1. Sta je to IS?

IS predstavlja se kao proces prikupljanja, obrade, skladistenja I distribucije

odnosno koriscenja informacija, usmjeren ka kvalitetnom upravljanju nekim poslom odnosno
preduzecem.
2. Koji su njegovi elementi? Ljudski resursi, hardverski resursi, softverski resursi, resursi
podataka, resursi racunarskih mreza
3. Struktura IS-a: Hardware, software, orgware, lifeware, database, netware
4. Aktivnosti IS-a? Prikupljanje podataka, obrada podataka, skladistenje i distribucija podataka
5. Kako IS utice na organizaciju? Imamo 2 tipa uticaja. Na jednoj strani ekonomske uticaje, a
na drugoj strani bihevioristicke, pa samim tim postoje ekonomske I bihevioristicke teorije.
Ekonomske teorije nam pokazuju koliko nam je u ekonomskom smislu isplativo da razvijamo taj
IS, da li smo pobijedili konkurenciju, da li smo privukli korisnike, da li smo osvojili neko
trziste.. Bihevioristicke teorije pokazuju nam u psiho socijalnom aspektu kako je IS uticao na
nasu organizaciju.
6. Kako organizacija utice na IS? Organizacija ima veoma znacajan uticaj na IS prevashodno
preko odluka koje donose menadzment i zaposleni, a ticu se razvoja i implementacije novih inf.
tehnologija i u tom kontekstu razvoja, primjene i funkcionisanja IS-a. 4 vazna pitanja iz ovog
domena su: kako organizacija koristi IS, ko ima presudnu ulogu u inovaciji i razvoju IS-a, ko
radi sa IS i zasto organizacija prihvata IS. Kako organizacija koristi IS predstavlja nacin na koji
organizacija koristi IS i u skladu sa tokovima informacija, tehnike i vremenom u kojem posluje.
Presudnu ulogu u inovaciji i razvoja IS-a ima menadzment organizacije koji odlucuje o strategiji
razvoja IS, zajedno sa tehnickim osobljem. Kadar koji radi sa IS vezan je za posebne
organizacione jedinice-odjeljenja IS-a koji cine profesionalci, sistem analiticari, projektanti i dr.
Razlozi za prihvatanje IS-a jeste sto veca efikasnost, usteda novca, radne snage i drugih resursa,
kao i buducih dugorocnih rezultata koje ukljucuju promjene iz okruzenja, akcije konkurenata i sl.
7. Kakav je IS potreban za razlicite kategorije menadzmenta? Postoje 3 nivoa menadzmenta.
Nekome ko se nalazi na vrhu, njemu su potrebne uopstene informacije, kvalitativne, manje
kvantitativne, cesto istorijskog karataktera, a kako idemo ka nizim nivoima: sve detaljnije, sve
kvantitativnije informacije, a sve manje potreba za uopstenim informacijama.
8. Koji kriterijumi se koriste za mjerenje efikasnosti jednog IS-a? Kada je dobar IS?
Pouzdanost, fleksibilnost, jednostavnost, lakoca odrzavanja, korisnost, ekonomicnost,
opravdanost, mogucnost prihvatanja, bezbijednost IS, integralnost IS. Dobar IS pomaze
menadzerima da bolje planiraju organizuju, usmjeravaju I kontrolisu funkcionisanje organizacije.
Obezbjedjuje prave informacije u pravi cas.
9. Na koji nacin sistem analiticari uticu na IS? Zadatak sistem a. je da analiziraju stanje u
preduzecu I da daju preporuku za razvoj informacionog sistema. Razvoj IS pada na teret
programera, projektanta, nekoga ko radi bazu, mrezu i sl. A sistem analiticar treba da snimi
trenutno stanje, da napravi neku specifikaciju informacija, informacioni sistem na bazi koje ce
neko kasnije raditi ostale djelove razvoja IS. Sistem analiticar u tom procesu komunicira sa
zaposlenima, sa osobama koje rade na razvoju IS, komunicira i sa korisnikom i sa menadzerom i
sa projektantom i sa programerom i sa nekim ko razvija bazu i sa nekim ko razvija mrezu.
10. Kako se resava problem slozenosti IS? Mozemo ga rijesiti na dva nacina. Ili cemo taj IS
da razvijamo fazno I u tom slucaju koristimo tzv. Linearni pristup ili razvoj IS po djelovima I u
tom slucaju govorimo o prototipskom pristupu razvoja IS.
11. Zbog cega se koristi modeliranje IS-a? Ako imamo neku slozenu kategoriju i ako zelimo
da pokazemo realno stanje u nekom uproscenom smislu onda cemo koristiti model. Na isti nacin
ako zelimo da razvijamo IS, s obzirom da je slozena kategorija, koristicemo modeliranje da
bismo tako slozeni IS predsavili kroz neku uproscenu predstavu, odnosno model i u zavisnosti od
toga na koju varijantu modeliranja smo se odlucili koristimo neku metodologiju, a to su:
funkcionalno modeliranje (SSA metodologija) i modeliranje po objektivno orjentisanom pristupu
(UML metodologija).
12. Kako su se istorijski posmatrano razvijali IS? Najprimitivnija faza razvoja IS bili su: EOP
i AOP sistemi, pa MIS, zatim sistemi za podrsku odlucivanju I poslednja faza sistemi vjestacke
inteligencije.
13. Koje su osobine EOP i AOP sistema? Glavne osobine EOP i AOP sistema jesu zapravo
obrade transakcija kao njihova glavna aktivnost. Ovi sistemi se odlikuju jednostavnom
obradom podataka ili transakcija i relativno primitivnim izvjestajima. Postize se zavidna tacnost i
brzina uz povecan kvalitet i kvantitet inf.
14. Koje su osobine MIS-a? Usmerenost na strukturirane zadatke i rutinske odluke, naglasak na
pohranjivanju podataka, menadzeri imaju posredan pristup podacima, oslanjanje na strucnjake za
