1.

0 PENGENALAN
1.1 LATAR BELAKANG
1.1.1 TUN ABDUL RAHMAN (1957-1970)
Tunku Abdul Rahman merupakan Perdana Menteri Malaysia pertama. Dilahirkan di Alor
Star, Kedah pada 8 Februari 1!" yan# merupakan #abun#an darah Melayu, Siam dan
$urma.
1
$eliau merupakan anak ketu%uh Sultan Kedah iaitu Sultan Abdul &amid &alim Shah
bersama isteri keenam ba#inda iaitu 'he Man%alara. Pendidikan (ormal Tunku bermula se%ak
beliau berumur enam tahun la#i. Tunku pernah men#ikuti pendidikan )n##eris di Sultan
Abdul &amid 'olle#e Alor Star. $ahkan Tunku turut pernah bela%ar di Thebsurian, Siam
ekoran men#ikuti aban#nya Tunku *usu(. +amun, pada tahun 11, iaitu selepas aban#nya
menin##al dunia Tunku telah kembali semula ke Kedah dan meneruskan pembela%aran di
Penan# Free S-hool, Pulau Pinan#. Kemudian pada tahun 1.!, ketika Tunku baru berumur
1/ tahun Tunku telah melan%utkan pela%aran di 0ni1ersiti 'ambrid#e 2n#land den#an
biasis3a kera%aan ne#eri Kedah.
.
Dari aspek se%arah ker%aya Tunku pula menun%ukkan beliau merupakan indi1idu yan#
ber%aya. &al ini boleh dibuktikan apabila Tunku telah ber%aya lulus seba#ai pe#uam dari
)nner Temple pada tahun 148 ketika berusia 4, tahun. Setelah kembali ke Tanah Melayu
Tunku telah berkhidmat seba#ai Pe#a3ai Kera%aan. Sebelum men%adi Pen#erusi
0M+5,Tunku pernah men%a3at beberapa %a3atan seperti Pe#a3ai Daerah, Timbalan
pendak3araya di ba3ah kera%aan $ritish, Kerani Audit dan Pe#a3ai Pen#uasa Pela%aran
+e#eri Kedah.
"
Tunku telah men%a3at %a3atan Perdana Menteri Malaysia pada tahun 1,/
sehin##a September 1/!.
1.1.2 TUN ABDUL RAZAK (1970-1976)
Tun Abdul Ra6ak dilahirkan di Pahan# pada 11 Ma- 1... Tun Abdul Ra6ak merupakan
anak sulun# kepada Dato7 &ussein bin Mohd Taib dan &a%ah Teh Fatimah Daud. Tun Abdul
Ra6ak memperoleh pendidikan a3al di Sekolah Melayu Kampun# 8ambu 9an##ar sebelum
melan%utkan pela%aran menen#ahnya ke Maktab Melayu Kuala Kan#sar :M'KK;. Selepas
pendidikannya tamat di M'KK, Tun Abdul Ra6ak telah bertu#as dalam sektor Perkhidmatan
Pentadbiran Tanah Melayu. Pada tahun 1", beliau dita3arkan biasis3a untuk menuntut di
Kole% Ra((les, Sin#apura. Pada tahun 14!, semasa berlakunya Peran# Dunia Kedua, Tun
Ra6ak terpaksa berhenti bela%ar buat sementara 3aktu. $eliau telah menyertai An#katan
1"< :For-e 1"<; iaitu sebuah unit elit payun# ter%un Tentera $ersekutu untuk mensabota%
8epun. Pada tahun 14/, Tun Ra6ak telah dikurniakan biasis3a oleh kera%aaan Kolonial
1
A6i6 =ari6a Ahmad. 18/. Putera Negara. Perak> Firma Publishin# Sdn.$hd. &al 8.
2
Khir 8ohari. 11. Tunku Tokoh Sepanjang Zaman. Arkib +e#ara Malaysia. &al 1".
3
Abdullah Ahmad. 18/. Tunku Abdul Rahman dan Dasar Luar Malaysia 1!"#1$%. &al 14.
seba#ai balasan kerana membantu $ritish. Meskipun demikian beliau tidak men%adikan
ne#ara barat seba#ai kiblat semasa era pemerintahannya.
Pada tahun 1,!, beliau telah menerima Degree o& an 'tter (arrister daripada
Lin)oln*s +nn dan men%adi pe#uam pada tahun 1,!. Tun Ra6ak merupakan seoran# yan#
-erdas, buktinya beliau dapat men#habiskan pen#a%ian undan#?undan# hanya dalam %an#ka
masa 18 bulan saha%a
4
. $eliau %u#a akti( seba#ai pemimpin pela%ar. Se3aktu di 2n#land,
beliau telah men#an##otai Persatuan Fabian dan Malayan Student*s 'nion serta
menubuhkan Malayan Forum yan# dipen#aruhi oleh Parti $uruh $ritish den#an harapan
a#ar dapat memberi kesedaran politik kepada anak?anak Persekutuan Tanah Melayu.
Pada .. September 1/! beliau telah dilantik se-ara rasmi seba#ai Perdana Menteri
kedua Malaysia. Perlantikan ini berasaskan kepada pen#alaman beliau dalam pentadbiran
dimana beliau pernah berkhidmat seba#ai Pesuruh%aya Tin##i $ritish di Tanah Melayu
,
.
$eliau %u#a pernah berkhidmat seba#ai Timbalan Perdana Menteri selama 1" tahun dan
berkhidmat seba#ai Menteri Pemban#unan 9uar $andar
<
. Tun Abdul Ra6ak Dato7 &ussein
menin##al dunia se3aktu beliau masih berkhidmat seba#ai Perdana Menteri pada 14
8anuari 1/< kerana men#hidapi penyakit leukimia.
1.1.3 TUN HUSSIEN ONN (1976-191)
Tun &ussien 5nn dilahirkan di 8ohor $ahru pada 1. Februari 1... $eliau merupakan anak
sulun# kepada Dato7 5nn $in Dato7 8aa(ar dan Datin &alimah &ussien yan# mempunyai
lapan oran# anak, iaitu empat lelaki dan empat perempuan. Tun &ussien 5nn daripada
keluar#a berlatar belakan#kan politik kerana ayah, datuk dan bapa saudaranya pernah
men%adi Menteri $esar 8ohor. Pendidikan a3alnya di 2n#lish 'olla#e 8ohor $ahru dan
beliau di antara anak melayu tera3al ber%aya masuk ke tahap menen#ah di 2n#lish 'olle#e.
Setelah menamatkan pendidikan menen#ah pada tahun 14!, beliau menyertai an#katan
tentera 8ohor seba#ai kadet tentera dalam pasukan Timbalan Setia +e#eri 8ohor.
Sepan%an# latihan seba#ai pe#a3ai kadet, beliau merupakan seoran# yan# berdisiplin,
kepimpinannya mula menyerlah dan akhirnya Tun &ussien 5nn dihantar ke )ndia pada
tahun 141 ba#i men#ikuti latihan di akademi ketenteraan yan# palin# terkenal di Dehra
Dun, )ndia dan ditauliahkan pada tahun 14..
/
Pada tahun 148 ketika berlaku kemelut
politik di Tanah Melayu, beliau beran#kat ke 2n#land ba#i melan%utkan pela%arannya dalam
4
Maru3iah Ahmat. .!1!, -enali Tun Abdul Ra.ak / Memangkin pemodenan Mengukuh Pendidikan.
Selan#or > 2a#le Publi-ations Sdn.$hd. &al ".
5
8amaie &amil. .!!". Kepimpinan Politik > Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika. &al .,.
6
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri dan Dasar Luar Malaysia 10$#1%%0. Kuala 9umpur >
0ni1ersiti Malaya. &al ,/.
7
@@@@. .!!. Amanat Presiden 'MN2 Tun 3ussien 2nn 1$!#141. Selan#or > $erita Publishin#.
&al. 1.
bidan# 0ndan#?undan# di 9in-oln7s )nn. $eliau lulus seba#ai seoran# pe#uam pada tahun
1,8.
Tun &ussien 5nn dilantik seba#ai Perdana Menteri Malaysia Keti#a pada 1, 8anuari
1/< dan men%a3at %a3atan tersebut sehin##a 181 di sampin# meme#an# port(olio
Menteri Pertahanan Malaysia. Manakala di dalam 0M+5 Tun &ussien 5nn meman#ku
%a3atan Presiden sehin##a 1, September 1/8 dan men%adi Presiden setelah pemilihan
dibuat. Menyedari komitmennya yan# a#ak merosot kerana masalah kesihatan beliau
meletak %a3atan Perdana Menteri pada 1/ 8ulai 181. Keperibadian Tun &ussien 5nn dapat
dilihat dari #a#asan, u-apan dan tindakan beliau, ada beberapa (aktor yan# mempen#aruhi
keperibadiannya seba#ai pemimpin. Tokoh ini lahir daripada sebuah keluar#a yan# berlatar
belakan#kan politik, pendidikan ketenteraan, ker%ayanya seba#ai pe#a3ai tentera, pe#uam
dan pen#alaman peribadi men#harun#i darurat di Tanah Melayu adalah beberapa (aktor
yan# mempen#aruhi keperibadian beliau.
8
1.1.! TUN MAHATHIR (191-2003)
Tun Mahathir dilahirkan pada .! Disember 1.,

dan merupakan anak bon#su daripada

sepuluh oran# adik?beradik. Tun Mahathir mendapat pendidikan a3al di Sekolah Melayu
Seberan# Perak sebelum memasuki Ao1ernment 2n#lish S-hool di Alor Setar.
1!
$eliau
memperolehi Senior 'ambrid#e 'erti(i-ate, kemudian melan%utkan pela%aran dalam bidan#
perubatan di Kin# 2d3ard B)) 'olle#e o( Medi-ine di Sin#apura. Setelah menamatkan
pen#a%ian beliau di Sin#apura, Tun Mahathir pulan# dan berkhidmat seba#ai doktor di dalam
sektor kera%aan. Pada tahun 1,/ MA&A 5lini) dibuka di Alor Setar. )ni membolehkan beliau
bebas untuk ber#iat di dalam politik sepertimana yan# beliau in#inkan. Pen#libatan Tun
Mahathir dalam dunia politik telah membolehkan beliau dipilih untuk bertandin# kerusi
Parlimen Kota Setar Selatan pada tahun 1<4. +amun be#itu, beliau te3as kepada -alon
PAS,*uso( Ra3a pada pilihanraya tahun 1<. Tun Mahathir telah menulis surat terbuka
kepada Tunku tentan# ke#a#alannya men#atasi masalah sosioekonomi
11
ekoran perkara ini
Tun Mahathir telah dipe-at.
Pesaraan Tunku Abdul Rahman dan pelantikan Tun Abdul Ra6ak seba#ai Perdana
Menteri membolehkan usaha untuk memba3a Tun Mahathir ke dalam politik Malaysia pada
8
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri 6 Pasar Luar Malaysia 10$#1%%0. 0ni1ersiti Malaysia.
Kuala 9umpur. &al. .?,.
9
Tun Mahathir Mohammad. .!14. http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCumumC1"/,8?tun?dr?
mahathir..
10
Rusdi dan Si1amuru#an. .!!,. Falsa(ah pemikiran politik Dr. Mahathir Mohamad, 7urnal
-emanusiaan. &al 8!.
11
8amaie &amil ..!!". Kepimpinan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5, Akademika. &al .4.
1/1 dilakukan ba#i memperkuatkan parti.
1.
0saha berterusan membolehkannya bersetu%u
untuk akti( dalam 0M+5 dan dilantik men%adi ahli Ma%lis Tertin##i pada tahun 1/., Senator
pada tahun 1/" dan Pen#erusi F)MA pada tahun yan# sama. Pada tahun 1/4 pula, beliau
kembali bertandin# dalam pilihan raya umum dan seterusnya dilantik seba#ai Menteri
Pendidikan. Pada tahun 1/<, beliau telah dilantik seba#ai Timbalan Perdana Menteri di
ba3ah kepimpinan Perdana Menteri Malaysia yan# keti#a iaitu Tun &ussein 5nn :1/<?81;.
Tun Mahathir dilantik seba#ai Presiden 0M+5 yan# kelima selepas Tun &ussein
men#umumkan perletakan %a3atannya dan beliau men#an#kat sumpah %a3atan seba#ai
Perdana Menteri Malaysia yan# keempat pada 1< 8ulai 181.
Melalui kepimpinan keempat?empat Perdana Menteri ini, apa yan# akan dibin-an#kan
adalah -orak kepimpinan,dasar politik dan dasar ekonomi.
2.0 "ORAK KEPIMPINAN
2.0.1 TRADISIONAL
Semasa pentadbirannya men%adi Perdana Menteri dari tahun 1,/ sehin##a 1/! didapati
-orak pentadbirannya lebih kepada kepimpinan tradisional.
1"
)ni bermaksud asas
pemerintahan Tunku masih bersi(at dua strata iaitu 3u%udnya #olon#an pemerintah dan
12
+bid., hal ./.
13
=ainal Klin#. 18. Masyarakat Melayu/ Antara Tradisi dan Perubahan. 0tusan Publi-ation E
Distributor Sdn.$hd. &al 8.
diperintah. Se-ara tidak lan#sun# menun%ukan baha3a Tunku masih mementin#kan konsep
(eudalism iaitu #olon#an pemerintah dan memerintah kerana beliau sendiri berasal daripada
keturunan dira%a. Melalui -orak kepimpinan ini dapat disimpulkan baha3a kepimpinan Tunku
dapat diterima pada ketika itu kerana #olon#an Melayu masih menerima dan menyan%un#i
#olon#an aristokrat.
2.0.1 LIBERAL KLASIK
9enard 9im :.!11; di dalam bukunya ada menyatakan baha3a 8+ belie9e that Tunku Abdul
Rahman :as a )lassi)al liberal and that he subs)ribed to the )on)epts o& rule o& la:; limited
go9ernment; &ree market and indi9idual liberty<.
14
Melalui penyataan ini %elas menun%ukkan
bah3a Tunku telah men#amalkan -orak kepimpinan liberal klasik yan# bermaksud Tunku
mementin#kan undan#?undan#, kuasa kera%aan yan# terhad, pasaran bebas dan
kebebasan indi1idu.
2.0.2 KONSER#ATI$
Pendekatan konser1ati( merupakan pendekatan di mana Tunku men#amalkan sikap
berkompromi den#an etnik lain di Tanah Melayu seperti 'ina dan )ndia.
1,
Pendekatan ini
diamalkan ekoran daripada syarat yan# telah ditetapkan oleh pihak )n##eris iaitu
kemerdekaan hanya akan diberikan apabila #olon#an bukan Melayu diterima seba#ai rakan
ker%asama ba#i membentuk sebuah ne#ara baharu yan# merdeka. Memetik kata Abdul
&alim Ramli Tunku pernah men#u-apkan baha3a,
FGtidak ada sebuah ne#eri pun di dunia ini yan# telah men-apai kemerdekaannya
den#an tidak memberikan banyak pen#orbanan. Saya tidak menyan#kali sedikit pun
baha3a saudara?saudara semua akan san##up berkorban seba#ai satu ban#sa
yan# bersopan santun, bertimban# rasa dan sentiasa in#in bersahabat. Saya
menyeru kepada semua rakyat supaya men#amalkan si(at toleransi dan men%a#a
seman#at?seman#at ker%asama yan# telah diamalkan oleh Perikatan den#an %ayanya
dalam usaha untuk men-apai kemerdekaanGH
1<
.
Tunku %u#a pernah men#u-apkan,
14
9enard 9im *an#li. .!11. The Tunku*s =reat +deas. Kuala 9umpur> )D2AS Malaysia. &al ,.
15
*usu( &arun. 11. Tunku/ +dealisme dalam -enangan . Penan#> *ayasan $umiputera. &al .4".
16
&arry Miller.@@@@ Putera Di#Raja dan Perdana Menteri. Kuala 9umpur> Federal Publi-ation 9imited.
&al .8,.
FGsaya harap %an#anlah hendaknya dilupakan baha3a tidak ada putera bumi mana?
mana ne#eri pun di dunia ini yan# telah menyerahkan banyak haknya kepada oran#
lain seperti yan# telah dilakukan oleh oran# Melayu. Tidak ada putera bumi ne#eri
lain yan# menun%ukkan sikap berbaik?baik kepada oran# yan# masuk ke ne#erinya
seba#ai yan# ditun%ukkan oleh oran# Melayu.
1/

Sikap komporomi Tunku %elas kelihatan melalui aspek 7us Soli; iaitu salah satu isi
yan# terkandun# dalam prinsip jus soli ini ada menyatakan baha3a mana?mana indi1idu
yan# men%adi rakyat Persekutuan melalui kuat kuasa undan#?undan#, penda(taran atau
naturalisasi pada hari kemerdekaan diterima seba#ai 3ar#ane#ara.
2.1 DASAR POLITIK
2.1.1 PEMISAHAN KUASA DALAM KERA%AAN
Dalam aspek ini Tunku mementin#kan pemisahan kuasa antara eksekuti(, badan kehakiman
dan perundan#an. )ni adalah kerana Tunku san#at memahami hal keseimban#an kuasa.
