odina 1662+ (!atrala (e #ra(kozor)e! novo% doba nade- ali u!)e(to to%a- #okazalo (e da )e to %odina ti)eko! ko)e (u (e
oku#irana #odru.)a iz troni& (#avaonica- u ko)i!a )e obitavala na)niDa kla(a izrael(ke drDave- #reobrazila u za%ul)ive
zatvore+ @i)eko! to% i(to% razdobl)a S iz!eJu 1662+ i /,,,+ %odine S udvo(tru.io (e bro) izrael(ki& na(el)enika na
oku#irani! #odru.)i!a+1B Neko .e(te- %rubo na.in)ene na(el)eni.ke na(eobine #retvorile (u (e u ra(kona- utvrJena
#red%raJa ( vla(titi! #rivatni! ce(ta!a- o.ito ( na!)ero! da (e #retvore u dodatke izrael(ko) drDavi+ @i)eko! razdobl)a
O(la Izrael )e na(tavio #ri(va)ati kl)u.ne zali&e vode na Za#adno) obali za o#(krbu na(el)enika- dok )e u Izrael tekla (a!o
!an)a koli.ina+
U to!e (u novi u(el)enici odi%rali (labo i(traDenu ulo%u+ =no%i (tanovnici bive%a Sov)et(ko%a Saveza ko)i (u u Izrael
#ri(ti%li bez #rebi)ene #are- doDiv)evi da i! ti)eko! devaluaci)e izazvane ok4tera#i)o! ne(tane (va Divotna uteJevina-
lako (e #rivu.eni na oku#irana #odru.)a %d)e (u kue i (tanovi bili neiz!)erno )e7tini)i i %d)e (u (e nudili (#eci)alni za)!ovi i
bonu(i+ Neka od na)a!biciozni)i& na(el)a S reci!o- Ariel na Za#adno) obali ko)i (e &vali vla(titi! (veu.ilite!- &otelo! i
!ini)aturni! i%ralite! za %ol7 S a%re(ivno (u nova.ila #o bive! Sov)et(ko! Savezu- (lala izviJa.e i otvarala internet(ke
(tranice na ru(ko!e )eziku+ U Arielu (u takvi! #ri(tu#o! u(#)eli udvo(tru.iti bro) (tanovnika- te dana( na(el)e no(i
nadi!ak K!ala =o(kvaL- %d)e (u nat#i(i na #rodavaonica!a #i(ani dvo)ezi.no S &ebre)(ki i ru(ki+ Polovica ta!on)i&
(tanovnika bili (u novi u(el)enici iz bive% Sov)et(ko% Saveza+ Izrael(ka (ku#ina Peace No; #roc)en)u)e da u ile%alni!
na(el)i!a Divi oko dvade(et #et ti(ua izrael(ki& drDavl)ana ko)i #ot#ada)u #od tu kate%ori)u i izv)eu)e da (u !no%i <u(i
#oli na #ut Ka da #o)!a ni(u i!ali ka!o to.no iduL+19
U Izraelu (e nekoliko %odina nakon S#orazu!a iz O(la drDale obean)e o tr%ovin(ko) borbi za na#redak na #rili.no
dra!ati.an na.in+ @i)eko!
5/3
%lonainu ekono!i)u- o(oraui vi(okoiciii&\iu+!_i4 iv!! \Xn t iX+&iNii+i!c K+L
teleko!unikaci)e i internct(ke tc&onolo%i)e ZIZcl Aviv i 1 Cula #retvorili (u (e u bli(koi(to.ne i(#o(tave Silici)(ke doline+ Na
vr&uncu !)e&ura rlot4co!a 13 #o(to izrael(ko% bruto drDavno% #roizvoda #ri(tizalo )e iz vi(oke te&nolo%i)e i ot#rilike
#olovice n)ezina izvoza+ @o )e izrael(ku ekono!i)u u.inilo Kekono!i)o! na)ovi(ni)o! o te&nolo%i)i na (vi)etuL- kako #ie
Bu(ine(( Ueek S dvo(truko vie ne%o S)edin)ene DrDave+16
I )o )edno! (u #ridolice odi%rale odlu.nu ulo%u ti)eko! to% #rocvata+ =edu (totina!a ti(ua Sov)eta ko)i (u u
devede(eti!a #ri(ti%li u Izrael nalo (e vie vi(okoobrazovani& znan(tvenika ne%o to i& )e ti)eko! o(a!de(et %odina
#o(to)an)a di#lo!iralo na na)#oznati)e! izrael(ko! te&ni.ko! 7akultetu+ =edu n)i!a (u bili !no%i ko)i (u ti)eko!
?ladno% rata radili na (ov)et(ko) (trani S i kako )e za#i(ao )edan izrael(ki ekono!i(t- K#o(tali (u raketno %orivo izrael(ke
te&noloke indu(tri)eL+ S&lo!o Ben4A!i o#i(u)e %odine nakon rukovan)a u Bi)elo) kui kao K)edno od na)veli.an(tveni)i&
razdobl)a ekono!(ko% ra(ta i otvaran)a trDita u Eizrael(ko)F #ovi)e(tiL+/,
@akvo otvaran)e trDita obeavalo )e bla%odat za ob)e (ukobl)ene (trane 4 i#ak- izuzi!a)ui koru!#iranu elitu oko Ara7ata-
Pale(tinci (u o(tali ne#o)!l)ivo ne4#ri(utni u #rocvatu nakon O(la+ Na)vea #re#reka bila )e #olitika zatvaran)a- #olitika ko)a
ni)edno! ni)e ukinuta ti)eko! .etrnae(t %odina #o(to)an)a+ Pre!a Saria <o$- (tru.n)akin)i za Bli(ki i(tok ( &arvard4(ko%
Sveu.ilita- nakon na%lo% zatvaran)a %ranica 1662+ %odine u(li)edile (u kata(tro7alne #o(l)edice za #ale(tin(ku ekono!i)u+
KZatvaran)e )e bilo )edin(tven i na)teDi udar ekono!i)i ti)eko! razdobl)a O(la i nakon to%a )edina !)era ko)a )e nani)ela
ne#roc)en)ivu tetu ve ionako u%roDeno) ekono!i)iL- iz)avila )e u )edno! interv)uu+
<adnici ni(u !o%li raditi- #rodava.i ni(u !o%li #rodavati robu- ze!l)oradnici ni(u !o%li do (vo)i& #ol)a+ >odine 1662+ BDP
#o %lavi (tanovnika o#ada %otovo 2, #o(to S (l)edee %odine bro) Pale(tinaca ko)i (u Div)eli i(#od %ranice (iro!atva
#oveava (e za 22 #o(to+ Do 1661+- tvrdi <o$ ko)a )e #odrobno doku!entirala ekono!(ke #o(l)edice zatvaran)a- K11 #o(to
#ale(tin(ke radne (na%e o(talo )e neza#o(leno ili u na)veo) !)eri %otovo bez #o(laL+/1 Daleko od K!ira trDitaL- O(lo )e
Pale(tinci!a zna.ilo odu!iran)e trDita- !an)e #o(la- !an)e (lobode S i- te!el)no- dok (u (e na(el)a irila- (ve !an)e
ze!l)e+ Bilo )e to #ot#uno neodrDivo (tan)e ko)e )e oku#irana #odru.)a #retvorilo u ba.vu baruta ko)a )e #lanula kad )e Ariel
S&aron u Jeruzale!u #o()etio !)e(to ko)e !u(li!ani naziva)u al4?ara! al4S&ari7 EZidovi!a )e to Brdo ?ra!aF S bilo )e to
u ru)nu /,,,+ i tada )e za#o.ela dru%a inti7ada+
5/1
in]iZ?Urt iiiiuivini]- X!n K44++i- Xn\i!u? ku)u Xr r+i!a oar%" iznio u v+a!#
I \+iviJu u (r#n)u /,,,+- ic d+t )e i+i #onuda bilo na)vie to e Pale(tinci ikad dobiti Aralat )e tada okrenuo leda izrael(ko)
dareDl)ivo(ti i tako dokazao da nikad ni)e bio i(kren u (vo)ini !irovni! na#ori!a+ Nakon to%a i nakon #rovale dru%e
inti7ade Izraelci (u iz%ubili v)eru u #re%ovore- izabrali Ariela Sbarona i #o.eli %raditi- kako (u )e nazivali- (i%urno(nu
bari)eru- ko)u Pale(tinci naziva)u Zido! a#art&e)da S !reDu beton(ki& zidova i .eli.ni& o%rada ko)e #rate %ranicu Zelene
lini)e iz 161B+- %ladno zadirui u #ale(tin(ki teritori) i odvla.ei tako %ole!a na(el)eni.ka #odtu.)a u izrael(ku drDavu- ba
kao i 2, #o(to (vi& izvora vode u neki! #odru.)i!a+//
Ne!a (u!n)e da )e Ara7at Delio vie od ono%a to (u nudili u Aa!# Davidu ili u @abi- u (i)e.n)u /,,1+- no ti (#orazu!i ni u
ko)e! (lu.a)u ni(u bili na%rade- kakvi!a (u #rikazivani+ Iako (u i& Izraelci ne#rekidno izno(ili kao dotad neviJeno
iroko%rudne #onude- Aa!# David ni)e #onudio ni na)!an)u odtetu Pale(tinci!a ko)e (u (ilo! #ro%nali iz do!ova i
ze!l)e u trenutku (tvaran)a drDave Izrael 1659+ %odine 4 niti (e #ribliDio zadovol)avan)u !ini!alno% #rava Pale(tinaca na
(a!oodreJen)e+ >odine /,,1+ S&lo!o Ben4A!i- %lavni #re%ovara. izrael(ke vlade u Aa!# Davidu i u @abi- od(tu#a od
(trana.ke lini)e i #rizna)e da KAa!# David ni)e bio #ro#utena #rilika za Pale(tince+ Da (a! Pale(tinac i )a bi& )ednako tako
odbio #onudu iz Aa!# DavidaL+/2
Bilo )e tu )o .i!benika ko)i (u uzrokovali #ovla.en)e @el Aviva iz ozbil)ni& #re%ovora ti)eko! !irovni& #re%ovora nakon
/,,1+ S .i!benici )ednako (naDni kao i Ara7atova navodna kruto(t ili S&aronovo o(obno (tre!l)en)e za (tvaran)e! Kvee%
IzraelaL+ Jedan )e #ovezan ( uzleto! izta4el(ke te&noloke ekono!i)e+ U rani! devede(eti!a- izrael(ka ekono!(ka elita
traDila )e !ir u i!e na#retka- ali na#retka ko)i (u iz%radili ti)eko! %odina O(la i ko)i (e u daleko !an)o) !)eri o(lan)ao na
!ir ne%o to (u i(#rva #ret#o(tavl)ali+ "ad )e Izrael (&vatio da )e in7or!ati.ka te&nolo%i)a n)e%ovo !)e(to u %lobalno)
ekono!i)i- to )e zna.ilo da (e kl)u. ta(ta (kriva u (lan)u ta.unalni& .i#ova u Co( An%ele( i Condon- a ne kaba(to% tereta u
Be)tut ili Da!a(k+ U(#)e& u te&noloko! (ektoru ni)e traDio da Izrael odrDava dobro(u()ed(ke odno(e ( ara#(ki! drDava!a
ili okon.a oku#aci)u #ale(tin(ki& #odru.)a+ I#ak- u(#on te&noloke ekono!i)e bila )e (a!o #tva 7aza (udbono(ne izrael(ke
ekono!(ke #reobrazbe+ Dru%a )e dola nakon (lo!a dot4co! ekono!i)e /,,,+ %odine- kad (u vodee izrael(ke tvrtke
!orale #ronai novu niu na %lobalno!e tiDitu+
5/B
)e izraei reze ne%o ono ko)u c!i%u nrzavu+ u nrravt )e oii!+iii do(io no
(lobodno% #ada- te (u u li#n)u /,,1+ %odine analiti.ari #redviJali da e u (te.a)u zavriti oko tri(to izrael(ki& tvrtki vi(oke
te&nolo%i)e i da e to #rouzro.iti %ubitak de(etaka ti(ua radni& !)e(ta+ @claviv(kc #o(lovne novine >lobe( u na(lovu
ob)avl)u)u da )e /,,/+ %odina Kna)crn)a %odina izrael(ke ekono!i)e )o od 1632+L/5
Jedini razlo% zato rece(i)a ni)e bila )o teDa- #ri!)eu)u novine- bio )e ta) da )e izrael(ka vlada brzo intervenirala tako to )e
#oveala ra(&ode za vo)(ku za 1,-B #o(to- to (e di)elo! #laalo rezan)e! #rora.una (oci)alni& (luDbi+ *lada )e takoJer
#oticala te&noloku indu(tri)u na na#utan)e in7or!ati.ki& i ko!unikaci)(ki& te&nolo%i)a- te na #ri)elaz u #odru.)e
te&nolo%i)a zatite i nadzora+ U to! (u razdobl)u Izrael(ke obra!bene (na%e odi%rale ulo%u (li.nu #o(lovno! inkubatoru+
=ladi izrael(ki vo)nici ek(#eri!entirali (u ( !reDni! (u(tavi!a i ureJa)i!a za nadzor dok (u (luDili obvezni vo)ni rok- a
zati! (u- vrativi (e %raJan(ko! Divotu- (vo)a otkria #retvarali u #o(lovne #lanove+ Proradio )e ci)eli niz novi& tvrtki-
(#eci)alizirani& za (ve- od KtraDi i udariL ko#an)a #odataka- #reko ka!era za nadzor- do izrade #ro7ila terori(ta+/3 "ad )e
trDite te robe i u(lu%a do(lovno ek(#lodiralo u %odina!a nakon 11+ ru)na- izrael(ka )e drDava otvoreno #ri&vatila novu
vizi)u nacionalne ekono!i)e S ra(t ko)i )e (tvarao !)e&ur dot4co!a za!i)enit e #rocvat indu(tri)e do!ovin(ke (i%urno(ti+
Bio )e to (avren brak tvrdolini)atva (tranke Cikud i radikalno% #ri&vaan)a ekono!(ke teori)e Aikake kole- ut)elovl)ene
u S&aronovo! !ini(tru 7inanci)a- Ben)a!inu Netanva&uu- i novo! %uverneru Izrael(ke (redin)e banke- Stanlev)u Ii(c&eru-
%lavno! tvorcu ==I4ovi& #u(tolovina (a ok4tera#i)o! u <u(i)i i Azi)i+
Do /,,2+ Izrael ve bil)eDi u#ravo za#an)u)ui o#oravakM do /,,5+ drDava )e naiz%led izvela .udo 4 nakon #o(ve!an)e%
(lo!a (ta)ala )e bol)e od bilo ko)e dru%e za#adne ekono!i)e+ Za na)vei dio to% ra(ta za(luDno )e izrael(ko #ro!il)eno
#rikazivan)e (ebe kao (u#er!arketa za te&nolo%i)u do!ovin(ke (i%urno(ti+ U #ravi .a(+ *lade dil)e! (vi)eta od)edno! (u
o.a)no trebale oruJe za lov na terori(te- )ednako kao i za #o(ti%nua l)ud(ke inteli%enci)e u ara#(ko!e (vi)etu+ Pod
vod(tvo! (tranke Cikud- izrael(ka (e drDava #red(tavila kao izloDbeni #ro(tor za na)(uvre!eni)u drDavu do!ovin(ke
(i%urno(ti- #oziva)ui (e na viede(etl)etno i(ku(tvo ratovan)a ( ara#(ko! i !u(li!an(ko! o#a(nou+ Izrael(ka #oruka
S)everno) A!erici i Euro#i bila )e kri(talno )a(na S rat #rotiv terora- ko)i (te neto! ob)avili- !i vodi!o od nae% #o(tanka+
A (ada e va! nae te&noloke tvrtke i #rivatizirane #i)un(ke ko!#ani)e #okazati kako (e to radi+
5/9
oiireni;cza #ronrrrron(riricu tennnrn#r$ii+ S crvnrtc]lu!r i! ;)R++ n!r
vanni I0raci )e #el Jo e(t #uia %odin)e bio do!ain vaDni)i& kon%re(a o do!ovin(ko) (i%ui uo(ti i u%oivao zakonodavce-
#olici)(ke za#ov)ednike- eri7e i direktore iz (vi& drDava (vi)eta 4 o#(e% i veli.ina (ku#ova ra(li (u (vake %odine+ Dok )e
tradicionalni turiza! #atio zbo% ne(i%urno(ti- #razninu )e- di)elo!- i(#unio ta) vid (luDbeno% #totuterori(ti.ko% turiz!a+
Na )edno! takvo! oku#l)an)u u vel)a.i /,,1+- ko)e )e o#i(ivano kao Kraz%ledavan)e ta)ne (trane Eizrael(keF borbe #rotiv
teroriz!aL- dele%ati iz IBI4a- =icro(o7ta i (in%a#ut(ke tvrtke =a(( @ran(it S$(te! E!edu o(tali!aF obili (u neka !edu
na)#oznati)i! turi(ti.ki! odrediti!a u Izraelu
S "ne((et- Btdo ?ra!a i Zid #la.a+ Na (vako! od ti& !)e(ta #o()etitel)i (u raz%ledavali i divili (e (i%urno(ni! (u(tavi!a
ko)i #od()ea)u na tvrJave- te raz!atrali to bi od to%a !o%li i(kori(titi kod kue+ U (vibn)u /,,B+ Iztael u%ou)e nekoliko
direktora na)vei& a!eri.ki& zra.ni& luka- ko)i ta!o #o&aJa)u (e!inare o te&nika!a #ro7iliran)a i nadzora a%re(ivni&
#utnika ko)e (e kori(te na !eJunarodno! aerodro!u Ben >urion u @el Avivu+ Steven >ro((!an- nadzornik letova na
!eJunarodno! aerodro!u u Oaklandu u "ali7orni)i- ob)an)avao )e da (u ta!o doli )er (u KIzraelci le%endarni zbo% (vo)i&
(u(tava (i%urno(tiL+ Neki do%aJa)i !ra.ni (u i teatralni+ Na #ri!)er- ti)eko! =eJunarodno% kon%re(a o do!ovin(ko)
(i%urno(ti- /,,1+ %odine- izrael(ka )e vo)(ka u#rili.ila K(i!ulaci)u kata(tro7e ( veliki! bro)e! Drtava ko)a za#o.in)e u %radu
Ne(( Ziona i zavrava u bolnici A(a7 ?aro7e&L S kako (u na)avl)ivali or%anizatori+/B
No- to ni(u #oliti.ki kon%te(i- ne%o izni!no uno(ni #o(lovni (a)!ovi na ko)i!a (e #okazu)e nad!o izrael(ki& zatitat(ki&
tvrtki+ Po(l)edi.no to!e- izrael(ki izvoz #roizvoda #ovezani& ( #rotutetori(ti.ki! d)elovan)i!+ #ora(tao )e u /,,1+ za 13
#o(to- dok (e za /,,B+ #tedviJa /,4#o(totni ta(t
S ( uku#no! zatado! od 1-/ !ili)arde dolara %odin)e+ Izrael(ki izvoz vo)ne o#re!e u /,,1+ do(eDe rekordni& 2-5
!ili)arde dolara Eu u(#oredbi ( 1-1 !ili)ardi 166/+F- to Iztael .ini .etvrti! #o redu na)vei! #rodava.e! oruD)a na (vi)etu-
vei! .ak i od U)edin)eno% "ral)ev(tva+ Izrael na Na(daYovo) li(ti i!a vie te&noloki& dionica S vei dio #ovezan )e (a
(i%urnou i zatito! S od bilo ko)e dru%e (trane drDave- a u S)edin)eni! DrDava!a #o()edu)e vie re%i(trirani& #atenata
od Indi)e i "ine za)edno+ N)e%ov te&noloki (ektor- na)vei! di)elo! #ovezan (a (i%urnou i zatito!- #okriva 1, #o(to
uku#no% izrael(ko% izvoza+/9
Cen <o(en- i(taknuti izrael(ki inve(tici)(ki bankar iz)avio )e za .a(o#i( Iortune: KSi%urno(t )e vaDni)a od !ira+L Za vri)e!e
#re%ovora u O(lu- Kl)udi
5/6
zau(tavl)ani ra(i+LR^ ivio%ao )e i uai)c nizni( Ko(i%uran)a za(uti4^ n l0urin- +1 i dil)e! (vi)etaS u veliko) )e !)eri za(luDan za
izrael(ki !eteor(ki ekono!(ki u(#on #o(l)edn)i& %odina+ Ni)e #ret)erano rei da )e indu(tri)a <ata #rotiv terora (#a(ila
#o(rnulu izrael(ku ekono!i)u- )ednako kao to )e ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e #o&itao u#o!o (v)et(ki! trDiti!a
dionica+ Evo nekoliko #ri!)era do(e%a te indu(tri)e:
e Svaki #oziv n)u)orko) #olici)i (ni!a (e i analizira (u(tavi!a ko)e )e (tvorila izrael(ka tvrtka Nice S$(te!(+ Nice S$(te!(
takoJer nadzire ko!unikaci)e lo(anJele(ke #olici)e i ko!#ani)e @i!e Uarner- i u#ravl)a nadzorni! ka!era!a na
nacionalno! aerodro!u <onald <ea%an i radi za )o de(etke na)vaDni)i& kli)enata+2,
e Condon(ku #odze!nu Del)eznicu nadziru ka!ere tvrtke *erint ko)a (e nalazi u vla(nitvu izrael(ko% te&noloko% diva
Ao!ver(e+ *erintovu o#re!u za nadzor kori(te i u =ini(tar(tvu obrane S)edin)eni& DrDava- na !eJunarodno! aerodro!u
Dulle(- na Aa#itol ?illu i u !ontre4al(ko! !etrou+ @vrtka i!a kli)ente u vie od #ede(et drDava (vi)eta- a #o!aDe i
divov(ki! kor#oraci)a!a kakve (u ?o!e De#ot i @ar%et da na oku drDe (vo)e za#o(lenike+21
e Za#o(lenici u Co( An%ele(u i u Aolu!bu(u u drDava O&io- no(e elektroni.ke K#a!etne identi7ikaci)(ke karticeL ko)e
#roizvodi izrael(ka ko!#ani)a Su#erAo! ko)a na (va zvona ob)avl)u)e da n)ezini! (av)etodavni! odboro! #red()edava
bivi direktor AIA4e- Ja!e( Uool(e$+ Jedna nei!enovana euro#(ka drDava (klo#ila )e (a Su#erAo!o! (#orazu! o izradi
nacionalno% identi7ikaci)(ko% #ro%ra!aM dru%a )e naru.ila #ilot4#ro%ra! za Kbio!etri.ke #utovniceL- to (u- u oba (lu.a)a-
izni!no u#itne inici)ative+2/
e Zatitne (u(tave 7ireivalla u neki! na)vei! a!eri.ki! elektroni.ki! ko!#ani)a!a #roizvodi izrael(ki te&noloki div
A&eck Point S iako (u kor#oraci)e (vo)a i!ena odlu.ile zadrDati u ta)no(ti+ Sa!a tvrtka tvrdi da K96 #o(to ko!#ani)a (
#o#i(a Iortune 3,, kori(ti n)i&ove (i%urno(ne (u(taveL+22
e @i)eko! #ri#re!a za 7inale a!eri.ko% no%o!eta /,,B+ (vi za#o(lenici u !eJunarodno) zra.no) luci =ia!i #roli (u
obuku K#re#oznavan)a zlo.inaca- a ne (a!o o#a(ni& #red!etaL S #rito! (u (e kori(tili #(i&oloki! (u(tavo! Be&avior
Pattern <eco%nitionR to %a razvi)a izrael(ka
e Su(tav za #re#oznavan)e uzoraka #onaan)a Eo#+ #rev+F
52,
=%ililii i 10iaclS"e 0I+U I le ?i t+c 1 \i 11 v i u i loi i+ I i iZ- i iXi ii %uu i n+i i u i ii)Z) !i
ai4ioiliiiiiii n Ne; A%co! (klo#ili u%ovuic o obuci za#o(lenika u #rolili tan)u #utniku ii!Iii n)i!a (u Bo(ton- San
Iranci(co- >la(%o;- Atena i london(ki I leatluo; i )o !no%i dru%i+ Cu.ki radnici u delti ri)eke Ni%er razdirano) (ukobi!a
takodet (u #roli Ne; A%eovu obuku- )ednako kao i za#o(lenici nizoze!(ko% =ini(tar(tva #tavo(uda- .uvari "i#a (lobode i
a%enti Od)ela za borbu #rotiv teroriz!a n)u)orke #olici)e+25 "ad )e i!una n)uorlin(ka .etvrt Audubon Place odlu.ila
nakon "attine #o()edovati vla(tite #olici)(ke (na%e- za tu )e (vr&u una)!ila u(lu%e izrael(ke zatitar(ke tvrtke In(tinctive
S&ootin% International+23 A%enti #tidruDeni "ral)ev(ko) kon)i.ko) #olici)i- kanad(ko) (avezno) #olici)(ko a%enci)i- #roli (u
obuku u ko!#ani)i International Securit$ In(tructor(- tvrtki (a ()edite! u *ir%ini)i ko)a (e (#eci)alizirala za obuku
#olici)(ki& (luDbenika i vo)nika+ O%laava)ui (vo)e Kteko (te.eno izta4el(ko i(ku(tvo+++L- n)ezini (u in(truktori Kveterani
izrael(ki& (#eci)alni& #o(tro)bi- nekadan)i #ri#adnici Izrael(ki& obra!beni& (na%a- Izrael(ki& #olici)(ki& #rotuterori(ti.ki&
)edinica i SluDbe )avne (i%urno(ti EZS&in BeitZF+ Na #o#i(u elitne kli)entele nalaze (e IBI- vo)(ka S)edin)eni& A!eri.ki&
DrDava- a!eri.ko !ornari.ko #)eatvo E!arinciF- a!eri.ke (#eci)alne de(antne #o(tro)be ESEACF i london(ka %rad(ka
#olici)a+21 U travn)u /,,B+ %odine- (#eci)alni i!i%raci)(ki a%enti- #ridruDeni a!eri.ko! =ini(tar(tvu do!ovin(ke
(i%urno(ti- ko)i rade uz %ranicu ( =ek(iko!- #roli (u intenzivnu- o(!odnevnu obuku ko)u )e or%anizirala tvrtka >olan
>rou#+ "o!#ani)u (u o(novali bivi .a(nici izrael(ki& (#eci)alni& #o(tro)bi- a !o%u (e #o&valiti ( vie od 2 3,, za#o(lenika
u (eda! drDava+ KZa#ravo (!o (a!o nai! #rocedura!a dodali izrael(ko i(ku(tvoL- iz)avio )e direktor o#erativno% od)ela
tvrtke @&o!a( Pear(on o (ttukturi obuke ko)a #okriva (ve S od borbe %oli! ruka!a- #reko v)eDbi %aJan)a do Ki(tin(ko%
u(aviavan)a te&nike voDn)e teren(ki& vozilaL+ "o!#ani)a >olan >rou#- trenuta.no (a ()edite! u Iloridi- i dal)e #roda)e
(vo) izrael(ki #edi%re- ali #roizvodi i rend%en(ke ureJa)e- detektore kovina i #uke+ Iz!eJu !no%i& vlada i (lavni& o(oba-
!eJu n)ezini! kli)enti!a nalaze (e E88on=obil- S&ell- @e8aco- CeviZ(- Son$- Aiti%rou# i Pizza ?ut+2B
"ad )e Buckin%&a!(ka #ala.a #oDel)ela nov (i%urno(ni (u(tav- odlu.ila (e za tvrtku =a%al- )ednu od dvi)e iztael(ke
ko!#ani)e ko)e (u- na)vei! di)elo! o(!i(lile iz%radn)u izrael(ke K(i%urno(ne bari)ereL+29
521
vn)ecinin z-B !tu)arae aoiara na %ranica!a ( rvie"(iko! i "anado!
S o#re!l)eni& elektroni.ki! (cn0+ori!a- bc(#ilot ni! let)elica!a- nadzorni! ka!era!a i ( ti(uu o(a!(to nadzorni&
torn)eva S )edan od %lavni& #artnera bit e )o) Elbit+ @o )e dru%a izrael(ka tvrtka ko)a )e u veliko) !)eri #ovezana (
iz%radn)o! kontroverzno% izrael(ko% zida- Kna)vee% %raJevin(ko% #ot&vata u izrael(ko) #ovi)e(tiL- vri)edno% /-3 !ili)arde
dolara+26
Dok (ve vie i vie drDava &ita u tvrJavu Ezidovi i (uvre!ene zatitne o%rade #odiDu (e na %ranica!a iz!eJu Indi)e i
"a!ira- Saudi)(ke Arabi)e i Iraka- A7%ani(tana i Paki(tanaF- K(i%urno(ne bari)ereL !o%le bi (e #okazati kao na)vee !edu
trDiti!a kata(tro7e+ Zato Elbit i =a%al ne !are za ne!ilo(rdne udarce ne%ativno% #ubliciteta ko)i izrael(ki zid #rivla.i na
(ebe (a (vi& (trana S za#ravo- oni to (!atra)u be(#latno! rekla!o!+ KC)udi v)eru)u da (!o !i )edini ko)i #o()edu)e!o
i(ku(tvo i(#itivan)a o#re!e u (tvarni! uv)eti!aL- ob)an)ava direktor =a%ala- Jacob Even4Ezra+5, *ri)edno(t dionica
Elbita i =a%ala udvo(tru.ila (e nakon 11+ ru)na- to )e uobi.a)eno kretan)e za izrael(ke dionice ( #odru.)a do!ovin(ke
(i%urno(ti+ *erint S ko)i no(i nadi!ak Kd)ed video4nadzora #ro(toraL S do 11+ ru)na ni)e #o(lovao ni!alo #ro7itabilno- no
iz!eJu /,,/+ i /,,1+- ci)ena dionica (e vie ne%o utro(tru.ila S za&val)u)ui #rocvatu nadzora+51
Ne(vakidan)a u(#)eno(t izrael(ki& ko!#ani)a ( trDita do!ovin(ke (i%urno(ti dobro )e #oznata (vi! #ro!atra.i!a burze-
ali (e o n)o) ri)etko ra(#ravl)a kao o #oliti.ko! .i!beniku unutar te re%i)e+ A takve (u ra(#rave #otrebne+ Ni)e ni!alo
(lu.a)no da (e odluka izrael(ke drDave da K#rotutero4riza!L (!)e(ti u (a!o (redite izvozne ekono!i)e u #ot#uno(ti
#oklo#ila ( na#utan)e! !irovni& #re%ovora- )ednako kao i ( )a(no! (trate%i)o! #reoblikovan)a okvira (ukoba (
Pale(tinci!a S ne kao borbe #rotiv nacionali(ti.ko% #okreta ( )a(ni! cil)evi!a #ovratka ze!l)e i o(tvarivan)a #rava- ne%o
kao di)ela %lobalno% <ata #rotiv terora S rata #rotiv alo%i.ni&- 7anati.ni& (ila #redani& (a!o razaran)u+
Ekono!i)a ni u ko)e! (lu.a)u ni)e #rvotni #okreta. e(kalaci)e (ukoba u re%i)i nakon /,,1+ %odine+ Naravno- ni)edno) (trani
ne !an)ka K%orivaL za na(il)e+ I#ak- unutar to% kontek(ta- toliko #rotivno%a !iru- ekono!i)a (e- u neki! trenuci!a
#okazala kao (ila #rotuteDe ko)a )e neodlu.ne #oliti.are %urala u #re%ovore- kao to )e bilo i #o.etko! devede(eti& %odina+
Procvat indu(tri)e do!ovin(ke (i%urno(ti (a!o )e #reu(!)erio ta) #riti(ak i tako (tvorio )o )edan (naDan (ektor okrenut
na(tavku na(il)a+
52/
na%li ra(i nakon II+ ru)na ozna.ava brza drutvena (trati7ikaci)a iz!eJu bo%atili i (iro!ani& unutar drDave+ <azvo)
(i%urno(ti #rati val #rivatizaci)a i #rora.un(ki& rezova (oci)alni& #ro%ra!a- .i!e )e do(lovno #oniteno ekono!(ko na(l)eJe
laburi(ti.ko% cioniz!a i (tvorena e#ide!i)a ne)ednako(ti kakvu Izraelci )o ni(u doDiv)eli+ >odine /,,B+ i(#od %ranice
(iro!atva Divi /5-5 #o(to Iztaelaca- dok u (iro!atvu Divi 23-3 #o(to uku#no% bro)a d)ece 4 u u(#oredbi (a (a!o 9 #o(to
d)ece dvade(et %odina rani)e+5/ Iako (e (ve bla%odati #rocvata ni(u di)elile nairoko- #okazale (u (e toliko uno(ni!a za
!an)i dio Izraelaca- o(obito za ona) !oni dio- beavno #ovezan ( vo)(ko! i vlau Euz (ve ve uobi.a)ene koru#ci)(ke
kor#orativne (kandaleF- da )e Divotno vaDna inici)ativa za !ir do(lovno i(#arila+
Skretan)e izrael(ko% #o(lovno% (ektora #re!a #olitici bilo )e dra!ati.no+ *izi)a ko)a dana( obuzi!a telaviv(ku burzu ni)e
vie (lika Izraela kao re%ionalne tt%ovin(ke !reDe- ne%o (lika 7uturi(ti.ke tvrJave (#o(obne da #reDivi u(red !ora l)uti&
ne#ri)atel)a+ @akav revidirani (tav na))a(ni)e (e #ri!)eu)e u l)eto /,,1+- kad )e izrael(ka vlada toboDn)e #re%ovore o
raz!)eni zarobl)enika ( ?ezzbola&o! #retvorila u neo%rani.en rat+ Na)vee izrael(ke kor#oraci)e ne (a!o to (u #odrDavale
rat- one (u %a- tovie- (#onzorirale+ Sv)eDe #rivatizirana izrael(ka !e%a4banka di)elila )e nal)e#nice ( nat#i(i!a K=i (!o
#ob)edniciL i K=i (!o (naDniL- dok )e- i(tovre!eno- izrael(ki novinar i ro!ano#i(ac Vitz&ak Caot ne#rekidno u#ozoravao:
KOva) rat )e #rvi ko)i e (e #retvoriti u #riliku za #ro!idDbu )edno% od na)vei& o#eratera !obilne tele7oni)e ko)i %a kori(ti
kao divov(ku tekla!nu ka!#an)u+L52
Pot#uno )e )a(no da (e iztael(ka indu(tri)a vie ne !ora #laiti rata+ Za razliku od 1662+- kad )e (ukob (!atran #re#reko!
ra(tu- telaviv(ka burza doDivl)ava u(#on u kolovozu /,,1+- u !)e(ecu razorno% rata ( Cibanono!+ U #o(l)edn)e! kvartalu-
ko)i bil)eDi i krvavu e(kalaci)u (ukoba na Za#adno) obali i u >azi nakon ?a!a(ove izborne #ob)ede- Izrael bil)eDi
za#an)u)ui 94#o(totni uku#ni ekono!(ki ra(t- to )e tro(truko vea (to#a ta(ta ne%o to )e ti)eko! i(to% razdobl)a bil)eDi
ekono!i)a S)edin)eni& DrDava+ Pale(tin(ka ekono!i)a- #ak- u /,,1+ bil)eDi #ad iz!eJu 1, i 13 #o(to- te (to#u (iro!atva
ko)a nara(ta do B, #o(to+55
=)e(ec dana nakon to (u U)edin)eni narodi #ro%la(ili #rekid vatre iz!eJu Izraela iz ?ezbolla&a- na n)u)orko) (e burzi
odrDava (#eci)alna kon7erenci)a o ula%an)i!a u Izrael+ "on7erenci)i )e bilo nazo.no vie od dv)e(to izrael(ki& ko!#ani)a S
veina n)i& dolazi iz (ektora do!ovin(ke (i%urno(ti+ U to! (u (e trenutku u Cibanonu ekono!(ka kretan)a do(lovno
522
taDni& kua i !edicin(ki& #roizvoda do !li)eka 4 ra.iavalo Xc ruevine nakon izrael(ki& na#ada bo!ba!a i raketa!a+ Ne
!arei za ut)eca) rata- #oruka n)u)orko% (ku#a odie u(&ito!: KIzrael )e otvoren za #o(ao 4 i oduvi)ek )e bio otvoren za
#o(aoL- ob)avio )e- #ozdravl)a)ui dele%ate- izrael(ki vele#o(lanik u U)edin)eni! narodi!a Dan >iller!an+53
Sa!o de(et %odina rani)e- takav vid u(&ien)a rato! bio bi neza!i(liv+ U#ravo )e >iller!an kao ravnatel) Izrael(ko% (aveza
tr%ovin(ki& ko!ora #ozvao Izrael da z%rabi #ovi)e(nu #riliku i #retvori (e u Kbli(koi(to.ni Sin%a#urL+ Sada )e )edan od
na)vatreni)i& izrael(ki& ratni& &uka.a i za&ti)eva )o veu e(kalaci)u (ukoba+ >iller!an )e na !reDi ANN iz)avio da Kiako )e
!oDda #oliti.ki nekorektno- a !oDda i nei(tinito u(tvrditi da (u (vi !u(li!ani terori(ti- izni!no )e blizu i(tini da (u %otovo
(vi terori(ti !u(li!ani+ Dakle- to ni)e (a!o Izraelov rat+ Ovo )e (v)et(ki ratL+51
@akva #re#oruka za be(kona.ni (v)et(ki rat )ednaka )e ono) ko)u )e Bu(&eva ad!ini(traci)a #oda(trla kao #o(lovni #ri)edlo%
novoroJeno! ko!#lek(u ka#italiz!a kata(tro7e nakon 11+ ru)na+ @o ni)e rat u ko)e! !oDe #obi)editi i)edna drDava S
(a!o- #ob)eda ionako ni)e ni bitna+ Bitno )e (tvoriti K(i%urno(tL unutar utvrJeni& drDava i ta) #roce( #od)arivati ne#rekidni!
i ne #ret)erano (naDni! (ukobi!a i(#od ti& zidina+ Na neki na.in- ta) )e cil) )ednak ono!e to (u %a i!ale #rivatne
zatitar(ke tvrtke u Iraku S o(i%uravan)e #odru.)a i zatita vladara+ Ba%dad- Ne; Orlean( i Sand$ S#rin%( tek (u tra.ci
#ri!)era o%raJene buduno(ti ko)u (tvara i ko)o! u#ravl)a ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e+ U Izraelu )e ta) #roce( na)vie
uzna#redovao S ci)ela (e drDava #reobrazila u utvrJenu i o%raJenu za)ednicu- okruDenu #ro%nani!a ko)i Dive u crveni!
zona!a rra)ne izo#eno(ti+ @ako iz%leda drutvo nakon to iz%ubi ekono!(ki intere( za !ir i (vi! (e (ila!a trudi boriti i
izvla.iti #ro7it u be(kona.no! ratu #rotiv terora u ko)e! #ob)ednika ne!a+ Jedan kra) iz%leda kao Izrael S dru%i kra)
naliku)e na >azu+
Iako izrael(ki (lu.a) #ri#ada !eJu ek(tre!e- drutvo ko)e (e u n)e!u (tvara i ni)e toliko )edin(tveno+ "o!#lek( ka#italiz!a
kata(tro7e bu)a u uv)eti!a ne#rekidni& (ukoba !an)e% intenziteta+ @o kao da )e kra)n)a to.ka (vi& #odru.)a kata(tro7e S od
Ne; Orlean(a do Iraka+ A!eri.ki (u vo)nici u travn)u /,,B+ %odine #o.eli #rovoditi #lan #retvorbe nekoliko rizi.ni&
ba%dad(ki& .etvrti u Ko%raJene za)edniceL S #o(tavivi oko n)i& kontrolne to.ke i beton(ke zidove 4 .i)e e (e (tanovnitvo
nadzirati bio!etri.ko! te&nolo%i)o!+ KBit e!o kao Pale(tinciL- #rorokovao )e )edan (tanovnik Ad&a!i$e dok )e %ledao
kako oko n)e%ove .etvrti ra(tu zidovi+5B Nakon to (vi!a #o(tane )a(no da (e Ba%dad
525
ic K!n nL #rrrvnrin ! u ci!#u i(oiu!ni)u ! rNi%rn)u 4 u nr("onn!i nr
ko)i na)vei! di)elo! vode #rivatni vo)na i i #aravo)nc #o(tro)be- ublaDen n toliko) !)eri da )e !o%ue i0 ze!l)e izvui
#rirodna bo%at(tva uz #o!o #laenika ko)i .uva)u naltovodc- #lat7or!e i (#re!nike vode+
Po(talo )e ve uobi.a)eno da (e !ilitatizirana %eta u >azi i na Za#adno) obali- ( n)i&ovi! beton(ki! zidovi!a- o%rada!a
#od na#ono! i kon4t rolni! to.ka!a- u(#oreJu)u ( )uDnoa7ri.ki! (u(tavo! bantu(tana ko)i! (u Arnci zadrDavani u %eti!a
dok (u i! na izlazu #te%ledavane #ro#u(nice+ KIzrael(ki zakoni i #rak(a na oku#irani! #ale(tin(ki! #odru.)i!a uvelike
#od()ea)u na a#art&e)dL- iz)avio )e u vel)a.i /,,B+ Jo&n Du%ard- )uDnoa7ri.ki odv)etnik i (#eci)alni izv)e(titel) U)edin)eni&
naroda za #itan)a l)ud(ki& #tava na #ale(tin(ki! #odru.)i!a+59 Sli.no(ti do(lovno bodu o.i- ali #o(to)e i razlike+
JuDnoa7ri.ki bantu(tani u biti (u bili radni lo%ori- na.in ko)i! (e a7ri.ko radnitvo zadrDavalo #od (tro%i! nadzoro! da bi
to )e7tini)e radilo u rudnici!a+ Izrael )e- (a (vo)e (ttane- (tvorio (u(tav ko)i dovodi do #ot#uno o#re.no% i(&oda 4 (u(tav
(#re.ava radnike da rade i za#ravo (e (vodi na !reDu #ritvora otvoteno% ti#a za !ili)une ko)e )e drDava #ro%la(ila l)ud(ki!
vikovi!a+
Pale(tinci ni(u )edini narod na (vi)etu ko)i )e u#ao u tu kate%ori)u S !ili)uni <u(a #o(tali (u viak u vla(tito) do!ovini i
zato (u toliki na#u(tili do!ove i #ob)e%li ( nado! da e u Izraelu #ronai #o(ao i Divot do(to)an .ov)eka+ Iako (u u
JuDnoa7ri.ko) <e#ublici ne(tali oni izvorni bantu(tani- (vaki .etvrti (tanovnik (traara u (irotin)(ki! na(el)i!a- ko)a (e (ve
brDe ire- takoJer #red(tavl)a viak u novo)- neoliberalno) JuDno) A7rici+56 @akvo Kot#i(ivan)eL /3 do 1, #o(to (tanovnitva
zatitni )e znak kriDar(ko%a #o&oda Aikake kole- )o od vre!ena kad (u- u (eda!de(eti!a- K(irotin)(ka (elaL nicala kao
%l)ive dil)e! JuDno% cun)a+ U JuDnoa7ri.ko) <e#ublici- u <u(i)i- u Ne; Orlean(u bo%ati diDu zidove oko (ebe+ Izrael )e
#roce( ot#i(a odveo korak dal)e S #odi%ao )e zidove oko o#a(ne (irotin)e+
523
O#oravak od oka
U(#on narodne obnove
Geli! va! rei- !o)a indi)an(ka brao oku#l)ena ovd)e u Bolivi)i- da #et (tol)ea ot#ora ni)e bilo uzaludno+ De!okrat(ka-
civilizaci)(ka borba dio )e borbe nai& #redaka i na(tavak )e borbe #rotiv koloni)aliz!a E(taro()edila.ko% vode anti4
koloni)alno% #okretaF @u#aca "atari)a- na(tavak )e borbe ko)u )e vodio A&e >uevara+
Evo =orale(- bolivi)(ki #red()ednik- nakon #ola%an)a #ri(e%e- //+ (i)e.n)a /,,1+1
Narod zna na)bol)e+ Na)bol)e #ozna (vaki zakutak i (vaku (itnicu unutar (vo)e za)ednice+ @akoJer #ozna i n)ezine (labe
to.ke+
Pic&it <atkaul- izvrni direktor Azi)(ko% centra za #revenci)u kata(tro7a- 2,+ li(to#ada /,,1+/
C)udi iz barri)a #odiDu dva %rada S dan)u %radi!o kue i!uni!a+ Nou- i vikendo!- #o!aDui )edni dru%i!a- %radi!o
nae do!ove- na barrio+
AndrH( Antillano- (tanovnik Aaraca(a- 13+ travn)a /,,5+2
"ad )e =ilton Iried!an #re!inuo u (tudeno!e /,,1+- kroz !no%e nekrolo%e #rovla.io (e (tra& da n)e%ova (!rt ozna.ava
kra) )edne ere+ U kanad(ki! novina!a National Po(t- @erence Aorcoran- )edan od Iried!anovi& na)odani)i& a#o(tola #ita (e
!oDe li %lobalni #okret ko)i )e ta) ekono!i(t (tvorio na(taviti #o(to)ati+ KZa #o(l)edn)i! od veliki& lavova ekono!i)e
(lobodno% trDita- =iltono! Iried!ano!- o(ta)e #raznina+++ Dana( !u nitko ni)e ravan+ ?oe li na.ela za ko)a (e Iried!an
borio i ko)a )e oblikovao #reDiv)eti du%oro.no bez novo% narata)a .vr(ti&- kariz!ati.ni& i intelektualno (#o(obni& voJaT
@eko )e rei+L5
Aorcoranovo !ra.no #redviJan)e ni)e ni izbliza #rikazalo (ve raz!)ere ra(#adno% (tan)a u ko)e! (e #o&od neobuzdano%
ka#italiz!a naao to% (tudeno%a+ Iried!anovi intelektualni na(l)ednici u S)edin)eni! A!eri.ki! DrDava!a-
neokonzervativci ko)i (u (tvorili ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e- nali (u (e na na)niDo) to.ki u #ovi)e(ti+ Pokret (vo)
vr&unac doDivl)ava u
521
i& AU il+in+i #i 1XA I I in 111 i+i i u \_ r (niili nun+ill !i %a XFlrXui=ili i Ir 11 li ik ral 1 I?+i+ I 11 klXiu ii+i #itan)a ko)a !i
#ridoni)ela ic#ublikan(koni #ora0u na izbori!a /,,E\+ %odine bili (u #oliti.ka koru#ci)a- loe voJen)e rata u Iraku i
!il)en)e- ko)e na)bol)e i0no(i #ob)edni.ki de!okrat(ki kandidat u Senatu S)edin)eni& I FrDava- Ji! Uebb- da drDava (kree
#re!a Kkla(no ute!el)eno! (u(tavu- kakav ni)e viJen )o od 16+ (tol)eaL+3 U (vako! (lu.a)u- one te!el)ne za(ade
ekono!i)e Aikake kole S #rivatizaci)a- dete%ulaci)a i rezovi )avne #otron)e 4 (tvotile (u te!el)e (lo!ova+
>odine 16B1+ Orlando Ceteliet ko)i )e #ao !eJu #rvi! Drtva!a kontrarevoluci)e- tvrdio )e da %ole!e razlike u bo%at(tvu
ko)e (u A&ica%o Bo$(i (tvorili u [ileu ni(u Kekono!(ko o#tereen)e- ne%o #rivre!eni #oliti.ki u(#)e&L+ Cetelieru )e bilo
)a(no da K(lobodnotrDinaL #ravila diktatute .ine u#ravo ono za to (u (tvorena S ne (tvara)u (avreno u(klaJenu
ekono!i)u- ne%o ve ionako i!une #retvara)u u (u#er4bo%atae- a or%aniziranu radni.ku kla(u u K#otroneL (iro!a&e+
@akvi uzorci ra(lo)avan)a #onavl)a)u (e ta!o %d)e tri)u!7ira ideolo%i)a [ikake kole+ U "ini- u(#rko( za#an)u)ue!
ekono!(ko! ra(tu- )az iz!eJu #ri&oda %rad(ko% (tanovnitva i 9,, !ili)una l)udi ko)i #ri#ada)u K(eo(ko) (irotin)iL- ti)eko!
#o(l)edn)i& dvade(et %odina i vie (e ne%o udvo(tru.io+ U Ar%entini- %d)e )e 16B,+ %odine na)bo%ati)i& 1, #o(to (tanovnitva
zaraJivalo 1/ #uta vie od na)(iro!ani)e% di)ela- /,,/+ na)bo%ati)i zaraJu)u 52 #uta vie+ [ilean(ki K#oliti.ki u(#)e&L
ui(tinu (e %lobalizitao+ U #ro(incu /,,1+ %odine- !)e(ec dana nakon Iried!anove (!rti- U)edin)eni narodi #roveli (u
i(traDivan)e i otkrili da Kna)bo%ati)i& / #o(to odra(li& o(oba na (vi)etu #o()edu)e vie od #olovice (v)et(ko%a bo%at(tvaL+ @a
razlika na)otti)e (e o.itu)e u S)edin)eni! DrDava!a- %d)e (u direktori tvrtki o(a!de(eti&- dakle u vri)e!e kad )e <ea%an
ot#o.eo Iried!anov kriDar(ki rat- zaraJivali 52 #uta vie od #ro()e.ne radni.ke #lae+ /,,3+ direktori zaraJu)u 511 #uta
vie+ "ontrarevoluci)u- ko)a (e rodila u #odru!u 7akulteta Drutveni& znano(ti ti)eko! #ede(eti& %odina- takvi #o)edinci
ui(tinu (!atta)u u(#)e&o!- ali )e ci)ena te #ob)ede (ve#ri(utan %ubitak v)ere u te!el)no obean)e (lobodno% trDita S da e
(e viak bo%at(tva di)eliti+ Ili- kao to )e Uebb iz)avio ti)eko! ka!#an)e: KEkono!(ko #reli)evan)e ni)e (e o(tvarilo+L1
@a (iuna (v)et(ka !an)ina (v)et(ko%a (tanovnitva S kao to (!o vid)eli S ni)e !irni!- .e(to ni zakoniti! (ted(tvi!a
z%rnula toliku koli.inu bo%at(tva+ Aorcoran )e i!ao #ravo #ro#itivati kalibar vod(tva #okreta- ali #roble! ni)e bio (a!o
nedo(tatak voJa kariz!ati.ni& kao to )e bio Iried!an+ Proble! )e bio u to!e to (u (e !no%i K#rvolini)aiL !eJunarodno%
#okreta za o(loboJen)e trDita od (vi& o%rani.en)a u to! trenutku
52B
od #rvi& laiiona!criki& laboratori)a- #a (ve do !ili na)no_iXiii u &+ii+u+ @i)eko! (vo)e tride(et#eto%oJin)e #ovi)e(ti-
#ro%ra! E akake (kok na#ic dovao )e ti)e(no! (uradn)o! !oni& #o)edinaca iz ( vi)ci a bizni(a- borbeni& ideolo%a i
okor)eli& #oliti.ki& voda+ Do %odine /,,1+- kl)u.ni i%ra.i iz (vi& tabora nali (u (e ili #o zatvori!a ili (u (e (uo.ili (
o#tuDba!a+
Au%u(to Pinoc&et- #rvi voda ko)i )e #roveo Iried!anovu ok4tera#i)u- nalazio (e u kuno!e #ritvoru Eiako )e u!ro #ri)e
ne%o to )e (tao #red (ud i (uo.io (e ( o#tuDba!a za koru#ci)u i ubo)(tvaF+ Dan nakon Iried!anove (!rti- uru%va)(ka
#olici)a u&itila )e Juana =artu Bordaberrv)a- na te!el)u o#tuDnice za ubo)(tvo .etvorice i(taknuti& l)evi.ara 16B1+ %odine+
Bordaberrv )e vodio Uru%va) u vri)e!e brutalno% #ri&vaan)a ekono!(ko% #ro%ra!a Aikake kole S #ri .e!u (u !u
Iried!anovi kole%e i (tudenti (luDili kao i(taknuti (av)etnici+ Ar%entin(ki (u (udovi oduzeli i!unitet bivi! voda!a &unte i
bive% #red()ednika Jor%ea *idelu i ad!irala E!ila =a((eru o(udili na doDivotne zatvor(ke kazne+ Do!in%o Aavallo-
%uverner ar%entin(ke (redin)e banke u razdobl)u diktature- ko)i )e na!etnuo (veobu&vatan #ro%ra! ok4tera#i)e u vri)e!e
de!okraci)e- takoJer (e (uo.io ( o#tuDba!a za K#ronev)eru u drDavno) u#raviL+ S#orazu! o du%u ko)i )e Aavallo (klo#io (a
(trani! banka!a /,,1+ Ar%entinu )e (ta)ao de(etke !ili)ardi dolara- te )e (udac- ko)i )e za!rznuo Aavallovu o(obnu
i!ovinu vri)ednu 1, !ili)una dolara- iz)avio da )e drDavna u#rava d)elovala Ku #ot#uno(ti (v)e(naL kata(tro7alno% i(&oda+B
U Bolivi)i )e bivi #red()ednik >onzalo Sanc&ez de Cozada u .i)e! (e (alonu (kla#ala ekono!(ka Kato!(ka bo!baL traDen
#o nekoliko to.aka o#tuDnice #ovezani& ( !a(ovni! ubo)(tvi!a #ro(v)ednika i #ot#i(ivan)e! u%ovora (a (trani! tvrtka!a
za #roizvodn)u #lina .i!e )e- navodno- #rekrio bolivi)(ke zakone+9 U <u(i)i- ne (a!o to )e eki#a ( ?arvarda #ro%laena
krivo! za #ronev)eru- ne%o i (u (e !no%i ru(ki oli%ar(i- bizni(!eni ( debeli! veza!a ko)i (u #reko noi (tekli !ili)arde na
brzi! #rivatizaci)a!a .i)u (u #rovedbu #ot#o!o%li Kde.ki ( ?arvardaL- nali u zatvoru ili u #ro%on(tvu+ =i&ail
?odorov(ki- bivi direktor na7tno% diva Juko(- (luDi o(a! %odina zatvora u Sibiru+ N)e%ov kole%a i na)vei dioni.ar-
Ceonard Nevzlin- Divi u iz%nan(tvu u Izraelu- ba kao i kole%a4oli%ar& *ladi!ir >u(in(ki+++ zlo%la(ni Bori( Berezov(ki
(kra(io (e u Condonu i ne (!i)e (e vratiti u =o(kvu )er (tra&u)e od u&ien)a na te!el)u o#tuDbi za #ronev)eru S unato.
to!e- (vi oni redo! ni)e.u vla(titu krivicu+6 Aonrad Black ko)i )e (a (vo)i! novin(ki! lance! #o(luDio kao na)(naDni)i
ideoloki %la(nik 7ried!aniz!a u "anadi- o#tuDen )e u S)edin)eni! DrDava!a da )e #revario dioni.are ko!#ani)e
529
I 4 +u i #retili i = i _ +11 i u 11 I i+i i u i i i u 11+11 l+i I?+ u kaL- l \Xi 1111 iXrii 1111 1 \i 0 +i_ +111 i+i- I ii!nov 0Cuni J)i4iZ+ik
I!4n lav &od+ l)ua rekla!a 0+a (ve ne%ativne I\Ni(l)cJicc Jcrc%ulaci)c ener%et(ko% tr0+ita S u!ro )e u (r#n)u /,,1+- a bio
)e o#tuDen 0+a urotu i #ronev)eru+ Anrover NorYui(t- &iJ!anit(ki na(tro)en lan tru(ta !o0+%ova ko)i )e (vi! na#redni!
(na%ana na)eDio koDu iz)avivi: KNe Deli! ukinuti vla(t+ Sa!o )e Deli! (ve(ti u raz!)ere dovol)ne tla )e odvu.e! u
ku#aonicu i uto#i! u kadiL- naao (e do %rla u#leten u (kandal #ovezan ( ku#ovan)e! intere(a- u ko)e! (e naao i
vain%ton(ki lobi(t Jack Abra!o77 S iako o#tuDnice ni(u #odi%nute+1,
U(#rko( (ve!u to (u redo! (vi- od Pinoc&eta #reko Aavalla i Berezov(ko% #a do Blacka S#okuavali #rikazati (e kao
Drtve #odlo% #oliti.ko% #ro%ona- ova) #o#i(- ni u ko)e! (lu.a)u #ot#un- #red(tavl)a radikalan od!ak od neoliberalno% !ita
o (tvaran)u+ Ekono!(ki #o&od u(#io )e ti)eko! (vo% na#redovan)a zadrDati #tivid #oten)a i zakonito(ti+ Sad (e ta) #rivid
izni!no )avno (kida i otkriva (u(tav veliki& i!ovin(ki& ne)ednako(ti ko)i (e .e(to (tvarao uz #o!o %rote(kno% kri!inala+
O(i! zakon(ki& nevol)a- na obzor)u (e nadvio )o )edan oblak+ U.inci oka- toliko te!el)ni za (tvaran)e #rivida ideoloko%
kon(enzu(a- #o.eli (u ne(ta)ati+ <odol7o Ual(&- )o )edna !eJu #rvi! Drtva!a- dolazak Aikake kole na vla(t u Ar%entini
(!atrao )e nazatko!- a ne kona.ni! #orazo!+ @aktika terora ko)o! (e (luDila &unta n)e%ovu )e do!ovinu bacila u (tan)e
oka- ali )e Ual(& znao da )e ok #o (a!o) (vo)o) #rirodi #rivre!eno (tan)e+ Pri)e ne%o to (u %a #oko(ili !eci!a na ulici u
Bueno( Aire(u- Ual(& )e iznio #roc)enu da e #roi dvade(et do tride(et %odina #ri)e ne%o to ne(tanu #o(l)edice oka i
Ar%entinci #onovno (tanu na no%e- (teknu &rabro(t i (a!ouv)ereno(t- te budu #onovno (#re!ni boriti (e za ekono!(ku i
(oci)alnu )ednako(t+ Zbilo (e to /,,1+ S dvade(et .etiri %odine ka(ni)e S Ar%entina )e ek(#lodirala i #ro(v)edi!a (e
u#rotivila ==I4ovi! #re#oruka!a o tedn)i- a zati! ti)eko! (a!o tri t)edna #ro!i)enila #etoricu #red()ednika+
U to vri)e!e Div)ela (a! u Bueno( Aire(u- i l)udi (u ne#rekidno vikali: KPala diktaturaQL U to vri)e!e ni(a! (&vaala
zna.en)e to% uzvika )er )e diktatura (kon.ala )o #ri)e (eda!nae(t %odina+ =i(li! da dana( tazu!i)e! S ok )e kona.no
)en)ao- ba kao to )e #redvidio Ual(&+
U %odina!a ko)e (u (li)edile- razbuJeni ot#ot oku #roirio (e na !no%e bive laboratori)e 4 u Aile- Bolivi)u- "inu i
Cibanon+ Dok (u l)udi odbacivali kolektivni (tra& i(#tva izazvan tenkovi!a i elektri.ni! #alica!a- na%li! ne(tanko!
ka#itala i okrutni! rezan)i!a #otron)e- !no%i od n)i& za&ti)evali (u de!okraci)u i vei nadzor nad ttDite!+ @i za&t)evi bili
526
dovodili onu te!el)nu #o(tavku da !i ka#iiaii0a! i (io&oda diXciovt )edno%- ned)el)ivo% #ro%ra!a+
Bu(&eva ad!ini(traci)a i dal)e o(ta)e toliko #redana #rodul)en)u to% laDno% )edin(tva da )u )e- /,,/+ %odine- KubacilaL u
Strate%i)u nacionalne (i%urno(ti S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava+ K*elike bitke dvade(eto% (tol)ea iz!eJu (lobode i
totalitariz!a zavrile (u odlu.no! #ob)edo! (na%a (lobode S (tvotivi )edin(tven- odrDivi !odel nacionalno% u(#)e&a:
(loboda- de!okraci)a i (lobodno #oduzetnitvoL+11 @a #o(tavka- ko)a za leJi!a i!a c)eloku#nu (ilu a!eri.ko% vo)no%
ar(enala- ni)e bila dovol)na da zadrDi navalu %raJana ko)i (u (e- #oziva)ui (e na razne (lobode- #otrudili odbiti #ravov)er)e
(lobodno% trDita S .ak i u S)edin)eni! DrDava!a+ Na(lov u @&e =ia!i ?eraldu- nakon izbora /,,1+- %la(i: KDe!okrati
nad!ono #obi)edili u(#totivivi (e (#orazu!i!a o (lobodno) tr%ovini+L Anketa ko)u (u nekoliko !)e(eci ka(ni)e #roveli
Ne; Vork @i!e( i !reDa ABS #okazu)e da 15 #o(to a!eri.ki& %raJana v)eru)e da bi drDava trebala )a!.iti trokove
zdrav(tvene (krbi (vi!a i K#okazati ne(vakidan)u (#re!no(t+++ i vol)u na u(tu#keL da bi o(tvarila ta) cil) S ko)i u (ebi
(adrDi i #ovean)e neo#orezivo% di)ela #ri&oda za 3,, dolara %odin)e+1/
Na !eJunarodno) #ozornici redo! (u na izbori!a #ob)eJivali na)l)ui #rotivnici neoliberalne ekono!i)e+ Pred()ednik
*enezuele- ?u%o A&avez- ko)i (e nat)ecao ( #ro%ra!o! KSoci)aliza! za /1+ (tol)eeL- /,,1+ dobiva i ttei !andat-
o(vo)ivi #rito! 12 #o(to %la(ova+ U(#tko( #okua)i!a Bu(&eve ad!ini(traci)e da *enezuelu #rikaDe kao #(eudo4
de!okraci)u- anketa #rovedena i(te %odine bil)eDi da )e 3B #o(to ta!on)e% (tanovnitva zadovol)no (tan)e! de!okraci)e S
takvu #odrku na kontinentu da)e )o (a!o Uru%va)- %d)e )e l)evi.ar(ka koalici)(ka (tranka Irente A!#lio dobila !andat za
(a(tav vlade i %d)e )e !a(ovna #rivatizaci)a za#ri)e.ena nizo! re7erendu!a+12 Dru%i! ri)e.i!a- u dvi)e latinoa!eri.ke
drDave %d)e (u izbori za i(&od bacili rukavicu *ain%ton(ko! kon(enzu(u- %raJani (u obnovili v)eru u !o de!okraci)e
ko)a e i! #obol)ati Divote+ U otro) (u#rotno(ti ( ti! Daro!- u drDava!a %d)e (e ekono!(ka #olitika na)vei! di)elo! ni)e
#ro!i)enila unato. obean)i!a ti)eko! #redizborni& ka!#an)a- ankete ne#rekidno #okazu)u #ad v)ere u de!okraci)u to (e
odraDava u (ve !an)e! odazivu na izbore+
Novi (ukobi iz!eJu (lobodno% trDita i (lobodni& l)udi do%odili (u (e u Euro#i- /,,3+ %odine kad (u dvi)e drDave
nacionalni! re7erendu!i!a odbacile Euro#(ki u(tav+ U Irancu(ko) (u ta) doku!ent (!atrali ozakon)en)e! kor#oraci)(ko%
#oretka+ Bio )e to #rvi #ut da (e %raJane izravno #italo za !il)en)e treba)u li #ravila (lobodno% trDita vladati Euro#o!