kompjutere, moguce cekanje na pristup podacima, menadzeri MISa u potpunosti ne razumiju
prirodu odlucivanja, naglasak na efikasnosti.
15. Koje su osobine DSS-a? Usmerenost na polustrukturirane zadatke koji zahtijevaju
prosudjivanje menadzera, naglasak na manipulaciji podataka, menadzeri imaju direktan pristup
podacima, oslanjanje na sopstveni sud, direktan pristup podacima, menadzer poznaje ambijent
odlucivanja, naglasak na efektivnost.
16. Koje su osobine VI sistema? Da omoguci da sistem odnosno masina obavlja posao koji bi
inace trebao da obavi covjek.
17. Koji su trendovi razvoja IS? Cijena informacionih tehnologija padaju, performanse se
povecavaju, a mreza se siri. Po pitanju klijent server arhitekture- sve vise koristimo troslojnu
arhitekturu. Povecava se broj aplikacija za rad u elektronskom okruzenju: elektronski biznis, el.
komerc...
18. Koji su razlozi propadanja projekata razvoja jednog IS? Ili ne sprovedemo projekat do
kraja ili imamo problem sa kadrovima, odnosno zaposlenima ili imamo visoke troskove ili
imamo nezadovoljstvo od strane menadzmenta ili imamo nestrucan kadar koji radi na razvoju IS
ili nismo dobro sproveli testiranje IS na dovoljno velikom uzorku, zastareli software, hardware,
nekompletna dokumentacija od strane onih koji su nam razvijali IS.
19. Objasnite ulogu kadrova kod razvoja IS? Postoje 2 kategorije kadrova. Prva kategorija su
zaposleni, oni koji koriste IS, a to su: sluzbenici I menadzeri, a druga kategorija oni koji razvijaju
Is sistem: sistem analiticari, projektanti, programeri, sistem inzinjeri i sl.
20. Objasnite ulogu okruzenja kod razvoja IS? Postoje mikro I makro okruzenje , u okviru
makro: okruzenje industrije I okruzenje zadatka. Makro okruzenje je najbitnije. Politicke,
socijalne, pravne prilike pripadaju makro okruzenju i naravno moramo IS prilagoditi tom
okruzenju. A neko detaljnije, blize okruzenje je okruzenje industrije. Ako razvijamo IS za
proizvodno preduzece, jako je bitno da posmatramo IS drugih preduzeca iz oblasti proizvodnje, a
oruzenje zadatka znaci da moramo prilagoditi IS konkretnom zadatku kojim se bavi nasa
kompanija.
21. Kada bi se odlucili da sami razvijate IS? A kada bi se odlucili da angazujete ljude van
preduzeca? Dobro je da neko iz kompanije razvija IS, zbog toga sto niko tako dobro ne poznaje
djelatnost u preduzecu, preduzecu poslovne f-je kao zaposleni. Dobro je da obuku radimo u
okviru samog preduzeca (znaci usavrsavamo nas kadar), dobro je sto nam informacije nece
procureti van preduzeca, sve ostaje u okviru naseg preduzeca, novac ostaje u okviru naseg
preduzeca I odrzavanje IS je lakse, zato sto ga je radio neko ko je u preduzecu. Samim tim sto
smo radili taj IS, zaposleni ce imati motiva da koriste taj IS, pa samim tim cemo imati manji
otpor. A ukoliko nemamo dobru kadrovsku osnovu, ako imamo ogranicenu vremensku
dimenziju kod razvoja IS i ako smo svjesni da bi taj IS, zbog toga sto je specifican i slozen, bolje
odradio neko ko je specijalizovan za tu oblast.
22. Sta su CASE alati? CASE alati su programski alati za razvoj IS-a. CASE alati:za analizu
sistema, za programiranje, za topologiju mreze i sl.
23. Koji su podsistemi DSS? Podistemi za podatke i upravljanje podacima, podsistemi za
modele i upravljanje modelima I podsistem dijaloga-korisnicki interfejs.
24. Koji su elementi podsistema za upravljanje podacima? Podsistema za upravljanje
podacima se sastoji iz: baze podataka, sistema za upravljanje podacima, recnika podataka i upita.
25. Sta je recnik podataka? Recnik podataka je katalog svih podataka u DSS bazi. Sadrzi
podatke o entitetima, definicije podataka, podatke o izvorima podataka i njihovo tacno znacenje i
vrijednosti.
26. Koji su elementi podsistema za upravljanje modelima? Podsistema za upravljanje
modelima se sastoji iz: baze modela, sistema za upravljanje bazom modela, recnika modela i
komandnog procesa za izvrsavanje modela.
27. Koja je uloga modela za korisnicki interfejs kod DSS-a? Korisnicki interfejs pokriva sve
aspekte komunikacije izmedju korisnika i sistema za podrsku odlucivanju. Dakle ne odnosi se
samo na hardver i softver vec na faktor koji se ticu lakoce koriscenja sistema, pristupacnost
sistema i faktore vezane za covjek-masina interakciju.
28. Koja je razlika izmedju DSS-a I MIS-a? DSS je bolji od MIS-a jer kod MISa menadzeri
nemaju direktan pristup nego to radi neko ko umije a kod DSSa imaju direktan pristup.
29. Koje analize se vrse kod idejnog projekta razvoja IS? Vrse se sledece analize:
organizaciono-operativna-kadrovska izvodljivost, tehnicko- tehnoloska izvodljivost, vremenska
izvodljivost, ekonomska izvodljivost.
30. Cemu sluzi izvrsni projekat kod razvoja IS? Izvrsni projekat je pisani dokumenat u kojim
detaljno objasnjavamo sta smo radili kod idejnog projekta.
31. Na koji nacin se vrednuje IS po kriterijumu kvaliteta informacija? relevantnost, tacnost,
pouzdanost, ad-hoc informacije