8usteru itu, 3alaupun Tunku merupakan kerabat di ra%a, Tunku tetap meletakkan asas
perlemba#aan seba#ai undan#?undan# tertin##i dan bukannya pemerintah. Maka untuk itu,
Tunku telah menyokon# pemisahan kuasa dalam pelba#ai kementerian. 'ontohnya, dalam
kuasa eksekuti( Tunku melihat perkhidmatan seba#ai satu kaedah untuk melaksanakan
dasar?dasar kera%aan.
Semasa pemerintahan Tunku %u#a, Dato 8ames Foon# telah men-eritakan dua situasi
yan# menun%ukkan baha3a Tunku amat serius dalam pemisahan kuasa ini.
18
)nsiden
pertama ialah apabila Tunku tidak ber%aya menyaman Parti +e#ara ekoran daripada
kekuran#an bukti. Ialaupun ke-e3a, Tunku tidak men#emukakan rayuan dan tidak
memberi komen ne#ati( di media men#enai isu tersebut. )nsiden kedua ialah apabila Tunku
men#esyorkan sahabat lamanya untuk men%adi hakim mahkamah tin##i tetapi ditolak oleh
Ketua &akim ne#ara. Ialaupun pada hakikatnya Tunku boleh men##unakan Perlemba#aan
menerusi perkara 1..$ iaitu Perdana Menteri hanya perlu ber%umpa den#an Ketua &akim
ne#ara saha%a sebelum men#emukakan -adan#annya kepada *an# Di?Pertuan A#on#
untuk melantik hakim. Melalui dua situasi tersebut kita dapati baha3a Tunku amat
memahami kuasa dan peranan badan kehakiman. )ni dapat dilihat melalui u-apan Tunku di
'on(ren-e o( Asian 8urist di Tokyo iaituJ
17
??????. .!!/. Malaysia> The Road to +ndependen)e. Suban# 8aya> Pelanduk Publi-ation. &al !.
18
F9ate $loomer Iith Areat Timin#H. 8usti-e Dato 8ames Foon#. 11 8une .!!8.
http>CCaliran.-omC/<4.htm l. Diakses pada 1< Mei .!14.
The 5onstitution also asserts the independen)e o& our 5ourts and 7udges and
empo:er the Supreme 5ourt :ith the jurisdi)tion o& interpretation o& the 5onstitution
itsel&; :hi)h must be de)lared in open )ourt,
1
2.1.2 POLISI KERA%AAN TIDAK MELIBATKAN DIRI DALAM PERNIAGAAN ATAU
INDUSTRI
Dalam aspek ini, Tunku melaran# pen#libatan kera%aan dalam bidan# pernia#aan mahupun
industri kerana ba#i Tunku kera%aan tiada kemahiran untuk terlibat dalam bidan# tersebut.
'ontohnya, apabila $umiputera Malaysia Finan-e :$MF; kehilan#an 0SK 1 billion, Tunku
tidak masuk -ampur ba#i menyelesaikan permasalahan tersebut. Tunku pernah
men#atakan baha3aJ
8+ ha9e al:ays maintained that the =o9ernment must not indulge in business, This
must be le&t to the business )ommunity, There are many losses in)urred by the
=o9ernment o& late and this should be a good lesson to our leaders not to mi>
politi)s :ith business<
1%
$erdasarkan dasar?dasar yan# telah dilaksanakan pada era kepimpinan Tunku dapat
disimpulkan 3alaupun Tunku adalah pemerintah namun Tunku men#an##ap
perlemba#aan adalah asas undan#?undan# yan# perlu dipatuhi dan dihormati. 2koran
an##apan ini Tunku melaran# pihak kera%aan untuk terlibat dalam hal?hal yan# tidak
diketahui. )ni menun%ukkan latar belakan# Tunku seba#ai pe#uam telah mempen#aruhi
-orak pembentukan dasar dan ekonomi.
2.2 DASAR EKONOMI
2.2.1 DASAR &MALA'NESS( DAN &MALA' NATION STATE(
Tunku bersi(at LMalayness7 iaitu memberi keutamaan kepada oran# Melayu terutama dalam
aspek pemban#unan se%a%ar den#an hasrat Tunku yan# in#in menubuhkan ne#ara ban#sa
Melayu :Malay +ation State;. Diba3ah pentadbiran Tunku, beliau telah mem(okuskan usaha
untuk men%adikan oran# Melayu a#ar dapat men#a3al sistem pentadbiran ne#ara dan tidak
ketin##alan dalam pelba#ai bidan# termasuklah bidan# ekonomi. &al ini kerana Tunku
san#at menekankan kepada me3u%udkan keharmonian antara kaum, pluralisme dan dan
19
The Malay Mail. 18 September 1<1. Tunku/ +n 3is ?ords. +STP. &al /<.
20
F'MN2 Must Remain 'nited to be Strong. The Star. .. September 1<.
ne#ara berbilan# kaum. Den#an itu, Tunku -uba berkompromi dan -uba memenuhi
permintaan kaum bukan Melayu.
+amun be#itu, dasar yan# dilaksanakan oleh Tunku Abdul Rahman telah
menyebabkan 3u%udnya rusuhan pada 1" Mei 1<. Selepas itu, Tunku -uba men#ubah
kepada sesuatu dasar iaitu Dasar ne#ara $an#sa yan# dapat men#ekalkan keharmonian
kaum di Malaysia. Ketika ini apa yan# ditekankan ialah pembinaan ne#ara ban#sa iaitu
den#an me3u%udkan pertumbuhan ekonomi, dan inter#rasi sosial dan politik, pela%aran,
bahasa dan budaya.
Selepas 1. tahun memerintah, Tunku dikatakan tidak la#i men#amalkan dasar
ne#ara ban#sa sebaliknya Tunku lebih men#amalkan dasar LMalay +ation State7. &al ini
disebabkan Tunku kuran# memberi perhatian kepada identiti keban#saan dan oran# bukan
Melayu tidak mendapat hak yan# sama den#an Melayu. 5leh itu, untuk men%a#a
kepentin#an oran# 'ina dan )ndia Tunku telah men#ubah dasar politiknya den#an
men#uran#kan LMalayness7 dan menekankan kepada political equality disampin# hak or#
Melayu dikekalkan seba#aimana yan# termaktub dalam perlemba#aan. 5leh yan#
demikian, Tunku telah memperkenalkan stu polisi multi racial political equality iaitu a#ar
oran# melayu tidak hanya terlibat dalam politik tetai %u#a turut terlibat dalam aspek ekonomi.
2.2.2 D)*)+ E,-.-/0 L012+)3
Semasa 6aman kepimpinan Tunku, dasar ekonomi liberal telah dilaksanakan iaitu beliau
memberikan hak kebebasan kepada oran# bukan Melayu dalam aspek ekonomi
terutamanya kepada kaum 'ina. &al ini disebabkan kerana Tanah Melayu memerlukan
modal yan# banyak untuk pemban#unan ne#ara. $a#i Tunku, oran# 'ina san#at pentin#
kerana mereka bukan saha%a memiliki modal yan# banyak bahkan oran# 'ina %u#a
mempunyai kemahiran dalam pernia#aan sekali#us dapat membantu memban#unkan
ne#ara dan membuka peluan# kepada oran# Melayu. Kepentin#an oran# 'ina kepada
Tunku dapat dilihat melalui penyataan yan# dipetik daripada 8amaie &amil :.!!"; iaitu,
beliau F...rela kehilan#an semua kerusi dari kehilan#an persahabatan den#an oran# 'inaH
.1
.
Seterusnya, ba#i aspek pen#endalian pro%ek Tunku lebih memper-ayai oran# bukan
Melayu untuk men#endalikan serta memonopoli pro%ek?pro%ek dan penyediaan
in(rastruktur.
..
)ni turut disokon# oleh 8amaie &amil :.!!"; iaitu beliau lebih men#utamakan
#olon#an kapitalis bukan Melayu untuk memonopoli potensi?potensi ekonomi tanpa sekatan
disebabkan keadaan oran# Melayu pada masa tersebut san#at mundur.
."
Tambahan la#i,
21
8amaie &amil. 8anuari .!!". Kepimpinan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika. &al
.4.
22
+bid,
23
8amaie &amil. 2p, 5it., hal .".
Tunku beran##apan oran# bukan Melayu lebih -ekap dan teratur dalam men#endalikan
pro%ok?pro%ek tersebut berbandin# oran# Melayu yan# kuran# berpen#alaman. Ke3u%udan
tan##apan ini telah menyebabkan oran# Melayu terutamanya penduduk luar bandar terus
ketin##alan kerana (aedah tersebut hanya dinikmati oleh #olon#an aristokrat Melayu
.4
3alhal keadaan ekonomi pada ketika itu telah menin#kat sebanyak dua kali #anda. Di
sampin# itu, penyertaan oran# Melayu dalam bidan# ekonomi terhalan# kerana pada masa
itu Tunku me#hadapi an-aman komunis yan# telah di3arisi se%ak 6aman kolonial la#i.
+amun, pendekatan ekonomi liberal yan# dilaksanakan oleh Tunku telah mendapat
kritikan daripada #olon#an intelektual terutama Dr. Mahathir Mohammad dan A6i6 )shak.
$a#i ba#i men#elakkan kedudukannya ter#u#at, Tunku telah meme-at pen#kritik yan#
dian##ap seba#ai penentan# ideanya dari %a3atan masin#?masin#.
.,
Misalnya, Dr. Mahathir
telah disin#kirkan kerana beliau telah menulis surat kepada Tunku tentan# ke#a#alannya
men#atasi masalah sosioekonomi oran# Melayu manakala A6i6 )shak pula dipe-at dari
%a3atan Menteri pertanian kerana membelakan#i Tunku apabila tindakan yan# diambil oleh
A6i6 meru#ikan oran# 'ina.
.<

Sebenarnya, pelaksanaan dasar ekonomi liberal adalah diadaptasi dari dasar pen%a%ah
$ritish namun ini tidak bermakna Tunku men#abaikan oran# Melayu, tetapi tindakan ini
terpaksa diambil berikutan keperluan ekonomi pada ketika itu. Maka, bantuan oran# 'ina
san#at diperlukan untuk memban#unkan ekonomi ne#ara. Tetapi, keadaan ekonomi yan#
tidak setara telah men3u%udkan prasan#ka dan rasa tidak puas hati antara #olon#an oran#
Melayu dan 5ran# 'ina sehin##a ter-etusnya peristi3a 1" Mei 1<.
2.2.3 DASAR KEBERGANTUNGAN DENGAN BARAT
Dari aspek dasar luar ekonomi ne#ara, Tunku lebih memihak dan ber#antun# kepada $arat.
&al ini kerana Tunku merasakan bantuan $arat amat diperlukan untuk memban#unkan dan
menin#katkan tara( ekonomi Tanah Melayu memandan#kan Tanah Melayu baharu
men-apai kemerdekaan. 5leh itu, Tunku memberi perhatian kepada baran#an mentah yan#
utama seperti #etah dan bi%ih timah kerana bahan mentah tersebut men%adi sumber
kemakmuran kerana perkemban#annya sentiasa terdedah kepada perubahan?perubahan
pasan# surut pasaran dunia yan# tidak terka3al.
./
Misalnya pada tahun 1<,, industri #etah
dan bi%ih timah merupakan penyumban# utama ekonomi ne#ara. Malahan ne#ara?ne#ara
$arat seperti $ritain, Amerika Syarikat, 2ropah $arat dan Kanada
.8
adalah destinasi
pasaran eksport komoditi mentah Malaysia yan# pentin#. Dasar Pro?$arat %u#a diamalkan
24
+bid,; hal. .4.
25
+bid
26
+bid,; hal. .,.
27
Abdullah Ahmad. 18/. Tengku Abdul Rahman Dan Dasar Luar Malaysia 1!"#1$%. Kuala
9umpur> $erita Publishin# Sdn. $hd. &al "<.
kerana Tunku in#in mendapatkan perlindun#an dan har#a yan# seimban# dari ne#ara $arat
ba#i beberapa komoditi utama ne#ara seperti #etah dan bi%ih timah.
.
2koran dasar keber#antun#an ekonomi terhadap $arat ini telah memberi keuntun#an
kepada Tanah Melayu kerana Tanah Melayu telah menerima bantuan modal dari ne#ara?
ne#ara Koman3el yan# ma%u seperti bantuan teknikal dan pendidikan dari LRen-ana
-olombo7. Tanah Melayu turut mendapat keuntun#an se-ara tidak lan#sun# melalui
kean##otaan dalam Fka3asan sterlin#H dan penyertaan didalam sistem pre(ensi
perda#an#an Koman3el.
"!
+amun, dasar keber#antun#an ekonomi kepada barat mula berkuran#an apabila
Tunku, men%alinkan hubun#an perda#an#an den#an ne#ara 8epun selepas pembentukan
Malaysia sehin##a men%adikan 8epun seba#ai pembekal utama Malaysia kerana
peruntukannya yan# san#at memeran%atkan iaitu hasil import dari seluruh ne#ara, sebanyak
., M berbandin# pada 1,8 hanya sebanyak <M.
"1
Disampin# itu, eksport komoditi antara
8epun turut menin#kat iaitu sebanyak 18M pada tahun 1/4 berbandin# pada a3al
pembentukan Malaysia iaitu 14./M.
".
Manakala eksport ke ne#ara $ritain semakin menurun
iaitu hanya sebanyak /M pada tahun 1/4. Keadaan ini menyebabkan dasar
keber#antun#an terhadap $ritish semakin berkuran#an.
Sebenarnya setiap tindakan yan# dilaksanakan Tunku adalah bertu%uan untuk
memenuhi kepentin#an dan keperluan ekonomi semata?mata ini dapat diton%olkan melalui
hubun#an a3al Tanah Melayu den#an $arat. &ubun#an ini di%alinkan kerana pada masa itu
$arat dilihat seba#ai satu alternati( ba#i memban#unkan Tanah Melayu berikutan baharu
men-apai kemerdekaan namun setelah pembentukan Malaysia maka Tunku telah
men%alinkan hubun#an den#an ne#ara 8epun memandan#kan keperluan ekonomi ne#ara
%u#a semakin besar.
2.2.! DASAR PERDAGANGAN BEBAS
Dasar perda#an#an bebas dilaksanakan kerana ba#i Tunku hanya pelabur?pelabur dari luar
terutamanya $arat mampu menyediakan modal ba#i pertumbuhan dan kestabilan ekonomi
di Tanah Melayu. 5leh itu, Tunku telah men%alankan rundin#an se-ara bilateral dan
multilateral di dalam per%an%ian perda#an#an.
28
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri Dan Dasar Luar Malaysia 10$#1%%0, Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Keban#saan Malaysia. &al 41.
29
+bid., hal. "".
30
+bid., hal. ""?"4.
31
Abdullah Ahmad. 2p,5it., hal. "<.
32
+bid., hal "8.
Seterusnya, untuk menin#katkan tara( pemban#unan Tanah Melayu, Tunku telah
men%alankan rundin#an den#an beberapa buah ne#ara. Melalui rundin#an yan# di%alankan
oleh Tunku, Tanah Melayu telah men#an##otai Rundin#an Pia#am Pelaburan Multilateral
dalam 'nited Nations @)onomi) 5ommision Aor Asia And Aar @ast :2'AF2;. 2'AF2 ialah
sebuah suruhan%aya 2konomi $an#sa?$an#sa $ersatu untuk Asia dan Timur 8auh yan#
ditubuhkan pada tahun 1,8. Penyertaan Tanah Melayu dalam 2'AF2 adalah untuk
men#hapuskan halan#an perda#an#an dan men%amin 3u%udnya pasaran ba#i baran#an
Tanah Melayu.
""
Selain itu, Tunku turut berusaha untuk mendapatkan pelepasan -ukai ba#i
industri perintis di dalam ne#ara se%ak dari tahun 1,8. Pada tahun 1," dan 1<!, Tanah
Melayu telah menandatan#ani per%an%ian Timah Antaraban#sa di ba3ah ta%aan $ritish.
Tindakan ini diambil untuk mendapatkan har#a yan# lebih baik ba#i ne#ara pen#eluar bi%ih
timah. $a#i meluaskan pasaran dan pelaburan, Tunku telah men#adakan la3atan ke
Filipina pada tahun 1, ba#i mendapatkan persetu%uan Presiden Filipina iaitu Aar-ia ba#i
membentuk South @ast Asia Ariendship and @)onomi) Treaty :S2AF2T;.
"4
Se-ara
keseluruhannya, tindakan yan# diambil Tunku adalah bertu%uan untuk meluaskan pasaran
a#ar dapat menin#katkan ekonomi ne#ara.
2.3 DASAR LUAR
2.3.1 POLISI PRO-BARAT DAN ANTI KOMUNIS
Terdapat beberapa penulis menyatakan baha3a Tunku telah men#amalkan polisi tersebut.
Misalnya, Abdullah Dahana :.!!.; menyatakan baha3a FGTunku adalah musuh besar
(ahaman Komunis dan san#at pro?$aratGH
",
Memetik kata Faridah :.!!/; pula, Tunku
pernah menyatakan baha3aJ
FGdi mana terdapat kon(lik antara dua ideolo#i $arat dan Timur, maka dahulu la#i
saya telah menyatakan den#an terus teran# baha3a kami memihak kepada ideolo#i
$arat ataupun (ahaman demokrasi $aratGH
"<
33
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri Dan Dasar Luar Malaysia 10$#1%%0, Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Keban#saan Malaysia. &al "".