55,
niZ++!i R niiiiv iZ i (i4 in+ikii: Ki+)iiiii 0+ 1111+ i _ 51 ni1-ii 0li+i& il+l ciZ (e 1Z 111L\ 11+1 ilu te nin 114 iiiZaliui ili- tla )iZ (ve
za#i(ano u (a!o )edno! doku!entu+++ "+ul %a (e #o.elo navoditi- l)udi (u od)edno! otkrili to )e za#ravo u n)e!u i (&vatili
da (ve ono to obu&vati U(tav #o(ta)e ne#ro!)en)ivo- da ne #o(to)i #ravo Dalbe S tada (u (e na(!rt #re(traili+L15
Pre!ono odbacivan)e ono%a to Irancuzi naziva)u Kdivl)a.ki! ka#italiz!o!L #o)avl)u)e (e u !no%i! oblici!a- iz!eJu
o(talo% i reakcionarni! ili ra(i(ti.ki obo)eni!+ U S)edin)eni! DrDava!a bi)e( za!irue (redn)e kla(e ( lakoo! (e
#reu(!)erio na #ro!ican)e #o%rani.ni& o%rada- #ri .e!u ANN4ov Cou Dobb( (vake noi #rovodi ka!#an)u #rotiv Kinvazi)e
nezakoniti& u(el)enikaL i vodi Krat u i!e a!eri.ke (redn)e kla(eL S #rotiv oti!an)a radni& !)e(ta- (ve vee (to#e zlo.ina-
kao i Kuvoza izni!no zarazni& bole(tiL+13 E@akva #otra%a za Drtveni! )an)ci!a izazvala )e na)!a(ovni)e #ro(v)edne
!areve u(el)enika u #ovi)e(ti S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava 4 u nizu #ro(v)eda /,,1+ %odine (ud)elovalo )e vie od !ili)un
l)udi S to )e )o )edan znak novoroJene &rabro(ti u redovi!a Drtava ekono!(ki& okova+F
U Nizoze!(ko) (u re7erendu! o Euro#(ko! u(tavu na (li.an na.in K!iniraleL (tranke ko)e (e #rotive #olitici i!i%raci)e i
#retvorile %a u %la(ovan)e ko)e (e !an)e odno(ilo na u(#o(tavu kor#oraci)(ko% #oretka- a vie na #rotivl)en)e ula(ka ci)elo%
(#ektra #ol)(ko% radnitva u Za#adnu Euro#u da ta!o rui #lae+ =no%e %la(a.e u Irancu(ko) i Nizoze!(ko) t)erao )e
K(tra& od #ol)(ki& vodoin(talateraL S Kin(talatero7obi)aL- kako )u )e okr(tio bivi ko!e(ar Euro#(ke Uni)e- Pa(cal Ca!$+11
U !eJuvre!enu- u Pol)(ko) )e reakci)a na #oliti.ke !)ere ko)e (u ti)eko! devede(eti& o(iro!aile velik bro) l)udi
o(lobodila vla(titi niz neu%odni& (tra&ova+ "ad )e Solidarno(t izdala radnike ko)i (u (tvorili #okret- !no%i Pol)aci okrenuli
(u (e novi! udru%a!a- to )e u kona.nici na vla(t dovelo ultra4konzervativnu (tranku Zakon i #ravda+ Pol)(ko! trenuta.no
u#ravl)a #red()ednik Cec& "acz$&(k$- nezadovol)ni aktivi(t Solidarno(ti ko)i )e u razdobl)u dok )e bio %radona.elnik
*arave (tvorio (lavu )er )e izdao zabranu za #ovorku %a$4#ridea i (ud)elovao u do%aJan)i!a K#ono(a nor!alni& l)udiL+R
"acz$&(ki i n)e%ov brat blizanac Jaro(lavv E#re!i)erF #obi)edili (u na izbori!a /,,3+ %odine ka!#an)o! u ko)o) (u veliki!
di)elo! retori.ki na#adali #ro%ra!e Aikake kole+ N)i&ovi na)vei #rotivnici obeavali (u- nai!e- da e dokinuti (u(tav
drDavni& !irovina i uve(ti )edin(tvenu 134#o(totnu #oreznu (to#u S ravno iz Iried!anovo% #riru.nika+ Blizanci (u
#onavl)ali da e takvi
R @akve #redra(ude ni(u )edin(tvene (a!o za Pol)(ku+ U oDu)ku /,,B+- london(ki %radona.elnik "en Civin%(tone u#ozorio
)e na #o%ibel)nu K#li!u reakci)a #rotiv lezbi)(ko% i &o!o(ek(ualno% #okreta ko)a (e iri i(to.no! Euro#o!L+
551
bizni(!ena i ( n)i!a #ovczanin #olit a ara+ ino- k+iu )c (ii+iiik+i 0 ++iko! i #i+ivu+i za()ela na vla(t- #rebacila (e na one lake
cil)eve: &o!o(ek(ualke- 0+iLlove- 7e!ini(tkin)e- (ttance i ko!uni(te+ Jedan #ol)(ki urednik to o#i(u)e ovako: KN)i&ov
#ro%ra! )e nedvo)beno o#tuDnica za #o(l)edn)i& 1B %odina+L1B
U <u(i)i (e Putinova era (a%ledava kao (li.na reakci)a na eru ok4tera#i)c+ Dok (u de(eci !ili)una o(iro!aeni& %raJana i
dal)e izo#eni iz brzora4(tue ekono!i)e- #oliti.ari ( lakoo! u#ravl)a)u odno(o! )avno(ti #re!a do%aJa)i!a ( #o.etka
devede(eti&- ko)i (e .e(to #rikazu)u kao (trana zav)era ( cil)e! bacan)a (ov)et(ko% i!#eri)a na kol)ena i dovoJen)a <u(i)e
K#od (tranu u#ravuL+19 U(#rko( .in)enici da (u Putinove zakon(ke !)ere ko)e )e #oduzeo #rotiv nekoliko oli%ar&a na)vei!
di)elo! bile (i!boli.ke naravi S novi (o) KdrDavni& oli%ar&aL- nai!e ve izni.e oko "re!l)a S ()ean)e na kaoti.ne
devede(ete %odine !no%e )e <u(e nat)eralo da o()ete za&valno(t za red ko)i )e Putin #ovtatio- unato. to!e to (ve vei bro)
novinara i o(tali& kriti.ara reDi!a u!ire u ta)an(tveni! okolno(ti!a- dok ta)na #olici)a uDiva u (vo! neo%rani.eno!
i!unitetu+
Dok (e (oci)aliza! i dal)e bli(ko #ovezu)e ( de(etl)ei!a okrutno(ti na(tali& u n)e%ovo i!e- %n)evu )avno(ti #reo(ta)e- o(i!
nacionaliz!a i #roto7aiz!a- tek !alen bro) oduaka+ U.e(talo(t etni.ki ute!el)eno% na(il)a #ora(la )e ti)eko! /,,1+ za 2,
#o(to i o takvi! do%aJa)i!a izv)etava (e %otovo (vakodnevno+ Parolu K<u(i)a <u(i!aL #odrDava oko 1, #o(to
(tanovnitva+16 K*la(ti (u (avteno (v)e(ne da )e n)i&ova (oci)alna i ekono!(ka #olitika u veliko) !)eri u%roDena kad )e u
#itan)u o(i%uran)e do(to)ni& Divotni& uv)eta veini #o#ulaci)eL- iz)avio )e Juri) *dovin- anti7ai(ti.ki aktivi(t+ Unato. to!e
Kza (ve #ro#u(te toboDe (u od%ovorni oni dru%e v)ere- #o%rene bo)e koDe ili dru%a.i)e% etni.ko% #odri)etlaL+/,
>orka )e ironi)a ta da (e- nakon to (u <u(i)a i I(to.na Euro#a #odi%le (vo)e Ku#utniceL za ok4tera#i)u- za n)ezine bolne
u.inke .e(to tvrdilo da (u oni )edini na.in da (e (#ri)e.i re#riza okolno(ti ko)e (u u vvei!ar(ko) N)e!a.ko) dovele do
u(#ona naciz!a+
U Catin(ko) A!erici- #rvotno! laboratori)u Aikake kole- reakci)a (e #o)avl)u)e u obliku ko)i budi vie nade+ Ona (e ne
okree (labi!a ili ran)ivi!a- ne%o (e .vr(to u(redoto.u)e na ideolo%i)u u kori)eni!a ekono!(ko% izo#avan)a+ I- za razliku
od (tan)a u <u(i)i i I(to.no) Euro#i- ta!o #o(to)i neu!ol)ivi Dar za i(kuavan)e! ide)a ko)e (u %uile u #rolo(ti+
U(#rko( tvrdn)a!a Bu(&eve ad!ini(traci)e da )e dvade(eto (tol)ee okon.alo Kodlu.no! #ob)edo!L (lobodni& trDita nad
(vi! oblici!a
55/
11 u i +ii^ i !i i +u ii 11 Zi i i& i4+ 1111 111 ) i u i _ 111 i+i 0a 0 111 i i-io -iu 11 u 11+ u 111 ki u 1111111 0 +i 111+ I leiuoki+ii(ki
(oei)+ili0+i!- (ui 0ii+u i ila ne (a!o to (oci)ali(ti.ke (i ranki+Z n+i vla(t ilola0c de!okrat(ki! i0+bori!a- ne%o takoJer
de!okrat(ki #rovode radnu i ze!l)inu #olitiku- #okazao (c u(#)eni! u !no%i! re%i)a!a S od Skandinavi)e do #rocvata i
#ovi)e(no% razvo)a koo#erativne ekono!i)e u tali)an(ko) re%i)i E!ilia4<o!a%na+ Ina.icu takvo% (#o)a de!okraci)e i
(oci)aliz!a Allende )e #okuao o(tvariti u [ileu 16B,+ i 16B1+ >orba.ov )e i!ao (li.nu- iako ne toliko radikalnu vizi)u
#retvorbe Sov)et(ko%a Saveza u K(oci)ali(ti.ki (v)etionikL (ukladno (kandinav(ko! !odelu+ JuDnoa7ri.ka Povel)a (lobode-
(an ko)i )e #okretao du%u borbu za (lobodu- bio )e ina.ica i(to% to% Ktree% #utaL S ne drDavni ko!uniza!- ne%o trDita
ko)a e%zi(tira)u u(#oredno ( nacionalizaci)o! banka i rudnika- dok (e #ri&od kori(ti za iz%radn)u udobni& (ta!beni& .etvrti
i #ri(to)ni& kola S ekono!i)a i(tovre!eno i #oliti.ka de!okraci)a+ <adnici ko)i (u 169,+ %odine o(novali Solidarno(t
zakleli (u (e da e (e boriti- ne #rotiv (oci)aliz!a ne%o za (oci)aliza! S da e- u kona.nici- radnici izboriti #ravo da
u#ravl)a)u vla(titi! radni! !)e(ti!a i de!okraci)o! u drDavi+
=ra.na ta)na neoliberalne )e(t ere ta da takve ide)e nikad ni(u #ob)eJivane u (razu ide)a- niti (u %uene izborni! #orazi!a+
U kl)u.ni! #oliti.ki! trenuci!a ubi)ane (u oko!+ "ad bi ot#or #o(tao (naDan- tada (u nad)a.avane otvoreni! na(il)e! S
%azili bi i& Pinoc&etovi- Jel)cinovi i Den%ovi tenkovi+ U dru%i! #rilika!a )edno(tavno bi i& (e izdalo- kako )u )e Jo&n
Uillia!(on nazvao- Kvudu4#olitiko!L 4 ta)no! (ku#ino! ekono!i(ta bolivi)(ko% #red()ednika *ictora Paza E(ten((oroa Ei
!a(ovni! ot!ica!a (indikalni& voJaFM zakuli(ni! #o%odba!a A7ri.ko% nacionalno% kon%re(a- #ri ko)i!a )e odba.ena
Povel)a (lobode u i!e =beki)evi& ta)ni& ekono!(ki& #ro%ra!aM #ri(ta)an)e! na #rovedbu #ro%ra!a ekono!(ke ok4
tera#i)e ko)i (u- nakon izbora- dali iz!oDdeni #ri(tae Solidarno(ti- #lativi ti!e (#a( od krize+ Doktrina oka #rven(tveno (e
#ri&vaala (a!o zato to )e (an o ekono!(ko) )ednako(ti neiz!)erno o!il)en i zato to %a )e izni!no teko #otui u #oteno)
borbi+
Ua(&in%ton )e de!okrat(ki (oci)aliza! oduvi)ek (!atrao #ri)etn)o! veo! od totalitarno% ko!uniz!a ko)i (e ( lakoo!
!o%lo ocrniti i drDati u #ri.uvi kao kori(tan ne#ri)atel)+ @i)eko! ezde(eti& i (eda!de(eti& o!il)ena taktika obra.unavan)a (
ne#oudno! #o#ularnou develo#!entaliz!a i de!okrat(ko% (oci)aliz!a bila )e iz)edna.avan)e ti& #okreta (a
(tal)iniz!o!- #ri .e!u (u %ranice iz!eJu ti& (v)etonazora (v)e(no bri(ane+ EO#tuDbe da (u (vi o#orbeni #rotivnici terori(ti
dana( i%ra)u (li.nu ulo%u+F Ja(an
552
(e (krivao u .ilean(ki! (#i(i!a ( ko)i& ic(ku&u+i u0i&k+R i-iXii;4-u+ u]+i]!
#ro#a%andi ko)u )e 7inancirala AIA- i ko)a )e AllenJca #rikazivala kao diktatora (ov)et(ke kole- i(tin(ke vain%ton(kc
(tre#n)e izazvane Allendcovoni izborno! #ob)edo! izno(i ?enr$ "i((in%er u !e!orandu!u Ni8onu- 16B,+ %odine:
KPri!)er u(#)ene- de!okrat(ki izabrane- !ark(i(ti.ke vla(ti u [ileu (vakako e i!ati ut)eca) S #a .ak i (na%u #re(edana
S na dru%e di)elove (vi)eta- a o(obito u Itali)i+ Siren)e #odraDavan)a takvo% i (li.ni& 7eno!ena u zna.a)no) bi !)eri ut)ecalo
na (v)et(ku ravnoteDu i nau ulo%u u n)o)+L/1 Dru%i! ri)e.i!a- Allendea (e !oralo ukloniti #ri)e ne%o to u(#i)e #oi
(vo)i! de!okrat(ki! trei! #uto!+
No- (an ko)i )e on #red(tavl)ao nikad ni)e #oraDen+ Sa!o )e- kako )e #ri!i)etio Ual(&- #rivre!eno uutkanM #od ze!l)u %a )e
bio #ot)erao (tra&+ U#ravo zato- dok Catin(ka A!erika izran)a iz (vo)i& de(etl)ea okova- (tate ide)e #onovno bu)a)u S
za)edno ( K#odraDavan)e!L ko)e%a (e "i((in%er toliko #laio+ Jo od ar%entin(ko% (lo!a /,,1+ %odine #rotivl)en)e
#rivatizaci)i #o(talo )e te!el)ni! #itan)e! kontinenta- (#o(obno da u(toli.u)e i (vt%ava vlade S #otkra) /,,1+ e7ekt do!ina
ve )e bio u #uno!e za!a&u+ Cuiz Inocio Cula da Silva #onovno )e izabran za brazil(ko% #red()ednika veino! zato to )e
izbore #retvorio u re7erendu! o #rivatizaci)i+ N)e%ov #rotivnik- #ri#adnik (ttanke od%ovorne za veliku brazil(ku ra(#roda)u
devede(eti&- #tib)e%ao )e to!e da (e u )avno(ti #o)avl)ivao kao (oci)ali(ti.ka ina.ica voza.a 7or!ule S u koDno) )akni i
be)zbol(ko) ka#ici #rekriveno) nazivi!a tvrtki ko)e (u )o bile u drDavno! vla(nirvu+ >la(a.e ni)e u(#io uv)eriti- te )e Cula
o(vo)io 11 #o(to %la(ova S u(#rko( razo.aran)u i koru#ci)(ki! (kandali!a ko)i (u &arali n)e%ovo! vlado!+ Nedu%o zati!-
Daniel O7 te%a- bivi (andini(ti.ki voda u Nikata%vi- u (a!o )e (redite (vo)e #ob)edni.ke ka!#an)e #o(tavio .e(te ne(tanke
(tru)e u drDavi S iz)avio )e da #roble! leDi u #roda)i drDavne tvrtke za elektrodi(tribuci)u #an)ol(ko) ko!#ani)i Unimn
Ieno(a nakon udara ura%ana =itc&+ KBtao- (vakodnevno #atite zbo% ti& zlo.inaL- %r!io )e+ K@ko )e ova!o doveo Unimn
Ieno(aT Dovela i& )e vlada bo%ati&- oni ko)i (luDe barbar(ko! ka#italiz!u+L//
U (tudeno!e /,,1+ %odine- ekvador(ki #red()edni.ki izbori #ro!etnuli (u (e u (li.nu ideoloku bo)inicu+ <a7ael Aorrea-
.etrde(et tri %odine (tar li)evo na(tro)eni ekono!i(t- dobio )e bitku #rotiv Alvara Noboe- banana4ta)kuna i )edno% od
na)bo%ati)i& l)udi u drDavi+ Uzevi #)e(!u (a(tava @;i(ted Si(ter( KUeZre Not >oin% to @ake ItLR kao &i!nu ka!#an)e-
R U (lobodno! #ri)evodu KNee iiL Wo#+ #rev+F
555
P4444S - +K - + + X\Z\ L 8+K L d # d d #^SRR ^ ^jR ;;r n\nviii ]nv)i iiiiii&iu
i&Z oboDava =iliona lZ=cJiiianaL+R4R U to (e vri)e!e bolivi)(ki #red()ednik Cvo =orale( ve bliDio zavretku #rve %odine
(vo%a !andata+ Nakon to )e #o(lao vo)(ku da !ultinacionalni! Koti!a.i!aL #reot!e nalazita #lina- okrenuo (e
nacionalizaci)i neki& di)elova rudar(ko% (ektora+ @i)eko! i(to% to% razdobl)a u =ek(iku i(&odi #ri)evara!a okal)ani& izbora
/,,1+ %odine doli (u u #itan)e (tvaran)e! dotad neviJene K#aralelne vladeL naroda ko)a )e %la(ovan)a odrDavala na ulici i
tr%u i(#red ()edita vlade u =e8ico Ait$)u+ U !ek(i.ko) (avezno) drDavi Oa8aca de(ni.ar(ka vlada )e #o(lala (#eci)alne
#o(tro)be da u%ue tra)k u.itel)a ko)i (u za&ti)evali (vo)e %odin)e #ovean)e #laa+ @i!e (u izazvali o#u #obunu ko)a (e
#odi%la #rotiv koru!#irano(ti kor#oraci)(ke drDave i tra)ala !)e(eci!a+
I [ile i Ar%entinu vode #oliti.ari ko)i (e odlu.no iz)an)ava)u kao #rotivnici ta!on)i& ek(#eri!enata Aikake kole- iako
raz!)eri u ko)i!a nude i(tin(ke alternative i dal)e o(ta)u #red!eti!a Divi& ra(#rava+ Dodue- i (a! ta) (i!boliza! neka )e
vr(ta #ob)ede+ Nekoliko #o)edinaca iz kabineta ar%entin(ko% #red()ednika Ne(tora "irc&nera- !edu ko)i!a i (a! "irc&ner-
.a!ili (u za vri)e!e diktature #o zatvori!a+ Dana /5+ oDu)ka /,,1+- na tride(etu %odin)icu vo)no% udara 16B1+- "irc&ner (e
obratio #ro(v)ednici!a na Plaza de =a$o- %d)e (u (vako%a t)edna !a)ke ne(tali& bd)ele+ K*ratili (!o (eL- iz)avio )e-
%ovorei o narata)u ko)i )e (eda!de(eti& #ao kao Drtva terora+ U ovo) bezbro)no) %o!ili nalaze (e Klica 2, ,,, ne(tali&
dru%ova ko)i (u (e dana( vratili na tr%L+/5 [ilean(ka #red()ednica =ic&elle Bac&elet- bila )e !edu ti(ua!a Drtava
Pinoc&etove vladavine terora+ >odine 16B34- n)u i n)ezinu !a)ku u&itili (u i !u.ili u *ili >ri!aldi- #oznato) #o drveni!
kuti)a!a za izolaci)u- toliko !aleni! da (u zatvorenici u n)o) !o%li (a!o .u.ati+ N)ezin otac- vo)ni .a(nik- bio )e odbio
#odrDati #u.- te (u %a ubili Pinoc&etovi l)udi+
U #ro(incu /,,1+ %odine- !)e(ec dana nakon Iried!anove (!rti- latinoa!eri.ki vode oku#ili (u (e na #ovi)e(no! (a!itu u
Bolivi)i- u %radu Aoc&aba!bi- %d)e )e narodni u(tanak izazvan #okua)e! #rivatizaci)e vode u nekoliko %odina iz drDave
#ro%nao tvrtku Bec&tel+ =orale( )e otvorio (u(ret #ri(e%o! da e zatvoriti Kotvorene rane Catin(ke A!erikeL+/3 @i!e (e
#ozvao na kn)i%u Eduarda >aleana Otvorene rane Catin(ke A!erike S #eto(tol)etna #l)a.ka kontinenta- lir(ki intonirane
#ovi)e(ti na(ilne oti!a.ine ko)a )e bo%ati kontinent #retvorila u (iro!ani+ Prvi #ut ob)avl)ena 16B1+- dvi)e %odine #ri)e ne%o
to )e #ao Allende ko)i )e te otvorene rane #okuao zatvoriti nacionalizaci)o! .ilean(ki& leDita bakra+ @a) do%aJa)
553
o%ol)elo do ko(ti i #rodalo+
Danan)i (tanovnici Catin(ke A!erike trude (e na(taviti #ro)ekt- tako brutalno #rekinut #ri)e (vi& ti& %odina+ Ni.u !no%i
ve ot#ri)e #oznati #ro%ra!i S nacionalizaci)a kl)u.ni& #odru.)a ekono!i)e- ze!l)ina re7or!a- velike nove inve(tici)e u
obrazovan)e- o#i(!en)ivan)e i zdrav(tvenu (krb+ @o ni(u revolucionarne ide)e- ali (vo)i! be(ko!#ro!i(ni! vizi)a!a vlade
ko)a #okuava o(tvariti )ednako(t- (to)e kao teDak #ri)ekor Iried!anu ko)i )e 16B3+ iz)avio Pinoc&etu da )e K#o !o!e
!il)en)u- izni!no #o%reno v)erovati da (e+++ tuJi! novce! !oDe .initi dobroL+
Unato. to!e to (e .vr(to o(lan)a)u na (vo)u du%u !ilitantnu #rolo(t- (uvte4!eni latinoa!eri.ki #okreti ni(u (avrene
ko#i)e (vo)i& #ret&odnika+ =eJu (vi! tazlika!a u o.i na)vie u#ada vi(oka razina (vi)e(ti o #otrebi zatite od okova
#rolo(ti 4 drDavni& udara- (trani& ok4tera#euta- !u.itel)a ko)i (u obuku #roli u S)edin)eni! DrDava!a- )ednako kao i
duDni.ki& okova i (lo!ova valute iz o(a!de(eti& i devede(eti& %odina+ =a(ovni latinoa!eti.ki #okreti ko)i (u o!o%uili
niz izborni& #ob)eda l)evi.ar(ki& kandidata- u.e kako u%raditi ublaDiva.e okova u !odele u(tro)a+ Na #ri!)er- !an)e (u
centralizirani ne%o u ezde(eti!a- to oteDava de(tabilizaci)u c)eloku#no% #okreta uklan)an)e! (a!o a.ice voda+ U(#rko(
(naDno! kultu li.no(ti ko)i okruDu)e A&aveza- kao i n)e%ovi! #okua)i!a centralizaci)e !oi na drDavno) tazini-
#ro%re(ivne !reDe u *enezueli i(tovre!eno (u izni!no decentralizirane- a !o (e #reno(i na bazu i razinu za)ednice-
#rito! (e #o!aDui ti(ua!a vi)ea %rad(ki& .etvrti i (uradnici!a+ U Bolivi)i (u (taro()edila.ki #okreti- ko)i (u na (li.an
na.in doveli =orale(a na vla(t- )a(no (tavili do znan)a da =orale( ne!a n)i&ovu bezuv)etnu #ot#oru S barrio(i e %a
#odrDavati (ve dok bude #otivao za(ade (vo% de!okrat(ko% !andata- ali ni trenutka dul)e+ @akav u!teDeni #ri(u#
o!o%uio )e A&avezu da #reDivi #okua) drDavno% udara /,,/+ S kad i! (e revoluci)a nala u o#a(no(ti- n)e%ovi #ri(tae
iz)urili (u iz (irotin)(ki& na(el)a oko Aaraca(a i za&ti)evali n)e%ovo #onovno u(toli.en)e S takva (veo#a !obilizaci)a ne
#a!ti (e )o od (eda!de(eti& %odina+
Novi latinoa!eri.ki vode takoJet #oduzi!a)u (!ione korake ko)i!a (e trude (#ri)e.iti (vaki budui- od S)edin)eni& DrDava
(#onzoriran- #okua) drDavno% udara ( cil)e! #odrivan)a n)i&ovi& de!okrat(ki& #ob)eda+ *lade *enezuele- "o(tarike-
Ar%entine i Uru%va)a redo! (u na)avile da (tudente vie nee (lati u A!eri.ku kolu Edana( #oznatu kao In(titut za#adne
&e4
551
S4444S+++++nSR 4 S44444444nv nlRil +++++++++++nZi4KZ
11J ili na)novi)e K#rot !crori(t i.keL te&nike i 0+at i! ili oti!ali #ri!)en)ivali na 7ar!eri!a u &l Salvatloru i ar%entin(ki!
radnici!a n auto!obil(ko) indu(tri)i+/1 Bolivi)a (e trudi #re()ei veze (a Pkolo!- to .ini i Ekvador+ EQ&avez )e (vi!a dao
na znan)e da e- ako ek(tre!i(ti.ki de(ni.ar(ki #okret iz bolivi)(ke #okra)ine Santa Aruz o(tvari #ri)etn)e ko)e u#uu)e vladi
Evoa =orale(a- #o(lati venezuelan(ku vo)(ku u #o!o obrani bolivi)(ke de!okraci)e+ I#ak- <a7ael Aorrea (#re!a (e otii
na)dal)e od (vi&+ Ekvador(ka luka u %radu =anta trenuta.no u%ou)e na)veu a!eri.ku vo)nu bazu u JuDno) A!erici- ko)a
(luDi kao #ri#re!no #odru.)e za Krat #rotiv dro%eL ko)i (e veino! vodi u "olu!bi)i+ Aorreina vlada na)avila )e da nee
obnoviti u%ovor o na)!u nakon to !u /,,6+ i(tekne val)ano(t+ KEkvador )e (uverena drDavaL- iz)avila )e !ini(trica
van)(ki& #o(lova- =aria Iernanda E(#ino(a+ KU nao) do!ovini ni(u na! #otrebne (trane tru#e+L/B Ako vo)(ka S)edin)eni&
DrDava iz%ubi baze i #ro%ra!e obuke- uvelike e o#a(ti n)ezina (#o(obno(t nanoen)a okova+
Novi vode Catin(ke A!erike takoJer (u (ve bol)e #ri#re!l)eni na (ve vr(te okova ko)e izaziva)u izrazito ne(tabilna trDita+
Jedan od na)(naDni)i& .i!benika de(tabilizaci)e u #roli! de(etl)ei!a bila )e brzina ko)o! (e ka#ital !oDe #oku#iti i
#re(eliti- odno(no na%li #ad ci)ena #reraJevina ko)i bi unitavao ci)ele #ol)o#rivredne (ektore+ No- u na)vee! di)elu
Catin(ke A!erike ti (u okovi ve #roli- za (obo! o(tavivi (abla(na indu(tri)(ka #red%raJa i %ole!e #ovrine )alove
obradive ze!l)e+ Sto%a )e zadatak nove l)evice u to) re%i)i .ien)e ruevina %lobalizaci)e i n)i&ovo #onovno oDivl)avan)e+ U
Brazilu (e ta #o)ava na)bol)e o.itu)e u nazo.no(ti Pokreta beze!l)aa- .i)e .lan(tvo bro)i !ili)un i #ol l)udi- i ko)i (u (tvorili
(totine zadru%a i tako #reuzeli neobraJene #ovrine+ U Ar%entini )e na)bol)i #ri!)er #okret Ko#oravl)eni& ko!#ani)aL S
dvi)e (totine tvrtki u (te.a)u ko)e (u u(kr(nuli radnici i #retvorili i& u de!okrat(ki voJene zadru%e+ One ne (tre#e od oka
ko)i bi i! ula%a.i nani)eli (vo)i! odla(ko! )er (u ula%a.i ionako ve davno otili+ Na neki na.in- ek(#eri!enti u
#reuzi!an)u novi (u vid obnove nakon kata(tro7aSobnove od (#oro #okretne kata(tro7e neoliberaliz!a+ U otro) o#reci (
!odelo! ko)i ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7e nudi u Iraku- A7%ani(tanu i =ek(i.ko! zal)evu- #redvodnici
latinoa!eri.ko% #okreta obnove u#ravo (u oni l)udi ko)i!a (u ta razaran)a nani)ela na)vee tete+ Ni!alo ne iznenaJu)e da
n)i&ova (#ontana r)een)a uvelike #od()ea)u na i(tin(ki trei #ut ko)i )e bio do(lovno oko! uklon)en ( #uta (v)et(ko%
#o&oda Aikake kole S ta) #ut )e de!okraci)a u (vakodnevno! Divotu+
55B
t+++++++++Z++++++++4++++++r\+++++++ ++++++++++++d+++++++++ i 44444+++++++++ i
za razvo) !eJu(obni& tr%ovin(ki& odno(+i+ 1 Fo /,lFE\+ %odine u drDavi
)e na(talo ot#rilike 1,, ,,, zadru%a ko)e za#ol)ava)u vie od 0EFEF ,,,
radnika+/9 =no%e od n)i& di)elovi (u drDavne in7ra(trukture na#latne
kuice- odrDavan)e autoce(ta- di(#anzeri S ko)i (e #redani za)ednici na
u#ravl)an)e+ @o )e di)a!etralna (u#rotno(t lo%ici ra(#a.avan)a drDave na
u%ovorne (uradnike S u!)e(to da (e di)elovi drDave ra(#roda)u veliki!
kor#oraci)a!a i tako iz%ubi de!okrat(ki nadzor- l)udi ko)i (e kori(te ti!
re(ur(i!a dobili (u #ravo u#ravl)ati n)i!a i (tvatati- bare! teotet(ki- i radna
!)e(ta i o()etl)ivi)e )avne (luDbe+ =no%i A&avezovi kriti.ari o(uJivali (u te
inici)ative kao #reda)u i ne#otene (ubvenci)e S naravno+ No- kad ti)eko!
e(t %odina kor#oraci)a ?alliburton tretira vladu S)edin)eni& A!eri.ki&
DrDava kao #rivatni banko!at- kad iz dtDave izvu.e vie od /, !ili)ardi
dolara (a!o na i!e u%ovora u Iraku i zati! (vo)u za&valno(t a!eri.ki!
#orezni! obveznici!a izrazi (elei u#ravu ko!#ani)e u Dubai Euz (ve
#orezne i zakon(ke #ovla(ticeF- onda A&avezove izravne (ubvenci)e obi.ni!
l)udi!a d)elu)u daleko !an)e radikalno+
I#ak- na)zna.a)ni)a zatita ko)o! (e Catin(ka A!erika brani od budui& okova E(to%a i od doktrine okaF izvire iz (ve vee
neovi(no(ti kontinenta od vain%ton(ki& 7inanci)(ki& in(tituci)a S to )e #o(l)edica vee inte%raci)e re%ionalni& vlada+
Bolivi)(ka Alrernativa za A!erike EACBAF )e(t )uDno4a!eri.ki od%ovor na Zonu (lobodne tr%ovine S)everne i JuDne
A!erike S (ad ve #oko)ni kor#orati(ti.ki (an o zoni (lobodne tt%ovine ko)a bi (e #rotezala od Al)a(ke do O%n)ene ze!l)e+
Iako (e ACBA nalazi u #o.etni! 7aza!a- E!ir Sader- (ociolo% ko)i #rebiva u Brazilu- o#i(u)e n)ezine !o%uno(ti kao
K(avren #ri!)er i(tin(ki #otene tr%ovine S (vaka drDava #ribavl)a ono za to )e na)bol)e #tila%odena- zauzvrat dobiva ono
to )o) )e na)#otrebni)e- neovi(no o kretan)i!a ci)ena na (v)et(ko! trDituL+/6 @ako Bolivi)a da)e #lin #od (tabilni! i ni(ki!
ci)ena!a- *enezuela nudi (iro!ani)i! drDava!a veliki! di)elo! (ubvencioniranu na7tu- kao i (vo)e znan)e u
i(koritavan)u leDitaM "uba al)e ti(ue li)e.nika ko)i be(#latno #ruDa)u zdrav(tvenu (krb dil)e! kontinenta i i(tovre!eno
obu.ava (trane (tudente na (vo)i! !edicin(ki! 7akulteti!a+ U veliko) !)eri dru%a.i)i !odel od one akade!(ke raz!)ene
ko)a (e (redino! #ede(eti& rodila na Aikako!e (veu.ilitu- kad (e latinoa!eri.ke (tudente #ou.avalo (a!o )edno)- kruto)
ideolo%i)i- i kad i& (e (lalo kui da )e- #ot#uno uni7or!no- na!etnu ci)elo! kontinentu+ ACBA i!a veliku #redno(t )er )e u
biti ri)e. o (u(tavu tra!#e- u ko)e! (vaka drDava za
559
I u i (i u 11 u vi d I iko) !)eri u! iiiZn_!u \ \i X 8 \ 1111 `N \ 111 i n na%le I li i k i naci)e i i)ei ia ko)e (u lai ino+inictZi.koni
ekono!i)o! &+u+ilc u ne toliko davno) #rolo(ti+ EFk rit 0+el ia ne!irni! 7inanci)(ki! voda!a- Catin(ka A!erika (tvara
#odru.)e relativne ekono!(ke KbonaceL i #redvidl)ivo(ti S to (e u eri %lobalizaci)e (!atralo ne!o%uo! !i(i)o!+
"ad (e neka drDava (uo.i ( 7inanci)(ki! !an)ko!- ta #o)a.ana inte%raci)a takoJer zna.i i to da (e za (#a( ne !ora obraati
ni ==I4u- ni a!eri.ko! =ini(tar(tvu 7inanci)a+ @o )e (retna okolno(t )er )e- bar za Ua(&in%ton- (udei #o Strate%i)i
nacionalne (i%urno(ti S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava iz /,,1+- ok doktrina )o izni!no Diva: KU (lu.a)u krize- ==I
(vo)o! reakci)o! !ora #otvrditi od%ovorno(t (vake drDave za n)ezinu ekono!(ku #olitikuL- (to)i u to! doku!entu+ K==I
e o)a.ati trDine in(tituci)e i trDinu di(ci#linu 7inanci)(ko%a odlu.ivan)a+L @akav vid KtrDine di(ci#lineL !o%ue )e
na!etnuti (a!o ako vlade za!ole Ua(&in%ton za #o!o 4 kao to )e Stanle$ Ii(c&er ob)an)avao u(red azi)(ke 7inanci)(ke
krize- ==I !oDe #o!oi (a!o ako %a (e za!oli- Kali kad drDava o(tane bez novca- onda ne!a #revie izboraL+2,
Za&val)u)ui vi(oki! ci)ena!a na7te- *enezuela (e #okazala kao veliki za)!odavac dru%i! drDava!a u razvo)u-
o!o%uu)ui i! tako da izb)e%nu odlazak u Ua(&in%ton+
Po(l)edice (u dra!ati.ne+ Brazil- toliko du%o okovan (vo)i! divov(ki! du%o! #re!a Ua(&in%tonu- odbi)a (klo#iti novi
(#orazu! ( ==I4o!+ Nikara%va #re%ovara o izla(ku iz Ionda+ *enezuela (e #ovukla i iz ==I4a i iz Sv)et(ke banke- a ta)
#ri!)er (li)edi .ak i Ar%entina- nekadan)i vain4%ton(ki Kuzorni u.enikL+ U (vo! %ovoru o (tan)u naci)e- /,,B+ %odine
#red()ednik Ne(tor "irc&ner iz)avio )e da (u !u ar%entin(ki (trani kreditori rekli: KZ=orate (klo#iti (#orazu! (
=eJunarodni! 7ondo! da ot#latite du%+Z Odvratio (a!: Z>o(#odo- !i (!o (uverena drDava+ Geli!o ot#latiti du%- ali ne!a
an(e da #onovno (kla#a!o (#orazu! ( ==I4o!Z+L Po(l)edi.no to!e- ==I- u o(a!de(eti!a i devede(eti!a vr&unaravno
!oan na to! kontinentu- ni)e vie nikakva (ila+ >odine /,,3+ Catin(ka A!erika ot#latila )e 9, #o(to uku#no% za)!ovno%
#ort7el)a ==I4uM %odine /,,B+- kontinent )e u ==I4u bio nazo.an (a!o 1 #o(to S !ore #ro!)ena u (a!o dvi)e %odine+
KPo(to)i Divot nakon ==I4aL- iz)avio )e "irc&ner+ KI ba )e dobar+L21
@a #reobrazba nadilazi #odru.)e Catin(ke A!erike+ @i)eko! (a!o tri %odine- koli.ina ==I4ovi& za)!ova #ala )e ( 91
!ili)arde na (a!o 11-9 !ili)ardi dolara- od ko)i& %otovo (ve ide @ur(ko)+ ==I- %ubavac u bro)ni!
556
!ra.no! #er(#ektivo!+ U travn)u /,,B+ ekvador(ki #rcJ(XeJnik Ualael Aorrea- otkrio )e da )e (u(#endirao (ve za)!ove
Banke i tla )e n)ezina #red(tavnika u Ekvadoru #ro%la(io ne#oDel)no! o(obo! S ne(vakidan)i #otez+ Dvi)e %odine rani)e-
ob)an)ava Aorrea- Sv)et(ka banka #o(luDila (e za)!o! od 1,, !ili)una dolara da (#ri)e.i donoen)e ekono!(ko% zakona
(ukladno ko)e! bi (e zarada od na7te ra(#odi)elila (iro!ano! (tanovnitvu+ KEkvador )e (uverena drDava i nee!o tr#)eti
uc)ene !eJunarodne birokraci)eL- rekao )e+ I(tovre!eno )e Evo =orale( na)avio da e Bolivi)a na#u(titi arbitraDni (ud
Sv)et(ke banke- ti)elo ko)e !ultinacionalni! kor#oraci)a!a o!o%uu)e da tuDe nacionalne vlade zbo% uvoJen)a !)era ko)e
(u i! nani)ele %ubitak+ K=i(li! da vlade Catin(ke A!erike- kao ni (vi)et- ni(u dobile ni)ednu #arnicu+ "o!#ani)e uvi)ek
#obi)edeL- rekao )e =orale(+ "ad )e Paul Uol7o;itz !orao ob)aviti (vo)e #ovla.en)e ( #oloDa)a #red()ednika Sv)et(ke banke
u (vibn)u /,,B4- bilo )e )a(no da ta in(tituci)a !ora #ovui o.a)ni.ke #oteze kako bi (e izvukla iz duboke krize
v)erodo(to)no(ti+ U(red a7ere ( Uol7o;itzo! @&e Iinancial @i!e( )e ob)avio da (ada !enadDeri Sv)et(ke banke Kizaziva)u
(alve (!i)e&aL kad ze!l)a!a u razvo)u #onude (av)ete+2/ @o!e val)a #ridodati (lo! #re%ovora Sv)et(ke tr%ovin(ke
or%anizaci)e /,,1+ %odine Enakon to%a u(li)edili (u #ro%la(i K%lobalizaci)a )e !rtvaLF- tako da (u te tri in(tituci)e- ko)e (u
ideolo%i)u Aikake kole na!etale #od krinko! ekono!(ke neizb)eDno(ti- dole na rub izu!iran)a+
Zvu.i #ot#uno razu!no tvrdn)a da (e #obuna #rotiv neoliberaliz!a u n)e%ovo) na)na#redni)o) 7azi nalazi u#ravo u Catin(ko)
A!erici S kao (tanovnici #rvo% laboratori)a oka- Catinoa!erikanci (u i!ali na)vie vre!ena za o#oravak+ >odine uli.ni&
#ro(v)eda (tvorile (u nove #oliti.ke (ku#ine ko)e- iako nedovol)no (naDne da #reuz!u vla(t na razini drDave- i!a)u !o
ot#o.eti #reobrazbe u(tro)a drDavne !oi+ @o (u znakovi da (u i o(tali laboratori)i oka krenuli i(ti! #uto!+ U JuDnoa7ri.ko)
<e#ublici /,,3+ i /,,1+ bile (u %odine kad (u odavno zaboravl)ena %eta kona.no Ei odlu.noF #rekinula (trana.ku odano(t
ANA4u i #o.ela #ro(v)edovati zbo% #o%aDeni& obean)a Povel)e (lobode+ Strani novinari izv)etavali (u da (e takvi ne!iri
ni(u vid)eli )o od vre!ena kad (u za)ednice u(tale #rotiv a#art&e)da+ I#ak- na)vea #ro!)ena ra(#oloDen)a zbiva (e u "ini+
=no%o (e %odina u(#i)evalo (lika!a (irovo% terora ( tr%a @ianan!en %uiti narodni %n)ev izazvan %aDen)e! radni.ki& #rava
i (ve vei! (iro!atvo! (ela+ >otovo+ SluDbeni drDavni izvori navode da )e /,,3+ %odine dolo do za#an)u)ui& o(a!de(et
(eda! ti(ua vei& #ro(v)eda u "ini S u ko)i!a )e
53,
XlZ 1+1 USlQ+lXllt\= #iillll li+I llckc kollklelllr U a \ XlZ I "Z IlO*+t vclik+l llkl%all)+l u
iin+iliii (ektor- bol)a zdrav(tvena zatita- obean)a o ukidan)u kolarina+ 1 "ina (e #o!alo o#oravl)a od oka+
Svaka (trate%i)a ko)a (e te!el)i na i(koritavan)u #rilika to i& (tvara trau!at(ki ok veliki! (e di)elo! o(lan)a na ele!ent
iznenaJen)a+ Stan)e oka- #o de7inici)i- )e(t trenutak na(tanka )aza iz!eJu brzo% razvo)a do%aJa)a i #o(to)ei& #odataka ko)i
i& ob)an)ava)u+ Poko)ni 7rancu(ki teoreti.ar Jean Baudrillard o#i(u)e terori(ti.ke na#ade kao K#ret)eranu (tvarno(tL S u
to! (!i(lu- na#adi 11+ ru)na u S)everno) A!erici bili (u- bar i(#rva- .i(t do%aJa)- (irova (tvarno(t- ne#reraJena #ri.a-
narativa ili bilo to (#o(obno da #re!o(ti )az iz!eJu (tvarno(ti i #oi!an)a+25 Bez #ovi)e(ti E#ri.eF- kakvi!a (!o (e
veino! zatekli nakon 11+ ru)na- izni!no (!o ran)ivi na one ko)i (u (#re!ni i(kori(titi takav kao( za vla(titi #robitak+ [i!
otkri)e!o novu narativu ko)a nudi uvid u takva #otre(na zbivan)a- vraa na! (e ori)entaci)a i (vi)et #onovno #o.in)e
dobivati (vo) (!i(ao+
Zatvor(ki i(traDitel)i ko)i (e .e(to (luDe oko! i re%re(i)o! dobro #ozna)u ta) #roce(+ @o )e razlo% zato AIA4ini #riru.nici
na%laava)u vaDno(t odva)an)a #ritvorenika od bilo .e%a to bi i! #o!o%lo (tvoriti novu narativu S vla(titi& o()etilni&
#odraDa)a- dru%i& zatvorenika- #a .ak i ko!unikaci)e ( .uvari!a+ KZatvorenike treba od!a& razdvo)itiL- (to)i u #riru.niku iz
1692+ KIzolaci)a- )ednako 7izi.ka kao i #(i&oloka- !ora (e odrDavati od trenutka u&ien)a+L23 I(traDitel)i zna)u da e
zatvorenik #ro%ovoriti+ "ad (e to do%odi- lovci %ube #redno(t+ I dal)e !o%u nano(iti t)ele(ni bol- ali (u iz%ubili ono
na)u.inkoviti)e #(i&oloko (red(tvo ko)i! !ani#ulira)u i Klo!eL zatvorenike S zbun)eno(t- dezori)entaci)u i iznenaJen)e+
Bez ti& .i!benika ok ne #o(to)i+
I(to vri)edi i za ire drutvene (ku#ine+ "ad (e- kona.no- !e&anika doktrine oka #o)!i kor)enito i kolektivno- onda )e
za)ednice daleko teDe iznenaditi ili zbunitiS #o(ta)u ot#orne na okove+ Izni!no na(ilan vid ka#italiz!a kata(tro7e ko)i
#revladava nakon 11+ ru)na na(tao )e d)elo!i.no zbo% to%a to (u (labi)i okovi S duDni.ke krize- valutni (lo!ovi- #ri)etn)a
da e (e zao(tati Ku #ovi)e(tiL S ve iz%ubili velik dio (vo)e !oi- na)vei! di)elo! zbo% #ret)erano% koriten)a+ [ak ni
dana( katakliz!i.ni okovi rata i #rirodni& kata(tro7a ne izaziva)u uvi)ek razinu dezori)entaci)e
R ^[etiri !ili)una radnikaQL- u(kliknula )e (ku#ina a!eri.ki& laburi(ti.ki& #i(aca+ KU S)edin)eni! DrDava!a (lavili (!o
roJen)e novo% %lobalno% (oci)alno% #okreta kad (e 1, ,,, l)udi #o)avilo na ZBici za SeattleZ 1666+L
531
d)elu)e- raz%ovarali (u ( dru%i! zatvorenici!a- (lali #oiukc kroz reetke S nedo(ta)e te!el)no vaDan .i!benik iznenaJen)a+
Ne(vakidan)i )e #ri!)er to%a reakci)a !ili)una Cibanonaca na #okua) internacionalni& za)!odavaca da- kao uv)et #o!oi
za obnovu nakon izrael(ki& na#ada /,,1+ %odine- na!etnu Kre7or!u (lobodno% trDitaL+ Po (vi! #ravili!a- #lan )e ttebao
u(#)eti 4 dtDavi (u (red(tva bila o.a)ni.ki #otrebna+ Aak i #ri)e rata Cibanon )e bio )edna od na)zaduDeni)i& drDava (vi)eta S
a novi %ubici uzrokovani na#adi!a na ce(te- !o(tove i aetodro!(ke #i(te #roc)en)ivali (u (e na 6 !ili)ardi dolara+ "ad (u (e
u (i)e.n)u /,,B+ %odine u Parizu oku#ili dele%ati iz tride(et bo%ati& drDava da do%ovore B-1 !ili)una dolara vri)ednu #o!o
u za)!ovi!a- #rirodno (u #ret#o(tavl)ali da e libanon(ka vlada #ri&vatiti (ve uv)ete za)!a+ A oni (u bili ve uobi.a)eni S
#rivatizaci)a tele7oni)e i elektri.ne !reDe- #ovean)e ci)ena %oriva- rezan)e )avne #otron)e i #ovean)e ve ionako u#itno%
#oteza na !alo#roda)u+ "a!al ?a!dan- libanon(ki ekono!i(t- #roci)enio )e da bi- #o(l)edi.no to!e- Kra(&odi do!ain(tava
#ora(li 13 #o(to- zbo% #oveani& #oreza i #rila%oJeni& ci)enaL S kla(i.na kazna !iro!+ Pto (e ti.e (a!e obnove- #o(love
bi- naravno- #reuzeli divovi ka#italiz!a kata(tro7e S bez ikakve obveze da (kla#a)u u%ovore ili una)!l)u)u lokalne
tvttke+21
A!eri.ku drDavnu ta)nicu Aondoleezzu <ice u#itali (u (!atra li da takvi (veobu&vatni za&t)evi #red(tavl)a)u !i)ean)e
(ttani& drDava u libanon(ku unutarn)u #olitiku+ Od%ovorila )e: KCibanon )e d!okraci)a+ Uzi!a)ui u obzir tu tvrdn)u-
Cibanon (a! #oduzi!a neke vaDne ekono!(ke re7or!e- kriti.ne za #rovedbu to% #ro%ra!a+L Iouad Siniora- libanon(ki
#re!i)er- olako )e uz #odrku Za#ada #ri&vatio uv)ete- (le%nuo ra!eni!a i iz)avio da KCibanon ni)e iz!i(lio #rivatizaci)uL+
Da bi )o )edno! dokazao (#re!no(t na (uradn)u- una)!io )e ko!#ani)u Booz Allen ?a!ilton- diva #ovezano% ( Bu(&e! i
(#eci)alizirano% za nadzor- da u%ovori #rivatizaci)u libanon(ki& teleko!unikaci)a+2B
No- !no%i Cibanonci bili (u daleko !an)e (#te!ni na (uradn)u+ Unato. .in)enici da (u %otovo (vi o(tali bez do!ova- ti(ue
(u (ud)elovale u o#e! tra)ku ko)i )e ot%anizirala koalici)a (indikata i #oliti.ki& (tranaka- !eJu n)i!a i i(la!i(ti.ka (tranka
?ezbolla&+ Pro(v)ednici (u tvrdili da (e- ako )e ci)ena odobravan)a (red(tava za obnovu #ovien)e trokova Divota
(tanovnitva #o&arano% tato!- takvo neto teko !oDe nazvati #o!oi+ Dok )e Siniora (!irivao donatore #o Parizu-
tra)kovi i za#reke na ce(ta!a u #ot#uno(ti (u blokirale ze!l)u S bio )e to #rvi nacionalni u(tanak okrenut i(kl)u.ivo #rotiv
53/
(e u (#ii) i0+nuZilii %i+ul+i +uoi+i i uliiZno%a karnevala+ *eina izv)e(i ilel)a )e le do%aJa)e o#i(ivala kao 1 Iczbolla&ovo
#okazivan)e (na%e- ali )e e7^ bli(koi(to.ne redakci)e n)u)orko% izdan)a Ne;(da$a- =o&a!ad Bazzi rekao da takvo
tu!a.en)e #revida i(tin(ko zna.en)e #ro(v)eda: KNa)(naDni)i #okreta. veine oni& ko)i (u (e ulo%orili u %rad(ko! (reditu
ni(u ni Iran ni Siri)a- niti trven)a (unita i i)ita+ Cibanon(ke i)ite ve de(etl)ei!a #ro%oni ekono!(ka ne)ednako(t+ Ovo )e
#obuna (iro!ani& i radni.ke kla(e+L29
Sa!o #o#rite #ro(v)eda bilo )e na)r)e.iti)e ob)an)en)e razlo%a zato (e Cibanon #okazao toliko ot#orni! na ok+ Pro(v)ed
(e di)elo! zbivao u di)elu %rad(ko% (redita ko)e (tanovnici naziva)u Solidere- #o #rivatno) %raJevin(ko) tvrtki ko)a )e
iz%radila i ko)a #o()edu)e %otovo (ve u to! okru%u+ Solidere )e #o(l)edica #o(l)edn)e% libanon(ko% #okua)a obnove+
Po.etko! devede(eti& %odina- nakon #etnae(t %odina %raJan(ko%a rata- ze!l)a )e leDala u ruevina!a- drDava )e %rcala u
du%ovi!a- bez novca za obnovu+ Bizni(!en4!ili)arder Eka(ni)e i #re!i)erF <a7iY ?ariri iznio )e #ri)edlo% S #reda)te #ravo
vla(nitva nad ci)eli! %rad(ki! (redite! !eni i !o)o) novo) tvrtki za nekretnine Solidere ko)a e %a #reobraziti u
Kbli(koi(to.ni Sin%a#urL+ ?ariri- ko)i )e /,,3+ #o%inuo u ek(#lozi)i #od!etnute bo!be- (ravnio )e %otovo (ve #o(to)ee
z%rade i %rad #retvorio u #u(to ze!l)ite+ Drevne (ukove za!i)enile (u !arine- luk(uzni a#art!ani Eneki o#re!l)eni .ak i
dizali!a za li!uzineF i bli(tavi tr%ova.ki centri+26 Solidere #o()edu)e %otovo (ve u #o(lovno) .etvrti S z%rade- tr%ove-
(luDbu (i%urno(ti+
*an)(ko! (vi)etu Solidere )e ()a)an (i!bol libanon(ko% #o(li)eratno% o#oravka- ali )e !no%i! Cibanonci!a oduvi)ek bio
neka vr(ta &olo%ra!a+ Izvan %ranica te ultra!oderne )ez%re u (reditu- na)vee! )e di)elu Be)ruta nedo(ta)ala o(novna
in7ra(truktura S od elektri.ne (tru)e do )avno% #ri)evoza- a na !no%i! z%rada!a i dal)e (u z)a#ile ru#e od !etaka ko)e (e
nitko ni)e #otrudio #okr#ati #o zavretku rata+ U#ravo )e u ti! zane!areni! %eti!a- ko)a okruDu)u bli(tavo (redite-
?ezbolla& (tvorio (vo)u lo)alnu bazu- di)elio %eneratore i #ri!o#reda)nike- or%anizirao .ien)e ot#ada i titio (tanovnike S
i tako #o(tao toliko ozlo%laena KdrDava u drDaviL+ "ad bi (tanovnici ruevni& #red%raJa zali u Solidere- .e(to bi i&
izbacivali ?ariri)evi #rivatni .uvari ko)i (u (vo)o! nazo.nou #laili turi(te+
<aida ?atou!- be)rut(ka aktivi(tica ko)a (e bori za (oci)alnu #ravdu- rekla !i )e da (u- kad )e Solidere za#o.eo obnovu-
Kl)udi bili neiz!)erno (retni to )e rat zavrio i to (e ulice obnavl)a)u+ "ad (!o (&vatili da )e netko #rodao nae ulice- da (u
one #rivatne- bilo )e #reka(no+ Ni(!o znali da
532
_ K ;8 i i v v+ vili -&i ;iii &+i)u]i+4ia iii)i i Z ; \ d d d -1 @*J]? d 1L5 XZI**n I lZI*III* I *51 I=
za obnovu ko)a #o%odu)e !alobro)no) eliti- Cibanotne )e #retvorila u (tru.n)ake za !e&aniku ka#italiz!a kata(tro7e+ U#ravo
to i(ku(tvo #o!o%lo )e Cibanonu da (e ori)entira i or%anizira nakon rata /,,1+ Odlu.ivi !a(ovne #ro(v)ede odrDati u(red
Soliderea- %d)e (u (e #ale(tin(ke izb)e%lice utaborile i(#red *ir%inove robne kue i )edno% ot!)eno% ka7ia EKDa ta!o
#o)ede! (endvi.- t)edan dana ne bi& i!ao ni #rebi)ene #areL- #ri!i)etio )e )edan #ro(v)ednik+F #ro(v)ednici (u (lali )a(nu
#oruku+ Ni(u Del)eli )o )ednu Solidereovu obnovu i nova- ruevna #red%raJa S utvrJene zelene zone i #odivl)ale crvene
zone S ne%o obnovu ci)ele ze!l)e+ K"ako )o !oDe!o tr#)eti vladu ko)a kradeTL- u#itao )e )edan #ro(v)ednik+ K*ladu ko)a
)e #odi%la ovakvo %rad(ko (redite i nabila %ole! du%T @ko e %a #latitiT Ja to !ora! #laati- a #laat e i !o) (in #o(li)e
!ene+L5,
Cibanon(ki ot#or oku nadiao )e #ro(v)ede+ UzraDavan )e i #o!ou daleko(eDni& u(#oredni& #okua)a obnove+ Sa!o
nekoliko dana nakon #rekida vatre- ?ezbolla&ovi odbori #o .etvrti!a #o()etili (u !no%e oteene kue- #roci)enili tetu i
di)elili 1/ ,,, dolara %otovine ra(el)eni! obitel)i!a- .i!e (u !o%li #okriti trokove )edno%odin)e% na)!a i o#te!e (tana+
Nezavi(ni novinari Ana No%ueira i Sa(een "a;zall$ ovako izv)eu)u iz Be)ruta: KSto )e e(t #uta vei izno( ne%o to (u
#reDiv)eli nakon "atrine #ri!ili od IE=A4e+L Ptovie- #rava %lazba za ui #reDiv)eli& iz ura%ana tek )e u(li)edila kad )e
voda ?ezbolla&a- eik ?a((an Na(ralla&- u televizi)(ko! obraan)u obeao drDavi: KNeete ni od ko%a !orati !oliti u(lu%e-
niti i za to (ta)ati u redovi!a+L ?ezbolla&ova ina.ica #o!oi ni)e #rolazila kroz 7iltere vla(ti ili nevladini& udru%a+ Ni(u (e
%radili luk(uzni &oteli kao u "aabulu- ni oli!#i)(ki bazeni za #olici)(ke in(truktore kao u Iraku+ U!)e(to to%a- ?ezbolla& )e
u.inio ono to )e <enuka ko)a )e #reDiv)ela t(una!i na Pri Canki rekla da )e #riDel)kivala da to netko u.ini za n)ezinu obitel)
S da #o!o do(tavi ravno u n)ezine ruke+ ?ezbolla& )e u #roce( obnove ukl)u.io i .lanove za)ednice 4 za#ol)avao )e
ta!on)e %raJevince Eradili (u u za!)enu za ot#adni !etal ko)i (u #riku#l)aliF- !obilizirao ti(uu #et(to inDen)era i
or%anizirao volonter(ke (ku#ine+ Sva ta #o!o zna.ila )e da )e- (a!o t)edan dana nakon to )e bo!bardiran)e zavrilo-
obnova ve bila u #uno!e )eku+51
U a!eri.ko! ti(ku takve (u (e inici)ative %otovo #o(vuda #rikazivale kao #otku#l)ivan)e ili kli)enteliza! 4 ?ezbolla&ov
#okua) ku#ovan)a #odrke )avno(ti nakon to (u (a!i i(#rovocirali na#ad od ko)e% (e drDava o#oravl)a EDavid Iru! iznio
)e tvrdn)u da ?ezbolla& di)eli krivotvorene nov.aniceF+5/
535
it+ni(ka (red(tva+ I#+ik- )ednako vaDan kao i n)e%ova u.inkovito(t bio )e i le0bollaliov (tatu( lokalne- (taro()edila.ke
or%anizaci)e ko)a (e izJi%la iz .etvrti ko)e (u )e obnavl)ale+ Za razliku od (trani& kor#oraci)(ki& a%enci)a za obnovu .i)e (u
birokraci)e (vo)e #lanove na!etale #o!ou uvezeno% !enadD!enta- #rivatni& .uvara i tu!a.a- ?ezbolla& )e !o%ao
d)elovati brzo )er )e #oznavao (ve uli.ice i (vaki #ri!o#reda)nik- )ednako kao to )e #oznavao (ve ko)i!a (e #o(ao !oDe
#ov)eriti+ Ako (u Cibanonci bili za&valni zbo% takva i(&oda- za&valno(t (u o()eali i zato to (u #oznavali alternativu+ A ona
(e zvala Solidere+
Na ok (e ne rea%ira (a!o i )edino re%re(i)o!+ Ponekad- kad (!o (uo.eni ( krizo!- odra(ta!o )ako brzo+ @akav #otica)
)a(no (e #okazao u P#an)ol(ko) 11+ oDu)ka /,,5+ kad )e u #ri%rad(ki! vlakovi!a i #o !adrid(ki! kolodvori!a ek(#lodiralo
de(et bo!bi- #ri .e!u )e #o%inulo %otovo dv)e(to l)udi+ Pred()ednik Jo(H =aria Aznar od!a& (e #o)avio na televizi)i i
P#an)olci!a rekao da (u za to krivi ba(ki)(ki (e#arati(ti- i da !u !ora)u #ruDiti #odrku za rat u Iraku+ KNikakvi #re%ovori
ni(u ni !o%ui ni #oDel)ni ( ti! ubo)ica!a ko)i (u ve bezbro) #uta (i)ali (!rt dil)e! P#an)ol(ke+ @akvi! na#adi!a
!oDe!o (tati na kra) (a!o .vr(to! ruko!L- rekao )e+52
P#an)olci (u loe rea%irali na ta) %ovor+ KI dal)e od)eku)u Irancove ri)e.iL- iz)avio )e Jo(H Antonio =artine( Soler- i(taknuti
!adrid(ki novin(ki urednik ko)e%a )e #ro%onio Irancov reDi!+ KU (vako! .inu- (vako) %e(ti- (vako! (vo)o! re.enico!-
Aznar )e narodu #oru.io da )e u #ravu- da #o()edu)e #ravo vla(nitva na i(tinu i da (u ne#ri)atel)i (vi oni ko)i (e ne (laDu (
n)i!L+55 Dru%i! ri)e.i!a- i(te one zna.a)ke ko)e A!erikanci #oi(tov)eu)u (a K(naDni! vod(tvo!L (vo% #red()ednika
nakon 11+ ru)na- u P#an)ol(ko) (e (!atralo #ri)etei! v)e(nici!a #onovno% u(#ona 7aiz!a+ DrDavu (u za tri dana .ekali
nacionalni izbori i bira.i (u- ()ea)ui (e vre!ena kad )e (tra& u#ravl)ao #olitiko!- #otukli Aznara i odlu.ili (e za (tranku
ko)a e vo)(ku #ovui iz Iraka+ "ao i u Cibanonu- kolektivno ()ean)e na #ri)an)e okove P#an)ol(ku )e u.inilo ot#orno! na
nove+
Svi ok4tera#euti (ilno Dele izbri(ati ()ean)e+ E;en Aa!eron .vr(to )e v)erovao da (vo)i! #aci)enti!a !ora izbri(ati u!
#ri)e ne%o to i& bude !o%ao #onovno iz%raditi+ A!eri.ki oku#atori u Iraku ni(u o()eali #otrebu da zau(tave #l)a.ke
ira.ki& !uze)a i kn)iDnica- !i(lei da e i! to olakati #o(ao+ No- ba kao i u bive Aa!eronove #aci)entice >ail "a(ner (
ono! n)ezino! (loDeno! ar&itekturo! #a#ira- kn)i%a i #o#i(a- ()ean)a (e !o%u
533
U(#rko( (vi! u(#)eni! #okua)i!a i(koritavan)a t(una!i)a iz /,,4i+- ()ean)e (e dokazalo i kao u.inkovito oruJe ot#ora u
neki! #o%oJeni! #odru.)i!a S o(obito na @a)landu+ *eliki val (ravnio )e de(etke #riobalni& (ela- ali za razliku od Sri
Canke- !no%a od n)i& u(#)eno (u obnovl)ena ti)eko! (a!o nekoliko !)e(eci+ <azlika ni)e #otekla od vla(ti+ @a)land(ki
#oliti.ari )ednako (u- kao i (vi dru%d)e- Darko Del)eli i(kori(titi olu)u da i(t)era)u ribare i vla(nitvo nad ze!l)ite! #reda)u
veliki! od!araliti!a+ No- @a)land (e izdva)a ti!e to (u (el)ani (va vladina obean)a #ri!ali ( veliko! dozo! (u!n)e i
odbili (tr#l)ivo u lo%ori!a .ekati (luDbeni #lan obnove+ U!)e(to to%a- nekoliko t)edana #o(li)e- (totine (el)ana #oduzelo )e-
kako (u to (a!i nazvali- Knove invazi)eL+ Proli (u #okra) naoruDani& (ttaDara ko)e (u #laali %raJevinari i ( alato! u
ruka!a #o.eli ozna.avati .e(tice na ko)i!a (u (ta)ale n)i&ove (tare kue+ U neki! (lu.a)evi!a obnova )e za#o.ela od!a&+
KS#re!na (a! Divot Drtvovati za ovu ze!l)u- zato to #ri#ada na!aL- rekla )e <atree "on%vvat!ai- ko)o) )e t(una!i odnio
%otovo ci)elu obitel)+53
Na)(!ioni)u Kinvazi)uL izveli (u ta)land(ki (taro()edila.ki ribari- =okeni- K!or(ki ci%aniL+ Nakon (tol)ea obe(#ravl)eno(ti-
=okeni ni(u %a)ili iluzi)e da e i! nekakva dobro&otna vlada #okloniti #oten ko!ad ze!l)e u za!)enu za n)i&ova
#riobalna i!an)a ko)a i! )e otela+ @ako (u (e- u dra!ati.no) akci)i- (tanovnici (ela Ban @un% Ua&- u #okra)ini P&an% N%a-
Koku#ili i od!arirali kui- %d)e (u uzeto! o#a(ali (vo)e (rueno (elo- ti!e (i!boli.ki obil)eDava)ui (vo)e #ravo
vla(nitvaL- ob)an)ava izv)ee ta)land(ke nevladine udtu%e+ KNakon to (e ta!o utaborila ci)ela za)ednica- vla(ti!a )e bilo
teko da i& #tot)eta- o(obito zato to (u #rivukli veliku #ozorno(t !edi)a u(redoto.eni& na o#oravak nakon t(una!i)a+L Na
kra)u (u (el)ani (klo#ili (#orazu! ( vlado! i odrekli (e di)ela obalno% #odru.)a u za!)enu za #ravnu (i%urno(t na o(tatku
(vo)e d)edovine+ Dana( )e to obnovl)eno (elo #ri!)er !oken(ke kulture S u n)e!u (e nalaze !uze)- o#in(ka z%rada- kola
i trDnica+ KDana( duDno(nici iz okru%a dolaze u Ban @un% Ua& u.iti o Znarodno! o#oravku od #o(l)edica t(una!i)aZ- dok
i(traDiva.i i (tudenti &r#i!ice dolaze ta!o- u.iti o Z(taro()edila.ko) !udro(tiZ+L51
DuD ci)ele ta)land(ke obale ko)u )e #o%odio t(una!i- takav izravan #ri(tu# obnovi #retvorio (e u #ravilo+ "l)u. u(#)e&a-
kaDu vode za)ednica- leDi u to!e da (u K(tanovnici o #ravi!a na ze!l)u #re%ovarali iz #ozici)e oku#atoraLM neki (u tu
#rak(u nazvali K#re%ovori ruka!aL+5B PreDiv)eli @a)landani takoJer (u za&ti)evali dru%a.i)i vid #o!oi 4 u!)e(to da (u
531
I ZASAAI tMl) 1+1 I ? lZI I I I = =i 11Z11+11 +1 +1 I I 1 ink I II I r I I 111 I "I*I #iolc(ol 1- * E F I E F 111 llZ+lll =l
XFo!a0ikZi i l+!o_ ini+i 0a)cdni+ c #ro)cktiiaii nove kue i i0raditi )o bol)e i (avreni)e ribar(ke brodice+ Po(l)edica to%a (u
za)ednice (naDni)e ne%o to (u bile #ri)e udara+ "ue na (tu#ovi!a ko)e (u ta)land(ki (el)ani #odi%li u Ban Zlun% Ua&u i
Baan Nairai)u #reli)e#e (u i .vr(te S #rito! (u )e7tini)e- vee i (v)eDi)e od za%ul)ivi& !ontaDni& kocki ko)e (u i! nudili
neki (trani u%ovorni (uradnici+ @u 7ilozo7i)u #o)an)ava !ani7e(t ko)i )e (a(tavila ta)land(ka koalici)a PreDiv)eli& iz
t(una!i)a: KPo(ao obnove treba)u obaviti (a!e lokalne za)ednice- i to u na)veo) !o%uo) !)eri+ Izbaciti van)(ke (uradnike
S neka za)ednice #reuz!u od%ovorno(t za vla(tite na(ta!be+L59
>odinu dana nakon "atrine- u @a)landu )e dolo do #ovi)e(no% (u(reta iz!eJu vod(tva ta)land(ki& (taro()edilaca ko)i (u
obnavl)ali (vo)e i !alene dele%aci)e #reDiv)eli& iz Ne; Orlean(a+ Po()etitel)i iz S)edin)eni& DrDava raz%ledali (u nekoliko
obnovl)eni& ta)land(ki& (ela i o(tali za#an)eni brzino! ko)o! (e ta!on)i o#oravak #retvorio u (tvarno(t+ KU Ne; Orlean(u
(a!o .eka!o da vla(t za na( obavi #o(ao- a vi (ve to radite (a!iL- rekao )e Ende(&a Juakali- ko)i )e u Ne; Orlean(u
o(novao K(elo #reDiv)eli&L+ KNakon to (e vrati!oL- dodao )e- Kva #ri!)er na )e novi cil)+L56
Nakon to (u (e n)uorlin(ki vode za)ednice vratili (vo)i! do!ovi!a- u %radu )e u(li)edio i(tin(ki val izravni& akci)a+ Juakali-
.i)a )e .etvrt i dal)e leDala u ruevina!a- or%anizirao )e eki#e lokalni& %raJevinaca i volontera ko)i (u .i(tili (ve #o#lavo!
unitene unutran)o(ti kua u ulici S zati! (u #reli na (u()ednu ulicu+ <ekao )e da !u )e #utovan)e u #odru.)e #o%oJeno
t(una!i)e! dalo K()a)an uvid+++ da (tanovnici Ne; Orlean(a !ora)u IE=A4u (#re!iti u za#eak- za)edno ( %rad(ko!
u#ravo! i drDavno! vla(ti i rei: ZSto !oDe!o u.initi od!a& da #ovrati!o nae .etvrti u(#rko( vla(ti- a ne zbo% n)eTZL Jo
)edna veteranka azi)(ke turne)e- *iola Ua(&in%ton- vratila (e u (vo)u n)uorlin(ku .etvrt >entill$ ( #ot#uno novi! ide)a!a+
Dakle- Krazdi)elila )e #lan .etvrti- or%anizirala #red(tavni.ke odbore za (vaki dio i i!enovala vode ko)i (u (e (a(ta)ali i
do%ovarali (e o (ve!u to )e #otrebno za obnovuL+ Ob)a(nila )e da K(ve dok (e ( vlado! nateDe!o oko novca- ne .ini!o
nita .i!e bi(!o #onovno #ronali (ebeL+3,
U Ne; Orlean(u (u (li)edile nove izravne akci)e+ U vel)a.i /,,B4- (ku#ina (tanara ko)i (u obitavali u (oci)alni! (tanovi!a
ko)e )e Bu(&eva ad!ini(traci)a na!)eravala (ruiti izvrila )e Kinvazi)uL na (vo)e (tare do!ove i #o.ela (e vraati+ *olonteri
(u i! #o!a%ali da ra.i(te (tanove i (ku#l)ali novac ko)i! (u nabavl)ani %eneratori i (olarne #lo.e+ K=o) do! )e !o)a
tvrJava i )a )e #onovno zauzi!a!L- ob)avila )e >loria Uillia!(-
53B
ko)e! (e zatekla i n)uorl!(k+i li!ena %la0lu+ 1 0+a (la_lXe Xe lulo &c0lno) razlo%a S bar zakratko- ova )e za)ednica u(#)ela
u!akuuti divov(ko! civilizaci)(ko! buldoDeru ko)i (a! (ebe naziva obnovo!+
U)edin)avan)e (vi& #ri!)era l)udi ko)i obnavl)a)u (a!i za (ebe ve )e uobi.a)ena te!a S (udionici kaDu da ti!e obnavl)a)u
vie od z%rada- da ti!e li)e.e (ebe+ Savreno to.no+ Sveo#e i(ku(tvo doDivl)a)a teko%a oka )e(t o()ea) #o(ve!an)e
ne!oi S (uo.ivi (e (a (ila!a ko)e izaziva)u (tra&o#otovan)e roditel)i ni(u (#o(obni (#a(iti vla(titu d)ecu- (u#ruDnici (e
razdva)a)u- do!ovi S ta !)e(ta zatite S #o(ta)u (!rtono(ne za!ke+ Na)bol)i li)ek za ne!o )e(t #o.eti #o!a%ati S i!ati
#ravo (ud)elovati u o#otavku za)ednice+ KPonovno otvoren)e nae kole znak )e da )e ovo #o(ebna za)ednica- #ovezana i
vie ne%o (a!i! (!)eta)e!- .i(to! du&ovnou- krvni! veza!a i Del)o! za #ovratko! kuiL- rekao )e za!)enik
ravnatel)a o(novne kole Dr+ =artin Cut&er "in% Jr- u n)uorlin(ko) .etvrti Co;er Nint& Uard+3/
@akvi l)ud(ki na#ori ( cil)e! obnove #red(tavl)a)u antitezu (loDeno% eto(a ko!#lek(a ka#italiz!a kata(tro7e ko)i
ne#rekidno tra%a za #razni! #lo.a!a i bi)eli! li(tovi!a na ko)i!a e iz%raditi (vo)e !odel4drDave+ Jednako kao
latinoa!eri.ka i!an)a i tvorni.ke zadru%e- ti na#ori (u #o #rirodi i!#rovizaci)a- (nalaDen)e ( oni! to )e o(talo i (a zarJali!