32. Gdje se sve koristi DSS? U Racunovodstvu, u resavanju proizvodnih problema, kod
definisanja minimalnih troskova, transporta, da ne dodjemo na minimalne zalihe.
33. Osnovni cilj SSA razlozi uvodjenja? Struktura sistem analiza ima za cilj da opise
funkcionisanje IS u idealnoj tehnologiji, gdje prakticno ne postoje nikakva ogranicenja.
Ovakva specifikacija IS treba da prikaze(potpuno, tacno, formalni i jasno) STA buduci IS treba
da radi
34. Simboli koji se koriste kod dijagrama toka podataka? Elipsa - proces obrade podataka, 2
paralelne linije- skladiste podataka , pravouganik -interfejs, usmjerena linija(strelica)- tok
podataka
35. Koja pravila vaze kod tokova podataka? Tok podataka ostvaruje vezu izmedju ostalih
komponenti sistema i na DTP-a se prdstavlja imenovanom, orjentisanom linijom. Tok podataka
mora da ima izvor i ponor (tokovima se ne mogu neposredno povezati 2 interfejsa, 2 skladista ili
skladiste i interfejs). Svaki tok podataka na DTP-a mora imati ime i tok podataka se moze
granati.
36. Koja pravila vaze za skladista(baze podataka) ? Skladiste mora imati barem jedan ulazni I
jedan izlazni tok podataka, mora imati I ime. Jedno skladiste se na jednoj slici moze visestruko
ponoviti.
37. Koja pravila vaze za dekompoziciju? Dijagram najvieg nivoa, koji po pravilu sadri samo
jedan proces koji predstavlja cijeli IS naziva se dijagram konteksta.Dijagram prvog nivoa
predstavlja dekompoziciju dijagrama konteksta. Procesi na njemu se oznaavaju brojevima 1, 2,
3,...Cjelokupan skup, ili neki podskup hijerarhijski dekomponovanih dijagrama, se predstavlja
dijagramom dekompozicije. Procesi koji se dalje ne dekomponuju zovu se primitivni procesi.
Pored procesa mogu se dekomponovati i tokovi i skladita. Ulazni i izlazni tokovi na
cjelokupnom DTP-u koji je dobijen dekompozicijom nekog procesa P moraju biti ekvivalentni sa
ulaznim i izlaznim tokovima tog procesa P na dijagramu vieg nivoa
38. Koja pravila vaze za procese? Proces obrade podataka je aktivna komponenta sistema koja
vri transformaciju strukture i sadraja ulaznog (ili ulaznih) tokova u izlazni (ili izlazne) tok
podataka. Svaki proces ima naziv i oznaku koji treba precizno da oznaavaju funkciju koju on
obavlja. Svaki proces mora da ima barem jedan ulazni i barem jedan izlazni tok podataka
39. Sta je recnik podataka I cemu sluzi? Recnik podataka SSA daje opis i sadrzaj svih tokova i
skladista podataka.
42. Sta je pseudokod I kakvu primjenu ima? Pseudokod je jezik koji se koristi recnik
prirodnog jezika, a cije su konstrukcije strukturirane pomocu koncepta strukturiranog
programiranja, a primjenjuje se u cilju specifikacije logike primitivnih procesa
(minispecifikacija).
44. Kada prestati sa dekompozicijom? Sa dekompozicijom treba prestati u slucaju: male
minispecifikacije i u slucaju procesa sa samo 1 ulazom i samo 1 izlazom.
45. Na koji nacin se imenuju procesi na DTP? Procesi u DTP se imenuju tako da njihov naziv
precizno oznacava f-ju koju on ima tj obavlja.
46. Da li proces moze da ima samo ulazni odnosno samo izlazni tok podataka? Ne moze.
Svaki proces mora da ima barem 1 ulazni I barem 1 izlazni tok podataka, I nije moguce da ima
samo ulazni ili izlazni.
47. Uloga dijagrama konteksta? U cemu se on razlikuje od ostalih dijagrama? Dijagrama
konteksta tj dijagram najviseg nivoa po pravilu sadrzi samo jedan proces koji predstavlja cijeli IS
i u tome se on razlikuje od ostalih dijagrama, koji ne predstavljaju cijeli IS i ne sadrze samo
jedan proces.
48. Cemu sluzi mini specifikacija primitivnih procesa? Minispecifikacija sluzi za definisanje
potpune specifikacije IS-a i njome se izvrsava specifikacija logike primitivnih procesa. Kreira se
uz pomoc PSEUDOKODA i Osnovnih struktura za struktuiranje: Sekvence, Selekcije, Case
strukture i Iteracije.
49. Koje konstrukcije se koriste kod kreiranja rjecnika podataka? Objasnite. Koriste se
sledece konstrukcije: agregacija komponenti, ekskluzivna specijalizacija(unija)komponenti,
neekskluzivna specijalizacija (unija)komponenti i skup komponenti
50. Koje konstrukcije se koriste kod konstrukcije minispecifikacije?
Sekvencija - aktivnosti u sekvencijalnom bloku se odvijaju po redosledu navoenja.Selekcija-
Redosled aktivnosti zavisi od nekog uslova.
Case struktura je specijalni sluaj selekcije kada se u zavisnosti od vrednosti jednog parametra
moe izvravati vie razliitih blokova akcija.
Iteracija. Blok akcija se ponavlja dok se neki uslov ne ispuni ili dok se akcije ne obave za sve
objekte nekog skupa
51. Sta je domen?
Domen je skup vrijednosti iz kojih polja uzimaju svoje vrijednosti. Mogu biti:predefinisani tj.
standardni programsko-jeziki domeni semantiki kada se def. posebno npr.
52. Sta je polje?
Elementarna struktura koja se dalje ne dekomponuje i koja ima svoju vrednost, npr. u indeksu,
polja su BROJ_INDEKSA, IME_I_PREZIME, OCENA i sl.
53. Da li se za svako polje kreira ogranicenje?Za koja polja je ogranicenje obavezno?
Ne. Za polja koja su nosioci primarnog kljuca.

