LAPORAN PRAKTIKUM SUSU

Disusun oleh :
KELOMPOK 7
Dini Novitasari 1317111113
D!i"ri Kurnia 1317111#1
Nena A$u Sutono 1317111#7
Nur %ani& Isti"o'ah 1317111(#
Ris"a Ari Santi 1317111)3
T%P A
*URUSAN TEKNOLO+I %ASIL PERTANIAN
,AKULTAS TEKNOLO+I PERTANIAN
UNI-ERSITAS *EM.ER
/1)
BAB 1 Pendahuluan
101 Latar .ela"an1
Susu 'eru2a"an 'a"anan $an1 ha'2er se'2urna3 "arena nutrisi $an1
ter4a2at 2a4a susu $aitu 2rotein3 asa' le'a" esensial3 'ineral3 4an la"tosa 4ala'
"o'2osisi $an1 sei'5an10 Dan oleh se5a5 itu air susu 'en1an4un1 se'ua !at $an1
4i5utuh"an oleh tu5uh3se'ua !at 'a"anan $an1 ter"an4un1 4i4ala' air susu 4a2at
4isera2 oleh 4arah 4an 4i'an&aat"an oleh tu5uh0 Ti4a"lah se'2urna suatu 'a"anan
tan2a a4an$a air susu0 Sesuai 4en1an istilah 6e'2at sehat li'a se'2urna70 Ditin8au
4ari 5i4an1 "i'ia3 susu 'eru2a"an 9airan "o'2le"s 4i 'ana le5ih 4ari 10
'ole"ul $an1 ter2isah 4an si&at "i'ia $an1 4ite'u"an 4i 4ala'n$a0 Air susu 8u1a
'eru2a"an su'5er 1i!i ter5ai" 5a1i 'a'alia $an1 5aru 4ilahir"an "arena
'en1an4un1 2rotein3 "ar5ohi4rat3 le'a"3 'ineral3 en!i':en!i'3 1as serta vita'in
A3 ; 4an D $an1 'e'a4ai0
Susu 4a2at 4i2eroleh 4ari 'a'alia se2erti sa2i3 "er5au3 4o'5a3 "a'5in13
"u4a 4an lain:lain0 Pa4a setia2 su'5er 4ari air susu ini 2un 'e'ili"i "a4ar
"o'2osisi $an1 5er5e4a0 Se2erti 2a4a air susu 4ari sa2i sen4iri 'e'ili"i "a4ar air
(733<3 "a4ar 2rotein 33) <3 "a4ar le'a" 337 <3 la"tosa )37<3 4an a5u 37 <3
se4an1"an 2a4a 4o'5a 'e'ii"i "a4ar air (37<3 "a4ar 2rotein )3=<3 "a4ar le'a"
73)<3 la"tosa )3(<34an a5u13<0 *a4i 2a4a setia2 su'5er air susu ini 'e'ili"i
"an4un1an atau "o'2osisi $an1 5er5e4a:5e4a 4ari su'5er $an1 lainn$a0
>alau2un susu 'eru2a"an su'5er 'a"anan $an1 ha2ir se'2urna3 ta2i susu
sen4iri 'e'ili"i "e"uran1an $aitu 4ala' 4a$a tahan susu0 Susu 'eru2a"an 'a"anan
$an1 ti4a" 4a2at 5ertahan la'a0 Oleh se5a5 itu a1ar susu terse5ut 4a2at 4i"onsu'si
oleh "onsu'en 2entin1 "ita 'en1etahui 2en1olahan $an1 4a2at 'e'5antu a1ar air
susu terse5ut 4a2at 5ertahan le5ih la'a0
10/0 Tu8uan
: A1ar 'ahasis?a 4a2at 'en1etahui "ara"teristi" 4ari susu
: A1ar 'ahasis?a 'en1etahui 2en1aruh susu saat 4ita'5ah"an Al"ohol
: A1ar 'ahasis?a 'en1etahui 2en1aruh susu saat 4ita'5ah"an asa' 4an en!i'
: A1ar 'ahasis?a 'en1etahui 2en1aruh susu saat 4ita'5ah"an 1ara'
BAB 2 METODOLOGI
10101 Alat
10 .ea"er 1lass
/0 S2atula
30 %ot 2late
1010/ .ahan
10 Susu
10103 S"e'a "er8a
/ 'l 2anas"an / 'l ti4a" 4i2anas"an