oruJe! ko)e voda ni)e ot#lavila (a (obo!- ko)e nitko ni)e ukrao ili (lo!io+ Za razliku od !atan)a o U(&itu- o
a#okali#ti.no! bri(an)u ko)e i(tin(ki! v)ernici!a o!o%uu)e bi)e% u v)e.no(t- #okreti obnove lokalno% (tanovnitva izviru
iz #o(tavke da ne!a bi)e%a iz te!el)ne kae ko)u (!o (a!i (tvorili i da )e bri(an)a bilo ve i #revie 4 bri(an)a #ovi)e(ti-
bri(an)a kulture- bri(an)a #a!en)a+ @o (u #okreti ko)i (e ne ttude ot#o.eti iz te!el)a- ne%o iz ni.e%a- iz ruevina ko)e i&
okruDu)u (a (vi& (trana+ Dok kor#orati(ti.ki #o&od na(tavl)a (vo) (iloviti #ut u #ro#a(t- #odiDui #otencio!etre oka da bi
(lo!io (ve (naDni)i ot#or ( ko)i! (e (uo.ava- ti #ro)ekti otkriva)u #ut iz!eJu 7unda!entaliza!a+ <adikalni (a!o #o
vla(tito) Divotno) #rakti.no(ti- ukori)en)eni u za)ednica!a u ko)i!a Dive- ti !ukarci i Dene (a!i (ebe (!atra)u (ervi(eri!a-
uzi!a)u to nadu i #o#ravl)a)u- o)a.ava)u- #obol)ava)u- iz)edna.u)u+ Na)vie od (ve%a- %tade o#oravl)a)ui (e S dok ne
udari novi ok+
539
Uvod
Prazno )e li)e#o: tri de(etl)ea bri(an)a i #reobraDavan)a (vi)eta
1 Bud Edne$- KA##endi8 A: @&ou%&t( on <a#id Do!inance( u ?arlan "+ Ull!an and Ja!e( P+ Uade- S&ock and A;e:
Ac&ievin% <a#id Do!inance EUa(&in%ton- DA: NDU Pre(( Book- 1661F- 11,+
/ Jo&n ?ar;ood- KUa(&in%ton Uire: A S#ecial Ueekl$ <e#ort 7ro! @&e Uall Street JournalZ( Aa#ital BureauL- Uall Street
Journal- Se#te!ber 6- /,,3+
2 >ar$ <ivlin- KA =o%ul U&o Uould <ebuild Ne; Orlean(L- Ne; Vork @i!e(- /6 ru)na- /,,3+
5 K@&e Pro!i(e o7 *ouc&er(L- Uall Street )ournal- 3+ #ro(inca /,,3+
3 Ibid+
1 =ilton Iried!an- Aa#itali(! and Ireedo! 161/- Ere#rint A&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 169/F- /+
B Intervie;;it& Joe De<o(e- United @eac&er( o7 Ne; Orlean(- 19+ ru)na /,,1+M =ic&ael "unzel!an- KPo(t4"atrina-
Educator(- Student( E!brace A&arter Sc&ool(L- A((ociated Pre((- 1B travn)a /,,B+
9 Steve <itea- KN+O+ @eac&er( Union Co(e( It( Iorce in Stor!Z( UakeL- @i!e(4Pica$une ENe; Orlean(F- 1+ oDu)ka /,,1+
6 Su(an Sauln$- KU+S+ >ive( A&arter Sc&ool( a Bi% Pu(& in Ne; Orlean(L- Ne; Vork @i!e(- 12+ (r#n)a /,,1+M *eroniYue
de <u%$ and "at&r$n >+ Ne;!ark- K?o#e a7ter "atrinaL Education Ne8t- 1+ li(to#ada /,,1- ;;;+aei+or%
1, LEducational Cand >rabL- <et&inkin% Sc&ool(- Iall /,,1+
11 =ilton Iried!an- In7lation: Aau(e( and Aon(eYuence( ENe; Vork: A(ia Publi(&in% ?ou(e- 1612+F- 1+
1/ Iried!an- Aa#itali(! and Ireedo!- i8+
12 =ilton Iried!an and <o(e Iried!an- @$rann$ o7 t&e Statu( iuo ESan Die%o: ?arcourt Brace Jovanovic&- 1695+F- 2+
15 =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669F-
36/+
13 Eduardo >aleano- Da$( and Ni%&t( o7 Cove and Uar- #ri)evod: Judit& Bri(ter ENe; Vork: =ont&l$ <evie; Pre((- 1692F-
12,+
11 Ull!an and Uade- S&ock and A;e- 88viii+
1B @&o!a( Ara!#ton- KIraY O77icial Uarn( on Ia(t Econo!ic S&i7tL- International ?erald @ribune EPari(F- 15+ li(to#ada
/,,2+
19 Ali(on <ice- Po(t4@(una!i @ouri(! and <econ(truction: A Second Di(a(terT ECondon: @ouri(! Aoncern- October
/,,3F- ;;;+touri(!concern+or%+uk
536
/, Neil "in% Xr+ +nul V!+ Iii X+ 1 \iv+i0cn- KA in ul E li+uiZ+ i n 11 +iNX+ I i n _ * i u in _ I +++++ I !i in I
O##orttinit$L- Uall Street Journal- I+* kolovoz+ +Z+EFEFeQ+
/1 Eric Eck&o&n KU+S+ Aontractor lZotiiicl >uilt$ o7 p+_ =illion Iraud in Ii+&X4- A*LZ Vork @i!e(- 1,+ oDu)ka /,,1+
// Davi(on C+ Bud&oo- Enou%& I( Enou%&: Dear =r+ Aa!de((u(+++ O#en l euer o7 <e(i%nation to t&e =ana%in% Director o7
t&e International =onetar$ Eund ENe; Vork: Ne; I lori0+on( Pre((- 166,F- 1,/+
/2 =ic&ael Ce;i(- K@&e UorldZ( Bi%%e(t >oin%4Out4o74Bu(ine(( SaleL- @&e Ne; Vork li!e( =a%azine- 21+ (vibn)a 1669+
/5 Bob Si#c&en- KAre Public Sc&ool( Uort& t&e E77ortTL Co( An%ele( @i!e(- 2+ (r#n)a /,,1+
/3 Paul @ou%&- David Iru!- Uillia! "ri(tol et al+- KA <evolution or Bu(ine(( a( U(ualT: A ?ar#erZ( Ioru!L- ?ar#erZ(-
oDu)ak 1663+
/1 <ac&el =ona&an and Elena ?errero Beau!ont- KBi% @i!e Securit$L- Iorbe(- 2+ kolovoz /,,1+M >ar$ Stoller-
K?o!eland Securit$ >enerate( =ultibillion Dollar Bu(ine((L- USA @oda$- 1,+ ru)na /,,1+
/B Evan <atli7t- KIear- Inc+L- Uired- #ro(inac /,,3+
/9 *HroniYue de <u%$- A!erican Enter#ri(e In(titute- KIact( and Ii%ure( about ?o!eland Securit$ S#endin%L- 15+ #ro(inac
/,,1- ;;;+aei+or%
/6 Br$an Bender- KEcono!i(t( Sa$ Ao(t o7 Uar Aould @o# p/ @rillionL- Bo(ton >lobe- 9+ (i)e.n)a /,,1+
2, @&o!a( C+ Iried!an- KBi% =ac IL- Ne; Vork @i!e(- 9+ #ro(inca 1661+
21 Steve iuinn+ ^?alliburtonZ( 2i Earnin%( ?it S111=MZ A((ociated Pre((- //+ li(to#ad /,,1+
2/ Steven <+ ?ur(t- KOctober Deadlie(t =ont& Ever in IraYL- A((ociated Pre((- //+ (tudeno%a /,,1+
22 Ja!e( >lanz and Ilo$d Norri(- K<e#ort Sa$( IraY Aontractor I( ?idin% Data 7ro! U+S+L- Ne; Vork @i!e(- /9+ li(to#ad
/,,1+
25 Uenc$ Ceun%- KSucce(( @&rou%& Di(a(ter: B+A+4=ade Uood ?ou(e( ?old >reat Potential 7or Di(a(ter <elie7L-
*ancouver Sun- 13+ (vibn)a /,,1+
23 Jo(e#& B+ @rea(ter- KEarnin%( 7or In(urer( Are Soarin%L- Ne; Vork @i!e(- 15+ li(to#ad /,,1+
21 Aentral Intelli%ence A%enc$- "ubark Aounterintelli%ence Interro%ation- (r#an)l612- 1- 1, 1+ A)elovit tek(t #riru.nika
do(tu#an )e na adre(i: ;;;+%;u+edu0ln(arc&iv+
2B Ibid- 11+
29 =ao@(e4@un%- ^Introducin% a Aoo#erativeL- Pekin% <evie; 1- br+ 13 E1,+ li#n)a 1639+F: 1+
26 Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 365+
5, Ibid+
51 K@&e <i(in% <i(k o7 <ece((ionR- @i!e- 16+ #ro(inac 1616+
5/ >eor%e Jone(- K@&atc&er Prai(e( Iried!an- ?er Ireedo! Ii%&terL- Dail$ @ele%ra#& ECondonF- 1B+ (tudeno%a /,,1+M
Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 299496+
52 Iranci( Iuku$a!a- K@&e End o7 ?i(tor$TL @&e National Intere(t- l)eto 1696+
55 Ju(tin Io8- K@&e Auriou( Aa#itali(te- Iortune- 11+ (tudeno%a /,,1+M ?ou(e o7 <e#re(entative(- 1,6t& Aon%r+- /ndSe((+-
K?+ <e(+ 1,96: ?onorin% t&e Ci7e o7 =ilton Iried!anL- 1+ #ro(inca /,,1+M Jon Ortiz- KState to ?onor Iried!anL-
Sacra!ento Bee- /5+ (i)e.n)a /,,B+M @&o!a( So;ell- KIreedo! =anL- Uall(treet Journal- 19+ (tudeni /,,1+
51,
IZFZFZF+F+Z
,1+ Caboratori) torture: E;en Aa!eron- AIA i b)e(o!u.ni #okua)i bri(an)a i #reoblikovan)a l)ud(ke (vi)e(ti
1 EZ$ril)+ A+ "enned$ and David Anc&d- K<e%re((ive Electric4S&ock in Sc&izo#&renic( <e7ractor$ lo Ot&er S&ock
ZI&era#ie(L- P($c&iatric iuarterl$ //- br+ / Etravan) 1659+F: 219+
/ U%o Aerletti- KElectro(&ock @&era#$L- Journal o7 Alinical and E8#eri!ental IZ($c&o#at&olo%$ and iuarterl$ <evie; o7
P($c&iatr$ and Neurolo%$ 13 Eru)an 1635+F: 16/462+
2 Jud$ Iore!an- K?o; AIA Stole @&eir =ind(L- Bo(ton >lobe- 2,+ li(to#ad 1669+M Ste#&en Bind!an- KBrai!va(&in%
*icti!( to >et p1,,-,,,L- >azette E=ontrealF- 19+ (tudeno%a 166/+
5 >ordon @&o!a(- Journe$ into =adne(( ENe; Vork: Banta! Book(- 1696+F- 159+
3 ?arve$ =+ Uein(tein- P($c&iatr$ and t&e AIA: *icti!( o7 =ind Aontrol EUa(&in%ton- DA: A!erican P($c&iatric Pre((-
166,+F- 6/- 66+
1 D+ E;en Aa!eron- KP($c&ic Drivin%L- A!erican Journal o7 P($c&iatr$ 11/- br+ B E1631+F: 3,/43,6+
B D+ E;en Aa!eron and S+ "+ Pande- ^@reat!ent o7 t&e A&ronic Paranoid Sc&izo#&renic PatientL- Aanadian =edical
A((ociation JournalQT- E13+ (i)e.n)a 1639F: 63+
9 Ari(totle- KOn t&e Soul- Book IIIL- in Ari(totle I- >reat Book( o7 t&e Ue(tern Uorld- vol+ 9- ed+ =orti!er J+ Adler- tran(+
U+ D+ <o(( EA&ica%o: Enc$clo#aedia Britannica- 163/F- 11/+
6 Berton <ouc&e- KA( E!#t$ a( EveL- @&e Ne; Vorker- 6+ ru)na 16B5+
1, D+ E;en Aa!eron- KProduction o7 Di77erential A!ne(ia a( a Iactor in t&e @reat!ent o7 Sc&izo#&reniaL- Ao!#re&en(ive
P($c&iatr$ 1- br+ 1 EI61,+F: 2/422+
11 D+ E;en Aa!eron- J+ >+ Co&renz and "+ A+ ?andcock- K@&e De#atternin% @reat!ent o7 Sc&izo#&reniaL- Ao!#re&en(ive
P($c&iatr$ 2- br+ / E161/+F: 1B+
1/ Aa!eron- KP($c&ic Drivin%L- 3,243,5+
12 Uein(tein- P($c&iatr$ andt&eZAIA- 1/,+ IOO@NO@E: @&o!a(- Journe$ into =adne((- 1/6+
15 KAIA- =e!orandu! 7or t&e <ecord- Sub)ect: Pro)ect A<@IA?O"EMZ 21+ (i)e.n)a 16B3- ;;;+%;ti+edu04n(arc&iv+
13 Al7red U+ =cAo$- KAruel Science: AIA @orture k Iorei%n Polic$L- Ne; En%land Journal o7 Public Polic$ 16- br+ /
Ezi!a /,,3+F: /19+
11 Al7red U+ =cAo$- A iue(tion o7 @orture: AIA Interro%ation- 7ro! t&e Aold Uar to t&e Uar on @error ENe; Vork:
=etro#olitan Book(- /,,1+F- //- 2,+
1B =eJu oni!a ko)i (u ti)eko! to% razdobl)a uzi!ali CSD nalazili (u (e ()evernokore)(ki ratni zarobl)enici- i (ku#ina
#aci)enata na odvikavan)u u klinici Ce8in%tonM zati! (eda! ti(ua a!eri.ki& vo)nika u ar(enalu ke!i)(ko% naoruDan)a
Ed%e;ood u =ar$landu- te zatvorenici u kali7orni)(ko! zatvoru *acaville+ Ibid+- /B- /6+
19 KAnoni!na ruko! #i(ana bil)eka #ronaJena u ar&ivi!a ko)a dr+ Aar$la ?a(kin(a i za#ov)ednika <+ J+ Uillia!(aL
identi7icira kao AIA4ine #red(tavnike na to! (a(tanku+ David *ienneau- KOtta;a Paid 7or Z3,( Brain;a(&in% E8#eri!ent(-
Iile( S&o;L- @oronto Star- 15+ travn)a 1691+M K=inute( o7 June 1- 1631- Aanada0US0U" =eetin% <e: Ao!!uni(t
ZBrain;a(&in%Z @ec&niYue( durin% t&e "orean UarL- (a(tanak u &otelu <itz4Aarlton- u =ontrealu- 1+ li#n)a 1631+- (tr+ 3+
511
/, De7en(e <e(earc& ?oard "e#oil In @iv+i(iiiv ?oard+ 2- knlo;i0 IZF*X- (k unit +1 n0n+ik+i ta)no(ti- (tr+ /+
/1 ^Di(tribution o7 Proceedin%( o7 Iourt& S$!#o(iu!- =ilitar$ =ctlii inc+ llF3/L- (kii!t+i oznaka ta)no(ti+
// Zu&air "a(&!eri- KData S&o; AIA =onitored De#rivation ?8#cri!cnt(L- >lobe and =ail E@orontoF- 19+ vel)a.e 1695+
/2 Ibid+
/5 ?ebb- ?eron and Be8ton- Annual <e#ort- u%ovor D<B f29- 14/+
/3 Juliet OZNeill- KBrain Ua(&in% @e(t( A((ailed b$ E8#ert(L- >lobe and =ail E@orontoF- /B+ (tudeno%a 1691+
/1 Uein(tein- P($c&iatr$ andt&eZAIA- (tr+ 1//+ @&o!a(- Journe$ into =adne((- (tr+ 1,2M Jo&n D+ =ark(- @&e Searc& 7or t&e
=anc&urian Aandidate: @&e AIA and =ind Aontrol ENe; Vork: @i!e( Book(- 16B6+F- (tr+ 122+
/B <+ J+ <u((ell- C+ >+ =+ Pa%e and <+ C+ Jillett- ^Inten(i7ied Electroconvul(ant @&era#$L- Cancet E3+ #ro(inca 1632+F (tr+
11B9+
/9 Aa!eron- Co&renz and ?andcock- K@&e De#atternin% @reat!ent o7 Sc&izo#&reniaL (tr+ 19+
/6 Aa!eron- KP($c&ic Drivin%L- 3,5+
2, @&o!a(- Journe$ into =adne((- 19,+
21 D+ E;en Aa!eron et al+- KSen(or$ De#rivation: E77ect( u#on t&e Iunctionin% ?u!an in S#ace S$(te!(L- Si!#ozi)
o#(i&o#atoloki! u.inci!a leta u (ve!ir ES$!#o(iu! on P($c&o#&$(iolo%ical A(#ect( o7 S#ace Ili%&tF- ur+ Bernard E+
Ila&ert$ ENe; Vork: Aolu!bia Univer(it$ Pre((- 1611+F- (tr+ /21M Aa!eron- KP($c&ic Drivin%L- 3,5+
2/ =ark(- @&e Searc& 7or t&e =anc&urian Aandidate- 129+
22 Aa!eron and Pande- ^@reat!ent o7 t&e A&ronic Paranoid Sc&izo#&renic PatientL- (tr+ 6/+
25 D+ E;en Aa!eron- ^Production o7 Di77erential A!ne(ia a( a Iactor in t&e @reat!ent o7 Sc&izo#&reniaL- /B+
23 @&o!a(- Journe$ into =adne((- /25+
21 Aa!eron et al+- ^Sen(or$ De#rivationL- //1- /2/+
2B Ca;rence Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e: Settlin%Account( ;it& @orturer( ENe; Vork: Pant&eon Book(- 166,+F- 1/3+
29 Intervie; a##eared in t&e Aanadian !a%azine Ueekend- citirano u @&o!a(: Journe$ into =adne((- 116+
26 Aa!eron- ^P($c&ic Drivin%L- 3,9+
5, Da bi #odrDao vla(tite tvrdn)e- Aa!eron )e citirao dru%o% i(traDiva.a- Nor!ana <o(enz;ei%a- ^Sen(or$ De#rivationL-
//6+
51 Uein(tein- P($c&iatr$ and t&e AIA- ///+
5/ ^Pro)ect ="Ultra- @&e AIAZ( Pro%ra! o7 <e(earc& in Be&avioral =odi7icationL- Joint ?earin%( Be7ore t&e Select
Ao!!ittee on Intelli%ence and t&e Subco!!ittee on ?ealt& and Scienti7ic <e(earc& o7 t&e Ao!!ittee on ?u!an
<e(ource(- United State( Senate- 63t& Aon%r+- 1(t Se((+- 2+ kolovoza 16BB+ Aitirano u Uein(tein: P($c&iatr$ and t&e AIA-
1B9+
52 Ibid+- 152+
55 Ja!e( Ce=o$ne- K@e(ti7$in% to @ortureL- Ne; Vork @i!e(- 34 li#n)a 1699+
51/
Id Sen+ne Selci t EZi! i !i Q1 U4 ii ii I n i+ 111 r+ciu r+ dd I i +111 (i 1 1 #i ni I Zi! ced i 11vK( bc7oi c i lie Scli4i I Aoiniiiiiu4c
on I utclli%iiu c: I londii 1+111 111111 ro%alion =anual llcarin%L- Id+ li#n)a 169? EBo8 1 EZA A @rainin% =anual(- Iolder: 1
ntcrro%ation =anual ?earin%(- Naiional Senilit$ Arc&ive(F+ Aitirano u =cAo$- A iue(tion o7 @orture- 61+
5B I i! Ueincr- ^Interro%ation- A+I+A+ 4 St$leL- Ne; Vork @i!e(- 6+ vel)a.e 166B+M Steven =+ "lcin!an- K"UBA<"
Aounterintelli%ence Interro%ation <evie;: Ob(ervation( o7 an Interro%atorR+- vel)a.a /,,1+ u Intelli%ence Science Board-
Educin% In7or!ation EUa(&in%ton D+A+: National De7en(e Intelli%ence Aolle%e- #ro(inac /,,1+F- 61+
59 Aentral Intelli%ence A%enc$- "ubark Aounterintelli%ence Interro%ation- (r#an) 1612- (tr+ 1 i 9+ A)elovit tek(t #riru.nika
!o%ue )e #ronai u National Securit$ Arc&ive(- ;;;+%;u+edu04n(arc&iv+
56 Ibid+- 1- 29+
3, Ibid+- 14/+
31 Ibid+- 99+
3/ Ibid+- 6,+
32 Aentral Intelli%ence A%enc$- ?u!an <e(ource E8#loitation @rainin% =anual41692+ A)elovit tek(t #riru.nika !o%ue )e
#ronai u National Securit$ Arc&ive(- ;;;+%;u+ edu04n(arc&iv+
35 Aentral Intelli%ence A%enc$- "ubark Aounterintelli%ence Interro%ation- (r#an) 1612- 5643,-B14BB+
33 Ibid+- 51-11+
31 =cAo$- A iue(tion o7 @orture- 9+
3B =cAo$- KAruel ScienceL- //,+
39 Irantz Ianon- A D$in% Aoloniali(!- tran(+ ?aakon A&evalier E16134- re#rint 4 Ne; Vork: >rove Pre((- 161B+F- 129+
36 Pierre =e((!er- 7rancu(ki !ini(tar obrane od 161,+ do 1616+ %odine iz)avl)u)e da (u A!erikanci #ozvali Irancuze da
obu.ava)u vo)nike u SAD4u+ >eneral Paul Au((are((e(- na)zlo%la(ni)i i na)beutni)i 7rancu(ki (tru.n)ak za torturu odlazi u
Iort Bra%% i a!eri.ke vo)nike #ou.ava te&nika!a L&vatan)a- i(#itivan)a i tortureL+ Deat& SYuadron(: @&e Irenc& Sc&ool-
doku!entarni 7il!- redatel)ica: =arie4=oniYue <obin EIdeale Audience- /,,2+F+
1, =cAo$: A iue(tion o7 @orture- 13+
11 Dianna Ortiz: @&e Blind7oldZ(E$e( ENe; Vork: Orbi( Book(- /,,/+F- 2/+
1/ ?arbur$: @rut&- @orture and t&e A!erican Ua$+
12 United Nation(- >eneva Aonvention <elative to t&e @reat!ent o7 Pri(oner( o7 Uar- Pri&vaeno 1/+ kolovoza 1656+-
;;;+o&c&r+or%M Uni7or! Aode o7 =ilitar$ Ju(tice- #od4#o%lavl)e 1,: Punitive Article(- od)el)ak 962- .lanak 62+-
;;;+au+a7+!il+
15 Aentral Intelli%ence A%enc$- "ubark Aounterintelli%ence Interro%ation- /M Aentral Intelli%ence A%enc$- ?u!an <e(ource
E8#loitation @rainin% =anual41692+
13 Arai% >ilbert- KUar Uill Be Stealt&$L =il;aukee Journal Sentinel- 1B+ ru)na /,,1+M >arr$ Uill(- <ea%anZ( A!erica:
Innocent( at ?o!e ENe; Vork: Doubleda$- 169B+F- 2B9+
11 "at&arine i+ Seel$e- KA Nation A&allen%edL- Ne; Vork @i!e(- /6+ oDu)ka /,,/+M Alberto <+ >onzale(- =e!orandu!
7or t&e Pre(ident- /3+ (i)e.n)a /,,/+- ;;;+n(bc+!(n+co!
1B Jerald P&i7er- KSub)ect: <eYue(t 7or A##roval o7 Aounter4<e(i(tance Strate%ie(L- =e!orandu! 7or Ao!!ander- Joint
@a(k Iorce 1B,- 11+ li(to#ada /,,/+ Skinuta oznaka ta)no(ti- ;;;+n#r+or%
512
; ;;+ ;a(& i n% ion #o(t a oin
16 "lein!an- K"UBA<" Aounterintelli%ence Interro%ation <eiZieioL
B, Dan E%%en- KPadilla Aa(e <ai(e( iue(tion( aboul A in i4@error @act ic(L- Ua(&in%ton IZo(l-
16+ (tudeno%a /,,1+
B1 Aurt Ander(on- ^Ca;$er( S&o; I!a%e( o7 Padilla in A&ain(L- A((ociated Pre((- 5+ #ro(inac /,,1+M Jo&n >rant- KU&$
Did @&e$ @orture Jo(e PadillaL- P&iladel#&ia Dail$ Ne;(- 1/+ #ro(inac /,,1+
B/ AAP- KUS ?andlin% o7 ?ick( Poor: P=L- S$dne$ =ornin% ?erald- 1+ vel)a.e /,,B+
B2 S&a7iY <a(ul- A(i7 lYbal and <&u&el A&!ed- Ao!#o(ite State!ent: Detention in A7%&ani(tan and >uantana!o Ba$
ENe; Vork: Aenter 7or Aon(titutional <i%&t(- /1+ (r#n)a /,,5+F- 63- ;;;+ccr4nv+or%
B5 Ada! Za%orin and =ic&ael Du77$- KIn(ide t&e Interro%ation o7 Detainee ,12L- @i!e-
/,+ li#n)a /,,3+
B3 Ja!e( Vee and Ai!ee =ollo$- Ior >od and Aountr$: Iait& and Patrioti(! under Iire ENe; Vork: Public A77air(- /,,3F-
1,141,/M @i! >olden and =ar%ot Uillia!(- K?un%er Strike Break( Out at >uantana!oL- Ne; Vork @i!e(- 9+ travn)a
/,,B+
B1 Arai% U&itlock- KIn Cetter- <adical Aleric Detail( AIA Abduction- E%$#tian @ortureL- Ua(&in%ton Po(t- 1,+ (tudeno%a
/,,1+
BB Ibid+
B9 A!ne(t$ International- KItal$- Abu O!ar: Italian Aut&oritie( =u(t Aoo#erate Iull$ ;it& All Inve(ti%ation(L- Public
State!ent- 11+ (tudeno%a /,,1- ;;;+a!ne(t$+or%
B6 Ju!a& al4Do((ari- KDa$( o7 Adver(e ?ard(&i# in U+S+ Detention Aa!#(4@e(ti!on$ o7 >uantana!o Detainee Ju!a& al4
Do((ariL- A!ne(t$ International- 11+ #ro(inca /,,3+
9, =ark Candler and Souad =ek&ennet- KIreed >er!an Detainee iue(tion( ?i( Aountr$Z( <oleL- Ne; Vork @i!e(- 5+
(tudeno%a /,,1+
91 A+ E+ Sc&;artz!an and P+ E+ @er!an(en- ^Inten(ive Electroconvul(ive @&era#$: A Iollo;4U# Stud$L- Aanadian
P($c&iatric A((ociation Journal 1/- br+ / E161BF: /1B+
9/+ Erik Eck&o&n- ^Uinnin% ?eart( o7 IraYi( ;it& a Se;a%e Pi#elineL- Ne; Vork @i!e(- 3+ ru)na /,,5+
,/+ Dru%i doktor oka: =ilton Iried!an i #otra%a za laboratori)e! (lobodni& ruku
1 Arnold A+ ?arber%er- ^Cetter to a Voun%er >enerationL- Journal o) A##lied Econo!ic( 1- br+ 1 E1669+F: /+
/ "at&erine Ander(on and @&o!a( Skinner- K@&e Po;er o7 A&oice: @&e Ci7e and @i!e( o7 =ilton Iried!anL- e!itirano na
!reDi PBS /6+ (i)e.n)a /,,B+
2 Jonat&an Peter(on- K=ilton Iried!an- 161/4/,,1L- Co( An%ele( @i!e(- 1B+ (tudeno%a /,,1+
5 Irank ?+ "ni%&t- K@&e Ne;er Econo!ic( and t&e Aontrol o7 Econo!ic Activit$L- Journal o7 Political Econo!$ AO- br+ 5
Ekolovoz 162/+F 533+
3 Daniel Bell- K=odel( and <ealit$ in Econo!ic Di(cour(eL- @&e Ari(i( in Econo!ic @&eor$- ed(+ Daniel Bell and Irvin%
"ri(tol ENe; Vork: Ba(ic Book(- 1691+F- 3B439+
1 =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F- /5+
B Carr$ "udlo;- K@&e ?and o7 Iried!anL- 11+ (tudeno%a /,,1- ;;;+nationalrevie;+co!
515
IZi+((+ P=G+F- I_
1, I Zi ni lZ+n i n k i n- l_iNi$\ i! iinil in I Sic A+liii a%o I raditi on ElFu r&a ni- nc: Duke Ulli4*l@=t* IZiv((+ 1691+F- A+
I I I ricti i k li A+ I lavck- I lie <oad to Ser7do! EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1655+F+
1 / Interv)u ( Arnoldo! ?arber%ero! 2+ li(to#ada /,,,- za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e
Uorld Econo!$ EPBSF- c)eloku#an tek(t interv)ua !oDe (e #ronai na: ;;;+#b(+or%
12 Jo&n =a$nard "e$ne(- @&e End o7 Cai((ez4Iaire ECondon: C k *ir%inia Uool7- 16/1+F
15 Jo&n =a$nard "e$ne(- KIro! "e$ne( to <oo(evelt: Our <ecover$ Plan A((a$edL- Ne; Vork @i!e(- 21+ #ro(inca 1622+
13 Jo&n "ennet& >albrait&- @&e >reat Ara(& o7Z16/6 E1635+ re#rint 4 Ne; Vork: Avon- 16B6+F- 119+
11 Jo&n =a$nard "e$ne(- @&e Econo!ic Aon(eYuence( o7 t&e Peace E1616+- re#rint 4Ue(t!in(ter- U": Cabour <e(earc&
De#art!ent- 16/,+F- /31+
1B Iried!an i Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 365+
19 Ste#&en "inzer- All t&e S&a&Z( =en: An A!erican Aou# and t&e <oot( o)=iddle Ckr7 @error E?oboken- NJ: Jo&n Uile$
k Son(- /,,2+F- 132435M Ste#&en "inzer- Overt&ro;: A!ericaZ( Aentur$ o7 <e%i!e A&an%e 7ro! ?a;aii to IraY ENe;
Vork: @i!e( Book(- /,,1+F- 5+
16 El I!#artial- =arc& 11- 1631- navedeno u Ste#&en A+ Sc&le(in%er- Ste#&en "inzer and Jo&n ?+ Aoat(;ort&- Bitter Iruit:
@&e Stor$ o7 t&e A!erican Aou# in >uate!ala EAa!brid%e- =A: ?arvard Univer(it$ Pre((- 1666+F- 3/+
/, Patter(on )e ar%entin(ke i brazil(ke ekono!i(te o#i(ao kao LcrveneK u interv)uu ( Juano! >abrielo! *alde(o!+ O
#otrebi L#ro!)ene 7or!aci)e l)udiL %ovorio )e a!eri.ko! vele#o(laniku u [ileu- Uillardu Beaulacu+ Juan >abriel *alde(-
Pinoc&etZ( Econo!i(t(: @&e A&ica%o Sc&ool in A&ile EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((- 1663+F- 11,412+
/1 Ibid+- 96+
// Navod #ot)e.e od Jo(e#&a >run;alda- ekono!i(ta (a Sveu.ilita Aolubia ko)i )e u to vri)e!e #redavao na DrDavno!
(veu.ilitu u [ileu+ *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 123+
/2 ?arber%er- KCetter to a Voun%er >eneration^+- /+
/5 Andre >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile: =onetari(t @&eor$ *er(u( ?u!anit$ ENottin%&a!- U": S#oke(!an
Book(- 16B1+F- B49+
/3 "ennet& U+ Ale!ent(- KCarr$ S)aa(tad- @&e Ca(t A&ica%oanL- Journal o7 International=one$ andIinancelA4 E/,,3+F:
91B416+
/1 >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile- 9+
/B =e!orandu! Uillia!ti Aar!ic&aelu- od Ja!e(a U+ @ro;brid%ea- /5+ li(to#ad 1695- (tr+ 5- navedeno u: *alde(-
Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 165+
/9 Ibid+- /,1+
/6 >odine 1612+ (a! )e de Aa(tro na#u(tio Santia%o da bi na(tavio (tudi)e na Aikako!e (veu.ilitu+ <ektor #o(ta)e
1613 +*alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 15,- 113+
2, Ibid+- 136+ Aitat #ot)e.e od Erne(ta Iontainea- .ikako% di#lo!ca i #redava.a na "atoli.ko! (veu.ilitu u Santia%u+
21 Ibid+- 1- 12+
2/ @ree izv)ee "atoli.ko! (veu.ilitu u Santia%u i U#ravi za !eJunarodnu (uradn)u- kolovoz 163B+- #ot#i(ao >re%%
Ce;i(- [ikako (veu.ilite- (tr+ 2- navod u: *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 12/+
513
25 Iried!an and Iried!an- 0tro luck$ @co0Zlc- 2??+
23 Aentral Intelli%ence A%enc$- Note( on =eetin% ;it& t&e Pre(ident on EZ&ile+ Sc#ie!lict 13- 16B,- (kinuta oznaka ta)no(ti-
;;;+%vvu+edu04n(arcliiv+
21 K@&e Ca(t Do#e 7ro! A&ileL- !e!orandu! ( #ot#i(o! KAl 11+L- nadnevak: Santia%o- B+ ru)na 16B,+- navedeno u:
*alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- /5/452+
2B Sue Bran7ord and Bernardo "ucin(ki- Debt SYuad(: @&e U+S+- t&e Bank(- and Catin A!erica ECondon: Zed Book(-
1699+F- 5,- 3 1 4 3 /+
29 Subco!!ittee on =ultinational Aor#oration(- K@&e International @ele#&one and @ele%ra#& Ao!#an$ and A&ile- 16B,4
B1L- <e#ort to t&e Ao!!ittee on Iorei%n <elation( United State( Senate b$ t&e Subco!!ittee on =ultinational
Aor#oration(- /1+ li#n)a 16B2- (tr+ 12+
26 Ibid+- 13+
5, Iranci(co Cetelier- interv)u- De!ocrac$ No;QZ/1+ ru)na /,,1+
51 Subco!!ittee on =ultinational Aor#oration(- K@&e International @ele#&one and @ele%ra#& Ao!#an$ and A&ile- 16B,4
B1L- 5- 19+
5/ Ibid+- 11- 13+
52 Ibid+- 1B+
55 Nadbi(ku#i)a Sao Paula- @orture in Brazil: A S&ockin% <e#ort On t&e Perva(ive U(e o7 @orture b$ Brazilian =ilitar$
>overn!ent(- 1615416B6- ur+ Joan Da((in- #ri)evod: Jai!e Uri%&t EAu(tin: Univer(it$ o7 @e8a( Pre((- 1691+F- 32+
53 Uillia! Blu!- "illin% ?o#e: U+S+ =ilitar$ and AIA Intervention( Since UUII E=onroe- =E: Ao!!on Aoura%e Pre((-
1663+F- 163M K@i!e( Diar$: CiYuidatin% SukarnoL- @i!e( ECondonF- 9+ kolovoza 1691+
51 "at&$ "adane- KU+S+ O77icial(Z Ci(t( Aided Indone(ian Bloodbat& in Z1,(L- Ua(&in%ton Po(t- /1+ (vibn)a 166,+
5B "adane )e #rva ob)avila izv)ee o #o#i(i!a ko)i (e te!el)e na (ni!l)eni! interv)ui!a ( na)vii! a!eri.ki!
duDno(nici!a ko)i (u u to vri)e!e radili u Indonezi)i+ Interv)ui (u ob)avl)eni u Ua(&in%ton Po(tu+ Podaci o radio4ureda)i!a i
oruD)u #o)avl)u)u (e u #i(!u uredniku ko)e )e na#i(ala "adane S @&e Ne; Vork <evie; o0lBook(- 1,+ travn)a 166B+ S i
te!el)i (e na i(ti! raz%ovori!a+ @ran(kri#ti interv)ua nalaze (e u National Securit$ Arc&ive in Ua(&in%ton- DA+ "adane-
KU+S+ O77icial(Z Ci(t( Aided Indone(ian Bloodbat& in Z1,(L+
59 Jo&n ?u%&e(- Indone(ian U#&eaval ENe; Vork: David =c"a$ Ao!#an$- Inc+- 161B+F- 12/+-
56 Na).ee (e kori(ti bro)ka od #ola !ili)una l)udi 4 kori(ti )e i @&e Ua(t&in%ton Po(t 1611+ %odine+ Britan(ki vele#o(lanik
u Indonezi)i bro) Drtava #roc)en)u)e na 5,, ,,,- ali izv)eu)e da ved(ki vele#o(lanik- ko)i )e obavio dodatna i(traDivan)a- tu
bro)ku (!atra Lveliki! #ote)en)ivan)e!L+ Neki navode .ak i !ili)un- iako AIA u (vo)e! izv)eu iz 1619+ %odine tvrdi da)e
ubi)eno /3, ,,,- #rito! do%aJa)e naziva L)edni! od na)%ori& !a(ovni& ubo)(tava u /,+ (tol)euL+ KSilent Settle!entL-
@i!e- 1B+ #ro(inca 1613+M Jo&n Pil%er- @&eNev0 <uler( o7 t&e Uorld ECondon: *er(o- /,,/+F- 25M "adane- KU+S+ O77icial(Z
Ci(t( Aided Indone(ian Bloodbat& in Z1,(L+
3, KSilent Settle!entL+
31 David<an(o!- KIord Aountr$: Buildin% an Elite 7or Indone(iaL- @&e @ro)an ?or(e:"<adical Cook at Iorei%n Aid- ed+
Steve Uei((!an EPalo Alto- AA: <a!#art( Pre((- 16B3+F- 66+
3/ Iu(nota: Ibid+- 1,,+
32 <obert Cubat- KIndone(iaZ( Pot&oled <oad BackL- Iortune- 1+ li#n)a 1619+
511
33 U i0+vor&il- u +1111 or 7Ecner+ilnvii n! i uvodi li^ Soclt+u i! #ionu)ciiiI+i (+ini %+i n i&i&kZa)ciiii Ei+in(kiiXK iXii+ =oli+iiiiiti+nl
S+nlli+ ^<ci olln i inn+( u7 =$ E larcciZL+ Bulletin o) Indone(ian Econo!ic Studie( /6- br+ I Etravan) 1662+F: (t r+ 5,+
31 I Zi#lonu i lonlovo% #ro%ra!a zauzeli (u (l)edee #oloDa)e: !ini(tar 7inanci)a- !ini(tar i r%ovine- ravnatel) Nacionalno%
odbora za #laniran)e- #ot#red()ednik Nacionalno% odbora za #laniran)e- %lavni ta)nik Odbora za i(traDivan)e tr%ovine i
!arketin%a- #red()ednik @e&ni.ke (ku#ine za (trana ula%an)a- %lavni ta)nik indu(tri)e i vele#o(lanik u Ua(&in%tonu+
<an(o!- KIord Aountr$L- 11,+
3B <ic&ard Ni8on- KA(ia A7ter *ietna!L- Iorei%n A77air( 51- br+ I EOctober 161BF: 111+ Iu(nota: Arnold A+ ?arber%er-
Aurriculu! *itae- Nove!ber /,,2- ;;;+econ+ucla+ edu+
39 Pil%er- @&e Ne; <uler( o7 t&e Uorld- 2142B+
36 AIA- KSecret Aable 7ro! ?eadYuarter( EBlue#rint 7or Io!entin% a Aou# Ali!ateF- /B+ ru)na 16B,L- u Peter "ornblu&-
@&e Pinoc&et Iile: A Decla((i7ied Do((ier on Atrocit$ and Accountabilit$ ENe; Vork: Ne; Pre((- /,,2+F- 56431+
1, *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- /31+
11 Ibid+- /59456+
1/ Ibid+- /3,+
12 Select Ao!!ittee to Stud$ >overn!ental O#eration( ;it& <e(#ect to Intelli%ence Activitie(- United State( Senate-
Aovert Action in A&ile 1612416B2 EUa(&in%ton- DA: U+S+ >overn!ent Printin% O77ice- 19+ #ro(inca 16B3+F- 2,+
15 Ibid+- 5,+
13 Eduardo Silva- @&e State and Aa#ital in A&ile: Bu(ine(( Elite(- @ec&nocrat(- and =arket Econo!ic( EBoulder- AO:
Ue(tvie; Pre((- 1661+F- B5+
11 Orlando Cetelier- K@&e A&ica%o Bo$( in A&ile: Econo!ic Ireedo!Z( A;7ul @ollL- @&e Nation- /9+ kolovoza 16B1+
,2+ Stan)a oka: "rvavo roJen)e kontrarevoluci)e
1 Niccolo =ac&iavelli- *ladar- #ri)evod: U+ "+ =arriott E@oronto: Al7red A+ "no#7- 166/+F- 5/+
/ =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F-
36/+
2 Batalla de A&ile Edoku!entarna (eri)a u tri na(tavkaF izvorna #rodukci)a 16B3+4B6+ ENe; Vork: Iir(t <un0Icaru( Iil!(-
1662+F
5 Jo&n Din%e(- A((a((ination on E!ba(($ <o; ENe; Vork: Pant&eon Book(- 169,+F- 15+
3 <e#ort o7 t&e A&ilean National Ao!!i((ion on @rut& and <econciliation- (v+ 1- #ri)evod: P&illi# E+ Berr$!an ENotre
Da!e: Univer(it$ o7 Notre Da!e Pre((- 1662+F- 132M Peter "ornblu&- @&e Pinoc&et Iile: A Decla((i7ied Do((ier on Atrocit$
and Accountabilit$ ENe; Vork: Ne; Pre((- /,,2+F- 132435+
1 "ornblu&- @&e Pinoc&et Iile- 133431+
B @e bro)ke (u u#itne budui da )e vo)na vla(t bila i #redobro #oznata #o #rikrivan)u i ni)ekan)u zlo.ina+ Jonat&an "andell-
KAu%u(to Pinoc&et- 61- Dictator U&o <uled b$ @error in A&ile- Die(L- Ne; Vork @i!e(- 11+ #ro(inca /,,1+M A&ile Since
Inde#endence- ed+ Ce(lie Bet&ell ENe; Vork: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((- 1662+F- 1B9M <u#ert Aorn;ell- K@&e >eneral
Uillin% to "ill ?i( Peo#le to Uin t&e Battle a%ain(t Ao!!uni(!L- Inde#endent ECondonF- 11+ #ro(inca /,,1+
51B
6 lZ+i nula A Ion( E+1 likZ +1 !l Anilin *+i kn 0 ucl+i- A Na I ion ,0 lne!ic_: N 0u0c I Unlet 0Zini& lici ENe; Vork: U+ U+ Nonon
tk Ao!#an$- 166`+F- IS0+
1, <obert ?arve$- KA&ileZ( Aounter4<evolution: ?ie li%&t E)oe( EFnL- I&c Iconoini(t- 1+ vel)a.e 169,+
11 Jo(e Pitiera- K?o; t&e Po;er o7 Idea( Aan @ran(7or! a Aouiur$L- ;;;+)o(e#inera+ co!
1/ Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(+ B54B3+
12 Ibid+- 16+
15 *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 21+
13 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- B,+
11 Jedina Pinoc&etova tr%ovin(ka bari)era bila )e 1,4#o(totna (to#a #oreza na uvoz- to (e za#ravo i ne (!atra tr%ovin(ko!
bati)ero! ne%o !an)i! #orezo! na uvoz+ Andre >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile: =onetari(t @&eor$ ver(u(
?u!anit$ ENottin%&a!- U": S#oke(!an Book(- 16B1+F- 91+
1B <i)e. )e o konzervativni! #roc)ena!a+ >under Irank #ie da )e ti)eko! #rve %odine vladavine &unte in7laci)a do(e%la
3,9 #o(to- a da za Ko(novne #otre#tineL do(eDe .ak i 1,,, #o(to+ >odine 16B/+- #o(l)edn)e %odine =endeova !andata-
in7laci)a do(tiDe 112 #o(to+ Aon(table and *alenzuela- A Nation o) Ene!ie(- 1B,M >under Irank- Econo!ic >enocide in
A&ile- 1/+
19 iue Pa(a ESantia%oF- 11+ (i)e.n)a 16B3+- navod u: >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile- /1+
16 Ca @ercera ESantia%oF- 6+ travn)a 16B3+- navedeno u: Orlando Cetelier- K@ire A&ica%o Bo$( in A&ileL- @&e Nation- /9+
kolovoza 16B1+
/, El=ercurio ESantia%oF- /2+ oDu)ka 16B1- cited in ibid+
/1 iue Pa(a ESantia%oF- 2+ travn)a 16B3- cited in ibid+
// Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 266+
/2 Ibid+- 362465+
/5 Ibid+- 36/465+
/3 Ibid+- 365+
/1 >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile- 25+
/B Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 1B/4B2+
/9 K>odine 169,+ )avna #otron)a na zdrav(tvo #ala )e- u u(#oredbi ( 16B,+ za 1B-1 #o(to- dok (e za obrazovan)e (!an)ila
11-2 #o(toL+ *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- /2- /1M Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 1B/4B2M <obert
?arve$- KA&ileZ( Aounter4<evolutionL- @&e Econo!i(t- Iebruar$ /- 169,+
/6 *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- //+
2, Albert O+ ?ir(c&!an- K@&e Political Econo!$ o7 Catin A!erican Develo#!ent: Seven E8erci(e( in <etro(#ectionL-
Catin A!erican <e(earc& <evie; 1/- br+ 2 E169B+F: 13+
21 Public Aitizen- K@&e U(e( o7 A&ile: ?o; Politic( @ru!#ed @rut& in t&e Neo4Ciberal <evi(ion o7 A&ileZ( Develo#!entL-
izv)ee za ra(#ravu- ru)an /,,1+- ;;;+citizen+or%
2/ KA Draconian Aure 7or A&ileZ( Econo!ic Ill(TL Bu(ine(( Ueek- 1/+ (i)e.n)a 16B1+
22 Peter D;orkin- KA&ileZ( Brave Ne; Uorld o7 <ea%ano!ic(L- Iortune- /+ (tudeno%a 1691+ *alde(- Pinoc&etZ(
Econo!i(t(- /2M Cetelier- K@&e A&ica%o Bo$( in A&ileL+
25 ?ir(c&!an- K@&e Political Econo!$ o7 Catin A!erican Develo#!entL-13+
23 @u iz)avu dao )e &untin !ini(tar 7inanci)a- Jor%e Aaua(+ Aon(table and *alenzuela- Nation o7 Ene!ie(- 1B2+
519
+3B 4A I \i+i- +!i+ui Aure Ini E InkZ( 1 - o!+!u lik:L 0NL+0Z00Ne+++ *i &i: 1/+ (i)ci^ nX+i llFB1+ 2? E +u!iri lZi+!k- ?at!!i7
Eienoeitlr in E+Z=iM ^\"+ +*F+ llFiil+- Ei4F E+E\+
e1ZF 1 l+ii vc$- Kt ;&ileZ( Aountcr4<evolutionLM Cetelicr-KZl&e A&ica%o Bo$( in A&ileL+ A I A lundcr Irank- Econo!ic
>enocide in A&ile- 5/+
5/ IZiiicra- K?o; t&e Po;er o7 Idea( Aan @ran(7or! a Aountr$L+
52 <obert =+ Bleiber%- KU&$ Attack A&ileTL Bar$onZ(- //+ li#n)a 169B+
55 Jonat&an "andell- KA&ile- Cab @e(t 7or a @&eori(tL- Ne; Vork @i!e(- /1+ oDu)ka 16B1+
53 "andell- KAu%u(to Pinoc&et- 61- Dictator U&o <uled b$ @error in A&ile- Die(LM KA DictatorZ( Double StandardL-
Ua(&in%ton Po(t- 1/+ #ro(inca /,,1+
51 >re% >randin- E!#ireZ( Uork(&o#: Catin A!erica and t&e <oot( o0@J+S+ I!#eriali(! ENe; Vork: =etro#olitan Book(-
/,,1+F- 1B1+
5B Ibid+- 1B1+
59 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 16B469+
56 Jo(e Pi&era- KUealt& t&rou%& O;ner(&i#: Areatin% Pro#ert$ <i%&t( in A&ilean =inin%L- AatoJournalQ]- br+ 2 E)e(en
/,,5F: /61+
3, Interv)u ( Ale)andro! Io8le$)e! /1+ oDu)ka /,,1- za (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e Uorld Econo!$-
;;;+#b(+or%
31 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- /16+
3/ Aentral Intelli%ence A%enc$- KIield Ci(tin%4Di(tribution o7 7a!il$ inco!e 4 >ini inde8L- Uorld Iactbook /,,B-
;;;+cia+%ov+
32 Cetelier- K@&e A&ica%o Bo$( in A&ileL+
35 =ilton Iried!an- KEcono!ic =iracle(L- Ne;(;eek- /1+ (i)e.n)a 16B5+
33 >len Bi%lai(er- K@&e Internationalization o7 A&ica%oZ( Econo!ic( in Catin A!ericaL- Econo!ic Develo#!ent and
Aultural A&an%e 3, E/,,/+F: /9,+
31 Ca;rence Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e: Settlin% Account( ;it& @orturer( ENe; Vork: Pant&eon Book(- 166,+F- 156+
3B Aitat #ot)e.e iz bil)eki ko)e )e vodio onodobni brazil(ki vele#o(lanik u Ar%entini- Joao Ba#ti(ta Bin&eiro+ <euter(-
KAr%entine =ilitar$ Uarned Brazil- A&ile o7ZB1 Aou#L- ANN- /1+ oDu)ka /,,B+
39 =ario I+ Ble)er bio )e ti)eko! diktature ar%entin(ki !ini(tar 7inanci)a+ >odinu #ri)e drDavno% udara doktorirao )e
ekono!i)u na [ikako!e (veu.ilitu+ Adol7o Diz- )ednako tako doktorant [ikako% (veu.ilita- bio )e- ti)eko! diktature-
%uverner drDavne banke+ Iernando De Santibarie(- )o )edan .ikaki doktor- radio )e ti)eko! diktature u drDavno) banci+
<icardo Co#ez =ur#&$- .ikaki !a%i(tar ekono!i)e- bio )e nacionalni direktor Ureda za ekono!(ka i(traDivan)a i 7i(kalne
analize u riznici =ini(tar(tva 7inanci)a E16B5+41692+F+ Jo nekoliko .ikaki& di#lo!aca obnaalo )e niDe duDno(ti ti)eko!
diktature- radei kao konzultanti i (av)etnici+
36 =ic&ael =cAau%&an- @rue Ari!e(: <odol7o Ual(& ECondon: Catin A!erica Bureau- /,,/F- /9546,M @&e Province o7
Bueno( Aire(: *ibrant >ro;t& and O##ortunit$L- Bu(ine((Ueek- 15+ (r#n)a 169,- (#eci)alni o%la(+
1, ?enr$ "i((in%er and Ae(ar Au%u(to >uzzetti- =e!orandu! o7 Aonver(ation- June 1,- 16B1- (kinuta oznaka ta)no(ti-
;;;+%;u+edu04n(arc&iv+
11 K@&e Province o7 Bueno( Aire(L+ Iu(nota: Ibid+
1/ =cAau%&an- @rue Ari!e(- /66+
12 <euter(- KAr%entine =ilitar$ Uarned Brazil- A&ile o7ZB1 Aou#L+
516
13 =ar%uerite Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 terror: Ar%entino a!i t&e Ce%acie( o7 torture ENe;
Vork: O87ord Univer(it$ Pre((- 166L+F- i8+
11 Ibid+- 156- 1B3+
1B Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 113+
19 Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e- 1B,+
16 A!ne(t$ International- <e#ort on an A!ne(t$ International =i((ion to Ar%entina 1413 (tudeno%a 16B1+ ECondon:
A!ne(t$ International Publication(- 16BB+F- 23M Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 139+
B, Ale8 Sanc&ez- Aouncil on ?e!i(#&eric A77air(- KUru%ua$: "ee#in% t&e =ilitar$ in A&eckL- /,+ (tudeno%a /,,1-
;;;+co&a+or%
B1 >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile- 52M Batalla de A&ile+
B/ United State( Senate- Select Ao!!ittee to Stud$ >overn!ental O#eration( ;it& <e(#ect to Intelli%ence Activitie(-
Aovert Action in A&ile 1612416B2 EUa(&in%ton- DA: U+S+ >overn!ent Printin% O77ice- 19+ #ro(inca 16B3+F- 5,+
B2 Nadbi(ku#i)a Sao Paulo- Bra(il: Nunca =ai(0@orture in Brazil: A S&ockin% <e#ort on t&e Perva(ive U(e o7 @orture b$
Brazilian =ilitar$ >overn!ent(- 1615416B6- ur+ Joan Da((in- EAu(tin: Univer(it$ o7 @e8a( Pre((- 1691+F- 12415+
B5 Eduardo >aleano- KA Aentur$ o7 UindL- =e!or$ o7 Iire- (v+ 2- #reveo: Aedric Bel7ra%e ECondon: iuartet Book(-
1696+F- /,9+
B3 <e#ort o7 t&e A&ilean National Ao!!i((ion on @rut& and <econciliation- vol+ 1- 132+
B1 "ornblu&- @&e Pinoc&et Iile- 11/+
BB Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e- 153+ Iu(nota: Jane =a$er- K@&e E8#eri!entL- @&e Ne; Vorker- 11+ (r#n)a /,,3+
B9 Ova (e #roc)ena te!el)i na .in)enici da)e u to! razdobl)u bilo 9 5,, #oliti.ki& zatvorenika u Brazilu 4 ti(ue (u
#roDiv)ele torturu+ U Uru%va)u )e bilo 1, ,,, #oliti.ki& zatvorenika i- #re!a izv)ei!a Arveno%a kriDa- tortura u zatvori!a
#rovodila (e (u(tavno+ Ot#rilike 3, ,,, Aileanaca #roDiv)elo )e torturu- )ednako kao i 2, ,,, Ar%entinaca+ *eina bro)ku od
1,, ,,, (!atra izni!no konzervativno! #roc)eno!+ Carr$ <o&ter- KBrazil <i%&t( >rou# i lo#e( to Bar Doctor( Cinked to
@ortureL- Ne; Vork @i!e(- 11+ oDu)ka 1666+M Or%anization o7 A!erican State(- Inter4A!erican Ao!!i((ion on ?u!an
<i%&t(- <e#ort on t&e Situation o7 ?u!an <i%&t( in Uru%ua$- 21+ (i)e.n)a 16B9- ;;;+cid&+or%M Duncan Aa!#bell and
Jonat&an Iranklin- KCa(t A&ance to Alean t&e Slate o7 t&e Pinoc&et EraL- >uardian ECondonF- 1+ ru)na /,,2+M Ieitlo;itz- A
Ce8icon o7 @error- i8+
B6 =cAau%&an- @rue Ari!e(- /6,+
9, Ibid+- /B5+
91 Ibid+- /93496+
9/ Ibid+- /9,49/+
92 Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- /34/1+
95 KAovert Action in A&ile 1612416B2L- 53+
93 Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e- 11,M De#art!ent o7 State- KSub)ect: Secretar$Z( =eetin% ;it& Ar%entine Iorei%n
=ini(ter >uzzettiL- =e!orandu! o7 Aonver(ation- B+ li(to#ada 16B1- (kinuta oznaka ta)no(ti- ;;;+%;u4edu04n(arc&iv+
91 In Attendance S Irida$- /1+ oDu)ak 16B1- ( doku!enta (kinuta oznaka ta)no(tiM National Securit$ Arc&ive-
;;;+%;u+edu04n(arc&iv+
5B,
1 I Z?I1I*I I@inill Z ZI I=I R I II 11 Ii I II?R uqT@J- I i!iR! UJUUU 7S SiSr e ro tivt tv)r;r!- a N ;n rr\ dK h;KSe
Se
%c!nid-t_ en A!rrini I-11111-1 E?u!o( Aire(: Editione( +il !+u%!- /,,5+F- B1+
/ =ai%iieiitc Uillo;ii0- A Ce8icon ,0 @error: Ar%entina Q!il t&e Ce%acie( o7 loriare ENe; Vork: O87ord Univer(it$ Pre((-
1669+F- 8ii+
2 Orlando l+ctelier- KZl&c A&ica%o Bo$( in A&ileL- Z0&e Nation- /9+ kolovoza 16B1+
5 Ibid+
3 Jo&n Dir%e( and Saul Candau- A((a((ination on E!ba(($ <o; ENe; Vork: Pant&eon Book(-
169,+F- /,B41,+
1 Pa!ela Aon(table and Arturo *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(: A&ile Under Pinoc&et ENe; Vork: U+ U+ Norron k
Ao!#an$- 1661+F- 1,241,BM Peter "ornblu&- @&e Pinoc&et Iile: A Decla((i7ied Do((ier on Atrocit$ and Accountabilit$
ENe; Vork: Ne; Pre((- /,,2+F- 11B+
B Eduardo >allardo- KIn Po(t&u!ou( Cetter- Conel$ E84Dictator Ju(ti7ie( 16B2 A&ile Aou#L- A((ociated Pre((- /5+ #ro(inca
/,,1+
9 KDo( *ece( De(a#arecidoL- Po%ina 1/+ /1+ ru)na /,,1+
6 Aarlo( <ozan(ki bio )e %lavni autor #re(ude ko)u )o( #ot#i(u)u (udi Norberto Corenzo i ?oracio A+ In(aurralde+ Iederal
Oral Aourt No+ 1- Aa(e NE //310,1+ ru)na /,,1+- ;;;+rodol7o;al(&+or%
1, Iederal Oral Aourt No+ 1- Aa(e NE //310,1+ ru)na /,,1+- ;;;+rodol7o;al(&+or%
11 Ibid+
1/ United Nation( O77ice o7 t&e ?i%& Ao!!i((ioner 7or ?u!an <i%&t(- KAonvention on t&e Prevention and Puni(&!ent o7
t&e Ari!e o7 >enocideL- done(eno 6+ #ro(inca 1659+- ;;;+o&c&r+or%
12 Ceo "u#er- K>enocide: It( Political U(e in t&e @;entiet& Aentur$L- navod u: ur+ Ale8ander Caban ?inton+- >enocide:
An Ant&ro#olo%ical<eaderZE=aiden- =A: Black;ell- /,,/+F- 31+
15 Bet& *an Sc&aack- K@&e Ari!e o7 Political >enocide: <e#airin% t&e >enocide AonventionZ( Blind S#otL- Vale Ca;
Journal 1,B- br+ B E(viban) 166B+F+
13 KAuto de la Sala de to Penal de la Audiencia National con7ir!ando la )uri(diccimn de E(#ana Para conocer de lo(
cri!ine( de %enocidio $ @errori(!o co!etido( durante la dictadura ar%entinaL- =adrid- 5+ (tudeno%a 1669+-
;;;+derec&o(+or%+ Iu(nota: *an Sc&aack- K@&e Ari!e o7 Political >enocideL+
11 Balta(ar >arzmn- KAuto de Proce(a!iento a =ilitare( Ar%entino(L- =adrid- /+ (tudeno%a 1666- ;;;+derec&o(+or%
1B =ic&ael =cAau%&an- @rue Ari!e(: <odol7o Ual(& ECondon: Catin A!erica Bureau- /,,/+F- 19/+
19 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 11+
16 >uiller!o Cev$- KAon(ideration( on t&e Aonnection( bet;een <ace- Politic(- Econo!ic(- and >enocideL- Journal o7
>enocide <e(earc& 9- br+ / Eli#an) /,,1+F: 15/+
/, Juan >abriel *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(: @&e A&ica%o Sc&ool in A&ile EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((-
1663+F- B49 and 112+
/1 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 11+
// Ibid+- 26M Al7red <o(enber%- =$t& o7 t&e @;entiet& Aentur$: An Evaluation o7 t&e S#iritual4Cntellectual Aon7rontation(
o7 Our A%e E162,- re#rint Ne;#ott Beac&- AA: Noontide Pre((- 1662+F- 222+
/2 Andre >under Irank- Econo!ic >enocide in A&ile: =onetari(t @&eor$ *er(u( ?u!anit$ ENottin%&a!- U": S#oke(!an
Book(- 16B1+F- 51+
/5 Ibid+
5B1
/1 Ibid+
/B =ar%uerite Ieitlo;itz- A Ce8icon o7ZtZerror: Ar%entina our0 i&c I e%aciei o) torture ENe; Vork: O87ord Univer(it$ Pre((-
1669+F- 136+
/9 Diana @a$lor- Di(a##earin% Act(: S#ectacle( o) >ender anrl Nationali(! in Ar%entina i Ll Firt $ UarL EDur&a!- NA:
Duke Univer(it$ Pre((- 166B+F- 1,3+
/6 <e#ort o7 t&e A&ilean National Ao!!i((ion on @rut& and <econciliation- vol+ 1- #ri)evod P&illi# E+ Berr$!an ESout&
Bend- IN: Univer(it$ o7 Notre Da!e Pre((- 1662+F- 15,+
2, Uvodnik (e #o)avio u novina!a Ca Pren(a EBueno( Aire(F+ Navod u: Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 132+
21 Aon(table and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- 132+
2/ Arc&dioce(e o7 Sao Paulo- Bra(il: Nunca =ai(0@orture in Brazil: A S&ockin% <e#ort on t&e Perva(ive U(e o7 @orture b$
Brazilian =ilitar$ >overn!ent(- 1615416B6- ur+ Joan Da((in- EAu(tin: Univer(it$ o7 @e8a( Pre((- 1691+F- 1,1411,+
22 <e#ort o7 t&e A&ilean National Ao!!i((ion on @rut& and <econciliation- vol+ 1- 156+
25 Cetelier- K@&e A&ica%o Bo$( in A&ileL+
23 Nunca =o( ENikad vieF: @&e <e#ort o7 t&e Ar%entine National Ao!!i((ion o7 t&e Di(a##eared ENe; Vork: Iarrar-
Strau( and >irou8- 1691+F- 216+
21 Ibid+- 2B1+
2B A!ne(t$ International- <e#ort on an A!ne(t$ Cnternational =i((ion to Ar%entina 1413 Nove!ber 16B1- 6+
29 @a$lor- Di(a##earin% Act(- 111+
26 Nadbi(ku#i)a Sao Paulo- @orture in Brazil- 15+
5, "aten <obert- K@&e Ialcon <e!e!beredL- NAACA <e#ort on t&e A!erica( 26- br+ 2 E(tudeni4#ro(inac /,,3+F: 1/+
51 *ictoria Ba(ualdo- LAo!#licidad #atronal4!ilitar en la wlti!a dictadura ar%entineL- En%rana)e(: Boletnn de IE@IA- bt+ 3-
#o(ebno izdan)e- oDu)ak /,,1+
5/ @tan(kri#ti interv)ua ko)i )e vodio <odri%o >utiHrrez ( Pedro! @roiani)e! i Aarlo(o! Alberto! Pro#ato!- bivi!