I nformacionom sistemu mozemo pristupiti sa 2 aspekta- 1.Fazno{linearni pristup},
2.Prototipski


I nformacioni sitemi poslovnih procesa

Is dijele se na 2 osnovna- 1.Transakcioni 2 .DW sistemi
1. Oni su input za kreiranje DW sistema.To je IS koji pordzhava transakciju u vrijme kada se
transakcija odvija I na mijestu gdje se transakcija odvija, on Ima sve elemente I aktivnosti kao
klasishni IS , sa tim shto su malo drugachije podijele unosa podataka, obrade I sl. Kao I svaki
drugi IS , I ovaj mora da se bavi unosom, obradom, skladishtenjem, distribucijom podataka, I
formiranjem izvjeshtaja.Unos podataka kod transakcijonih IS mozhe biti automatizovan I
neautomatizovan. 99% unosa poataka je automatizovano.Unos podataka je u trenutrku kada
nastaje transakcija I moraju postojati odredjeni medijumi koji ce omoguciti unos
podataka(tastatura, chitach bar koda optichka olovka..)Transakcija u jednom preduzecu mozhe
da bude prodaja, nabavka, uplata, isplata..Kad se podaci unesu druga aktivnost je obrada
podataka, imamo 1.obradu podataka u realnom vremenu 2.Paketnu obradu podataka. 1- U
trenutku kada se unosi podatak, u isto vrijeme se I radi I obrada (u banci kada uzimoamo Ili
uplacujemo novac, deshava se transakcija, a u isto vrijeme se deshava I neka promjena).2-
podaci koji su rezultat transakcijemoraju se grupisati u tkzv pakete informacija, pa se ti podaci
obradjuju periodichno, a ne u trenutku kada se podatak unosi.(Ako se u nekoj kompaniji svaki
zaposleni registruje kada ulazi I izlazi sa posla, I svakog mjeseca treba da se stvori document
koji trebe dad a informaciju o radnim satima svakog zaposlenog I njihove zarade, ali te
informacije necemo obradjivati odmah nego posle 15 dana, mjesec)

Chesto se govori u okviru ovog IS o jednoprogramskoj ili vishe programskoj obradi
podataka.Ako postoji jedan program koji u jednom trenutku mozhe da obradjuje samo jednu
kategoriju transakcija, podataka, to se naziva jednoprogramska obrada podataka.Vishe
programa koji mogu da obavljaju vishe transakcija nazivaju se visheprogramske obrade
podataka.Najcheshce imamo paralelne sisteme obrade podataka.

Kada transakcioni sistem obradi podatke., oni se moraju smjestiti u bazu podataka, I ovdje se
iskljuchivo radi o relacionim bazama podataka.Veliki zadatak ovih IS je da on ima dobar sistem
izvjeshtavanja, I oni mogu da generishu nekoliko formi izvjeshtaja, ima nekoliko kategorija
izvjeshtaja- informativni izvjeshtaji- to znachi da trans.IS mozhe da generishe sistem koji ne
sluzhi za nikakvu akciju , kontrolu, samo sluzhi da nekoga neshto informishe po pitanju neke
transakcije.



TR IS mozhe da generishe sistem koji je akcionog tipa- to je izvjeshtaj koji treba da proizvede
neku akciju.
Npr. Ako smo primili izvjeshtaj da smo doshli do minimuma zaliha, to treba da proizvede akciju
nabavka zaliha- . TR IS mogu da generishu I kontrolne izvjeshtaje- u u upravljachkim nivoima,
da se prekontrolishe u kojoj mjeri je ispunjeno ono shot je isplanirano.Ako je mjera
izvjeshtavanja tako jaka TR IS bi trebao da predje u MIS , u koliko se akcenat stavi na
izvjeshtavanje.
Kada zavrshi svoju izvjeshtavnu funkciju ono treba da sluzhi da razlichitim podacima mogu da
pristupe razlichiti korisnicii mora postojati jaka baza podataka koja je narochito potrebna za
mrezhu (klijentserver) aarhitekture.


2.DW ne mozhemo da napravimo ako nemamo podatke koji su rezultat transakcionih sistema.
Ako relacione baze podataka ne mogu da zadovolje sve zahtjeve nekog korisnika, ili ako mogu
ali ne na optimalan nachin, onda je to razlog da se razmishlja o nekoj mocnijoj bazi podataka
kojoj nije samo cilj da ima te podatke I da oni budu sistematizovani, nego da se tim podacima
brzhe, bolje, lakshe, kvalitetnije pristupa, I da se ti podaci bolje prezentuju korisnicima- naziva
se DW house(Data wear)-mocna baza podataka.

