1.

POJAM PREKRAJNOG PRAVA( SISTEM I IZVORI)

Prekrajno pravo mogli bi definisati kao skup pravnih propisa kojima se odredjuju prekraji, uslovi za
prekrajnu odgovornost, prekrajne sankcije prema njihovim uiniocima, uslovi za propisivanje i
izricanje prekrajnih sankcija,prekrajni postupak i postupak izvrenja odluke. Iz ove definicije
proizilaze bitni elementi koji su od posebnog znaaja za isticanje i analizu forme i sutine prekrajnog
prava, ime se ukazuje na njen formalno- materijalni znaaj. Najpre, prekrajno pravo je definisano
kao skup pravnih propisa, jer se Zakonom odredjuju osnovna naela i instituti relevantni za prekraje,
a normativnim aktima podzakonskog karaktera propisuje veliki broj razliitih prekraja, koji bi se,
analogno tumaei, zajedno sa zakonskim odredbama mogli smatrati sistemom pravnih propisa.
Sutinski element prekrajnog prava je i njegova zatitna funkcija koja oznaava da se ovom granom
prava zatiuju znaajne vrednosti kao to su osnovne slobode i prava oveka, drutveno-ekonomsko
uredjenje, politiki sistem i pravni poredak u zemlji.
Sistem prekrajnog prava- Na osnovu definicije prekrajnog prava, kao i predmeta Zakona o
prekrajima, moe se odrediti sistem prekrajnog prava kao posebne grane prava. Posmatrajui p.k.
kao sistem neophodno je odrediti i delove. P.k. je, u delu koji obuhvata institute i naela, regulisan
Zakonom o prekrajima i taj deo se naziva optim delom p.k. Niz pojedinanih zakonskih i
podzakonskih odredaba iz razliitih zbirki propisa, koje reguliu raznovrsne oblasti drutvenog ivota,
sadri pojedinane prekraje koji zajedno ine posebni deo p.k. Oba ova dela ine materijalno p.k.
Trei deo p.k. ini p.k. koje se bavi izvrenjem izreenih prekrajnih sankcija. Sva ova tri dela ine
sistem p.k.
Izvori p.k. se dele na glavne i na sporedne. U glavne izvore se svrstavaju: zakoni i pozaknoski akti
zasnovani na zakonu, a u sporedne: ustav, sudska praksa, pravna nauka i tumaenja.
2. PREKRAJI ( POJAM I ELEMENTI)
Prekraj se definie kao drutveno tetno, protivpravno i skrivljeno postupanje koje je upereno protiv
javnih interesa drutva ili protiv javnog poretka, aije izvrenje ne dovodi u pitanje ekonomske i
politike osnove razvoja i opstanka drutvenog i pravnog sistema, ve se njime nanosi teta pravnom
poretku u ivdu remeenja javnog reda i mira, slabljenja drutvene discipline i ometanja vrenja funkcija
dravnih i drugih organa. Prekraj je povreda odredjenog propisa, nije upravljen protiv drutvenih
interesa veeg znaaja. Prekraji se pojavljuju kao delikti ugroavanja u obliku apstraktne opasnosti.
Elementi prekraja su. 1. radnja ili prouzrokovanje posledice ljudskom radnjom 2. propisanost
prekraja, odnosno odredjenost prekraja u zakonskim ili podzakonskim aktima 3. protivpravnos 4.
krivica
Ovi elementi se tretiraju kao konstitutivni elemnti pojma prekraja, te bi u sluaju izostajanja nekog od
njih dolazilo do iskljuenja postojanja prekraja.
3. PREKRAJNE SANKCIJE I KAZNA ZATVORA
U predmet Zakona o prekrajima ulazi propisivanje i primena prekrajnih sankcija. Prekrajne sankcije
su prinudne mere kojima se uinioci prekraja ograniavaju ili uskrauju u odredjenim pravima ili
slobodama,na osnovu odgovarajue odluke nadlenog organa, donete u zakonito sprovedenom
postupku. Vrste prekrajnih sankcija su propisane u Zakonu i to su: kazne, opomena, zatitne mere ,
vaspitne mere i kazneni poeni. Zakonom je odredjena svrha propisivanja, izricanja i primene
prekrajnih sankcija na nain da je to, kako specijalna, tako i generalna prevencija.
