Is ve Scaklk

Is; scaklklar farkl iki madde

arasnda alnp verilen enerjinin
addr.
Scaklklar eit iki madde
arasnda s aktarm
gereklemez. Bu iki maddeden
birinin scaklnn dierinden
farkl olmas hlinde, scakl
yksek olan maddeden scakl
dk olan maddeye enerji
aktarlr ve aktarlan bu enerjiye
s ad verilir.
Is aktarlan enerji olduuna
gre maddenin ssndan
bahsedemeyiz. Suyun ss,
havann ss gibi ifadeler
doru deildir.
Farkl ktlelerdeki maddeleri
ayn scakla getirmek iin,
ktlesi byk olann daha uzun
sre stlmas veya daha ok s
yayan s kaynann
kullanlmas gerekir.
Ayn maddenin farkl ktleleri dnldnde,
ktlesi fazla olan madde iin daha fazla sayda tanecik
ierdii sylenebilir. Bu durumda "Maddelerin ayn
scakla ulamas iin ktlesi fazla olan maddeye daha
fazla s aktarlmas gerekir."

Bir madde stlmaya
balandnda, s kaynana yakn
taneciklerin hareket enerjisi artar
ve bu tanecikler, yanlarndaki
dier taneciklerle arparak
enerjilerinin bir ksmn dier
taneciklere aktarrlar.
1. ekilde de grdmz gibi
madde miktar fazla olduunda
tanecik says da fazla olacandan,
madde miktar fazla olann
snmas daha fazla zaman
alacaktr. nk enerji, daha fazla
sayda tanecie aktarlmaktadr.
Maddeyi oluturan tanecikler arparak birbirlerine
enerjilerini aktardklar iin her tanecik farkl enerjiye sahip
olabilir ve her arpmada da enerjileri deiebilir.
Maddeyi oluturan tanecikleri tek tek deil taneciklerin
tamamn dnmemiz gerekmektedir. Bu durumda bir
maddenin scaklnn lmnde o maddeyi oluturan
taneciklerin hepsi rol oynar.
Taneciklerin enerjileri birbirinden farkl olduu iin scaklk
lm taneciklerin ortalama hareket enerjileri ile
ilikilidir. Taneciklerin ortalama hareket enerjilerinin
gstergesi ise scaklk olarak adlandrlr. Scaklk bir enerji
tr deildir.
Maddelerin scakl termometre ile llr ancak
maddelerin alp verdii s miktarlar termometre ile
llemez.
Termometre ile farkl iki
maddenin scakl
lldnde okunan
deerler, o iki maddeden
hangisinin taneciklerinin
ortalama hareket enerjisinin
dierinden daha fazla
olduunu belirtir.
Termometrede scaklk 0
sfr santigrat dereceyi
gsterdiinde o maddeyi
oluturan taneciklerin
hareket enerjisi sfr deildir.
Termometrelerdeki sv seviyesinin ykselip
alalmas, haznedeki svnn sndnda
genlemesi ve souduunda bzlmesi ile ilgilidir.
Termometredeki hazne cva veya alkol gibi
svlarla doldurulur. Bu hazne, bir maddeye
daldrldnda veya madde ile temas
ettiinde o maddenin tanecikleri haznenin
camna arpar. Bu durumda nce madde ve
cam arasnda, daha sonra cam ve haznedeki
sv arasnda enerji aktarm gerekleir.
Enerji aktarm sonucunda haznedeki
svnn taneciklerinin hareket enerjileri
artarsa bu tanecikler daha hzl hareket
eder ve tanecikler arasndaki mesafe artar.
Bu art sonucunda tanecikler hazneye
smaz ve cam borudaki hacmi doldurmaya
balar ve sv seviyesi ykselir. Benzer
ekilde haznedeki svnn taneciklerinin
hareket enerjileri azaldnda, tanecikler
arasndaki mesafe azalr ve cam borudaki
sv seviyesi der.

Bir madde ne kadar ok tanecikten
oluuyorsa toplam hareket enerjisi
de o kadar fazladr. Bu durumda
tanecik says fazla olanlar baka bir
maddeye daha ok enerji aktarabilir.
Farkl scaklklardaki iki maddeden
fazla miktarda olan daha fazla
tanecik ierir ve scakl dk olsa
bile toplam hareket enerjisi daha
fazla olabilir. Bu sayede, baka bir
maddeye daha fazla enerji
aktarabilir.
O halde scaklk madde miktarna
bal deilken, s madde miktarna
baldr.
Is ve Scaklk Arasndaki Farklar
Is bir enerji eididir, scaklk ise bir enerji deildir.
Is kalorimetre kab ile llr, scaklk termometre ile
llr.
Is birimi kaloridir, scaklk birimi derecedir.
Is madde miktarna baldr, scaklk madde miktarna
bal deildir.