34
+or A6i6an )dris. 1!. Peranan Dan Pen#aruh Tunku Abdul Rahman Dalam Se%arah Dasar 9uar
+e#ara> Tahun?Tahun A3alan :1,/?1<.;. 7ebat, 18. &al .4".
35
Abdullah Dahana. .!!.. 5hina dan Malaysia dalam Arena Perang Dingin 1B#1$%. Kula 9umpur>
$erita Publishin# Sdn.$hd.&al 11.
36
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri dan Dasar Luar Malaysia/ 10$#1%%0. Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Malaya. &al "!.
sikap pro?$arat dan anti Komunis Tunku yan# keterlaluan ini telah mempen#aruhi
pen#asasan dasar luar Malaysia.
"/
Tunku pernah men#atakan baha3a Tanah Melayu
mempunyai banyak sebab untuk men#ikuti bentuk atau -ara hidup $arat kerana ia
bersesuaian den#an masyarakat di Tanah Melayu dan menurut Tunku %u#a kabinet telah
bersetu%u untuk berpe#an# kepada ideolo#i $arat.
"8
&al ini kerana, menurut Tunku ne#ara
men-apai kemerdekaan melalui proses demokratik yan# diberikan oleh $ritain yan#
berpe#an# kepada -ita?-ita demokrasi. 8usteru itu, menurut Tunku ba#i memastikan ne#ara
dalam keadaan stabil dan makmur maka rakyat perlu mempertahankan ideolo#i
demokrasi.
"
Terdapat dua sebab utama men#apa Tunku bersikap pro?$arat dan anti?Komunis.
Sebab pertama adalah kerana tentera Malaysia belum -ukup kuat untuk mempertahankan
ne#ara pada 3aktu itu. Menurut Tunku iaitu,
8Clet us &a)e the &a)ts; and the &a)ts are that :e ha9e at our )ommand an army o&
less than one di9ision; :e ha9e no na9y; not e9en single plane or a single man; :e
ha9e no na9y; not e9en a single sailor and :e ha9e not e9en a single sea#going
)ra&t, ?ith the re9enue at our )ommand :e )an ne9er be able to build our &or)es to
strength :hi)h :e reDuire &or the de&ense o& our )ountry<
B%
,
Sebab kedua pula adalah pen#alaman darurat yan# dirasakan masyarakat di Tanah
Melayu pada 148 sehin##a 1<!. 2koran daripada keke%aman serta kemusnahan yan#
diakibatkan oleh tindakan?tindakan sub1ersi( Komunis telah memberi impak yan# be#itu
besar dalam dasar luar Malaya. Memetik kata Abdullah Ahmad, Tunku pernah men#atakan
baha3a FGsaya bukan anti Komunis se-ara membuta. Saya hanya menentan# ne#ara?
ne#ara Komunis yan# -uba men#eksport ideolo#i mereka ke ne#ara lain melalui
subersi(GH
41
Kesan daripada polisi tersebut, Tanah Melayu telah memperoleh (aedah den#an
menandatan#ani Per%an%ian An#lo Malaysia De(en-e A#reement :AMDA; iaitu 4. hari
selepas Tanah Melayu merdeka.
4.
Per%an%ian ini pentin# ba#i mempertahankan
37
Abdullah Ahmad.2p, 5it,; hal ..
38
8. Sara1anamuttu. 18". The Dilemma o& +ndependen)e/ T:o De)ades o& Malaysia*s Aoreign Poli)y
10$#1$$. Penan#> 0ni1ersiti Sains Malaysia. &al ,".
39
Strait Times. / Disember 1,8.
40
Federation o( Malaya. . 5ktober 1,/. Malayan Legislati9e 5oun)il Debates. Kuala 9umpur>
Ao1ernment Printers. &al ""8.
41
Abdullah Ahmad.18/ Ten#ku Abdul Rahman dan Dasar 9uar Malaysia 1<"?1/!. Kuala 9umpur>
$erita Publishin# Sdn.$hd. &al ,.
42
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri dan Dasar 9uar Malaysia> 1,/?.!!,. Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Malaya. &al "4.
kemerdekaan dan keselamatan ekoran daripada an-aman komunis yan# masih la#i
berterusan. 'ontohnya pada tahun 1<" iaitu apabila berlaku kon(rantasi, Malaysia
mendapat bantuan ketenteraan daripada AMDA.
2.3.2 SIKAP TERHADAP NEGARA KOMAN4EL
+e#ara koman3el merupakan bekas %a%ahan $ritish. Tunku berpendapat baha3a Koman3el
perlu men%adi sebuah or#anisasi yan# kuat untuk menan#ani isu?isu pentin#.
4"
'ontohnya
dalam isu Apartheid dilihat Tunku berusaha bersun##uh?sun##uh untuk menyin#kir A(rika
Selatan daripada Koman3el antara tahun 1<! sehin##a 1<1. $antahan terhadap dasar
Apartheid turut disuarakan di Pertubuhan $an#sa?$an#sa $ersatu :P$$; oleh per3akilan
Malaysia sea3al tahun 1<! la#i. Penentan#an isu Apartheid ini bermula ekoran daripada
peristi3a yan# berlaku di Sherpe1ille pada .1 Ma- 1<! apabila dasar FIhite suprema-yH
yan# di%alankan oleh kera%aan A(rika Selatan telah didedahkan. Sebenarnya sikap ini
diton%olkan Tunku kerana dasar ini dian##ap bertentan#an den#an dasar Fmulti?ra-ialH yan#
diamalkan di Malaya.
44
Kesannya, A(rika Selatan telah menarik diri dari Koman3el. )ni
menun%ukkan Tunku seoran# yan# mementin#kan keadilan dalam pentadbiran ne#ara
%usteru itu, Tunku telah ber#iat akti( a#ar ketidakadilan dapat ditentan#.
2.5.3 P-30*0 M2.2.5).6 D)*)+ K-3-.0)30* D). I/72+0)30*
!5

Ialaupun Tunku men#amalkan dasar pro?$arat namun Tunku tetap tidak bertolak ansur
terhadap $arat yan# men%alankan dasar kolonialisme dan imperialisme. Polisi ini dibuat
ekoran daripada pen#alaman Tanah Melayu yan# pernah di%a%ah oleh ne#ara luar. 8usteru
itu, Tunku memberi sokon#an penuh terhadap ne#ara?ne#ara yan# menentan# ne#ara
kolonialisme dan imperialisme. 'ontohnya, Tunku men#e-am dasar Peran-is di Al#eria,
men#kritik pendaratan Amerika Syarikat di 9ubnan pada tahun 1,8 dan menentan#
pen#iriman tentera ke 8ordan oleh $ritain. Tunku %u#a se-ara konsisten men#utuk
penempatan )srael di Palestin dan ke#a#alan )srael mematuhi prinsip pemulan#an dan #anti
ru#i yan# telah di#ariskan oleh P$$ dalam tahun 148. )ni %elas menun%ukkan, pen#alaman
yan# dihadapi pada era pen%a%ahan telah mendoron# Tunku untuk menentan# ne#ara?
ne#ara yan# dirasakan men%alankan dasar kolonialis dan imperialis.
2.5.! P-30*0 N285+)3
43
T.&.Sil-o-k. 1<". De1elopment o( Malayan Forei#n Poli-y. Australian 2utlook, Bol.1/, +o... &al
4,.
44
+or A6i6an )dris. 1!. Peranan dan Pen#aruh Tunku Abdul Rahman Dalam Se%arah Dasar 9uar
+e#ara> Tahun?Tahun A3alan :1,?1<.;. 7ebat 14. &al ."<.
45
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri dan Dasar 9uar Malaysia> 1,/?.!!,. Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Malaya. &al "..
Di akhir pemerintahan Tunku, dasar luar ne#ara adalah lebih neutral. Perubahan dasar ini
adalah ekoran daripada peristi3a 1" Mei.
4<
Polisi neutral ini telah membuatkan Tanah
Melayu men%alin hubun#an diplomatik den#an So1iet 0nion dan beberapa ne#ara 2ropah
Timur. Pada masa yan# sama %u#a Malaysia telah ber#iat akti( dalam ASA dan AS2A+.
4/
Se-ara keseluruhannya, dasar luar era Tunku bersi(at terhad kerana hanya
menyokon# pihak barat namun perlu diketahui tindakan ini disebabkan Tanah Melayu
baharu saha%a men-apai kemerdekaan. 8usteru itu, sokon#an ne#ara $arat pentin# untuk
men%amin keselamatan ne#ara. 5leh itu, a#ak keterlaluan %ika kita menuduh Tunku seoran#
yan# ber(ikiran tidak terbuka kerana perlu diketahui selepas merdeka pelba#ai masalah
dalaman telah timbul hal ini menyebabkan Tunku tidak dapat men#emban#kan hubun#an
se-ara meluas antara ne#ara. )ni menun%ukkan tindakan yan# diambil Tunku adalah
berdasarkan keperluan ne#ara pada ketika itu.
3.0 "ORAK KEPIMPINAN TUN RAZAK.
3.0.1 PROGRESI$ 9). SERIUS
'orak kepimpinan yan# diamalkan oleh Tun Ra6ak semasa era kepimpinannya ialah
pro#resi( dan serius
48
yan# bermaksud seoran# yan# sentiasa berusaha men-apai
kema%uan, te#as dan sun##uh?sun##uh dalam melakukan sesuatu. &al ini disebabkan
beliau mempunyai asas pendidikan undan#?undan# di ne#ara barat maka beliau didapati
be#itu pro#resi( dan serius dalam melakukan sesuatu ker%a terutama dari se#i pelaksanaan
undan#?undan# misalnya pendidikan undan#?undan# men%adikan beliau indi1idu yan#
mementin#kan prinsip keadilan dan kesaksamaan %u#a aspek pertahanan dan keselamatan
ne#ara.
3.0.2 PRAGMATIK
'orak kepimpinan yan# kedua ialah pra#matik
4
yan# bermaksud seoran# yan# men#ambil
kira sebab dan akibat sebelum melakukan sesuatu supaya tidak menimbulkan sebaran#
kesusahan kepada rakyat. &al ini dapat dilihat melalui tindakan?tindakan yan# diambil
beliau misalnya beliau men#ambil kira realiti alam sebenar sebelum tindakan keputusan
diambil dan men#ambil kira (aktor luaran dan dalaman. 'ontohnya beliau telah menamatkan
46
A6i6 =ari6a Ahmad. 18/. Putera Negara. Perak> Firma Publishin# Sdn.$hd. &al 4<.
47
Faridah 8aa(ar. 2p, 5it,; hal 44?4,.
48
8amaie &amil. .!!". Kepimpinan Politik > Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika. &al 1/.
49
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri dan Dasar Luar Malaysia 10$#1%%0, Kuala 9umpur >
0ni1ersiti Malay. &al <1.
dasar pro $arat dan anti?Komunis dan men#amalkan dasar berke-uali den#an bersahabat
den#an semua ne#ara tanpa men#ira ideolo#i kerana mendapati dasar tersebut lan#sun#
tidak mendatan#kan sebaran# kebaikan kepada ne#ara.
3.1 DASAR POLITIK
3.1.1 POLISI POLITIK PERPADUAN
2koran peristi3a 1" Mei telah mendoron# Tun Ra6ak melaksanakan polisi politik perpaduan
ini kerana rakyat Malaysia merupakan masyarakat ma%muk. Tun Ra6ak sedar baha3a setiap
kaum tidak mampu untuk membentuk ma%oriti disebabkan sokon#an yan# tidak men-ukupi
sekiranya mereka tidak mendapat sokon#an daripada kaum yan# lain
,!
. Maka
per#abun##an antara parti?parti politik 3a%ar dilaksanakan. Misalnya menubuhkan kera%aan
-ampuran melalui pertubuhan parti $arisan +asional pada tahun 1/4. Parti $arisan
+asional ditubuhkan untuk men##antikan parti perikatan namun pada masa yan# sama
masih men#ekalkan #abun#an 0M+5?M)'?M'A. Penubuhan ini adalah bertu%uan untuk
men#uran#kan politi)king antara parti dan memperbaiki kestabilan politik dan ekonomi
,1
.
$eliau telah men##alakkan #abun#an parti lain dalam $arisan +asional ba#i men#ukuhkan
la#i perpaduan kaum tidak kira sama ada dari parti komponen kera%aan mahupun parti
pemban#kan#
,.
. Tun Ra6ak dian##ap memiliki pandan#an %auh kerana men##unakan
pendekatan pra#matik dalam menyelesaikan masalah selepas peristi3a 1" Mei 1<. )ni
menun%ukkan beliau adalah pemimpin ba#i semua kaum meskipun banyak
memper%uan#kan nasib oran# melayu.
3.1.2 POLISI POLITIK PEMBANGUNAN
Polisi ini terletak di ba3ah Dasar 2konomi $aru :D2$;. D2$ telah dilan-arkan oleh Tun
Abdul Ra6ak dalam ran-an#an Malaysia kedua iaitu pada tahun 1/1 sehin##a 1/,
,"
.
Polisi ini bertu%uan untuk menyusun semula ekonomi dan menyeimban#kan pen#a#ihan
ekonomi ne#ara, men#uran#kan ketaksamaan kaum dari se#i pen#uasaan ekonomi dan
melibatkan oran# Melayu dalam sektor ekonomi komersil. 'ontohnya, beliau telah
mempertin#katkan pemban#unan luar bandar untuk menyediakan ins(rastruktur yan# sesuai
den#an perkemban#an semasa. Kera%aan %u#a telah membuka ka3asan tanah baru di
ba3ah ran-an#an tanah Felda :Federal 9and Authority De1elopment; ba#i men#elakkan
50
Mu%ibu Abd Muis, =aliha &ussin E $adrul A6mier MohamedN $akar. @@@. Perubahan Aenerasi dan
Perkemban#an Demokrasi di Malaysia Pas-a Pilihan Raya 0mum ke?1., Politi)al Managements
and Poli)ies in Malaysia. &al 41.
51
Paridah Abd.Samad. .!!. Tun Abdul Ra.ak Aenomena Politik Malaysia. Kuala 9umpur > Partisan.
&al 1,/.
52
Maru3iah Ahmat. .!1!. -enali Tun Abdul Ra.ak / Memangkin pemodenan Mengukuh Pendidikan.
Selan#or > 2a#le Publi-ations Sdn.$hd. &al 4.
53
Takashi Tor)). 1/. The +e3 2-onomi- Poli-y and The 0nited Malays +ational 5r#ani6ation Iith
Spe-ial Re(eren-e To The Restru-turin# o( Malaysian So-iety. The De9eloping @)onomies OOOB?".
&al .1".
anak?anak muda dan oran# Melayu berpindah dari kampun# menu%u ke bandar. Diba3ah
ran-an#an ini banyak tanah baru dibuka untuk ka3asan petempatan dan ka3asan
pertanian. Ka3asan Pertanian telah dibuka untuk penanaman kelapa sa3it ekoran ini
banyak kilan#?kilan# dibuka.
3.1.3 DASAR PEMBANGUNAN ORANG MELA'U
Selain itu, melalui pelaksanaan D2$ dapat memberi keutamaan pemban#unan
kepada oran# Melayu ba#i merapatkan %uran# perbe6aan ekonomi. Diba3ah dasar D2$ ini
3u%ud beberapa a#ensi seperti MARA, F29DA, P2TR5+AS, MA9A*S)A A)R9)+2 dan $ank
$umiputera. Semuanya bertu%uan untuk memastikan nasib para petani di desa terbela,
menaikkan tara( oran# melayu ke kelas perten#ahan, mampu berdikari, mampu untuk
menubuhkan pernia#aan sendiri disampin# men-eburi bidan# perindustrian. Tun Ra6ak %u#a
san#at memberi perhatian terhadap sektor pertanian. )ni %elas apabila beliau telah
memperkenalkan tanaman padi dan tanaman kelapa sa3it ba#i menin#katkan pendapatan
masyarakat desa
,4
. Se-ara keseluruhannya, Tun Ra6ak san#at komited dalam dasar
pemban#unan oran# Melayu, ini terbukti melalui a#ensi?a#ensi yan# telah ditubuhkan.
$ahkan dasar ini bertu%uan untuk men#imban#i kadar ekonomi antara kaum terutamanya
oran# Melayu.
3.2 DASAR EKONOMI
3.2.1 DASAR EKONOMI BARU (DEB)
Semasa era kepimpinan Tun Ra6ak terdapat ti#a masalah besar yan# perlu ditan#ani iaitu
kemunduran ekonomi Melayu, pen#uasaan ekonomi oleh oran# asin# dan masalah etnik.