Zbog chega je bolji DW od klasichne baze podataka?
Kod klasichnih baza imamo dvodimenzionalni pristup podacima, a kod DW vishedimenzionalni
pristup.Kod DW vremenska odrednica je mnogo bolja od klasichne baze, jer kod nje ne mozhemo
da pravimo presijek vremena, npr shta se desilo sa odredjenim proizvodom januara 2006te, to
mozhemo samo u DW bazi.Kod klasichnih baza podataka ima chesto probleme za koje moramo
da pishemo algoritmei chesto se kod relacionih baza podataka javlja problem da za 1 problem
moramo napisati n algoritama, a kod DW za 1 problem imamo 1 algoritam, ili chak I za vishe
problema mozhemo da napishemo jedan algoritam.Kod klasichnih baza neko ko je pravio tu
bazu podataka najcheshce I pristupa tim podacima, I on najbolje zna taj upitni jezik, I on barata
sa tim podacima, ostali korisnici ili nemaju pristup, ili ako ga imaju ne znaju sve da rade da bi
baratali podacima.Kod DW housa , koji je vishe korisnichki orijentisan, dopushta korisnicima da
preko odredjenih upitnih jezika(OLAP), mozhe doci na najjednostavniji nachin do podataka I da
izvrshi analizu..Kod relacionih baza podataka gledamo u jednom pravcu, a kod DW mozhemo da
gledamo u oba pravca(odozgo na dolje, I obrnuto J).Granularnost, detaljnost podataka je vishe
vezana za DW .Kod klasichnih baza mozhe doci do gubljenja informacija, ili dupliranja
podataka, neusaglashenosti atributa I entiteta, a kod DW toga nema
Pored svih prednosti DW nije bash popularan u upotrebi veoma visoka cijena , I veoma mali
broj ljudi struchan za ovu vrstu baze podataka.








Da bi napravili DW house mora postojati odredjena procedura.To ne mozhemo kupiti, to je
neshto shot se razvija.
Predsoje 6 slojeva kroz koje moramo proci da bi napravili DW

1.Postojanje operativnih podataka(oni koji postoje zahvaljujuci transakcionom sistemu).Oni su
osnova I njih treba prebaciti u novu bazu, a da bih prebacili u novu bazu te podatke treba
ochistiti, azhurirati, izbaciti nepotrebno, modifikovati ih, da bi dobili chiste, korisne podatke za
Dw house.

2.Sredjene podatke transportovati u novu bazu- DW.Kvalitet DW hous-a zavisi jako od tog
transportnog mehanizma.Transport podataka mozhe da se obavi na 3 nachina- 2.1. Da
periodichno prebacujemo podatke iz relacione baze u novu bazu (sve novo shot smo dobili
prebacujemo u novu bazu svaki put zajedno sa starim podacima), prednost je shto ne moramo da
imamo novi softver, a nedostatk shot faktichki radimo drugi posao- prebacujemo ono shot je vec
prebacheno, I ono shot treba da se prebaci , I tako opterecujemo sistem. 2.2. bDa periodichno
prebacujemo samo ono shto se promjenilo, ne radimo dupli posao , ali nam zahtijeva posebnu
softversku podrshku 2.3. Da periodichno ne prebacujemo niti novo, niti sve, vec da imamo
softver koji po automatizmu ono shot se mijenja u staroj bazi prebacuje u novu bazu u istom
trenutku, ali nedostatak je shot se opterecuje stara baza podataka.

3.Posle prebaciavanja podataka ide projektovanje, I administracija podataka, I ovo radi
struchnjak za baze podataka.U projektovanju se void rachuna o detaljnosti podataka, I da
podaci ne budu previshe detaljni, usitnjeni ,a ni previshe uopshteni.Josh se void rachuna o meta
registru, ili recniku podatakakod DW housa- podatak o podatku o toj novoj bazi podataka, jako
detaljan podatak, jedna pricha o svakom podatku.

4.Mrezha-Gleda se kakva ce biti , kojeg ce tipa biti zavisi ko su joj korisnici, I kolika su
ochekivanja, zahtjevi korisnika.

5.Izrada aplikacija- sve vrste aplikacija vrshi interogrativna forma(da korisnik pristupi
podacima, da upit I dobije odgovor), simulaciona aplikacija(da pristupi, da upit, dobije odgovor,
I mozhe da postavi pitanje, da se napravi simulacija shta ce se desiti ako se neshto desi- shta ce
se desiti sa proizvodom ako se cijena poveca za 5% u tom regionu, gradu, u toj vremenskoj
dimenziji, I desice se takav rashod/prihod

6.Korisnichki interfejs- neshto shot ce korisniku omogucavati rad sa rachunarom, I u zavisnosti
od zahtjeva, od znanja I kvvaliteta DW , mogu se formirati razlichiti tipovi korisnichkih
interfejsa,I to je taj prezentacioni sloj.




Bitna razlika izmedju DW I klasichne baze podataka je u kapacitetu baze podataka.Kod kl. Baze
gledamo kako da povremeno rasteretimo sistem, obrishemo neke podatke iz baza jer nam treba
dosta vremena da izvuchemo neki podatak iz baze zbog prenstrpanosti podatak u bazi, znachi
kod kl baze kapacitet je ogranichen, a kod DW mi nemamo potrebu da brishemo podatke, I ono
je dugorochno vrlo isplativo.
Gradivne jedinice Dw housa zovu se martovi podataka(to je neki logichki podskup DW
housa.)Martovi podataka pokrivaju najcheshce jednu temu, segment poslovanja, jednu grupu
korisnika.DW se sastoji iz velikog broja martova.