radnici!a u Iordovo) tvornici i (indikalni! aktivi(ti!a- dio (u !ateri)ala za doku!entarni 7il! o 7ordovo! !odelu Ialcon+
52 LDe!andan a la Iord #or el (ecue(tro de %re!iali(ta( durante la dictadutaL- Po%ina 1/- /5+ vel)a.e /,,1+
55 <obert- K@&e Ialcon <e!e!beredL- 12413M tran(kri#ti >utiHrrezovi& interv)ua ( @roiani)e! and Pro#ato!+
53 LDe!andan a la Iord #or el (ecue(tro de %re!iali(ta( durante la dictaduraK+
51 Ibid+
5B Carr$ <o&ter- KIord =otor I( Cinked to Ar%entinaZ( ZDirt$ UarL-Z Ne; Vork @i!e(- /B+ (tudeno%a /,,/+
59 Ibid+M Ser%io Aorrea- LCo( de(a#arecido( de =ercede(4BenzL- BBA =undo- 3+ (tudeno%a /,,/+
56 <obert- L@&e Ialcon <e!e!beredL- 15+
3, =cAau%&an- @rue Ari!e(- /6,+
31 Nunca =o(: @&e <e#ort o7 t&e Ar%entine National Ao!!i((ion o7 t&e Di(a##eared- //+
3/ Navod #ot)e.e od oca Santanoa+ Patricia =arc&ak- >odZ( A((a((in(: State @errori(! in Ar%entina in t&e 16B,(
E=ontreal: =c>ill4iueenZ( Univer(it$ Pre((- 1666+F- /51+
32 =arc&ak- >odZ( A((a((in(- 133+
5B/
33 !+iiiluk+ E!ili A(ul((i!- i 7\ i+
3E\ IZriilo;ii0+ +1 I r8icon o7 IZrrivr- 5/+
3B Eloii(i+ilili4 +!&I*alcnzucla- A Nation o7 Ene!ie(- 1B1- 199+
39 ibid+- =0+
36 Uvodnik )e ob)avl)en u novina!a Ca Pren(a EBueno( Aire(F- navod u: Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 132+
1, Aon(rable and *alenzuela- A Nation o7 Ene!ie(- B9+ Iu(no%a: C+ =+ S&irla;- KA Aure 7or Devil(L- =edical Uorld6A
E(i)e.an) 1611+F: 31- navod u: Ceonard <o$ Irank- ur+- ?i(tor$ o7 S&ock @reat!ent ESan Iranci(co: Irank- ru)an 16B9+F- /+
11 =cAau%&an- @rue Ari!e(- /63+
1/ Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- BB+
12 David <o(e- K>uantana!o Briton Zin ?andcu7I@ortureL-Z Ob(erver ECondonF- /+ (i)e.n)a /,,3+
15 =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F-
361+ Iu(nota: David <o(e- K>uantana!o Briton in ?andcu77 @orture-ZL Ob(erver ECondonF- /+ (i)e.n)a /,,3+
13 Arnold A+ ?arber%er- KCetter to a Voun%er >enei=onL- Journal o7 A##lied Econo!ic( 1- br+ 1 E1669F: 5+
11 A!ne(t$ International- <e#ort on an A!ne(t$ International =i((ion to Ar%entina 1413 Nove!ber 16B1- 25423+
1B <obert Ja$ Ci7ton- @&e Nazi Doctor(: =edical "illin% and t&e P($c&olo%$ o7 >enocide E1691+- re#rint: Ne; Vork: Ba(ic
Book(- /,,,+F- 11M Irancoi( Ponc&aud- Aa!bodia Vear Zero- #ri)evod: Nanc$ A!#&ou8 E16BB+- re#rint: Ne; Vork:
<ine&art and Uin(ton- 16B9+F- 3,+
19 United Nation( O77ice o7 t&e ?i%& Ao!!i((ioner 7or ?u!an <i%&t(- ^Aonvention on t&e Prevention and Puni(&!ent o7
t&e Ari!e o7 >enocideL- odobreno 6+ #ro(inca 1659- ;;;+o&c&r+or%
16 ?IJOS Eor%anizaci)a za l)ud(ka #rava ko)u (u ute!el)ila d)eca ne(tali&F #roc)en)u)e da )e ri)e. o vie od #et(to d)ece+
?IJOS- KCinea!iento(L- ;;;+&i)o(+or%+arM dvi)e (totine (lu.a)eva navodi (e u ?u!an <i%&t( Uatc&- Annual <e#ort /,,1-
;;;+&rv+or%
B, Silvana Bo(c&i- LDe(a#aricimn de !enore( durance Fa dictadura !ilitar: Pre(entan un docu!ento (laveL- Alarion
EBueno( Aire(F- 15+ ru)na 166B+
B1 Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 96+
,3+ KPot#uno ne#ovezanoL:"ako )e ideolo%i)a o#rala ruke od vla(titi& zlo.ina
1 Donald <u!(7eld- Secretar$ o7 De7en(e Donald ?+ <u!(7eld S#eakin% at @ribute to =ilton Iried!an- Bi)ela kua-
Ua(&in%ton- DA- 6+ (vibn)a /,,/- ;;;+ de7en(elink+!il
/ Ca;rence Ue(c&ler- A =iracle- a Univer(e: Settlin% Account( ;it& @orturer( ENe; Vork: Pant&eon Book(- 166,+F- 15B+
2 Ant&on$ Ce;i(- KIor U&ic& Ue Stand: IIL- Ne; Vork @i!e(- /+ li(to#ada 16B3+
5 KA Draconian Aure 7or A&ileZ( Econo!ic Ill(TL Bu(ine(( Ueek- 1/+ (i)e.n)a 16B1+M =ilton Iried!an and <o(e D+
Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F- 1,1+
3 =ilton Iried!an- KIree =arket( and t&e >eneral(L- Ne;(;eek- /3+ (i)e.n)a 169/+M Juan >abriel *alde(- Pinoc&etZ(
Econo!i(t(: @&e A&ica%o Sc&ool in A&ile EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((- 1663+F- 131+
5B2
9 I !crv)u ( = i Ik ino! I tied !a no! I+ li(to#ada /,,,+- 0+i (ci i)u E t!ini-?idin% llei%&&: I &e Battle 7or t&e Uorld
Econo!$- ;;;+#li(+or)\
6 Nobelova na%rada za ekono!i)u dod)el)u)e (e neovi(no od o(tali& na%rada o ko)i!a odlu.u)e Nobelov odbor+ Puni naziv
na%rade %la(i: Na%rada za ekono!(ke znano(ti u ()ean)e na Al7reda Nobela ko)u dod)el)u)e Sveri%e( <ik(bank+
1, =ilton Iried!an- LIn7lation and Une!#lo$!ent( #redavan)e #riliko! dod)ele No&elove na%rade- 12+ #ro(inca 16B1+-
;;;+nobel#rize+or%
11 Orlando Cetelier- K@&e A&ica%o Bo$( in A&ileL- @&e Nation- /9+ kolovoz 16B1+
1/ Neil S&ee&an- KAid b$ AIA >rou#( Put in t&e =illion(L- Ne; Vork @i!e(- 16+ vel)a.e 161B+
12 A!ne(t$ International- <e#ort on an A!ne(t$ International =i((ion to Ar%entina 1413 Nove!ber 16B1 ECondon:
A!ne(t$ International Publication(- 16BBF- Vve( Dezala$ and Br$ant A+ >art&- @&e Internationalization o7 Palace Uar(:
Ca;$er(- Econo!i(t(- and t&e Aonte(t to @ran(7or! Catin A!erican State( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- /,,/+F-
B1+
15 A!ne(t$ International- <e#ort on an A!ne(t$ International =i((ion to Ar%entina 1413 Nove!ber 16B1- 59+
13 =irovni odbor !i)en)a i!e u *ikari)at u trenutku kad %a )e #o.ela 7inancirati Iordova zaklada+ A!erica( Uatc& )e dio
udru%e ?u!an <i%&t( Uatc&- o(novane #od okril)e! ?el(inki Uatc&a 4 udru%a )e od Iordove zaklade #ri!ila 3,, ,,,
dolara+ Izno( od 2, !ili)una dolara #ot)e.e iz interv)ua ( Al7redo! Iron(ideo!- duDno(niko! Ureda za ko!unikaci)u
zaklade Iord+ Iron(ide tvrdi da )e na)vei dio novca #otroen )o ti)eko! o(a!de(eti&+ <ekao )e da Kdo(lovno nita ni)e
#otroeno na l)ud(ka #rava u Catin(ko) A!erici ti)eko! #ede(eti&L- te da (e Ku ezde(eti!a di)elilo niz (ti#endi)a okrenuti&
izu.avan)u borbe za l)ud(ka #rava 4 uku#na (vota izno(ila )e oko B,, ,,, dolaraL+
11 Dezala$ and >art&- @&e Internationalization o7 Palace Uar(- 16+
1B David <an(o!- KIord Aountr$: Buildin% an Elite 7or Indone(iaL- l&e @ro)an ?or(e: A <adical Cook at Iorei%n Aid- ed+
Steve Uei((!an EPalo Alto- AA: <a!#art( Pre((- 16B3+F- 61+
19 *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(- 139- 191-2,9+
16 Iord Ioundation- K?i(tor$L- /,,1+- ;;;+7ord7oundd+or%
/, >oena;an =o&a!ad- Aelebratin% Indone(ia: Ii7t$ Vear( ;it& t&e Iord Ioundation 1632+4/,,2+ EJakarta: Iord
Ioundation- /,,2+F- 31+
/1 Dezala$ and >art&- @&e Internationalization o7 Palace Uar(- 159+
// Iord Ioundation- K?i(tor$L- /,,1+- ;;;+7ord7ound+or%+ Iu(nota: Irance( Stonor Saunder(- @lie Aultural Aold Uar: @&e
AIA and t&e Uorld o7 Art( and Cetter( ENe;Vork: Ne; Pre((- /,,,+F
/2 Nadbi(ku#i)a Sao Paulo- @orture in Brazil: A S&ockin% <e#ort on t&e Perva(ive U(e o7 @orture b$ Brazilian =ilitar$
>overn!ent(- 1615416B6- ur+ Joan Da((in- #reveo Jai!e Uri%&t EAu(tin: Univet(it$ o7 @e8a( Pre((- 1691F- 3,+
/5 Si!one de Beauvoir and >i(ele I Ialinu- D)a!ila Bou#ac&a- #reveo: Petet >reen ENe; Vork: =ac!illan- 161/+F- 16- /1-
21+
/3 =ar%uerite Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error: Ar%entina and t&e Ce%acie( o7 @orture ENe; Vork: O87ord Univer(it$ Pre((-
1669+F- 112+
/1 U i!e )a(noe na.inila (a! neke !an)e #ro!)ene u #ri)evodu kn)i%e: Ieitlo;itz- A Ce8icon o7 @error- 112413+ "urziv u
izvorniku+
5B5
icX!iiii "rilni I Fiintlcer k I liiinbloi- lZFNF2+F- I* +Z+ lZn#i(k+i u I l+iukovn) 0&i u i- k! i )a 1,1- do()e /1- I loovcr I li(tinu ion
Arc&ive(- Palo Alio- AA+ Pi(!o =+ Iliaiclicr no(i nadnevak 1B+ vel)a.e+ Za&val)u)e! >rc%ti >randinu+
2 I*tcr I"voikin- KA&ilcZ( Brave Ne; Uorld ot <ea%ano!ic(L- Iortune- /+ (tudeno%a 1691+
5 =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F-
29B+
3 Donald <u!(7eld- Secretar$ o7 De7en(e Donald ?+ <u!(7eld S#eakin% at @ribute to =ilton Iried!an- Bi)ela kua-
Ua(&in%ton- D+A+- 6+ (vbn)a /,,/- ;;;+de7en(elink+!il
1 =ilton Iried!an- KEcono!ic =iracle(L- Ne;(;eek- /1+ (i)e.n)a 16B5+
B U tran(kri#tu %ovora nalazi (e #o%reka+ <u!(7elda (e navodi da kaDe: KOni e nau.iti da e nau.iti izvui #o%rene
#oukeL+ Uklonila (a! #onavl)an)e da bi (e izb)e%lo #o!utn)u+ <u!(7eld- Secretar$ o7 De7en(e Donald ?+ <u!(7eld
S#eakin% at @ribute to =ilton Iried!an+
9 S+ ?enr$ Allen- K?a$ek- t&e An(;er =anL- Ua(&in%ton Po(t- /+ #ro(inca 169/+
6 Interv)u ( =iltono! Iried!ano!- 1+ li(to#ada /,,,- za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e Uorld
Econo!$- ;;;+#b(+or%
1, Arnold A+ ?arber%er- Aurriculu! *itae- (tudeni /,,2+- ;;;+econ+ ticF a+edu+
11 Ibid+M Iried!an i Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 1,B41,6+
1/ @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- ur+ Jo&n Uillia!(on EUa(&in%ton- DA: In(titute 7or International Econo!ic(-
1665+F- 51B+
12 Aar!en DeNava(4Ualt- Betnadette D+ Proctor- A&er$ ?ill Cee- U+S+ Aen(u( Bureau- Cnco!e- Povert$ and ?ealt&
In(urance Aovera%e in t&e United State(: /,,3- kolovoz /,,1+- ;;;+cen(u(+%ovM Aentral Intelli%ence A%enc$- Uorld
Iactbook /,,B- ;;;+cia+%ov+
15 Allan ?+ =eltzer- KA&oo(in% Ireel$: @&e Iried!annZ In7luence on Econo!ic and Social Polic$L- u @&e Ce%ac$ o7
=ilton and <o(e Iried!anZ( Iree to A&oo(e- ur+ =+ U$nne- ?+ <o(enblu! and <+ Ior!aini EDalla(: Iederal <e(erve Bank
o7 Dalla(- /,,5+F- /,5- ;;;+ dalla(7ed+or%
13 Jo&n Aa!#bell- =ar%aret @&atc&er: @&e Iron Cad$- (v+ / ECondon: Jonat&an Aa#e- /,,2+F- 1B54B3M Patrick Ao(%rave-
@&atc&er: @&e Iir(t @er! ECondon: Bodle$ ?ead- 1693+F- 139436+
11 "evin Je77er$(- Iine(tk Darke(t?our(: @&e Deci(ive Event( in Briti(& Politic( 7ro! A&urc&ill to Blair ECondon: Atlantic
Book(- /,,/+F- /,9+
1B @e!el)i (e na rezultati!a ankete ko)u #rovodi =O<I+ E>allu# )o) da)e /2 #o(toF+ KPre(ident Bu(&: Overall Job <atin%L
;;;+#ollin%re#ort+co!- 1/+ (vibn)a /,,BM =alcol! <ut&er7ord- K169/: =ar%aret @&atc&erZ( VearL- Iinancial @i!e(
ECondonF- 21+ #ro(inca 169/+
19 Sa!uel P+ ?untin%ton- @&e @&ird Uave: De!ocratization in t&e Cate @;entiet& Aentur$ ENor!an- O": Univer(it$ o7
Okla&o!a Pre((- 1661+F+
16 ?o((ein Ba(&iri$e&- @&e State and <evolution in Iran- 161/4169/ ENe; Vork: St+ =artinZ( Pre((- 1695+F- 1B,4B1+
/, KOn t&e <ecordL- @i!e- 15+ vel)a.e 1692+
/1 Aa!#bell- =ar%aret @&atc&er: @&e Iron Cad$- (v+ /- 1/9+
// Ceonard Do;nie Jr+ and Ja$ <o((- KBritain: Sout& >eor%ia @akenL Ua(&in%ton Po(t- /1+ travn)a 169/+M KJin%oi(! I( Not
t&e Ua$L- Iinancial @i!e( ECondonF- 3+ travn)a 169/+
/2 @on$ Benn- @&e End o7 an Era: Diarie( 169,+46,+- ur+ <ut& Uin(tone ECondon: ?utc&in(on- 166/+F- /,1+
5B3
/3 BIL: Ne;(- KK169/: ttr(i Union I \--eq in IalklandR E ++!#+++]++4+Z K11 00\L l\-i$+ T5+ u+i_ nX+i+ nc;(+&bc+co+uk
/1 <ut&er7ord- K169/L+
/B =ic&ael >etler- KDocker(Z Union A%ree( to Settle Strike in Britainj- _fZNi\&iii%lon IZu(t- /1+ (r#n)a 1695+
/9 K@UA at Black#ool E=iner(Z StrikeF: Cabour Ur%ed to Ce%i(late on NU= Strike kine(L- >uardian ECondonF- 5+ ru)na
1693+M Seu!a( =ilne- @&e Ene!$ Uit&in: Z0batc&erZ( Secret Uar a%ain(t t&e =iner( ECondon: *er(o- /,,5+FM Seu!a( =ilne-
KU&at Stella Ce7t OutL- >uardian ECondonF- 2+ li(to#ada /,,,+
/6 Seu!a( =ilne- K=I3Z( Secret UarL- Ne; State(!an k Societ$- /3+ (tudeno%a 1665+
2, Aoal Uar: @&atc&er v(+ Scar%ill- redatel) Cia! OZ<inn- e#i(ode Z9,4Z62 iz (eri)e @urnin% Point( o7 ?i(tor$- e!itirano 11+
li#n)a /,,3+
21 Ibid+
2/ Uarren Bro;n- KU+S+ <ule( Out <e&irin% Strikin% Air Aontroller(L- Ua(&in%ton Po(t- B+ kolovoza 1691+M Steve
@;o!e$- K<eunion =ark( 1, Vear( Out(ide t&e @o;erL- Ua(&in%ton Po(t- /+ kolovoza 1661+
22 =ilton Iried!an- Pre7ace- Aa#itali(! and Ireedo! E161/- re#rint A&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 169/+F- i8+
25 J+ =cCane- K=ilton Iried!anZ( P&ilo(o#&$ o7 Econo!ic( and Public Polic$L- Aon7erence to ?onor =ilton Iried!an on
?i( Ninetiet& Birt&da$- /3+ (tudeno%a /,,/- ;;;+c&ibu(+ co!
23 N+ Bu&arin and E+ PreobraDen(ki- @&e ABA o7 Ao!!uni(!: A Po#ular E8#lanation o7 t&e Pro%ra! o7 t&e Ao!!uni(t
Part$ o7 <u((ia- #ri)evod+ Eden and Aedar Paul E16//- re#rinr Ann Arbor: Univer(it$ o7 =ic&i%an Pre((- 161B+F- 25,451+
21 @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 16+
2B Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 1,2+
,B+ Novi doktor(ki ok: Ekono!(ko ratovan)e za!)en)u)e diktaturu
1 KU+S+ O#eration( =i((ion to BoliviaL- Proble!( in t&e Econo!ic Develo#!ent o7 Bolivia- Ca Paz: United State(
O#eration =i((ion to Bolivia- 1631+- /1/+
/ Su(an Sonta%- Illne(( a( =eta#&or ENe; Vork: Iarrar- Strau( and >irou8- 16BB+F- 95+
2 KBolivia Dru% Arackdo;n Bre;( @roubleL- Ne; Vork @i!e(- 1/+ ru)na 1695+M Joel Brinkle$- KDru% Aro#( Are U# in
E8#ort Nation(- State De#t+ Sa$(L- Ne; Vork @i!e(- 134 vel)a.e 1693+
5 Je77re$ D+ Sac&(- @&e End o7 Povert$: Econo!ic CZo((ibilitie( 7or Our @i!e ENe; Vork: Pen%uin- /,,3+F- 6,462+
3 Jo&n =a$nard "e$ne(- @&e Econo!ic Aon(eYuence( o7 t&e Peace E1616+- re#rint Condon: Cabour <e(earc& De#art!ent-
16/,+F- //,4/1+
1 Interv)u ( autoro!- October /,,1- Ne; Vork Ait$+
B <obert E+ Norton- K@&e A!erican Out to Save PolandL- Iortune- /6+ (i)e.n)a 166,+
9 Interv)u ( Je77te$)e! Sac&(o!- 13+ li#n)a /,,,+ za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e Uorld
Econo!$- ;;;+#b(+or%
6 KA Draconian Aure 7or A&ileZ( Econo!ic Ill(TL Bu(ine(( Ueek- 1/+ (i)e.n)a 16B1+
1, Sac&(- @&e End o7 Povert$- 62+
11 Sac&(- Ao!!andin% ?ei%&t(+
5B1
1/B+
12 (+iR li(+ 00+-d 0 \l @orerl$- 63+
Ii Su(+in Ul+i(io IZ!iillo- 4*ictor IZaz: Decrelo c( co$untural- #ero #ucdc durar 1, 1 /,
alio(-+- 0-0 IZ!i= EI-a I*0+F- /9+ kolovoza /,,3+
13 Ibid+
11 Aona%&an and =allo$- Un(ettlin% Statecra7t- 1/6+
1B Alberto Zuazo- KBolivian Cabor Union( Dealt SetbackL- United Pre(( International- 6+ li(to#ada 1693+M Juan de Oni(-
KEcono!ic Anarc&$ End(L- Co( An%ele( @i!e(- 1+ (tudeno%a 1693+
19 "o!entari duDno(nika te!el)e (e na ()ean)i!a .lanova krizne ekono!(ke (ku#ine+ *ela(co Portillo- K*ictor Paz:
Decreto e( co$untural- #ero #uede durar 1, 1 /, ano(L+
16 Ibid+
/, ?arlan "+ Ull!an and Ja!e( P+ Uade- S&ock and A;e: Ac&ievin% <a#id Do!inance EUa(&in%ton- DA: NDU Pre((-
1661+F- 88v+
/1 Aona%&an and =allo$- Un(ettlin% Statecra7t- 191+
// Peter =cIarren- K594&our Strike ?urt( Aountr$L- A((ociated Pre((- 3+ ru)na 1693+M =ike <eid- KSittin% Out t&e Bolivian
=iracleL- >uardian ECondonF- 6+ (vibn)a 169B+
/2 <obert J+ Ale8ander- A ?i(tor$ o7 Or%anized Cabor in Bolivia EUe(t#ort- A@: Prae%er- /,,3+F- 116+
/5 Sa! Zucker!an- KBolivian Banker( See So!e ?o#e A7ter Vear( o7 Econo!ic A&ao(L- A!erican Banker- 12+ oDu)ka
169B+M Ualtraud iuei(er =orale(- Bolivia: Cand o7 Stru%%le ESan Iranci(co: Ue(tvie; Pre((- 166/+F- 136+
/3 Stati(tikek #ot)e.u iz izvora Inter4A!erican Develo#!ent Bank+ =orale(- Bolivia- 136+
/1 Erick <otunda- KBolivia: Paz ?a( @rouble Sellin%ZEcono!ic =iracleL-Z Catina!erica Pre(( /1- br+ 3 E11+ vel)a.e 1696F:
B- navod u: =orale(- Bolivia- 11,+
/B Ale8ander- A ?i(tor$ o7 Or%anized Cabor in Bolivia- 116+
/9 Interv)u ( >onzalo! Sanc&ezo! de Cozado! /,+ oDu)ka /,,1+- za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle
7or t&e Uorld Econo!$- ;;;+#b(+or%
/6 Peter =cIarren- KIar!er(Z Sie%e o7 Police Point( U# BoliviaZ( Dru%4Dealin% Proble!(L- A((ociated Pre((- 1/+ (i)e.n)a
1691+
2, Peter =cIarren- KBolivia4Bleak but No; ?o#e7ulL- A((ociated Pre((- /2+ (vibn)a 1696+
21 Aona%&an i =allo$ #iu da )e K%otovo ne(u!n)ivo da )e tr%ovina dro%o! E)ednako kao i !eJunarodna #o!o ko)u )e
#ri!ao PazF #ri#o!o%la ublaDiti udare (tabilizaci)e+ O(i! to )e (tvarala #ri&od- in)ekci)a Kkokain(ki& dolaraL u bankovno!
(u(tavu- navodno )e #ri#o!o%la (tabilizaci)i valute ti)eko! dru%e #olovice de(etl)eaL+ Aona%&an and =allo$- Un(ettlin%
Statecra7t- 169+
2/ @$ler Brid%e(- KBolivia @urn( to Iree Enter#ri(e A!on% ?ard @i!e(L- Dalla( =ornin% Ne;(- /6+ li#n)a 169B+M
Aona%&an and =allo$- Un(ettlin% Statecra7t- 169+
22 Jo&n Sed%;ick- K@&e Uorld o7 Doctor DebtL- Bo(ton =a%azine- (viban) 1661+
25 K@a!in% t&e Bea(tL- ZC&e Econo!i(t- 13+ (tudeno%a 1691+
23 Sac&(- Ao!!andin% ?ei%&t(+
21 Peter Pa((ell- KDr+ Je77re$ Sac&(- S&ock @&era#i(tL- Ne; Vork @i!e(- /B+ li#n)a 1662+
2B KNe; Au(terit$ Packa%e <evealedL- Catin A!erican <e%ional <e#ort(: Andean >rou#- 12+ #ro(inca 1693+
5BB
26 I&e Political lZ+coiioni$ o) Polic$ Pt0or!+ nr+ ` N \ 1111 Uillia!(on EUr+li i iu!oii- XFA: I!!iiiikZ 7or International
Econo!ic(- 1665+F- 5B6+
5, A((ociated Pre((- ^Bolivia No; Under State o7 Sie%eL- Ne; Vork li!e(+ /E1+ ru)na I ZZSS+
51 ^Bolivia to Ci7t State o7 Sie%eL- United Pre(( International- 1B+ #ro(i!a llF93+M ^Bolivia No; Under State o7 Ste%eL+
5/ Aona%&an and =allo$- Un(ettlin% Statecra7t- 156+
52 <euter(- ^Bolivia Strike Aru!blin%L- >lobe and =ail E@orontoF- /1+ ru)na 1693+
55 Peter =cIarren- ^Detainee( Sent to Intern!ent Aa!#(L- A((ociated Pre((- /6+ kolovoza 1691+M ^BoliviaM >overn!ent
Iree( Detainee(- Pitt( O77 Plan( 7or =ine(L- Inter Pre(( Service- 11+ ru)na 1691+
53 Sac&(- @&e End o7 Povert$- 61+
51 Sonc&ez de Cozada- Ao!!andin% ?ei%&t(+
5B Aona%&an and =allo$- Un(ettlin% Statecra7t- 156+
,9+ "riza na d)elu: "ako u#akirati ok4tera#i)u
1 A+ E+ ?otc&ner- Pa#a ?e!in%;a$ E1611+- re#rint Ne; Vork: Aarroll k >ra7- 1666+F- /9,+
/ Ji! S&ultz- ^Deadl$ Aon(eYuence(: @&e International =onetar$ Iund and BoliviaZ( Black Iebruar$L-Z EAoc&aba!ba-
Bolivia: @&e De!ocrac$ Aenter- travan) /,,34F- 15- ;;;+ de!ocrac$ctr+or%
2 Albert O+ ?ir(c&!an- ^<e7lection( on t&e Catin A!erican E8#erienceL- in @&e Politic( o7 In7lation and Econo!ic
Sta%nation: @&eoretical A##roac&e( and International Aa(e Studie(- ed+ Ceon N+ Cindber% and A&arle( S+ =aier
EUa(&in%ton- DA: Brookin%( In(titution- 1693+F- B1+
5 Banco Aentral de la <e#wblica Ar%entina- =e!oria Anual 1693+- ;;;+bcra+%ov+arM Ca;rence Ue(c&ler- A =iracle- a
Univer(e: Settlin% Account( ;it& @orturer( ENe; Vork: Pant&eon Book(- 166,+F- 13/M KBrazil <e7inancin% Iorei%n Debt
CoadK- Ne; Vork @i!e(- /+ (r#n)a 1615+M Alan <idin%- ^BrazilZ( Ceader Ur%e( Ne%otiation( on DebtL- Ne; Vork @i!e(-
//+ tu)na 1693+
3 <obett ?arve$- ^A&ileZ( Aounter4<evolutionL- @&e Econo!i(t- /+ vel)a.e 169,+M Uorld Bank- Econo!ic =e!orandu!:
Ar%entina EUa(&in%ton- DA: Uorld Bank- 1693+F- 1B+
1 @&e advi(er ;a( Iranklin Uilli(+ =ic&ael ?ir(&- ^Iollo; t&e =one$L- Ne;(;eek- 5+ travn)a /,,3+
B @erence OZ?ara- K1 U+S+ Bank( ?eld Pinoc&etZ( Account(L- Ua(&in%ton Po(t- 11+ oDu)ka /,,3+
9 United Pre(( International- KIor!er Aabinet =ini(ter Arre(ted in Ar%entinaL- Seattle @i!e(- 1B+ (tudeno%a 1695+
6 Uotld Bank- Econo!ic =e!orandu!: Ar%entina- (tr+ 1BM LDocu!entacimn Yue #rueba lo( ilncito( de =artinez de ?ozL-
Ca *oz del Interior- 1+ li(to#ada 1695+- navod u ?+ ?ernandez- Ju(ticia $ Deuda E8terna Ar%entina ESanta Ie- Ar%entina:
Editorial Univer(idad de Sa nta Ie- 1699+F- 21+
1, ?ernandez- Ju(ticia $ Deuda E8terna Ar%entina- 2B+
11 Ibid+
1/ Ona to o#i(u)e kao Kizv)ee o to!e kako ula%ati na Ba&a!i!a- u Cuk(e!bur%u- Pana!i- Pvicar(ko) i Cic&ten(teinu+ U
izv)eu #o(to)i i .i(to te&ni.ki od)el)ak ko)i ob)an)ava
5B9
I K Niirliri"i E ++iI!&i- lFe Id ?anoi Barin% al *&ll EBueno( Aiu4+: Edit ione( E ni i line- /,,/+F- /51M Adollo lZHrc0+ "(Yuivel-
KTE aullido co!enzm el terror del /5 de !arzo de 16B1TL 0+00 0Zii%ara- /i+ o0u)ka /,,5+- ;;;+lalo%ata+or%
15 U+S+ State 1 Fe#art!ent- !e!orandu! o raz%ovoruM #red!etM (a(tanak drDavno% ta)nika ( ar%entin(ki! !ini(tro!
van)(ki& #o(lova >uzzetti)e!- B+ li(to#ada 16B1+- (kinuta oznaka ta)no(ti- ;;;+%;u+edu04n(are+
13 Sue Bran7ord and Bernardo "ucin(ki- @&e Debt SYuad(: @&e US- t&e Bank(- and Catin A!erica ECondon: Zed Book(-
1699+F- 63+
11 =att&e; C+ Uald- KA ?ou(e- Once A%ain- I( Ju(t S&elterL- Ne; Vork @i!e(- 1+ vel)a.e 1692+
1B Jai!e Poniac&ik- LAm!o e!#ezm la deuda e8ternaL- Ca Nacimn EBueno( Aire(F- 1+ (vibn)a /,,1+
19 Donald *+ Aoe(- =acroecono!ic Ari(e(: Politic( and >ro;t& in Brazil- 1615+S166,+ EUa(&in%ton- DA: Uorld Bank-
1663+F- 19BM E%&o(a E+ O(a%&ae- Structural Ad)u(t!ent and Et&nicit$ in Ni%eria EU##(ala- S;eden: Nordi(ka
A7rikain(titutet- 1663+F- /5M @+ Ade!ola O$e)ide and =u7utau 1+ <a&ee!- KNi%eriaL- navod u: @&e <ock$ <oad to <e7or!:
Ad)u(t!ent- Inco!e Di(tribution- and >ro;t& in t&e Develo#in% Uorld- ur+ Cance @a$lor EAa!brid%e- =A: =I@ Pre((-
1662+F- 2,/+
16 =eJunarodni !onetarni 7ond- Iund A((i(tance 7or Aountrie( Iacin% E8o%enou( S&ock- 9+ kolovoza /,,2+- (tr+ 2B-
;;;+i!7+or%
/, Banco Aentral de la <e#wblica Ar%entina- =e!oria Anual 1696- ;;;+bcra+%ov+ar
/1 LIntervie; ;it& Arnold ?arber%erL- @&e <e%ion- Iederal <e(erve Bank o7 =innea#oli(- =arc& 1666+-
;;;+!inea#oli(7ed+or%
// Bivi #ro7e(or Aikako% (veu.ilita Stanle$ Ii(c&er bio )e #rvi za!)enik izvrno% direktora ==I4a 1665+ <a%&ura!
<a)an bio )e %lavni ==I4ov ekono!i(t /,,2+- =ic&ael =u((a bio )e direktor I(traDiva.ko% od)ela ==I4a 1661+- a
Dan$au% fie bio )e vii ekono!i(t u ==I4ovo! A7ri.ko! od)elu /,,2+
/2 =eJunarodni !onetarni 7ond- LArricie 1 S Pur#o(e(L- Article( o7 A%ree!ent o7 t&e International =onetar$ Iund-
;;;+i!7+or%
/5 KS#eec& b$ Cord "e$ne( in =ovin% to Acce#t t&e Iinal Act at t&e Alo(in% Plenar$ Se((ion- Bretton Uood(- // Jul$-
1655L- Aollected Uritin%( o7 Jo&n =a$nard "e$ne(- (v+ /1- ur+ Donald =o%%rid%e ECondon: =ac!illan- 169,+F- 1,2+
/3 Jo&n Uillia!(on- KIn Searc& o7 a =anual 7or @ec&no#ol(L- in Jo&n Uillia!(on- ed+- @&e Political Econo!$ o7 Polic$
<e7or! EUa(&in%ton- DA: In(titute 7or International Econo!ic(- 1665+F- 19+
/1 LA##endi8: @&e Ua(&in%ton Aon(en(u(L-Z in @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- /B+
/B Uillia!(on- @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 1B+
/9 Jo(e#& E+ Sti%litz- >lobalization and It( Di(content( ENe; Vork: N*+ U+ Norton k Ao!#an$- /,,/+F- 12+
/6 Davi(on C+ Bud&oo- Enou%& I( Enou%&: Dear=r+ Aa!de((u(+++ O#en Cetter on <e(i%nation to t&e =ana%in% Director o7
t&e International =onetar$ Iund- 7ore;ord b$ Errol "+ =cCeod ENe; Vork: Ne; ?orizon( Pre((- 166,+F- 1,/+
2, Dani <odrik- K@&e <u(& to Iree @rade in t&e Develo#in% Uorld U&$ So CateT U&$ No;T Uill It Ca(tTL navod u:
*otin% 7or <e7or!: De!ocrac$- Political Ciberalization and Econo!ic Ad)u(t!ent- ur+ Ste#&an ?a%%ard i Steven B+ Uebb
ENe; Vork: O87ord Univer(it$ Pre((- 1665+F- 9/+ "urziv dodan+
5B6
(kill reDi!a i (klono(ti !akiockononi(kini kii0+!i+i 0n+ik )r lo(t4 o(!il)ene ekono!i)e^+ Dani <otlrik- K111 c4 Ci!it( ol
@rade lZolie$ <clnrin in I *vclo#in% E ainnirie(K- 0otirnal o)
Econo!ic Per(#ective( 1- lir+ 1 Ezi!a 166/+F: 63+
22 ?era(to <e$e(- KAr%entina: &i(torie de una cri(i(L- 0+-0 Pren(il EPana!a EZ=$F- 1 /+ (i)e.n)a /,,/+
25 Nat&aniel A+ Na(&- K@ur!oil- @&en I lo#e in Ar%entinaL- Ne; Vork li!e(- 21+ (i)e.n)a
1661+
23 LIntervie; ;it& Arnold ?arber%erL+
21 Jo(e Natan(on- Bueno( !uc&ac&o(: *ida $ obra de lo( econo!i(ta( del e(tabli(&!ent EBueno( Aire(: Cibro( del Zorzal-
/,,5+F+
2B Paul Blu(tein- And t&e =one$ "e#t <ollin% In Eand OutF: Uall Street- t&e I=I- and t&e Bankru#tin% o7 Ar%entina ENe;
Vork: PublicA77air(- /,,3+F- /1+
29 Ibid+- /5M interv)u ( Do!in%o! Aavallo!- 2,+ (i)e.n)a /,,/+ za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or
t&e UorldEcono!$- ;;;+#b(+or%M Ae(ar *+ ?errera and =arcelo >arcia- KA 1, ano( de la #rivatizacimn de VPI 4 Anoli(i(
$ con(ectiencia( en la Ar%entina $ en la Auenca del >ol7o San Jor%e Ever(imn a!#liadaFL- Aentro <e%ional de E(tudio(
Econm!ico( de la Pata%onia Aentral- /2+ (i)e.n)a /,,2- ;;;+cree#ace+co!+arM Antonio Aarrmn+ LSaber tHcnico $ #olntica en
lo( ori%ene( del !ene!i(!oL- Per7ile( Catinoa!ericano( B- br+ 1/ Eli#an) 1669+FM >ovor Aario(a Sawla =ene!a- #riliko!
ru.ka ( !ek(i.ki! #red()edniko! Erne(to! Zedillo!- /1+ (tudeno%a 166B+- zedillo+#re(idencia+ %ob+!8+ Iu(nota: Interv)u (
Ale)andro! Ol!o(o! >aono!- KCa( deuda( &a$ Yue #a%arla(- la( e(ta7a( noL- Ca*aca- 1,+ (i)e.n)a /,,1- ;;;+lavaca+or%
26 K=ene!Z( =iracleL- @i!e International- 12+ (r#n)a 166/+
5, Aavallo- Ao!!andin% ?ei%&t(+
,6+ "ako zalu#iti vrata #ovi)e(ti #red no(o!: "riza u Pol)(ko)- #okol) u "ini
1 Ce(zek Balcero;icz- KCo(in% =ilron Iried !an- A <evolutionar$ =u(e o7 Cibert$L- Dail$ Star EBeirutF- //+ (tudeno%a
/,,1+
/ =ic&ael Ireed!an- K@&e <adicalL- Iorbe(- 12+ vel)a.e /,,1+
2 Jo(e#& Ie;(!it&- A&ina Since @ianan!en: @&e Politic( o7 @ran(ition EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((- /,,1+F-
23+
5 Za!etak Solidarno(ti bio )e #oluneovi(ni (indikat Slobodni radni.ki obalni (avez- o(novan 16B9+ @a )e (ku#ina
or%anizirala tra)kove ko)i (u u kona.nici doveli do (tvaran)a Solidarno(ti+
3 @&o!a( A+ Sancton- K?e Dared to ?o#eL- @i!e- 5+ (i)e.n)a 169/+
1 Ibid+
B LSolidarit$Z( Pro%ra!!e Ado#ted b$ t&e Iir(t National Aon%re((L- in Peter <aina- Poland 1691: @o;ard( Social <ene;al
ECondon: >eor%e Allen k Un;in- 1693+F- 2/149,+
9 Sancton- K?e Dared to I lo#eL+
6 E%il Aarvik- K@&e Nobel Peace Prize 1692 Pre(entation S#eec&L- O(lo- Nor;a$- Dece!ber 1,- 1692- ;;;+nobel#rize+or%
1, Ca;rence Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!enta- @&e Ne; Vorker- 12+ (tudeno%a 1696+
11 Je77re$ Sac&(- @&e End o7 Povert$: Econo!ic Po((ibilitie( 7or Our @i!e ENe; Vork: Pen%uin- /,,3+F- 1/,M =a%dalena
U$%ano;(ka- ^@ran(7or!ation o7 t&e Poli(& A%ricultural Sector and t&e <ole o7 t&e Donor Ao!!unit$R- USACD =i((ion
to Poland- ru)an 1669+- ;;;+u(aid+%ov+
59,
I _f*! IIIZ l+ 4A E ii+i!l IZ (#rt 111 it41 it ed+ ` + S+u li(+ I &e End o7 Povert$+ I ?+ ItF Ibid+M Uc(cltlcr- KA >rand
E8#eri!ent^+
I 0 Interv)u ( Jcllrc$)e! Sac&(o!- 13+ li#n)a /,,,+- za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: I&e <attle 7or t&e Uorld
Econo!$- ;;;+#b(+or%
19 Prze!$(la; Uiel%o(z- K/3 Vear( o7 Solidarit$^+- neob)avl)eno #redavan)e- kolovoz /,,3+ C)ubaznou autora+
16 Sac&(- @&e End o7 Povert$- 11B+ Iu(nota: <and$ Bo$a%oda- KEuro#eZ( Ori%inal SinL- @&e Ualru(- vel)a.a /,,B+-
;;;+;alru(!a%azine+co!
/, Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!entM Interv)u ( >onzalo! Sanc&ezo! de Cozado! /,+ oDu)ka /,,1+- za televizi)(ku (eri)u
Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e Uorld Econo!$- ;;;+#b(+or%
/1 Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!ent+
// Balcero;icz- KCo(in% =ilton Iried!anR+
/2 KUale(a: U+S+ ?a( Stake in PolandZ( Succe((MZ United Pre(( International- /3+ kolovoza 1696+
/5 Ova) navod da)e Zo7i)a "urato;(ka- vodei (tru.n)ak Solidarno(ti za zdrav(tvene (luDbe- dana( )edan od vodei&
zakonodavaca+ Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!ent+
/3 Jo&n @a%liabue- KPole( A##rove Solidarit$4Ced AabinetL- Ne; Vork @i!e(- 12+ ru)na 1696+
/1 Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!entLM K=azo;iecki @aken III in Parlia!entR- >uardian Ueekl$ ECondonF- 1B+ ru)na 1696+
/B Anne A##lebau!- KE8&au(ted Poli(& P=Z( Aabinet I( Acclai!edL- Inde#endent ECondonF- 12+ ru)na 1696+
/9 Ue(c&ler- KA >rand E8#eri!ent+
/6 Ibid+
2, Ce(zek Balcero;icz- KPolandL- in @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- ur+ Jo&n Uillia!(on EUa(&in%ton- DA:
In(titute 7or International Econo!ic(- 1665+F- 1BB+
21 Ibid+- 1B14BB+
2/ Ibid+- 112+
22 @&o!a( Aarot&er(- K@&e End o7 t&e @ran(ition Paradi%!LM Journal o7 De!ocrac$ 12- br+ 1 E(i)e.an) /,,/+F: 14B+
25 >eor%e J+ A&urc&- K@&e Education o7 =ik&ail Ser%e$evic& >orbac&evL- @i!e- 5+ (i)e.n)a 1699+
23 Iranci( Iuku$a!a- K@&e End o7 ?i(tor$T^ @&e National Intere(t- l)eto 1696+- Iu(nota: Iranci( Iuku$a!a- @&e End o7
?i(tor$ and t&e Ca(t =an ENe; Vork: Iree Pre((- 166/+F+
21 =ilton Iried!an and <o(e D+ Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le: =e!oir( EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((- 1669+F-
1,2+
2B Iuku$a!a- K@&e End o7 ?i(tor$TL
29 Ibid+
26 Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 3/,4//+
5, Ibid+- 339M =ilton Iried!an- KI7 Onl$ t&e United State( Uere a( Iree a( ?on% "on%L- Uall Street Journal- 9+ (r#n)a
166B+
591
<ebellion( E ]lii)i"4R a!i ZDre%( ol Sen iet$-ZL Ne; Vork Inne_+ =l+ Ii#ni+i IZl?ZF+
5/ Iried!an )e u "ini %o(iovao u razni! ulo%a!a +(ud)elovao )e 11+1 konlerciu i)+t!+i- #redavao na (veu.iliti!a- ali u
(vo)i! !e!oari!a (ve to o#i(u)e k+io drDavni.ki #o()ed: K*eino! (a! bio %o(t drDavni& ti)elaL- #ie Iried!an+ Iried!an
i Iried!an- IZ;o Cuck$ Peo#le- 1,1+
52 Ibid+- 31B- 32B- 1,6+ "urziv u izvorniku+
55 Ibid+- 1,141,/+
53 Uan% ?ui- A&inaZ( Ne; Order: Societ$- Politic(- andZEcono!$ in @ran(ition EAa!brid%e- =A: ?arvard Univer(it$-
Pre((- /,,2+F- 53- 35+
51 Ibid+- 35+
5B Ibid+- 3B+
59 =ei(ner- @&e Den% fiao#in% Era- 512413 d
56 KA&inaZ( ?ar(& Action( @&reaten to Set Back 1,4Vear <e7or! DriveMZ Uall Street Journal- 3+ li#n)a 1696+
3, KDen%Z( June 6 S#eec&: ZUe Iace a <ebelliou( AliYueZ and ZDre%( o7 Societ$+ 4 Iu(nota: ?enr$ "i((in%er- K@&e
Aaricature o7 Den% a( a @$rant I( Un7airL- Ua(&in%ton Po(t- 1+ kolovoz 1696+
31 Interv)u ( Orvilleo! Sc&ello!- 12+ #ro(inca /,,3+- za PBS4ovu e!i(i)u Irontline- e#i(odu K@&e @ank =anLM c)eloku#ni
tek(t interv)ua na adre(i: ;;;+#b(+or%
3/ Uan%- A&inaZ( Ne; Order- 13411+
32 =ei(ner- @&e Den% fiao#in% Era- 59/+ Iu(nota: David ?arve$- A Brie7 ?i(tor$ o7Neo4liberali(! EO87ord: O87ord
Univer(it$ Pre((- /,,3+F- 123+
35 =o =in%- K6, Percent o7 A&inaZ( Billionaire( Are A&ildren o7 Senior O77icial(L- A&ina Di%ital @i!e(- /+ (tudeno%a
/,,1- ;;;+c&inadi%italti!e(+net
33 ?u!an <i%&t( Uatc&- K<ace to t&e Botto!: Aor#orate Ao!#licit$ in A&ine(e Internet Aen(or(&i#L- ?u!an <i%&t(
Uatc& 19- br+ 9EcF Ekolovoz /,,1+F: /9- 52M Uan%- A&inaZ( Ne; Order- 13+
31 Iried!an and Iried!an- @;o Cuck$ Peo#le- 311+
3B Jaro(la; Urban(ki- KUorker( in Poland A7ter 1696L- Uorker( Initiative Poland- #a(#artoo+;+interia+#lM Ue(c&ler- KA
>rand E8#eri!entL+
39 =ark "ra!er- KPoli(& Uorker( and t&e Po(t4Ao!!uni(t @ran(ition- 1696462L- Euro#e4A(ia Studie(- li#an) 1663+M
Sv)et(ka banka- Uorld Develo#!ent Indicator( /,,1M ;;;+ ;orldbank+or%M Andre; Aurr$- K@&e Aa(e a%ain(t PolandZ(
Ne; Pre(identL- Ne; <e#ublic- 1B (tudeno%a /,,3+M Uiel%o(z- K/3 Vear( o7 Solidarit$L+
36 Uiel%o(z- K/3 Vear( o7 Solidarit$R+
1, David O(t- @&e De7eat o7 Solidarit$: An%er and Politic( in Po(tco!!uni(t Euro#e EIt&aca- NV: Aornell Univer(it$ Pre((-
/,,3+F- 1/+
11 Stati(tical Vearl$ EUar(a;: Poli(& =ain Stati(tical O77ice- 166BF- 126+
1/ "ra!er- KPoli(& Uorker( and t&e Po(t4Ao!!uni(t @ran(ition- 1696462L+
1,+ De!okraci)a roJena u lanci!a: Pri%uena (loboda JuDne A7rike
1 KSout& A7ricaM Sa$( Povert$- Aid( Aould De(tabili(e NationL- AllA7rica+co!- (tudeni /,,1+
/ =artin J+ =urra$- @&e <evolution De7erred ECondon: *er(o- 1665+F- 1/+
2 KANA Ceader A77ir!( Su##ort 7or State Aontrol o7 Indu(tr$L- @i!e( ECondonF- /1+ (i)e.n)a 166,+
59/
( Nel(on =andria- -1 lon% Uilli: In *reedoin: I&c Autobio%ra#&$ o0ZNel(on =-iiultiNi ENe;
Volk: I inle- Bro;n +uni Ao!#an$- 1665+F- ISO+ Ei ^lZovel)+i (lobodeLM #ri&vaena na "on%re(u naroda u "li#io;nu- /1+
li#n)a 1633-
;;;+a! +or%+0a
B Uillia! =ervin >u!ede- I&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA EAa#e @o;n: Zebra Pre((- /,,3+F- /164/,+
9 =andela- A Con% Ualk to Ireedo!- 56,461+
6 Jedno(tavna vladavina veine u (tvarno(ti (e od%aJala (ve do 1666+ Do tada (u izvrnu vla(t di)elile (ve #oliti.ke (tranke
ko)e (u o(vo)ile vie od 3 #o(to %la(ova bira.a+ Neob)avl)eni interv)u ko)i )e ( Nel(ono! =andelo! vodio 7il!a Ben
Aa(&dan- /,,1+M ?ein =arai(- Sout& A7rica: Ci!it( to A&an%e: @&e Political Econo!$ o7 @ran(ition EAa#e @o;n:
Univer(it$ o7 Aa#e Zto;n Pre((- /,,1+F- 6146/+
1, Iu(nota: =ilton Iried!an- L=ilton Iried!an 4 BanYuet S#eec&L- na #ro(lavi #riliko! dod)ele Nobelove na%rade- 1,+
#ro(inca 16B1- ;;;+nobel#rize+or%
11 Bill "eller- KAan Bot& Uealt& and Ju(tice Ilouri(& in a Ne; Sout& A7ricaTL Ne; Vork @i!e(- 6+ (vibn)a 1665+
1/ =ark ?orton- K<ole o7 Ii(cal Polic$ in Stabilization and Povert$ AlleviationL- in Po(t4A#art&eid Sout& A7rica: @&e Iir(t
@en Vear(- ur+ =ic&ael No;ak i Cuca Antonio <icci EUa(&in%ton DA: International =onetar$ Iund- /,,3+F- 95+
12 Iu(nota: Juan >abriel *alde(- Pinoc&etZ( Econo!i(t(: @&e A&ica%o Sc&ool in A&ile EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$
Pre((- 1663+F- 21- 22- navodi (e de7inici)a Knove de!okraci)eL Pinoc&etovo% !ini(tra ekono!i)e Pabla BaronaM <obert
?arve$- KA&ileZ( Aounter4<evolution: @&e Ii%&t >oe( OnL- @&e Econo!i(t- /+ vel)a.e 169,+ E?arve$ navodi ri)e.i Ser%ia
Iernandeza- !ini(tra unutarn)i& #o(lovaFM Jo(H Pinera- LUealt& @&rou%& O;ner(&i#: Areatin% Pro#ert$ <i%&t( in A&ilean
=inin%L- Aato Journal/5- br+ 2 E)e(en /,,5+F: /69+
15 Ja!e( Bre;- KSout& A7rica4?abirat: A >ood ?o!e I( Still &ard to O;nL- Inter Pre(( Service- 11+ oDu)ka 166B+
13 David =cDonald- LUater: Attack t&e Proble! Not t&e DataL- Sunda$ Inde#endent ECondonF- 16+ li#n)a /,,2+
11 Bill "eller- KArack( in Sout& A7ricaZ( U&ite =ono#olie(L- Ne; Vork @i!e(- 1B+ li#n)a 1662+
1B >u!ede navodi Bu(ine((!a#ove (tati(tike u ko)i!a (e tvrdi da (uKoko 69 #o(to izvrni& direktora ko!#ani)a na JSE4
ovo! #o#i(u bi)elci- i da nadziru oko 6B #o(to uku#ne vri)edno(ti trDita dionicaL+ Si!on <obin(on- K@&e Ne; <and
Cord(L- @i!e- /3+ travn)a /,,3+M >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- //,+
19 >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- 11/+
16 =o$i%aNduru- KS+ A7rica: Politician Ua(&ed Anti4AIDS E77ort( Do;n t&e DrainL- Inter Pre(( Service- 11+ travn)a /,,1+
/, LStud$: AIDS Sla(&e( SAZ( Ci7e E8#ectanc$L- =ail k >uardian EJo&anne(bur%F- 11+ #ro(inca /,,1+
/1 <and (e- do kra)a radno% vre!ena- !alo o#oravio- zavrivi ( #ado! od B #o(to+ Jinn Jone(- KIorei%n Inve(tor( @ake
Iri%&t at ?ardline StanceL- Iinancial @i!e( ECondonF- 12+ vel)a.e 166,+
// Steven =u7(on- KSout& A7rica 166,L- Iorei%n A77air( E(#eci)alno izdan)e: A!erica and t&e UorldF- 166,+41661+
592
/5 E &i !ede- Zli!bo =beki a!i t&e ?it tile 7or t&e Soul o7 t&e ANA- E\ZF+
/3 Ibid+- 93M KSout& Alrica: I((ue( ol <u%b$ and <ateL- 0&e lconoini_t- /5+ kolovo0+a 1661+
/1 Nel(on =andela- KIzv)ee #red()ednika ANA4a na 3,+ nacionalno) kon7erenci)i AI li.ko% nacionalno% kon%re(aL 11+
#ro(inca 166B+
/B >u!ede- @&abo- =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- 22426- 16+
/9 Ibid+- B6+
/6 =arai(- Sout& A7rica- 1//+ Iu(nota: ANA- <ead$ to >overn: ANA Polic$ >uideline( 7or a De!ocratic Sout& A7rica
Ado#ted at t&e National Aon7erence- /9+421+ (vibn)a 166/+- ;;;+anc+or%+za
2, "enUell(- KU+S+ Inve(t!ent in Sout& A7rica iuicken(L- Uall Street )ournal- 1+ li(to#ada 1665+
21 >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- 99+
2/ Ibid+- 9B+
22 =arai(- Sout& A7rica- 11/+
25 Ibid+- 1B,+
23 >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- 96+
21 >in%er @&o!#(on- KSout& A7rican Ao!!i((ion End( It( UorkL- Ne; Vork @i!e(- //+ oDu)ka /,,2+
2B ANA- K@&e State and Social @ran(7or!ation( #ri)edlo% za ra(#ravu- (tudeni 1661+- ;;;+anc+or%+zaM >in%er @&o!#(on-
KSout& A7rica to Pa$ p2-6,, to Eac& Ia!il$ o7 A#art&eid *icti!(L- Ne; Vork @i!e(- 11+ travn)a /,,2+M neob)avl)eni
=andelin interv)u ( Aa(&dano!- /,,1+
29 >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 EA7ANA- 1,9+
26 Ibid+- 116+
5, "o!uni(ti.ka #arti)a JuDne A7tike- K@&e Debt Debate: Aon7u(ion ?ea#ed on Aon7u(ionL (tudeni4#ro(inac 1669+-
;;;+(ac#+or%+zaM Je77 <udin- KA#art&eid Debt: iue(tion( and An(;er(L- Alternative In7or!ation and Develo#!ent Aentte-
11+ oDu)ka 1666- ;;;+aidc+ or%+za+ Iu(nota: "on%re( )uDnoa7ri.ki& (indikata- KSub!i((ion on t&e Public Inve(t!ent
Aor#oration Dra7t BiliL- /3+ li#n)a /,,5- ;;;+co(atu+or%+zaM <udin- KA#art&eid DebtLM "o!uni(ti.ka #arti)a JuDne A7rike-
K@&e Debt DebateL+
51 K@&e Ireedo! A&arterL+
5/ No!vula =okon$ane- KBud%et S#eec& 7or /,,30,1 Iinancial Vear b$ =EA 7or ?ou(in% in >auten%L- >ovor u
le%i(laturi >uaten%- 12+ li#n)a /,,3+- ;;;+in7o+%ov+za
52 Cucille Davie and =ar$ Ale8ander- K"li#to;n and t&e Ireedo! A&artetL- /B+ li#n)a /,,3+- ;;;+(out&a7rica+in7oM Blue
Ii- @&e Plan 7or a S!art Province S >uaten%+
55 >u!ede- @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e Soul o7 t&e ANA- /13+
53 Scott Baldau7- KAla(( Sttu%%le: Sout& A7ricaZ( Ne;- and Ie;- Black <ic&L- A&ri(tian Science =onitor- 21+ li(to#ada
/,,1+M K?u!an Develo#!ent <e#ort /,,1L- United Nation( Develo#!ent Pro%ra!!e- ;;;+und#+or%
51 KSout& A7rica: @&e Stati(tic(L- Ce =onde Di#lo!atiYue- ru)an /,,1+M =ic&ael Uine( and S&aron CaIraniere- KDecade
o7 De!ocrac$ Iill( >a#( in Sout& A7ricaL- Ne; Vork @i!e(- /1+ travn)a /,,5+
5B Si!on <obin(on- K@&e Ne; <and Cord(L+
59 =ic&ael Uine(- KS&ant$to;n D;eller( in Sout& A7rica Prote(t t&e Slu%%i(& Pace o7 A&an%eL- Ne; Vork @i!e(- /3+
#ro(inca /,,3+
595
/,,3+F- B- ;;;+nkii0+i+or%+0+i ill U&ir(- deSluni$io;n D;eller( in Souili A7rica Prote(t++
31 A luincdc- I&abo =beki and t&e ?it I tie 7or t&e Soul o7t&eANil- B/+ Interni navod: A(%&ar AJcl0aJc&- KlZro! t&e <DP to
AIPA<: Zl&e >radual E!bracin% o7 Neoliberali(! in Econo!ic Polic$L- @ran(7or!ation 21- 1661+
3/ Ibid+- B,+
32 Ste#&en I+ Ao&en- Iailed Aru(ade: A!erica and t&e @ra%ed$ o7 Po(t4Ao!!uni(t <u((ia ENe; Vork: U+ U+ Norton k
Ao!#an$- /,,1+F- 2,+
11+ Co!a.a !lade de!okraci)e:
<u(i)a (e odlu.u)e za KPinoc&etovu o#ci)uL
1 Bori( "a%arlit(k$- SYuare U&eel(: ?o; <u((ian De!ocrac$ >ot Derailed- #ri)evod: Ce(lie A+ Auerbac& et al+ ENe;
Vork: =ont&l$ <evie; Pre((- 1665+F- 161+
/ Uillia! "ee%an- @&e S#ectre o7 Aa#itali(!: @&e Iuture o7 t&e Uorld Econo!$ A7ter t&e Iall o0Ao!!uni(! ECondon:
<adiu(- 166/+F- 1,6+
2 >eor%e J+ A&urc&- K@&e Education o7 =ik&ail Ser%e$evic& >orbac&evL- @i!e- 5+ (i)e.n)a 1699+M >id(ke Ander(on- K@&e
Nobel Peace Prize 166, Pre(entation S#eec&L- ;;;+ nobel#rize+or%
5 =ar(&all Po!er- Introduction- in @&e Ne; <u((ia: @ran(ition >one A;r$- ed(+ Ca;rence <+ "lein and =ar(&all Po!er
EStan7ord: Stan7ord Univer(it$ Pre((: /,,1+F- 1+
3 Ander(on- K@&e Nobel Peace Prize 166, Pre(entation S#eec&LM A&urc&- K@&e Education o7 =ik&ail Ser%e$evic&
>orbac&evL+
1 =ik&ail >orbac&ev- Iore;ord- in "lein and Po!er- ed(+- @&e Ne; <u((ia- 8iv+
B Dotad neviJeno za)edni.ko izv)ee #oziva na Kradikalne re7or!eK i u(tra)ava u za&t)evu da (e %ranice !ora)u otvarati
i(tovre!eno (a (vi! #lanovi!a (tabilizaci)e S o .e!u %ovori Dann <odrik u 9+ #o%lavl)u+ International =onetar$ Iund-
@&e Uorld Bank- Or%anization 7or Econo!ic Aoo#eration and Develo#!ent- Euro#ean Bank 7or <econ(truction and
Develo#!ent- @&e Econo!$ o7 t&e USS<: Su!!ar$ and <eco!!endation( EUa(&in%ton- DA: Uorld Bank- 166,+FM
autori.in interv)u ( Je77re$)e! Sac&(o!- li(to#ad /,,1+- Ne; Vork Ait$+
9 KOrder- OrderL- @&e Econo!i(t- //+ #ro(inca 166,+
6 Ibid+M =ic&ael Sc&rb%e- KPinoc&etZ( A&ile a Pra%!atic =odel 7or Soviet Econo!$L- Ua(&in%ton Po(t- /2+ kolovoza 1661+
1, <eturn o7 t&e Azar- e#izoda e!i(i)e Irontline EPBSF- #roducent S&err$ Jone(- e!irirano 6+ (vibn)a /,,,+
11 *adi! Nikitin- K61 Ioe( Cinked b$ An%er and <e%retL- =o(co; @i!e(- /1+ kolovoz /,,1+
1/ Ste#&en I+ Ao&en- KA!ericaZ( Iailed Aru(ade in <u((iaL- @&e Nation- /9+ vel)a.e 1665+
12 Autori.in interv)u ( Je77re$)e! Sac&(o!+
15 Peter Pa((ell- KDr+ Je77re$ Sac&(- S&ock @&era#i(tR- Ne; Vork @i!e(- /B+ li#n)a 1662+
13 Peter <edda;a$ and D!itri >lin(ki- @&e @ra%ed$ o7 <u((iaZ( <e7or!(: =arket Bol(&evi(! a%ain(t De!ocrac$
EUa(&in%ton- DA: United State( In(titute 7or Peace Pre((- /,,1+F- /61+
11 Je77re$ D+ Sac&(- @&e End o7 Povert$: Econo!ic Po((ibilitie( 7or Our @i!e ENe; Vork: Pen%uin Book(- /,,3+F- 12B+
1B <edda;a$ and >lin(ki- @&e @ra%ed$ o7 <u((iaZ( <e7or!(- /32+
593
Aran EBo(ton: I Ici%&t( Prodtu tion(- /,,3+FM <cdd+i;a$ antQ >ltn(ki- @&e &o$ctl$oFZ"ii^i-i1 \
<e7or!(- /2B- /69+
16 =ik&ail Ceont$ev- Kl;o Econo!i(t( Uill I lead <u((ian <clointM Aurrent I \i%c_t ol i In4Soviet Pre((L- Nezavi(na)a
>azeta- 6+ (tudeno%a 1661+- (kraena vari)anta ob)avl)ena I I+ #ro(inca 1661+
/, A&r$(tia Ireeland- Sale o7 t&e Aentur$: <u((iaZ( Uild <ide#ro! Ao!!uni(! lo Aa#itali(! ENe; Vork: Aro;n- /,,,+F-
31+
/1 Bori( Jel)cin- K>ovor #red "on%re(o! narodni& za(tu#nika SSS<4aL- /9+ li(to#ada 1661+
// David =cAlintick- K?o; ?arvard Co(t <u((iaL- In(titutional Inve(tor- 1+ (i)e.n)a /,,1+
/2 >eor%i Arbatov- KOri%in( and Aon(eYuence( o7ZS&ock@&era#$L-Z in "lein and Po!er- ur+- @&eNe; <u((ia- 1B1+
/5 *ladi!ir =au- K<u((iaL- in @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- ed+ Jo&n Uillia!(on EUa(&in%ton- DA: In(titute
7or International Econo!ic(- 1665+F- 523+
/3 Ibid+- 525423+
/1 Jo(e#& E+ Sti%litz- Pre7ace- in "lein and Po!er- ed(+- @&e Ne; <u((ia- 88ii+
/B Jo(e#& E+ Sti%litz- >lobalization and It( Di(content( ENe; Vork: U+ U+ Norton k Ao!#an$- /,,/+F- 121+
/9 Velt(in- KS#eec& to t&e <SIS< Aon%re(( o7 Peo#leZ( De#utie(L+
/6 Ste#&en I+ Ao&en- KAan Ue ZAonvertZ <u((iaTL Ua(&in%ton Po(t- /9+ oDu)ka 1662+M ?elen Uo!ack- K<u((ian( S&ell
Out a( Aa(&le(( Societ$ Coo!(L- Inde#endent ECondonF- /B+ kolovoza 166/+
2, <u((ian Econo!ic @rend(- 166B+- (tr+ 51- navod u: @&ane >u(ta7(on- Aa#itali(! <u((ian4St$le EAa!brid%e: Aa!brid%e
Univer(it$ Pre((- 1666+F- 1B1+
21 @&e A%on$ o7 <e7or!+
2/ >;en I7ill- KAlinton =eet( <u((ian on A((i(tance Pro#o(alL- Ne; Vork @i!e(- /3+ oDu)ka 1662+
22 =alcol! >ra$- KA7ter Blood$ =onda$L- =aclean(- 19+ li(to#ada 1662+M Ce$la Boulton- KPo;er( o7 Per(ua(ionL-
Iinancial @i!e( ECondonF- 3+ (tudeno%a 1662+
25 Ser%e Sc&niernann- K@&e Ii%&t to Cead <u((iaL- Ne; Vork @i!e(- 12+ oDu)ka 1662+
23 =at%aret S&a#iro and Ired ?iatt- K@roo#( =ove in to Put Do;n U#ri(in% A7ter Velt(in Ioe( <a!#a%e in =o(co;L-
Ua(&in%ton Po(t- 5+ li(to#ada 1662+
21 Jo&n "ennet& U&ite and P&ili# Jo&n Davie(- Political Partie( and t&e Aolla#(e o7 t&e Old4Order( EAlban$: State
Univer(it$ o7 Ne; Vork Pre((- 1669+F- /,6+
2B ^@e(ti!on$ State!ent b$ t&e ?onorable Ca;rence ?+ Su!!er( Under Secretar$ 7or International A77air( U+S+ @rea(ur$
De#art!ent Be7ore t&e Ao!!ittee on Iorei%n <elation( o7 t&e U+S+ Senate- Se#te!ber B- 1662L+
29 <edda;a$ and >lin(ki- @&e @ra%ed$ o7 <u((iaZ( <e7or!(- /65+
26 Ibid+- /66+
5, Acle(tine Bo&len- K<ancor >ro;( in <u((ian Parlia!entL- Ne; Vork @i!e(- /9+ oDu)ka 1662+
51 K@&e @&reat @&at Ua(L- @&e Econo!i(t- /9+ travn)a 1662+M S&a#iro and ?iatt- K@roo#( =ove in to Put Do;n U#ri(in%
A7tet Velt(in Ioe( <a!#a%e in =o(co;L+
5/ Ser%e Sc&!e!ann- K<iot in =o(co; A!id Ne; Aall( 7or Ao!#ro!i(e^- Ne; Vork @i!e(- 2+ li(to#ada 1662+
591
in =n(i o;4+
eII I nil "+iXil+in+ 4Vc4ll(iii in Eaini!and a( 11 aril I +iner( >ive U#L- Bo(ton >lobe- 3+ li(to#ada IZf=+
53 K*la(ti iz)avl)u)u da )e ti)eko! dva dana u =o(kvi ubi)eno 15/ l)udi+ @o )e (#rda.ina 4#ravi bro) #o%inuli& nekoliko )e
#uta vei+ Nitko (e ni)e #otrudio odrediti to.an bro) ran)eni& i #retu.eni&+ U&iene (u ti(ueL+ "a%arlit(k$- SYuare U&eel(-
/19+
51 <edda;a$ and >lin(ki- @lie @ra%ed$ o7 <u((iaZ( <e7or!(- A/B+
5B "a%arlit(k$-- SYuare U&eel(- /1/+
59 Jo&n =+ >o(&ko- K*ictor$ Seen 7or De!ocrac$L- Ua(&in%ton Po(t- 3+ li(to#ada 1662+M David N$&an- K<u((ia E(ca#e( a
<eturn to t&e Dun%eon o7 It( Pa(tL- Bo(ton >lobe- 3+ li(to#ada 1662+M <edda;a$ and >lin(ki- 1vFe @ra%ed$ o7 <u((iaZ(
<e7or!(- 521+
56 <eturn o7 t&e Azar+
3, Nikitin- 461 Ioe( Cinked b$ An%er and <e%retL+
31 Aacilie <o&;edder- KSac&( De7end( ?i( Aa#itali(t S&ock @&era#$L- Uall Street Journal Euro#e- /3+ li(to#ada 1662+
3/ Sac&(- @&e End o7 Povert$+
32 Art&ur S#ie%el!an- KUe(tern E8#ert( Aall 7or <u((ian S&ock @&era#$L- <euter(- 1+ li(ro#ada 1662+
35 Dorinda Elliott and Bet($ =c"a$- ^Velt(inZ( Iree4=arket O77en(iveL- Ne;(;eek- 19+ li(to#ada 1662+M Adi I%natiu( and
Alaudia <o(ett- KVelt(in No; Iace( Divided NationL- A(ian Uall Street Journal- 3+ li(to#ada 1662+
33 Stanle$ Ii(c&er- K<u((ia and t&e Soviet Union @&en and No;L- in @&e @ran(ition in Ea(tern Euro#e- ur+ Olivier Jean
Blanc&ard- "ennet& A+ Iront i Je77re$ D+ Sac&(- Aountr$ Studie(- (v+ 1 EA&ica%o: Univer(it$ o7 A&ica%o Pre((: 1665+F- /2B+
31 Ca;rence ?+ Su!!er(- KAo!!entL- in @&e @ran(ition in Ea(tern Euro#e- Aountr$ Studie(- (v+ 1- /32+
3B Je77re$ @a$ler- K<u((ia I( Iini(&edL- Atlantic =ont&l$- (viban) /,,1+M K@&e UorldZ( Billionaire(- Accordin% to Iorbe(
=a%azine- Ci(ted b$ Aountr$L- A((ociated Pre((- /B+ vel)a.e /,,2+
39 E+ S+ Bro;nin%- KBond Inve(ror( >a!ble on <u((ian Stock(L- Uall Street Journal- /5+ oDu)ka 1663+
36 Pravnik Ser%e) Juenkov navodi Ole%a Cobova+ Aarlotta >all i @&o!a( De Uaal- A&ec&n$a: Aala!it$ in t&e Aauca(u(
ENe; Vork: Ne; Vork Univer(it$ Pre((- 1669+F- 111+
1, *(evolod *ilc&ck- KUlti!atu! on Bended "nee(L- =o(co; Ne;(- /+ (vibn)a 1661+
11 Pannell- KDr+ )e7lrev Sac&(- S&ock @&era#i(t^+
1/ David ?o77!an- ^Velt(inZ( Z<ut&le((Z BureaucratMZ Ua(&in%ton Po(t- //+ (tudeno%a 1661+
12 Svetlana P+ >linkin+i ct eE ai!e and Aorru#tionL- u "lein i Pourer- ur+- @&e Ne; <u((ia- /51M =att Biven( i Jona(
Bern(tein- K@&e <u((ia Vou Never =etL- De!okratizat(i$a: @&e Journal o) Po(t4Soviet De!ocrac$ >- br+ 5 E)e(en 1669F:
12,- ;;;+deniokratizat(i$a+or%
15 Biven( and Bern(tein- KIlie <u((ia Vou Never =etL- 1/B4/9M @otal- Iactbook 16694/,,1- travan) /,,1+- (tr+ /-
;;;+total+co!M Izno( zarade odno(i (e na /,,,+: =ar(&all I+ >old!an- @&e Piratization o7 <u((ia: <u((ian <e7or! >oe(
A;r$ ENe; Vork: <outled%e- /,,2+F- 1/,M lVuko( Oiler( 1/+3 Percent Stake a%ain(t Debt( to State4O;ned Ior!er UnitL-
A((ociated Pre((- S+ li#n)a /,,1+M izno( od /-9 !ili)arde dolara te!el)i (e na .in)enici da )e 166B+ %odine Bi it i(& Petroleu!
#latio 3B1 !ili)un dolara za 1, #o(to ud)ela u
59B
Be$ond <u((iaZ( Border(++- lZri(! 2- In+ f E+=l+ (vibn)a lZ\Z\BF+
13 Bivcn( and Bern(tein- K@&c <u((ia Vini Never =clK- 1+Z+6+
11 <edda;a$ and >lin(ki- I &e IZra%ed$ ,0 <u((iaZ( <e7or!(- T35+
1B Ireeland- Sale o7 t&e Aentur$- /66+
19 <eturn o7 t&e Azar+
16 Biven( i Bern(tein izv)eu)u da Ko#tuDbe ko)e tetete Auba)i(a i .etvoricu n)e%ovi& re7or!(ki& #o!onika S (ve redo!
#o)edinci ko)e (u #ot#o!a%ali [uba)i(ovi !ecene iz USAID4a S #ri!ili (u- (vaki- 6, ,,, dolara !ita #od krinko! avan(a
Une8i!banke E)edne od na)vei& tvrtki oli%ar&a ko)e (u #reko n)i& dobivale uno(ne #rivatizaci)(ke u%ovoreF+ U (li.no!