Din1in"an suhu ruan1
A'ati
10/ U8i Pena'5ahan Asa'
) 'l Susu
10/01 Alat
10 +elas a@ua
/0 S2atula
30 Pi2et
10/0/ .ahan
10 Susu
/0 *eru" ni2is
10/03 S"e'a Ker8a
A'ati
103 U8i Pena'5ahan +ara'
10301 Alat
10 +elas a@ua
/0 Sen4o"
1030/ .ahan
1'l Susu
A = 'l asa'
10 Susu
/0 +ara'
10303 S"e'a Ker8a
Ko9o"
A'atii
10) U8i Pena'5ahan En!i'
10)01 Alat
10 +elas a@ua
/0 Pi2et
30 S2atula
10)0/ .ahan
Susu 4an Nanas
10)03 S"e'a Ker8a
= 'l A en!i' 4i2anas"an = 'l A en!i' ti4a" 4i2anas"an
1 'l Susu
A = 'l
) 'l Susu
A'ati
10= U8i .erat *enis Susu
10=01 Alat
10 .ea"er 1lass
/0 +elas u"ur
30 La"to'eter
10=0/ .ahan
10 Susu
10=03 S"e'a Ker8a
La"to'eter
;atat s"ala te2at 2er'u"aan susu
10# U8i Al"ohol Susu
='l Susu
10#01 Alat
10 Ta5un1 Rea"si
/0 Pi2et 5er"ala
30 2% 'eter
10#0/ .ahan
10 Susu
/0 Al"ohol
10#03 S"e'a Ker8a

A ='l al"ohol
-orteB C"o9o"D = 'enit
A'ati
='l Susu
BAB 3 . PEMBAHASAN
30 10 Pen1u"uran 'assa 8enis susu
Pa4a 2er9o5aan 'en1u"ur 'assa 8enis susu3 'assa 8enis susu 4itentu"an
4en1an 'en11una"an la9to'eter0 La9to'eter a4alah h$4ro'eter 4i'ana s"aln$a
su4ah 4isesuai"an 4en1an 5erat 8enis susu0 Prinsi2 "er8a 4ari alat ini 4ala' 9airan3
'a"a 5en4a terse5ut a"an 'en4a2at te"anan "eatas sesuai sen1an 5erat volu'e
9airan $an1 4i2in4ah"an C4iisiD0 *i"a la9to'eter 4i9elu2"an 4ala' susu $an1
ren4ah 5erat 8enisn$a3 'a"a la9to'eter a"an ten11ela' le5ih 4ala' 4i5an4in1"an
8i"a la9to'eter terse5ut 4i9elu2"an 4ala' susu $an1 5erat 8enisn$a tin11i0 Susu
$an1 a"an 4iu8i 4i'asu"an "e 4ala' la5u u"ur 1 'l hin11a 2enuh "e'u4ian
4i9elu2"an la"to4ensi'eter 4an s"ala 4a2at 4ilihat saat la"to4ensi'eter
'en1a2un13 se4an1"an untu" suhu 4a2at 4ilihat 4i 4ala' la"to4ensi'eter
terse5ut0 Se'a"in 5esar .erat *enis 2a4a susu a4alah se'a"in 5a1us "arena
"o'2osisi atau "an4un1an 4ari susu terse5ut 'asih 2e"at 4an "a4ar air 2a4a 4ala'
susu a4alah "e9il0 Se4an1"an se'a"in 5an$a" le'a" 2a4a susu 'a"a se'a"in
ren4ah .erat *enis:n$a3 se'a"in 5an$a" 2ersentase 5ahan 2a4at 5u"an le'a"3
'a"a se'a"in 5erat susu terse5ut0 Susu $an1 4i1una"an a4alah susu se1ar $an1
ti4a" 'en4a2at"an 2erla"uan 4i2anas"an atau lainn$a0 Saat 2ra"ti"u' 4i"etahui
5ah?a la9to'etern$a 'en1a2un1 4an s"alan$a 4i"etahui 'enun8u""an an1"a
13/#0
%al ini 'en4e"ati an1"a 2a4a literatur 5ah?a 5erat 8enis suatu 5ahan a4alah
2er5an4in1an antara 5erta 5ahan terse5ut 4en1an 5erat air 2a4a volu'e 4an suhu
$an1 sa'a0 .erat 8enis susu rata:rata 133/ atau 5er"isar antara 13/7:133=