DILEMA- Da li treba prvo napraviti centralizovani DW house, pa ga onda podijelitiu martove,
ili prvo treba napraviti martove pa ih spojiti I napraviti DW hous?
Ako prvo napravimo DW house napravicemo sredjenu bazu, aliu kako sad napraviti te
dijelovelogichke skupove koji ce chiniti jednu uniju I sklopiti ga u DW house.Dugorochno
gledajuci ovako je isplativij, medjutim jednostavnije je da prvo pravimo sitne dijelove koji
kratkorochno mogu posluzhiti, pa da ih onda spajamo u cijelinu,alit u se javlja problem
saglashenosti.Vecina podrzhava prvi pristup jer jet u manja vjerovatnoca das e javi greshka.

Mart mozhe da pokriva sektore, drzhave,razlichite proizvode
Razlika izmedju martova I DW house-
-mart se tiche samo jedne teme, jednog sektra, jedne org jedinice, a DW cijelog poslovnog
sistema
-mart pokriva 1 oblast interesovanja,DW uvijek sve
-izvori podataka martova su manji,a kod DW vishe izvora
-kod martova velichina baze je mala, vrijeme kreiranja malo, akod DW obratno.

Kod DW imamo vrstu upita OLAP sistema-oni treba da nam omoguce da prostupimo silnim
podacima u DW housu, da napravimo analizu I sintezu podataka, ako je potrebno I
agregaciju.Da bi neki sistem bio OLAP on mora da zadovolji neke kriterijume-on mora da bude
vishekorisnichki orijentisan, da korisnici ne moraju da budu jako infor pismeni da bi pristupili
podacima, da podatke mogu posmatrati iz vishe perpektiva, da nije potrebna preslozhena
softverska podrshka za funkcionisanje OLAP sistema, da OLAP sistemi mogu da rade na vishe
platformi, da alati za administriranje budu jednostavniji.

MOLAP sistemi- podaci se chuvaju u vishedimenzionalnoj bazi podataka, I pristupa im se
multidimenzionalno..
ROLAP sistemi- da se podacima pristupa multidimenzionalno ali da se podaci chuvaju u
relacionim bazama podataka.
HOLAP sistemi (Hibridni OLAP )- da napravi dobru kombinaciju OLAPA I MOLAPA , I sve koji
su njihovi nedostaci da se rijeshi kroz ovaj
DATA MINING- Rudarenje informacijama- automatizovan, analitichki proces oblikovan za
eksploataciju u velikim zbirkama podataka sa ciljem iskopavanja vrijednih I skrivenih podataka.
Vjestacka inteligencija

Ona nije starija vishe od 50 godina,a zhelja da se ona stvori je starija.
Vjeshtachka inteligencija predstavlja nauku, ili granu informatikenkoja ima za cilj da stvori
rachunar, programe u okviru rachunara, koji ce moci da radi sve kao I chovjek, I fizichki I
umno. Postoje I zalagaoci, a I protivnici ove vrste nauke.Zalagachi rade na njoj, I smatraju da
je humano jer pomazhe chovjeku I umno I fizichki, a aprotivnici su uglavnom sociolozi,
psiholozi, I smatraju da ljudsko ponashanje ne mozhe da se oponasha, I da to nije humano.
Vjeshtachka inteligencija mora pokriti 6 podruchja-

1.Prva stvar koja se ochekuje od VI je da se razviju odredjeni programi koji bi umijeli da
rijeshavaju probleme kako ih rijeshava chovjek.Ta problematika se zasniva na tkzv
kombinatornim eksplozijama- cilj im je da se na bazi nekih ulaznih varijabli koje rachunar
dobije, rijeshi problem I da dodje do optimalnog ili bilo kakvog reshenja, I da pokazhe put kojim
se mozhe doci do nekog reshenja.

2.U drugom dijelu mora se voditi rachuna oko razumijeanja I obrade prirodnih jezika.Pitanje je
da li se mogu napraviti programi koji mogu razumijeti nas.Na ovom polju se nishta nije uradilo,
prirodni jezik je shkakljiva stvar koja se mozhe shvatiti na razl nachine, pa se zbog toga josh
uvijek nishta nije uradilo.

3.Robotika

4.Ekspertni sistemi- sistemi bazirani na znanju, IS koji mozhe da zamijene eksperte.

5.Mahinsko uchenje- VI bitrebalo da nam omoguci da uchimo putem mashine, da nas ona
obuchava,

6.Automatsko zakljuchivanje- cilj im je da se stvore programi koji bi na bazi nekoh ulznih
velichina I nekih postulate deduktivnog I induktivnog zakljuchivanja po automatizmu izvukli
zakljuchak o chemu se radi, I kako treba rijeshiti problem

Nije svaki sistem ekspertni sistem, oni nisu ni sistem podrshke odluchivanju, niti MIS, to su IS sa
mnogo boljim performansama. Da bi IS bio ekspertni sistem mora da zadovolji naredih 7
kriterijuma.

-Zadatak koji treba da rijeshi taj IS treba da bude jako kompleksan, ako se donose trivijalne
odluke ne treba nam ekspertni sistem, samo za kompleksni.
-Od ekspertnog sistema se ochekuje da manipulishe simbolima
-Sistem mora znati da formulishe nash zadatak, problem , na onaj nachin koji je njemu
razumljiv, I da ga rijeshi.
-On mora da rezonuje u sebi, dap o potrebi korisnika umije dad a informaciju kako je doshao do
reshenja.
-On mora da prepozna chemu pripada taj zadatk koji ste mu postavili.Ako je ekspertni sistem
medicinski I mi zapishemo bolovi u grudima, on mora znato da reshenje trazhi u
kardiovaskularnom sistemu, da razumije prirodu zadatka.