(lu.a)u- Al7red "ok&- dru%i #o ran%u duDno(nik zaduDen za #rivatizaci)u u)el)cinovo) vladi- od tvrtke #ovezane ( )edni! od
na)vei& oli%ar&a #ri!a 1,, ,,, dolara kao na%radu za #ribavl)an)e #rivatizaci)(ki& u%ovoraM #ot#uno #rikladno- #ri!itak
(e #rikazao kao #redu)a! za kn)i%u ko)u )e trebao #i(ati na te!u u.inkovito(ti #rivatizirani& tvrtki+ Ni)edan od n)i& ni)e
zavrio na (udu u (lu.a)u #ovezano! ( Knati!avan)e!L kn)i%a+ Biven( and Bern(tein- K@&e <u((ia Vou Never =etL- 121M
*ladi!ir I(ac&enkov- KPro(ecutor( Inve(ti%ate <u((iaZ( E84Privatization AzarL- A((ociated Pre((- 1+ li(to#ada 166B+
B, =cAlintick- K?o; ?arvard Co(t <u((iaL+
B1 U+S+ Di(trict Aourt- Di(trict o7 =a((ac&u(ett(- KUnited State( o7 A!erica- Plainti77- *+ Pre(ident and Iello;( o7 ?arvard
Aolle%e- Andrei S&lei7er and Jonat&an ?a$- De7endant(M Aivil Action No+ ,,4116BB4DPUL- =e!orandu! and Order- /9+
li#n)a /,,5+M =cAlintick- K?o; ?arvard Co(t <u((iaL+
B/ =cAlintick- K?o; ?arvard Co(t <u((iaL+
B2 Dan Jo(e7((on- K@&e Art o7 <uinin% a Aountr$ ;it& a Cittle Pro7e((ional ?el# 7ro! S;edenL- E@A EStock&ol!F
en%le(ko izdan)e- 1666+
B5 Erne(t Beck- KSoro( Be%in( Inve(tin% in Ea(tern Euro#eL- Uall Street Journal- 1+ li#n)a 1665M Andre; Jack- Arkad$
O(trov(k$ and A&arle( Pretzlik- KSoro( to Sell Z@&e Uor(t Inve(t!ent o7 =$ Ci7eL-Z Iinancial @i!e( ECondonF- 1B+ oDu)ka
/,,5+
B3 Brian U&it!ore- KCate(t Poll( S&o;in% Ao!!uni(t( A&eadL- =o(co; @i!e(- 9+ ru)na 1666+
B1 <eturn o7 t&e Azat+
BB ?elen Uo!ack- K@error Alert in =o(co; a( @&ird Bo!bin% "ill( B2L- Inde#endent ECondonF- 15+ ru)na 1666+
B9 A(ian Nurbi$ev- KCa(t Bodie( Aleared 7ro! <ebel(Z Secret >rozn$ Ae!eter$L- A%ence Irance4Pre((e- 1+ travn)a /,,1+
B6 Sabrina @averni(e- KIar!( a( Bu(ine(( in <u((iaL- Ne; Vork @i!e(- 1+ (tudeno%a /,,1+M Jo(e7((on- K@&e Art o7
<uinin% a Aountr$ ;it& a Cittle Pro7e((ional ?el# 7ro! S;edenLM KNe;( Aon7erence b$ Ja!e( Uol7en(o&n- Pre(ident o7
t&e Uorld Bank <e: I=I S#rin% =eetin%L- Ua(&in%ton- DA- //+ travn)a 1666- ;;;+un7+or%M Branko =ilanovic- Inco!e-
IneYualit$andPovert$ durin% t&e @ran(ition 7ro! Planned to =arket Econo!$ EUa(&in%ton- DA: Uorld Bank- 1669+F- 19M
Uorkin% Aenter 7or Econo!ic <e7or!- >overn!ent o7 t&e <u((ian Iederation- <u((ian Econo!ic @rend( 3- br+ 1 E1661+F:
3143B- navod u: Bertra! Silver!an and =urra$ Vano;itc&- Ne; <ic&- Ne; Poor- Ne; <u((ia: Uinner( and Co(er( on t&e
<u((ian <oad to Aa#itali(! EAr!onk- NV: =+E+ S&ar#e- /,,,+F- 5B+
9, Bro)ka od B13 ,,, #ot)e.e od ru(ko% !ini(tra zdrav(tva i (oci)alno% razvo)a+ KU <u(i)i Divi vie od B13 ,,, d)ece bez
do!a 4 !ini(tar zdrav(tvaL <IA Novo(ti ne;( a%enc$- /2+ vel)a.e /,,1+M Aare De <oo$- UNIAEI- A&ildren in t&e <u((ian
Iederation- 11+ (tudeno%a /,,5+- (tr+ 3- ;;;+unice7+or%
599
=iXZ++iiii !i i)c K=i Sli IZine A kolu+I E !i(u i u#turn+ I iiu4( I*r E la#il+i- 169B- /,,2L- "ti!#+ +111 I "+1I1I+ tur Ali Databa(e
EI IIA lFBF-d+ii+i+ai!+;lin+!i0&ladbMKlnSad@all$- <u((ia Elouni( =un ?un 1 =illion Addict(L- Pravda E=o(co;F- /,+ vel)a.e
/,,5+M UN AIDS- KAnni48 I: <u((ian l4ZcJcrationL- /,,1+ >lobal <e#ort on t&e AIDS E#ide!ic- (viban) /,,1+- (tr+ 52B-
;;;+ unaid(+or%M Intervie; ;it& Natal$a "at(a#- =ana%er- =edia Partner(&i#(- @ran(atlantic Partner( A%ain(t AIDS-
li#an) /,,1+
9/ <e%ionalni euro#(ki ured Sv)et(ke zdrav(tvene or%anizaci)e- K1B9, SD<- Suicide and Sel74In7licted In)ur$- All A%e( Per
1,,-,,,- 169141665L- Euro#ean ?ealt& 7or All Databa(e E?IA4DBF- data+euro+;&o+int0&7adbM >odine 1691+- (to#a
ubo)(tava i na!)erni& razaran)a na 1,, ,,, (tanovnika izno(ila )e B+2M %odine 1665+ do(tiDe (to#u od 2/-6M /,,5+ o#ada na
/3+/+ <e%ionalni euro#(ki ured Sv)et(ke zdrav(tvene or%anizaci)e- K1B62 SD<- ?o!icide and Intentional In)ur$- All A%e(
Per 1,,-,,,- 16914/,,5L- Euro#ean ?ealt& 7or All Databa(e+
92 Nikitin- K61 Ioe( Cinked b$ An%er and <e%retLM Ste#&en I+ Ao&en- K@&e Ne; A!erican Aold UarL- @&e Nation- 1,+
(r#n)a /,,1+M Aentral Intelli%ence A%enc$- K<u((iaL- Uorld Iactbook 166/ EUa(&in%ton- DA: AIA- 166/+F- /9BM Aentral
Intelli%ence A%enc$- K<u((iaL- Uorld Iactbook /,,B- ;;;+cia+%ov+
95 Aolin =c=a&on- ^S&orta%e( Ceave <u((iaZ( Ea(t Out in t&e AoldL- A&ica%o @ribune- 16+ (tudeno%a 1669+
93 Arbatov- KOri%in( and Aon(eYuence( o7 ZS&ock @&era#$L-Z 1BB+
91 <ic&ard Pi#e(- ^<u((iaZ( A&anceL- Ao!!entar$ 62- br+ 2 EoDu)ak 166/F: 2,+
9B <ic&ard E+ Eric(on- K@&e Ala((ical Soviet4@$#e #e Econo!$: Nature o7 t&e S$(te! and I!#lication( 7or <e7or!L-
Journal o7 Econo!ic Per(#ective( 3- br+ 5 E)e(en 1661+F: /3+
99 @a$ler- K<u((ia I( Iini(&edLM <ic&ard Courie- ^S&ock o7 Aala!it$++- Co( An%ele( @i!e(- /1+ oDu)ka 1666+
96 Jo(e7((on- K@&e Art o7 <uinin% a Aountr$ ;it& a Cittle Pro7e((ional ?el# 7ro! S;edenL+
6, @at$ana "o(&kareva and <u(ta! Narzikulov- Nezavi(i!a$a >azeta E=o(co;F- 21+ li(to#ada 166B+M Paul "lebnikov and
Aarrie S&ook- K<u((ia and Aentral Euro#e: @&e Ne; IrontierL- Iorbe(- /9+ (r#n)a 166B+
61 Ada! S!it&- @lTe Uealt& o7 Nation(- ur+ Ed;in Aar!an ENe; Vork: =odern Cibrar$- 162B+F- 32/+
6/ Za&val)u)e! Davidu ?arve$)u to !e u#oznao ( ovo! analizo!+ David ?arve$- A Brie7 ?i(tor$ o7Neoliberali(! ENe;
Vork: O87ord Univer(it$ Pre((- /,,3+F+
62 =ic&ael Sc&u!an- ^Billionaire( in t&e =akin%L- Iorbe(- 19+ (r#n)a 1665+M ?arve$- A Brie7 ?i(tor$ o7Neoliberali(!- 1,2+
65 KVPIB: Sellin% a National S$!bolL- In(titutional Inve(tor- 1+ oDu)ka 166B+M Jonat&an Iriedland- ^=one$ @ran(7erL-
Uall Street Journal- 13+ kolovoza 1663+
63 Iriedland- ^=one$ @ran(7erL+
61 Paul Blu(tein- And t&e =one$ "e#t <ollin% In Eand OutF: Uall Street- t&e I=I- and t&e Bankru#tin% o7 Ar%entina ENe;
Vork: PublicA77air(- /,,3+F- /5- /6M Nat&aniel A+ Na(&- ^Ar%entinaZ( Pre(ident- Prai(ed Abroad- Iind( ?i!(el7 in @rouble at
?o!eL- Ne; Vork @i!e(- 9+ li#n)a 1661+M @od <obber(on- KAr%entine Pre(identZ( E8it In(#ire( =i8ed E!otion(L- Dalla(
=ornin% Ne;(- 19+ li(to#ada 1666+
6B Paul Brinkle$4<o%er(- KA&ao( <ei%n( a( Pre(ident Ilee( U#ri(in%L- Dail$ @ele%ra#& ECondonF- //+ #ro(inca /,,1+
69 Jean Iried!an4<udov(k$- ^Bolivia Aall( E84Pre(ident to AourtL- @i!e- 1+ vel)a.e /,,B+
596
-+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++
Vork I &ue(- 21+ #ro(i ik a 1622+
/ A(&le$ =+ ?erer- KO#ra&- Bono Pro!ote Alodiin% I ine- iPoib- A(!u utr+l lZuv-- I i li(to#ada /,,1+
2 @+ A&ri(tian =iller- Blood =one$: Ua(ted Billion(- Co(t Cive(- and Aor#orate Areed in IraY ENe; Vork: Cittle- Bro;n
and Ao!#an$- /,,1+F- 1/2+ Iu(nota (tr+ /59: Jo&n Aa((id$- KAl;a$( ;it& U(L- @&e Ne; Vorker- 11+ travn)a /,,3+
5 Peter Pa((ed- KDr+ Je77re$ Sac&(- S&ock @&era#i(t( Ne; Vork @i!e(- /B+ li#n)a 1662+
3 Je77re$ Sac&(- KCi7e in t&e Econo!ic E!er%enc$ <oo!L- in @&e PoliticalEcono!$ o7 Polic$ <e7or!- ed+ Jo&n
Uillia!(on EUa(&in%ton- DA: In(titute 7or International Econo!ic(- 1665+F- 311+
1 K<oo(evelt *ictor b$ B-,35-3/, *ote(L- Ne; Vork @i!e(- /3+ #ro(inca 162/+M <a$!ond =ole$- A7ter Seven Vear( ENe;
Vork: ?ar#er k Brot&er(- 1626+F- 2,3+
B Aarol$n Ei(enber%- Dra;in% t&e Cine: @&e A!erican Deci(ion to Divide >er!an$- 165541656 ENe; Vork: Aa!brid%e
Univer(it$ Pre((- 1661+F+
9 @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 55+
6 Sac&(- KCi7e in t&e Econo!ic E!er%enc$ <oo!-Z 3,243,5- 312+
1, Jo&n Uillia!(on- @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 16-/1+
11 Jo&n Uillia!(on and Ste#&an ?a%%ard- K@&e Political Aondition( 7or Econo!ic <e7or!L- in @&e Political Econo!$ o7
Polic$ <e7or!- 313+
1/ Uillia!(on- @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- /,+
12 Jo&n @o$e- @&e Political Econo!$ o7 Polic$ <e7or!- 51+
15 Bruce Cittle- KDebt Ari(i( Coo!(- Stud$ Uarn(L- >lobe and =ail E@orontoF- 11+ vel)a.e 1662+M @elevizi)(ko izv)ee
e!itirano )e na U3- !reDa A@*- urednik Eric =ailin%+ Cinda =ciuai%- S&ootin% t&e ?i##o: Deat& b$ De7icit and Ot&er
Aanadian =$t&( E@oronto: Pen%uin- 1663+F- 2+
13 Podatke u ovo! #ara%ra7u #ronala (a! u: =ciuai%- S&ootin% t&e ?i##o- 19- 5/455- 11B+
11 Ibid+- 55- 51+
1B K?o; to Invent a Ari(i( in Education( >lobe and =ail E@orontoF- 13+ ru)na 1663+
19 Podatke u (l)edea dva odlo!ka #ronala (a! u: =ic&ael Bruno- Dee# Ari(e( and <e7or!: U&at ?ave Ue CearnedT
EUa(&in%ton- DA: Uorld Bank- 1661+F- 5- 1- 12- "urziv u izvorniku+
16 Ibid+- 1+ "urziv dodan+
/, @a bro)ka drDava .lanica Sv)et(ke banke odno(i (e na 1663+ U .lan(tvu )e trenuta.no 193 drDava+
/1 Podatke u (l)edea .etiri odlo!ka #ronala (a! u: Davi(on C+ Bud&oo- Enou%& I( Enou%&: Dear =r+ Aa!de((u(+++ O#en
Cetter o7 <e(i%nation to t&e =ana%in% Director o7 t&e International =onetar$ Iund ENe; Vork: Ne; ?orizon( Pre((-
166,+F- /4/B+
// Na)vei dio Bud&oovi& o#tuDbi u(redoto.u)u (e na ne#ravilno(ti u #rora.uni!a relativne ci)ene rada za @rinidad i
@oba%o- to )e neiz!)erno vaDan ekono!(ki #okazatel) ko)i! (e !)eri #roduktivno(t #o)edine drDave+ Bud&oo #ie:
K@e!el)ei tvrdn)e na #rora.uni!a ko)e (u #roveli nai (tati(ti.ki od)eli %odinu nakon to (e !i(i)a Ionda vratila ( terena-
relativna ci)ena )edinice rada u @rinidadu i @oba%u #ora(la )e (a!o 16 #o(to- a ne 153-9 #o(to kao to (e navodi u nai!
izv)ei!a iz 1693+- ni 15/-6 #o(to- (ukladno izv)eu iz 1691+ Iz!eJu 169,+ i 1693+ %odine ci)ena )e #ora(la (a!o 11-1
#o(to- u!)e(to nae #roc)ene ko)a- u izv)ei!a iz 1691+- izno(i 115-B #o(to+ Iz!eJu 1692+493+ relativni trokovi
56,
I !u XA it 1-B #o(to+ I 11 ni i in4 lZF?Ei+ 1141+u i v n+i u)nu )edinu e r+ul+i bil)eDi tuv( va kiila 11 ` i #ad !t lii+S #o(lo- i+iku o
u!u nc #o(to)i ni)edna zabil)c+ka ni u i0v)c+u i0- 169B+ ni u &ilo ko)e! (luDbeno! doku!entu I ondaL+ Ibitl+- 1B+
/2 KBiltcr E0+il$#(o( in tlu4 AaribbeanL- >uardian ECondonF- 2,+ (r#n)a 166,+M <obert Uei((!an- LPla$in% ;it& Nu!ber(:
I&e I=IZ( Iraud in @rinidad and @oba%oL- =ultinational =onitor 11- br+ 1 Eli#an) 166,+F+
/5 Ca;rence *an >elder- K=r+ Bud&ooZ( Cetter o7 <e(i%nation 7ro! t&e I+=+I+ E3, Vear( I( Enou%&FL- Ne; Vork @i!e(-
/,+ oDu)ka 1661+
12+ Neka %ori: ?aran)e Azi)o! i #ad Kdru%o% Berlin(ko% zidaL
1 Anita <a%&avan- KUall Street I( Scaven%in% in A(ia4Paci7icL- Uall Street Journal- 1,+ vel)a.e 1669+
/ <+ Uillia! Ciddle- KVear One o7 r&e Vud&o$ono4"alla Duu!virateL- Bulletin o7 Indone(ian Econo!ic Studie( 51- br+ 2
E#ro(inac /,,34F: 22B+
2 K@&e Ueake(t CinkL- ^@7Fe Econo!i(t- Iebruar$ 9- /,,2+
5 Ir!a Adel!an- KCe((on( 7ro! "oreaL- in @&e Ne; <u((ia: @ran(ition >one A;r$- ur+ Ca;rence <+ "lein i =ar(&all
Po!er EStan7ord- AA: Stan7ord Univer(it$ Pre((- /,,1+F- 1/6+
3 David =cNall$- K>lobalization on @rialL =ont&l$ <evie;- ru)an 1669+
1 KA#ec ?i%&li%&t( Social I!#act o7 A(ian Iinancial Ari(i(L- Berna!a ne;( a%enc$- /3+ (vibn)a 1669+
B ?urNa!411- K>old <u(&+++ "orean St$leL- Bu(ine(( "orea- oDu)ak 1669+M KSellin% Pre((ure =ount( on "orean Uon S
<e#ortL- "orea ?erald ESeoulF- 1/+ (vibn)a 1669+
9 LElderl$ Suicide <are on t&e Increa(eL- "orea ?erald ESeoulF- /B+ li(to#ada 1666+M ^Econo!ic Uoe( Drivin% =ore to
SuicideL- "orea @i!e( ESeoulF- /2+ travn)a 1669+
6 "riza na(tu#a 1665+- no za)a! (tiDe tek #o.etko! 1663+
1, K=ilton Iried!an Di(cu((e( t&e I=IL- ANN =one$line ;it& Cou Do&b(- //+ (i)e.n)a 1669+M >eor%e P+ S&ultz- Uillia!
E+ Si!on and Ualter B+ Uri(ton- 4U&o Need( t&e I=IL- Uall Street Journal- 2+ vel)a.e 1669+
11 =ilken In(titute- K>lobal Overvie;L- >lobal Aon7erence 1669+- Co( An%ele(- 1/+ oDu)ka 1669- ;;;+!ilkenin(titttte+or%
1/ Bill Alinton- KJoint Pre(( Aon7erence ;it& Pri!e =ini(ter A&rtienL- /2+ (tudeno%a 166B- ;;;+clinton7oundation+or%
12 =ilken In(titute- K>lobal Overvie;L+
15 Jo(e Pinera- K@&e Z@&ird Ua$Z "ee#( Aountrie( in t&e @&ird UorldL- #ri#re!l)eno za 11+ %odin)u !onetarnu
kon7erenci)u in(tituta AatoM dru%i (#onzor @&e Econo!i(t- Ua(&in%ton- DA- //+ li(to#ada 1669+M Jo(e Pi7iera- K@&e Iall o7 a
Second Berlin UallL- //+ li(to#ada 1669+- ;;;+)o(e#inera+co!
13 KU+S+ Senate Ao!!ittee on Iorei%n <elation( ?old( ?earin% on t&e <ole o7 t&e I=I in t&e A(ian Iinancial Ari(i(L- 1/+
vel)a.e 1669+M K@e8tS >reen(#anZ( S#eec& to Ne; Votk Econo!ic AlubL- <euter(- 2+ #ro(inca 166B+
11 =+ Perez i S+ @obarra- KCo( #an(e( a(iotico( tendron Yue ace#tar cierta 7le8ibilidad Yue no era nece(aria &a(ta a&oraL- El
PatZ( International Edition E=adridF- 9+ #ro(inca 166B+M KI=I A&ie7 Aall( 7or Abandon o7 A(ian =odelZL- A%ence Irance4
Pre((e- 1+ #ro(inca 166B+
561
19 Interv)u (a Stanle$)e! Ii(c&ero!- ZF+ (vibn)a +Z,,1+- 0a tck_!X(ku (iZiiXu E oiiiii&iiidin% ?ei%&t(: t&e Battle 7or Ilie Uorld
Econo!$- ;;;+#b(+or%
16 Ste#&en >renville- K@&e I=I and t&e Indone(ian Ari(i(++- izv)ee- == IZ ov Nezavi(ni ured za evaluaci)u- (viban) /,,5+
(tr+ 9- ;;;+i!t+or%
/, Ualden Bello- K@&e I=I ?idden A%endaL- @&e Nation EBan%kokF- /3+ (i)e.n)a 1669+
/1 Ii(c&er- Ao!!andin% ?ei%&t(- Jo(e#& "a&n+ KI=IZ( ?and O7ten ?eav$- a Sttid$ Sa$(L- Ne; Vork @i!e(- /1+ li(to#ada
/,,,+ Iu(nota: Paul Blu(tein- @&e A&a(tenin%- In(ide t&e Ari(i( @&at <ocked t&e >lobal Iinancial S$(te! and ?u!bled t&e
I=I ENe; Vork: PublicA77air(- /,,1+F- 14B+
// ==I (#orazu!o! ( JuDno! "ore)o! izri.ito za&ti)eva Kbri(an)e o%rani.en)a na trDitu rada i ukidan)e zalino(ti Ekako
bi (e bizni(u !o%lo o!o%uiti kretan)e iz )edne indu(tri)(ke %rane u dru%uF+ Navod u: =artin ?art4Cand(ber% i Paul Burkett:
KEcono!ic Ari(i( and <e(tructurin% in Sout& "orea: Be$ond t&e Iree =arket4Stati(t DebateL- Aritical A(ian Studie( 22- br+
2 E/,,1F- 5/1M Alk!an >ranit(a( i Dan Bier(: KEcono!ie(: @&e Ne8t Ste#: @&e I=I ?a( Sto##ed A(iaZ( Iinancial PanicL-
Iar Ea(tern Econo!ic <evie;- /2+ ttavn)a 1669+M Aind$ S&inet- KEcono!ic Ari(i( Aloud( Indone(ianZ( <e7or!(++-
Ua(&i%ton Po(t- 1,+ ru)na 1669+
/2 Soren A!bro(e- KSout& "orean Union Sue( t&e I=IL- Econo!ic Ju(tice Ne;( /- br+ 5 E(i)e.an) /,,,+F+
/5 Nicola Bullard- @a!in% t&e @i%er(: @&e I=I and t&e A(ian Ari(i( ECondon: Iocu( on t&e >lobal Sout&- /+ oDu)ka 1666+F-
;;;+7ocu(;eb+or%M Ualden Bello- A Sia!e(e @ra%ed$: @&e Aolla#(e o7 De!ocrac$ in @&ailand ECondon: Iocu( on t&e
>lobal Sout&- /6+ t u)na /,,1F- ;;;+7ocu(;eb+or%
/3 Je77re$ Sac&(- KPo;er Unto It(el7L- Iinancial @i!e( ECondonF- 11+ #ro(inca 166B+
/1 =ic&ael Ce;i( K@&e UorldZ( Bi%%e(t >oin%4Out4o74Bu(ine(( SaleL- Ne; Vork @i!e( =a%azine- 21+ (vibn)a 1669+
/B Ian A&al!er(- K@o!!$Z( @o$( @ra(&ed++- In(ide Indone(ia 31 Eli(to#ad S #ro(inac 1669F+
/9 Paul Blu(tein and Sandta Su%a;ara- K<e(cue Plan 7or Indone(ia in Jeo#ard$++- Ua(&in%ton Po(t- B+ (i)e.n)a 1669+M
>renville- K@&e I=PZ and t&e Indone(ian Ari(i(++- 1,+
/6 =cNall$- K>lobalization on @rial+++
2, K=a%ic Art( o7 JakartaZ( ZUitc&4Doctor-ZL Iinancial @i!e( ECondonF- 2+ (tudeno%a 166B+
21 Su(an Suit- KJakartaZ( @ec&nocrat( v(+ t&e @ec&nolo%i(t(++- Strait( @i!e( ESin%a#urF- 2,+ (tudeno%a 166BM "a&n- KI+=+I+Z(
?and O7ten ?eav$- a Stud$ Sa$(+++
2/ International =onetar$ Iund- @&e I=IZ( <e(#on(e to t&e A(ian Ari(i(- (i)e.an) 1666+- ;;;+ i!7+or%
22 Paul Blu(tein- KAt t&e I=I- a Stru%%le S&rouded in Secrec$++- Ua(&in%ton Po(t- 2,+ oDu)ka 1669+M =artin Ield(tein-
K<e7octt(in% t&e I=IL- Iorei%n A77air(- oDu)ak 4 travan) 1669+M Je77re$ Sac&(- K@&e I=I and t&e A(ian IluL- A!erican
Pro(#ect- oDu)ak 4 travan) 1669+
25 U JuDno) "ore)i (to#a ra(te ( /-1 na B-1 #o(to- u Indonezi)i ( 5 na 1/ #o(to+ Sli.ne #o)ave #ri!)eu)e (e i u dru%i!
drDava!a+ =eJunarodna or%anizaci)a rada- KICO >overnin% Bod$ to E8a!ine <e(#on(e to A(ia Ari(i(++- izv)ee za !edi)e-
11+ oDu)ka 1666+M =ar$ Jordan- K=iddle Ala(( Plun%in% Back to Povert$++- Ua(&in%ton Po(t- 1+ ru)na 1669+M =cNall$-
K>lobalization on @tialLM Ilorence Co;e4Cee- KU&ere I( "oreaZ( =iddle Ala((T++ "orea In(i%&t /- br+ 11 E(tudent /,,,+F: 1M
Ja!e( D+ Uol7en(o&n- KO#enin% Addre(( b$ t&e Pre(ident o7 t&e Uorld Bank >rou#L- Su!!ar$ Proceedin%( o7 t&e Ii7t$4
@&ird Annual
56/
23 ^Arra$ o7 EQri!c( 1 ! I4+- +1 ! i In4 Ii!+&u i+i I Ari(i(+ =riQ i nr- I nlilK+ Ne; Strait( @une( E"ii+iI+i lu!#urF- I+ li#n)a
I1ZZFZF+M Nu((ara Sa;al(a;a u%- KPro(t it in i oil d Alar! Bell( Sound Ainiil A&ild Se8 <i(eL- Ban%kok Po(t- /5+ #ro(inca
1666+M Cuz Ba%uioro- KA&ild Cabour <a!#ant in t&e P&ili##ine(L- Strait( @i!e( ESin%a#urF- 1/+ vel)a.e /,,,+M KA(ian
Iinancial Ari(i( <a#idl$ Areatin% ?u!an Ari(i(: Uorld BankL- A%ence Irance4Pre((e- /6+ ru)na 1669+
21 Caura =$er(- KAlbri%&t O77er( @&ai( U(ed I411(- Pre((e( Bankin% <e7or!(L- A((ociated Pre((- 5+ oDu)ka 1666+
2B Inde#endent Evaluation O77ice o7 t&e I=I- @&e I=I and <ecent Aa#ital Account Ari(e(: Indone(ia- "orea- Brazil
EUa(&in%ton- DA: International =onetar$ Iund- 1/+ ru)na /,,2+F: 5/452- ;;;+i!7+or%M >renville- K@&e I=I and t&e
Indone(ian Ari(i(L- 9+
29 Arai% =ello;- K@reac&erou( @i!e(L- In(titutionalInvee(torInternationalEdition- (viban) 1666+
26 <a%&avan- KUall Street I( Scaven%in% in A(ia4Paci7icK+
5, <or$ =cAart&$- K=errill C$nc& Bu$( Va!aic&i Branc&e(- No; Ja#anZ( Bi%%e(t Iorei%n BrokerL- A%ence Irance4
Pre((e- 1/+ vel)a.e 1669+M KP&atra @&anakit Announce( Partner(&i# ;it& =errill C$nc&L- =errill C$nc& 4 iz)ava za ti(ak- 5+
li#n)a 1669+M United Nation( Aon7erence on @rade and Develo#!ent- Uorld Inve(t!ent <e#ort 1669+: @rend( and
Deter!inant( ENe; Vork: United Nation(- 1669+F: 22BM Ja!e( fiaonin% Z&an and @eruto!o Oza;a- Bu(ine(( <e(tructurin%
in A(ia: Aro((4Border =kA( in t&e Ari(i( Period EAo#en&a%en: Ao#en&a%en Bu(ine(( Sc&ool Pre((- /,,1+F- 1,,M
KAdvi(or$ Board 7or Salo!onR- Iinancial @i!e( ECondonF- 19+ (vibn)a 1666+M K"orea S(an%$on% Sell( In7o Unit S&are( to
Aarl$leL- <euter( Ne;(- /+ (i)e.n)a /,,1+M KJP =or%an 4 Aarl$le Aon(ortiu! to Beco!e Car%e(t S&are&older o7 "orA!L-
"orea @i!e( ESeulF- 6+ ru)na /,,,+
51 Nic&ola( D+ "ri(to7- ^Uor(enin% Iinancial Ilu in A(ia Co;er( I!!unit$ to U+S+ Bu(ine((L- Ne; Vork @i!e(- 1+ vel)a.e
1669+
5/ Ce;i(- K@&e UorldZ( Bi%%e(t >oin%4Out4o74Bu(ine(( SaleLM =ark C+ Ali77ord- KInva(ion o7 t&e Bar%ain Snatc&er(L-
Bu(ine((Ueek- /+ oDu)ka 1669+
52 United Nation( Aon7erence on @rade and Develo#!ent- Uorld Inve(t!ent <e#ort 1669+- 221M Z&an and Oza;a-
Bu(ine(( <e(tructurin% in A(ia- 66M KA&ronolo%$4>= @akeover @alk( ;it& Dae;oo =otor Areditor(L- <euter(- 2,+ travn)a
/,,/+
55 Z&an and Oza;a- Bu(ine(( <e(tructurin% in A(ia- 6141,/M Ali77ord- KInva(ion o7 t&e Bar%ain Snatc&er(L+
53 Ale8andra ?arne$- K>= Alo(e to @akin% 1Bq Stake in Dae;oo 7or p5,,=L- Iinancial @i!e( ECondonF- /,+ ru)na
/,,1+M Ste#&anie Stro!- K"orea to Sell Aontrol o7 Bank( to U+S+ Inve(tor(L- Ne; Vork @i!e(- 1+ (i)e.n)a 1666+
51 A&arlene Bar(&e7(k$- K@rade I((ue( ;it& A(ian Aountrie(L- @e(ti!on$ be7ore t&e Subco!!ittee on @rade o7 t&e ?ou(e
Ao!!ittee on Ua$( and =ean(- /5+ vel)a.e 1669+
5B KInternarional Uater S A$ala Aon(ortiu! Uin( =anila Uater Privatization Aontract^- Bu(ine(( Uire- /2+ (i)e.n)a
166B+M KBec&tel Uin( Aontract to Build Oil <e7iner$ in Indone(iaL- A(ia Pul(e ne;( a%enc$- //+ ru)na 1666+M K=er%er( o7
S+ "orean ?and(et =aker( ;it& Iorei%n Ao( on t&e <i(eL- A(ia Pul(e ne;( a%enc$- 1+ (tudeno%a /,,5+M United Nation(
Aon7erence on @rade and Develo#!ent- Uorld Inve(t!ent <e#ort 1669++ 22BM Z&an and Oza;a- Bu(ine(( <e(tructurin% in
A(ia- 61466+
562
Ne; Ce7t <evie; //9 EoDu)ak travan)- llFZF9F+
56 K=ilton Iried!an Di(cu((e( t&e I=I++- ANN =one$line ;it& I on I&ibb(- //+ (i)e.n)a 1669+
3, >odine 1663+ (to#a (a!oubo)(tava izno(ila )e 11-9 (lu.a)eva na 1,, ,,, (tanovnikaM /,,3+ izno(ila )e /1-1- dakle 1/14
#o(totno #ovean)e na 1,, ,,, (tanovnika+ Uorld Iactbook 166B EUa(&in%ton- DAM Aentral Intelli%ence A%enc$- 166B+FM
Uorld lZactbook /,,B- ;;;+cia+%ovM KS+ "otea ?a( @o# Suicide <ate a!on% OEAD Aountrie(: <e#ortL- A(ia Pul(e ne;(
a%enc$- 19+ ru)na /,,1+M KS+ "orean Police Aon7ir! Actre(( SuicideL- A%ence Irance4Pre((e- 1/+ vel)a.e /,,B+
31 United Nation( ?u!an Settle!ent( Pro%ra!- /,,3 Annual <e#ort ENairobi: UN4?ABI@A@- /,,1+F- 341-
;;;+unc&(+or%M <ainer =aria <ilke- Divin(ke ele%i)e i (oneti Or7e)u- EBo(ton: ?ou%&ton =i77lin- 16BB+F- 31+
3/ ^Indone(ia Ad!it( to <a#e( durin% <iot(L- Ua(&in%ton Po(t- //+ #ro(inca 1669+
32 K@&e Ueake(t I-inkLM@&o!a( C+ Iried!an- @&e Ce8u( and t&e Olive @ree ENe; Vork: Iarrar- Strau( and- >irou8-
1666+F- 53/432+
35 K@&e Aritic( o7 Aa#itali(!L- Iinancial @i!e( ECondonF- Nove!ber /B- 1666+
33 Ii(c&er- Ao!!andin% ?ei%&t(M Blu(tein- @&e A&a(tenin%- 14B+
15+ Pok4tera#i)a u SAD4u: U d)elokru%u Do!ovin(ke (i%urno(ti
1 @o! Bald;in- K<even%e o7 t&e Battered >eneral(L- @i!e( ECondonF- 19+ travn)a /,,1+
/ <euter(- ^BritainZ( <ankin% on Surveillance Uorrie( Privac$ AdvocateL- Ne; Vork @i!e(- 2+ (tudeno%a /,,1+
2 Daniel >ro((- K@&e ?o!eland Securit$ BubbleL- Slate+co!- 1+ li#n)a /,,3+
5 <obert Burn(- KDe7en(e A&ie7 S&un( Involve!ent in Uea#on( and =er%er Deci(ion( to Avoid Aon7lict o7 Intere(tL-
A((ociated Pre((- /2+ kolovoza /,,1+
3 Jo&n Bur%e((- K@unin% in to a @ro#&$ @ec&nolo%$L- Ua(&in%ton Po(t- /5+ oDu)ka 166/+M K@IS Uorld;ide Announce( t&e
A##oint!ent o7 t&e ?onorable Donald <u!(7eld to it( Board o7 Advi(or(L- P< Ne;(;ire- /3+ travn)a /,,,+M >eo77re$ Cean
and Jonat&an O;en- KDonald <u!(7eld =ake( S3= "illin% on Bird Ilu Dru%L- Cnde#eTident ECondonF- 1/+ oDu)ka /,,1+
1 >eor%e U+ Bu(&- KBu(& Deliver( <e!ark( ;it& <u!(7eld- >ate(L- Ai@ran(cri#t( Uire- 9+ (tudeno%a /,,1+
B Jo(e#& C+ >allo;a$- KA7ter Co(in% Uar >a!e- <u!(7eld Packed U# ?i( =ilitar$ and Uent to UarL- "ni%&t4<iddet- /1+
ttavn)a /,,1+
9 Je77te$ ?+ Birubau!- K=r+ AEO >oe( to Ua(&in%tonL- Iortune- 16+ oDu)ka /,,1+
6 Donald ?+ <u!(7eld- ^Secretar$ <uni(7eldZ( <e!ark( to t&e Jo&n( ?o#kin(- Paul ?+ Nitze Sc&ool o7 Advanced
International Studie(L- 3+ #ro(inca /,,3- ;;;+de7en(elink+!ilM @o! Peter(- @&e Aircle o7 Innovation ENe; Vork: Al7red A+
"no#7- 166B+F- 11+
1, Podaci na (l)edee dvi)e (tranice #ot)e.u iz: Donald ?+ <u!(7eld- KDoD AcYui(ition and Co%i(tic( E8cellence Ueek
"icko77 4 Bureaucrac$ to Battle7ieldL- %ovor u Penta%onu- 1,+ ru)na /,,1+- ;;;+de7en(elink+!il+
11 Aarol$n Skorneck- KSenate Ao!!ittee A##rove( Ne; Ba(e Alo(in%(- Aut( p1+2 Billion 7ro! =i((ile De7en(eL-
A((ociated Pre((- B+ ru)na /,,1+M <u!(7eld- KDoD AcYui(ition and Co%i(tic( E8cellence Ueek "icko77L+
1/ Bill ?e!!er and Ja!ie =clnt$re- KDe7en(e Secretar$ Declare( Uar on t&e Penta%onZ( Bureaucrac$L- ANN Evenin%
Ne;(- 1,+ ru)na /,,1+
565
=r!!ii " l! +i%n: I Zdiver(it$ o7 E Zlika%o Pre((- 1669+F- =S+ l4i I iiiilin+iii +!il lZiiiiliii+in- Z@;o l+!kv Peo#le- 261+
X4\ Uilli+i! >iubcr- K<u!(7eld <e7lect( on Politic(- Bu(ine((L- A&ica%o @ribune- /,+ li(to#ada 1662+M Ste#&en J+ 1 led%e(-
KUinter Ao!e( 7or a Belr;a$ CionL- A&ica%o @ribune- 1/+ (tudeno%a /,,1+
11 >re% Sc&neider- K<uni(7eld S&unnin% Uea#on( Deci(ion(L- Ua(&in%ton Po(t- /5+ kolovoza /,,1+M Andre; Aockburn-
<u!(7eld: ?i( <i(e- Iall- and Aata(tro#&ic Ce%ac$ ENe; Vork: Scribner- /,,B+F- 9646,M <andee# <a!e(&- K@&e @;o Iace(
o7 <u!(7eldL- >uardian ECondonF- 6+ (vibn)a /,,2+M <ic&ard Be&ar- K<u!!vZ( Nort& "orea AonnectionL- Iortune- 1/+
(vibn)a /,,2+
1B Joe Palca- KSalk Polio *accine AonYuered @erri7$in% Di(ea(eL- National Public <adio: =ornin% Edition- 1/+ travn)a
/,,3+M David =+ O(&in(k$- Polio: An A!erican Stot$ EO87ord: O87ord Univer(it$ Pre((- /,,3+F- /1,411+ Iu(nota: Aarl$
Ueek(- K@a!i7lu Cinked to 1, Deat&(L- >azette E=ontrealF- 2,+ (tudeno%a /,,1+M Dor(e$ >ri77it&- ^P($c&iatric Uarnin%
Put on Ilu Dru%L- Sacra!ento Bee- 15+ (tudeno%a /,,1+
19 "no;led%e Ecolo%$ International- K"EI <eYue(t 7or Inve(ti%ation into Antico!#etitive A(#ect( o7 >ilead *oluntar$
Cicen(e( 7or Patent( on @eno7ivir and E!tricirabineL- 1/+ vel)a.e /,,B+- ;;;+keionline+or%
16 Jo&n Stanton- KBi% Stake( in @a!i7lu DebateL- <oll Aall- 13+ #ro(inca /,,3+
/, Podaci u (l)edea dva odlo!ka #ot)e.u iz: @+ A&ri(tian =iller- Blood =one$: Ua(ted Billion(- Co(t Cive( and Aor#orate
>reed in IraY ENe; Votk: Cittle- Bro;n and Ao!#an$- /,,1+F- BB4B6+
/1 Joan Didion- KA&ene$: @&e Iatal @ouc&L- @&e Ne; Vork <evie; o7 Book(- 3+ li(to#ada /,,1+
// Dan Briod$- ?alliburton A%enda: @&e Politic( o7 Oil and =one$ ENe; Jer(e$: Jo&n Uile$ k Son(- /,,5+F- 169466M
David ?+ ?ack;ort&- KBalkan( >ood 7or @e8a(4Ba(ed Bu(ine((L- Sun4Sentinel E*on CauderdaleF- 11+ kolovoza /,,1+
/2 Antonia Ju&a(z- Bu(& A%enda: Invadin% t&e Uorld- One Econo!$ at a @i!e ENe; Vork: <e%an Book(- /,,1+F- 1/,+
/5 Jonat&an D+ Salant- KA&ene$: IZll Ior7eit O#tion(L- A((ociated Pre((- 1+ ru)na /,,,+
/3 KC$nne A&ene$ <e(i%n( 7ro! Cock&eed =artin BoardL- Do; Jone( Ne;( Service- 3+ (i)e.n)a /,,1+
/1 @i! Ueiner- KCock&eed and t&e Iuture o7 Uar7areL- Ne; Vork @i!e(- /9+ (tudeno%a /,,5+ Iu(nota: Jell =cDonald-
KAit$ Cook( at Aount$Z( Out(ourcin% a( Blue#rintL- San Die%o Union4@ribune- /2+ (r#n)a /,,1+
/B Sa! ?o;e *et &ovek- ZAlinton <einin% in <ole 7or Bu(ine(( in Uel7are E77ortL- Ne; Vork @i!e(- 11+ (vibn)a 166B+M
Barbara *obe)da- ^Privatization o7 Social Pro%ra!( AurbedL- Ua(&in%ton Po(t- 1,+ (vibn)a 166B+
/9 =ic&elle Bre$er and =ike Uard- ^<unnin% Pri(on( 7or a Pro7itL- Au(tin A!erican4State(!an- 5+ ru)na 1665+M Judit&
>reene- ^Bailin% Out Private Jail(L- @&e A!erican Pro(#ect- 1,+ ru)na /,,1+M =adeline Baro- K@a#e S&o;( In!ate( Bit b$
Do%(- "icked- StunnedL- A((ociated Pre((- 16+ kolovoza 166B+
/6 =att =o77ett- KPen(ion <elor! Pied Pi#er Cove( Private Account(L- Uall Street Journal- 2+ oDu)ka /,,3+
2, K>overnor >eor%e U+ ?u(& I *liver( <e!ark( on >overn!ent <e7or!L- IDA? Political @ran(cri#t(- P&iladel#&ia- 6+
li#n)a /,,,+
21 Jon Elli(ton- KDi(a(tei in t&e =akin%L- @uc(on Ueekl$- /2+ ru)na /,,5+
563
#itan)a- (taiiibcn i i n t&an i razvo)- 1E\+ (vibn)a +Z+,,1-
22 Jo&n " ?arri( and Dana =ilbank- KIor Bu(&- Ne; E!er%ent io l Ulici cd ili +1 No; A%endaL- Ua(&in%ton Po(t- //+
ru)na /,,1+M United State( >eneral Aciouniiu% EFlliee- Aviation Securit$: Con%4Standin%Proble!( I!#air Air#ort
Screeiier(ZIZer0oritiancc- li#an) /,,,+- (tr+ /3- ;;;+%ao+%ov+
25 National Ao!!i((ion on @errori(t Attack( u#on t&e United State(- t&e 60U Ao!!i((ion <e#ort: Iinal <e#ort o7 t&e
National Ao!!i((ion on @errori(t Attack( U#on t&e United State(- /,,5+- (tr+ 93- ;;;+%#oacce((+%ov+
23 Anita =annin%- KAo!#an$ ?o#e( to <e(tart Production o7 Ant&ra8 *accineL- USA @oda$- 3+ (tudeno%a /,,1+
21 J+ =cCane- KAon7erence to ?onor =ilton Iried!an on ?i( Ninetiet& Birt&da$L- A&ica%o Bu(ine((- /3+ (tudeno%a /,,/+-
;;;+c&ibu(+co!
2B Joan <$an- K?o!e o7 t&e BraveL- San Iranci(co A&ronicle- /2+ li(to#ada /,,1+M >eor%e U+ Bu(&- KPre(ident ?onor(
Public Servant(L- Ua(&in%ton- DA- 13+ li(to#ada /,,1+
29 >eot%e U+ Bu(&- KPre(ident Di(cu((e( Uar on @errori(!L- Atlanta- >eor%ia- 9+ (tudeno%a /,,1+
26 ?arri( and =ilbank- KIor Bu(&- Ne; E!er%encie( U(&ered in a Ne; A%endaL+
5, Andre; Bacevic&- KU&$ <ead Alau(e;itz U&en S&ock and A;e Aan =ake a Alean S;ee# o7 @&in%(TL Condon
<evie; o7 Book(- 9+ li#n)a /,,1+ Iu(nota: Scott S&ane and <on Ni8on- KIn Ua(&in%ton- Aontractor( @ake on Bi%%e(t <ole
EverL- Ne; Vork @i!e(- 5+ vel)a.e /,,B+
51 Evan <atli7I- KIear- Inc+L- Uired- #ro(inac /,,3+
5/ S&ane and Ni8on- KIn Ua(&in%ton- Aontractor( Zrake on Bi%%e(t <ole EverL+
52 =att <ic&tel- K@ec& Inve(tor( Aull Start4u#( 7or Penta%onL- Ua(&in%ton Po(t- B+ (vibn)a /,,BM De7en(e *enture Aatal$(t
Initiative- KAn Overvie; o7 t&e De7en(e *enture Aatal$(t InitiativeL- devenci+dtie+!il+
55 <atli77- KIear- IneL+
53 Ja(on *e(t- ^In&eritin% a S&a!ble( at De7en(eL @e8a( Ob(erver EAu(tinF- 1+ #ro(inca /,,1+M <atli7I- KIear- IneL+M
Paladin Aa#ital >rou#- KCt+ >eneral E<etF USAI "ennet& A+ =ini&anL- Paladin @ea!- /+ #ro(inca /,,2-
;;;+#aladinca#%rou#+co!
51 O77ice o7 ?o!eland Securit$- National Strate%$ 7or ?o!eland Securit$- li#an) /,,/+- (tr+ 1- ;;;+;&ite&ou(e+%ovM <on
Su(kind- @&e One Percent Doctrine: Dee# Cn(ide A!ericaZ( Pur(uit o7 Ct( Ene!ie( Since 6011 ENe; Vork: Si!on k
Sc&u(ter- /,,1+FM K@error Ii%&t S#a;n( Startu#(L- <ed ?errin%- 3+ #ro(inca /,,3+
5B Pred(tavni.ki do! S)edin)eni& A!eri.ki& DrDava- Odbor za drDavnu re7or!u 4 od)el za !an)ine- od()ek za (#eci)alne
i(tra%e: Dollar(- Not Sen(e: >overn!ent Aontractin% Under t&e Bu(& Ad!ini(tration- Izv)ee #ri#re!l)eno za za(tu#nika
?enr$a A+ Ua8!ana- li#an) /,,1+- (tr+ 3- ;;;+de!ocrat(+ re7or!- &ou(e- %ovM @i! S&orrock- K@&e Aor#orate @akeover o7
U+S+ Intelli%enceL- Salon- 1+ li#n)a /,,B- ;;;+ (alon- co!M <ac&el =ona&an and Elena ?errero Beau!ont- KBi% @i!e
Securit$L- Iorbe(- 2+ kolovoza /,,1+M Aentral Intelli%ence A%enc$- Uorld Iact Book /,,B- ;;;+cia+%ovM KUS >overn!ent
S#endin% in State( U# 1 Pet in IVZ,2L- <euter(- B li(to#ada /,,5+M Irank <ic&- K@&e <oad 7ro! " Street to Vu(u7i$aL- Ne;
Vork @i!e(- /3+ li#n)a /,,1+
59 =ona&an and ?errero Beau!ont- KBi% @i!e Securit$LM <atli77- KIear- IneL+
56 @u bro)ku izno(i <o%er Are((e$- bivi Bu(&ev duDno(nik zaduDen za #rotuteroriza!- a (ada #red()ednik tvrtke >ood
?arbor Aon(ultin%+ <ob Evan( and Ale8i =o(trou(- KBritainZ( Surveillance IutureL- >uardian ECondonF- /+ (tudeno%a
/,,1+M =ark Jo&n(on- K*ideo-
561
+KE==+
Sil ?!-i! Bii%(tcin- ^Attack( S#a;ned a @ec&4Securit$ =arket Iliat <e!ain( Voun% Vet <& Ii4- A((ociated Pre((- 5+ ru)na
/,,1+
31 =u re 1 Fickie- KVa&oo Backed on ?el#in% A&ina @race UriterL- Iinancial @i!e( ECondonF- 1,+ (tudeno%a /,,3+M Ce(lie
Aaule$- KNSA ?a( =a((ive Databa(e o7 A!erican(Z P&one Aall(L- USA @oda$- 11+ (vibn)a /,,1+M KBoein% @ea! A;arded
SBInet Aontract b$ De#art!ent o7 ?o!eland Securit$L- iz)ava za !edi)e- /1+ ru)na /,,1+M ;;;+boein%+co!
3/ <obert OZ?arro; Jr+- No Place to ?ide ENe; Vork: Iree Pre((- /,,3+F
32 K@error Ii%&t S#a;n( Startu#(L+
35 Ju(tine <ood- KIBI @error Uatc& Ci(t ZOut o7 AontrolZL- @&e Blotter blo% on ABA Ne;(- 12+ (r#n)a /,,B-
;;;+abcne;(+co!M Ed Pilkin%ton- K=illion( A((i%ned @error <i(k Score on @ri#( to t&e USL- >uardian ECondonF- /+
#ro(inca /,,1+
33 <ick Ander(on- KIlo% I( =$ Ao4PilotL- Seattle Ueekl$- /6+ (tudeno%a /,,1+M Jane =a$er- K@&e A+I+A+Z( @ravel A%entL-
@&e Ne; Vorker- 2,+ li(to#ada /,,1+M Brian "no;lton- K<e#ort <e)ect( Euro#ean Denial o7 AIA Pri(on(L- Ne; Vork
@i!e(- /6+ (tudeno%a /,,1+M =a$er- K@&e A+I+A+Z( @ravel A%entLM Ste#&en >re$- >&o(t PlaneM @&e @rue Stor$ o7 t&e AA A
@orture Pro%ra! ENe; Vork: St+ =artinZ( Pre((- /,,1+F- 9,M Pat =ilton- KAACU Iile: Suit A%ain(t Boein% Sub(idiar$-
Sa$in% It Enabled Secret Over(ea( @ortureL- A((ociated Pre((- 21+ (vibn)a /,,B+
31 Andre; Bunco!be- KNe; =a8i!u!4Securit$ Jail to O#en at >uantana!o Ba$L- Inde#endent ECondonF- 2,+ (r#n)a
/,,1+M Prata# A&atterice- KIntelli%ence in IraY: C42 Su##lie( S#$ Su##ortL- Aor#Uatc&- 6+ kolovoza /,,1+-
;;;+cor#;atc&+co!
3B =ic&elle Iaul- K>uantana!o Pri(oner( 7or SaleL- A((ociated Pre((- 21+ (vibn)a /,,3+M Jo&n Si!#(on- KNo Sur#ri(e( in
t&e Uar on @errorL- BBA Ne;(- 12+ vel)a.e /,,1+M Jo&n =intz- KDetainee( Sa$ @&e$ Uere A&arit$ Uorker(L- Ua(&in%ton
Po(t- /1+ (vibn)a /,,/+
39 <adilo (e o zatvoreniku Adelu Iattou%&u Ali Al%azzaru+ Dave >il(on- \U&$ A! I in AubaTL =ot&er Jone(- ru)an4
li(to#ad /,,1+M Si!#(on- KNo Sur#ri(e( in t&e Uar on @errorLM Andre; O+ Sel(k$- KAP: Sonic >it!o Detainee( Ireed
El(e;&ereL- USA @oda$- 13+ #ro(inca /,,1+
36 >ar$ Stoller- K?o!eland Securit$ >enerate( =ultibillion Dollar Bu(ine((L- USA @oda$- 1,+ ru)na /,,1+
1, Sara& Ander(on- Jo&n Aavana%&- A&uck Aollin( and Eric Ben)a!in- KE8ecutive E8ce(( /,,1: De7en(e and Oil
E8ecutive( Aa(& in on Aon7lictL- 2,+ kolovoza /,,1+M (tr+ 1- ;;;+7airecono!$+or%
11 <atli77- KIear- IneL+
1/ OZ?arro;- No Place to ?ide- 6+
13+ "or#oraci)(ka drDava: Skida) okretna vrata- (tavl)a) (lavolukQ
1 Ji! "rane- KIor!er Pre(ident Bu(& Battle( Arab Aritic( o7 ?i( SonL- A((ociated Pre((- /1+ (tudeno%a /,,1+
/ Scott S&ane and <on Ni8on- KIn Ua(&in%ton- Aontractor( ZIake on Bi%%e(t <ole EverL- Ne; Vork @i!e(- 5+ vel)a.e
/,,B+
2 Jane =a$er- KAontract S#ortL- @&e Ne; Vorker- 1,+ vel)a.e /,,5+
5 K?< 31//: Jo&n Uatner National De7en(e Aut&orization Act 7or Ii(cal Vear /,,B EEnrolled a( A%reed to or Pa((ed b$
Bot& ?ou(e and SenateFL- t&o!a(+loc+%ov+
56B
/,,1+
569
1 >ilead Science(- KStock I u 7or!at ion: II i(toi k a I lZi k c Cooku#^- ;;; +%tli ail !ni
B Interv)u (a Ste#&eno! "inzcro!- Dc!ocraca$ No;Q /1+ travn)a /IFE\E\- ;;;+de!ocrac$ no;+or%
9 Iraza K!edu#ovezano i obo(rrano o(naDu)ueL #ot)e.e od #ov)e(ni.ara Jaiue(a A+ Billa+ Ste#&en "inzer- Overt&ro;:
A!ericaZ( Aentur$ o7 <e%i!e A&an%e 7ro! ?a;aii to IraY ENe; Vork: @i!e( Book(- /,,1F- 1//+
6 <obert Burn(- KDe7en(e A&ie7 S&un( Involve!ent in ^Uea#on( and =er%er Deci(ion( ro Avoid Aon7lict o7 Intere(iL-
A((ociated Pre((- /2+ kolovoza /,,1+M =att "elle$- KDe7en(e Secretar$ Sold U# to p61 =illion in A((et( to Ao!#l$ ;it&
Et&ic( <ule(- Ao!#lain( about Di(clo(ure Ior!L- A((ociated Pre((- 19+ li#n)a /,,/+M Pauline Jelinek- K<u!(7eld A(k( 7or
Deadline E8ten(ionL- A((ociated Pre((- 1B+ (r#n)a /,,1+
1, Jo&n Stanton- KBi% Stake( in @a!i7lu DebateL- <oll Aall- 13+ #ro(inca /,,3+
11 <tt!(7eldovo izv)ee o i!ovini ko)e #reda)e /,,3+ %odine #okazu)e da K#o()edu)e dionice vri)edne 63-6 !ili)una dolara
na ko)i!a )e o(tvario #ri&od od 12 !ili)una dolaraM da #o()edu)e ze!l)ite vri)edno 1B !ili)una dolara .i)i! )e
izna)!l)ivan)e! zaradio !ili)un dolaraL+ >eo77re$ Cean and Jonat&an O;en- KDonald <u!(7eld =ake( p3! "illin% on
Bird Ilu Dru%L- Inde#endent ECondonF- 1/+ oDu)ka /,,1+M "elle$- KDe7en(e Secretar$ Sold u# to p61 =illion in A((et(+++L
1/ Burn(- KDe7en(e A&ie7 S&un( Involve!ent+++L
12 Stanton- KBi% Stake( in @a!i7lu DebateL+
15 Nel(on D+ Sc&;artz- K<u!(7eldZ( >ro;in% Stake in @a!i7luL- Iortune- 21+ li(to#ada /,,3+
13 >ilead Science(- KStock In7or!arion: ?i(torical Price Cooku#L- ;;;+%ilead+co!
11 Aa((ell Br$an4Co;- KA&ene$ Aa(&ed in ?alliburton O#tion( Uort& S23 =illionL- Uall Street Journal- /,+ ru)na /,,,+
1B "en ?et!an- KA&ene$( Earn p9+9 =illion to Bu(&e(Z pB23-,,,L- Au(tin A!erican4State(!an- 13+ travn)a /,,1+M
?alliburton- Inve(tor <elation(- K?i(torical Price Cooku#L- ;;;+ &alliburton+co!
19 Sara& "aru(&- KOnce Privile%ed in IraY- <u((ian Oil Ao!#anie( ?o#e to Ao!#ete on EYual Iootin% A7ter Sadda!L-
A((ociated Pre((- =arc& 15+ oDu)ka /,,2+M Saeed S&a&- KOil >iant( Scra!ble 7or IraYi <ie&e(L- Inde#endent ECondonF- 15+
oDu)ka /,,2+
16 KUaitin% 7or t&e >reen Ci%&tL- Petroleu! Econo!i(t- 1+ li(to#ada /,,1+
/, Cean and O;en- KDonald <u!(7eld =ake( p3! "illin% on Bird Ilu Dru%L+
/1 Jonat&an Uei(!an- ^E!battled <e#+ Ne$ UonZt Seek <eelectionL- Ua(&in%ton Po(t- 9+ kolovoza /,,1+M Son$a >ei( and
A&arle( <+ Babcock- KIor!er >OP Ca;!aker >et( 9 Vear(L- Ua(&in%ton Po(t- 5+ oDu)ka /,,1+: Jud$ Bac&rac&-
KUa(&in%ton Bab$lonL- *anit$ Iair- 1+ kolovoza /,,1+
// Eric Ci#ton- KIor!er Antiterror O77icial( Iind Indu(tr$ Pa$( BetterL- Ne; Vork @i!e(- 19+ li#n)a /,,1+
/2 Ellen Naka(&i!a- KA(&cro7t Iind( Private4Sector Nic&eL- Ua(&in%ton Po(t- 1/+ kolovoza /,,1+M Ci#ton- KIor!er
Antiterror O77icial( Iind Indu(tr$ Pa$( BetterLM >ood ?arbor Aon(ultin%- CC A- ;;;+%ood&arbor+netM Paladin Aa#ital
>rou#- K<+ Ja!e( Uool(e$ 4 *PL- Paladin @ea!- ;;;+#aladinca#%rou#+co!M Booz Allen ?a!ilton- K< Ja!e( Uool(e$L-
;;;+boozallen+co!M Dou%la( Je&l- KIn(ider(Z Ne; Iir! Aon(ult( on IraYL- Ne; Vork @i!e(- 2,+ ru)na /,,2+M KIor!er
IE=A ?ead to Start Aon(ultin% Bu(ine(( on E!er%enc$ Plannin%L- A((ociated Pre((- /5+ (tudeno%a /,,3+
/3 Si4!+K+in _l I Icr(li I &e S#oil( ni i In4 E -ull UarL- Ne; Vorker- 1+ i lZIZF+Q+
+Z1 =u&+ni Nikoli and =ark I lo(cnball- KA le%al Aounterattack++- Ne;(;eek- 11+ travn)a /E1,2+M lo&n Eannidi- KBaker Bou(Z
Zkove S&ackZ 7or Alient(L- ZaZe8it( Ca;$er- 1+ oDu)ka /,,1+M "rin IC Aivedlund- K<u((ian Oil Politic( in a @e8a( AourtL- Ne;
Vork @i!e(- 13+ vel)a.e /,,3+M <obert Br$ce- KItZ( a Baker Bott( UorldL- @&e Nation- 11+ li(to#ada /,,5+
/B Peter S!it& and Ja!e( Politi- K<ecotd Pa$4Out( 7ro! Aarl$le and ""<L- Iinancial @i!e( ECondonF- /,+ li(to#ada /,,5+
/9 LAuttin% Ja!e( BakerZ( @ie(L- Ne; Vork @i!e(- 1/+ #ro(inca /,,2+
/6 Podaci u (l)edea dva #ara%ra7a #ot)e.u iz: Nao!i "lein- KJa!e( BakerZ( Double Ci7e: A S#ecial Inve(ti%ation++- @&e
Nation- on4line #o(t 1/+ li(to#ada /,,5- ;;;+t&enation+co!
2, David Cei%&- KAarl$le Pull( Out o7 IraY Debt <ecover$ Aon(ortiu!++- >uardian ECondonF- 13+ li(to#ad /,,5+M United
Nation( Ao!#en(ation Ao!!i((ion- KPa$!ent o7 Ao!#en(ation++- #rio#en)a za !edi)e- /,,3+4/,,1+- ;;;+uno%+c&M "lein-
KJa!e( BakerZ( Double Ci7eLM Uorld Bank- KData S&eet 7or IraY++- /2+ li(to#ada /,,1- ;;;+;orldbank+or%
21 Eric Sc&!itt- KNe; >rou# Uill Cobb$ 7or A&an%e in IraYi <uleL- Ne; Vork @i!e(- 13+ (tudeno%a /,,/+M >eor%e P+
S&ultz- KAct No;L- Ua(&in%ton Po(t- 1+ ru)na /,,/+M ?arr$ E(teve- KE84Secretar$ Stu!#( 7or >ubernatorial ?o#e7ul++-
Ore%onian EPortlandF- Iebruar$ 1/- /,,/M David <+ Baker- KBec&tel Pullin% Out a7ter 2 <ou%& Vear( o7 <ebuildin% Uork++-
San Iranci(co A&ronicle- 1+ (tudeno%a /,,1+
2/ @i! Ueiner- KCock&eed and t&e Iuture o7 Uar7areL- Ne; Vork @i!e(- /9+ (tudeno%a /,,5+M Sc&!itt- KNe; >rou# Uill
Cobb$ 7or A&an%e in IraYi <ule++M Jo&n Cau%&land- K@&e Pra%ue <acketL- >uardian ECondonF- //+ (tudeno%a /,,/+M Jo&n B+
Judi(- K=ini(ter ;it&out Port7olioL- @&e A!erican Pro(#ect- (viban) /,,2+M Cock&eed =artin- Inve(tor <elation(- KStock
Price Detail(L- ;;;+lock&eed!artin+co!