Tun Ra6ak telah men##alakkan peranan kera%aan ba#i menin#katkan sosioekonomi
#olon#an Melayu kerana beliau berpendapat baha3a peristi3a 1" Mei tidak akan berulan#
sekiranya ekonomi ne#ara dibentuk dan disusun semula
,,
. 8usteru itu, untuk menyelesaikan
masalah ini, 0nit Peran-an# 2konomi di 8abatan Perdana Menteri :8PM; telah diberi
tan##un#%a3ab untuk membentuk suatu dasar ekonomi yan# dapat memberi kepentin#an
kepada oran# Melayu. Maka terbentuklah Dasar 2konomi $aru :D2$;.
Dasar 2konomi $aru :D2$; mula diperkenalkan pada tahun 1/1 yan# memberi
keutamaan kepada pemban#unan oran# Melayu ba#i men#imban#i pen#uasaan ekonomi.
Matlamat umumnya adalah untuk men-apai perpaduan ne#ara dan inte#rasi nasional yan#
bermatlamat untuk membasmi kemiskinan tanpa men#ira kaum dan kedua untuk menyusun
semula masyarakat Malaysia den#an men#hapuskan identiti kaum men#ikut (un#si
ekonomi. Dalam usaha membasmi kemiskinan, beberapa usaha telah dilakukan antaranya
54
Tun Abdul Aha(ar bin $aba. .!!,. Tun Abdul Ra.ak A Personal Potrait / +nto The Rural 3eartland,
Selan#or > 0tusan Publi-ations and Distributors Sdn $hd. &al 1,<.
55
8amaie &amil. .!!". Kepimpinan Politik > Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika. &al .<.
den#an me3u%udkan peluan# peker%aan untuk semua #olon#an rakyat yan# men#an##ur,
menambah daya pen#eluaran dan pendapatan, memberi peluan# perpindahan oran# yan#
beker%a di sektor yan# rendah daya pen#eluarannya kepada sektor yan# lebih lumayan,
men#uran#kan %uran# perbe6aan pendapatan antara kaum ka3asan bandar den#an luar
bandar, 3ilayah dan ne#eri, memodenkan kehidupan di luar bandar, me3u%udkan kumpulan
perusahaan dan perda#an#an bumiputera, me3u%udkan suasana peker%aan yan#
men-erminkan komposisi kaum di Malaysia dan yan# terakhir, -uba memperbaiki tara( dan
kualiti hidup rakyat melalui pela%aran, latihan, kesihatan, dan kemudahan?kemudahan lain.
Dalam usaha penyusunan semula masyarakat pula, kera%aan telah menetapkan
men%elan# tahun 1!, pemilikan saham ba#i oran# Melayu adalah sebanyak "!M untuk
bumiputera, 4!M bukan bumiputera dan "!M pula pelabur?pelabur asin#. $a#i men-apai
matlamat ini beberapa usaha telah dilaksanakan antaranya menin##ikan daya pen#eluaran
dan tara( kehidupan #olon#an miskin den#an memodenkan ka3asan luar bandar,
menambahkan pemilikan modal dalam stok syarikat dan membentuk sebuah masyarakat
perda#an#an serta perindustrian dalam kalan#an oran# melayu dan kaum bumiputera a#ar
dapat memiliki "!M pada tahun 1!. Selain itu, beberapa a#ensi ditubuhkan misalnya
MARA dan $ank $umiputera serta mema%ukan ne#eri dan ka3asan yan# dian##ap mundur
melalui pemban#unan 3ilayah baru
,<
.
Kebanyakan masyarakat melayu men-eburi bidan# pertanian seperti penanaman
#etah, kelapa sa3it, nanas dan padi. +amun be#itu kebanyakan pemiliknya adalah 3ar#a
asin# yan# melabur den#an banyaknya sehin##a masyarakat masyarakat melayu ter-i-ir.
Seba#ai permulaan, kumpulan?kumpulan yan# besar itu telah dibeli oleh beberapa
-a3an#an P2R+AS dan kemudian di%ualkan kepada usaha3an $umiputera. $a#i
masyarakat melayu yan# berminat tetapi tidak mempunyai modal kera%aan akan memberi
bantuan modal yan# besar dan menyediakan latihan dalam pen#urusan yan# lebih
sistematik. )ni adalah pendirian te#as Tun Ra6ak ba#i memastikan pemilikan harta
sebanyak "!M ekonomi ne#ara dapat di-apai oleh $umiputera sehin##a 1!.
,/
Sebaik
saha%a #as asli di%umpai di perairan Malaysia, Tun Ra6ak telah bertindak se#era den#an
men%amin semua sumber asli ini %atuh ke tan#an masyarakat Melayu. Maka sebuah
perbadanan Petroleum +asional $erhad telah ditubuhkan pada 1/4. Den#an ini
masyarakat asin# tidak la#i dapat melabur atau men#uasai sumber bahan api yan# pentin#
56
Maru3iah Ahmat. .!1!, -enali Tun Abdul Ra.ak 3ussein / Memangkin Pemodenan Mengukuh
Pendidikan. Selan#or > 2a#le Publi-ations Sdn.$hd. &al .8.
57
Takashi Tor)). 1/. The +e3 2-onomi- Poli-y and The 0nited Malays +ational 5r#ani6ation Iith
Spe-ial Re(eren-e To The Restru-turin# o( Malaysian So-iety. The De9eloping @)onomies OOOB?
" > .!?". &al .11.
itu di masa hadapan. Se-ara keseluruhannya, ternyata D2$ dilaksanakan adalah untuk
merapatkan %uran# ekonomi oran# Melayu dan bukan Melayu.
3.3 DASAR LUAR NEGARA ASPEK POLITIK
3.3.1 MEMPROMOSI KER%ASAMA DAN KEAMANAN SERANTAU
Menerusi dasar ini, Tun Ra6ak telah mempromosi ker%asama dan keamanan serantau yan#
bertu%uan untuk men3u%udkan ker%asama antara ne#ara?ne#ara AS2A+. &al ini disebabkan
kerana Tun Ra6ak sedar baha3a dasar memihak kepada satu?satu kuasa besar dunia
seperti $ritain, Peran-is, 'hina dan lain?lain adalah tidak men#untun#kan. $ahkan kuasa?
kuasa besar ini men%adikan ne#ara Asia Ten##ara seba#ai tempat persain#an pen#aruh di
antara ne#ara
,8
. 5leh itu, kuasa?kuasa besar tersebut hanya perlu men#iktira( dan
men#hormati rantau AS2A+ seba#ai ka3asan yan# aman, bebas dan berke-uali
:=5PFA+;. Melalui tindakan mempromosi ker%asama dan keamanan serantau dapat
menun%ukkan Malaysia tidak in#in terlibat dalam perpe-ahan politik atau men#ikuti sesuatu
(ahaman yan# diamalkan dalam sesebuah ne#ara yan# lain ini dapat dilihat melalui
penyataan diba3ah iaitu,
FSaya telah pun %elaskan baha3a polisi dasar luar Malaysia adalah didasarkan
kepada prinsip?prinsip hidup bersama dan men%alin hubun#an den#an semua ne#ara
tanpa men#ira ideolo#i politik mereka.H
,
3.3.2 MEMPERLUAS PERANAN ORGANISASI SERANTAU
Ker%asama dan keamanan serantau merupakan (aktor pentin# ba#i men3u%udkan
kema%uan sosial, ekonomi dan seterusnya menyumban# kepada kestabilan ne#ara. )ni
hanya dapat di-apai apabila ne#ara memperluas peranan or#anisasi serantau melalui
penyertaan yan# akti( dalam or#anisasi Asean. Misalnya Tun Ra6ak melibatkan ne#ara
Malaysia dalam AS2A+, 2'AF2, Ran-an#an 'olombo, $ank Pemban#unan Asia Dan
Asean And Pasi(i- 'oun-il :Aspa-;.
3.3.3 MEMULIHKAN HUBUNGAN DIPLOMATIK
$ertepatan den#an dasar berke-uali, Malaysia telah pun men%alinkan hubun#an diplomatik
den#an ne#ara 2ropah Timur dan $arat tanpa -ampur tan#an di dalam urusan domestik
ne#ara luar. Pen#e-ualian ini di%adikan asas dalam dasar luar ne#ara di AS2A+ oleh Tun
Ra6ak.
58
Ro6eman Abu &assan ..!!". Tun Abdul Ra.ak (in Dato* 3ussein Dasar Luar Malaysia 1$%#1$!,
Perak > 0ni1ersiti Pendidikan Sultan )dris. &al <.
59
Ro6eman Abu &assan .2p, 5it,, hal 41.
Se-ara keseluruhannya, setiap dasar politik luar ne#ara yan# dilaksanakan semasa era
kepimpinan Tun Ra6ak hanya untuk menun%ukkan baha3a pendirian Malaysia adalah
neutral kerana tidak berpihak den#an mana?mana ne#ara namun pada masa yan# sama
turut ber#iat akti( dalam pelba#ai pertubuhan. Sebenarnya tindakan ini dilakukan kerana
in#in men3u%udkan keamanan serantau.
3.! DASAR LUAR NEGARA ASPEK EKONOMI
3.!.1 DASAR PEMILIKAN NEGARA
Melalui pelaksanaan dasar ini, ne#ara akan men#ambil alih syarikat?syarikat asin# di
Malaysia yan# bertu%uan untuk men#uran#kan dominasi syarikat?syarikat asin# ke atas
sumber asli ne#ara sekali#us diharapkan dapat me3u%udkan suatu identiti nasionalisme
ne#ara. 8usteru itu, ba#i men%amin pen-apaian ob%ekti( ini beberapa strate#i telah diran#ka
antaranya Menyertai kelompok perda#an#an dan penstabilan har#a #etah ,memberi
tumpuan kepada industri yan# berpotensi den#an men##alakkan beberapa %enis pelaburan
asin# dan menimba teknik dari ne#ara kapitalis ba#i men-apai pen#uasaan ke atas
ekonomi. Selain itu, Tun Ra6ak %u#a men##unakan pendekatan pro akti( melalui
pen#libatan dalam pertubuhan antaraban#sa seperti badan )nternational Tin 5r#ani6ation
:)T';, Aeneral A#reement on Tari(( and Trade :AATT;, 0nited +ations 'on(eren-e on
Trade and De1elopment :0+'TAD; dan )nternational Monetary Fund :)MF;. Kesannya
Malaysia telah mendapat man(aat dari se#i bantuan dalam bentuk kepakaran teknikal,
bantuan dana dan biasis3a oleh badan?bandan yan# telah disertai oleh Malaysia. )ni %elas
menun%ukkan melalui dasar ekonomi luar, Tun Ra6ak sebenarnya men#in#inkan semua
aspek ekonomi terutamanya aspek pensyarikatan mestilah didominasi oleh rakyat Malaysia
kerana pen#uasaaan rakyat Malaysia dalam pelba#ai sektor pastinya akan dapat
men3u%udkan suatu identiti nasionalisme ne#ara.
!.0 TUN HUSSIEN ONN
!.1 "ORAK KEPIMPINAN
&ussien 5nn berkon#si perspekti( dan -ita?-ita politik yan# sama den#an bapanya be#itu
%u#a #aya kepimpinannya ketika memimpin ne#ara. Apa yan# diper%uan#kan oleh Dato7 5nn
men%adi teras kepada per%uan#an Tun &ussien 5nn iaitu berpe#an# pada (alsa(ah L&idup
Melayu7
!.1.1 PENGEKALAN DASAR SEDIA ADA
Tun &ussein 5nn pula memba3a pola kepimpinan yan# monoton tetapi harmoni
kerana tidak banyak tran(ormasi yan# mampu dilakukan terhudap autoriti yan#
diberikan kepadanya.
<!
$erdasarkan penyataan diatas dapat disimpulkan baha3a era kepimpinan Tun &ussien
5nn hanya meneruskan dasar yan# sedia ada. Keadaan ini telah men#hasilkan rentak
budaya politik yan# perlahan. Sebenarnya situasi ini berlaku kerana beliau belum -ukup
bersedia untuk menera%ui kepimpinan 0M+5 dan ne#ara. &al ini disebabkan Tun &ussien
5nn masih baru beberapa tahun dilantik oleh Tun Abdul Ra6ak men%adi timbalannya.
Kematian Tun Abdul Ra6ak se-ara men#e%ut itu telah meletakkan Tun &ussien 5nn dalam
kedudukan Lterpaksa7. 2koran hal ini telah menyebabkan sumban#an dan kepimpinan
beliau %auh ketin##alan berbandin# Tun Abdul Ra6ak. Sebenarnya, tindakan Tun &ussien
dian##ap 3a%ar kerana sekiranya Tun &ussien 5nn tidak meneruskan dasar?dasar yan#
telah dilaksanakan oleh Tun Ra6ak sudah pasti dasar?dasar yan# di3u%udkan men%adi sia?
sia.
!.1.2 TIDAK RADIKAL TETAPI TEGAS
Kepimpinan Tun &ussien 5nn adalah bersi(at tidak radikal tetapi te#as. Aspek tidak radikal
dapat dilihat melalui tindakannya yan# tidak menun%ukkan perubahan yan# drastik didalam
ob%ekti(, #aya mahupun tindakan dasar luar ne#ara. Manakala kete#asan Tun &ussien 5nn
dapat dilihat apabila, beliau sentiasa memberi penekanan kepada perlunya rakyat tanpa
men#ira kedudukan dan pan#kat mematuhi akan undan#?undan# ne#ara. Sesiapa yan#
men#in#kari akan terima akibat daripada tindakan mereka. 8usteru itu, beliau melunaskan
se#ala %an%i?%an%inya den#an tindakan berkesan ba#i menentukan tiada siapa yan# boleh
men#atasi undan#?undan# ne#ara. Tindakan te#as dan berani &ussien 5nn menyebabkan
beliau dian##ap seba#ai seoran# pemimpin yan# mempunyai inte#riti yan# tin##i.
Men#ulas men#enai tabiatnya ini beliau berkata>
Fba#aimana tidak perlu kita berhati?hatiP Satu kesalahan dalam pen#adilan
kadan#kala akan men#akibatkan sen#sara atau kesedihan pada oran# ramai.H
$eliau men#an##ap keputusan yan# diambil seba#ai keputusan pen#adilan yan#
kesannya akan diterima oleh masyarakat a3am.
<1
60
8amaie &amil. .!!". Kepimpianan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika, &al 1/.
61
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri 6 Pasar Luar Malaysia 10$#1%%0. 0ni1ersiti Malaysia.
Kuala 9umpur. &al ,?<.
Dalam mentadbir ne#ara, &ussien 5nn memberi keyakinan dan keper-ayaan penuh
kepada mereka yan# dilantik untuk men#etuai mana?mana kementerian dan %abatan. &al ini
adalah untuk menentukan pentadbiran kera%aan ber%alan den#an li-in. +amun demikian,
&ussien 5nn sentiasa men#a3asi dan menentukan kuasa yan# diberikan tidak disalah erti
atau disalah #unakan. Sebaran# penyele3en#an kuasa dan tan##un#%a3ab akan diambil
tindakan te#as. Kete#asan &ussien 5nn dalam perkara ini dapat dibuktikan apabila beliau
memberi amaran keras -ampur tan#an Persekutuan Peker%a?Peker%a Pen#an#kutan
Antaraban#sa?)TIF dalam isu MAS den#an Kesatuan Peker%a?Peker%a Penerban#an
Malaysia?A20 den#an berkata, F-erajaan Malaysia tidak boleh membiarkan sesiapa jua
melanggar undang#undang negara ini,< Sambil memberi amaran kepada )TIF dan 3akil?
3akilnya supaya memberhentikan den#an serta merta sebaran# #an##uan dalam hal eh3al
ne#ara Malaysia. Tambahan la#i, &ussien 5nn merupakan pemimpin yan# %u%ur, berani dan
be#itu men%un%un# tin##i prinsip perundan#an dan inilah yan# mendoron# beliau menentan#
#e%ala rasuah dalam kalan#an pemimpin era pemerintahan beliau.
8saya &ikir E,( Datuk 3ussien 2nn adalah seorang daripada orang yang paling
jujur yang pernah ditemui, (eliau seorang yang )ukup berpendidikan; dilatih dalam
pasukan tentera dan dalam ilmu undang#undang, +ni membuatkan beliau sangat
berdisiplin dan termasyur dengan kejujurannya,< )nilah pandan#an 8ames 5n#kili
men#enai keperibadian &ussien 5nn dari dekat.
<.
Se-ara keseluruhannya dapat disimpulkan latar belakan# ker%aya Tun &ussien seba#ai
pe#uam dan tentera telah mempen#aruhi -orak kepimpinannya yan# te#as dan berdisiplin
dalam mentadbir ne#ara.
!.2 DASAR POLITIK
!.2.1 MENGEKALKAN KESTABILAN POLITIK
Pemer#ian Tun Abdul Ra6ak se-ara men#e%ut telah menimbulkan dua isu dalam parti.
Pertama dinyatakan baha3a Tun dikelilin#i oleh sekumpulan ke-il penasihat yan#
mempunyai pen#aruh tetapi lebih berkiblatkan kepada ne#ara?ne#ara Sosialis?Komunis
seperti So1iet 0nion dan 'hina. Kedua ialah kemun-ulan Datuk &arun &a%i )dris seba#ai
pemimpin Per#erakan P2M0DA 0M+5 yan# be#itu berpen#aruh dan be#itu lantan#
men#kritik dari dalaman kera%aan dan badan induk parti 0M+5 yan# memba3a kepada
politik berpuak?puak dan berpasukan.