.er4asar"an 5atasan ini3 'a"a 5erat 8enis ti4a" 5ersatuan0 .erat 8enis susu
4i2en1aruhi oleh "a4ar 2a4atan total 4an 2a4atan tan2a le'a"0 Ka4ar 2a4atan total
susu 4i"etahui 8i"a 4i"etahui 5erat 8enis 4an "a4ar le'a"n$a0
.erat 8enis air susu san1at 4i2en1aruhi oleh:
1. Susunan air susu itu sen4iri
Dala' hal ini $an1 'enentu"an ialah "a4ar 5ahan "erin1n$a3 se'a"in tin11i
"a4ar 5" 4ala' air susu 'a"a a"an se'a"in tin11i 2ula 5erat 8enisn$a 4an
44e'i"ian 2ula se5ali"n$a0
2. Te'2eratur
Air susu a"an 'en1e'5an1 2a4a suhu $an1 se'a"in tin11i3 2er"esatuan volu'e
air susu 2un 'en1e'5an1 2ula 'en8a4i rin1an0 Dan se5ali"n$a3 4en1an
2en4in1inan3 air susu a"an 'en8a4i 2a4at3 sehin11a 2er "esatuan volu'e a"an
'en8a4i le5ih 5erat0 Oleh "arena itu 4i In4onesia 58 air susu itu 4iteta2"an 2a4a
te'2erature /73=Csuhu "a'arD0 Atau untu" 'en1u"ur se2erti $an1 4i"ehen4a"3
te'2eraturn$a harus 4isesuai"an le5ih 4ahulu0 Air susu $an1 5ai" atau nor'al
'e'ili"i 58 13/7:1331 2a4a te'2erature /73=E;0 CMu9hta4i 4""31FF/D
30 /0 Pen1aruh susu saat 4ita'5ah"an al"ohol
U8i al"hohol 4ila"u"an 4en1an 'enuan1"an = 'l susu se1ar "e 4ala' ta5un1
rea"si3 "e'u4ian 4iu"ur 2%n$a3 4i4a2at"an 2% susu se5elu' 4i 5eri al"ohol
a4alah #3(0 Ke'u4ian 4ita'5ah al"ohol 4an 4i1o$an1"an sela'a = 'enit 4en1an
"e9e2atan "onstan0 Dari 2erla"uan terse5ut saat 4iu"ur 2%n$a "e'5ali 4i4a2at"an
an1"a #3F0 U8i al"ohol 2a4a susu 4ite'u"an a4an$a 1u'2alan na'un susu ti4a"
2e9ah0 %al ini 4a2at 4ise5a5"an "arena "ualitas susun$a "uran1 5a1us sehin11a
9e2at ter8a4i 1u'2alan0 Pa4a "asus ini susu 'eni'5ul"an 1u'2alan "arena
2rotein ?he$ 4ala' susu 'en1ala'i "oa1ulasi 4en1an a4an$a 2ena'5ahan
al"ohol 4an a4an$a 2erla"uan 'e"ani" $an1 'en$e5a5"an rantai 2rotein ?he$
'en1ala'i 1ra4asi0 2% susu se1ar $an1 5ai" a4alah antara #:70 CSu4ar'a48i
4""31FF#D
30 30 Per5e4aan 2en1aruh susu $an1 4i2anas"an 4an ti4a" 4i2anas"an
Perla"uan $an1 4i5eri"an a4alah 'e'anas"an susu hin11a suhu 7G; sela'a 1=
'enit "e'u4ian 4i5an4in1"an antara susu se1ar $an1 ti4a" 4i2anas"an 4an susu
se1ar $an1 telah 4i2anas"an0 %asil 2en1a'atan 'enun8u""an 5ah?a susu $an1
5elu' 4i2anas"an 5e?arna le5ih 9erah3 le5ih en9er0 Se4an1"an susu $an1 telah
4i2anas"an 5e?arna le5ih "unin1 4an "uran1 en9er0 %al ini 4ise5a5"an "arena
susu $an1 telah 4i2anas"an 'en1ala'i 4enaturasi0 Protein ?he$ 2a4a susu
'en1ala'i 2e'an8an1an rantai 4an 'en$e5a5"an o"si1en 4i se"itar 'asu" atau