22 Bob Uood;ard- State o7 Denial ENe; Vork: Si!on k Sc&u(ter- /,,1+F- 5,145,B+
25 Ja!e( Dao- K=akin% a <eturn to t&e Political Sta%e++- Ne; Vork @i!e(- /9+ (tudeno%a /,,/+M Ce(lie ?+ >elb- K"i((in%er
=ean( Bu(ine((L- Ne; Vork @i!e(- /,+ travn)a 1691+M Je77 >ert&- KEt&ic( Di(clo(ure Iiled ;it& PanelL- Ne; Vork @i!e(-
6+ oDu)ka 1696+
23 Ja!e( ?ardin%- K"i((in%er Second @akeL- Iinancial @i!e( ECondonF- 15+ #ro(inca /,,/+
21 Se$!our =+ ?er(&- KCunc& ;it& t&e A&air!an++- @&e Ne; Vorker- VB+ oDu)ka /,,2+
2B Ibid+M @&o!a( Donnell$ and <ic&ard Perle- K>a( Station( in t&e Sk$L- Uall(treetJournal- 15+ kolovoza /,,2+ Iu(nota: <+
Je77re$ S!it&- K@anker InYuir$ Iind( <u!(7eldZ( Attention Ua( El(e;&ere++- Ua(&in%ton Po(t- /,+ li#n)a /,,1+M @on$
Aa#accio- KBoein% Pro#o(e( Bond( 7or B1B Cea(e DealL- Seattle @i!e(- 5+ oDu)ka /,,2+
29 ?er(&- KCunc& ;it& t&e A&air!an++M @o! ?a!bur%er and Denni( Ber!an- KU+S+ Advi(er Perle <e(i%n( a( ?ead o7
De7en(e BoardL- Uall Street Journal- /9+ oDu)ka /,,2+
26 Interv)u ( <ic&ardo! Perleo! za e!i(i)u- ANN: Cate Edition ;it& Uol7 Blitzer- 6+ oDu)ka /,,2+
5, Judi(- K=ini(ter ;it&out Port7olio++M David S+ ?ilzenrat&- K<ic&ard N+ PerleZ( =an$ Bu(ine(( *enture( Iollo;ed ?i(
Vear( a( a De7en(e O77icial++- Ua(&in%ton Po(t- /5+ (vibn)a /,,5+M ?er(&- KCunc& ;it& t&e A&air!an++M M @+ A&ri(tian =iller-
Blood =one$: Ua(ted Billion(- Co(t Cive( and Aor#orate >reed in IraY ENe; Vork: Cittle- Bro;n and Ao!#an$- /,,1+F-
B2+
566
91 EoDu)ak IS=O+F: /59+
/ <ic&ard Ao&en- K@&e Cin%o o7 *ietna!L- Ua(&in%ton 0U- /1+ (tudeno%a /,,,+
2 KDe#ut$ Secretar$ Uol7o;itz Intervie; ;it& Sa! @anncn&au+(- *anit$ 7airL+ Ne;( @ran(cri#t- 6+ (vibn)a /,,2+-
;;;+de7en(elink+!il+
5 Iu(nota: /,,BZInde8o)^Econo!icIreedo! EUa(&in%ton- DA: ?erita%e Ioundation i t&e Uall Street Journal- /,,B+F- (tr+
2/1- ;;;+&erita%e+or%
3 @&o!a( C+ Iried!an- K@&e Con% Bo!bL- Ne; Vork @i!e(- /+ oDu)ka /,,2+M Jo(&ua =uravc&ik- ^De!ocrac$Z( iuiet
*ictor$L- Ne; Vork @i!e(- 16+ kolovoza /,,/+M <obert Dre$7u((- KJu(t t&e Be%innZ!%L- A!erican Pro(#ect- 1+ travn)a
/,,2+ Iu(nota: Jo&n Norri(- Aolli(ion Aour(e: NA@O- <u((ia- and "o(ovo EUe(t#ort- A@: Prae%er- /,,3+F- 88ii488iii+
1 >eor%e U+ Bu(&- KPre(ident Di(cu((e( Education- Entre#reneur(&i# k ?o!e O;ner(&i# at Indiana Black E8#oL-
Indiana#oli(- Indiana- 15+ (r#n)a /,,3+
B Ed;in A&en and =aura <e$nold(- KBu(& Seek( U+S+ 4 =idea(t @rade Zone to Brin% Peace- Pro(#erit$ to <e%ionL- Co(
An%ele( @i!e(- 1,+ (vibn)a /,,2+
9 ?arlan Ull!an- KZS&ock and A;eZ =i(under(toodL- USA @oda$- 9+ travn)a /,,2+
6 Peter Jo&n(on- ^=ediaZ( Uar Iootin% Cook( SolidL- USA @oda$- 1B+ vel)a.e /,,2+
1, @&o!a( C+ Iried!an- KU&at Uere @&e$ @&inkin%TL Ne; Vork @i!e(- B+ li(to#ada /,,3+
11 United State( De#art!ent o7 State- K=e!oranda o7 Aonver(ationL- 1,+ li#n)a 16B1+M (kinuta oznaka ta)no(ti-
;;;+%;u+edu04n(arc&iv+
1/ >eor%e U+ Bu(&- inau%uraci)(ki %ovor- /,+ (i)e.n)a /,,3+
12 Nor!an Iried!an- De(ert *ictor$: @&e Uar7or "u;ait EAnna#oli(- =D: Naval In(titute Pre((- 1661+F- 193M =ic&ael <+
>ordon and Bernard E+ @rainor- Aobra II: @&e In(ide Stor$ o7 t&e Inva(ion and Occu#ation o7 IraY ENe; Vork: Pant&eon
Book(- /,,1+F- 331+
15 Ant&on$ S&adid- Ni%&t Dra;( Near: IraYZ( Peo#le in t&e S&ado; o7 A!ericaZ( Uar ENe; Vork: ?enr$ ?olt- /,,3+F- (tr+
63+ S do#uten)e! autora+
13 ?arlan "+ Ull!an and Ja!e( P+ Uade- S&ock and A;e: Ac&ievin% <a#id Do!inance EUa(&in%ton- DA: NDU Pre((
Book- 1661+F- 33M <on Su(kind- @&e One Percent Doctrine: Dee# In(ide A!ericaZ( Pur(uit o7 It( Ene!ie( Since 6011 ENe;
Vork: Si!on k Sc&u(ter- /,,1+F- 1/2- /15+
11 Ull!an and Uade- S&ock and A;e- 88v- 1B- /2- /6+
1B =a&er Arar- KZI A! Not a @errori(t 41 A! Not a =e!ber o7 Al4iaidaZL+ *ancouver Sun- 3+ (tudeno%a /,,2+
19 KIraY Iace( =a((ive U+S+ =i((ile Barra%eL- ABS Ne;(- /5+ (i)e.n)a /,,2+
16 KU+S+ @e(t( =a((ive Bo!bL- ANN: Uol7 Blitzer <e#ort(- 11+ oDu)ka /,,2+
/, Ibid+
/1 <a)iv A&andra(ekaran and Peter Baker- KAllie( Stru%%le 7or Su##l$ Cine(L- Ua(&in%ton Po(t- 2,+ oDu)ka /,,2+M Jon Cee
Ander(on- @&e Iall o7 Ba%&dad ENe; Vork: Pen%uin Pre((- /,,5+F- 166M >ordon and @rainor- Aobra II- 513+ Iu(nota:
A&arle( Duel7er- Ao!#re&en(ive <e#ort o7 t&e S#ecial Advi(or to t&e DAI on IraYZ( U=D- (v+ 1- 2,+ ru)na /,,5+- (tr+ 11-
;;;+cia+%ov+
// S&adid- Ni%&t Dra;( Near- B1+
/2 Suzanne >oldenber%- KUar in t&e >ul7: In an In(tant Ue Uere Plun%ed into Endle(( Ni%&tL- >uardian ECondonF- 5+
travn)a /,,2+
/5 ^<e(torin% a @rea(ured Pa(tL- Co( An%ele( @i!e(- 1B+ travn)a /,,2+
3,,
+QE\ =iLluci IF- l+c!onii k- K-+L\+q+ iN\ ilic A%e(L- 0Zi!-M /9+ travn)a +Z+,,2+M 1 !u(i4 Uin- Ilir
I !l ni N ivili0+aiionL- Si-0on+ 1B+ travn)a /,,2- ;;;+(alon+co! /+Z I In !i+i( IZ+ <uck( and Ant&on$ S&adid- KA @ale o7
@;o Ba%&dad(L- Ua(&in%ton Po(t i+
li)+u)a /,,2+
/9 Irank <ic&- KAnd No;: ZO#eration IraYi Cootin%L-Z Ne; Vork @i!e(- /B+ travn)a /,,2+
/6 Donald ?+ <u!(7eld- KDoD Ne;( Brie7in% 4 Secretar$ <u!(7eld and >en+ =$er(L- I7+ travn)a /,,2-
;;;+de7en(elink+!ilM Si!on <obin(on- K>roundin% Plane( t&e Uron% Ua$L- @i!e- 15+ (r#n)a /,,2+
2, <a)iv A&andra(ekaran- I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$: In(ide IraYZ( >reen Zone ENe; Vork: Al7red A+ "no#7- /,,1+F-
1164/,+
21 Ibid+- 113411+
2/ Uorld Bank- Uorld Develo#!ent <e#ort 166, EO87ord: Uorld Bank- 166,+F- 1B94B6M Ne; =e8ico Aoalition 7or
Citerac$- Ne; =e8ico Citerac$ Pro7ile- /,,34/,,1 Pro%ra!(- ;;;+n!cl+or%+ Iu(nota: A&andra(ekaran- I!#erial Ci7e in
t&e E!erald Ait$- 3+
22 S&a7iY <a(ul- A(i7 IYbal and <&u&el A&!ed- Ao!#o(ite State!ent: Detention in A7%&ani(tan and >uantana!o Ba$
ENe; Vork: Aentet 7or Aon(titutional <i%&t(- /1+ (r#n)a /,,5+F- 61- 66- ;;;+ccr4n$+or%
25 Ibid+- 6- 1,- /1- /1- B/+
23 Jo&n I+ Burn(- KCookin% Be$ond ?i( Aritic(- Bre!er See( <ea(on 7or Bot& ?o#e and AautionL- Ne; Vork @i!e(- /6+
li#n)a /,,5+M Steve "irb$- KBre!er Sa$( IraY O#en 7or Bu(ine((L- A%ence Irance4Pre((e- /3+ (vibn)a /,,2+
21 @&o!a( B+ Ed(all and Juliet Eil#erin- ^Cobb$i(t( Set Si%&t( on =one$4=akin% O##ortunitie( in IraYL- Ua(&in%ton Po(t-
/+ li(to#ada /,,2+
1B+ Ideoloki #rotuudar: Izrazito ka#itali(ti.ka kata(tro7a
1 Je77re$ >oldber% tvrdi da )e drDavna ta)nica <ice tu #ri!)edbu izni)ela za ve.ero! u re(toranu u >eor%eto;ntt+ Pie:
KPri!)edba )e #ot#uno zatekla o(tale uzvanike+ EBrentF Sco;cro7t ka(ni)e )e #ri.ao #ri)atel)i!a da %a )e #ot#uno za#an)io
n)ezin Z#ro#ov)edni.ki tonZK+ Je77re$ >oldber%- KBreakin% <ank(L- @&e Ne; Vorker- 21+ li(to#ada /,,3+
/ Iareed Zakaria- KU&at Bu(& >ot <i%&tL- Ne;(;eek- 15+ oDu)ka /,,34
2 P&illi# "urata- KEa(tetn Euro#ean( Ur%e IraY to Ado#t <a#id =arket <e7or!(L- Ua(&in%ton Iile- Bureau o7 International
In7or!ation Pro%ra!(- U+S+ De#art!ent o7 State- /1+ ru)na /,,2+- u(in7o+(tate+%ovM KIraY Poll Iind( Povert$ =ain Uorr$-
Sadr Po#ularL- <euter(- /,+ (vibn)a /,,5+
5 Jo(e#& Sti%litz- KS&ock ;it&out t&e @&era#$L- Bu(ine(( Da$ EJo&anne(bur%F- /,+ vel)a.e /,,5+M Ji! "rane- KU+S+ Ai!( to
"ee# IraY =ilitar$ AontrolL- A((ociated Pre((- 12+ oDu)ka /,,5+
3 Interv)u ( <ic&ardo! Perleo!- ANN: Ander(on Aoo#er21,De%ree(- 1+ (tudeno%a /,,1+M Interv)u ( Davido! Iru!o!-
ANN: Cate Edition ;it& Uol7 Blitzer- 16+ (tudeno%a /,,1+
1 C+ Paul Bre!er III- =$ Vear in IraY: @&e Stru%%le to Build a Iuture o7 ?o#e ENe; Vork: Si!on k Sc&u(ter- /,,1+F- /1-
B Intetv)u ( Paulo! Bre!ero!- PBS: @&e A&arlie <o(e S&o;- 11+ (i)e.n)a /,,1+
9 Noelle "no8- ^Ao!#anie( <u(& to Account 7or Sta77L- USA @oda$- 12+ ru)na /,,1+M ?arlan S+ B$rne- KDi(a(ter <elie7:
In(urance Broker( AON- =ar(& Cook to <ecover- Even Bene7it Po(t4Se#te!ber 11L- BarronZ(- 16+ (tudeno%a /,,1+
3,1
i u(redoto.it i (e na o(i%uravan)e a!eri.ki& vo)ni& &a0a (ukladno 1111X ! u(ko!e !odelu+ BBA4n )e iz)avio: K= i(li! da
bi(!o (ail I rak 11 e&a I i %ledat i kao nau bli(koi(toi nit i(Xio (tavuL+ Interv)u ( %eneralo! Ja$e! >arncro! vodio )e >re%
Pa ki(t- Klr+tY lor SaleL- BB> @*- 16+ oDu)ka /,,5- ;;;+%re%#ala(r+co!M @&o!a( Ara!#ton- KlraY EFllieial Uarn( on Ia(t
Econo!ic S&i7tL- International ?erald @ribune EPari(F- 15+ li(to#ada /,,2+M <a)iv A&andra(ekaran- KAttack( Iorce <etreat
7ro! Uide4<an%in% Plan( 7or IraYL- Ua(&in%ton Po(t- /9+ #ro(inca /,,2+
1, KCetZ( All >o to t&e Vard SaleL- @&e Econo!i(t- /B+ ru)na /,,2+
11 Privre!ena koalici)(ka vla(t- naredba bro) 2B- @a8 Strate%$ 7or /,,2- 16+ ru)na /,,2+M ;;;+iraYcoalition+or%M
Privre!ena koalici)(ka vla(t- naredba bro) 26 Iorei%n Inve(t!ent- /,+ #ro(inca /,,2+M ;;;+iraYcoalition+or%M Dana
=ilbank and Ualter Pincu(- KU+S+ Ad!ini(trator I!#o(e( Ilat @a8 S$(te! on IraYL- Ua(&in%ton Po(t- 1+ (tudeno%a /,,2+M
<a)iv A&andra(ekaran- KU+S+ Iund( lor IraY Are Car%el$ Un(#entL- Ua(&in%ton Po(t- 5+ (r#n)a /,,5+ Iu(nota: =ark
>re%or$- ^Ba%&dadZ( Z=i((in% Billion(L-Z BBA Ne;(- 6+ (tudeno%a /,,1+M David Palli(ter- K?o; t&e US Sent p1/bn in Aa(&
to IraY+ And Uatc&ed It *ani(&L- >uardian ECondonF- 9+ vel)a.e /,,B+
1/ Ira.ka (redin)a banka i Privre!ena koalici)(ka vla(t: KSadda!4Iree Dinar Beco!e( IraYZ( O77icial Aurrenc$L- 13+
(i)e.n)a /,,5+- ;;;+c#a4iraY+or%M K?al7 o7 IraYi( Cack Drinkin% Uater4=ini(terL- A%ence Irance4Pre((e- 5+ (rudeno%a
/,,2+M A&arle( Alover and Peter S#ie%el- KPetrol iueue( Block Ba%&dad a( Black =arket Drain( O77L- Iinancial @i!e(
ECondonF- 6+ #ro(inca /,,2+
12 Donald ?+ <u!(7eld- ^Pre#ared State!ent 7or t&e Senate A##ro#riation( Ao!!itteeL- Ua(&in%ton- DA- /5+ ru)na /,,2+-
;;;+de7en(elink+!ilM Borzou Dara%a&i- ^IraYZ( Ailin% Bankin% Indu(tr$ I( Slo;l$ <evivin%L- Ne; Vork @i!e(- 2,+
#ro(inca /,,5+M Caura =aclnni(- KAiti%rou#- U+S+ to Pro#o(e Backin% IraYi I!#ort(L- <euter(- 1B+ vel)a.e /,,5+M Ju(tin
Blu!- KBi% Oil Ao!#anie( @rain IraYi Uorker( IreeL- Ua(&in%ton Po(t- 1+ (tudeno%a /,,5+
15 Aon%re((ional Bud%et O77ice- Pa$in%7or IraYZ( <econ(truction: An U#date- #ro(inac /,,1+- (tr+ 13- ;;;+cbo+%ovM
A&andra(ekaran- KU+S+ Iund( 7or IraY Are Car%el$ Un(#entL+
13 >eor%e U+ Bu(&- ^Pre(ident Bu(& Addre((e( United Nation( >eneral A((e!bl$L- Ne; Vork Air$- /2+ ru)na /,,2+M
>eor%e U+ Bu(&- KPre(ident Addre((e( t&e NationL- B+ ru)na /,,2+
11 Ja!e( >lanz- K*iolence in IraY Aurb( Uork o7 / Bi% Aontractor(L- Ne; Vork @i!e(- //+ travn)a /,,5+
1B <a)iv A&andra(ekaran- KBe(t4Aonnected Uere Sent to <ebuild IraYL- Ua(&in%ton Po(t- 1B+ ru)na /,,1+M ?oll$ Vea%er-
^?alliburtonZ( IraY Ar!$ Aontract to EndL- Iinancial @i!e( ECondonF- 12+ (r#n)a /,,1+
19 Ured %lavno% in(#ektora- USAID- Audit o7USAID0IraYZ( Econo!ic <e7or! Pro%ra!- bro) izv)ea E4/114,54,,54P- /,+
ru)na /,,5+- (tr+ 341- ;;;+u(aid+%ovM USAID- ^A;ard0 AontractL- <AN4A4,,4,24,,,524,,- ;;;+u(aid+%ovM =ark
Brun(;ick- ^O#enin% o7 Sc&ool( to @e(t IraYi(Z Aon7idenceL- Star @ribune E=innea#oli(F- 1B+ ru)na /,,1+ Iu(nota: Ja!e(
<u#ert- ^Sc&ool( a Bri%&t S#ot in IraYL- Seattle @i!e(- 2,+ li#n)a /,,5+
16 <on U$den- KDor%an- U$den- Ua8!an- Din%ell Aall to End Out(ourcin% o7 Over(i%&t 7or IraY <econ(tructionL-
#rio#en)e za !edi)e- 3+ (vibn)a /,,5+- ;$den+(enate+%ovM KAarolina( Ao!#anie( Iind Pro7it( in IraYL- A((ociated Pre((- /+
(vibn)a /,,5+M Ja!e( =a$7ield- ^Under(tandin% I(la! and @errori(!460llL- 1 kolovoza /,,/+- na (tranici ;;;+
3,/
/, l_5Xlv Oi!idra(ck+ii in ++1 *lcn(c Ski ri( Slati4 in <evivin% li+u# I !l u! r$L- Ua(&in%ton iMKt+ 15+ qvil\n)Mi /E1,0+
/1 E "o i0v)ee o >a)darovini #ri!)edba!a #ot)e.e od =arka =a(ar(ki)a- (av)etnika 0+a Xii ni u 0+et nitvo ru(ke vlade u
=o(kvi+ Ji! "rane- KIraYZ( Ia(t @rack to Aa#itali(! Scare( Ba%&dadZ( Bu(ine((!enL- @&e A((ociated Pre((- 2+ #ro(inca
/,,2+M C$nn D+ Nel(on and Irina V+ "uze(- KPrivatization and t&e Ne; Bu(ine(( Ala((L- in <u((ia in @ran(ition: Politic(-
Privatization- and IneYualit$- ur+ David Cane ECondon: Con%!an- 1663+F- (tr+ 1/6+ Iu(nota: "evin Be%o(- K>ood Intention(
=eet ?ar(& <ealit$L- Uin(ton4Sale! Journal- 16+ #ro(inca /,,5+
// Da&r Ja!ail and Ali al4Iad&il$- KU+S+ <e(ortin% to ZAollective Puni(&!entZ( Inter Pre(( Service- 19+ ru)na /,,1+
/2 >ilbert Burn&a! et al+- K=ortalit$ a7ter t&e /,,2 Inva(ion o7 IraY: A Aro((4Sectional Alu(ter Sa!#le Surve$( Cancet- br+
219 E1/+ li(to#ada /,,1F: 15/14/9+
/5 <al#& Peter(- KCa(t >a(#( in IraY( USA @oda$- /+ (tudeno%a /,,1+
/3 O87ord <e(earc& International- National Surve$ o7 IraY- vel)a.a /,,5- (tr+ /,- ne;(+ bbc+co+ukM Donald =aclnt$re-
KSi(tani =o(t Po#ular IraYi Ceader- US Poll(ter( IindL- Inde#endent ECondonF- 21+ kolovoza /,,5+
/1 Bre!er- =$ Vear in IraY- B1+
/B K@&e Co(t Vear in IraYL- PBS Irontline- f@+ li(to#ada /,,1+
/9 Patrick >ra&a!- KBe$ond Ialltt)a&: A Vear ;it& t&e IraYi <e(i(tanceL- ?ar#er(- 1+ (r#n)a /,,5+
/6 <a)iv A&andra(ekaran- I!#erial IJ7e in t&e E!erald Ait$: In(ide IraYZ( >reen Zone ENe; Vork: Al7red A+ "no#7- /,,1+F-
(tr+ 119+
2, Alan Uol7e- KU&$ Aon(ervative( AanZt >overnL- Ua(&in%ton =ont&l$- (r#an)0kolovoz /,,1+
21 Ariana Eun)un% A&a- KIn IraY- t&e Job O##ortunit$ o7 a Ci7eti!eL- Ua(&in%ton Po(t- /2+ (vibn)a /,,5+
2/ A&andra(ekaran- I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$- /15+4/19+ A&ri(tian =iller- KU+S+ Prioritie( Set Back It( ?ealt&cate
>oal( in IraYL- Co( An%ele( @i!e(- 2,+ li(to#ada /,,3+
22 Ji! "rane- KIraYi Bu(ine((!en No; Iace Ao!#etitionL- A((ociated Pre((- 2+ #ro(inca /,,2+
25 A&andra(ekaran- I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$- /99+
23 KNational De7en(e Aut&orization Act 7or Ii(cal Vear /,,BL- Aon%re((ional <ecordS Senate- 15+ (r#n)a /,,1+- (tt+
S3933+
21 >ri77 Uirte- KDe(#ite Billion( S#ent- <ebuildin% Inco!#lete( Ua(&in%ton Po(t- 1/+ (tudeno%a /,,1+M Dan =ur#&$-
Kiuick Sc&ool Ii8e( Uon Ie; IraYi ?eart(L+ A&ri(tian Science =onitor- /9+ (t#n)a /,,5+
2B >ri77 Uitte- KAontractor( <arel$ ?eld <e(#on(ible 7or =i(deed( in IraYL- Ua(&in%ton Po(t- 5+ (tudeno%a /,,1+M @+
A&ri(tian =iller- KAontractorZ( Plan( Cie A!on% <uin( O7 IraYL- Co( An%ele( @i!e(- /6+ travn)a /,,1+M Ja!e( >lanz-
^In(#ector( Iind <ebuilt Pro)ect( Aru!blin% in IraYL- Ne; Vork @i!e(- /6+ travn)a /,,BM Ja!e( >lanz- KBillion( in Oil
=i((in% in IraY- U+S+ Stud$ Sa$(L- Ne; Vork @i!e(- 1/+ (vibn)a /,,B+
29 Interv)u Evoden #ute! elektron(ke #oteF ( "ri(tine Beli(le- za!)enico! %lavno% i(#ektora za kon%re(na i )avna #itan)a-
(#eci)alno! %lavno! in(#ektorico! za obnovu Iraka- 13+ #ro(inca /,,1+
3,2
<ulc(L- Ua(&in%ton Po(t- 1,+ oDu)k+i +Z+Odd+M Erik I i kl!l!- I a;(!i At i u! d+ +1 N nun+u i! o7 De7raudin% U+S+ Over
Uork in lraYL+ Ne; Vork IZii!8 Z\d li(to#ada +ZEFEF 1+
5, <enae =erle- K*erdict a%ain(t IraY Aontractor OverturncdL- Ua(&in%ton Po(t+ _Z\+ kolo voza /,,1+M Erik Eck&ol!- KOn
@ec&nical >round(- Jud%e Set( A(ide *erdict ol ?illin% Iraud in IraY <ebuildin%L- Ne; Vork @i!e(- 16+ kolovoza /,,1+
51 Da&r Ja!ail and Ali al4Iad&il$- KBec&tel De#arture <e!ove( =ore Illu(ion(L- Inter Pre(( Service- 6+ (tudeno%a /,,1+M
Uitte- KDe(#ite Billion( S#ent- <ebuildin% Inco!#lete(
5/ Ant&on$ S&adid- Ni%&t Dra;( Near: IraYZ( Peo#le in t&e S&ado; o7 A!ericaZ( Uar ENe; Vork: ?enr$ ?olt- /,,3+F- 1B2-
1B3+
19+ Puni kru%: Od tabule ra(e do (#al)ene ze!l)e
1 Bertolt Brec&t- K<)een)eL Poezi)a- 1612+41631+- ur+ Jo&n Uillett and <al#& =an&ei! E16B1+- re#rint Ne; Vork: =et&uen-
16B6+F- (tr+ 55,+
/ S$lvia P7ei7er- KU&ere =a)or( Iear to @readL- Sunda$ @ele%ra#& ECondonF- B+ (i)e.n)a /,,B+
2 C+ Paul Bre!er 111- KNe; <i(k( in International Bu(ine((L- *ie;#oint- /+ (tudeno%a /,,1- ;a( at ;;;+!!c+corn- /1+
(vibn)a /,,2+
5 =a8ine =c"e;- ^Aon7e((ion( o7 an A!erican ?a;kL- @&e Di#lo!at- li(to#ad4(tudeni /,,3+
3 C+ Paul Bre!er III- =$ Vear in IraY: @&e Stru%%le to Build a Iuture o7 ?o#e ENe; Vork: Si!on k Sc&u(ter- /,,1+F- 62+
1 Interv)u ( Paulo! Bre!ero! /1+ li#n)a /,,1+ i 19+ kolovoza /,,1+ za e!i(i)u K@&e Co(t Vear in IraYL- PBS Irontline-
e!itirano 1B+ li(to#ada /,,1+
B Uillia! Boot& and <a)iv A&andra(ekaran- KOccu#ation Iorce( ?altin% Election( @&rou%&out IraYL- Ua(&in%ton Po(t- /9+
li#n)a /,,2+M =ic&ael <+ >ordon and Bernard E+ @rainor- Aobra II: @&e In(ide Stor$ o7 t&e Inva(ion and t&e Occu#ation o7
IraY ENe; Vork: Pant&eon Book(- /,,1+F- 56,M Uillia! Boot&- KIn Na)a7- Ne; =a$or I( Out(ider *ie;ed ;it& Su(#icionL-
Ua(&in%ton Po(t- 15+ (tudeno%a /,,2+
9 Ariana Eun)un% A&a- K?o#e and Aon7u(ion =ark IraYZ( De!ocrac$ Ce((on(L- Ua(&in%ton Po(t- /5+ (tudeno%a /,,2+M
Boot& and A&andra(ekaran- KOccu#ation Iorce( ?altin% Election( @&rou%&out IraYL+
6 A&ri(to#&er Ioote- Uillia! Block- "eit& Arane- and Si!on >ra$- Econo!ic Polic$ and Pro(#ect( in IraY- Public Polic$
Di(cu((ion Pa#er(- br+ ,541 EBo(ton: Iederal <e(erve Bank o7 Bo(ton- 5 (vibn)a /,,5+F- (tr+ 2B- ;;;+bo(7ed+or%
1, Sali! Cone- KIraY: @&i( Election I( a S&a!L- International ?erald @ribune EPari(F- /9+ (i)e.n)a /,,3+
11 KAl4Si(taniZ( <e#re(entative( @&reaten De!on(tration(- Ala(&e( in IraYL- BBA =onitorin% International <e#ort(-
izv)ee libanon(ke televizi)(ke #o(ta)e ?ezbolla& @*Al4=anar- 11+ (i)e.n)a /,,5+M Nadia Abou El4=a%d- KU+S+
Ao!!ander Ur%e( Sadda! ?oldout( to SurrenderL- A((ociated Pre((- 11+ (i)e.n)a /,,5+
1/ =ic&ael =o((- KIraYZ( Ce%al S$(te! Sta%%er( Beneat& t&e Uei%&t o7 UarL- Ne; Vork @i!e(- 1B+ #ro(inca /,,1+
12 >ordon and @rainor- Aobra II- 5- (tr+ 333M Julian Bor%er- K"nive( Ao!e Out 7or <u!(7eld a( t&e >eneral( Ii%&t BackL-
>uardian ECondonF- 21+ oDu)ka /,,2+
15 Jere!$ Sca&ill- Black;ater: @&e <i(e o7 t&e UorldZ( =o(tPo;er7ul =ercenar$ Ar!$ ENe; Vork: Nation Book(- /,,B+F-
(tr+ 166+
3,5
Ini! &arr$- K ^I &e Salv+ulcu E I#iinnL-Z Ne;(;eek+ 9+ +(i)e.n)a +ZEIDZS+ Id I !ail tro! EQ#t+ Uillia! PonicL- PBS Irontline:
Z0lie @orture iue(tion- An%u(Q /,,2- ;;;+#lK(+L\r%M Jo(& U&ile- ++Soldier(Z ZUi(& Ci(t(Z o7 Detainee @actic( AitedL-
Ua(&in%ton IZo(t+ 16+ travn)a /,,3+
1B Bri%adna %eneralica Jani( "ar#i(ki- za#ov)ednica zaduDena za zatvor Abu >&raib- kaDe da )o) )e to rekao =iller+ Scott
Uil(on and Se;ell A&an- KA( In(ur%enc$ >re;- So Did Pri(on Abu(e++- Ua(&in%ton Po(t- 1,+ (vibn)a /,,5+
19 =)e(ec dana ka(ni)e Sanc&ez al)e )o )edan !e!orandu! ko)i! #o)an)ava i do neke !)ere da)e !irni)i ton (vo!
#ret&odno! !e!orandu!u- ali ti!e (tvara veliku #o!utn)u na terenu budui da vie ni)e )a(no ko)i (e #o(tu#ci !ora)u
#ri!i)eniti+ <icardo S+ Sanc&ez- =e!orandu!- Sub)ect: AJ@I4B Interro%ation and Aounter4<e(i(tance Polic$- 15+ ru)na
/,,2+- ;;;+aclu+or%
16 Podaci u (l)edea tri odlo!ka #ot)e.u iz izv)ea ?u!an <i%&t( Uatc&- No Blood- No Ioul: Soldier(Z Account( o7
Detainee Abu(e in IraY- (r#an) /,,1+- (tr+ 1415- ;;;+&r;+or%
/, Ibid+- /1- /9+
/1 <ic&ard P+ Ior!ica- KArticle 1341 Inve(ti%ation o7 AJSO@I 4 AP and 3t& SI >rou# Detention O#eration(++- dovreno 9+
(tudeno%a /,,5+- (kinuta oznaka ta)no(ti- ;;;+aclu+ot%
// US=A Alle%ed Detainee Abu(e Aa(e( Since 11 Se# ,1- bez oznake ta)no(ti- 9+ (r#n)a /,,5+- ;;;+aclu+or%
/2 KUeb =a%azine <ai(e( Doubt( Over a S$!bol o7 Abu >&raibL- Ne; Vork @i!e(- 15+ oDu)ka /,,1+M Intervie; ;it& ?ai
Ali- KIe; Bad =enTL PBS No;- /6+ travn)a /,,3+
/5 K?a) AliZ( Stor$++- PBS No; Ueb (ite- ;;;+#b(+or%M A&ri( "raul- KUar Iundin% Ieud ?a( IraYi( Unea($++- Co( An%ele(
@i!e(- /9+ travn)a /,,B+
/3 ?u!an <i%&t( Uatc&- Ceader(&i# Iailure: Iir(t&and Account( o7 @orture o7 IraYi Detainee( b$ t&e U+S+ Ar!$Z(
9/ndAirborne Divi(ion- ru)an /,,3+- (tr+ 6- 1/- ;;;+&r;+or%
/1 ?u!an <i%&t( Uatc&- @&e Ne; IraYT @orture and 1114@reat!ent o7 Detainee( in IraYi Au(tod$- (i)e.an) /,,34- (tr+ /-5-
;;;+&r;+or%M Bradle$ >ra&a!- KAr!$ Uarn( IraYi Iorce( on Abu(e o7 Detainee(++- Ua(&in%ton Po(t- /,+ (vibn)a /,,3+M
=o((- ++IraYZ( Ce%al S$(te! Sta%%er( Beneat& t&e Uei%&t o7 Uar+++
/B =aa((- K@&e Ua$ o7 t&e Ao!!ando(+++
/9 Interv)u ( Allano! Nairno!- De!ocrac$ No;Q 1,+ (i)e.n)a /,,3+- ;;;+de!ocrac$no;+or%M Solo!on =oore- ++"illin%(
Cinked to S&iite SYuad( in IraYi Police IorceL- Co( An%ele( @i!e(- /6+ (tudeno%a /,,3+
/6 =o((- ++IraYZ( Ce%al S$(te! Sta%%er( Beneat& t&e Uei%&t o7 Uar++M @&ana((i( Aa!bani(- ++Aon7e((ion( <ivet IraYi(++-
Bo(ton >lobe- 19+ oDu)ka /,,3+M =aa((- K@&e Ua$ o7 t&e Ao!!ando(+++
2, IbidM Jo&n I+ Burn(- K@orture Alle%ed at =ini(tr$ Site Out(ide Ba%&dad++- Ne; Vork @i!e(- 11+ (tudeno%a /,,3+M
=oote- ++"illin%( Cinked to S&iite SYuad( in IraYi Police Iorce+++
21 Anne Aollin(- In t&e Slee# <oo!: @&e Stor$ o7 t&e AIA Brain;a(&in%E8#eri!ent( in Aanada E@oronto: Ce(ter and
Or#en Denn$(- 1699+F- (tr+ 1B5+
2/ =a8ine =c"e;- ++Aon7e((ion( o7 an A!erican ?a;kL- @lFe Di#lo!at- li(to#ad4(tudeni /,,3+
22 A&arle( "raut&a!!er- KIn BaketZ( Blunder- a A&ance 7or Bu(&++- Ua(&in%ton Po(t- 13+ #ro(inca /,,1+M Irederick U+
"a%an- A&oo(in% *ictor$: A Plan 7or Succe(( in IraY- izv)ee o 1+ 7azi- 5+ (i)e.n)a /,,B+- (tr+ 25- ;;;+aei+or%
3,3
2,, Acade!ic( I lave Been A((a((inated^+ USA @oda$+ _^+ (i)e.n)a /,,3+M =ii&+iel l_ OZ?anlon and Ja(on II+ Aa!#bell-
Brookin%( lii(liiiilion- IraY Inde8: @rackin% _Zan-i&le_ o7 <econ(truction k Securit$ in Po(t4Sadda! Iran- /1+ vel)a.e /,,B+-
(ir+ 23- ;;;+broo4kin%(+eduM <on <ed!ond- KIraY Di(#lace!entL- izv)ee za li(ak- z+eneva- 2+ (luJeno%a /,,1+-
;;;+un&cr+or%M KIraYZ( <e7u%ee( =u(t Be Saved 7ro! Di(a(ter( Iinancial I line( ECondonF- 16+ travn)a /,,B+
23 KNearl$ /,-,,, Peo#le "idna##ed in IraY @&i( Vear: Surve$L- A%ence Irance4Pre((e- 16+ travn)a /,,1+M ?u!an <i%&t(
Uatc&- @&e Ne; IraYT 2/- 35- ;;;+&r;+or%
21 ?SBA )e i(#rva trebao otvarati #odruDnice dil)e! Iraka+ U!)e(to to%a- banka )e otku#ila B6 #o(to ud)ela u ira.ko) banci
Dar e(4Salaa!+ Jo&n =+ Broder and Ja!e( <i(en- ^Aontractor Dear&( in IraY Soar ro <ecordL- Ne; Vork @i!e(- 16+
(vibn)a /,,B+M Paul <ic&ter- KNe; IraY Nor @e!#tin% to Aor#oration(R- Co( An%ele( @i!e(- 1+ li#n)a /,,5+M Voc&i J+
Dreazen- KAn IraYiZ( Ue(tern Drea!L- Uall(treet Journal- 15+ oDu)ka /,,3+M KS$ria and IraY: Unbanked and Un(tableL-
Euro!one$- ru)an /,,1+M Ariana Eun)un% A&a and Jackie S#inner- KU+S+ Ao!#anie( Put Cittle Aa#ital into IraYL-
Ua(&in%ton Po(t- 13+ (vibn)a /,,5+
2B And$ =o(&er and >ri77 Uitte- K=uc& Undone in <ebuildin% IraY- Audit Sa$(L- Ua(&in%ton Po(t- /+ kolovoza /,,1+M
Julian Bor%er- KBrutal "illin% o7 A!erican( in IraY <ai(e( iue(tion( over Securit$ Iir!(L- >uardian ECondonF- /+ travn)a
/,,5+M Ured (#eci)alno% %lavno% in(#ektora za obnovu Iraka- <evie; o7 Ad!ini(trative @a(k Order( 7or IraY <econ(truction
Aontract(- /2+ li(to#ada /,,1- (tr+ 11- ;;;+(i%ir+!il+
29 >ri77 Uitte- KDe(#ite Billion( S#ent- <ebuildin% Inco!#leteL- Ua(&in%ton Po(t- 1/+ (tudeno%a /,,1+
26 AYeel ?u((ein and Aolin Iree!an- KUS to <eo#en IraYZ( Iactorie( in p1,! U4turnL- Sunda$ @ele%ra#& ECondonF- /6+
(i)e.n)a /,,B+
5, Jo(& U&ite and >ri77 Uitte- K@o Ste! IraYi *iolence- U+S+ Cook( to Iactorie(L- Ua(&in%ton Po(t- _/+ #ro(inca /,,1+
51 Ja!e( A+ Baker III- Cee ?+ ?a!ilton- Ca;rence S+ Ea%lebur%er- et al+- IraY Stud$ >rou# <e#ort- #ro(inac /,,1+- (tr+ 3B-
;;;+u(i#+or%
5/ P7ei7er- KU&ere =a)or( Iear to @readL+
52 KIraYZ( <e7u%ee Ari(i( I( Nearin% Aata(tro#&eL- Iinancial @i!e( ECondonF- 9+ vel)a.e /,,B+M Jo(&ua >allu- KUill IraYZ(
Oil Ble((in% Beco!e a Aur(eTL- Der S#ie%el- //+ #ro(inca /,,1+M Dann$ Iort(on- Andre; =urra$4Uat(on and @i! Uebb-
KIuture o7 IraY: @&e S#oil( o7 UarL- Inde#endent ECondonF- B+ (i)e.n)a /,,B+
55 IraYi Cabor Union Ceader(&i#- KIraYi @rade Union State!ent on t&e Oil Ca;L- 1,415+ #ro(inca /,,1+-
;;;+carbon;eb+or%
53 Ed;ard Uon%- KIraYi Aabinet A##rove( Dra7t o7 Oil Ca;L- Ne; Vork @i!e(- /1+ vel)a.e /,,B+
51 Steven C+ Sc&ooner- ^Aontractor Atrocitie( at Abu >&raib: Ao!#ro!i(ed Accountabilit$ in a Strea!lined Out(ourced
>overn!entL- Stan7ord Ca; k Polic$ <evie; 11- br+ / E/,,3+F: (tr+ 33/+
5B Jere!$ Sca&ill- Black;ater: @&e <i(e o7 t&e UorldZ( =o(t Po;er7ul =ercenar$ Ar!$ ENe; Vork: Nation Book(- /,,B+F-
(tr+ 1/2+
59 Ji! "rane- KA Private Ar!$ >ro;( Around t&e U+S+ =i((ion in IraY and Around t&e UorldL- A((ociated Pre((- 2,+
li(to#ada /,,2+M Jere!$ Sca&ill- K=ercenar$ Jack#otL- @&e Nation- /9+ kolovoza /,,1+M Jere!$ Sca&ill- KE8ile on "
StreetL- @&e Nation- /,+ vel)a.e /,,1+M =ark ?e!in%;a$- KUarrior( 7or ?ireL- Ueekl$ Standard- 19+ #ro(inca /,,1+
56 >ri77 Uitte- KAontractor( Uere Poorl$ =onitored- >AO Sa$(L- Ua(&in%ton Po(t- 2,+ travn)a /,,3+
3,1
A? l^\ 7\ Invrui%ation o7 t&e Abu A&raib Detention l4Zaiilit$ anilZ JOIt& =ilitar$ Intelli%ence lin$aile+ =i+ I1F- SO- 3/-
;;;+ar!$+niil+
31 "i4iui4 =t4il7- KAr!v I *ie( Private Pitc& tor <ecruit(L- Ua(&in%ton Po(t- 1+ ru)na /,,1+
3/ Andre; @a$lor- KDe7en(e Aontractor AEO( See Pa$ Double Since 6011 Attack(L- A((ociated Pte((- /6+ kolovoza /,,1+M
Steve *o%el and <enae =erle- KPrivatized Ualter <eed Uork7orce >et( Scrutin$L- Ua(&in%ton Po(t- 1,+ oDu)ka /,,B+M
Donna Borak- KUalter <eed Deal ?indered b$ Di(#ute(L- A((ociated Pre((- 16+ oDu)ka /,,B+
32 @&o!a( <ick( tvrdi: K"ad )e bro) a!eri.ki& vo)nika izno(io 13, ,,,- a o(tali (aveznici dali )o /3 ,,,- u (na%a!a (e
nalo )o 1, ,,, dodatni& civilni& u%ovorni& (uradnika ko)i (u #ruDali #odrku u ratuL+ Sto zna.i da )e 1, ,,, civila
#o(luDivalo 1B3 ,,, vo)nika 4 dakle- )edan van)(ki (uradnik na (vaki& /-6 vo)nika+ Nel(on D+ Sc&;artz- K@&e Penta%onZ(
Private Ar!$L- Iortune- 1B oDu)ka /,,2+M @&o!a( E+ <ick(- Iia(co: @&e A!erican =ilitar$ Adventure in IraY ENe; Vork:
Pen%uin- /,,1+F- (tt+ 2BM <enae =erle- KAen(u( Aount( 1,,-,,, Aontractor( in IraYL- Ua(&in%ton Po(t- 3+ #ro(inca /,,1+
35 Ian Bruce- KSoldier o7 Iortune Deat&( >o =i((in% in IraYL- ?erald E>la(%o;F- 12+ (i)e.n)a /,,B+M Brian Brad$-
++=ercenarie( to Iill IraY @roo# >a#L- Scotland on Sunda$ EEdinbur%&F- /3+ vel)a.e /,,BM =ic&elle <obert(- ++IraY Uar
E8act( @oll on Aontractor(R- A((ociated Pre((- /5+ vel)a.e /,,B+
33 U)edin)eni narodi 4 od)el za izv)etavan)e )avno(ti: ++Back%round Note: 21 Dece!ber /,,1L- !irovne o#eraci)e
U)edin)eni& naroda- ;;;+un+or%M Ja!e( >lanz and Ilo$d Norri(- ++<e#ort Sa$( IraY Aonttactor I( ?idin% Data 7ro! U+S+L-
Ne; Vork @i!e(- /9+ li(to#ada /,,1+M Brad$- ++=ercenarie( to Iill IraY @roo# >a#L+
31 IOO@NO@E: Ja!e( Bo8ell- K=an o7 Ar!( E8#lore( Ne; Area( o7 Ao!batL- Iinancial @i!e( ECondonF- 11+ oDu)ka
/,,B+
3B S#eci)alni %lavni in(#ektor za obnovu Iraka: IraY <econ(truction: Ce((on( in Aontractin% and Procure!ent- (r#an) /,,1+-
(tr+ 69466- ;;;+(i%ir+!ilM >eor%e U+ Bu(&- State o7 t&e Union Addre((- Ua(&in%ton- DA- /2+ (i)e.n)a /,,B+
39 >u$ Dun!ore- KUS Pre#are( Ci(t o7 Un(table Nation(L- Iinancial @i!e( ECondonF- /6+ oDu)ka /,,3+
16+ "ako izbri(ati #laDu: KDru%i t(una!iL
1 Set& =$dan(- ++Builder( S;oo# in- An%erin% @&ai Survivor(L- International ?erald @ribune EPari(F- 1,+ oDu)ka /,,3+
/ ActionAid International et a&- @(una!i <e(#on(e: A ?u!an <i%&t( A((e((!ent- (i)e.an) /,,1+- (tr+ 12-
;;;+actionaidu(a+or%
2 Sri Canka: A @ravel Survival "it E*ictoria- Au(tralia: Conel$ Planet- /,,34F- /1B+
5 Jo&n Canca(ter- ++A7ter @(una!i- Sri Cankan( Iear Pavin% o7 Paradi(eL- Ua(&in%ton Po(t- 3+ li#n)a /,,3+
3 National P&$(ical Plannin% De#art!ent- Aru%a! Ba$ <e(ource Develo#!ent Plan: <econ(truction @o;ard( Pro(#erit$-
kona.no izv)ee- (tr+ 5- 3- B- 19- 22- /3+ travn)a /,,3+M Canca(ter- ++A7ter @(una!i- Sri Cankan( Iear Pavin% o7 Paradi(eL+
1 KSout& A(ian( =ark @(una!i Anniver(ar$L- United Pre(( International- /1+ li#n)a /,,3+
B USAID0Sri Canka- KUSAID Elicit( Z<eal <e7or!Z o7 @ouri(!L- (i)e.an) /,,1+- ;;;+u(aid+%ov+
9 Ibid+
3,B
Sin%&- KPlutoiio!$: Bu$in% I +u8ur$- E8#lainin% Ei lolu I I !l u l+iiu e(K+ E it i%- i!#: Indu(tr$ Note- EYuit$ Strate%$- 11+
li(to#ada /,,3+ (tr+ /B- 2,+
1, United Nation( Environ!ent Pro%ra!!e- KSri Canka Environ!ent Prolili4- National Environ!ent Ourlook-
;;;+une#+net
11 @itta;ella )e bio %eneralni direktor Public Enter#ri(e( <e7or! Ao!!i((ion o7 Sri I -anka od 166B+ do /,,1+- i ti)eko!
to% razdobl)a nadzirao #rivatizaci)u teleko!unikaci)a Ekolovoz 166B+F i drDavne avio4ko!#ani)e EoDu)ak 1669+F+ Nakon
izbora /,,5+ #o(ta)e #red()ednik i %eneralni direktor drDavne a%enci)e za (trateko #oduzetnivo EStrate%ic Enter#ri(e(
=ana%e!ent A%enc$F- ko)a na(tavl)a #rovoditi #rivatizaci)u #od novi! nazivo! K#rivatno4)avno% #artner(rvaL+ Public
Enter#ri(e( <e7or! Ao!!i((ion o7 Sri Canka- KPa(t Dive(titure(L- /,,3+- ;;;+#ere+%ov+lkM KSE=A to <e)uvenate "e$
State Enter#ri(e(L- 13+ li#n)a /,,5+- ;;;+#riu+%ov+lk+
1/ =ove!ent 7or National Cand and A%ricultural <e7or!- Sri Canka- A Pro#o(al 7or a Peo#leZ( Plannin% Ao!!i((ion 7or
<ecover$ A7ter @(una!i- ;;;+!onlar+or%
12 KPrivatization( in Sri Canka Cikel$ to Slo; Becau(e o7 Election <e(ult(R- A((ociated Pre((- 3+ travn)a /,,5+
15 KSri Canka Be%in( @(una!i <ebuildin% A!id Ire(& Peace =ove(L- A%ence Irance Pre((e- 16+ (i)e.n)a /,,3+
13 =ove!ent 7or National Cand and A%ricultural <e7or!- Sri Canka- A Pro#o(al 7or a Peo#leZ( Plannin% Ao!!i((ion 7or
<ecover$ A7ter @(una!i- ;;;+inonlar+or%M KSri Canka <ai(e( Iuel Price( A!id Uor(enin% Econo!ic Ari(i(L- A%ence
Irance4Pre((e- 3+ li#n)a /,,3+M KPank Bu$in% >ri#( Sri Canka A!id Oil Strike Iear(L- A%ence Irance Pre((e- /9+ oDu)ka
/,,3+
11 Ja!e( Uil(on and <ic&ard Ca##er- K?ondura( =a$ S#eed Sell4O77( A7ter Stor!L- Iinancial @i!e( ECondonF- 11+
(tudeno%a 1669+M Or%anization o7 A!erican State(- K?ondura(L- 1666 National @rade E(ti!ate <e#ort on Iorei%n @rade
Barrier(- (tr+ 113- ;;;+(ice+oa(+ or%M Sandra Au77e- <i%&t( Action- A Back;ard(- U#(ide4Do;n "ind o7 Develo#!ent:
>lobal Actor(- =inin% and Ao!!unit$4Ba(ed <e(i(tance in ?ondura( and >uate!ala- vel)a.a /,,3+- ;;;+ri%&t(actiori+or%
1B ^=e8icoZ( @el!e8 Unveil( >uate!ala @eleco! AllianceL- <euter(- /6+ li(to#ada 1669+M Aon(ultative >rou# 7or t&e
<econ(truction and @ran(7or!ation o7 Aentral A!erica- Inter4A!erican Develo#!ent Bank- KNicara%uaL- Aentral A!erica
A7ter ?urricane =itc&: @&e A&allen%e o7 @urnin%a Di(a(ter into an O##ortunit$- (viban) /,,,+- ;;;+iadb+or%M Pa!ela
Drucker!an- KNo Sale: Do Vou Uant to Bu$ a P&one Ao!#an$TL Uall Street Journal- 15+ (r#n)a 1666+
19 K=e8icoZ( @el!e8 Unveil( >uate!ala @eleco! AllianceLM ^S#ainZ( Ieno(a Bu$( Nicara%ua Ener%$ Di(tributor(L-
<euter(- 1/+ ru)na /,,,+M KSan Iranci(co >rou# Uin( ?ondura( Air#ort DealL- <euter(- 6+ oDu)ka /,,,+M KAEO 4 >ovr+ to
Sell <e!ainin% Enitel Stake @&i( VearL- Bu(ine(( Ne;( A!erica(- 15+ vel)a.e /,,2+
16 Navodi iz: Eduardo Stein Barilla(- KAentral A!erica A7ter ?urricane =itc&L %odin)i (a(tanak Sv)et(ko% ekono!(ko%
7oru!a- Davo(- Pvicar(ka- 2,+ (i)e.n)a 1666+
/, Ali(on <ice- @(una!i Aoncern- Po(t4@(una!i @ouri(! and <econ(truction: A Second Di(a(terT li(to#ad /,,3+- (tr+ 11-
;;;+touri(!concern+or%+uk
/1 @AI<EN- KAn A%enda 7or Sri CankaZ( Po(t4@(una!i <ecover$L- Pro%re(( 1Ne;(- (r#an) /,,3+- (tr+ /+
// USAID Sri Canka- KIi(&er!en and @rade(!en to Bene7it 7ro! U+S+ Iunded p22 =illion Aontract 7or Po(t4@(una!i
In7ra(tructure Pro)ect(L- #rio#en)e za ti(ak- 9+ ru)na /,,3+-
3,9
kiliinain+ anil Pace Iurt&er <i(k(- izv)ee kon%re(no! odboru- >AO4,B423B- vel)a.a /,, Z+M N+nioiul P&$(ical Plannin%
De#art!ent- Aru%a! <a$ <e(ource Develo#!ent Plan: l_cN on_tnit i ton to;ard( Pro(#erit$- kona.no izv)ee- /3+ travn)a
/,,3+- (tr+ 19+
/2 United State( E!ba(($- KU+S+ Provide( p1 =illion to =aintain @(una!i S&eltet Ao!!ttnitie(L- 19+ (vibn)a /,,1+-
;;;+u(aid+%ov+
/5 <andee# <a!e(&- KIndian @(una!i *icti!( Sold @&eir "idne$( to SurviveL- >uardian ECondonF- 19+ (i)e.n)a /,,BM
ActionAid International et ak- @(una!i <e(#on(e- (tr+1BM ;;;+actionaidu(a+or%M Nick =eo- +@&ou(and( o7 Indone(ian( Still
in @ent(L- >lobe and =ail E@orontoF- /B+ #ro(inca /,,3+
/3 ActionAid International et ak- @(una!i <e(#on(e- (tr+ 6+
/1 Aentral Intelli%ence A%enc$- K=aldive(L- @&e Uorld Iactbook /,,B- ;;;+cia+%ov+
/B Aoco Pal! D&uni "ol&u- ;;;+coco#al!+co!M Iour Sea(on( <e(ort- =aldive( at Candaa >itaavaru-
;;;+7out(ea(on(+co!M ?ilton =aldive( <e(ort and S#a- <an%ali I(land- ;;;+ &ilton+co!M KD&oni =i%&ili I(landL- Private
I(land( Online- ;;;+#rivate i(land(on&ue+ co!
/9 <oland Buerek- K=aldive( O##o(ition Plan Prote(tL- BBA Ne;(- /,+ travn)a /,,BM A(ian ?u!an <i%&t(
Ao!!i((ion- ++E8tra)udicial "illin%(- Di(a##earance(- @ortute and Ot&er Ior!( o7 >ro(( ?u!an <i%&t( *iolation( Still
En%ul7 A(iaZ( Nation(L- 9+ #ro(inca /,,1+- ;;;+a&rc&k+netM A!ne(t$ International- ++<e#ublic o7 =aldive(: <e#re((ion o7
Peace7ul Political O##o(itionL- 2,+ (r#n)a /,,2+- ;;;+a!ne(t$+or%
/6 A(&ok S&ar!a- ++=aldive( to Develo# ZSa7eZ I(land( 7ot @(una!i4?it Peo#leL- A((ociated Pre((- 16+ (i)e.n)a /,,3+
2, =ini(tr$ o7 Plannin% and National Develo#!ent- <e#ublic o7 =aldive(- National <ecover$ and <econ(truction Plan-
Second Printin%- oDu)ak /,,3+- (tr+ /6- ;;;+t(u!a! i!aldive(+ !v+
21 Ibid+M ActionAid International et ak- @(una!i <e(#on(e (it+ 13+
2/ "once(i)e obu&vaa)u razdobl)e od dvade(et #et %odina- ali dodaci (#orazu!i!a o!o%uu)u da i& (e u odreJeni!
(truktura!a vla(nitva #rodul)i na #ede(et %odina+ =ini(tr$ o7 @ouri(! and Aivil Aviation- Biddin% Docu!ent(: Ior Cea(e
o7 Ne; I(land( to Develo# a( @ouri(t <e(ort( E=ale: <e#ublic o7 =aldive(- 11+ (t#n)a /,,1+F- (tr+ 5-
;;;+!aldive(touri(!+%ov+
22 Penc&an A&aroen(ut&i#an- ++Survivor( Ii%&tin% 7or Cand <i%&t(L- Ban%kok Po(t- 15+ #ro(inca /,,3+M =$dan(- ++Builder(
S;oo# in- An%erin% @&ai Survivor(L+
25 A(ian Aoalition 7ot ?ou(in% <i%&t(- K@&e @(una!i in @&ailand: Januat$4=arc& /,,3L- ;;;+ac&r+net
23 S&i!ali Senana$ake and So!ini Sen%u#ta- K=onitor( Sa$ @roo#( "illed Aid Uorker( in Sri CankaL- Ne; Vork K@i!e(-
21+ kolovoza /,,1+M A!ant&a Perera- K@(una!i <ecover$ Ske;ed b$ Sectarian Stri7eL- Inter Pre(( Service- 2+ (i)e.n)a
/,,B+
21 S&i!ali Senana$ake- KAn Et&nic Uar Slo;( @(una!i <ecover$ in Sri CankaL- Ne; Vork @i!e(- 16+ li(to#ada /,,1+
2B <oland Pati(- At UarZ( End: Buildin% Peace A7ter Aivil Aon7lict EAa!brid%e: Aa!brid%e Univer(it$ Pre((- /,,5+F- (tr+
/,,+
/,+ A#art&e)d kata(tro7e: Svi)et Zeleni& i Arveni& zona
1 ?ein =arai(- KA Pla%ue o7 IneYualit$L- =ail k >uardian EJo&anne(bur%F- 16+ (vibn)a /,,1+
/ KNa!e( andIace(L- Ua(&in%ton Po(t- 16+ ru)na /,,3+
3,6
E!er%enc$ =ana%e!ent- KI== Irani to Develo# Ait+i(tio#lii+ I luiu+ +i!4 I Ki(+i(iet Plan 7or Ne; Orlean( c* Sout&ea(t
Coui(iana^- #rio#en)e i+_ ii(+ik- 1 li#n)a +ZDD I+- ;;;+ie!inc+co!
3 <on Iournier and @ed Bridi(- ^?urricane Si!ulation Predicted 11-/6, 1 FcadN_ A((ociated Pre((- 6+ ru)na /,,3+M+
1 Paul "ru%!an- KA AanZt Do >overn!entL- Ne;Vork @i!e(- /+ ru)na /,,3+M =art in "ell$- KNeocon(ervati(!Z( Berlin
UallL- @&e > S >no!e <ide( OutK blo%- Se#te!ber 1+ ru)na /,,3+M ;;;+t&e%%no!eride(out+blo%(#ot+co!M Jona&
>oldber%- K@&e Ied(L- Aorner blo% na National <evie; Online- 21+ kolovoza 4/,,3- ;;;+nationalrevie;+co!
B =ilton Iried!an- K@&e Pro!i(e o7 *ouc&er(-Z Uall(treet Journal- 3+ #ro(inca /,,34M Jo&n <+ Uilke and Brod$ =ullin(-
KA7ter "at&rina- <e#ublican( Back a Sea o7 Aon(ervative Idea(L- Uall Street Journal- 13+ ru)na /,,3+M Paul S+ @eller-
za!)enik direktora- ?ou(e <e#ublican Stud$ Ao!!ittee- KPro4Iree4=arket Idea( 7or <e(#ondin% to &urricane "arrina and
?i%& >a( Price(L- e4!ail 12+ ru)na /,,3+
9 Inter%overn!ental Panel on Ali!ate A&an%e- Ali!ate A&an%e/,,B: @&e P&$(ical Science Ba(i(- Su!!ar$ 7or
Polic$!aker(- vel)a.a /,,B+- (tr+11- ;;;+i#cc+c&+
6 @eller- KPro4Iree4=arket Idea( 7or <e(#ondin% to ?urricane "atrina and ?i%& >a( Price(L+
1, Eric Ci#ton and <on Ni8on- K=an$ Aontract( 7or Stor! Uork <ai(e iue(tion(L- Ne; Vork @i!e(- /1+ ru)na /,,3+M
Anita "u!ar- KS#eed$ <elie7 E77ort O#en( Door to IraudL- St+ Peter(bur% @i!e(- 19+ ru)na /,,3+M Jere!$ Sca&ill- KIn t&e
BlackE;aterFL- @lieNation- 3+ li#n)a /,,1+M S#encer S+ ?(u- KS5,, =illion IE= A Aontract( No; @otal S2+5 BillionL-
Ua(&in%ton Po(t- 6+ kolovoza /,,1+
11 S&a; >rou#- KS&a; Announce( A&arle( =+ ?e(( to ?ead S&a;Z( IE=A I &urricane <ecover$ Pro%ra!-Z #rio#en)e za
ti(ak- /1+ ru)na /,,34- ;;;+(&a;%r#+co!M IluorZ( Slo;ed IraY Uork Iree( It 7or >ul7 Aoa(tL- <euter(- 6+ ru)na /,,3+M
@&o!a( B+ Ed(all- Ior!er IE=A A&ie7 I( at Uork on >ul7 Aoa(tL- Ua(&in%ton Po(t- 9+ ru)na /,,3+M David Ender(-
KSurvivin% Ne; Orlean(L- =ot&er Jone(- B+ ru)na /,,34- ;;;+!ot&er)one(+co!
1/ United State( ?ou(e o7 <e#re(entative(- Ao!!ittee on >overn!ent <e7or! 4 =inorit$ Sta77- S#ecial Inve(ti%ation(
Divi(ion- Ua(te- Iraud and Abu(e in I ?urricane "atrina Aontract(- kolovoz /,,1+- (tr+ i- ;;;+over(i%&t+&ou(e+%ov+
12 <ita J+ "in%- Aor#Uatc&- Bi%- Ea($ =one$: Di(a(ter Pro7iteerin% on t&e A!erican >ul7 Aoa(t- kolovoz /,,1+-
;;;+cor#;atc&+or%M Dan Barr$- KA Ait$Z( Iuture- and a Dead =anZ( Pa(tL- Ne; Vork @i!e(- /B+ kolovoza /,,1+
15 Patrick Danner- KA(& Britt Alean( U# in Uake o7 Stor!(L- =ia!i ?erald- 3+ #ro(inca /,,3+
13 KPrivate Ao!#anie( <ebuild >ul7L- PBS Ne;(?our ;it& Ji! Ce&rer- 5+ li(to#ada /,,3+
11 Scott S&ane and <on Ni8on- KIn Ua(&in%ton- Aontractor( @ake on Bi%%e(t <ole EverL- Ne; Vork @i!e(- 5+ vel)a.e
/,,B+
1B =ike Davi(- KU&o I( "illin% Ne; Orlean(TL @&e Nation- 1,+ travn)a /,,1+
19 Ce(lie Eaton- KI!!i%rant( ?ired A7ter Stor! Sue Ne; Orlean( ?otel E8ecutiveL- Ne; Vork @i!e(- 1B+ kolovoza /,,1+M
"in%- Aor#Uatc&- Bi%- Ea($ =one$M >ar$ Stoller- K?o!eland Securit$ >enerate( =ultibillion Dollar Bu(ine((L- USA
@oda$- 11+ ru)na /,,1+ Iu(nota: Judit& Bro;ne4Diani(- Jenni7er Cai- =arielena ?inca#ie et al+- And In)u(tice 7or All:
Uorker(Z Cive( in t&e <econ(truction o7 Ne; Orlean(- Advance!ent Pro)ect- 1+ (r#n)a /,,1+- (tr+ /6-
;;;+advance!ent#ro)ect+or%
31,
/, ItZll lliiiii)ii- 4?ie Unkindc(t AuiL- @i!e(4Pica$une ENe; Orlean(F- /9+ oDu)ka +ZE"id+M Paul Nii((luiun- KAit$ at a
Aro((road(L- P&iladel#&ia InYuirer- /6+ kolovoza /,EFd+
+Z+ 1 lZ+tl Aiiilci=in- ^Iederal =one$ lor Enter%$ A##rovedL- li!e(4Pica$une ENe; Orlean(F- S+ #ro(i!a /,,1+M Prank
Donze- K151 N+O+ @ran(it Ca$o77( PlannedL- @i!e(4Pica$une ENe; Orlean(F- /3+ kolovoza /,,1+M Bill iui%le$- K<obin
?ood in <ever(e: @&e Cootin% o7 t&e >ul7 Aoa(tL- )u(tice7orne;orlean(+or%- 15+ (tudeno%a /,,1+
// A(ian Aoalition 7ot ?ou(in% <i%&t(- K=r+ Ende(&a JuakaltL- ;;;+ac&r+net
/2 Bob ?erbert- KOur Aru!blin% IoundationL- Ne; Vork @i!e(- 3+ travn)a /,,B+
/5 ?el# Jet- ;;;+&el#)et+u(+
/3 Set& Boren(tein- KPrivate Indu(tr$ <e(#ondin% to ?urricane(L- A((ociated Pre((- 13+ travn)a /,,1+
/1 Ja!e( >lanz- KIdle Aontractor( Add =illion( to IraY <ebuildin%L- Ne; Vork @i!e(- /3+ li(to#ada /,,1+
/B =ark ?e!in%;a$- KUarrior( 7or ?ireL- Ueekl$ Standard- 19+ #ro(inca /,,1+ Iu(nota: Jete!$ Sca&ill- KBlack;ater
Do;nL- @&e Nation- 1,+ li(to#ada /,,3+M Aenter 7or <e(#on(ive Politic(- KOil k >a(: @o# Aontributor( to Iedetal
Aandidate( and Pattie(L- izborni ciklu( /,,5+- ;;;+o#en(ecret(+or%M Aenter 7or <e(#on(ive Politic(- ^Aon(truction: @o#
Aontributot( to Iederal Aandidate( and Partie(L- izborni ciklu( /,,5+- ;;;+o#en(ecret(+or%
/9 Jo(& =anc&e(ter- KAI iaeda 7or t&e >ood >u$(: @&e <oad to Anti4iaedaL- @ASDail$- 16+ #ro(inca /,,1+-
;;;+tc(dail$+co!
/6 Bill Size!ore and Joanne "i!berlin- KPro7itable Patrioti(!R- @&e *ir%inian4Pilot ENor7olkF- /5+ (r#n)a /,,1+
2, "in%- Aor#Uatc&- Bi%- Ea($ =one$M Ce(lie Ua$ne- KA!ericaZ( Ior4Pro7it Secret Ar!$L- Ne; Vork @i!e(- 12+
li(to#ada /,,/+M >re% =iller- KS#$ A%encie( Out(ourcin% to Iill "e$ Job(L- Co( An%ele( @i!e(- 1B+ ru)na /,,1+M S&ane and
Ni8on- KIn Ua(&in%ton- Aontractor( @ake on Bi%%e(t <ole EvetL+
21 =edu kor#oraci)a!a u (av)etodavno! odboru nalaze (e: Cock&eed =artin- Boein% and Booz Allen+ Ste#&en E+ Il$nn i
Daniel B+ Prieto- Aouncil on Iorei%n <elation(- Ne%lected De7en(e: =obilizin% t&e Private Sector to Su##ort ?o!eland
Securit$- AS< br+ 12- oDu)ak /,,1+- (tr+ /1- ;;;+e7r+or%
2/ =ind$ Ietter!an- KStrate%izin% on Di(a(ter <elie7L- USA @oda$- 1/+ li(to#ada /,,1+M Irank Can%7itt- KPrivate =ilitar$
Iir! Pitc&e( It( Service( in Dar7urL- National Public <adio: All @&in%( Aon(idered- /1+ (vibn)a /,,1+
22 Petet Pae- KDe7en(e Ao!#anie( Bracin% 7or Slo;do;nL- Co( An%ele( @i!e(- /+ li(to#ada /,,1+
25 Jo&anna Neu!an and Peter S#ie%el- KPa$4a(4Vou4>o Evacuation <oil( Aa#itol ?illL- Co( An%ele( @i!e(- 16+ (r#n)a
/,,1+
23 @i! Ueiner- KCock&eed and t&e Iuture o7 Uar7areL- Ne; Vork @i!e(- /9+ (tudeno%a /,,5+
21 Podaci u (l)edea dva odlo!ka #ot)e.u iz: Jo&n <obb- KSecutit$: Po;er to t&e Peo#leL- Ia(t Ao!#an$- oDu)ak /,,1+
2B Juvenile- K>ot Va ?u(tle OnL- on t&e albu! <ealit$ A&eck- Atlanta0UEA- /,,1+
29 Bill iui%le$- K@en =ont&( A7ter "atrina: >uttin% Ne; Orlean(L- Ao!!onDrea!(+or%- /6+ li#n)a /,,1+-
;;;+co!!ondrea!(+or%
26 Dou% Nur(e- KNe; Ait$ Bet( =illion( on PrivatizationL- Atlanta Journal4Aon(titution- 1/+ (tudeno%a /,,3+
311
51 Dou% Nil r+(i1- K\ A 4 i i $ 1 l+ill I i& + +1 E+ro;in% Bu(ine(( in Nortli I ulionL- Atlanta )ournal Aon(titution- 1+ ru)na
/,,1+M Dou% >ro((- ^Pro#o(al to S#lit E uni%ia Aount$ Dra;in%
Arie( o7 <aci(!L- Seattle @i!e(- /5+ (i)e.n)a /,,B+
5/ United Nation( O77ice 7or t&e Aoordination o7 ?u!anitarian A77air(- KI lu!aniiari+in Situation <e#ort 4 Sri CankaL- /+49+
ru)na /,,3+- ;;;+relie7;eb+int+
/1+ Ne(tanak !irovne inici)ative: Izrael kao #ouka i o#o!ena
1 A&ri(ro#&er Aald;ell- K@&e Uall( @&at Uork @oo Uell( Iinancial @i!e( ECondonF- 19+ (tudeno%a /,,1+
/ =artin Uol7- KA Divided Uorld o7 Econo!ic Succe(( and Political @ur!oil( Iinancial @i!e( ECondonF- 21+ (i)e.n)a
/,,B+M KE84@rea(ur$ A&ie7 Su!!er( Uarn( on =arket <i(k(( <euter(- /,+ oDu)ka /,,B+
2 <ic&ard Aboula7ia- @eal >rou#- K>un(4to4Aaviar Inde8L- /,,B+
5 United State( ?ou(e o7 <e#re(entative(- Ao!!ittee on >overn!ent <e7or! S =inorit$ Sta77- S#ecial Inve(ti%ation(
Divi(ion- Dollar(- Not Sen(e: >overn!ent Aontractin% Under t&e Bu(& Ad!ini(tration- #ri#re!l)eno za za(tu#nika ?enr$)a
A+ Ua8!ana- li#an) /,,1+- (tr+ 1- ;;;+over(i%&t+&ou(e+%ovM @i! Ueiner- KCock&eed and t&e Iuture o7 Uar7are( Ne; Vork
@i!e(- /9+ (tudeno%a /,,5+M =att&e; S;ibel- KDe7en(ive Pla$L- Iorbe(- 3+ li#n)a /,,1+
3 Do; Jone( U+S+ ?eav$ Aon(truction Inde8 clo(ed at p152+25 on Se#te!ber 1,- /,,1- and clo(ed at 3,B+52 on June 5-
/,,B+ DJO/23B- K?i(torical iuore(( !one$+cnn+co!M Ja!e( >lanz- KIraY <econ(truction <unnin% Co; on Iund(L-
International ?erald @ribune EPari(F- 21+ li(to#ada /,,3+M Ellen Naka(&i!a- KA Uave o7 =e!orie(R- Ua(&in%ton Po(t- /1+
#ro(inca /,,3+M Ann =+ Si!!on(- <ic&ard Iau((et and Ste#&en Braun- K"atrina Aid Iar 7ro! Ilo;in%MZ Co( An%ele(
@i!e(- /B+ kolovoza /,,1+M ?elene Aoo#er- KAid Aon7erence <ai(e( pB+1 Billion 7or Cebane(e >overn!entL- Ne; Vork
@i!e(- /1+ (i)e.n)a /,,B+
1 S&a;n =cAart&$- KE88onZ( ZOutlandi(&Z Earnin%( S#ark IurorL- >lobe and =ail E@orontoF- /+ vel)a.e /,,B+
B Jonat&an Auriel- K@&e Aon(#irac$ to <e;rite 6011L- San Iranci(co A&ronicle- 2+ ru)na /,,1+M Ji! Uooten- KPublic
Ii%ure(Z <ant( Uiden <acial A&a(!L- Atlanta Journal4Aon(titution- //+ (i)e.n)a /,,1+
9 E=4DA@- @&e OIDA0A<ED International Di(a(ter Databa(e- K/,,1 Di(a(ter( in Nu!ber(L- ;;;+e!4dat+netM Peter
Ber%en and Paul Aruick(&ank- K@&e IraY E77ect: Uar ?a( Increa(ed @errori(! Seven7old Uorld;ideL- =ot&er Jone(-
oDu)ak4travan) /,,B+
6 =cAart&$- KE88onZ( ZOutlandi(&Z Earnin%( S#ark IurorLM Uillia! ?artun% and =ic&elle Aiarrocca- K@&e
=ilitar$@ndu(trial4@&ink @ank Ao!#le8L- =ultinational =onitor- (i)e4.an)4vel)a.a /,,2+M <obert OZ?arro; Jr+-
KCe8i(Ne8i( to Bu$ Sei(int 7or pBB3 =illionL- Ua(&in%ton Po(t- 13+ (r#n)a /,,5+M <ac&el =ona&an and Elena ?errero
Beau!ont- KBi% @i!e Securit$L- Iorbe(- 2+ kolovoza /,,1+
1, K<eca# o7 Saturda$- Jul$ 6- /,,3L- Io8 Ne;(: @&e Ao(t o7 Ireedo!- ;;;+7o8ne;(+co!