Ako smo dobro definisali problem ekspert ima sva pozheljna znanja I pored toga on posjeduje I
intuiciju, I iskustvo, a kod klasichnih espertnih sistema toga nema ,samo ma znanja, a u koliko
angazhujemo eksperta ta osoba mora da je uvijek tu, moramo da joj placamo, mi zavisimo od
njegovog fizichkog prisustva

Jedna kategorija ekspertnih sistema samo analizira problem, definishe ga I daje dijagnozu, a
druga kategoija je sposobna I da ga rijeshi.Ono shot e ochekuje od svakog ekspertskog sistema
po pitanju zadatka jested a zna da odredi 7 zadataka
Prvo da ustanovi interpretaciju na osnovu zadatih avarijabli, a da na bazu tih varijabli da
odredjenu prognozu- shta se ochekuje d ace biti na osnovu tih informacija,Mora dati I dijagnozu
, da napravi plan aktivnosti za buduce vrijeme da bi se znalo kako izbjeci problem, da prati shta
se deshava, da odkloni problem, I da korisniku pruzhi edukaciju ako se problem vrati.
Oblasti primjene-medicina,vojna industrija, naftna istrazhivanja,svemirska, berzansko
poslovanje
U zavisnosti od nivoa ES ima tri kategorije ES 1.Samostalni 2.Konsultantski 3.Stimulativni.
1- Ovdje nikada ne angazhujemo fizichko lice, tj eksperta, nego nam sistem rijeshava problem
2-Pored ekspertskog sistema imamo I osobu koja pomazhe(ili ekspert ili ekspertni sistem)
3- On nam odradi simulaciju shta ce se desiti ako dodje do neke promjene(ako promijenimo
cijenu, povecamo br kupaca, promijenimo trzhishte, troshkove

Svaki ES se medjusobno razlikuju, ali ono shot im je zajednichko jeu njegovi elementi-Svi ES
moraju da imaju techno odredjen br elemenata, bazu znanja, posistem koji se bavi uzimanjem I
azhuriranjem znanja, sistem koji zakljuchuje na osnovu tih znanja koje se nalaze u toj bazi
znanja, dio koji sluzhi za obrazlaganje onog shto je uradjeno, I korisnichki interfejs.
Baza znanja sadrzhi sva znanja eksperata neke obvlasti, I ta baza se puni od strane eksperata
putem podsistema za uzimanje I azhuriranje znanja, znachi moramo da angazhujemo eksperta,
da ga ispitamo, posmatramo, I da izvlachimo ta znanja,I da punimo bazu znanja.

Sledeci dio je mehanizam zakljuchivanja- to je set nekih softvera koji uspjeva da na bazi
varijabli koje smo im dali I znanja Iz baze znanja izvuku odredjene zakljuchke.Mor a postojati
podsistem za obrazlaganje dio koji umije da objasni shta je radio, na koji nachin je doshao do
reshenja.
Mora postojati korisnichki interfejs da bi korisniku pruzhili sve shto treba od sistema.


Proces kako se pravi I puni ES zove se inzhenjerstvo znanja, I kod je njega je bitan inzhinjer koji
ga pravi, I puni, upravlja I testira ga. Da bi inzhinjer mogao da napravi sistem mora koristiti
odredjene softvere, alate- shkoljke , jer ti alati su prazni na mjestu gdje se nalazi baza znanja,
znachi oni su identichni ES samo shto je kod njih baza znanja prazna.


Razlika izmedju konvencionalnih I ES
Konvencionalni su loshiji, manjih performansi od ES sistema. U sklopu tih kovencionalnih
programa su podaci, informacije, a kod ES su to baze znanja. Kod klasichnih rijeshavamo
rutinske zadatke, a kod ES slozhene.Jeftiniji su klasichni, period implementacije je duzhi kod
ES.Da bi se baza znanja napunila moramo crpiti znanja od eksperata, I tu se mozhe koristiti jako
puno tehnika, I imamo 2 kategorije
1.U prvoj imamo tehnike ispitivanja eksperata,a druge tehnike su za posmatranje eksperata..1.U
prvoj kategoriji spadaju ankete, intervjui, upitnici.Ekspert donosi odluku u zavisnosti od prirode
problema.
Druga kategorija tehnika- Ekspertu se daje neki problem I posmatra se kako se rijeshava taj
problem, I ovdje imamo 2 mogucnosti da ekspertu damo problem da ga on rijeshava, bez
govorenja kako on to radi, I na kraju da ga ispitujemo sve shto nas zanima, I punomi bazu
znanja.Druga mogucnost je dam u damo problem, da ga posmatramo kako ga rijeshava, I da on
u toku toga pricha kako ga rijeshava, I da opet tim podacima punimo bazu znanja.

Moc, kvalitet ES zavise od kvaliteta baze znanja.

Funkcionalana podjela ISma podrazumijeva da jedan sveobuhvatni sistem ima informacione
podsisteme marketinga, I strazhivanja, proizvodnje, upravljanja ljudskim resursima,
rachunovodstva, nabavke, I svaki ovaj podsistem ima odredjene dijelove- module(zbirne
instrukcije u okviru jednog IS)

Informacioni podsistem marketninga

Sve marketing aktivnosti su tu da se privuche korisnik, da se zadrzhi, I da se donese optimalna
odluka po pitanju proizvodnje, cijene, distribucije, promocije..Sam naziv za istrazhivanje
trzhishta nam govori da je to neki modul iz softverskih paketa koji treba da pomogne nekom ko
se bavi marketingom da na najbolji nachin ispita trzhishte, da elektronski obradi te informacije,
da da dijagrame, grafikone, shemu, izvjeshtaje, da se oni generishu elektronski.Naziv
interaktivni marketing(interakcija izmedju nas I onih sa kojima radimo) treba da nam da
podrshku , I optimalni vid saradnje sa saradnicima, kupcima, dobavljachima.