<"
62
Faridah 8aa(ar.2p, 5it., hal /.
63
Ku hasnan Ku &alim.@@@@@@. (erkhidmat 'ntuk Negara Tun 3ussein 2nn Legasi Pola -epimpinan
Dan -epengurusannya -epada (angsa Dan Negara. 8ohor> 0ni1ersiti Tun &ussien 5nn Malaysia.
&al <.
!.2.1.1 MASALAH PENGARUH KOMUNIS
Sesuai den#an keperibadian Tun &ussien 5nn yan# ber3iba3a dan bi%aksana telah
menyebabkan beliau bertindak se-ara te#as dan berani untuk menyelesaikan kedua?dua
masalah tersebut. Pertamanya, Tun &ussien 5nn membersihkan nama 0M+5 dan
kera%aan daripada pen#aruh ideolo#i Sosialis?Komunis yan# dikatakan telah ber%aya
men%auhkan puak nasionalis daripada Tun Abdul Ra6ak. Mereka ini yan# merupakan
penasihat?penasihat pentin# kepada Tun Abdull Ra6ak ketika itu, telah ditan#kap dan
dipen%arakan dan sekali #us telah membersihkan 0M+5 daripada (ahaman kiri?Sosialis.
<4
Misalnya, dua oran# Timbalan Menteri dan seoran# Ketua Pen#aran# akhbar harian
perdana %u#a menerima padah daripada kete#asan Perdana Menteri ini iaitu Abdullah
Ahmad :Tan Sri;, Timbalan Menteri Sains, Teknolo#i dan Alam Sekitar yan# pernah
men%adi setiausaha politik kepada mantan Perdana Menteri, Abdul Ra6ak .Timbalan
Menteri $uruh dan Tena#a Rakyat yan# turut ditan#kap ialah Abdullah Ma%id :Datuk;
keti#a?ti#a mereka ditan#kap men#ikut Akta Keselamatan Dalam +e#eriQ)SA kerana
diper-ayai terlibat den#an ke#iatan dan (ahaman komunis. 5leh kerana kedua?dua
Timbalan Menteri adalah an##ota 0M+5, maka Tun &ussien 5nn memba3a kepada
pen#etahuan Ma%lis Tertin##i parti. $erikutan daripada pen%elasan dan untuk men%a#a
nama baik dan ime% bersih parti, sebulat suara Ahli Ma%lis Tertin##i 0M+5 membuat
keputusan pada .1 Mei 1//, mereka disin#kir daripada parti itu.
<,
!.2.1.2 MASALAH RASUAH
Seterusnya, isu penan#kapan Datuk &arun &a%i )dris, $ekas Menteri Selan#or dan Ketua
Per#erakan Pemuda 0M+5 Malaysia yan# ditan#kap atas tuduhan terlibat dalam
perbuatan rasuah membabitkan $ank Rakyat pada +o1ember, 1/, iaitu semasa &ussien
5nn masih men%adi Timbalan Perdanan Menteri. &arun ketika itu dian##ap oleh
sebaha#ian ahli parti terutamanya, pemuda yan# dipimpin seba#ai 3ira Melayu kerana
peranan beliau melindun#i kedudukan oran# Melayu, namun telah men-etuskan
perbalahan ketidakpuashati penyokon#?penyokon# dalam kalan#an an##ota 0M+5.
Penan#kapan &arun di rumah kediamannya di 8alan Duta telah men%adi isu +asional
kerana kedudukan beliau seba#ai Ketua Pemuda yan# mempunyai pen#ikut ramai
diseluruh ne#ara. 8usteru itu, tidak hairanlah tindakan kera%aan pimpinan &ussien 5nn
memba3a &arun ke muka pen#adilan telah men-etuskan tentan#an kuat daripada
64
Ku hasnan Ku &alim E 9ut(an 8aes. .!!8. Tun 3ussien 2nn dan Legasinya. 0ni1ersiti Tun &ussien
5nn Malaysia. 8ohor. &al <?8.
65
S.&ashim Ahmad. .!!. Tun 3ussien 2nn Potret Seorang Negara:an. Kuala 9umpur > Re1olusi
Rekaria. &al <,?/..
sebaha#ian besar oran# Melayu, khususnya Per#erakan Pemuda dan 0M+5 ne#eri
Selan#or. $a#i mereka, &arun adalah pemimpin yan# patut dipertahankan 3alau den#an
apa %ua -ara sekalipun.
Datuk &arun &a%i )dris di ba3a ke mahkamah dan dibi-arakan dan akhirnya didapati
bersalah. Selaku salah seoran# +aib Presiden yan# %u#a pemimpin kanan parti, Datuk
&arun men#harapkan -ampur tan#an 0M+5 supaya beliau dibebaskan dari tuduhan atau
hukuman pen%ara dapat dikuran#kan. Tetapi, sesuai den#an peribadi Tun &ussien 5nn
yan# te#as dan berdisiplin tin##i serta patuh kepada undan#?undan# dan keputusan
mahkamah, maka Tun &ussien 5nn selaku Perdana Menteri dan Presiden 0M+5, tidak
-ampur tan#an dalam kes tersebut. &ukuman pen%ara terhadap Datuk &arun tetap
dilaksanakan men#ikut proses undan#?undan#.
<<
!.2.1.3 MEN%ATUHKAN PAS DI KELANTAN
Pada era kepimpinan Tun Abdul Ra6ak, parti PAS menyertai $+ akibat peristi3a berdarah
1" Mei 1< namun pada era kepimpinan Tun &ussien 5nn, PAS membuat keputusan
untuk menarik diri dari parti $arisan +asional. Peristi3a PAS keluar daripada #abun#an $+
bermula daripada isu tindakan .! oran# Ahli De3an 0ndan#an +e#eri :AD0+; Kelantan
yan# terdiri daripada an##ota PAS membuat undi tidak per-aya untuk men##ulin#kan
Menteri $esar, Datuk Mohd. +asir. $eliau dipandan# lebih banyak memihak kepada 0M+5
dan kera%aan Pusat serta dirasakan perlu diturunkan dari kerusi Menteri $esar oleh pu-uk
pimpinan PAS. Dalam satu sidan# De3an 0ndan#an +e#eri pada 1, 5ktober 1//, usaha
untuk menyin#kir Dato7 Mohd +asir selaku Menteri $esar dilakukan dan ber%aya. $erikutan
daripada tindakan itu, men-etuskan tun%uk perasaan di ne#eri Kelantan oleh penyokon#
kedua?dua parti 0M+5 dan PAS sehin##a hampir berlaku rusuhan.
Tun &ussien 5nn melihat perkemban#an politik dan keadaan keselamatan ne#eri
Kelantan sudah sampai kepada tahap mesti dikekan# dan dibendun# se-ara lebih te#as
sebelum keadaan keselamatan men%adi lebih buruk berikutan tun%uk perasaan yan#
diadakan se-ara besar?besaran di beberapa tempat. Maka, pada 8 +o1ember 1// atas
perkenan *an# Dipertuan A#on# +e#eri Kelantan diisytiharkan darurat dan hari berikutnya,
persidan#an ter#empar Parlimen diadakan ba#i membahas pembentan#an ran# undan#?
undan# ba#i membentuk pentadbiran ala FMAA2RA+H. Parti PAS membantah keputusan
kera%aan Pusat dan men#ambil keputusan untuk keluar daripada $arisan +asional.
Sementara itu, persediaan dibuat ba#i memulihkan pemerintahan demokrasi menerusi
pilihan raya De3an 0ndan#an +e#eri. Peran-an#an yan# be#itu rapi dibuat oleh pemimpin
66
Ku hasnan Ku &alim.@@@@@@. (erkhidmat 'ntuk Negara Tun 3ussein 2nn Legasi Pola -epimpinan
Dan -epengurusannya -epada (angsa Dan Negara. 8ohor> 0ni1ersiti Tun &ussien 5nn Malaysia.
&al 8.
pusat serta kempen besar?besaran dilakukan untuk merampas Kelantan daripada tan#an
PAS. Den#an berkat sokon#an padu parti?parti komponen $+ serta rakyat, pilihan raya
tersebut telah dimenan#i oleh $+ dan sekali #us merampas pentadbiran ne#eri itu daripada
PAS yan# telah menera%uinya sekian lama. Dalam pilihan raya De3an 0ndan#an +e#eri
yan# diadakan pada 11 Mas 1/8, $+ memenan#i ma%oriti besar men#alahkan PAS ke
atas Kelantan. Peristi3a berse%arah ba#i 0M+5 dan $+ ini berlaku semasa era kepimpinan
oleh Tun &ussien 5nn.
</
Se-ara keseluruhannya, tindakan?tindakan yan# diambil oleh Tun &ussien 5nn
adalah semata?mata untuk men#ekalkan kestabilan politik. 9antas setiap masalah yan#
timbul akan ditan#ani den#an se#era kerana %ika tidak ditan#ani pasti akan men3u%udkan
suasana yan# ku-ar?ka-ir sekali#us akan men#an-am keamanan ne#ara.
!.3 DASAR EKONOMI
!.3.1 PENERUSAN DASAR EKONOMI BARU
Tekad untuk meneruskan kesinambun#an kepimpinan yan# ditin##alkan oleh Perdana
Menteri sebelumnya terus di#erak oleh &ussien 5nn. $eliau tidak ra#u?ra#u men%ayakan
Dasar 2konomi $aru yan# telah diasaskan oleh Tun Abdul Ra6ak semasa 6aman
ke#emilan#an pemerintahan beliau 1/!?1/<. Dasar yan# berlandaskan kepada
serampan# dua mata
<8
itu den#an bermatlamat iaitu membasmi kemiskinan tanpa men#ira
kaum dan menyusun semula masyarakat den#an men#hapuskan pen#enalan kaum
men#ikut ke#iatan ekonomi merupakan dasar bersepadu yan# diran#ka. Tun &ussien 5nn
%u#a turut mendukun# sepenuhnya hasrat dan -ita?-ita Perdana Menteri kedua itu untuk
menyatupadukan rakyat dimana ianya men%adi teras pelaksanaan Dasar 2konomi $aru.
0ntuk men-apai matlamat dasar tersebut, Melayu dan $umiputera lain mestilah men#uasai
sekuran#?kuran#nya "!M daripada ekuiti perda#an#an dan perindustrian serta sektor #una
tena#a dise#enap perin#kat ne#eri ini. Dalam usaha meneruskan dasar yan#
diperkenalkan oleh Tun Abdul Ra6ak, &ussien 5nn men#ambil pelba#ai lan#kah seba#ai
pelen#kap kepada apa yan# telah di#ariskan sebelum ini supaya lebih memper-epatkan
pen-apaian matlamatnya.
<
!.3.2 MENINGKATKAN PENDAPATAN PENDUDUK LUAR BANDAR
!.3.2.1 MENINGKATKAN PENDAPATAN PETANI
67
Ku hasnan Ku &alim E 9ut(an 8aes. 2p, 5it., hal 8?.
68
Serampan# Dua Mata bermaksud mendapat (aedah serentak dan menyokon# kedua pihak yan#
berkon(lik.
69
S.&ashim Ahmad. 2p,5it., hal 1./?1.8.
Dalam men%ana penin#katan ekonomi kaum tani pro%ek pemban#unan pertanian
dilaksanakan dalam ran-an#an seperti, M0DA, K2M0$0 dan $2S0T ba#i membolehkan
petani menanam padu dua kali setahun di ka3asan seluas ,./, !!! ekar. 9an#kah ini
membolehkan petani berkenaan menambah pendapatan ba#i menin#katkan tara( hidup
keluar#a. Selain itu, 9emba#a Padi dan $eras +e#ara :9P+; yan# ditubuhkan antaranya
untuk men%amin har#a padi pada tahap minima yan# diperolehi petani. &asil daripada itu,
har#a padi men-e-ah antara RM.8.!! dan RM4!.!! sepikul berbandin# RM14 sepikul
sebelum 1/.. 0saha yan# di#arap den#an betul dan diikuti den#an pelaksanaan yan#
bersun##uh untuk membela nasib kaum tani men%adi lebih bermakna. Kerin#at dan
keikhlasan pemimpin dalam menentukan kehidupan dan tahap pendapatan keluar#a petani
menun%ukkan tanda positi(.
/!
!.3.2.2 MEMBERI BANTUAN KEPADA KAUM NELA'AN
Selain daripada membela nasib kaum petani, kera%aan %u#a men#ambil lan#kah?lan#kah
lain dalam memperhebatkan pemban#unan ekonomi kalan#an penduduk luar bandar
termasuk menin#katkan pendapatan 4!,,!! isi rumah nelayan di seluruh ne#ara. Seba#ai
pemimpin yan# te#as, berani tetapi teliti, &ussien 5nn %u#a mahukan penin#katan yan#
sama kepada kaum nelayan. 5leh itu, beliau memberi perhatian terhadap pemban#unan
pro%ek perikatan oleh 9emba#a Kema%uan )kan Malaysia :9K)M; dimana hasil daripada
usaha itu pendapatan antara RM.!! hin##a RM4!! sebulan ba#i setiap pesertanya. Pada
masa yan# sama, kera%aan pimpinan &ussien 5nn %u#a men##alakkan nelayan
menan#kap ikan di laut dalam dan melibatkan diri dalam ke#iatan pertanian dan ternakan.
/1
!.3.2.3 MEMBERI BANTUAN KEPADA PEKEBUN KE"IL
Dalam usaha yan# berterusan, &ussien 5nn tidak memin##irkan nasib pekebun ke-il #etah
yan# kebanyakkannya terdiri daripada oran# Melayu. Seperti yan# diketahui, pekebun ke-il
#etah me3akili kira?kira satu perti#a daripada %umlah isi rumah miskin dan antara lan#kah
yan# dilaksanakan ialah Skim Tanam Semula Aetah. Skim ini dikendalikan oleh pihak
berkuasa Kema%uan Pekebun?Pekebun Ke-il Perusahaan Aetah :R)SDA;. 0saha
berterusan ini membolehkan para pekebun ke-il memperolehi pendapatan antara RM"48
hin##a RM4,< sebulan. Sementara ba#i pekebun?pekebun ke-il yan# mempunyai
keluasan kebun terlalu ke-il dan kehilan#an pendapatan sementara menun##u #etah yan#
ditanam semula men#eluarkan hasil, pihak R)SDA menyediakan bantuan dikenali seba#ai
LKredit Sara &idup7 sebanyak RM<! hin##a RM1!! sebulan. Di sampin# itu, pihak
70
S.&ashim Ahmad. 2p,5it., hal 1.8?1..
71
+bid., hal. 1.?1"!.
berkuasa %u#a memberi mereka beberapa subsidi termasuk ba#i mendapatkan bekalan
ba%a, ra-un rumput dan tanaman penutup bumi.
Selain daripada R)SDA, sebuah la#i a#ensi kera%aan yan# memainkan peranan
besar dalam usaha men%ayakan D2$ ialah 9emba#a Kema%uan Tanah Persekutuan
:F29DA;. A#ensi ini bukan saha%a telah me3u%udkan peker%aan baru di luar bandar tetapi
%u#a memberikan peluan# kepada pekebun?pekebun ke-il #etah se-ara lebih ekonomik
ba#i menin#katkan tara( hidup keluar#a. Pada tahun 1/!, F29DA telah membuka dan
mema%ukan seluas 41.,!!! ekar tanah pertanian baru daripada keseluruhan se%uta ekar
tanah yan# diperuntukkan oleh kera%aan ba#i tu%uan tersebut. Selebihnya dima%ukan oleh
F29'RA, R)SDA dan a#ensi?a#ensi kera%aan ne#eri. Melalui skim ini, &ussien 5nn
berharap dapat memberi kemudahan kepada <!,!!! keluar#a yan# tidak bertanah atau
yan# memiliki tanah yan# tidak ekonomik.
Tambahan la#i, beliau %u#a meneruskan pelaksanaan pemban#unan Lin situ7
/.
ba#i
tanah sedia ada serta memperluaskan la#i kepada 1./ %uta ekar iaitu, sekali #anda
daripada %umlah keluasan yan# telah dilaksanakan sebelum ini dalam tempoh RMK?.?
:1/1?1/,;.
!.3.2.! PELAN"ARAN AMANAH SAHAM NASIONAL (ASN)
Tun &ussien 5nn %u#a melan-arkan Skim Amanah Saham +asional :AS+; pada .! April
181 yan# telah banyak memberi (aedah dan keuntun#an kepada pelabur yan# menyertai
skim tersebut apabila #enap usia AS+ 1! tahun. Susulan daripada itulah, maka hari ini kita
dapati pelba#ai skim simpanan amanah di3u%udkan.
/"
Skim AS+ ini bertu%uan
menin#katkan pemilikan modal saham syarikat se-ara lan#sun# oleh oran# Melayu dan
$umiputera lain. Pada permulaannya, skim AS+ ber%aya menarik seramai 1.4 %uta pelabur
yan# melabur se%umlah RM8,.1 %uta dan %umlah ini menin#kat kepada seramai ,,/84,,4/
pelabur den#an modal ber%umlah RM"8./ ribu %uta pada akhir .!!4. )ni tidak termasuk
pelaburan dalam skim saham amanah lain. Skim AS+ yan# diperkenalkan oleh &ussien
5nn di pen#hu%un# era pemerintahan beliau ini sesun##uhnya telah memberi banyak
man(aat dan (aedah dalam menin#katkan milikan saham oran# Melayu dan $umiputera
lain.