KAZNA ZATVORA- moe se izrei samo kao glavna, samostalno. Odredbe Zakona o prekrajima
kojima se odredjuje: vreme mogueg trajanja zatvora, dva maksimuma, organ koji ih izrie i osnovi
iskljuenja mogunosti izricanja, su obavezujui za sve ostale propise i organe koji ih donose. Opti
minimum kazne zatvora je odredjen u trajanju od jednog dana, a maksimum u trajanju od 30 dana.
Zakonom je predvidjen i drugi maksimum. U situacijama kad se radi o teem krenju javnog reda i
mira i teim prekrajima kojima se ugroava ivot ili zdravlje ljudi, ili usled kojih mogu nastati druge
tee posledice, moe se propisati kazna zatvora od 60 dana. Nadleni organ moe izrei kaznu
zatvora u granicama opteg minimuma i opteg maksimuma. Propisana kazna zatvora za izvreni
prekraj ne moe se i izrei u situacijama koje Zakon predvidja, a to su kad je u pitanju trudna ena
posle navrena 3 meseca trudnoe, majka dok dete ne navri jednu godinu ivota, a ako je dete mrtvo
rodjeno ili ako je umrlo posle porodjaja, dok ne prodje 6 meseci od dana porodjaja.
4. KAZNE I NOVANA KAZNA
Od kazna u prekrajnom pravu, nadlenom organu stoji na raspolaganju kazna zatvora, novana
kazna i rad u javnom interesu. Svrha kanjavanja je sastavni deo opte svrhe svih prekrajnih sankcija
i sastoji se od izraavanja drutvenog prekora uiniocu zbog izvrenog prekraja. I u uticanju na njega
i na sva ostala lica da ubudue ne ine prekraje.
Opte je pravilo da se kazna zatvora i novana kazna, za jedan prekraj mogu alternativno propisati,
ali se tada moe izrei samo jedna od njih. Po Zakonu, u tom sluaju se kazna zatvora, kao tea
kazna, izrie samo za prekraj kojim su bile prouzrokovane tee posledice ili za prekraje koji ukazuju
na vei stepen krivice uinioca. Izuzetak od toga su prekraji uinjeni iz koristoljublja, kod kojih se ove
dve kazne mogu propisati i izrei kumulativno. Konkretno propisivanje kazna je u nadlenosti razliitih
organa. Kazne zatvora mogu se propisati samo zakonom, a novana kazna i rad u javnom interesu,
mogu se propisati zakonom ili uredbom, odnosno odlukom Skuptine autonomne pokrajine, Skuptine
optine, Skuptine grada ili Skuptine grada Beograda. Organi nadleni za propisivanje kazna su
odgovarajui organi nadleni za donoenje zakona, uredbi i odluka.
NOVANA KAZNA- se moe zakonom ili uredbom propisati u odredjenim razliitim iznosima za
fizika, odgovorna i pravna lica i preduzetnike, dok se odlukama odogovarajuih skuptina moe
propisati do polovine tog iznosa. Novana kazna koja se naplauje na mestu izvrenja prekraja moe
se propisati za fiziko i odgovorno lice u manjem fiksnom iznosu, uporedjeno sa prvom kategorijom
subjekata. Novani iznosi kazne mogu se propisati i do dvadesetostrukog iznosa u zavisnosti od
priinjene tete ili neizvrene obaveze i vrednosti robe, ali samo za prekraje iz oblasti javnih prihoda,
javnog informisanja,carinskog , spoljnotrgovinskog i deviznog poslovanja, prometa roba i usluga i
prometa hartijama od vrednosti. U presudi se odredjuje rok plaanja novane kazne koji ne moe biti
krai od 15 dana ni dui od 3 meseca od dana pravosnanosti presude. Izuzetno sud moe dozvoliti
isplatu u ratama, odredjujui nain i rok plaanja koji ne moe biti dui od 6 meseci. Ako kanjeno
fiziko lice ne plati u odredjenom roku odredjeni iznos, cela novana kazna ili neplaeni deo se
zamenjuje radom u javnom interesu ili kaznom zatvora. Zakonom su predvidjene sve mogunosti i sve
relacije zamene neplaene novane kazne, a to se vri na osnovu reenja suda. U nekoliko situacija
predvidjena je i prinudna naplata neplaene novane kazne.
5. KRIVICA
Krivica je subjektivni element, skup psihickih odnosa ucnioca prema prekrsaju usled kojih mu se
prekrsaj moze staviti na teret. Krivica se ispoljava u dva oblika koji odrazavaju razlicite stepene
svesnosti I volje. To su: umisljaj I nehat.