11 Dan >iller!an- K@&e Econo!ic O##ortunitie( o7 PeaceL- iz)ava za ti(ak- @r%ovin(ka ko!ora- 1+ ru)na 1662- cited in >u$
Ben4Porat- KA Ne; =iddle Ea(tT: >lobalization- Peace and t&e ZDouble =ove!entR-Z International <elation( 16- br+ 1
E/,,3+F: (tr+ 3,+
1/ E7rai! Davidi- ^>lobalization and Econo!$ in t&e =iddle Ea(t 4 A Peace o7 =arker( or a Peace o7 Ila%(TL Pale(tine4
I(raelJournal@- br+ 1 i / E/,,,+F: (tr+ 22+
12 S&lo!o Ben4Ann- A Place 7orAll E@el Aviv: ?akibbutz ?a!euc&ad- 1669+F- 112- cited in Davidi- ^>lobalization and
Econo!$ in t&e =iddle Ea(t( 29+
31/
IZ\ Eicultl Nuilln+ \i48oiln( ni Ui n+li(+(aiu i:Z^ Ua(&in%ton I i !r(- 16+ (i )c4t^ 11 ) +1 XLU/+M I*trr lZonl+ ed_fZrliiinuZ and Uoe(
A;aii Soviet Je;( in I(rael^- A&ri(tian Science =onitor- /3+ -(r#iiX+i lZF6l+M Ci(a @alc(nick- KUnre(t Uill S#ur <u((ian Je;(
to I(rael- O77icial Sa$(L- A((oi i+iicd Pre((- 3+ li(to#ada 1662+M ^I(raelZ( Alienated <u((ian *oter( Ar$ Betra$alL- A%ence
Irance4Pre((e- 9+ (vibn)a /,,1+
11 >re% =$re- KI(rael Econo!$ ?u!( De(#ite Annual @urnultL- International ?erald @ribune EPari(F- 21+ #ro(inca /,,1+M
KI(rael <eo#en( >aza Stri#L- United Pre(( International- //+ oDu)ka 166/+
1B Petet ?ir(c&ber%- KBarak Settle!ent Polic$ <e!ain( *ittuall$ t&e Sa!e a( Netan$a&uZ(L- Jeru(ale! <e#ort- 5+ #ro(inca
/,,,+
19 A!erican( 7or Peace No;- K@&e <u((ian(L+
16 David Si!on(- KAold Aalculation o7 @errorL- Iorbe(- /9+ (vibn)a /,,/+M Zeev "lein- KJanuar$ 4 =a$ @rade De7icit
S&oot( u# 11q to p2+36 BillionL- >lobe( E@el AvivF- 1/+ li#n)a /,,1+M Neal Sandler- KA( i7 t&e Inti7ada UerenZt Enou%&L-
Bu(ine((Ueek- 19+ li#n)a /,,1+
/, Navod o Kraketno! %orivuL #ot)e.e od S&lo!oa =aitala- #ro7e(ora na I(raelZ( @ec&nion In(titute o7 =ana%e!ent+
Nel(on D+ Sc&;artz- KPro(#erit$ ;it&out PeaceL- Iortune- 12+ li#n)a /,,3+M S&lo!o Ben4A!i- Scar( o7 Uar- Uound( o7
Peace: @&e I(raeli4Arab @ra%ed$ EO87ord: O87ord Univer(it$ Pre((- /,,1+F- (tr+ /2,+
/1 United Nation( S#ecial Aoordinator in t&e Occu#ied @erritorie(- iuarterl$ <e#ort on Econo!ic and Social Aondition( in
t&e Ue(t Bank and >aza Stri#- 1+ travn)a 166B+M Ben4Ann- Scar( o7 Uar- Uound( o7 Peace- /21M Sara <o$- KU&$ Peace
Iailed: An O(lo Auto#($L- Aurrent ?i(tor$ 1,1- br+ 131 E(i)e.an) /,,/+F: 12+
// A&ri( =c>real- KDead&0 @&ir(tL- >uardian ECondonF- 12+ (i)e.n)a /,,5+
/2 KNor!an Iinkel(tein k Ior!er I(raeli Iorei%n =ini(ter S&lo!o Ben4A!i DebateL- De!ocrac$ No;Q 15+ vel)a.e /,,1+-
;;;+de!ocrac$no;+or%
/5 Izrael(ke #o(lovne novine >lobe( izno(e #odatak da)e iz!eJu /,,1+ i /,,2+ Izrael o.ekivao Kku!ulativni #ad od 9-3
#o(to (to#e ra(ta #o (tanovnikuL- to )e za#an)u)ui nazadak+ Zeev "lein- K/,,/ Uor(t Vear 7or I(raeli Econo!$ Since
1632L- >lobe( E@el AvivF- 21+ #ro(inca /,,/+M Sandler- KA( i7 t&e Inti7ada UerenZt Enou%&L+
/3 Aton ?eller and Ja!e( Ba%nall- KA7tet t&e Inti7ada: U&$ I(raelZ( @ec& @itan( Are A&allen%in% Aanadian Entre#reneur(
a( a >lobal IorceL- Otta;a Aitizen- /9+ travn)a /,,3+M Sc&;artz- KPro(#erit$ ;it&out PeaceL+
/1 Su(an "arlin- K>et S!artMZ Iorbe(- 1/+ #ro(inca /,,3+
/B <an Da%oni- KOZ(ea( Ao(- >ovZt( to In(#ect I(taeli Anti4@error =et&od(L- >lobe( E@el AvivF- //+ (i)e.n)a /,,1+M Ben
Uino%rad- KU+S+ Air#ort Director( Stud$ @ou%& I(raeli Securit$ =ea(ure( A&ead o7 Su!!er @ravelL- A((ociated Pre((- 9+
(vibn)a /,,B+M State o7 I(rael- =ini(tr$ o7 Public Securit$- KInternational ?o!eland Securit$ Aon7erence- /,,1L- 16+ oDu)ka
/,,1- ;;;+!o#(+%ov+il+
/9 ?eller and Ba%nall- KA7ter t&e Inti7adaLM Vaakov "atz- KDe7en(e O77icial( Ai! ?i%& at Pari( S&o;L- Jeru(ale! Po(t- 1,+
li#n)a /,,B+M ?ada( =anor- KI(rael in Iourt& Place a!on% De7en(e E8#orter(L- >lobe( E@el AvivF- 1,+ li#n)a /,,B+M Steve
<odan and Jo(e <o(en7eld KDi(count Dealer(L- Jeru(ale! Po(t- /+ ru)na 1665+M >ar$ Dor(c&- K@&e Incredible I(raeli S&ekel-
a( I(raelZ( Econo!$ Aontinue( to Boo!L- @&e =arket Oracle- 9+ (vibn)a /,,B- ;;;+!arketoracle+co+uk
/6 Sc&;artz- ^Pro(#erit$ ;it&out PeaceL+
312
nia+iii!M Nice S$(te!(- KI i !e Uitt net El li+u loneF^+ Sun e(( Storie(- ;;;+llkr+unil 21+ Ja!e( Ba%nall- KA Uorld ol <i(k:
I(raelZ( @ci Ii Seel or 1 ZI lei ( 1 e((t in( on I Foin% Bu(ine(( in t&e Ne; A%e ol @errorL- Otta;a Aitizen- 21+ kolovo0+a /EF
E"\+M I lei t+i 1 Fi -iXiet- ^I Zu tan%o O77ice "ee#( Uatc& in Uar on @errorL- Denver Po(t- 15+ kolovoza /,,3+
2/ Su#erAo!- KSu#erAo! Si%n( p3,! National =ulti Id A%ree!ent ;it& a Euro#ean Aountr$++- #rio#en)e za ti(ak- 16+
ru)na /,,1+M Su#erAo!- KAit$ ol Co( An%ele( to De#lo$ Su#erco!Z( I<=S =obile Aredentialin% and ?and&eld
*eri7ication S$(te!L- #rio#en)e za ti(ak- /6+ (tudeno%a /,,1+M Su#erAo!- KSu#erAo! Si%n( p1+3! ePa((#ort Pilot
A%ree!ent ;it& Euro#ean Aountr$MZ #rio#en)e za ti(ak- 15+ kolovoza /,,1+- ;;;+ (u#erco!%rou#+co!
22 A&eck Point- KIact( at a >lanceL- ;;;+c&eck#oint+co!
25 David =ac&li(- KUS >et( I(raeli Securit$ 7or Su#er Bov0U- Jeru(ale! Po(t- 5+ vel)a.e /,,B+M Ne; A%e Securit$
Solution(- ZPartial Alient Ci(tL- ;;;+na((cor#+co!
23 "evin Jo&n(on- ^=an(ion( S#ared on U#ro;nZ( ?i%& >roundL- CISA @oda$- 1/+ ru)na /,,3+
21 International Securit$ In(tructor(- KAboutL and KAlient(L- ;;;+i(iu(a+u(+
2B K>olan >rou# Caunc&e( <i%orou( *IP Protection Ala((e(L- #rio#en)e za ti(ak- travan) /,,B+M >olan >rou#- KAlient(L-
;;;+%olan%rou#+co!
29 Sc&;artz- KPro(#erit$ ;it&out PeaceLM Neil Sandler- KI(raeli Securit$ Barrier Provide( ?i%&4@ec& Nic&eL- En%ineerin%
Ne;(4<ecord- 21+ (vibn)a /,,5+
26 David ?ubler- KSBInet @ra;l( 7or S!all4Bu(ine(( Partner(L- Iederal Ao!#uter Ueek- /+ li(to#ada /,,1+M Sandler-
KI(raeli Securi&4 Barrier Provide( ?i%&4@ec& Nic&eL+
5, Sc&;artz- KPro(#erit$ ;it&out PeaceL+
51 Elbit S$(te!( Ctd+ and =a%al Securit$ S$(te!( Ctd- ^?i(torical Price(L- Va&ooQ Iinance- 7inance+$a&oo+co!M Barbara
Uall- KIear IactorL- International ?erald @ribune EPari(F- /9+ (i)e.n)a /,,1+M Electa Dra#er- K*eri(t S$(te!( E!er%e( a(
Ceader in *ideo Surveillance =arketL+
5/ K@&o!a( C+ Iried!an- KOut(ource t&e AabinetTL Ne; Vork @i!e(- /9+ vel)a.e /,,B+M <ut& E%la(&- K<e#ort Paint(
>loo!$ Picture o7 Ci7e 7or I(raeli A&ildrenL- Jeru(ale! Po(t- /9+ #ro(inca /,,1+
52 "aren "atz!an- KSo!e Storie( Vou =a$ Not ?ave ?eardL- re#ort to t&e Je;i(& Iederation o7 >reater Ua(&in%ton-
;;;+(&alo!dc+or%M Vitz&ak Caor- KVou Are Zterrori(t(- Ue Are *irtuou(L- @ondon <evie; o7 Book(- 1B+ kolovoza /,,1+
55 @el Aviv Stock E8c&an%e Ctd+- @ASE =ain Indicator(- 21+ kolovoza /,,1+- ;;;+ta(e+ co+ilM Iried!an- KOut(ource t&e
AabinetTLM <euter(- K>DP >ro;t& Ii%ure Sla(&edL- Co( An%ele( @i!e(- 1+ oDu)ka /,,B+M >re% =$re- KA!id Political
U#&eaval- I(raeli Econo!$ Sta$( ?ealt&$L- Ne; Vork @i!e(- 21+ #ro(inca /,,1+M Uorld Bank >rou#- Ue(t Bank and >aza
U#date- ru)an /,,1+- ;;;+;orldbank+or%
53 Su(an Cerner- KI(raeli Ao!#anie( S&ine in Bi% A##leL- Jeru(ale! Po(t- 1B+ ru)na /,,1+M O(a!a ?abib- KCabor =ini(ter
Sa$( Uar Ced to ?u%e Ju!# in Nu!ber o7 Une!#lo$edR- Dail$ Star EBeirutF- /1+ li(to#ada /,,1+
51 Intervie; ;it& Dan >iller!an- ANN: Cou Dobb( @oni%&t- 15+ (r#n)a /,,1+
5B "arin Brulliard- KZ>ated Ao!!unitie(Z 7or t&e Utr4<ava%edL- Ua(&in%ton Po(t- /2+ travn)a /,,B+M Dean Vate(-
^Ba%&dad Uall S#ark( Aon7u(ion- Divi(ion( in IraYL- <euter(- /2+ travn)a /,,B+
59 <or$ =cAart&$- ^Occu#ied >aza like A#art&eid Sout& A7rica- Sa$( UN <e#ortL- >uardian ECondonF- /2+ vel)a.e /,,B+
315
Zakl)ucik: O#oravak od oka: U(#on narodne obnove
1 lu+ni &iuZiu- ^Bolivia Indian( ?ail t&e S;earin% In or One ol 1 &eir O;n a( Pre(ident^- Ne; Vork @i!e(- /2+ (i)e.n)a
/,,1+
/ @o! "err- A(ian Aoalition 7or ?ou(in% <i%&t(- KPeo#leZ( Ceader(&i# in Di(a(ter <ecover$: <i%&t(- <e(ilience and
E!#o;er!ent^- P&uket di(a(ter (e!inar- 2,+ li(to#ada 4 2+(tudeno%a /,,1- P&uket Ait$- ;;;+ac&r+net
2 Antillano #ri#ada Ze!l)ino! odboru Ca *e%a u Aaraca(u+ ?able!o( del Poder0@alkin% o7 Po;er- doku!entarni 7il!-
redatel)ica: Nina Co#ez- #roducent: >lobal Uo!enZ( Strike- /,,3+- ;;;+%lobal;o!en(trike+ner
5 @erence Aorcoran- KIree =arket( Co(e @&eir Ca(t CionL- National Po(t E@orontoF- 1B+ (tudeno%a /,,1+
3 Ji! Uebb- KAla(( Stru%%leL- Uall Street Journal- 13+ (tudeno%a /,,1+
1 >eo77re$ Vork- KBei)in% to @at%et <ural Povert$L- >lobe and =ail E@orontoF- 1+ oDu)ka /,,1+M Carr$ <o&ter- KA
Uidenin% >a# Erode( Ar%entinaZ( E%alitarian I!a%eL- Ne; Vork @i!e(- /3+ #ro(inca /,,1+M Uorld In(titute 7or
Develo#!ent Econo!ic( <e(earc&- KPioneerin% Stud$ S&o;( <ic&e(t @;o Percent O;n ?al7 Uorld Uealt&L- #re((
relea(e- 3+ #ro(inca /,,1+- ;;;+;ider+unii+eduM Sara& Ander(on et ak- E8ecutive E8ce(( /,,1: De7en(e and Oil E8ecutive(
Aa(& in on Aon7lict- 2,+ kolovoza /,,1+- (tt+ 1- ;;;+7aireco4noin$+or%M Uebb- KAla(( Stru%%leL+
B <aul >arce(- KIor!er Uru%ua$an Dictator Arre(tedL- A((ociated Pre((- 1B+ (tudeno%a /,,1+M KAr%entine Jud%e Pave(
Ua$ 7or Ne; @rial o7 E84Dictator *idelaL- A%ence Irance4Pre((e- 3+ ru)na /,,1+M KIor!er Ar%entine Ceader Indicted 7or
/,,1 Bond S;a#L- =ercoPre((- /6+ ru)na /,,1+- ;;;+inerco#re((+co!
9 KIor!er Catin A!erican Ceader( Iacin% Ce%al @rouble(^- =ia!i ?erald- 19+ (i)e.n)a /,,B+
6 Andre; O(born- K@&e ASZ o7 Oli%arc&(L- Inde#endent ECondonF- /1+ (vibn)a /,,1+
1, Paul Ualdie- K?ollin%er: Publi(&er or ZBank o7 Aonrad BlackZTL >lobe and=ail E@orontoF- B+ vel)a.e /,,B+M KPolitical
Activi(t >rover NorYui(tL- National Public <adio =ornin% Edition- /3+ (vibn)a /,,1+M Jonat&an Uei(!an- KPo;er7ul >OP
Activi(t See( ?i( In7luence Sli# over Abra!o7t Dealin%(^- Ua(&in%ton Po(t- 6+ (r#n)a /,,1+
11 >eor%e U+ Bu(&- I &e National Securit$ Strate%$ o7t&e United State(- ru)an /,,/+- ;;;+;&ite&ou(e+%ov+
1/ Jane Bu((e$- ^De!ocrat( Uon Bi% b$ O##o(in% Iree4@rade A%ree!ent(L- =ia!i ?erald- /,+ (tudeno%a /,,1+M <obin
@oner and Janet Elder- K=o(t Su##ott U+S+ >uarantee o7 ?ealt& AareL- Ne; Vork @i!e(- /+ oDu)ka /,,B+
12 Aor#oracimn I -aiQ ik Lbarm!etro- Catino barm!etro <e#on/,,1- ;;;+latinobaro !etro+or%
15 Su(an >eor%e and Erik Ue((eliu(- KU&$ Irenc& and Dutc& Aitizen( Are Sa$in% NOL- @ran(national In(titute- /1- /,,3+-
;;;+tni+or%
13 Cou Dobb(- E:NN: I+ou Dobb( @oni%&t- 15+ travn)a /,,3+
11 =artin Arnold- ^Poli(& Plu!ber S$!bolic o7 all Irenc& Iear about Aon(titution(- Iinancial li!e( ECondonF- /9+ (vibn)a
/,,3+
1B Andte; Aurr$- d ?ie E ar(e A%ain(t PolandZ( Ne; Pre(identL- Ne; <e#ublic- 1B+ (tudeno%a /,,3+M Ired 1 lallida$-
^Uar(a;Z( Po#uli(t @;in(L- o#enDe!ocrac$- 1+ ru)na /,,1+- ;;;+ o#ende!ocrac$+neiM Ian @ra$nor- KA7ter Ao!!uni(!:
A!bitiou(- Eccentric 4 Poli(&
313
19 Perr$ Ander(on- ^<u((iaZ( =ana%ed 1 Feiinu i-u$L- 1 on-Ion <ene; o7 ?ook(+ /* (nruiX+i /,,B+
16 *ladi!ir <ad$u&in- K<acial @en(ion on t&e <i(e in <u((iaL- I &e 11 i ;in- Id+ ru)na /+1 FEFE\+M A!ne(t$ International-
<u((ian Iederation: *iolent <aci(! Out o7 Aontrol- 5+ (vibn)a /,,1+- ;;;+a!ne(t$+or%
/, ?elen Uo!ack- KNo ?idin% Place 7or Scared Iorei%ner( in <aci(t <u((iaL- S$dne$ =ornin% ?erald- 1+ (vibn)a /,,1+
/1 ?enr$ A+ "i((in%er- =e!orandu! to t&e Pre(ident- Sub)ect: NSA =eetin%- Nove!ber 1 S A&ile- 3+ (tudeno%a 16B,+-
(kinuta oznaka ta)no(ti- ;;;+%;n+edu04n(atc&iv+
// Jack A&an%- KIear o7 Privatization >ive( Brazilian Pre(ident a Cead in <uno77L- "ni%&t <idder- /1+ li(to#ada /,,1+M
?ector @bar- ^Nicara%ua See( <ed Over Blackout(L- Co( An%ele( @i!e(- 2,+ li(to#ada /,,1+
/2 Nikola( "ozlo77- K@&e <i(e o7 <a7ael AorreaL- AounterPunc&- /1+ (tudeno%a /,,B+M Si!on <o!ero- ^Ce7ti(t Aandidate
in Ecuador I( A&ead in *ote- E8it Poll( S&o;L- Ne; Vork @i!e(- /B+ (tudeno%a /,,1+
/5 KAr%entine Pre(ident =ark( @&ird Vear in O77ice ;it& Aa!#ai%n4St$le <all$R- BBA =onitorin% International <e#ort(-
/1+ (vibn)a /,,1+
/3 Dan "eane- KSout& A!erican Ceader( Drea! o7 Inte%ration- Aontinental Parlia!entR- A((ociated Pre((- 6+ #ro(inca
/,,1+
/1 Duncan Aa!#bell- KAr%entina and Uru%ua$ S&un US =ilitar$ Acade! >uardian ECondonF- 1+ travn)a /,,1+M KAo(ta
<ica iuit( US @rainin% at E84Sc&ool o7 t&e A!erica(R- A%ence Irance4Pre((- 16+ (vibn)a /,,B+
/B <o%er Burbac&- ^EcuadorZ( >overn!ent Aautiou(l$ @ake( It( Iir(t Ste#(R- NAACA Ne;(- 16+ vel)a.e /,,B+-
;;;+nacla+or%
/9 A&ri( "raul- KBi% Aoo#erative Pu(& in *enezuelaL- Co( An%ele( @i!e(- /1+ kolovoza /,,1+
/6 E!ir Sader- KCatin A!erican Do((ier: Iree @rade in <eci#rocit$R- Ce=onde Di#lo!atiYue- vel)a.a /,,1+
2, >eor%e U+ Bu(&- @&e National Securit$ Strate%$ o7 t&e United State( o7 A!erica- oDu)ak /,,1+- (tr+ 2,-
;;;+;&ite&ou(e+%ovM interv)u (a Stanle$)e! Ii(c&ero! 6+ (vibn)a /,,1- za televizi)(ku (eri)u Ao!!andin% ?ei%&t(: @&e
Battle 7or t&e Uorld Econo!$- ;;;+#b(+or%
21 Jor%e <ueda- KA&avez Sa$( *enezuela Uill Pull out o7 t&e I=I- Uorld BankL- A((ociated Pre((- 1+ (vibn)a /,,B+M Iiona
Ortiz- ^Ar%entinaZ( "irc&ner Sa$( No Ne; I=I Pro%ra!L- <euter(- 1+ oDu)ka /,,B+M A&ri(to#&er S;ann- Bloo!ber% Ne;(-
K?u%o A&avez E8#loit( Oil Uealt& to Pu(& I=I A(ideL- International ?erald @ribune EPari(F- 1+ oDu)ka /,,B+
2/ Ibid+M ^Ecuador E8#el( Uorld Bank <e#re(entativeR- A%ence Irance4Pre((- /B+ travn)a /,,B+ <euter(- KCatin Ce7ti(t(
=ull iuittin% Uorld Bank ArbitratorR- Ua(&in%ton Po(t-Q,F+ travn)a /,,B+M Eoin Aallan and "ri(&na >u&a- ^Scandal
@&reaten( Uorld BankZ( <oleL- Iinancial @i!e( ECondonF- /2+ travn)a /,,B+
22 =ic&ael Uine(- ^S&ant$to;n D;eller( in Sout& A7rica Prote(t t&e Slu%%i(& Pace o7 A&an%eL- Ne; Vork @i!e(- /3+
#ro(inca /,,3+M Brendan S!it& et al+- ^A&inaZ( E!er%in% Cabor =ove!entR- Ao!!ondrea!(+or%- 3+ li(to#ada /,,1-
;;;+co!!ondrea!(+or%+ Iu(nota: Ibid+
25 Jean Baudrillard- Po;er In7erno EPari(: >alilee- /,,/+F- 92+
23 Aentral Intelli%ence A%enc$- ?u!an <e(ource E8#loitation @rainin% =anuall692+- ;;;+%;u+edu04n(arc&iv+
311
Nr;K- li+ =XciZn)+i /,,B+M I+$(andra EFlir+= roni- K<cton(i iiuiinn E ilncl S+i$( I leZ( Sti4#En n% Do;n4- I&ul$ Sliir EBeirutF- /5+
kolovo0+a /,,1+
2B 1 Iclciic E aio#cr- KAid Aon7erence <ai(e( pB+1 Billion 7or Cebane(e >overn!entL- Ne; Vurk I&ne(- /1+ (i)e.n)a /,,B+M
O(a!a ?abib- KSiniora Unveil( <e7or! Plan Ai!ed at I !#re((in% Pari( III Donor(L- Dail$ Star EBeirutF- 2+ (i)e.n)a /,,B+M
O(a!a ?abib- KPlan( 7or @eleco! Sale =ove A&eadL- Dail$ Star EBeirutF- 2,+ ru)na /,,1+
29 =o&a!ad Bazzi- KPeo#leZ( <evolt in CebanonL- @&e Nation- 9+ (i)e.n)a /,,B+M @ri(& Sc&u&- KOn t&e Ed%e o7 Aivil Uar:
@&e Aedar <evolution >oe( Sout&L- AounterPunc&- /2+ (i)e.n)a /,,B+- ;;;+counter#unc&+or%
26 =ar$ ?ennock- KCebanonZ( Econo!ic A&a!#ionL- BBA Ne;(- 15+ vel)a.e /,,3+M <and$ >ra%%- KBeirutL- =etro#oli(-
(tudeni 1663+- (tr+ /1- /1M KA Bo!bed4Out Beirut I( Bein% Born A%ain 4 Iit7ull$L- Arc&itectural <ecord 199- br+ 5 Etravan)
/,,,+F+
5, Bazzi- KPeo#leZ( <evolt in CebanonL+
51 Ana No%ueira and Sa(een "a;zall$- KCebanon <ebuild( EA%ainFL- Ind$#endent- 21+ kolovoza /,,1-
;;;+ind$#endent+or%M "a!biz Ioroo&ar- K?ezbolla&- ;it& p1,, Bill(- Stru%%le( to <e#air Cebanon Da!a%eL- Bloo!ber%
Ne;(- /9+ ru)na /,,1+M O!a$!a Abdel4Cati7- K<i(in% Iro! t&e A(&e(L- Al4A&ra! Ueekl$- 21+ kolovoza /,,1+
5/ David Iru!- KAounter7eit Ne;(L- National Po(t E@orontoF- /1+ kolovoza /,,1+
52 KS#ainZ( Aznar <ule( Out @alk( ;it& Ba(Yue >rou# E@AL- A((ociated Pre((- 11+ oDu)ka /,,5+
55 Elaine Sciolino- KIn S#ainZ( *ote- a S&ock 7ro! De!ocrac$ Eand t&e Pa(tFL- Ne; Vork @i!e(- /1+ oDu)ka /,,5+
53 Santi(uda Ekac&ai- K@&i( Cand I( Our CandL- Ban%kok Po(t- /+ oDu)ka /,,3+
51 @o! "err- A(ian Aoalition 7or ?ou(in% <i%&t(- KNe; Orlean( *i(it( A(ian @(una!i Area( 4 Se#te!ber 641B- /,,1L-
;;;+ac&r+net
5B Ibid+
59 "err- KPeo#leZ( Ceader(&i# in Di(a(rer <ecover$: <i%&t(- <e(ilience and E!#o;er4!entL+
56 "err- KNe; Orlean( *i(it( A(ian @(una!i Area(L+
3, <ic&ard A+ Ueb(ter- KN+O+ Survivor( Cearn Ce((on( 7ro! @(una!i <ebuilder(L- Ne; Orlean( Bu(ine((- 12+ (tudeno%a
/,,1+
31 <e(ident( o7 Public ?ou(in%- KPublic ?ou(in% <e(ident( @ake Back @&eir ?o!e(L- #re(( relea(e- 11+ vel)a.e /,,B-
;;;+#eo#le(or%anizin%+or%
3/ iuote 7ro! Jo(e#& <eca(ner+ Steve <itea- K@&e Drea! @ea!L- @i!e(4Pica$une ENe; Orlean(F- 1+ kolovoza /,,1+
31B
A Ce8icon o7 @error- 1/6
A iue(tion o7 @orture E=cAo$F- 5B
Abdulla&- A&!ed- 2/6
Abra!o77- Jack- 2,B- 526
Abu >&raib EzatvorF- 22- 111L- 219-
2114212- 2B/L Accenture- /61 Action A%ain(t ?un%er- 261 ActionAid Enevladina udru%aF- 261-
262
Acuna- Alaudia- 1/B- 2/,
Ad ?oc Ao!!ittee on A&ile Ea!eri.ka kor#oraci)aF- B1
A7%ani(tan- 1/9- /,B- /1BL- /69- 21,- 519
A7ri.ki nacionalni kon%re( EANAF-
16/4/12- 552- 53,+
v+ Povel)a (lobode+ A%enci)a za nacionalnu (i%urno(t
ENSAF- /62- /61 A%re(to- Jo&n- 22,4221 A&!ed- <&u&el- 221 AIDS
kriza- u <u(i)i- /22
#atenti za li)ekove- /BB- /92
u JuDnoa7ri.ko) <e#ublici- /,,- /,2 AI> Ekor#oraci)aF- /1B Albat(- Jev%eni)a- /2/ Albri%&t- =adeleine- /114/1B Ale8ander-
Jane- /62 Al7on(in- <aul- 13B- 111- 113 Ali- ?ai- 21/4212 Alla;i- Ali Abdul4A!ir- 11 Allbau%&- Jo(e#&- /99- 2,9- 5,2
Allende- Salvador- B,- B14B/- B5- B1-
B1- 9,491- 99- 1,,41,1- 1,B41,9- 163- 5524555
al4iaida- /69- 259- 5,6
al4<a&i!- A&!ed- 25,L
al4Sadr- =oYtada- 23/- 239- 211- 2B1
al4Sa7i- Ali Abdel ?aki!- 239
Al(o%ara$- =aria Julia- /29
AlDir- tortura u- 59- 1/941/6
A!an <e(ort(- 295
A!erica( Uatc&- 1/5
A!eri.ka udru%a inDen)era- 5,B
A!eri.ka udru%a za %raJan(ke (lobode
EAACUF- /6B-21/ A!eri.ki in(titut za #oduzetnitvo- 12-
/2- 213- 2/1 A!ne(t$ International- 32- 1/,41/2 a!nezi)a- kao #o(l)edica elektrooka-
22421- 2B429 A!oco+ Ena7tna ko!#ani)aF- /29 A=< Aor#+- /29
ANA+ v+ A7ri.ki nacionalni kon%re( Anc&el- David- 2/ Ander(on- Jack- B/ Andre;(- Aa((andra- 11 An%lo4A!erican
Ekor#oraci)aF- /,3 anti%lobalizaci)a- 2934291- 265
#otaknuta ka#italiz!o! kata(tro7e-
/B/4/B2
v+ %lobalizaci)a Antillano- AndrH(- 521 a#art&e)d kata(tro7e- 51/- 5124515- 523 A##eal @eleco! EJuDna "ore)aF- /B, Ara7at-
Va((er- 5//- 5/145/B Arar- =a&er- 2/1 Arbatov- >eor%i- /25 Arbenz >uz!an- Jacobo- 11 Arendt- =arian- 1B/
316
A+ i revoluci)a [ikakc kole- 1B-
1114119- 2/2
u- 61461- 6941,,- 1,/- 1,541,3 Ar%entin(ka a%rarna li%a- 11/- 1/6 Ar%entin(ki tribunal #rotiv i!uniteta-
1/941/6 Ar!ita%e- <ic&ard- 235- 213 Arti%a(- Jo(e >erva(io- 1,B AS E A Bro;n Boveri- /9/4/92 A(&Britt- 5,2 A(&cro7t
>rou#- /6242,9 A(&cro7t- Jo&n- 2,B42,9 A(&!ore Inve(t!ent =ana%e!enr-
/1B
A(lund- Ander(- /2,- /25 A@k@- /63
Au(trali)a- 11B- /5B- /11- 2B6 Auto!at(ki (u(tav za cil)an)e EA@SF- /6B
Autoritarne ideolo%i)e- /B4/6 Aven- P)otr- /19- //14/// azi)(ka banka za razvo)- 295 Azi)(ka kriza- 516
#ovi)e(t- /114/B,
tra)ne #o(l)edice- /B,4/B2 Aznar- Jo(H =aria- 533
Bacevic&- Andre;- /61
Bac&elet- =ic&elle- 553
Bake ( Plaza de =a$o EAr%entinaF-
11B4119 Baker Bott( Eodv)etni.ka rvrtkaF-
21,4211
Baker- Ja!e( 63- /19- 2,94211- 219 7inanci)(ki (ukobi intere(a- 2,94211
Baker- "en- //
Baker- <ic&ard- 1/
Balcero;icz- Ce(zek- 1B,- 1BB41B9- 1B6- /59
Bald;in- =aitland- 51
Ban%kok Inve(t!ent Ekor#oraci)aF- /19
Bank Bo(ton- 11B
Bank Ceu!i EIzraelF- 52/4522
Bank o7 A!erica- B1
Banzer- ?u%o- 155- 1514159
Bar(&e7(k$- Alurlcnc+ /B,
liiir$onZ(- 9EF Battle(- =ike- 1B Baudrillard- Jcan- 5314531 Ba$er- O(valdo- 113 Bazzi- =o&a!ad- 532 Bearin%Point
Ekonzultant(ka tvrtkaF- 25,
Bec&tel Ekor#oraci)aF- /1- 15/- /26- /B,- 2,/- 21/- 2/BL- 2594231- 21B+ 5,9- 511- 553
Becker- >ar$- 31
Bedre%al- >uiller!o- 15B4159
bedrenica- #anika u li(to#adu /,,1+- /96
Be%%- =oazza!- 111
Bela7onte- ?arr$- 269
Belka- =arek- 2254223
Bell Aanado- /B,
Bell- Daniel- 3B
Bello- Ualden- /12
Ben4A!i- S&lo!o- 5/2- 5/145/B
Benn- @on$- 129
benzin- 2254223- 29B- 5,/45,2+ v+ na7ta
Berezov(ki- Bori(- 5294526 LBerkele$)(ka !a7i)aL EIndonezi)aF-
B34B1- 92-1/3- 123- /13 Berlin(ki zid- #ad- 1B,41B1- 1B6419,-
163
Bern(tein- Jona(- //9 be(kunirvo- 121- /22- 2B9 bin @alal- Al;aleed- /16 Bio#ort E#roizvoJa. c)e#ivaF- /96 Bir!in%&a!-
=ic&ael- 21942/, Biven(- =atr- //9 Black- Aonrad- 5294526 Black;ater- /1- /B9- 25B- 236- 2B1-
5,6- 511451/
#olitika- 511 Blair- @on$- 239- 2B2 Bland7ord- Dave- 5,9 Blitzer- A&arle(- //34//1 Blitzer- Uol7- 215 Blue IiEJA<F- /1,4
/11
3/,
IUin)++ /q- /Kr- 2,5- 212 215- 52/
?o%+it(tvo
i0ra0inc razlike u- /2- /1- 1 154113- 195- 199416,- 1624163- /11- //,- //1- /224/25- /11- /B,- /B/- 291429/- 2954293- 26/-
26645,,- 51/4512- 522- 5294535
u kru%ovi!a ka#itali(ta kata(tro7e-
/6642,,
#o&le#a i- /2,4/2,
#ora(t ne)ednako(ti- 6,- 65- 6641,,- 2354233- 26B
ra(#od)ela- /,6
(!an)en)e razlika u- 1/
v+ (iro!atvoM #lae bo)koti- koriten)e b+ u )avno(ti- 163 Bolivar- Si!mn- 1,B Bolivi)a- //6- 559
ekono!(ka kata(tro7a- 1524153
izbori- 155
(lo! vlade- 12B
KokoviL ko)i (u (e #ri!)en)ivali- 151413,- 1324133 Bolivi)(ka alternativa za A!erike
EACBAF- 5594556 Bolnica A&arit$ ENe; Orlean(F-
26645,,- 5,1 bo!bai4(a!oubo)ice- 2/,- 2B6- 261-
5/2
Bond- Patrick- /,,
Bono- /5,
Boot&- Jero!e- /1B
Booz Allen ?a!ilton Ekonzultant(ka
tvrtkaF- /63- 2,9- 5,9- 53/ Bordaberr$- Juan =aria- 111- 529 Bor%e(- Jor%e Cui(- 12B Bortno;(ka- ?alin%- 1B6 Bo(ton
>lobe- //5 Bo;art- Ualter- 2B Bo;en- Stuart- 219- 2B5 Bo;er(o8- Jon A- 219 BP EBriti(& Petroleu!F- //9- 2,1- 229-
216
Brazil- 1/- 16- 6146B- 155- 11,- 119- 161- /3,- 2/2- 55B- 556
i revoluci)a [ikakc kole- 1B- 2/2 Brazil: Nikud vie Eizv)eeF- 61- 1,6- 111
Brec&t- Bertolt- 232 Bre!er- C+ Paul- III- 11- 2,6- 216- 2/2- 21B4219- 2B1- 51/
dolazak u Irak- 22/- 223
ekono!(ki car u Iraku- 223425,- 2524253- 259- 23/- 21,- 216
u#ozoren)a na #rotuudare (lobodno)
tr%ovini- 2324235 Brian- Danielle- 21/
KAi%laL E.ilean(ki ekono!(ki
#ro%ra!0#riru.nikF- B9- 156- 115
kao drDavna #olitika- 9/492 Brinkle$- Paul- 219 Briti(& >a(- 15, Briti(& @eleco!- 15,- /B, Bro;der- Uillia!- 1B, Bro;n
k <oot E#odruDnica
?alliburtonaF- /954/93- 213 Bro;n- =ic&ael- 2,9- 5,1 Bruno- =ic&ael- /324/35 Brutu(- Denni(- /,6 Bud&oo- Davi(on-
115- /354/31 Bul%ari- 293 Bun)an- "&un- /11 Bur(ton4=ar(teller Etvrtka za odno(e (
)avnouF- 62- 112 Bu(&- >eor%e ?+ U- /13- /5B- /9/-
2,1- 223L
i ad!ini(traci)a- 1B3- /524/55- /954/93
Bu(&- >eor%e U- 121412B- 2/,42/1- 2/2- 231- 239
i ad!ini(traci)a- 12- /,- /3- /B- 96- 119- /254/25- /9B- 2,B- 5,1451, iren)e ovla(ti izvrne vla(ti- /6,- 2,/ za%ovara
#rivatizaci)u- /91- /91
Bu(&- Jeb- /91
Bu(&- Caura- /B3
Bu(ine(( <oundtable- 511
Bu(ine((Ueek- 9B- 62- 153- /16- 5/1
Aaballero- Ilorencio- 53
3/1
Aa!de((u(- =ic&el- T35- /1/ Aa!eron- dr+ E;an- 22425- 23426-
5/459- 35433- 3B4B9- 2/5- 213- 533 Aanizaro- Jo(e#&- 1/ Aa#ital Aorrectional <e(ource(- /9B Aa#itali(! and Ireedo!
EIried!anov
!ani7e(tF- /1- 12- 9/- 99 Aarl$le >rou#- /19- 21,4211- 25,-
2B5
Aarot&er(- @&o!a(- 19,
Aarre7our- /16
Aa((id$- Jo&n- /5/L
Aa(tello Branco- ?u!berto- B2
Aavallo- Do!in%o- 139- 1114119-
/26- /32- 5294526 Aentar za latinoa!eri.ke ekono!(ke
(tudi)e EA&ica%oF- 1B- 1/5 Aentar za obra!benu #olitiku ESADF-
5/,
Aentral Intelli%ence A%enc$ ESADF v+ AIA
Aentri za nadzor i #revenci)u zarazni& bole(ti- /6,
Aerletti- U%o- 2/
A?/= ?ill Inc+- 251- 26,- 5,/- 5,6K- 5154513
A&andra(ekaran- <a)iv- 221L- 251
A&arle( Sc&;ab- /1,
A&a(e =an&attan- 62- 136
A&avez- ?u%o- B2- 55,4551- 5514559
A&eck Point Eizrael(ka zatitar(ka tvrtkaF- 52,
A&ene$- Dick- 56- /5B- /19- /62- 2,242,5- 212- 213- 2/2- 223L 7inanci)(ki (ukobi intere(a i- 2,342,B #o(ta)e direktor
?alliburrona- /954/91
#ri&odi vo)ne indu(tri)e i- /934/91 za%ovara #rivatizaci)u- /91- /95
A&ene$- Ciz- 2/1
A&ene$- C$nne- #ri&odi vo)ne indu(tri)e i- /934/91
A&e(a#eake Innovation Aenter- 2,,
A&evron- 2,1- 229- 511- 519
A&iarelli- Perer U- 33- 219
ekono!(ke (i!li)e EE In- a%oFM
ideolo%i)a ka#italiz!a kata(tro7e iM
Aikako (veu.ilite A&ina( Ne; Order EUan% et a&F- 1 91 A&oicePoint- /61 A&ri(to#&er- Uarren- //5 AIA EAentral
Intelli%ence A%enc$- SADF
d)elovan)e #rotiv Allendea- B14B2-
B5- B1- 1,,41,1 d)elovan)e #rotiv Sukarna- B24B1 drDavni udari ko)e )e inicirala- 11-
9,491
7inanciran)e =eJunarodno% #ravno%
odbora- 1/1 Kne(vakidan)a izru.en)aL i- 56- 32-
61
#odrka &unta!a JuDno%a cun)a- 6146B #ovezano(t (a zaklado! Iord- 1/1L #rivatni (ektor oti!a d)elatnike- 51, tortura i-
/5- 53456- 3/432 zani!an)e za ek(#eri!ente K#(i&i.ke voDn)eL- 2/453
Aitibank- 12- 136- 11B- /1,
Aiticor#- /29
Aiti%rou#- 229- 293- 521
c)enovni okovi- ze!l)e u razvo)u i- 11,4111
Alark- "at&leen- 211
Alarke- <ic&ard- 2,9
Alinton- Uillia! J+- //14///- /55- /954/93- 2/1L
ad!ini(rraci)a i- //1- /25- /1,- /9,-
/91- 2,, zatvaran)e Eizrael(ke %raniceFM #o(l)edice- 5/345/B Aoca4Aola- /16- 212 Aodelco- 61
Ao%eneration E@a)landF- /B,4/B,
Ao&en- <ic&ard- 219
Ao&en- Ste#&en- /12- /1B
Aollin(- Anne- 2BL
Aolli(ion Aour(e ENorri(F- 2/1L
Ao!#uter Science(- /91L
Ao!(ur- 15B
3//
i onv!c- 52,
E ++n;+i$- KQ11- 21,4211
Elo<Zon!- Icrcnce- 5214529
Aorr- "d;in- 15B
Aorrea- <a7ael- 555- 55B- 53,
Aounterintelli%ence Iield Activit$
EAIIAM U+S+F- /62 Aourtoi(- Ste#&ane- /9 APA+ v+ Privre!ena koalici)(ka vla(t
EAPA- IrakF Areative A((ociate( Eobrazovni
konzultantiF- 25, Aredit Sui((e Iir(t Bo(ton EbankaF- //1 Ari(i( Aon(ultin% Practice- 221- 232 Arna kn)i%a ko!uniz!a
EAourtoi(-
et al+F- /9 Aruz- Penelo#e- /5, Arveni kriD- 3/- /91- 211- 21/-
5,B45,6 Auban Su%ar Aane Aor#+- 13 Aubic De7en(e A##lication(- 2B/42B2
Ae.eni)a- rat kao (kretan)e #ozorno(ti- //B- /22
Aikaka kola Eekono!(ko #ravov)er)eF- 13- 1B- 16- /2- /6- 31415- B9- 92- 6146/- 1,1- 1/,41/1- 1/541/3- 125- 111- 1114119-
2/2- 2524255- 231423/- 26B- 5,/45/2- 5/9- 52B4529 State De#art!ent- #ro!ican)e- 11416
v+ K*ain%ton(ki kon(enzu(L Eekono!(ka #olitikaF Aikako (veu.ilite- 13- 3143B- 1,- 15 [ile
i revoluci)a Aikake kole- 13- 1B- 11416- 2/2 ovi(no(t o #ri&odi!a od #roda)e bakra- 6,
#ovratak o%rani.eno) Kde!okraci)iL /,1
okovi ko)e )e #retr#io #o(li)e drDavno% udara- B9- 9,492- 9146, tortura u- 59
(ke #ro!)ene- #orican)e- 51/- 5/, Auba)(- Anaioli)- //B
Dae;oo- /11- /19 Dai!lerA&r$(ler Aor#+- 11/ Daleo- >raciela- 139 Daniel(- =itc&- /9B Davi(- =ike- 5,5 de Beauvoir-
Si!one- 1/941/6 De Beer( Ekor#oraci)aF- /,3 de Aa(tro- Ser%io- BB- 9/- 95- 91- 115 de "lerk- I+ U+- 161416B- /,6 de la
Parra- =arco Antonio- 115 de la <ua- Iernando- /26 De Ca <ue- 22B de *icenti- Azucena- 1/2L De7en(e *enture Aatal$(t
Initiative- /6/
de&u!anizaci)a- ulo%a u torturi-
2/B42/9 De!okraci)a Den% fiao#in%- 1924195- 191-
19B4199- //B- /1B- 552 de#re(i)a Eekono!(kaF- /3B4/1,- /114/1B
na!etan)e- 11- /2- 119- 1924195- 199 neu(#)e& u Iraku- 25/4252 #rvi #rocvat u Iraku- /B34231 v+ dere%ulaci)a nakon *elike
krize- 12415- 91
De(ai- A(&;in- /,B
Kdevelo#!entaliza!L 1/- 15411- 552 Aile- #lanirano iren)e- 164B, !)ere #rotiv- 1/412- 6/- 1,B
Dile!a iz Davo(a- 511451B- 5/1
d)eca- #o(tu#an)e u (lu.a)evi!a kad (u roditel)i u #ritvoru- 11B4119
Dobb(- Cou- /1,- 551
doktrina oka- 1B416- /3- /6- 15,4151- 1914191- /19- //,- /B/- /91- 252- 5,1- 552- 53/ neu(#)e(i- 211
Dor%an- B$ron- 256
Do((ari- Ju!a& al4- 32
Do$le- Cen- B3K
3/2
unutar- 1 1,- /13- ///- 25/- 253-
211- 52B- 55,455/- 539+ v+
K#ovratni udarL Kdrutvo vla(nitvaL- 96- 121 drutvena kla(a+ v+ kla(ne razlike EdrutveneFM (oci)aliza!
Ede!okrat(kiF- (tra&ovi- 552 drutvene zatitne !reDe- #rora.un(ki rezovi- 13-11- 15- 9/- 91- 159- 112-
11B- 1B6- //1- //3- /314/3/-/12-
5,1
DrDavna #o&a E"anadaF- 521 DrDavno (veu.ilite EIndonezi)aF- B3- 1/3 du% EdrDavniF d)elo!i.ni ot#i(- 153- 115- 1B3- 1B6
duDni.ka kriza- /31- 55B+ v+ Du%
EdrDavniFM ka!atne (to#e- kl)u.ni
#okreta. ka#italiz!a kata(tro7e kanad(ki- /314/3/- 521452/-
5294526 kl)u.ni #okreta. ka#italiz!a
kata(tro7e- 139- 11,- 111411/- na#u&avan)e- 13B ot#i(- /13- /51 u Ar%entini- 13 9411, u Brazilu- 13B- 11, u [ileu- 1394136
u JuDnoa7ri.ko) <e#ublici- /,94/,6
u "ini- 139
u Cibanonu- 53/
u Pol)(ko)- 1B541B1
u <u(i)i- 139- /13
u Uru%va)u- 13B Du%ard- Jo&n- 523 Dulle(- Allan- 13 Dulle(- Jo&n Io(rer- 13- 2,2 DuDni.ki ok- 136411/- /,6K- /B2- 551
D$nAor#- 25,- 256- 512
Ea%lebur%er- Ca;rence- /52 Ed;ard(- Seba(tian- 11/ Ei(enber%- Aarol$n- /51 Ei(en&o;er- D;i%&r D+- /,- 15413-
/9/- 2,2 ekono!i)a kata(rro7e v+ ekono!i)a
VF_ 2ZF/- +*Fi- 1,545,3 Ekono!i)a (lobodno% u0ila-
#roble!i- 39 ekono!i)a- 1/
indu(tri)a K(i%urno(tiL i n)ezini
#roizvodi- /6B42,,- 5/64523 lo%ika K#reli)evan)aL- /,2- /114/1/-
26,4261- 529 #rotekcioniza!- 11412 ra.unalni !odeli- 3B v+ ka#italiza!- Aikaka kola
Eekono!(ko #ravov)er)eF- (lobodno
trDite- ekono!i)a- K*ain%ton(ki
kon(enzu(L ekono!(ka !o izvan #oliti.ko% nadzora- 1614/,/-
/,94/12
#rikrivena kao nevaDna- /614/6/- 2,5 ekono!(ka ok4tera#i)a nakon 11+ ru)na- /6,4/6/ Kneizravne teteL kao #o(l)edica-
/2/4/22 #rividna vaDno(t- /594/56- /B3 reakci)e #rotiv- 55,455/ v+ koru#ci)a EvladeF- dere%ulaci)a- na!etan)e- ka#italiza!
kata(tro7e- ==I- za&t)ev za #rovedbo! ekono!(ke ok4tera#i)e od (trane- (iro!atvo- #rivatizaci)a- na!etan)e- na(ilna
#rovedba ok4tera#i)e- )avna #otron)a- #ri(ilno rezan)e- bo%at(tvo- Sv)et(ka banka- ekono!(ka ok4tera#i)a za ?ondura(-
299 za =aldive- 2614262 za Pri Canku- 29B4261- 261426B ek(#eri!enti u #odru.)u (enzorne
de#rivaci)e- 5,- 51 Ekvador- 12B- 131- 555- 55B- 53, El Salvador- 215- 55B Elbit- 52/
3/5
Cio Kicra#i`+Q^+ Ili IIZ Ev+ clcktrokonv ul0+iviia tera#i)aF kao tortura- 25- 2B- 53- 59456- 3/432- 6B469- 11/- 21,- 2124213
elektrokonvulzivna tera#i)a- 2/- 2B-
29426- El(tner- Jo&n- 2,, E!!anuel- *ictor- 1124115 Ender(- David- 5,2 Enron- /21- /29- /96- 236- 526 Enter%$- 5,1
Er&ard- Cud;i%- 9BL Eric(on- <ic&ard- /25 Eric((on- /16 E(cobar- Iile!on- 132 E(#ino(a- =aria Iernanda- 55B
Etc&ecolatz- =i%uel O(valdo- 1,5- 112 Euro#(ka uni)a EEUF- 16,- 161- /25 Even4Ezra- Jacob- 52/ E8#ort4lin#ort Bank+ v+
U+S
E8#ort4I!#ort Bank E88on=obil- 2,/- 2,1- 216- 229- 519-
5/,- 521
Ialkland(ki rat E169/+F- 19- 129415,- 131
Iar!aceut(ka indu(tri)a- vo)na zatita- 2,/
7ar!eri- na#adi na- 11/
Iarrak&an- Coui(- 516
Ia(t Ao!#an$- All
Ia$- >en+ >eor%e- 2B/L
IBI ESavezni i(traDni biro SADF- 3/-
/91- /634/61- 221- 5/6- 521 IDA+ v+ U#rava za li)ekove i &ranu
ESADF
K7ear ti#L Eobra!bena (trate%i)aF- 2/1 Ieier(tein- Daniel- 1,/ Ieit&- Dou%la(- 213 Ieitlo;itz- =arYuerite- 1 15- 1/6L
IE=A- /99- 2,9- 22/- 5,245,5- 512- 513- 535
ne#ouzdano(t- 53B
u#l)a vlada i- 5,,45,1- 5,6451,
Irrrc$ra- Cilia- ZFNF- 1,, Ieulner- Ed- /9/- /99 Iiat- 111411/ Iili#ini
ekono!(ka de#re(i)a- /36
#okoravan)e ==I4ovi! za&t)evi!a- /1/
tortura- 59 Iinancial @i!e( ECondonF- 129- /B/-
53,
Iire(tone @ire k <ubber- 15/ Ii(c&er- Stanle$- //1- /5B4/59-
/1/4/12- /B2- 5/9- 556 Ilei(c&er- =ic&ael- 25/- 25B Iluor- 212- 5,/- 511- 512 Iontaine- Arturo- 9/ Iorbe(- //1- /214/2B-
5/6 Iord =otor Ao+- 111411/- 1/141/B-
1/6- 136 Iord- Ed(el- 1/1 Iord- >erald- /B1- 2/2 Iord- ?enr$- 1/1
Iortune E.a(o#i(F- /1- B3- 122- /B9- 5/6
Iour Sea(on(- 293- 26/
Io8 Ne;(- 215- 5/1
Iranco- Iranci(co- 533
Irank- AndrH- v+ >udner- Irank AndrH
Iree to A&oo(e EPBS televizi)(ka
!ini4(eri)aF- 15/- 1B9 Ireire- Paulo- 1,B
Irente- A!#lio Euru%va)(ka koalici)(ka
(trankaF- 55, Ireud- Si%!und- 2B- 1,9- 213 Iried!an- =ilton- B6- 9,- 9B- 111- 122- /22- /56- /364/1,- /964/6,- 22B- 551
dobi)a #riliku i(#itati ekono!(ke
#o(tavke Aikake kole- 11 dobitnik Nobelove na%rade- 1/, doktrina oka i- 15413- 93491- 15,4151- 1914191- /19- 252- 5,B
Ev+ Iried!an- =ilton- ka#italiza! kata(tro7e iF za%ovara trDine K(lobodeL- /6
3/3
ideali(ti.ki nazori- /34/1- 3B439- 12-
9/- 116- 153- 11/- 169- /31- /B, ka#italiza! kata(tro7e i- 1B416- B9-
151- 131- 111- /214/2B- /61 !entor <u!(7eldu- /914/9/ nezadovol)(tvo Ni8onovo!
ekono!(ko! #olitiko!- 1224123 n)e%ova navodna od%ovorno(t za kren)e l)ud(ki& #rava- 1,2- 11641/,- 199- /1B (a!o kao
Kte&ni.ki (av)etnikL- 111 (l)edbenici- 19- 111- 5,/ (!rt- 39- 52B Iried!an- <o(e- 121- 195 Iried!an- @&o!a(- /,- /,5- /B/-
2/142// Iru!- David- 164/,- 223- 535 Iuku$a!a- Iranci(- /1- 191419/- 16/- /5B
>a)dar- Je%or- /194//,- //5- //6-
2254223- 25/ >albrait&- Jo&n "ennet&- 11 >aleano- Eduardo- 13- B6- 1,B- 1,6-
116- 553
>aleria( Pacn7ico Etr%ovin(ki centar u
Bueno( Aire(uF- 11B >altieri- Ceo#oldo- %eneral- 12B4129 >and&i- =+ "+- 121 >ardiner- Sa!- 2,1 >arner- Ja$- 22B >arten-
Je77re$- /16 >arve$- =arcu(- 165 >arzmn- Jud%e Balta(ar- 1,3 >a$oo!- =au!oon Abdul- 262 >az#ro! Eru(ka ener%et(ka
ko!#ani)aF- //9- 21, >elb- Ce(lie- //2 >elb- Ste#&en- /,1 >eneral Electric- /16- 2,3- 5/, >eneral =ill( Ekor#oraci)aF- 15/
>eneral =otor( Aor#+- Ill- 15/- 229 %enocid- 1,541,3- 1,9411,- 11B >errit$- Ned- B/ >ett$ Oil- 15/
>ilead Science(- /924/95- 2,/- 2,5
>illci4!an- Dan- 5//- 525
>in%ric&- Ne;t- 291
>itten%er- Jo&n- 53
>iuliani Partner(- 2,9
>iuliani- <udi- 2,9
>lin(ki- D!itri- //5
%lobalizaci)a- //- /394/36- /61- 2/1rc-
29B- 265- 55B- 556453,+
&vale- /B/
navodno neizb)eDna- /12 v+ anti4%lobalizaci)a
znakovi ekono!(ko% zdravl)a- /1,4/11- 5//45/2 >olan >rou#- 521 >oldber%- Jona&- 5,1 >olden- Bill- /6B >old!an
Sac&(- /29 >onzale(- Alberto- 3, >ood ?arbor Aon(ultin%- 2,9 >orba.ov- =i&ail- 1B5- 1B9- 19,-
/154/1B- //14///- 552 >ordon- =ic&ael- 231 >orin- >ri%ori)- /15 >ottlieb- Sidne$- 53 >oulart- Joao- 16- B24B5 >ra&a!-
Dou%la(- 21/ >ra&a!- Patrick- 255 %ranica- (i%urno(ne !)ere- /634/61 >reen(#an- Alan- /1/ >rin(#an- <icardo- 156
>ro((- Daniel- /B1 >ro((!an- Steven- 5/6 >uantana!o EzarvorF- /1- 22- 31432-
111L- /6B4/66- 221 >uardian ECondonF- 126- 2/9- 261 >uevara- A&e- B,- 1,9- 131- 163- 521 >uidotti- Pablo- 111
>ul7(trea!- /9/
>u!ede- Uillia!- /,14/,/- /,34/,1- /1/
>under Irank- AndrH- 19- 99- 1,9-
/22- /35 >u(ev- *ladi!ir- /22 >u(in(ki- *ladi!ir- 529
3/1
E QIA ina il)cliiv+!)a u- 13 un i!+i- X=
?abib- =a!dou&- 31 ?a%%ard- Ste#&en- 123- 116 ?ali!i- >i(ela- 1/6 ?alliburton- /1- /6B- 2,/42,2-
2,342,1- 21,- 2/,- 226- 25B- 5,/- 5,6L- 559+
iz%radn)a vo)ni& baza- 25,4251- 231423/
na#u&avan)e ra.una- 22,L
u%ovori u Iraku- 2B/- 2B5
v+ Bro;n k <oot
vo)na #otron)a i zarade- /B9- /954/93
vo)na ulo%a- /954/93
za)a!.eni drDavni za)!ovi- /954/93 ?a!a(- 2/,- 5/1- 522 ?a!dan- "a!al- 53/ ?a!!e(- @&o!a(- 255 ?ani- A&ri(- /,/
?an(ol- /B,
?arber%er- Arnold- 31- 11- 19- B1- 93-
6/- 111- 1/,- 11/ ?arbur$- Jenni7er- 56 ?ariri- <a7iY- 5324535 ?ar#erZ(- 255 ?arri(- Jo&n- /6,4/6, ?arrold- Peter- 293
?arvard(ki in(titut za !eJunarodni
razvo)- /16- //6 ?arve$- David- 199L ?atou!- <aida- 532 ?ave!an- Ja!e(- 25B ?a$- Jonat&an- //64/2, ?a$ek- Iriedric&
von- /1- 1,411- 96-
12/4122- 121412B- /19 ?ealt& Net- 2B/
?ebb- Dr+ Donald- 51452- 5145B ?eldret&- >ar$- 5,5 ?eller- Ualter- 19L ?el!(- <ic&ard- B1
?el# Jet Etvrtka ko)a or%anizira #utovan)a u trenuci!a krizeF- 5,9
i iciBii- dvriuuui- +$ i +0S+B 1 I
I le;lett4Packard- /16 ?ezbolla&- 2/,- 5,6- 522- 53/
#o!o u obnovi Cibanona- 5324535 ?ill!an- >erald- 212- 213 &i#oteza krize- 151415/ ?ire(ko!- <ick- 515 ?I*+ v+ AIDS
?odorov(ki- =i&ail- //9- 529 ?ollin%er International- 526 ?ondura(- tortura i ubo)(tva u- 53- 59 ?one$;ell- 2,3
?on% "on%- 123- 1924195- 5// ?oover In(titution- /1, ?or%an- David- 232 ?orner- A&uck- %eneral- 2// ?o;ard- Jo&n- B3
?SBA EbankaF- 229- 21B ?u!an <i%&t( Uatc&- 21,4211- 212 ?unt Oil- 212 ?untin%ton- Sa!uel- 12B ?u((ein- Sadda!-
1/9- /25- 2,1- 211421/- 2/142//- 2/142/B- 2524253- 2354233- 239- 212- 216 ?$undai- /11
IAP Uorld;ide Service( Inc+- 2B/ IB=- 136
ideolo%i)e- o#a(no(ti- /B4/6
ideoloki #ovratni udar- 252423/- 235-
2394211- 516 I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$-
EA&andra(ekaranF- 221L Indi)a- ekono!(ke #o(l)edice
t(una!i)a- 261426/ Indonezi)a
ekono!(ka de#re(i)a- /3B4/1,
ekono!(ke #o(l)edice t(una!i)a u- 261426/
#o(l)edice drDavno% udara iz 1613+ u- B24B1 indu(tri)a o(i%uran)a- //- 221 in7laci)a- 95- 122- 121- 1524155-
156413,- 111- 1B5
kao znak trDini& re(trikci)a- 95- 91
(kriveni uzro.nici- /394/1,
3/B
u [ileu- 11- 95- 9646,
u N)e!a.ko)- 155
u Pol)(ko)- 1B5
u SAD+- 122- 151415/
u @&atc&ericino! U)edin)eno!
kral)ev(tvu- 121 u(lu%e in7or!aci)(ke te&nolo%i)e-
Evlada SADF- #rivatizaci)a- /91 Innovative E!er%enc$ =ana%e!ent- 5,1
In(tinctive S&ootin% International- 521 In(titut Ada! S!it& EU)edin)eno
kral)ev(tvoF- 25, In(titut AD+ ?o;e E"anadaF- /31 In(titut Aato- /2- 15/- /11- 213 In(titut Ira(er E"anadaF- /314/3/ In(titut
=ilken- /1, In(titut za %lobalizaci)(ke (tudi)e
E=o(kvaF- /// In(titut za #oliti.ke (tudi)e
EUa(&in%tonF- 1,/ Inter4A!erican Develo#!ent Bank-
136
Interbre;- /16 International Nickel Ao+- 13 International <e#ublican In(titute- 231 International Securit$ In(tructor(- 521
International @ele#&one and @ele%ra#& Ao!#an$ EI@@F- B14B/- 92- 62- 111- 212 In *i(ion- 5/, IYbal- A(i7- 221
Ira.ko u#ravno vi)ee- 2334231- 239 Irak EvladaF- ot#i( du%ova i- 21,4211 Irak- 1/6- //,- //6
civilne Drtve u- 25/
civilni zatvorenici u- 2394236
doktrina oka u- 11
ekono!(ki okovi- 223425B- 2324235
loe voJen)e rara u- 52B
ne(tanak- 231
neu(#)ela obnova- 25B
novi U(tav- 253
odabran za invazi)u- 2/,
JZl)+l- I U- IIIII1* II d d- +-511Z-Z] Z
#o(tro)be eZii+ulii uL- 211
ok u u(#oredbi ( ru(ki! oko!-
/254/21 v+ Privre!ena koalici)(ka vla(i v)er(ki (ukobi- 25/- 231 vla(nitvo nad na7to!- 233 vo)ne o#eraci)e u- 2/B
zau(tavl)an)e de!okraci)e- 25/ 252 Divot na terenu- 21942/, Iran- 11- 12B
IraY Stud$ >rou#- 21,- 219 i(#itivan)e- #rivatizaci)a- /B9 I(to.ni @i!or- /B1 Izda)a kao (red(tvo unitavan)a
(olidarno(ti- 111 Izrael
drutveni i #oliti.ki ne!iri u-
5//45/B ekono!i)a na(il)a u- 5/145// ekono!i)a vi(oke te&nolo%i)e u-
5/1- 5/945/6 kao Zelena zona- 5254523 #olitika ekono!i)e (i%urno(ti u-
52/4522 ru(ka !i%raci)a- 5/2 (ukobi u- 1/6 vo)na #otron)a u- 5/9 zatvaran)a i- 5/3 Kizru.en)eL Ko(oba od #o(ebno%
intere(aL- /6B- 2,,- 2/1+ v+ AIA- Kne(vakidan)a izru.en)aL
J+P+ =or%an k Ao!#an$- 13- 11BK- /19
Jack(on- Bruce- 21/- 213 Jack(on- =ic&ael P+- 51, Jara- *ictor- 1,B- 1,9 Jaruzel(ki- %eneral- 1B/ )avna #otron)a
#ri(ilni rezovi- 11- 9/- 112+
(oci)alni radnici- na#adi na- 11/4112 Jel)cin- Bori(- 19- 133- /134/25-
/2B4/29- /514/52- /51- /56- 5/245/5- 552
#ro%laava izvanredno (tan)e-
3/9
Fi4X\)\c!4ii li=i4rn+iiion+il lii# lZlannin%- /NFB
Jian% Zcniin- 1 93
Ivan lZavao II+- #a#a- 1B1
Juakali- Ende(&a- 5,B- 53B
JuDna "ore)a
ekono!(ka kriza u- /36 ekono!(ki u(#)e&- /1,4/11 #okorava (e ==I4ovi! za&t)evi!a- /1/4/12
JuDni .un)- 1/- 13- 16- 61- 1/,- 1/1-
159+ v+ Ar%entinaM [ileM Uru%va) JuDno (veu.ilite EAr%entinaF- 1,9 JuDnoa7ri.ka <e#ublikaM v+ JuDna A7rika- 6/- 531
DrDavna banka- 1694166 kra) a#art&e)da u- 19,- 1654/,1 KokoviL u- /,34/,1 11+ ru)an /,,1+- /9B4/6, kao izlika za
na!etan)e ne#o#ularni& #oliti.ki& #ro%ra!a- 1B4//- 5643,- 15,- /16- /614/6/- /634/61- 2/1 ka#italiza! kata(tro7e i- /61-
2,242,3- 2,942,6- 213- 221- 5/9- 52/4525 #ouke- 531 v+ Dile!a iz Davo(a
"acz$n(ki- Jaro(lavv- 551455/ "aczvn(ki- Cec&- 551455/ "adane- "at&$- B5 "a%arlit(k$- Bori(- ///4//5 "ai7u @o(&iki-
/13 "alai(elva!- Seeniva(a%a!- 29/ ka!atne (to#e- kl)u.ni #okreta.