&akikatnya, &ussien 5nn telah men-atat ke%ayaan besar dan palin# menon%ol pada
tahun 18!, apabila melalui strate#inya %umlah modal oran# Melayu dan $umiputera lain
telah menin#kat den#an ketara sekali, termasuk yan# dipe#an# oleh indi1idu dan institusi
72
)n Situ bermaksud pelaksanaan ran-an#an pemban#unan di ka3asan kampon# untuk
menin#katkan pendapatan penduduk. Misalnya, ran-an#an pembinaan tali air, kemudahan %alan
raya, kemudahan kesihatan.
73
S.&ashim Ahmad. .!!1. Perdana Menteri -ita 3ussien 2nn. Kuala 9umpur > 8u6 Art. &al "".
seperti 9emba#a 0rusan Tabun# &a%i, Amanah Saham MARA, AS+, Permodalan +asional
$erhad :P+$;, Pernas, PK2+, 0DA dan Kumpulan Ke3an#an Malaysia $erhad :KKM$;.
/4
Se-ara keseluruhannya, dasar ekonomi yan# dilaksanakan pada era kepimpinan Tun
&ussien 5nn adalah meneruskan saha%a namun tindakan meneruskan dasar?dasar ini
terbukti ber%aya apabila dapat menin#katkan pendapatan rakyat Malaysia terutamanya
penduduk luar bandar. )ni menun%ukkan tindakan Tun &ussien 5nn adalah 3a%ar.
!.! DASAR LUAR NEGARA
Seba#ai Perdana Menteri Malaysia, &ussien 5nn terus menyambun# dan men#ukuhkan
dasar?dasar yan# telah di#ariskan dan ditetapkan oleh pemimpin sebelum beliau dan dasar
luar turut diteruskan. Ker%ayanya seba#ai pe#a3ai tentera men%adikan beliau indi1idu yan#
lebih senan# meneruskan tu#as?tu#as rutin dasar luar sedia ada dan tidak memberi kesan
yan# besar ke atas dasar luar Malaysia. &ubun#an den#an ne#ara?ne#ara luar termasuk
ne#ara?ne#ara barat dan AS2A+ seperti )ndonesia, Thailand, Sin#apura, $runei dan
Filipina %u#a dieratkan la#i. &ussien 5nn sentiasa men#ikuti perkemban#an dan per#olakan
dunia. $eliau %u#a terus berusaha men#eratkan hubun#an persahabatan dan perda#an#an
di perin#kat antaraban#sa. 0saha yan# berterusan dilakukan oleh &ussien 5nn itu seba#ai
lan#kah menentukan keselamatan ne#ara daripada sebaran# ketidaktentuan politik dunia
disampin# men#intai ruan# da#an#an yan# sesuai dan baik untuk ne#ara. Rin#kasnya,
&ussien 5nn meletak keamanan di rantau ini seba#ai keutamaan dalam dasar luarnya.
/,
!.!.1 ASPEK POLITIK
Tun &ussien 5nn terus memperkukuhkan la#i ker%asama hubun#an serantau dan
antaraban#sa sedia ada yan# dirintis oleh Tun Abdul Ra6ak. &al ini ketara dalam dua tahun
pertama pemerintahan Tun &ussien 5nn. Keperibadian beliau yan# mementin#kan
kestabilan politik di perin#kat serantau telah mendoron# beliau memberi penekanan yan#
tin##i terhadap hubun#an diplomatik den#an ne#ara?ne#ara serantau khususnya dalam
kalan#an ne#ara an##ota AS2A+. 5r#anisasi ini mun-ul seba#ai 3ahana palin# pentin#
dalam aspek dasar luar ini. Seba#ai bekas pe#a3ai tentera, beliau be#itu mementin#kan
aspek pertahanan ne#ara. 5leh itu, Tun &ussien 5nn telah men%adikan kombinasi
pertahanan dan ekonomi seba#ai tu%uan dalam hubun#an Malaysia den#an ne#ara?ne#ara
luar. Selain itu, Malaysia turut meneruskan hubun#an den#an beberapa pertubuhan seperti
AS2A+, Koman3el, P$$, +AM dan 5)'. Kelihatannya hubun#an yan# ter%adi di era Tun
74
S.&ashim Ahmad. 2p,5it., hal 1"4?1"<.
75
Faridah 8aa(ar. 2p, 5it., hal <,?/..
&ussien 5nn tidaklah memun-ulkan #elomban# besar selain memperkukuhkan hubun#an
sedia ada.
/<
!.!.2 ASPEK EKONOMI
Aspek ekonomi %u#a tidak ada sebaran# perubahan besar yan# berlaku selain meneruskan
dan men#ukuhkan ob%ekti( dasar luar ekonomi sebelum ini seperti dasar men%ayakan
pemban#unan ekonomi dan menstabilkan har#a komoditi utama dan men#amalkan #aya
nasionalisme ekonomi den#an men#a3al sumber?sumber asli ne#ara yan# pentin#. Selain
itu, usaha mendekatkan diri den#an ne#ara?ne#ara Dunia Keti#a atau +e#ara Selatan?
selatan. Seba#ai seoran# yan# mementin#kan ker%asama ekonomi serantau Tun &ussien
5nn di dalam aspek dasar luar ekonomi turut menumpukan ker%asama ekonomi di dalam
AS2A+. $a#i men%ayakan strate#i menin#katkan ker%asama ekonomi AS2A+, Malaysia
menyatakan sokon#an terhadap pelba#ai inisiati( pro#ram ekonomi AS2A+. 2ra Tun
&ussien 5nn, ker%asama ekonomi AS2A+ memasuki tempoh kedua dan telah
menampakkan bentuk yan# lebih nyata. 0saha dilakukan den#an me3u%udkan keserasian
pemban#unan re#ional di dalam AS2A+. Seba#aimana dasar luar era Tun Abdul Ra6ak,
&ussien 5nn turut memper%uan#kan penstrukturan semula sistem ekonomi antaraban#sa
yan# %elas tidak adil dan saksama kepada keperluan semasa. &al ini dibuktikan dalam
u-apannya di Persidan#an Ketua?Ketua Kera%aan Koman3el di 9ondon pada 1! 8un 1//
dan u-apan beliau di P$$ Sesi ". di +e3 *ork pada "! September 1//. Menurut beliau,
8Suatu keperluan yang mendesak agar diadakan pembaharuan struktur ekonomi
dunia se)ara keseluruhan<,
$$
Kesimpulannya kebi%aksanaan Tun &ussien dalam men#ekalkan suasana
kestabilan dasar luar telah men%adikan Malaysia seba#ai ne#ara yan# berkemban#
3alaupun lambat. &al ini disebabkan keperluan pada masa itu tidak memerlukan kepada
pen#enalan kepada dasar baru kerana 3u%udnya isu?isu dalam ne#ara pada ketika itu yan#
Tun &ussien 5nn perlu ditan#ani.
5.0 "ORAK KEPIMPINAN
5.0.1 A"TION-ORIENTED
76
Faridah 8aa(ar. 2p, 5it., hal. 1!1?1!..
77
+bid., hal. 1!"?1!4.
'orak kepimpinan yan# pertama pada era pentadbiran Tun Mahathir ialah a-tion?
oriented.
/8
A-tion?oriented bermaksud sesuatu -orak kepimpinan yan# dilakukan
berlandaskan tindakan. 'orak kepimpinan ini dilaksanakan ekoran pen#alaman Tun
Mahathir yan# pernah beker%a seba#ai doktor sebelum melibatkan diri dalam kan-ah politik.
Pen#alaman beker%a seba#ai doktor telah mempen#aruhi -orak kepimpinannya a#ar
sentiasa bertindak den#an teliti dan -ekap dalam men#endalikan pentadbiran ne#ara. )ni
turut disokon# oleh Rusdi 5mar dan Si1amuru#an :.!!,; iaitu ilmu perubatan %u#a banyak
membantunya men#enalpasti ba#aimana -ara terbaik mentadbir sebuah ne#ara den#an
men##unakan ilmu itu seba#ai strate#i untuk berhadapan den#an an-aman politiknya. )ni
kerana setiap doktor mesti melalui proses memeriksa pesakit, menyelidik rekod se%arah
perubatan pesakit, ra3atan (i6ikal, u%ian makmal, dan seterusnya mendia#nosiskan
pesakit.
/
)ni menun%ukkan pen#alaman Tun Mahathir beker%a seba#ai doktor telah banyak
mempen#aruhi Tun terutamanya dalam menyelesaikan masalah yan# timbul semasa era
kepimpinannya ini kerana tu#as doktor dan pemimpin politik adalah sama.
5.0.2 PENGGERAK PERUBAHAN
'orak kepimpinan yan# seterusnya ialah pen#erak perubahan. Sepan%an# era
kepimpinan Tun Mahathir pelba#ai dasar yan# baharu telah diperkenalkan yan# bertu%uan
untuk men#ubah sikap dan persepsi rakyat Malaysia. Antara dasar yan# telah diperkenalkan
ialah kempen $ersih, 'ekap dan Amanah, Kepimpinan Melalui Teladan dan Penerapan
+ilai?nilai )slam. Menurut 8amaie &amil :.!!"; (okus utama Tun Mahathir dalam hal ini ialah
untuk men%adikan #olon#an peker%a, pemimpin dari semua perin#kat dan sektor dapat
menun%ukkan -ontoh dan tan##un#%a3ab yan# sesuai den#an nilai?nilai yan# positi(
8!
.
Pen#enalan dasar?dasar baharu ini telah men%adikan -orak kepimpinan Tun Mahathir
berbe6a dari pu-uk kepimpinan yan# sebelumnya kerana ber%aya menon%olkan -orak
kepimpinan yan# tersendiri, ini turut disokon# oleh Ahmad Atory dan Malike $rahim iaitu Tun
Mahathir men%alankan hampir kesemua perubahan dalam politik pentadbiran di Malaysia
yan# menon%olkan #aya dan pendekatan kepimpinan yan# tersendiri.
81
Sebenarnya, -orak
pen##erak perubahan ini dilaksanakan kerana Tun Mahathir in#in men#ubah sikap dan
persepsi kerana untuk ber%aya kita perlu berubah.)ni menun%ukkan Tun Mahathir sedar
melalui perubahan saha%a ne#ara Malaysia akan berkemban# dan ma%u sama ada dalam
aspek politik, ekonomi dan sosial.
78
Means, A. P. :11;. Malaysia Politi)s/ Se)ond =eneration. Sin#apore> 5D(ord 0ni1ersity Press. &al
".
79
Rusdi dan Si1amuru#an. 2p, 5it., hal 81.
80
8amaie &amil. 2p, 5it., hal "..
81
Ahmad Atory dan Malike $rahim.@@@@@@@. Politik pentadbiran di Malaysia/ Penilaian pega:ai a:am
terhadap dasar politik dan kepimpinan nasional. Tidak Dinyatakan. &al ,.
5.0.3 AUTOKRATIK KARISMATIK
Selain itu, Tun Mahathir turut men%alankan -orak kepimpinan yan# berbentuk autoratik
karismatik.
8.
Autoratik karismatik ialah seseoran# yan# mempunyai -iri?-iri kepimpinan
dalam diri. 'iri?-iri kepimpinan ini dapat dilihat melalui -ara indi1idu itu menan#ani masalah
yan# timbul. Pen##unaan -orak kepimpinan ini dapat dilihat melalui -ara Tun Mahathir
men#uran#kan persain#an serta tindak?tanduk antara Dato Musa &itam dan Ten#ku
Ra6alei#h turut dika3al. Melalui isu?isu ini dapat dinilai sememan#nya Tun Mahathir
mempunyai -iri kepimpinan autoratik karismatik. Amalan autokratik karismatik dalam -orak
kepimpinan menun%ukkan Tun Mahathir seoran# yan# peka dalam setiap masalah yan#
timbul. Sebenarnya -orak ini dipraktikkan kerana Tun Mahathir in#in men#ekalkan
kestabilan ne#ara.
5.0.! NASIONALISME
'orak kepimpinan yan# terakhir ialah nasionalisme. +asionalisme ialah seman#at -intakan
ne#ara. 'orak ini di#una pakai semasa era Tun Mahathir adalah disebabkan pen#alaman
Tun Mahathir yan# pernah melalui kehidupan diba3ah ti#a %enis pen%a%ah iaitu Siam, $ritish
dan 8epun.
8"
Keti#a?ti#a %enis pen%a%ahan ini telah banyak mempen#aruhi -orak kepimpinan
kerana Tun Mahathir telah banyak melihat penderitaan yan# dialami oleh rakyat pada masa
itu. Selain itu, pen#alaman pen%a%ahan yan# dialami Tun Mahathir turut men#ubah
persepsinya men#enai pen%a%ah $ritish yan# telah dite3askan oleh pihak 8epun iaitu oran#
$arat bukanlah ban#sa yan# terlalu a#un# sehin##a sukar untuk disain#i.
84
Keadaan ini
telah menyedarkan Tun Mahathir baha3a untuk mentadbir politik Malaysia tidak semestinya
kuasa asin# diperlukan dan kerana inilah Tun Mahathir telah men#hasilkan pemerintahan
sendiri tanpa -ampur tan#an kuasa asin#
8,
dalam erti kata lain Tun Mahathir in#in
memerintah Malaysia men#ikut a-uan yan# tersendiri. Melalui -orak kepimpinan
nasionalisme %elas menun%ukkan baha3a tindakan Tun Mahathir adalah in#in melindun#i
Malaysia a#ar tidak di%a%ah semula. &al ini disebabkan pen#alaman Tun Mahathir sendiri
yan# pernah melalui kehidupan semasa era pen%a%ahan. )ni menun%ukkan pen#alaman
tersebut telah mempen#aruhi -orak pemerintahan Tun Mahathir.
5.1 DASAR POLITIK
5.1.1 MENGGUNAKAN AUTORITI UNTUK MEN%AMIN PENTADBIRAN.
Pada era kepimpinan Tun Mahathir dasar politik yan# dilaksanakan ialah men##unakan
autoriti untuk men%amin pentadbiran. Pendekatan ini di#unakan untuk memudahkan Tun
82
8amaie &amil. 2p, 5it.,hal 1.
83
Rusdi 5mar dan Si1amuru#an.2p, 5it., hal 81.
84
+bid.
85
+bid,
Mahathir mentadbir Malaysia. $a#i Tun Mahathir untuk memerintah Malaysia, autoriti atau
pihak pemerintah perlulah kuat la#i dihormati. $a#i beliau tanpa autoriti yan# kuat sesuatu
masyarakat itu boleh ter%erumus ke arah anarki.
8<
Atas alasan inilah Tun Mahathir telah
men##unakan autoriti yan# telah diberikan kepadanya untuk menyelesaikan setiap masalah
yan# timbul. Misalnya tindakan Tun Mahathir yan# men#uran#kan pen#aruh Musa &itam
den#an -ara menukarkan sebaha#ian besar penyokon# musa yan# meme#an# %a3atan
menteri kabinet ke kementerian yan# kuran# berpen#aruh
8/
tindakan ini diambil ekoran
sikap Musa &itam yan# suka menyelar kepimpinan Tun Mahathir terutamanya dari aspek
dasar?dasar yan# telah diperkenalkan oleh Tun Mahathir.
Seterusnya isu kekebalan ra%a?ra%a Melayu, pada tahun 18" telah berlaku krisis
perlemba#aan
88
iaitu Tun Mahathir telah membentan#kan ran# undan#?undan#
perlemba#aan diparlimen de3an rakyat men#enai perkara <<:,; iaitu sekiranya ra%a untuk
apa sebab tidak menandatan#ani ran#, ran# tersebut tetap akan men%adi undan#?undan#
selepas 1, hari diisytiharkan.
8
Sebenarnya setiap ran# yan# diran#ka hanya akan diterima
sekiranya ditandatan#ani oleh Sultan. Keadaan ini telah memaksa Tun Mahathir untuk
men-ari %alan a#ar parlimen Malaysia dapat memberi laluan kepada ran# tanpa melalui
kebenaran sultan. Dalam ertikata yan# sebenar sistem (eudal Malaysia pada pandan#an
Tun Mahathir telah menyebabkan kedudukan dan kuasa beliau yan# diberi oleh rakyat
dalam politik Malaysia tidaklah mutlak kerana dibatasi oleh tindak tanduk ra%a?ra%a Melayu.
!
Melalui dua isu ini %elas menun%ukkan kepada kita baha3a setiap tindakan yan#
diambil oleh Tun Mahathir adalah untuk men%amin kedudukan politik tanpa di#an##u #u#at
oleh mana?mana pihak yan# boleh menimbulkan keadaan yan# huru?hara maka setiap
masalah yan# timbul pasti se#era diselesaikan.
Seterusnya Tun Mahathir telah memperkenalkan dasar?dasar baharu seperti Dasar
Pandan# Ke Timur: Dasar $ersih, 'ekap Dan Amanah dan Dasar Penerapan +ilai?+ilai
)slam.