Podsistem modul oglashavanja I promocije najcheshce sluzhi kao softverska podrshka, da
izaberemo najbolji nachin za oglashavanje I promociju nashih proizvoda, I sluzhi da prati
efekte toga shta smo izabrali.Sve shto ima veze sa proizvodima I prodajom(gdje prodati, po kojoj
cijeni) treba da bude potpomognuto softverom koje ce dati reshenje za taj problem.Ciljni
marketing je softverska podrshka da izaberemo optimalan nachin sprovodjena marketinshkih
aktivnosti na web-u


Inform. podsistem istrazhivanja I razvoja

Ovaj podsistem imaju preduzeca koja rade projekte.Projekat je neshto shto traje, koshta I
zahtijeva okup tima da bi se radilo na tome, istvaranje jednog podsistema koji ce sve to pratiti, I
razlichite module.Prvi modul treba da izabere projekte koji ce za nas u tom trenutku biti
najpotrebniji, da ga ocijeni, uporedi sa onim shto smo radili, I onim sa kojim cemo raditi, a da
na bazi toga shta ce biti rezultat od svakog tog projekta koliko ce koristi imati ako se ti projekti
izaberu, I da preporuchi neki projekat koji bi za nas bio najprimjerniji. Kada postoji
odredjeni projekat moraju postojati progranmi koji ce upravljati projektima, tj njihovim radom,
da prati shta se deshava od pochetnog do krajnjeh radnog trenutka tog projekta.Po zavrshetku
rada projekta treba postojati program koji ce da ocijeni rezultate istrazhivcanja- odredjeni
softver ili program(EXCEL



Moramo imati I dio sistema koji ce nam omogiciti arhiviranje projekata I rezultate istrazhivanja,
tj bazu podataka, to nam je potrebno jer ce nam ovi rezultati sluzhiti za nove projekte.Moramo
imati I dio finansiranja istrazhivanja da se prati budzetiranje, troshkovi gdej smo potroshili
vishe, manjeDa bi chlanovi tima mogli da komuniciranju jedan dio sistema treba da bude
posvecen mrezhi, I potrebna su akciona istrazhivcanja- dio podsistema koji bi trebao da nam
omoguci sticanje nekih znanja do kojih smo doshli na nekom projektu.


Informacioni podsistem poslovnog planiranja

Sve moramo da planoramo, I zato nam je potreban posebni softver za planiranje.
Planiranje proizvodnje se bazira preko 3 modula- Jedan koji ce planirati proizvodnju, drugi
pratiti je, a treci podrshka inzhenjera.Prvi modul- skup softvera koji nam pmazhe u odluci kada
proizvoditi, koliko , koji su to proizvodi, koliko radnika, za koja trzhishta.Drugi modul-
realizacija proizvodnje je set nekih hardvera I softvera koji trebakju pomoci da se realizuje
proizvodnja- robotika, kontrola proizvodnje.reci modul inzhenjering- dizajniranje, skice,
sheme


Informacioni podsistem nabavke

On treba da podrzhi ljude iz sektore nabavke, kao I sve aktivnosti vezane za nabavku.Prvo treba
da podrzhi sve aktivnosti vezane za planiranje nabavke(koliko cemo kupiti materijala, koliko
cemo ljudi angazhovati, odnosi sa dobavljachima(predlozhi na koji je bolji, u odnosu na
udaljenost- transakcioni troshkovi su nizhi), ili u odnosu na cijenu koju nudi, kvalitet
proizvoda..)


Informacioni podsistem prodaje

Treba da pomogne u prodaji u eksternom I internom okruzhenju, I da daje izvjeshtaje ko su
kupci, shta oni zhele , po kojoj cijeni, da li sprovesti akcijeMoramo generisati sve dokumente u
vezu prodaje, napraviti WEB sajt za prodaju preko interneta, I na kraju izvrshiti analizu prodaje
rezultat svega uradjenog u sektoru prodaje


Informacioni podsistem rachunovodstva I finansija

Vode se evidencije dugovanja, potrazhivanja, imovina, zaliha, glavne knjige, blagajna , zarada,
upravljanja gotovine, investicija.Sva ova evidencija ne mora se direktno raditi u okviru ovog
podsistema, nekad neki dio dobijemo iz drugih podsistema, npr u sistemu proizvodnje vec znamo
koliko je bilo angazhovanih radnika, cijena po satu , I to je vec rachunanje zarada, tako da rad
nekih drugih posistema je input za rad podsistema rachunovodstva I finansija

Podsistem upravljanja ljudskim resursima

On je jedini podsistem koji bi mogao da se posmatra izolovano od drugih jer ima jako malo
informacija koje su vezane sa drugim podsistema.Od organizacione sheme preduzeca zavisi
raspodjela zaposlenih, I posebni softver pravi izbor optimalne sheme u zavisnosti od razl
varijabli.Mora postojati I evidentiranje, analiza I planiranje ljudskih resursa- ko je tu zaposlen,
njihove kvalifikacije, koje je to radno mjesto koje pokrivajuTreba nam I podsistem za obuku da
li treba regrutovati radna mjesta, I koja su to, na bazi signala- zapishti nam ako radno mjesto
nije dovoljno pokriveno, ili je zatrpano poslovima, pa moramo regrutovati zaposlene,Razvoj
ljedskih resursa prati shta se to deshava u nashoj kompaniji, ime I prez zaposlenih, kada je
pocheo da radi, kvalifikacija, seminari, napredak na polju jezika, rada na kompjutera.