Nehat je kod prekrsaja osnovni oblik krivice. Osnovna karakteristika nehata je odsustvo voljnog
elementa kod ucinioca, tako da on niti hoce posledicu, niti pristaje na njeno nastupanje. Razlikujemo
dva oblika nehata: svjesni i nesvjesni. Svjesni nehat postoji kada je ucinilac prekrsaja bio svjestan d
ausled njegove radnje moze nastupiti zabranjena posledica, ali je olako drzao da ce moci sprijeciti ili
da ona nece vise nastupati. Nesvjesni nehat postoji ako ucinilac nije bio svjestan mogucnosti
nastupanja prouzrokovane posledice, ali je prema okolnostima i prema svojim licnim svojstvima bio
duzan i mogao biti svjestan te mogucnosti. Kod nesvjesnog nehata nema ni svijesti ni volje.
Umisljaj je svjesno i voljno ostvarivanje krivicnog djela i najtezi oblik krivice. Osnovni oblovo umisljaja
su: direktni i eventulani umisljaj. Direktni umisljaj postoji kada je ucinilac bio svjestan svog djela i htio
njegovo izvrsenje. Neophodno je postojanje svijesti i volje. Eventualni umisljaj postoji kada je ucinalc
bio svestan da usled njegovog cinjena ili necinjenja moze nastupiti posledica, pa je pristao na njeno
nastupanje .
6. POKUAJ
Pokusaj prekrsaja postoji ako je izvrsenje prekrsaja s umisljajem zapoceto ali nije dovrseno. Pokusaj
se smatra zapocetim kad je radnja prekrsaja preduzeta. Prekrsaj nije dovrsen kad radnja prekrsaja
nije dovrsena ili kad je dovrsena, a posledica nije nastupila. Pokusaj ne moze biti izvrsen iz nehata.
Postoji vise vrsta pokusaja prekrsaja. Svrseni pokusaj prekrsaja postoji ako ucinilac zapocne i dovrsi
radnju izvrsenja, a nesvrseni pokusaj prekrsaja postoji ako ucinilac zapocne, ali ne dovrsi radnju
izvsenja. Kvalifikovani pokusaj postoji ako je ucinilac preduzetom radnjom hteo da ostvari jedan
prekrsaj, a ostvario drugi laksi prekrsaj. Postoji prekrsaj kod kojih nije moguc pokusaj. To su verbalni
delikti, i prava prekrsajna djela necinjena i slucajevi kad je pokusaj izjednacen sa dovrsenim
prekrsajem.
Za kaznjavanje pokusaja potrebna je izricita propisanost i u tom slucaju ce se kazniti.
7. STICAJ
Sticaj prekrsaja postoji ako je ucinilac sa jednom ili sa vise prekrsajnih radnji ostvario obelezja vise
prekrsaja za koji prethodno nije izrecene prekrsajna sankcija, za koju se vodi jedinstven postupak i
izrice jedinstvena sankcija. Ostvarenje vise prekrsaja sa jednom radnjom cini idealni sticaj a
ostvarenje vise prekrsaja sa vise radnji cini realni sticaj. Prvidni idealni sticaj postoji kad prividno
izgleda da postoji vise prekrsaja ostvarenih jednom radnjom a zbog obuhvacenosti postoji jedan
prekrsaj.
Prividni realni sticaj prekrsaja postoji ako prividno izgleda da postoji vise prekrsaja, ostvarenih sa vise
radnji, a u stvarnosti postoji jedan prekrsaj zbog prirodnog jedinstva radnje.
Produzeni prekrsaj je pravna konstrukcija sto znaci da je proizvod sudske prakse i teorije. Da bi
postojao potrebno je ispunjenje odredjenih elemenata medju kojima su da je jedno lice izvrsilo sve
prekrsaje, da budu izvrseni isti prekrsaji, da medju njima postoji vremenska veza, da sve radnje cine
logicko jedinsvo, da je ucinilac iskoristio isti trajni odnos ili istu priliku, da postoji istovetnost ostecenog,
jedinstvo napadnutog objekta i sl. Mesto izvrsenja prduzenog prekrsaja je mesto preduzimanja svake
pojedinacne radnje i nastupanja posledice, a vreme vrsenja je ukupno vreme preduzimanja svih radnji
s tim da je za utvrdjivanje relevantnih instituta merodavan momenat preduzimanja poslednje radnje.