5.1.2 DASAR PANDANG KE TIMUR
Dasar Pandan# Ke Timur diperkenalkan pada 8 Februari 18. yan# bertu%uan untuk
memodenkan pentadbiran a3am. Menerusi dasar ini, ne#ara 8epun dan Korea telah
86
Rusdi 5mar dan Si1amuru#an.2p, 5it., hal 8..
87
8amaie &amil ..!!". Kepimpinan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5; Akademika. &al "".
88
8oan Fam 9i &in# ..!!<. Tun Dr Mahathir Lega)y F An +nspirational Learning @>perien)e 141#
1%. Kuala 9umpur> Krista 2du-ation Sdn $hd. &al 48.
89
M.Ra%endran.1".Mahathir Mohammad : Prime Minister o( Malaysia;. Selan#or> )$S $uku Sdn
$hd. &al .1.
90
Ab Iahab $in 'he Mat .18. Dr Mahathir dan Dasar Luar Malaysia / -ajian -epimpinan Dalam
Mengurus +su#+su 3ubungan Malaysia#Singapura. Kuala 9umpur> 0ni1ersiti Malaya. &al ".
di%adikan model terutamanya dalam aspek pen#urusan, latihan teknikal, ka%ian
pemban#unan dan industri. )ni turut disokon# oleh Ahmad Atory dalam The 9eadership
Fa-tor in Administrati1e Re(orm in Malaysia, 3ith a Spe-i(i- Study on the 9eadership o( Dr.
Mahathir Mohamad, Prime Minister o( Malaysia iaitu,
)n addition to the abo1e re(orm pro#rammes, Dr. Mahathir has also laun-hed se1eral
-on-epts or slo#ans su-h as the 9ook 2ast Poli-y 3hi-h 3as aimed at lookin# at the
8apanese and Korean styles o( mana#ement and the (ields o( te-hni-al trainin#,
resear-h de1elopment and industry.
1

+e#ara 8epun dan Korea dipillih kerana men#amalkan amalan?amalan yan# baik seperti
bersih, masa, berdisiplin dan kai6en. Dasar pandan# ke Timur mempunyai dua ob%ekti( iaitu
menin##ikan prestasi pen#urusan dan pemban#unan ne#ara dan me3u%udkan #olon#an
masyarakat Malaysia yan# mempunyai nilai?nilai dan etika ker%a yan# positi(. Terdapat ti#a
strate#i pelaksanaan dasar pandan# ke timur iaitu perubahan struktur kera%aan, perubahan
aspek perkhidmatan dan latihan dan kursus.
.

5.1.3 DASAR BERSIH: "EKAP DAN AMANAH
Disampin# itu, selepas memperkenalkan dasar Pandan# Ke Timur Tun Mahathir telah
men#umumkan dasar $ersih, 'ekap dan Amanah yan# turut diperkenalkan pada tahun
18.. Dasar $ersih, 'ekap dan Amanah dilaksanakan bertu%uan untuk men3u%udkan satu
etika ker%a dan sikap berkhidmat baharu ba#i rakyat Malaysia den#an memberi keutamaan
kepada penin#katan produkti1iti dan mutu. 0ntuk men-apai ob%ekti( ini maka beberapa
strate#i telah diran#ka misalnya manual prosedur ker%a, kumpulan menin#kat mutu ker%a,
pe%abat pelan terbuka kad perakam 3aktu, tanda nama dan badan pen-e#ah rasuah.
"
5.1.! DASAR PENERAPAN NILAI-NILAI ISLAM
91
Ahmad Atory &ussain.1/. The 9eadership Fa-tor in Administrati1e Re(orm in Malaysia, 3ith a
Spe-i(i- Study on the 9eadership o( Dr. Mahathir Mohamad, Prime Minister o( Malaysia, Pertanika
7, So), S)i, 6 3um, &al 1!,.
92
Shari(ah &ayaati Syed )smail al?Rudsy, Asmak Ab. Rahman Mohd )6ani bin Mohd =ain..!!.
Pen#ukuhan +ilai Dan Pro(esionalisme Di Kalan#an Pen%a3at A3am Ke Arah 2(ekti( Ao1ernan Di
Malaysia, 7urnal Syariah. &al ,<8.
93
Dasar Pandan# ke Timur, http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeDphpPoptionS
-om@-ontentE1ie3Sarti-leEidS.4!>dasar?pandan#?ketimurE-atid S88>dasar?dasar?ne#ara
Menurut Amin Fadlillah E Mohammad Red6uan 5thman :.!1.;, (enomena keban#kitan
)slam yan# berlaku di sebaha#ian besar dunia )slam pada tahun 1/!?an dan 18!?an,
merupakan antara (aktor utama yan# men%adi pen-etus pelaksanaan Dasar Penerapan
+ilai?+ilai )slam di Malaysia.
4
Terdapat kekhuatiran dalam 0M+5, %ika parti tersebut tidak
bertindak balas terhadap desakan kembali kepada )slam, (enomena ini boleh men#an-am
kelan#sun#annya. Atas kesedaran untuk men#ekalkan kestabilan politik Malaysia pada
ketika itu maka pada tahun 18. dasar Penerapan +ilai?+ilai )slam telah diperkenalkan.
5b%ekti( dasar ini ialah menekankan kepada re(ormasi mental dan spiritual masyarakat
Melayu den#an men#ambil prinsip?prinsip )slam seba#ai teras pelaksanaan dan untuk
meli-inkan serta men#elakkan penyele3an#an dalam pentadbiran ne#ara. Kesan
pen#enalan dasar telah memba3a kepada penubuhan $ank )slam, Taka(ul )slam, 0ni1ersiti
)slam Antaraban#sa. Selain itu, sistem pa%ak #adai )slam di amalkan.
,
5.1.5 4A4ASAN 2020
NURUL S;)<=).0 /0.5) 5-3-.6 18)5 >)... =)=)*). 2020 1 7).9).6). ?)8; 18,).
0/70). /)3); ,2.>)5)). 12+*)/) ,05) ?)>),). ;););)... 53-.6 >) 62.,.. 72.0.6 ),8
Melalui pen#enalan dasar?dasar ini %elas menun%ukkan setiap dasar yan# di#ubal
adalah untuk memperbaiki sistem nilai, budaya dan etika yan# bukan saha%a untuk
masyarakat Melayu malah turut melibatkan semua kaum di Malaysia. )ni kerana Tun
Mahathir sedar kema%uan tidak dapat di-apai sela#i sikap dan persepsi masyarakat
Malaysia tidak diubah.
5.1.6 MEMENTINGKAN DAN MEN%AMIN KESELAMATAN
Seterusnya, semasa era kepimpinan Tun Mahathir pemerintahan Rule o& La: atau
pemerintahan berasaskan undan#?undan# telah dilaksanakan manakala akta?akta yan#
telah diperkenalkan sebelum kepimpinan Tun Mahathir telah dikekalkan seperti akta
keselamatan dalam ne#eri :)SA;, akta hasutan dan akta rahsia rasmi :5SA;. Menurut Rusdi
5mar dan Si1amuru#an tu%uan akta?akta ini dikekalkan adalah untuk men%a#a kestabilan
ne#ara ekoran rakyat Malaysia terdiri daripada pelba#ai kaum, a#ama dan kebudayaan.
<
&al ini turut disokon# oleh Mu%ibu Abd Muis, =aliha &%. &ussin dan $adrul A6mier
MohamedN $akar dalam Perubahan Aenerasi dan Perkemban#an Demokrasi di Malaysia
94
Amin Fadlillah dan Mohammad Red6uan 5thman..!1..Perspekti( $adan $ukan Kera%aan :+#o;
)slam Terhadap Dasar Penerapan +ilai?+ilai )slam Dan Pendekatan )slam &adhari, 7urnal 3adhari
:4;, 4?/<, hal ,1.
95
Amin Fadlillah dan Mohammad Red6uan 5thman, op, )it., hal ,..
96
Rusdi 5mar dan Si1amuru#an, op, )it., hal 8<.
Pas-a Pilihan Raya 0mum ke?1. iaitu pen#ekalan akta?akta ini adalah bertu%uan untuk
men#a3al kestabilan politik.
/
)ni bermakna akta?akta ini telah di%adikan sen%ata sulit pada
era kepimpinan Tun Mahathir. Misalnya 5perasi 9alan# diba3ah akta )SA telah laksanakan
pada 18/ untuk menahan pemimpin pemban#kan# ini turut disokon# oleh Mi-hael 9ei#h
dan $elinda 9ip dalam Transitions )n Malaysian So-iety And Politi-s> To3ards 'entrali6in#
Po3er iaitu,
)n 18/ Dr. Mahathir (a-ed?o(( a -hallen#e to his leadership o( 0M+5 and laun-hed
5peration 9alan#, employin# the )nternal Se-urity A-t :)SA; a#ainst or#ani6ations
and indi1iduals 3ho 3ere simply -riti-al o( #o1ernment poli-ies, but by no stret-h o(
the ima#ination -ould be deemed sub1ersi1e, pro?-ommunist or utili6in#
un-onstitutional means to oppose the #o1ernment in po3er.
8
Seterusnya dapat disimpulkan baha3a pen#ekalan akta?akta semasa era Tun Mahathir
adalah untuk men%amin kestabilan politik ne#ara kerana Tun Mahathir sedar akan
kepentin#an akta?akta tersebut.
5.2 DASAR EKONOMI
5.2.1 DEB DIBAIKI DAN DITERUSKAN
'orak kepimpinan Tun Mahathir sepan%an# men%adi Perdana Menteri turut mempen#aruhi
serta men-orakkan dasar ekonomi di Malaysia. Setelah men%adi Perdana Menteri pada
tahun 181, beliau telah meneruskan Dasar 2konomi $aru :D2$; yan# telah bermula se%ak
tahun 1/1 la#i. Melalui D2$ inilah beliau berusaha untuk melahirkan usaha3an Melayu.

&al ini kerana oran# Melayu masih ketin##alan dalam bidan# ekonomi berbandin# kaum
'ina khususnya. Rentetannya, D2$ telah diperbaiki a#ar ber%aya men-apai ob%ekti(nya yan#
telah ditetapkan semasa a3al perlaksanaannya. +amun be#itu, 3alaupun diperbaiki tetapi
"!M ekuiti $umiputera yan# ditetapkan masih belum ber%aya di-apai. )ni %elas apabila pada
tahun 1! hanya 1."M saha%a ekuiti $umiputera yan# ber%aya di-apai dan ini %auh dari
peran-an#an untuk men-apai sehin##a "!M.
1!!
8usteru itu, dasar ini telah dihentikan dan
di#antikan den#an dasar baru.
97
Mu%ibu Abd Muis, =aliha &%. &ussin dan $adrul A6mier MohamedN $akar.@@@@@@. Perubahan
Aenerasi dan Perkemban#an Demokrasi di Malaysia Pas-a Pilihan Raya 0mum ke?1.. Seminar on
National Resilien)e Politi)al Managements and Poli)ies in Malaysia. Tidak Dinyatakan. &al 4.4.
98
Mi-hael 9ei#h dan $elinda 9ip.@@@@@. Transitions +n Malaysian So)iety And Politi)s/ To:ards
5entrali.ing Po:er. Tidak Dinyatakan. &al "1,.
99
8amaie &amil..!!". Kepimpinan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5. Akademika. &al. "1
100
5oi Kee $en#. .!!<. @ra o& Transition A&ter Mahathir. Sin#apore> )nstitute o( Southeast Asian
Studies. &al /<.
5.2.2 DASAR PANDANG KE TIMUR
Dasar Pandan# ke Timur telah diperkenalkan oleh beliau pada tahun 18.. Tu%uannya
adalah untuk men#ubah persepsi umum baha3a oran# Melayu tidak memiliki daya sain#
dan kuran# seman#at seperti yan# serin# di#ambarkan oleh pihak $ritish khususnya.
1!1
Melalui dasar yan# diperkenalkan inilah, beliau men%adikan +e#ara 8epun dan Korea
Selatan seba#ai model panduan untuk membentuk paradi#ma baru dalam budaya ker%a
oran# Melayu kerana budaya ker%a san#at berkait den#an pemban#unan ekonomi itu
sendiri. Menurut Si1amuru#an, sebab Tun Mahathir men%adikan kedua?dua ne#ara ini
seba#ai model yan# patut di-ontohi oleh Malaysia kerana 8epun merupakan sebuah ne#ara
industri yan# ber%aya 3alaupun ne#aranya pernah men#alami kemusnahan yan# teruk
rentetan pen#eboman &iroshima, manakala Korea Selatan pula dikaitkan den#an etika ker%a
yan# baik sekali#us pentin# untuk membantu pemban#unan ekonomi sesebuah ne#ara.
1!.
$ahkan, dalam Arts and So-ial S-ien-es 8ournal turut dinyatakan berkaitan Dasar pandan#
ke Timur ini yan# %elas boleh dilihat melalui ayat penulis iaituJ
FMahathir trans&ormed Malaysian Gstate building* to adapt to international )hange; by
gi9ing priority to the @ast rather than the ?est, 3is GLook @ast* poli)y dominated the
paradigm )hange in the Gstate building* in the &irst era o& Mahathir*s administrationH
1!"
5.2.3 DASAR BU' BRITISH LAST
Kesinambun#an daripada Dasar Pandan# ke Timur yan# diperkenalkan, mun-ul satu dasar
baru yan# dikenali seba#ai Dasar (uy (ritish Last yan# se-ara tidak lan#sun#
melen#kapkan Dasar Pandan# ke Timur itu sendiri.
1!4
Dasar (uy (ritish Last ini dikatakan
merupakan satu tamparan hebat ba#i oran# Melayu yan# kononya selama ini beran##apan
baha3a produk dari $arat %auh lebih berkualiti berbandin# produk dari ne#ara lain.
1!,
Melalui
dasar ini, semua pembelian yan# di%alankan oleh kera%aan perlu diru%uk kepada beliau dan
%u#a perlu disertakan den#an sumber alternati( dari syarikat lain selain $ritish yan# hanya
men%adi pilihan terakhir %ika syarikat alternati( tidak memenuhi syarat yan# diin#inkan. Maka
tidak hairanlah apabila selepas , bulan dasar ini dilaksanakan, $ritish telah men#hantar
Setiausaha 9uarnya iaitu 9ord 'arrin#ton dan %u#a Menteri Pertahanannya iaitu 8ohn +ots
101
8amaie &amil. 2p, 5it,; hal "1Q"..
102
Si1amuru#an Pandian. .!!,. Legasi Mahathir. Kuala 9umpur> 0tusan Publi-ations E Distributors
Sdn. $hd. &al 1!
103
Md Shukri Shuib, Mohamad +asir Saludin E 5tto F Bon Fei#enblatt. .!1!. The Role o& Malaysian
Leaders in Nation (uilding Pro)ess H10$#1%%"I . &al ..
104
8amaie &amil. 2p, 5it,; hal "1.
105
Khoo $oo Teik. 1,. Parado>es o& Mahathirism/ An +ntelle)tual (iography o& Mahathir Mohamad,
Kuala 9umpur> 5D(ord 0ni1ersity Press. &al <4.
ke Kuala 9umpur bertu%uan untuk berbin-an# den#an Tun Mahathir berkaitan den#an dasar
yan# di%alankan kerana keadaan ini men%adi satu tamparan hebat ba#i sebuah ne#ara besar
dan ma%u seperti $ritish.
5.2.! DASAR PENS'ARIKATAN MALA'SIA
Demi me3u%udkan ker%asama erat, bermakna dan berkesan di antara sektor a3am dan
s3asta dalam men%ayakan pemban#unan ne#ara, maka Dasar Pensyarikatan Malaysia
telah diperkenalkan pada tahun 18". Dasar ini telah diutarakan se3aktu pelan-aran Forum
)+TA+ pada ., Feb 18".
1!<
Konsep dasar ini adalah in#in men#hapuskan sikap
permusuhan kedua?dua sektor melalui perkon#sian maklumat, tan##un#%a3ab dan %u#a
-abaran. Selepas itu, diperkenalkan pula Dasar Pens3astaan yan# men%adi kesinambun#an
kapada Dasar Pensyarikatan Malaysia. 5b%ekti( utama Dasar Pens3astaan ini ialah
men#uran#kan beban ke3an#an dan pentadbiran kera%aan, menin#katkan ke-ekapan dan
daya pen#eluaran, memper-epatkan pertumbuhan ekonomi serta men#uran#kan
pen#libatan sektor a3am disampin# membantu men-apai matalamt D2$. Pada tahun 1/,,
perbelan%aan sektor a3am adalah sebanyak .8M telah menin#kat kepada "<M pada tahun
18.. Keadaan ini %elas membebankan kera%aan yan# terpaksa menan##un# perbelan%aan
yan# sentiasa menin#kat. Antara -ontoh syarikat yan# telah dis3astakan ialah Syarikat
Telekom Malaysia :TM; dan %u#a Pos Malaysia. Dasar Pens3astaan ini sekali#us
merupakan satu strate#i baru yan# in#in merealisasikan penyertaan akti( bumiputera dalam
sektor korporat ba#i men#atasi masalah ketidakseimban#an penyertaan di dalam sektor
korporat. )ni %elas apabila entiti yan# dis3astakan memperuntukkan "!M ekuitinya kepada
$umiputera, manakala 3ar#a asin# terhad kepada .,M saha%a dari saham modalnya.