i"ut teri"at 4ala' rantai 4an 'en$e5a"an susu 'en8a4i se4i"it "ental0 Ke'u4ian
?arna "unin1 2a4a susu se5enarn$a su4ah ter"an4un1 na'un saat 4i2anas"an
"an4un1an "arotin 4an ri5lovavinn$a ter14e1ra4asi 4an 'e'5uat ?arna susu
'en8a4i se'a"in "unin10 Ke'u4ian ter4a2at la2isan 2utih 4ia2er'u"aan susu
setelah 4i2anas"an3 hal ini ter8a4i "arena "an4un1an le'a" 2a4a susu $aitu
1li"o1en $an1 ter4iri 4ari 1li"oal5u'in 'en1ala'i 4enaturasi 4an "arena 5erat
8enisn$a le5ih "e9il 4ari susu3 le'a" terse5ut 'un9ul 4i 2er'u"aan0
C>inarno3,0+3/FD
30 )0 Per5e4aan 2en1aruh susu $an1 4ita'5ah en!i'
Perla"uan $an1 4i5eri"an 2a4a susu a4alah 'ena'5ah"an en!i' $an1 5erasal 4ari
nanas0 Na'un nanasn$a 4i5e4a"an antara nanas $an1 4i2anas"an 4an ti4a"
4i2anas"an0 Se5erat = 1 nanas $an1 4i2anas"an 4an ti4a" 4i2anas"an 4iti'5an1
'en11una"an nera9a0 Ke'u4ian 4ita'5ah"an "e4ala' susu se1ar $an1 ti4a"
4i2anas"an0 Setelah 4i4ia'"an sela'a 5e5era2a saat tern$atasusu $an1 4i5eri"an
en!i' $an1 4i2anas"an ti4a" 'en1ala'i 2eru5ahan 'ulai 4ari 5entu" 4an rasa0
Se4an1"an susu $an1 4ita'5ah"an en!i' $an1 ti4a" 4i2anas"an san1at 5er5e4a3
susu 'en1ala'i 2e'e9ahan 4an rasan$a 8u1a 2ahit0 %al ini 4ise5a5"an "arena
a"tivitas en!i' 5ro'olin $an1 'e'2en1aruhi stru"tur 2rotein 2a4a susu0
Ke'u4ian 2% 4ari nanas $an1 ren4ah $aitu 3:) 4an 'en1an4un1 air $an1 9u"u2
5an$a"0 Pa4ahal 2% susu nor'al a4alah #:70 Ter8a4ilah 4enaturasi "arena
2e'utusan rantai:rantai 2e2ti4a 2rotein0 Han1 se5elu'n$a rantai terse5ut teri"at
"uat "e'u4ian 4atan1 en!i' $an1 'e'an1 "iner8an$a untu" 'e'e9ah rantai:
rantai terse5ut0 Rasa 2ahit ini 4iti'5ul"an "arena 2utusn$a rantai terse5ut3 $an1
se'ula 'e'ili"i rasa 1urih 'en8a4i rasa 2ahit0
30 =0 Per5e4aan 2en1aruh susu $an1 4ita'5ah asa'
Perla"uan $an1 4i5eri"an 2a4a susu se1ar a4alah 4ita'5ah"an larutan asa' 4ari
2erasan 8eru" ni2is0 2ena'5ahan asa' 4ala' susu 'e'ili"i / "o'2onen 2rotein
$aitu ?he$ 2rotein 4an "asein0 Protein $an1 a4a 2a4a susu ini 'e'ili"i
"ara"teristi" $aitu ?he$ 2rotein $an1 ti4a" tahan a"an 2e'anasan se4an1"an
"asein 'e'ili"i "ara"teristi" ti4a" tahan asa'0Pa4a susu se5elu' 2ena'5ahan
asa' 'e'ili"i rasa se2erti susu se4an1"an susu $an1 4i5eri asa' 'e'ili"i rasa
2ahit0 Se4an1"an te"stur 2a4a susu $an1 4i5eri asa' ti4a" 2e9ah se4an1"an $an1
4i5eri asa' 2e9ah0 %al ini 4i"arena"an asa' $an1 ter"an4un1 4ala' 8eru" ni2is
'a'2u 'en4enaturasi 2rotein "asein 4ala' susu0 Asa' 'a'2u 'en1u5ah rasa