ka#italiz!a kata(tro7e- 11,4111- /31 "anada- 11- 11B- /5B- /314/3/-
521452/- 5294526 ka#italiza! kata(tro7e- 12
Ideolo%i)a i- /14/6- 21- 35433- 1/6 151- 1B341B1- 1B6419/- 199416,- /194/B,- /914/9/
na Sri Canki- 291429/
nakon 11+ ru)na- /61- 2,242,5
#ol)(ko na#utan)e- 1ZFEF reakci)e- /B/4/B2 (ukobi intere(a izazvani- 5,6451/ taktika- 13B- 111411/- 1B64191-
193- 199- /314/31- 2,542,9 te!el)ne za(ade- /3 u Iraku- 22B423/- 2B,42B1- 2B542B3 v+ ka#italiza!M krizeM de!okraci)aM
ko!#lek( ka#italiz!a kata(tro7eM #rivatizaci)aM K(trukturne
#rila%odbeL- /,4/1- /2- /61- 2,5- 21,- 213- 2B5K- 519- 5/,- 5/6- 525- 539 Zelene zone i- 5,345,1 ka#italiza!- 12- 15-
11-11- 111- 1B3-
1BB41B9-416,- /1B4/19- /55- /66 ideolo%i)a i- /,- /9- 39436- 1,B- /2, iz)edna.en (a (lobodo!- /1-
55,4551
kao ideoloki !ono#ol- /51- /B2 K!a7i)aL- /25- 2,6 K!i)eaniL na(u#rot K.i(to!eL-
1,411- 1/2 #rotivl)en)e neobuzdano) ina.ici-
/B/- 2/,- 52B- 551455/- 551
v+ ka#italiza! kata(tro7eM
ekono!i)aM Kneoliberaliza!L- "a#ur- A)a$- 293
"a(tner- >ail- 2/42B- 5/- 32433- 533
"a(tner- Zella- 25
"atoli.ka crkva- n)ezina ulo%a u
Pol)(ko)- 1B1- 1B2 "atoli.ko (veu.ilite E[ileF- 1B419- BB-
1,9- 1/541/3 "atrina- ura%an- 12- 11- 2,9- 26645,2-
5,545,1- 5,6- 511- 512- 5194516- 521- 53B4539
obnova- 5,/45,9 "a;zall$- Sa(een- 535 "ello%% Bro;n and <oot E"B<F- 213-
5,/- 5,5 "ello%%Z(- /9/ "ell$- =artin- 5,145,1 "ell$- <oberto- BB "enned$- A$ril J+ A- 2/
"e$nc(- Jolin =a$nard- /3- /c- 1141/- 155- 1124115- /5,- /51- /39- /9B- 26B
ke$ne(i)aniza!- /1- 12- 1554153- 153- /55- /514/5B- /964/6,- 25B #rotivl)en)e neokonzervativaca [ikake kole- 1,- 12413-
92- 125
"ia =otor(- /19
"ina
izb)e%ava azi)(ku krizu- /1/
liberalizaci)a trDita u- 19/4192- 19B4199
#ro(v)edi u- 53,
trDina ekono!i)a- 123 "ine(ki tr%ovci- #ro(v)edi #rotiv- /B1 "inzer- Ste#&en- 2,/42,2- 2,1 "irc&ner- Ne(tor- 553- 556
"i((in%er A((ociate(- 212 "i((in%er- ?enr$- B/- 62- 1,1- 136-
19B- 2,6- 2124213- 2/2- 555 kla(a EdrutvoF- vidl)iva razilaDen)a-
5154513- 522- 523- 529 kla(ne razlike EdrutvoF- 5,345,6- 512-
5/1+ v+ obnova nakon kata(tro7aM bo%at(tvo- vidl)ive razlike u "lein- Iritz- 111 "ni%&t- Irank- 3B439 koloni)aliza!-
ekono!(ko i(korirava4
n)e i- 1/- 15413- 153- /2B- /294/26 ko!uniza!- kao ideolo%i)a- /94/6
zadru%e u za)ednici- 55B "on%;at!ai- <atree- 531 "ontrola ka#itala- /21- /12- /1B "onvenci)a U)edin)eni& naroda o
%enocidu- 1,3- 11B konzu!eriza!- 61- 192- 293 kor#oratiza!- /24/5- /B4/6- /26-
/9B4/99- /6,4/65- 25B423/- 2934291- 26,426B- 5154513
!eJunarodna #olitika kao (red(tvo- 2,/
na!eran)e- //1 #rivatna #ro!idDba- 512 ra(rue ne#ov)eren)e u- /B2- 551 v+ Ku#l)eL kor#oraci)eM
koru#ci)a Eu kor#or+u i)+iin+iF
vlade i- 2,B 2,6- 21+Z+ 2I _ 25B4231-
5,/45,5- 5224525
ideolo%i)a i- /21- 529455,
bezakon)e i- /214/29 koru#ci)a EvladeF- 115- 1B141B/- 195-
29/4292- 529- 535
krivac za kata(tro7alne ekono!(ke udare- /254/21
!o%uno(ti za- /6,4/6/- 2,B42,6- 5,245,5
otkriva (e ekono!(ko! ok4tera#i)o!- /B/4/B2
ru(ka- //B4//6- /254/21
u Iraku- 252 "o;alik- @adeu(z- 161 "P=> Ekonzultant(ka tvrtkaF- 25,-
25B- 23/ K"riza tekileL 119- /2B- /36 krize
na#ori da (e #oti.u- /594/56
(ve vea teDina- /314/3/
za%ovaran)e na(tanka- /324/35 "rue%er- Anne- /59 "ru%!an- Paul- 5,1 "uba- 69- 559+
Auba- 69- 559 v+ >uantana!o "ubark Aounterintelli%ence
Interro%ation E#riru.nikF- 5143,- 33- B9- 6B- 21B- 211421/ "u!ara- ?er!an- 29B4299 "u!aratun%a- A&andrika- 29B
"u!ari- 2B942B6- 29/4292- 26, "u##er!an- A&arle(- 21/ "urnaz- =urat- 3/432 "uva)t- //9- 21,4211- 2/,- 256- 219-
2B/42B2
C42 Ao!!unication(- 2B/- 5,9
lai((ez47aire+ v+ ka#italiza!M Aikaka kolaM kor#oratiza! Eu drDavno) u#raviFM ka#italiza! kata(tro7e
Ca!$+Pa(cal- 551
Caor- Vitz&ak- 522
Carroulet- Ari(tian- 9/
32,
1 +iv- "en- eQ+vZF Cea&$- Patrick- 2,1 Cebanon- 19,- 5/145/1-
ot#orno(t na ok tera#i)u- 53/4535 Cedeen- =ic&ael- /B3- 2/142// Cetelier- Iranci(co- B/ Cetelier- Orlando- B/- BB4B9- 914
9/-
6,461- 1,/41,2- 116- 1/,- 135- /,9- 52B
ubo)(tvo- 1,2- 116 Ce;i(- Ant&on$- 116 Ce8i(Ne8i(- 5/, C> Ener%$- /16 C>- /11- /16
Ci%&t&ou(e Di(a(ter <elie7- 5,5 Cikud- #oliti.ka (tranka EIzraelF-
5/945/6 Ci#ton- David- 1B1- /12 Ci#ton- Eric- 2,B Civin%(ton- "en- 55in Ci;(k$- Norberto- 112 lobi(ti ESADF- (ve vei
bro) #okuava
izvui u%ovore ( vlado!- 2,B Cobov- Ole%- //B
Cock&eed =artin Evo)na indu(tri)aF- /934/91- 21/- 2154213- 2B242B5- 51B
CO>AAP E#ro%ra! #rivatizaci)eF- /95
Cone- Pali!- 23B4239
Conel$ Planet Evodi.F- 2B6
Con%- ?ue$- /53
Co#ez- Jor%e Julio- 1,5
Co( An%ele( @i!e(- 1B3- /25
Co(er- Alaudio- 11/- 111
Courie- <ic&ard- /25
Co;$- Ired- 213
Cucent Indu(trie(- 2,9
Cukoil E<u(i)aF- 229
Cula da Silva- Cuiz Inacio- 555
C$onnai(e de( Eau8- /B,
l)ud(ka #rava kren)a u Iraku- 23B4213 #rikladna de7inici)a- 11641/,- 1/1 !eJunarodni #okret za borbu- 1/1
1/,41/5 na(u#rot #olitici i ekono!i)i- 1/141/9
=aa((- Petet- 2124213 =ac&el- Sa!ora- 163 =ac&iavelli- Niccolo- 65 =a%ai- 5534551
=a&di)eva ar!i)a- 23/- 239- 2B1- 5,6
=a&!oud- Iara)- 212
=a)ke ( Plaza de =a$o EAr%entinaF-
1/2- 1/2L =a)or- Jo&n- /13- /19 =ake De!ocrac$ Uork EJA<F-
1694166 =aldivi- ekono!(ke #o(l)edice
t(una!i)a- 2614262 =alezi)a
ekono!(ka kriza u- /36
ekono!(ki u(#)e&- /11
o#ire (e ==l4ovi! za&t)evi!a- /1/ =andela- Nel(on- 165416B- /,14/,1-
/,94/,6- /1/ =anuel- @revor- /,5 =ao@(e4@un%- 1B2- 195- 19B =arai(- ?ein- 51/ =arco(- Ierdinand E+- 1/9- 111
!arketin%- #ovezan ( #riku#l)an)e!
obav)eta)ni& #odataka- /634/61 =ark(- Jo&n- 2B
!ark(iza! Eekono!(ko #ravov)er)eF- 36
drDava #oti.e (tra& od- 11- 1,,- 1,2- 112- /32
=ar(& k =cCennan Eo(i%urava)ua
tvrtkaF- 221 =ar(&allov #lan- /1/- /5/4/52- /51-
229- 25/4252 =arten(- <obert J+- B5 =artine( Soler- Jo(H Antonio- 533 =artinez de ?oz- Jo(H Al7redo- 6/462- =ar8- "arl-
1,9 =a((era- ad!iral- 6641,,- 255 =atti(- Ji!- %eneral- 231 =au- *ladi!ir- /16
321
=azo;iccki+Zladcu(z- 1B2- 10941B6- 161
=beki- @&abo- 16B- /,14/,/-
/,54/,B- /1,- 552
v+ @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e
Soul o7 t&e ANA E>u!edeF =cAo$- Al7red U+- 5B =cDonaldZ(- 221 =c>e&ee- <al#&- B1 =AI Ao!!unication( Aor#+- /29
=clnr$re- Ja!ie- 2/B =cP&er(on- Peter- 22, =ciuai%- Cinda- /314/3/ !edi)i Eko!unikaci)eF- #ovezano(t (
ka#italiz!o! kata(tro7e- 5/, =eJunarodna kon7erenci)a o
do!ovin(ko) (i%urno(ti- 5/945/6 =eJunarodna or%anizaci)a rada- /11 =eJunarodna zra.na luka San
Iranci(co- 296 =eJunarodni !onetarni 7ond+
*+ ==I =ei(ner- =aurice- 195- 19B =ek(iko- ne#o#ularno(t kor#orati(ti.4
ke drDave- 553 =eltzer- Allan- 1234121- 151 =e!ori)alni in(titu Allan- 23421- 5/-
55- 5B- 3/- 35 =enate# EbankaF- //9 =ene!- Aarlo(- 111- 11B4119- /29-
/32
=ercede(4Benz Aor#+- 92- 11/- 136 =errill C$nc& k Ao+- /19 =err$- Ua$ne- //6 =ic&ael D+ Bro;n- CCA- 2,9 =ic&nik-
Ada!- 1BB =icro(o7t- /91- /65- 5/6 kao !odel (uvre!ene kor#oraci)e- /BB
=i&a)lov- Alek(andar- /22 =ilbank- Dana- /6, =iller- >eo77re$- 21, =iller- @+ A&ri(tian- /95 =ilne- Seu!a(- 126
=ilo(evic- Slobodan- 2/1L
v+ #lae
=ini(tar(tvo do!ovin(ke (i%urno(ti ESADF- /,- /624/65- 2,B42,9- 51,- 521
=ini(tar(tvo 7inanci)a SAD- //94//6-
#ovean)e krize u Azi)i- /1,
uc)ene na!etnute #ol)(ko) ekono!i)i- 1B541B3
unutarn)e i van)(ke (ilnice- /1/4/12
za&t)evi za #rovedbo! ekono!(ke ok4tera#i)e- /29 !ir- ekono!(ko #rotivl)en)e- 26B =iranda- Juan- 6B =irovin(ki
7ondovi- 13,
Ne#ravde u JuDno) A7rici i- /,94/,6-
/564/3, =irovin(ki #lan- 9BL- /53
#rivatizaci)a- 15- 11BL- /29- /9B-
551
=irovne !i(i)e E!eJunarodneF- /,4/1-
2B2- 511 =irovni odbor E[ileF- 1/2- 1/5 =irovni (#orazu! iz O(la EIzrael4
Pale(tinaF- 5//45/1 =itc&- ura%an- 2994296 =itrione- Dan- 6146B ="Ultra E#ro)ekt0#riru.nikF- 26-
53451- 51- 59+ ==IM =eJunarodni !onetarni 7ond- 1141B- B5- 15B4159- 131- 1B1- 1B6- 161- /,1- //94//6- /25- /294/26-
/52- /5B4/59- /114/B2- 2/,L- 2554253- 291- 2994296- 526455, drDavni du%ovi #re!a- 13B drDavno #rotivl)en)e- 556453,
e7ekt bu!eran%a nakon tera#i)e
azi)(ke krize- /134/11 neokonzervativci ko)i rade u- 11/- 16B
odbo)no(t #re!a de!okraci)i u- /15 ot#or- /B/4/02
#o)a.an)e krize ko)e izazivaM /324/31 #reuzi!a za(lu%e za okon.an)e
azi)(ke krize- /0, (ilnice unutar i onkra)- /59
32/
uc)cll)iiXr #ol)(ku cki un !i iXii+
1B5 l0(
v+ Ured za neovi(nu #roc)enu E==I4aF /1B
za&t)ev za ekono!(ko! ok4tera#i)o!- 1154113- 111- 19/- /1/- /13-///4//2- /29- /514/51- /1,4/11 =odzele;(ki- "arol-
16, =o77it- <onni- 1,2 !o%ua neko!#atibilno(t (
ekono!i)o! (lobodno% trDita- 1,341,B- 122- 123- 12B4129- 151- 13/- 1924195- 191419B- 16,4161- /,,4/12- /164//1- //6-
/254/21- /124/13
#oriv za- 1B141B/
v+ Kneoliberaliza!ML odbo)no(t #re!a de!okraci)i =o&a!ad- =a&at&ir- /1/ !onetarna kriza
kao #rilika za #ro!)enu- 151
u Bolivi)i- 13,4131
u JuDno) A7rici- /,1- /,14/,B =on(anto- 1/6- /9/ =ont Pelerin Societ$- 11- 96 =ood$Z(- /314/3/
=orale(- Evo- 131- 521- 553455B- 53, =or%an Stanle$- /1,4/11- /194/16 =or!on(ka crkva- 251- 231 =o((ade%&-
=o&a!!ad- 13- 11 =otorola- /B, =oza!bik- 163- 161- /,6 =P<I- 51, =ulrone$- Brian- /13 =ultinacionalne kor#oraci)e-
15413-
11,411/
intere(i- 15
Sukarnovo #rotivl)en)e- B2 #rotivl)en)e Allendeu- B1- BB
=uravc&ik- Jo(&ua- 2/1
=urillo- Ine(- 53
=urra$- ?u%&- /,5
=urro;- Ed;ard <+- /92
=u(a- Va(!ine- 2/3
=iuiitt- Aire%- 216 =$dan(- Set&- 2B9
nacionalizaci)a indu(tri)e- 1/- 16-
9646,- 12B- 13,- 16/ Nacionalna %arda ESADF- #o(tro)be-
1/- /B9- 2,/ Nacionalna #arti)a- EJA<F- 161416B-
1694166
Nacionalni in(titut za )avnu #olitiku
ESADF- 5/, Nacionalno vo)no (veu.ilite- 2// nadzor- )avno(ti- /63 na7ta- B1- 225 i(koritavan)e- //94//6- 229-
21642B, Irak kao #oDel)an izvor- 2,342,1-
2/,42/1- 22B- 235- 21642B, nacionalizirani nadzor- /6- 1/- 13- 6/- 111
ci)ene- 125- 151- 159- 51B4519- 5594556
#rivatizaci)a nadzora- 11B- //B4//9-
/29- /13- 22B4229 zarade- //94//6- /29- /9,4/91-
2,342,1- 22B- 519 #ri(va)an)e- #ri(tu#- nadzor nad- //-
/B- 1/3- 2,342,1- 2/,- 22B4229-
21642B,- 5,145,/ na7tna indu(tri)a- //- 2,/- 21,- 216-
519- 5/, Na!ibi)a- 19,
Na(r- ?a((an =u(ta7a O(a!a- 3/ Na(ralla&- S&eik ?a((an- 535 National Aounterterrori(! Aenter
ESADF- /61 Na$lor- Aolin- 15, NBA Etelevizi)(ka !reDaF- 5/, Nei!an- *ital$- //3 neokonzervativiza!- 16- //4/2- /5B-
2154213
te!el)ne za(ade- 12415
v+ neoliberaliza! Neruda- Pablo- 1,B ne(nol)ivo(t- ra(tue razine- /394/36
322
Ne(tle- /16
Netan$a&u- Ben)a!in- 5/9 Net)et(- 512
nevladine udru%e EN>OF- /2/- 216- 292- 26,K- 261426/-511-535 kao Drtve ka#italiz!a kata(tro7e- 2634261
Nevzlin- Ceonid- 529
Ne; A%e Securit$ Solution(- 521
Ne; Brid%e Strate%ie(- 2,9- 22/- 21B- 5,2
Ne; Deal Enakon *elike krizeF- /3- /6-
11- 12415- 122- /53 Ne; Orlean(
%ubitak )avni& kola u- 1/412
nakon "atrine- 26945,9 Ne; Vork @i!e( =a%azine- 212 Ne; Vork @i!e(- 12- 19- 53451- 3,L-
96- 152- 13/- 166- /52- /31- /16- /91- /6,L- /6/- 2,B- 211- 23,- 212- 2B,- 261- 5,5- 55, Ne; Vorker- 1B9- /5/L- /6B- 212
Ne;(;eek- 1/,- //3- 222 Neza#o(leno(t
kao znak trDini& re(trikci)a- 91
na Iili#ini!a- /11
ni(ke razine- 3B439- 11
u Ar%entini- 65
u Bolivi)i- 155- 13,
u [ileu- 95- 9B- 6,
u Indonezi)i- /11- /B,4/B1
u Iraku- 226- 219
u JuDnoa7ri.ko) <e#ublici- /1,
u JuDno) "ore)i- /11- /B,4/B1
u =alezi)i- /B,4/B1
u N)e!a.ko)- 9BL
u Pol)(ko)- 196
u <u(i)i- /2/4/22
u SAD- 122
u @a)landu- /11
u U)edin)eno! "ral)ev(tvu- 121 Nice S$(te!(- 52, Ni)a! Eribar (a Sri CankeF- 263 ni)ekan)e- o!o%ueno zakon(ki!
uredba!a- 56
Nike- kao (uvuZii"Ziia Z-u#lXa
kor#oraci)a- /0B- l I , Ni((an- /16
Niti(a(tto- Uld)o)o- /134/11 Ni8on- <ic&ard- B,4B/- B1- 93- /B1- 555
ekono!(ka #olitika- 1224123 Noboa- Alvaro- 555 No%ueira- Ana- 535 Noril(k- Nickel- //B NorYui(t- >rover- 526 Norri(-
Jo&n- 2/In Nort&ro# >ru!!an- /91L- 2,3 Novak Biddle *enture Partner(- /61 Novak- <o%er- /61 Novarti(- /16
Nunca =a( EAr%entinaF- 11,+ N)e!a.ka- #o(li)eratna obnova u- /534/51
OBAN EO#eration Bandeirante(F- 111 obnova v+ #o!o u (lu.a)evi!a
kata(tro7e- nova.n)e Evo)noF- #rivatizaci)a- 2B/ Oc&(ner- bolnica ENe; Orlean(F- 266 Odbor za i(tinu i #o!iren)e
EJuDnoa7ri.ka <e#ublikaF- 16/-
/,14/,B
@rut&- @orture- and t&e A!erican Ua$ E?arbur$F- 56 Odbor za obra!benu #olitiku ESADF- 2124215
Odbor za o(loboJen)e Iraka- 2,6- 21/ okoli
#ro#adan)e- /B2- 2994296- 51645/1
zatita- 125 Olin- Jo&n=+- 191 Oliver- David- 22BL Ol!o( >aona- Ale)andro- 11BL OZNeil- Paul- 2BB
O#i (#orazu! o tr%ovini i tari7a!a-
16B- /,, O#eraxao Ci!#eza EBrazilF- 1,9 O#eraci)a Bandeirante(+ See OBAN KO#eraci)a "ondorL- 61- 1,1
325
l Z111415+1+ I l+inul- 555 I Fitiz- 1 Fi+iiina- 56
oruD)e !a(ovno% uniten)a EO=UF-
2/,- 2/1 Or;ell- >eor%e- 21 ot!ice- 6B- 1,5- 11,4112- 1B9- /6B-
5,1- 555
#ora(t u Iraku- 211 otvoreno koriten)e torture- 59432
K#ot#i(u)e iz)aveL ko)e (e kori(te- 3, Kotvorena ze!l)aL- 265 Overt&ro; E"inzerF- 2,/ Ovi(no(t Eo alko&oluF- u <u(i)i- /22
O87a!- 261
O87ord <e(earc& International- 25/
Paci7ic Arc&itect( and En%ineer(- 2B5L Pada$ac&ee- *i(&nu- 1694166- /12 Padilla- Jo(e- 3, Pa%e4<u((ell- 26- 5/- 59 Paladin
Aa#ital >rou#- 2,9 Pale(tina- (ukob- 1/6- 5//- 52/ #ale(tin(ki narod i ekono!i)a- 2/,-
5/245/3- 5/1- 523- 535 Pan A!erican Air;a$(- 62 Panitc&#akdi- Su#ac&ai- /15 Pari(- <oland- 26B
Par(on(- 226- 251- 25B- 256423,- 5,2 Patenti
u#itna val)ano(t #atentni& zakona- /924/95
zlo#oraba- /2B Patinkin- Don- 36- /32 Patter(on- Albion- 1141B- 1,B Pavlov(k$- Eduardo- 11/ Paz E(ten((oro- *ictor- 155-
151- 156-
13/4135- 552 Pelo(k$- Ja$- /1,4/11- /19 Pe#(iAo- 15/ Pere(- S&i!on- 5// Perle- <ic&ard- 2,6- 2124213- 223 Peron- I(abel-
6/
Peron- Juan- 1/- B,- 69L- 1,B- 151- 111
Perr$- Ja!ar- 1141/- /3
Perr$- Je77 E#(eudoni!F- 211421/
lZeter(- lo!- /B9 lZ7izer A&e!ical- B1 P&ili# =orri( Ao+- 1/6 P&uket- @a)land- 2B6 Pinera- Jo(e- 92- 95- /,1- /59- /11- /9B
Pinoc&et- Au%u(to- %eneral- 113- 11641/,- 12/- 135- 1394136- 115- 193- 199- /,1- /12- /11- //5- //B4//9- /51- /9B- 212-
5294526- 5534551 KratL #rotiv Allendea- 9,491 ekono!(ki uz!ak- 6, Iried!an %a (av)etu)e dok (e kriza
#o%orava- 93491 (!rt- 96- 1,2
(vr%ava vo)ne (u#arnike- 9/ vladavina terora- 91492- 65- 1,941 1,
Pi#e(- <ic&ard- /25
Pitol)i i kavi)ar v+ Dile!a iz Davo(a
#lae- /6- 3B- 3641,- 11- 9149B- 1254123- 159- 192- 5,5 o#adan)e- 6/- 65- 111- 115- 1//-
13,- 191- 551 v+ !ini!alna #laaM (iro!atvoM bo%at(tvo
#laenici- u Iraku- 2B142B/- 2B5
Plat7or!- 216
#lin E#rirodniF- //2- /26- /B,- 231-
556+ v+ na7ta Po&anka- Bob- /6/ #o&le#a Eekono!(kaF- 121- /2,4/21-
/254/21- /61- 252 #okorava (e ==I4ovi! za&t)evi!a-
/124/13
Pokret beze!l)aa E=S@- BrazilF- 55B Pokret =ontonero- 69- 1,,41,1- 11, Pokret @u#a!aro(- 1,,41,1 Polan$i- "arl- 21
#oliti.ke donaci)e- u#l)a vlada i- 25, Pol)(ka- 1B,419,- 1964161- /13- /51- /59- 225+ v+ Solidarno(t kao #ri!)er u(#)e&a
ekono!i)e
(lobodno% trDita- 161 odbacu)e u.inke ok4tera#i)e- 16,4161- 551
323
IZ^1 +++++4^+i IS+II+I=U=+I-
(trana #o!o #o!o nakon kata(tro7e- /2B
nezakonito #ri(va)an)e- 212- 26,4261- 5,1
#rivatizaci)a- /14//- /214/29- 2254223 Ponce- Uillia!- 21, #oniDen)e- /15- 211
reakci)a nakon- 552
tortura i- 113- 211 Po#ov- >avril- /19 Por(c&e- 293 Potanin- *ladi!ir- //9L Pou- Pedro- 111
Povel)a (lobode EJA<F- 162- 163-
1694166- /,24/,5- /,6- /1,-
5524555 Povver%en- /16 Prado- Iernando- 159 K#ran)e !oz%aL- 5,451 Prebi(c&- <aul- 1/412 Pre#oznavan)e uzorka
#onaan)a
E(i(te!F- 52, Pricevvater&ou(eAoo#er(- 296 Prince- Erik- 2B2 #rivatizaci)a- /9,- /96- 555
dobitnici u #roce(u #+- /14//
koru#ci)a i- /294/26
na Pri Canki- 2914299
na!etan)e- 11416- //4/2- 113- 111411B- 193- /19- //34//1- //B4//9- /5,4/51- /3/4/32- /16
#rodor ko)i izaziva)u vlada i vo)(ka SAD- 2B,42B3- 52B
#rotivl)en)e- 555
ra(tue ne#ov)eren)e u- /B2
(kriveni trokovi- /994/96
torture i K(i%urno(tiL- 111
u >vate!ali- 299
u ?ondura(u- 299
u Iraku- 2254223- 25,- 2534251- 25B- 216
u Izraelu- 5224525
u Nikara%vi- 2994296
u Penta%onu- /9,
III-III-lili \Q I*I+ 1 +1 I I I I I I - I = Z i II
u(lu%a bo%ati! #i ed%i adu i u + i I I
v+ #o!o nakon kaia+ucila- #rivatizaci)a i(to%a- drDavne (luDbe- #rivatizaci)a- #rivatizaci)a vo)ni& d)elovan)a K#rotuudarL-
252423/- 233- 23B421/-
522452B+
v+ drutva- ot#or na(ilni! #ro!)ena!a #rivatno #oduzetnitvo- vaDno(t ko)a (e
#rida)e- 1/ Privre!ena koalici)(ka vla(t EAPA-
IrakF- 225- 251- 23,4231
#roble!i ( o(obl)e!- 251425B Procter k >a!ble- 22/- 216 #roizvodi i #onuda iroke #otron)e-
/6- 3941,- /11 #ronev)era Eunutar vlade i vladinaF v+
koru#ci)a EvladeF #ro#i(i o zatiti- na#adi na- 5,145,2-
516
#rotekcioniza!- navodne vrline- /12
K#(i&i.ka #ri(ilaL- 2645,- 35
Purina Ekor#oraci)aF- B1
Pur$ear- Je77re$- 1B419
Putin- *ladi!ir- /22- /25- 55/
iaida- al4+ v+ al4iaida iui%le$- Bill- 5124515
<abin- Vitz&ak- 5//
<adna (ku#ina za iz%radn)u naci)e
ESri CankaF- 296426, <a!a#&o(a- A$ril- 16B ra(iza!- #ora(t u.e(talo(ti- /39 <at na Balkanu- ?alliburtonova ulo%a
u- /93- 25,4251
@&e Balti!ore Sun- 53 K<at #roriv teroraL /,4/1- /9- 3,- 1,,-
1,1- /BB- /9B- /614/61- /6642,,- 2154213-221- 5/2
ut)eca) trDini& (ilnica- /694/66-
5/6452/ <atakul- Pic&it- 521 <at&er- Dan- 2/1
321
/6, +^Z I
ad!in(iraci)a- 155- 221 rca%anoniika- //- /1- 122- 15/ <ed ?errin%- /61 <edlencr- Ir;in- 21, <eed- Adol#& Jr+- 5,,
<eeda;a$- Peter- //5 <e%ainin% Sri Canka E#ro%ra!F-
2934291
<enuka E#reDiv)ela iz t(una!i)a na
Sri CankiF- 261- 535 <e#(ol- 11B
<e(earc& @rian%le In(titute E<@IF- 251-
25B- 231 <eza- S&a& Pa&lavi- <ice- Aondoleezza- 222- 225L- 53/ <ice- =aril$n- 29 <id%e >lobal- 2,9 <id%e- @o!- 2,9
<i%%( Bank- 139 <ilke- <ainer =aria- /B1 <obb- Jo&n- 51/ <obert- "aren- 11/ <ocke7eller- David- 62 <ocke7eller- Nel(on-
62 <odrik- Da!- 1154113- /59 <o%er(- Uillia!- 62- 1,1 <oo(evelt- Iranklin D+- 11- /5,- /6,-
2,B
o Kratni! !ili)unai!aL- 2,B <o(en- Cen- 5/6 <o(enber%- Al7red- 1,9 <o(enco7- =auricio- 6B <o$- Sara- 5/1
<o$al Dutc&0S&ell Ena7tna ko!#ani)aF-
//9- /29- 2,1- 229- 216- 521 <ozan(ki- Jud%e Elarlo(- 1,541,3 <ubin- Bob- /5/ <ucko)- Alek(andar- ///4//2 <u!(7eld-
Donald- /,- 5643,- 116- 1224125- /19- /62- 2,1- 2,242,5- 212L- 213- 2/342/B- 2394236- 2B/42B5 7inanci)(ki (ukobi intere(a
i- 2,542,B- 2,6
#irobraDa) Penta%ona- /B14/91 tovan)e =iltona Iried!ana- 122 u#l)a u(#oredna #i)un(ka
a%enci)a- /62 <u(i)a- /224/25
ekono!(ka ok4tera#i)a i- 5/2 kola#( trDita u- 119- /214/2/-
/514/5/- /514/5B na!etan)e ekono!(ke ok4tera#i)e-
/12- /164//5- 225L (iva ekono!i)a u- /19 ut)eca) Aikake kole u- /2- 5/245/5 v+ Sov)et(ki Savez
Sac&(- Je77re$- 155415B- 156413/- 135-
131413B- 11,- 1B3- 196- /13- /1B4/16- //3- //B- /2,4/2/- /5,4/56- /13
(av)etnik Solidarno(ti- 1B341B6 Sader- E!ir- 559 Sadli- =o&a!!ad- /3B- /13 Saenz- Orlando- BB4B9- 93491 Sa7e I(land
Pro%ra! E=aldiviF- 262 Salient Still(- /63 Salk- Jona(- /92 Salo!on Brot&er( Inc+- /29 (a!oubo)(tvo- 5,- 32- 15,
#okua)- 32
(to#a u <u(i)i- /22
(to#e u JuDno) "ore)i- /36- /B, Sa!(un%- /11- /16
Sanc&ez de Cozada- >onzalo EK>oniLF- 1514156- 132- 13B- 115- 1BB41B9- /294/26- /51- 529
Sanc&ez- <icardo- 21,
Sand$ S#rin%(- >eor%ia- 52,- 525
San%$on% In7or!ation and Ao!!unication- /19
Sarkoz$- Nic&ola(- 16
Saudi)(ka Arabi)a- 21,- 2/,42/1- 52/
Saunder(- Irance( Stonor- 1/1L
Save t&e A&ildren- 261
Savezna a%enci)a za nadzor krize- v IE=A
Savezni (av)et za na7tu i #lin EIrakF- 2B,
Sc&e7lin- Alan- 2BL
Sc&ell- Orville- 19B
Sc&!itt- Aarl- 12/
Sc&rb%e- =ic&ael- /11
Sc&ultz- @&eodore U+- 1141B
Sc&;arzene%%er- Arnold- /B
Sea%ra!Z(- /16
Searle P&ar!aceutical(- /9/
Sear(- /53- /9/
Sei(int- /61- 5/,
Selo;(k$- =arcelo- 11/
Service Aor#oration International- 5,2
Servo- 2B/
S&ana&an- Jo&n N+ @- 21B S&aron- Ariel- 5/145/9 S&a; >rou#- 5,/- 5,5 S&lei7er- Andrei- //64/2, S&ock and A;e Evo)na
doktrinaF-
1141B- 2/342/B S&ultz- >eor%e- 122- /1,- 2,6-
21/4212- 213 Sidanko- //B4//9 Si7ton- Jo&n- 21, (i%urno(ni ureJa)i ( rend%en(ki!
zraka!a- 51/4512 Silicon *alle$ >ra#&ic(- 2,3 (indikaliza!- kor#oratiza! kao na)vei
ne#ri)atel)- 6, (indikati Eradni.kiF
na#adi na- 12- 1,6411/- 121- 126415,- 1324135- /51- /15- /994/96- 5,1
(tan)e nakon 11+ ru)na- /994/6,
u ko!uni(ti.ko) Pol)(ko)- 1B1
ut)eca) na drDavnu #olitiku- /52 Siniora- Iouad- 53/4532 (iro!atvo- 1141/- B2- 112- /11- /B/-
2/6- 216- 5/1- 53,- 5224525
ekono!(ka ok4tera#i)a uzroku)e- 9B- 6,461- 1//- 119- 1B9- 196416,- //,- /224/25- /134/11
ravnoduno(t #re!a- 19
v+ ka#italiza! kata(tro7eM bo%ar(tvo Si(ulu- Ualter- /1,
Sit&e Inde#endence Iundin% Aor#+- /B,
S)edin)ene EA!eri.keF 1 Zi0+ive v+ SA1 F S)everna "ore)a- ato!(ka te&nolo%i)a
nabavka- /92 Skandinavi)a
(oci)alna de!okraci)a u- 1B5- /13-
552
ekono!(ka #o(ti%nua u- 552 (klonita- tra)no #rivre!ena- 292- 26,- 26/
Skokov- Juri)- /19 (loboda- 12
Iried!anovo tu!a.en)e- 192
iz)edna.ena ( ka#italiz!o!- 55,4551
o(obna i #o)edina.na- 3B (lobodna tr%ovina- //
na!etnuta- 1134111- 193- /,5
ot#or- 55,4551
navodne vrline- /1,4/11 Slovo- Joe- /,6 S!ir& Barne$- /19- 293 S!it&- Ada!- 123- /21- /26 S!it&- >erard- /3B Snobelen-
Jo&n- /3/ Sn$!an- <a((ool- /,1 (oci)alne (luDbe- #rivatizaci)a- /91 Solandt- O!ond- 5, (olidarno(t El)ud(kaF #rikazana kao
bole(t- 1134111 Solidarno(t E#ol)(ki (indikatF- 1B141B6-
195- 1964161- /16- //2- 225- 5514555 Solidere- 5324533 So!oza Deba$le- Ana(ta(io- 12B Sonta%- Su(an- 152 Sooka-
Va(!in- /,1- /,B4/,9 Soro(- >eor%e- 1B341B1- /214/2/ So(a- =ercede(- 1,B- 1,9 Sot&eb$Z(- 293 Sov)et(ki Savez
ra(#ad- 19,- 163- /134/1B- /164///
(oci)alde!okraci)a u /154/11
ok4tera#i)e- /134/11
za&t)ev za #rovedbo! ekono!(ke v+ <u(i)a
S#ade De7en(e Inde8 EobvezniceF- 519
329
@4444j?K++++++++++++l
Si+ Ikin+!l lZiiblk I lou(in% E(oci)alni
(tanoviF ENe; Orlean(F- 5,1 Still(- A&ri(- 166 Stal)in- Jo(i7*+- 1,3 Standard k PoorZ(- 519 Stark- Ser%io Arellano- %eneral-
91 Star;ood- 229
State o7 Denial EUood;ardF- 21/ Steed- =ic&ael- /65 Steele- Ja!e(- 236- 2124215 Stern- Andre;- 2194216- 269 Sti%litz-
Jo(e#&- 115- //,- 223 Stolz- <ic&ard- 53 (to#a ubo)(tava- u <u(i)i- /22 (trana #o!o
!o%ua vaDno(t- /514/5/- /59
za <u(i)u- /5,4/51
zadrDavan)e u cil)u #ovean)a krize- /3/- /11
K(trukturne #rila%odbeL- ka#italiza!
kata(tro7e i- 11/- 1154113 Su&arto- <ader- %eneral- B54B1- 123-
/3B- /154/13- /B1 Su&arto- @o!!$- /3B Sukarno- Ac&!ed- 13- B54BB Sullivan k Aro!;ell- 13 Su!!er(- Ca;rence- /15-
//1- /5/- /5B Su#erAo!- 52, Su(kind- <on- 2/3 Sutton- Irank- 1/5 Sveu.ilite Aali7ornia EBerkele$F- B3-
123
(veu.ilite Aolu!bia- /25 Sveu.ilite =c>ill- 22- 23421- 51- 5/-
5B- 31- 21/ Sveu.ilite u @ueu!anu EAr%entinaF- 125 Sv)et(ka banka- B5- 131- 139- 1124115-
291- 295- 291- 299- 261- 262- 261
drDavna o#ozici)a- 53/4532
drDavni du%ovi- 1 39
neokonzervalivci u redovi!a za#o(lenika- 11/- 16B
te!el)na na.ela- 115
u Iraku- 223
za&t)evi za #rovedbu ekono!(ke
zane!areni !andal- /32 Sv)et(ka tr%ovin(ka or%anizaci)a EU@OF- 1B- /,,- /15- /B2- 511 ot#or- van)(ki i unutarn)i- /B/4
/B2- za&t)evi za #rovedbo! ekono!(ke ok4tera#i)e- /11 Sv)et(ki ekono!(ki 7oru! EDavo(F-
/15- 296- 511 S;ire- Peter- 2,,
kole- vau.eri za #rivatizaci)u- 1/412- 96- 5,1
Pok i (tu#or Edoku!entF- 11- 159- 2/142//
ok4tera#i)a- 13
i!unitet na- 53/- 533 navodna neo#&odno(t za- /25-
/594/56- 21B ovi(no(t o dezori)entaci)i- 53/ u <u(i)i- //34//1 v+ ekono!(ka ok4tera#i)aM elektrokonvulzivna tera#i)a
P#an)ol(ka- 155- /59 ot#or 7aiz!u u- 533
Pri Canka- 11- /3- /,B
ekono!(ki razvo)ni #lanovi za-
295429B ekono!(ka ok4tera#i)a- 29B4261 od!a& nakon t(una!i)a- 29/4295 u.inci ok4tera#i)e- 261426B za vri)e!e
t(una!i)a- 2B9429,
u#l)a vlada- /914/99- /614/6/- 25,- 5,245,5 u Iraku- 25,- 251- 231423/
u#l)e kor#oraci)e- /BB4/9,- 51,
u#l)i ratovi- /B9
@a)land- /B,4/B1
ekono!(ka kriza- /36- /114/1B ekono!(ke #o(l)edice nakon
t(una!i)a- 261- 265 ekono!(ki u(#)e&- /1,4/11 ot#orno(t na ok4tera#i)u- 53B #okorava (e za&t)evi!a ==I4a-
21B4216
326
ta)no(t- 3,- B/- B9- 65- 66- 1,,- 1 19- 1/1- 15B- /,1- /19- /B1- /B1- /61- 21,- 555 @albott- Strobe- 2/1 @a!i7lu- /9/4/92-
2,/- 2,542,3- 511 @a!il(ki ti%rovi- 2B6- 261 @art- ?u%&- 23,
@el Aviv Stock E8c&an%e- 5/1- 522 @ele7mnica- 11B
@el!e8 Etele7on(ka ko!#ani)aF- 299 teror
ni)ekan)e u#orabe i #odrka- 1/,41/2
na!)erno #rovoJen)e- 1B419- /9- B14B9- 91492- 65463- 1,241,5- 191419B- 199- 22/- 2154213- 55,- 53/
u.inkovito(t- 1/9
v+ K<at #rotiv teroraL terori(ti- #okua)i #ronalaDen)a-
/614/6B- 2/,- 5/945/6 @eroriza! u aka!a #ravde Etelevizi)(ka
e!i(i)a !reDe Al IraYui$aF- 215 teroriza!
drDavno (#onzoriran- 1/241/9 Ev+ AIAM kulture- K.ien)eLM elektrookM torturaM radni.ki (indikati- na#adi naF
kao izlika za kren)e zakona- 5/3
kao izlika za u&ien)a- 1,6411,
kao oblik oka- 2/1
kor#oraci)(ki (#onzoriran- 11,411/
na#adi- /2/4/22- 519- 5/145//
uv)eti ko)i #o%odu)u- 25B4259- 516 @e(co- /16 @e8aco- 521 @&abit- Adnan- 215 @&abo =beki and t&e Battle 7or t&e
Aontrol o7t&e ANA E>urnedeF- /,/ @&a!e( Uater EtvrrkaF- /B, @&atc&er- =ar%aret- 19- /14/B-
12/4122- 1B2
ad!ini(traci)a- 115
Kdrutvo vla(nitvaL i- 121- 15,4151 @&e A!erican Pro(#ect E.a(o#i(F- /91
EIuku$a!aF- 191L @&e @+nd o7 Povert$ ESac&(F- 135- //3 @&e Ce8u( and t&e Olive 0ree
EIried!anF- /B/ @&eNation- 1,2- 211 @&e One Percent Doctrine ESu(kindF-
2/3
@&e Ua(&in%ton Po(t- 3/- 96- /11- //2- //5- /12- /13- /6,- 21/- 219- 22,- 251
@&o!a(- >ordon- 2B @&o!a(- <ic&ard- /B1 @i!e E.a(o#i(F- /1- B5- /15- 22, @intner- >er&ard- 116 @itta;ella- =ano- 291
@izard- Sir ?enr$- 5, @o7iY- =o&a!ad- 225- 251 @o!a(ella- Ser%io- 1/6 @ortura
okolno(ti ko)e #o%odu)u koriten)u-
13- /5- 21,421/ kao !eroda Kli)e.en)aL 113411B de&u!anizaci)a i- 2/942/6 #riru.nici i !etode- /5- 51- 53432-
6146B
kao (red(tvo izvla.en)a #odataka- 1/9
kao !etoda #ri(ile- 211 kao !etoda #reDivl)avan)a- 55 kao !eta7ora ka#italiz!a kata(tro7e- /54/3
iroka u#oraba- 1/B412,
v+ elektrookM teroriza!M odreJene naci)e En#r+ [ile- tortura uF @otal- //B- 2,1 @o;nle$- =ic&ael- 1,2 @o$e- Jo&n- /3,
@rainor- Bernard- 231 @raveler( >rou#- /19 @r% @ianan!en- (ukobi- 1B- 19/-
1914199- 161- 163- /19- 53,4531 @rinidad i @oba%o- odno( ==I4a
#re!a- /334/31 @ri#le Aano#$- 51/
35,
I !i)u+ *i+n- ni- /314/3/
i=in+i!i E#ro(inac /,,5+F- 11- 29,4295
novac 0+a #o!o i- 291 4292
lokalna #o!o #ri obnovi nakon-
29/4292
razaran)a- 29, @(una!i Survivor( and Su##orter(
E@a)landF- 265 @uri(ti.ka za)ednica Sri Canke- 295 @ur(ka- ==I4ovi za)!ovi i- 556 @utu- De(!ond- nadbi(ku#- 16/- /,B
u%ovori v+ u%ovori ( vlado! SAD u%ovorni (uradnici- ra(i#nitvo i
ne#ravda #ovezane (a- 256- 5,5
U)edin)eni narodi EUNF- /1- 1//- 1124115- /91- 22/- 225- 511- 523 ira.ki bi)e( zbo% #odrke Bre!eru- 23B
na!etnute (ankci)e- 22/ v+ UNIAEI
Povel)a UN- 1// Ull!an- ?arlan- 2//- 2/1 UN- Ekono!(ka ko!i(i)a za Catin(ku
A!eriku- 1/ UN- O#a #ovel)a o l)ud(ki! #ravi!a-
1/1- 1/2
UN- *i(oki ko!e(ari)at za izb)e%lice-
211421B Undurra%a- Ser%io- BB Une8i!bank- //9 UNIAEI- /1-/22 Uni7or! Aode o7 =ilitar$ Ju(tice
ESADF- 59 Union Aarbide- 212 Union Ieno(a- 299- 555 United Iruit Ao!#an$- 13- 2,2 Ured %lavno% in(#ektora ESADF-
i(tra%a
o #ronev)era!a u Iraku- 23, Uted za eti.ka #itan)a ESADF- 2,3 Ured za obnovu i (tabilizaci)u ESADF-
2B5
Uru%va)- 1/- 1,, 1,1- 111-2/2-529-
55,- 55B USA @oda$- 25/
l ISIS- 21,- 25, v+ Kneoliberaliza!L /2- /5B bezakon)e i- /21 kao okrutan- 1,,- 5,, nena!)erne #o(l)edice
zane!arivan)a- /B/ #o&le#a i- /254/21 reakci)e #rotiv- /B/4/B2- 551455/- 531
*alde(- Juan >abriel- 164B, *arle$- Jo&n- 293- 26,4261- 26B *a(il)ev- Di!itri)- /16 K*ain%ton(ki kon(enzu(L Eekono!(ka
#olitikaF- 115- 113- 19/- 16B- /,1-
/12- /32- /11- /B2- 2/1K- 55, *dovin- Juri)- 55/ *ela(co Portillo- Suan- 15B *elika ekono!(ka kriza Ede#re(i)aF- 19-
/6- 11- 15- 151- /55 *enero(o- Irank- /B, *enezuela- 131- /33- 2B5- 55,4551-
5514556 *erint S$(te!(- /61
nadzorna o#re!a- 52,- 52/ vo)na d)elovan)a- #rivatizaci)a- /,4/1 vo)no4indu(tri)(ki ko!#lek(- /,- /9/-
519 *o)(ka SAD
Ku#l)eL kor#oraci)e i- /B94/9,
#rivatizaci)a u(lu%a- /9,- /92
Uade- <obert- /B,
Ua%ner- Bill$- 5,9
Uale(a- Cec&- 1B,41B2- 1BB
Ualker- David =+- 2,1
Uall Street Journal- 1/- /B- B6- 19B-
/,3- //1- /29- /19- 2,1- 299- 5,1 Uall Street- zarada na ra.un azi)(ke
krize- /1B4/B, Ual4=art- 22/- 256- 239- 21B-
5,2-5,9
Ual(&- <odol7o- 6941,1- 1,141,B-
1/B- /11- 2/,- 526455,- 555 Ual(&- *icki- 66
351
Ualter(- Barbara- 1B9 Uan% ?ui- 191- 1994199 Ua8!an- ?enr$- 51B Uebb- Ji!-+23B Uein(tein- ?arve$- 2B Ue(c&ler-
Ca;rence- 1B9 Ue(tcoa(t Ener%$- /B, Ue(tern ?e!i(#&ere In(titute 7or
Securit$ Aoo#eration- 55B Uiel%o(z- Prze!$(la;- 1BB Uillett- Sabin- 3/ Uillia!(- >loria- 53B Uillia!(on- Jo&n- 132- 1314
13B- 115-
116- /564/31-/32-552 Uill(- >ar$- 56 Uin7re$- O#ra&- /5, Uired- /65 Uol7- =arrin- 511 Uol7e- =ic&ael- 251 Uol7o;itz-
Paul- 2/,- 225- 53, Uood;ard- Bob- 21/ Uool(e$- Ja!e(- 2,9- 52, Uorld *i(ion- 261 Uri(ron- Ualter- 12- /1, Uu)ec-
?enr$k- 1B6 U$llie- Andre; =+- 219
Va&oo- /63
Va!aic&i Securitie( EJa#anF- /19 Vee- Ja!e(- 3/
Vuko( Ena7rna ko!#ani)aF- //9- 529
Za&artu- =ario- 19 Zakaria- Iareed- 222 Zaklada Iord- 1B419- B3- 1/341/1 Zaklada ?erita%e- 15/- /9/- /99- 251- 5,1
Zakon o do!ol)ubl)u ESA1 FF- u(tavno(t- 26B
Zakon o obra!beni! ovla(t!iaESAlF-
/,,1F- 2,1 Zakon o (lobodi in7or!iran)a ESADF-
23- 53- 5B Zakon o vo)no) nabavi ESAD- /,,1+F-
3,K
zarade kor#oraci)a od- /14/2 kao !a(ovna tortura- 2/542/1 kao #red(tava- 2/3 kao Kracionalna #olitikaL- 21642/, kazneni
#ro%oni Ev+ vo)na d)elovan)aF #rivatizaci)a- 2B3
zatvori
do#uteno zlo(tavl)an)e u- /91
#rivatizaci)a- /9,4/91- /91 zatvor(ka #(i&olo%i)a- /,B Zelena zona- 32- /93- 221- 2254223-
25,4251- 2514256- 231- 235-
2394236- 5,245,5
za za)ednice- 51/4512- 5254523 ze!l)ina re7or!a
7ar!eri #okuava)u #rove(ti- 16- 11/-
1/6
)uDnoa7ri.ka obean)a- 1654163- 161416B- /,,4/,1- /114/12
Z&ao Zi$an%- 193- 191
Zikode- SZbu- /1/
zlatni (tandard- /,2
Zona (lobodne rr%ovine A!erika- /B2- 559
Zonda%- Aorneliu(- 152 Genev(ke konvenci)e- 5643,- 211
35/
=oDda #o(to)i neko (#i(atel)(ko #ravilo #rotiv #o(veivan)a dvi)u kn)i%a i(to) o(obi+ U ovo) kn)izi i!a! #otrebu naruiti to
#ravilo+ Na#ro(to- ova) #ro)ekt ne bi !o%ao ni 7izi.ki- ni intelektualno- niti e!ocionalno !o%u bez !o% (u#ru%a- Avi)a
Ce;i(a+ On )e !o) (uradnik u (ve!u: kao urednik- (u#utnik Eu Pri Canku- JuDnu A7riku- Ne; Orlean(F- kao Divotna #odrka+
Ovo (!o na#ravili za)edno+
Da ni)e bilo izuzetno% d)ela Debre Cev$- !o)e a(i(tentice ko)a )e obavl)ala i(traDivan)a- u(tuknula bi& #red ovo! zadao!+
Dcbra )e u ovu kn)i%u uloDila tri %odine Divota- a #reda& )e uzela (a!o kad )e bila na #oroJil)no!+ N)ezino izuzetno
i(traDiva.ko u!i)ee o(tavilo )e tra%a na %otovo (vako) (tranici ove kn)i%e+ Obznanila )e nove i uzbudl)ive in7or!aci)e-
iznalazila )e i or%anizirala ne(reJene izvore- obavila nekoliko raz%ovora- a #oto! #rov)e rila #odatke kroz ci)eli ruko#i(+
Neizrecivo (a! za&valna to !i (e u (vako) 7azi rada #ridruDivala tako odana i nadarena kole%ica+ Debra (vo)u l)ubav i
#otovan)e #reno(i na "$le Va!adu i Ari Va!adu4Cev$- a ( n)o! i )a+
Dvi)e urednice ko)e (u radile u neuobi.a)eno (uradni.ko! i nada&nu4to! uredni.ko! odno(u uobli.ile (u ova) ruko#i( tako
dubin(ki da (e to ne !oDe o#i(ati: Iranci( Aoad$ iz =etro#olitan Book( i Coui(e Denn$( iz "no#7 Aanade+ Irance( i
Coui(e- ko)e (u !i u)edno #ri)atel)ice i !entorice- #oticale (u !e da uvede! ovu tezu u #ot#uno nova #odru.)a i )a!.ile !i
!)e(ece nuDno #otrebno% vre!ena da na(tavi! uz n)i&ove (tro%e izazove+ Coui( )e bila !o)a odana urednica i De(toka
zatitnica nakon kn)i%e No Co%o- a !eni o(ta)e (tra&o#otovan)e #re!a n)ezino) (#o(obno(ti da !e (#uta na ze!l)u i
i(todobno da)e (na%u+ "ad (a! )o) #redala revidiran i #odo(ta #roiren ruko#i(- Irance( %a )e re(trukturirala i #ro.i(tila (
izuzetno! #redanou od (tranice do (tranice+ [in)enica da izdava.ki (vi)et )o i!a #ro(tora za intelektualne divove kao to
(u te dvi)e Dene da)e !i nadu za buduno(t ove kn)i%e+
<uko#i( )e bruen i nadal)e- za&val)u)ui #rodorno) #ovratno) in7or!aci)i ?elen Aon7ord iz britan(ko% Pen%uina ko)a )e
bli(ko (uraJivala ( na!a od na)rani)i& dana+ Bez%rani.na (tra(t Ali(on <eid za ova) #ro)ekt- kao i n)ezina !arl)ivo(t u
bruen)u tek(ta .ini #o)a! redaktora #o(ve ne#ri!)ereni!+ O(ta)e! n)ezina duDnica+
352
ko% #rekora.en)a rokova i (vako% revidirano% i #roireno)Z- #oteza+ Uza (ve- ( n)o! )e radio i na)otrou!ni)i i bril)antan ti!:
=ar%aret 1 laiton- "ate Jone(- Elizabet& Ive(on- "arolina Sutton- Dai($ =errick i Ciz larrell+ OkruDen Dena!a iz IA=
Book(- .ov)ek (e o()ea (#re!ni! za (ve+ Sve (!o za&valne za te!el)e ko)e (u #o(tavili Nicole Uin(tanle$ i Bruce
Ue(t;ood+
Jackie Joiner- e7ica ureda u "lein Ce;i( Production(+ Dvi)e )e %odine d)elovala kao l)ud(ki tit i (vi)et drDala na udal)eno(ti
tako da (a! (e )a !o%la u(redoto.iti na rad+ A kad )e ruko#i( bio dovren- Jackie na( )e (ve #okrenula kao veli.an(tveni
diri%ent orke(tra+ "ad bi& )o %ovorila o Jackieini! (vakodnevni! #odvizi!a u #o(lu kreativne ad!ini(tratorice- izazvala
bi& l)ubo!oru- #a (to%a ovd)e #re(ta)e!+
IA=4ova eki#a #ronala )e (avrene izdava.ke kue dil)e! (vi)eta i tako !i u#rili.ila luk(uz da i!a! !eJunarodni ti!
i(traDiva.a i redaktora bez ko)i& Debra i )a nikad ne bi(!o ko!#letirale #ro)ekt ovakva o#(e%a+ Svaki i(traDiva. #reuzeo )e
kl)u.ne di)elove (la%alice #oteDui vla(tite (#eci)ali(ti.ke v)etine i #odru.)a (tru.no(ti+
=o)a dra%a #ri)atel)ica AndrHa Sc&!idt ( ko)o! (a! #utovala u Irak bila )e (talna intelektualna (u#utnica ko)a !e ne (a!o
(nabdi)evala debeli! to!ovi!a &i#eror%anizirani& tiva o na)(travi.ni)i! #red!eti!a- ve i #ou.avala i #oticala da kro.i!
)o dal)e i dubl)e u (av ta) uDa(+ Po(ebno di)elovi o torturi uvelike (u #roizvod nai& be(kona.ni& raz%ovora+ Ona )e #ro.itala
i #rvu ruku ruko#i(a i dala !i neke od izuzetno vaDni& #ovratni& #ri!)edbi+
Aaron =atH bio )e !o) #rvi i(traDiva. /,,2+S/,,34- u vri)e!e dok (e !o)e novinar(tvo u(redoto.ivalo %otovo i(kl)u.ivo na
#reobrazbu ira.ko% %o(#odar(tva+ Ai(to )e blaDen(tvo bilo raditi ( Aarono!- veliki! intelektualce! i ()a)ni! novinaro!+
Aaronov udio ne#o%reiv )e u di)elovi!a o Iraku- kao i o di)elovi!a o Izraelu i Pale(tini+
Iernando <ouau8 i S&ana Vael S&ub(- obo)e !arl)ivi #rou.avatel)i Catin(ke A!erike- otkrili (u uvelike nei(traDeno
(kladite %o(#odar(ki& (#i(a o uza)a!ni! odno(i!a iz!eJu krize i neoliberalni& re7or!i+ U#ravo !i )e ta) !ateri)al
razotkrio (redite doktrine oka u na)vei! do(ezi!a !eJunarodni& 7inanci)(ki& in(tituci)a+ Iernando )e obavio nekoliko
#ozadin(ki& raz%ovora u !o)e i!e u Bueno( Aire(u- a S&ana )e (a #an)ol(ko% #revela na en%le(ki de(etke doku!enata i
.lanaka+ Uz to (u ri%orozno redi%irali odlo!ke o Ar%entini+
Predivna A!anda Ale8ander bila )e !o)a %lavna i(traDiva.ica za #o%lavl)e o JuDno) A7rici- #ronalazila )e .in)enice-
#rov)eravala #odatke i tran(kribirala vr#ce ( interv)ui!a- uz %ole!u #o!o Audr$ Sa((on+ A!anda )e uz to obavila %lavna
i(traDivan)a o razdobl)u ok tera#i)e u "ini+ U eki#u (e ukl)u.ilo
355
iii#ui interv)ue u Bolivi)i ko)i (u oli+ul)eni u #o(l)edn)e! u!niku #ri)e dovretka kn)i%eF- E!!a <iib$4Sacli(- Al race Uu i
Ne#o!ueno =alaluan+
Debra Cev$- ina.e kn)iDni.arka- Deli o(obno za&valiti (vo! o(obl)u: (tr#l)ivu i (#retno! o(obl)u iz kn)iDnice Sveu.ilita u
Ore%onu- te kn)iDnica u Eu%enu i Aorvalli(4Benton Aount$)u+
=o)a izv)ea na terenu takoJer (e o(lan)a)u na !no%e i(traDiva.e- #revoditel)e i #ri)atel)e S #revie i& )e da i& (#o!ene!-
ali (a!o za #o.etak: U Itaku: Sala! Onibi- Cinda Alberna!i i "&alid al4An(ar$- )edan od na)bol)i& novinara u Ba%dadu-
kao i !o) #ri)atel) i (u#utnik Andre; Stern+ U JuDno) A7rici: Pattick Bond- ?einric& Bo&!ke- <ic&ard Pit&ou(e- <a) Patel i-
kao uvi)ek- bril)antan i nezau(tavl)ivi A(&;in De(ai+ Po(ebno za&val)u)e! Benu Aa(&danu i n)e%ovo) eki#i to (u !i
u(tu#ili (vo)e interv)ue ( Nel(ono! =andelo! i nadbi(ku#o! De(!ondo! @utuo!- te za !no%oto dru%o+ U Ne;
Orlean(u: Jordan Ila&ert$- JacYuie Soo&en i Budd$ i Annie S#ell+ U Sri Canki: "u!ari i Dilee#a Uit&arana bili (u !eni i
Avi)u du&ovni i intelektualni vodi.i i #revoditel)i+ Sarat& Iernando- "at& Noble i (vi dru%i iz eki#e u =ONCA<4u bili (u
na! u#orina baza i razlo% zbo% ko)e% (!o uo#e krenuli na #ut+ "ad (a! (e vratila u "anadu- nae )e intervu)e tran4
(kribirao Ste;art Caidla;- dok (u ( ta!il(ko% i (in&ala tran(kribirali i #reveli Co%anat&an Sellat&urai i Anu(&a "at&iravelu+
Za #o%lavl)e o <u(i)i #o!o%ao )e Bori( "a%arlit(ki+ Prze!$(la; Uiel4%o(z- =arecin Starna;(ki i @adeu(z "o;alik
#o(vetili (u !i vri)e!e i #ou.ili !e o Pol)(ko) u tranzici)i+ =arcela Oliviera !e #ovezala (a (udionici!a
#rotuoktera#i)(ki! #okreti!a u Bolivi)i+ @o! "err u Azi)(ko! (avezu za (ta!bena #rava bio na! )e !o(t #re!a
rekon(trukci)i u @a)landu+
>eneza ove kn)i%e )e(t ci)ela %odina #rovedena u Ar%entini %d)e !e (ku#ina novo(te.eni& #ri)atel)a #ou.ila o krvavi!
kori)eni!a #ro)ekta Aikake kole- .e(to na! #ri.a)ui (vo)e !u.ne z%ode i obitel)(ke #ri.e+ @i (tr#l)ivi u.itel)i iz!eJu
o(tali& (u: =arta Dillon- Alaudia Acuita- Ser%io Aianca%lini- Nora Stre)ilevic&- Silva Del7ino- EzeYuiel Ada!ov(k$-
Seba(tian ?ac&er- Aecilia Sainz- Julian A+ =a((aldi4Iuc&(- E(teban =a%nani- Su(ana >uic&al i @&o!a( Bril =a(caren&a(+
Oni (u !i #ro!i)enili viJen)e (vi)eta+ Analiza torture ko)a (e #o)avl)u)e u ovo) kn)izi dobila )e (vo) oblik nakon de(etaka
raz%ovora voJeni& ( l)udi!a ko)i (u (a!i i(ku(ili zlo(tavl)an)a #o zatvori!a i ( oni!a ko)i (u #o(vetili (vo) Divot radu (
#reDiv)eli!a+ Po(ebno Deli! za&valiti Iedericu Allodi)u i =iralindi Iriere- (uo(niva.i!a "anad(ko% centra za Drtve torture-
kao i S&okou7e&u Sak&i)u- Aar!en Sillato i Juanu =irandi+
Neki od !eni na)bliDi& l)udi )e(u #i(ci ko)i (u (e (#eci)alizirali za te!e ko)e (e dodiru)u u ovo) kn)izi- a nekolicina n)i& .itali
(u ova) tek(t )o u ruko#i(u i (ati!a ra(#ravl)ali o n)e%ovi! ide)a!a+ "$o =aclear !i )e uvi)ek
353
ni)aliz!aM Seu!a( =ilne- ko)a )c uvoJi!ku (ir+iniN u I In E +ii+inli+!+i )\ic4tvN\4rila u %lobalan debatni 7oru!- bila !i )e
tutor u #itan)i!a oko ta.eri0+!a i #oliti.ki (av)etnik o !no%o.e!u dtu%o!M =ic&ael 1 lardt vratio !e na #o.etak i uobli.io
!o)e novoroJeno ke$ne(i)an(tvoM Bet($ <eed- !o)a urednica u @&e Nationu- #o!o%la !i )e uobli.iti teze i utedila )e !o)
#rvi .lanak o (tra&ota!a ka#italiz!a- kao i de(etke kolu!niM neu(ttaivi Jere!$ Scattili #ro.itao )e #o.etna #o%lavl)aM
"at&erine *iner bila )e (v)etlo na kta)u tunela i navodi >uardian da bude lan(irna ra!#a ove kn)i%e+ Iznad (ve%a- #ak- ti
dra%i #ri)atel)i ko)i (u !i u)edno i kole%e- ne#rekidno (u !i bili drutvo i nada&nue u %odina!a kad (a! #i(ala (a!a+
Ja ni(a! ekono!i(t- ali )e !o) biat Set& "lein- direktor naza!)en)ivo% Briti(& Aolu!bia Aanadian Aentre 7or Polic$
Alternative(- !o)e ta)no oruD)e+ Podno(io )e #ozive u nedoba (a za&t)evi!a da iznebu&a izne(e #ouke o !one4tari(ti.ko)
teori)i i #o!no )e uredio ruko#i(- te !e #oticao i titio to )e bol)e !o%ao+ <icardo >rin(#un- bril)antni ekono!i(t ko)i (e
(#eci)alizirao za Catin(ku A!eriku na Sveu.ilitu u Vorku Enaveden u tek(tuF bio )e toliko l)ubazan da )e #ro.itao ruko#i( i
#riutio !i vaDnu (#eci)ali(ti.ku #ovratnu in7or!aci)u+ @o )e u.inio i Ste#&en =cBride- direktor Aentra za %lobalnu
#oliti.ku ekono!i)u na Sveu.ilitu Si!ona Ira(era+ Po.aena (a! to (u n)i& dvo)ica #ronali vre!ena u (vo)i! #re#uni!
(atnica!a da #ri!e )o )edno% (tudenta- a niti )edan od n)i& ni)e od%ovoran za bilo kakvu #o%reku ( !o)e (trane+
=o)i roditel)i- Bonnie i =ic&ael "lein- dali (u !i izvr(ne ko!entare nakon .itan)a ruko#i(a i ukazali (ilnu u #aDn)u kad (a!
#re(elila k n)i!a da !o%u u !iru #i(ati+ Obo)e (u ci)eli Divot (tra(tveno .uvali (tav o )avno) (7eri izvan trDita- =ic&ael u
zdrav(tvu a Bonnie u u!)etno(ti+ =o)a dra%a (vekrva =ic&ele Cand(ber% #ro.itala )e ruko#i( i bodrila !e iz (ve (na%e+
U#orno(t !o%a (vekra Ste#&ena Ce;i(a ko)i (!)eta #ande!i)u AIDS4a .vr(to unutar kontek(ta 7unda!entaliz!a
(lobodno% trDita o(!)eliti !e da na#ie! ovu kn)i%u+
=no%i dru%i vr(ni izdava.i i n)i&ove eki#e uloDili (u (vo)u #odrku ovo! #ro)ektu- ukl)u.u)ui Brada =artina iz kanad(ko%
<ando! ?ou(ea- Jo&na Sterlin%a iz ?enr$)a ?olta i Saru Ber(&tel iz n)u)orko% =etro#olitana- Ste7ana =c>rat&a i
kreativnu i inteli%entnu eki#u iz britan(ko% Pen%uina- Pe4tera Sille!a iz S+ Ii(&er *erla%a- Aarla Brio(c&i)a iz <izzoli)a-
Erika *i((era iz De >eu(a- Alaudi)u Aa(anova iz Paidm(a- Jan4Erika Petter(ona iz Ord7ronta- In%eri En%el(tad iz Oktobera-
<o!ana "ozireva iz Dobre)e "n)i%e- =arie4Aat&erine *ac&er iz Acte( Suda- te Ci(e Ber%evin i o(tali iz Ce!Haca+
Svi !i (ilno du%u)e!o ne#okolebl)ivo) Adrienne P&illi#( ko)a radi kao izvrna urednica u "no#7 Aanadi+ Ne (a!o to )e
drDala ci)elu ovu raznorodnu eki#u na oku#u- (ku#a ( =ar%aret ?alton i Jackie Joiner- ne%o )e za(lu4
351
Ci+ 1 Kiiri( Ao;an 0+i n)ezinu XFEFiiiinF #rova kn u lekturu- te Beate Sc&;irtlic& 0+a (tiiiean #ri)elo!+ Barne$ >il!ore )e
#onovno #okazao da )e !a)(tor za indek(e+ =ark A+ Io;ler na)bol)i Javol)i advokat ( ko)i! )e bio uDitak ra(#ravl)ati+
Za&val)u)e! S&aron "lein- @ari "enned$- =a%%ie <ic&ard(- Pre4eni >ad&er i <o(ie >lai(&er- kao i #revoditel)i!a ko)i e
ova) tek(t #reni)eti .itatel)i!a dil)e! (vi)eta+
Uz i(traDiva.e ko)i (u izravno radili na ovo! #ro)ektu ci)elo (u !i vri)e!e #o!a%ali i !no%i aktivi(ti i #i(ci+ Nev)ero)atna
eki#a iz Iocu(a na >lobal Sout&u u Ban%koku bila )e #rva ko)a )e identi7icirala Lrekon(trukci)uK kao novu %ranicu
neokoloni)aliz!a- to )e bio na(tavak n)i&ova du%otra)no% rada na i(koritavan)u krize+ Po(ebno (a! za&valna #ronicl)ivo(ti
Slial!ali >uttala i Ualdena Belloa+ Du%u)e! za&valno(t i A&ri(u "ro!!u i ci)elo) eki#i ( In(tituta za )uDne (tudi)e za
izuzetna i(traDivan)a ko)a (u #rokazala ka#italiza! kata(tro7e- kao i odv)etniku za l)ud(ka #rava Billu Oui%le$u za n)e%ovo
#i(an)e i aktiviza!+ Soren A!bro(e- nekadan)i Ii7t$ Veat( I( Ino u%& bio )e veli.an(tven izvor za #itan)a !eJunarodni&
7inanci)(ki& in(titiQ ci)a+ =o)e i(traDivan)e o (uvre!eno! na(il)u nad zatvorenici!a uvelike (u #ot#o!o%li =ic&ael <atner i
izvanredna eki#a iz Aentra za u(tavna #rava- kao i Jo&n Si7ton i ?u!an <i%&t( Uatc&- izv)ea A!ne(t$ International+Q i
Ja!eel Ja77er u A!erican Aivil Cibertie( Union+
=no%e od doku!enata ( ko)i& )e (kinuta oznaka ta)no(ti- a ko)i (e navode u ovo! tek(tu- obznanili (u izuzetni l)udi iz
National Securit$ Arc&ivea+ Dru%i vaDan izvor bili (u interv)ui iz PBS4ove doku!entari(ti.ke trilo%i)e Ao!!andin%
?ei%&t(: @&e Battle 7or t&e Uorld Econo!$ iz /,,/+ *eina navoda ko)i (e #o)avl)u)u u ovo! tek(tu ni)e ula u te 7il!ove-
ali #roducenti (u na#ravili ri)etku izni!ku i u%rubo tran(kribirali te interv)ue+ Za&valna (a! i A!$ >ood!an i ci)elo) eki#i
iz De!ocrac$ No;Q N)i&ovi revolucionarni interv)ui ne (a!o to (u izvor dnevni& novo(ti ko)i izaziva ovi(no(t
E;;;+de!ocrac$no;+or%F- ne%o i dra%oc)eno i Divo i(traDiva.ko oruJe+
Jo (totine novinara i(traDitel)a i autora na .i)e (e radove #oziva! navedeni (u u tek(tu i u 7u(nota!a+ Proirena biblio%ra7i)a
!oDe (e #ronai na ;;;+ nao!iklein+or%- ( izravni! linkovi!a na bro)ne izvorne doku!ente+ Nekoliko kn)i%a bilo !i )e
od toliko %ole!e i ne#roc)en)ive #o!oi da 7u(note i biblio%ra7i)e do(lovno ni(u dovol)ne da na%la(e n)i&ovu vaDno(t:
Iailed Aru(ade Ste#&ena I+ Ao&ena- A iue(tion o7 @orture Al7reda =cAo$)a- Ni%&t Dra;( Near Ant&on$)a S&adida-
I!#erial Ci7e in t&e E!erald Ait$ <a)iva A&andra(ekarana- A Ce8icon o7 @error =ar%uerite Ieitlo;itz- @rue Ari!e(:
<odol7o Ual(& =ic&aela =cAau%&ana- A =iracle- a Univer(e Ca;rencea Uec&(lera- E!#ire( Uork(&o# >re%a >randina-
Blood =one$ @+ A&ri(tiana =illera- Bu(& A%enda Antoni)e Ju&a(z- Pinoc&et( Econo!i(t( Juana >abriela
35B