4ari susu hal ini 4i"arena"an asa' 4a2at 'en1hi4rolisis le'a" 4an 2rotein "asein
4ala' susu sehin11a 'e'ili"i rasa 2ahit0 CSu4ar'a48i 4""31FF#D
Keti"a susu 4i9a'2ur 4en1an asa'3 'a"a susu a"an 'en1eluar"an ion hi4ro1en
2roton %
A
$an1 a"an 'en$eran1 'ole"ul air $an1 lain0 Pele2asan ion hi4ro1en ini
'en$e5a5"an 2% 'enurun sehin11a 'eru5ah lin1"un1an 9asein 'i9elles $aitu
"alsiu' hi4ro"si&os&at "oloi4 $an1 a4a 4ala' 9asein 'i9elles a"an larut 4an
'e'5entu" ion "alsiu' ;a
A
$an1 a"an 5er2enetrasi "e stru"tur "asein 'i9elles
$an1 lain 4an 'e'5entu" rantai "alsiu' internal $an1 "uat0 Disa'2in1 itu3 2%
larutan a"an 'en9a2ai titi" isoele"tris sehin11a 'en1u5ah "asein 'i9elles $an1
4i'ulai 4en1an 2en11a5un1an "asein 'i9elles 'elalui a1re1asi 4an tera"hir
"o1ulu'0 CMu9hta4i3Tien R34""3/1D
30 #0 Pen1aruh susu saat 4ita'5ah 1ara'
Perla"uan $an1 4i5eri"an 2a4a susu se1ar a4alah 4ita'5ah"an 1ara' "e'u4ian
4ia4u" 4an 4i4ia'"an0 Setelah 4i4ia'"an3 susu 'en8a4i le'5ih en9er3 hal terse5ut
"arena susu 'en4a2at"an 2erla"uan 'e"anis 4an 'en$e5a5"an vis"ositasn$a
'en8a4i turun0
Pa4a saat 2ena'5ahan 1ara' ter8a4i "oa1ulasi hal ini ter1antun1 2a4a selu5un1
air $an1 'en$eli'utin$a3 "hususn$a 2a4a "asein0 Susu $an1 'ulai asa' a"an
ter1an11u "esta5ilan intera"si antara air 4en1an "asein sehin11a a2a5ila susu
4i9a'2ur 4en1an 1ara' $an1 'e'2un$ai si&at a1ensia 4ehi4rasi C'enari" airD
'a"a 2rotein terse5ut a"an ter"oa1ulasi"an sehin11a a"an ta'2a" 2e9ahanI
5utiranI 1u'2alan 2a4a susu terse5ut CNisa Erina Sa"inah3 NisaJ 4""0 /1D0
BAB 4. KESIMPULAN
10 Kan4un1an 2rotein susu a4alah "asein 4an 2rotein ?he$
/0 Protein susu san1at 'u4ah ter4enaturasi a2a5ila 'n4a2at"an 2erla"uan $an1
salah
30 Susu $an1 "ualitasn$a 5ai" 'e'ili"i 'assa 8enis 13/7 K 1331
)0 Susu $an1 5ai" ti4a" 'en1ala'i 2en11u'2alan saat 4ita'5ah"an al"ohol
=0 Susu 'en8a4i ti4a" 4a2at 4i"onsu'si saat ta'2ilan &isi"n$a ti4a" la$a"
untu" 4i"onsu'si se2erti susu 2e9ah0
#0 Han1 4a2at 'e'2en1aruhi "ualitas susu a4alah 2%3 te'2eratur3 asa'3
en!$'3 2erla"uan 'e"ani"0
DAFTAR PUSTAKA
Mu9hta4i3tien R3 Su1iono 01FF/ 0 Il'u Pen1etahuan 5ahan 2an1an 0 .o1orJ De2arte'en
Pen4i4i"an 4an Ke5u4a$aan Dire"torat *en4eral Pen4i4i"an
Tin11i Pusat Antar Universitas Pan1an 4an +i!i Institut
Pertanian .o1or
Su4ar'a48i3 Sla'et3 4""0 1FF#0 Analisa .ahan Ma"anan 4an Pertanian0 Ho1$a"arta:
Li5ert$ Ho1$a"arta
>inarno3 ,0+0 1FF70 Ki'ia Pan1an 4an +i!i0 *a"arta: +ra'e4ia
LAMPIRAN