5.2.5 DASAR PERTANIAN NEGARA
Semasa pentadbiran ne#ara di ba3ah Tun Mahathir %u#a, beliau turut memperkenalkan
Dasar Pertanian +e#ara yan# telah di#ubal semen%ak tahun 184. Matlamatnya adalah
untuk memaksimumkan pendapatan ne#ara daripada hasil pertanian disampin#
memper#iatkan semula sumban#an sektor pertanian kepada pemban#unan ekonomi
ne#ara keseluruhannya.
1!/
Terdapat ti#a perin#kat dalam dasar ini iaitu Dasar Pertanian
+e#ara Pertama :184?11;, Dasar Pertanian Kedua :1.?1/; dan Dasar Pertanian
Keti#a :18?.!1!;. 8ika dilihat di a3al pen#enalan dasar ini yan# ber(okuskan kepada
Dasar Pertanian Pertama %elas baha3a dasar ini memberi penekanan terhadap
106
8abatan Peneran#an Malaysia. @@@@@@@. Diakses pada " Mei .!14 daripada
http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCekonomiC1"/<?dasar?pensyarikatan.html
107
8abatan Peneran#an Malaysia. @@@@@@@@. Diakses pada , Mei .!14 daripada
http>CC333.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCbmCmen#enai?%penCmaklumat?baha#ianCbaha#ian?
penerbitan?dasar?ne#ara
pemban#unan sektor pertanian yan# berorientasikan eksport.
1!8
Strate#i pelaksanaannya
adalah melalui pembukaan tanah baru, pemban#unan )n?Situ, perkhidmatan sokon#an
pertanian, pemban#unan sosial dan institusi, pens3astaan serta penyertaan pihak s3asta
dan %u#a pemban#unan komoditi. Dasar yan# diperkenalkan ini %u#a merupakan sebaha#ian
daripada initipati Ia3asan .!.!.
5.2.6 DASAR PERINDUSTRIAN
Pada tahun 18, pula, beliau telah memperkenalkan Dasar Perindustrian rentetan
berlakunya e1olusi kemelesetan ekonomi ne#ara pada tahun 18!. 8ika dianalisis,
sememan#nya industri yan# dititikberatkan serin# berubah. 'ontohnya, sekitar a3al ,!?an,
perindustrian ber(okuskan kepada #etah dan bi%ih timah, tahun <!?an industri #antian import,
tahun /!?an (okus kepada mempelba#aikan ekonomi manakala tahun 8!?an pula semasa
a3al pentadbiran Tun lebih ber(okuskan kepada industri berat. Dasar ini telah
dipertan##un#%a3abkan kepada &ea1y )ndustries 'orporation Malaysia :&)'5M; yan#
3u%ud a3al tahun 18!?an.
1!
$a#i memperkukuhkan la#i dasar perindustrian ini, maka satu
pelan baru telan dilan-arkan iaitu Pelan )nduk Perindustrian :18<?1,; dan Pelan )nduk
Perindustrian Kedua :1<?.!!,; den#an matlamat a#ar industri berat terus mendapat
bantuan.
11!
Se-ara keseluruhannya, pen#enalan dasar dari aspek ekonomi pada era kepimpinan
Tun Mahathir adalah bersi(at perubahan. Perubahan?perubahan yan# dilaksanakan adalah
bertu%uan untuk memperbaiki persepsi, sikap, dan perkhidmatan sekali#us untuk
menin#katkan pendapatan ne#ara. )ni menun%ukkan se#ala tindakan yan# dilaksanakan Tun
Mahathir adalah semata?mata bertu%uan untuk men%adikan Malaysia sebuah ne#ara yan#
ma%u tanpa men#ikut mana?mana a-uan ne#ara sebaliknya berusaha untuk men-apai
se#ala yan# telah ditetapkan.
108
Kemeterian Pertanian dan )ndustri Asas Tani Malaysia. @@@@@@@@. Diakses pada , mei .!1,
daripada http>CC333.doa.#o1.myCran-an#an?
malaysiake1!J%sessionidSF!"./2!!F!/2$8,8<A$"'.,<81,<!4P
p@p@idS,<@)+STA+'2@"8e$Ep@p@li(e-y-leS!Ep@p@stateSnormalEp@p@modeS1ie3Ep@p@-ol@idS
-olumn?,Ep@p@-ol@-ountS1Epa#eS"
109
Mi-hael 9ei#h E $elinda 9ip. .!!4. Transition in Malaysian So)iety and Politi)s/ To:ards
5entrali.ing. &a3aii> Asia Pa-i(i- 'enter (or Se-urity Studies. &al "1!.
110
Si1amuru#an Pandian. .!!,. Legasi Mahathir. Kuala 9umpur> 0tusan Publi-ations E Distributors
Sdn. $hd. &al 1!
6.0 KESIMPULAN
Kesimpulannya, %ika ditin%au pada era kepimpinan Tunku aspek pemban#unan lebih
ditekankan memandan#kan ne#ara baharu saha%a men-apai kemerdekaan. )ni telah
menyebabkan Tunku lebih bersi(at pro $arat kerana beran##apan pihak barat dapat
men%amin keselamatan dan memberi sokon#an serta pandan#an men#enai aspek politik
dan ekonomi. Masalah dalaman yan# dihadapi pada era kepimpinan Tunku telah
menyebabkan Tunku tidak dapat men#emban#kan hubun#an den#an ne#ara?ne#ara lain.
Pada akhir era pemerintahan Tunku , sentimen?sentimen perkauman telah pun timbul. &al
ini berlaku ekoran dasar?dasar Tunku yan# dian##ap bersi(at sebelah pihak sama ada
daripada masyarakat Melayu mahupun masyarakat 'ina dan )ndia. Akibatnya telah
men-etuskan insiden 1" Mei, insiden yan# berlaku ini telah menyebabkan kredibiliti Tunku
seba#ai Perdana Menteri mula dipertikaikan keadaan ini telah menyebabkan Tunku
men#ambil keputusan untuk meletak %a3atan.
2koran perletakan %a3atan Tunku pada tahun 1/!, Tun Abdul Ra6ak telah dilantik
men%adi Perdana Menteri Malaysia yan# kedua. Aspek pemban#unan dan perpaduan
di%adikan asas pemban#unan ne#ara. Pada era kepimpinan Tun Ra6ak parti $arisan
+asional telah dibentuk ba#i men#uatkan dan men#ukuhkan kestabilan politik berikutan
insiden 1" Mei. Selain itu, ba#i memastikan insiden ini tidak berulan# maka Dasar 2konomi
$aru telah diperkenalkan. $a#i memastikan perpaduan terpelihara maka Dasar )nter#rasi
+asional turut dilaksanakan, tetapi malan#nya Tun Abdul Ra6ak tidak sempat melihat hasil
dasar?dasar yan# diperkenalkannya berikutan pada 14 8anuari 1/<, Tun Abdul Ra6ak
menin##al dunia kerana men#hidapi penyakit leukimia.
Seterusnya pemer#ian Tun Abdul Ra6ak telah menyebabkan Tun &ussien 5nn
dilantik men%adi Perdana Menteri Malaysia yan# keti#a. Pada era kepimpinan Tun &ussien
dapat disimpulkan Malaysia men#alami 6aman yan# harmoni berikutan masalah?masalah
perkauman tidak la#i 3u%ud kerana pada masa itu masyarakat Malaysia telah menerima
perbe6aan masin#?masin# ini dapat dilihat melalui pelaksanaan Rukun +e#ara telah
men#ukuhkan perpaduan diantara masyarkat Malaysia. Apa yan# dihadapi oleh Tun
&ussien 5nn adalah masalah dalaman parti. +amun kete#asan Tun &ussien 5nn ber%aya
menyelesaikan setiap masalah yan# timbul sehin##a dapat dikatakan masalah seperti
rasuah ber%aya dikuran#kan. $erikutan masalah kesihatan telah menyebabkan Tun &ussien
5nn meletak %a3atan sekali#us telah memilih Tun Mahathir seba#ai Perdana Menteri
Malaysia yan# keempat.
Tun Mahathir meme#an# %a3atan Perdana Menteri Malaysia pada tahun 181,
sepan%an# era kepimpinan pelba#ai dasar?dasar baharu telah diperkenalkan yan# bertu%uan
untuk mema%ukan ne#ara Malaysia men#ikut a-uan yan# tersendiri. 2ra kepimpinan Tun
Mahathir %u#a memperlihatkan pelba#ai aspek telah dima%ukan dan diperbaiki. &asilnya
ber%aya men%adikan Malaysia ne#ara yan# ma%u dalam se#ala aspek.
Se-ara keseluruhannya, didapati keempat?empat Perdana Menteri Malaysia telah
men#amalkan -orak pemerintahan yan# berbe6a?be6a. &al ini kerana dipen#aruhi oleh latar
belakan# kehidupan, dan pendidikan yan# berbe6a. Sekali#us telah menpen#aruhi
pen#enalan dasar?dasar disepan%an# era kepimpinan mereka. +amun perlu diketahui setiap
perbe6aan ini 3u%ud disebabkan in#in memenuhi keperluan pada masa itu sama ada aspek
politik dan ekonomi.
RU%UKAN
Ab Iahab 'he Mat. 18. Dr Mahathir dan Dasar Luar Malaysia/ -ajian -epimpinan Dalam
Mengurus +su#+su 3ubungan Malaysia#Singapura. Kuala 9umpur> 0ni1ersiti Malaya.
Abdullah Ahmad. 18/. Tunku Abdul Rahman dan Dasar Luar Malaysia 1!"#1$%. Kuala
9umpur> $erita Publishin# Sdn. $hd.
Abdullah Dahana. .!!.. 5hina dan Malaysia dalam Arena Perang Dingin 1B#1$%. Kula
9umpur> $erita Publishin# Sdn. $hd.
Ahmad Atory &ussain. 1/. The 9eadership Fa-tor in Administrati1e Re(orm in Malaysia,
3ith a Spe-i(i- Study on the 9eadership o( Dr. Mahathir Mohamad, Prime Minister o(
Malaysia. Pertanika 7, So), S)i, 6 3um; ,, 1!"?1."
Ahmad Atory E Malike $rahim.@@@@@@@. Politik pentadbiran di Malaysia/ Penilaian pega:ai
a:am terhada dasar politik dan kepimpinan nasional. Tidak Dinyatakan.
Ai6an Ainulsarah Al3i. Shah. .!!<, @disi -has sempena penganugerahan Tokoh Pembela
(angsa. Shah Alam> 0ni1ersiti Teknolo#i Mara.
Amin Fadlillah dan Mohammad Red6uan 5thman..!1..Perspekti( $adan $ukan Kera%aan
:+A5; )slam Terhadap Dasar Penerapan +ilai?+ilai )slam Dan Pendekatan )slam
&adhari. 7urnal 3adhari, 4, 4?/<.
A6i6 =ari6a Ahmad. 18/. Putera Negara. Perak> Firma Publishin# Sdn.$hd.
Dasar Pandan# ke Timur. Diakses dari http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeDphpPoptionS
-om@-ontentE1ie3Sarti-leEidS.4!>dasar?pandan#?ketimurE-atid S88>dasar?dasar
ne#ara
Faridah 8aa(ar. .!!/. Perdana Menteri Dan Dasar Luar Malaysia 10$#1%%0, Kuala 9umpur>
0ni1ersiti Keban#saan Malaysia.
Federation o( Malaya. . 5ktober 1,/. Malayan Legislati9e 5oun)il Debates. Kuala 9umpur>
Ao1ernment Printers.
8abatan Peneran#an Malaysia. @@@@@@@. Diakses pada " Mei .!14 daripada
http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCekonomiC1"/<?dasar?pensyarikatan.html
8abatan Peneran#an Malaysia. @@@@@@@@. Diakses pada , Mei .!14 daripada
http>CC333.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCbmCmen#enai?%penCmaklumat
baha#ianCbaha#ian?penerbitan?dasar?ne#ara
8amaie &a%i )smail. 8anuari .!!". Kepimpinan Politik> Pola Kepimpinan Politik 0M+5
Akademika; <.; 1/?".
8oan Fam 9i &in#. .!!<. Tun Dr Mahathir Lega)y F An +nspirational Learning @>perien)e
141#1%. Kuala 9umpur> Krista 2du-ation Sdn $hd.
8. Sara1anamuttu. 18". The Dilemma o& +ndependen)e/ T:o De)ades o& Malaysia*s
Aoreign Poli)y 10$#1$$. Penan#> 0ni1ersiti Sains Malaysia.
Kemeterian Pertanian dan )ndustri Asas Tani Malaysia. @@@@@@@@. Diakses pada , mei .!1,
daripada http>CC333.doa.#o1.myCran-an#an
malaysiake1!J%sessionidSF!"./2!!F!/2$8,8<A$"'.,<81,<!4P
p@p@idS,<@)+ST
+'2@"8e$Ep@p@li(e-y-leS!Ep@p@stateSnormalEp@p@modeS1ie3Ep@p@-ol@idS-olu
n?,Ep@p@-ol@-ountS1Epa#eS"
Khir 8ohari. 11. Tunku Tokoh Sepanjang Zaman. Arkib +e#ara Malaysia.
Khoo $oo Teik. 1,. Parado>es o& Mahathirism/ An +ntelle)tual (iography o& Mahathir
Mohamad. Kuala 9umpur> 5D(ord 0ni1ersity Press.
Ku hasnan Ku &alim E 9ut(an 8aes. .!!8. Tun 3ussien 2nn dan Legasinya. 8ohor>
0ni1ersiti Tun &ussien 5nn Malaysia.
F9ate $loomer Iith Areat Timin#H. 11 8une .!!8. 7usti)e Dato 7ames Aoong. Diakses pada
1< Mei .!14 dan di ambil dari http>CCaliran.-omC/<4.html
9enard 9im *an#li. .!11. The Tunku*s =reat +deas. Kuala 9umpur> )D2AS Malaysia.
Maru3iah Ahmat. .!1!, -enali Tun Abdul Ra.ak / Memangkin pemodenan Mengukuh
Pendidikan. Selan#or> 2a#le Publi-ations Sdn.$hd.
Md Shukri Shuib, Mohamad +asir Saludin, 5tto Bon Fei#enblatt, Mohamad Faisol Kelin#,
Mohd +a7eim A%is. .!1!. The Role o( Malaysian 9eaders in +ation $uildin# Pro-ess
:1,/?.!!";. Arts and So)ial S)ien)es 7ournal, ", 1?1/.
Means, A. P. 11. Malaysia Politi)s/ Se)ond =eneration. Sin#apore> 5D(ord 0ni1ersity
Press.
Mi-hael 9ei#h E $elinda 9ip. .!!4. Transition in Malaysian So)iety and Politi)s/ To:ards
5entrali.ing. &a3aii> Asia Pa-i(i- 'enter (or Se-urity Studies.
Miller, &. @@@@ . Putera Di#Raja dan Perdana Menteri. Kuala 9umpur> Federal Publi-ation
9imited.
M.Ra%endran.1". Mahathir Mohammad H Prime Minister o& MalaysiaI. Selan#or> )$S $uku
Sdn $hd.
Mu%ibu Abd Muis, =aliha &ussin E $adrul A6mier MohamedN$akar. @@@. Perubahan
Aenerasi dan Perkemban#an Demokrasi di Malaysia Pas-a Pilihan Raya 0mum ke?1.,
Politi)al Managements and Poli)ies in Malaysia.
Muru#esu Pathmanathan E Da1id 9a6arus. 184. Minds o& 5hange/ The Mahathir +mpa)t
2n Malaysia*s Aoreign Poli)y. Kuala 9umpur> 2ast Bie3 Produ-tion Sdn.$hd.
+e3 Strait Times. / Disember 1,8.
+or A6i6an )dris. 1!. Peranan Dan Pen#aruh Tunku Abdul Rahman Dalam Se%arah Dasar
9uar +e#ara> Tahun?Tahun A3alan :1,/?1<.;. 7ebat, 14, ..?.<1.
5oi Kee $en#. .!!<. @ra o& Transition A&ter Mahathir. Sin#apore> )nstitute o( Southeast
Asian Studies.
Paridah Abd.Samad. .!!. Tun Abdul Ra.ak Aenomena Politik Malaysia. Kuala 9umpur>
Partisan.
Ro6eman Abu &assan. .!!". Tun Abdul Ra.ak (in Dato* 3ussein Dasar Luar Malaysia
1$% 1$!, Perak> 0ni1ersiti Pendidikan Sultan )dris.
Rusdi dan Si1amuru#an. .!!,. Falsa(ah pemikiran politik Dr. Mahathir Mohamad, 7urnal
-emanusiaan, 8, /?1.
Shari(ah &ayaati Syed )smail al?Rudsy, Asmak Ab. Rahman Mohd )6ani bin Mohd =ain.
.!!. Pen#ukuhan +ilai Dan Pro(esionalisme Di Kalan#an Pen%a3at A3am Ke Arah 2(ekti(
Ao1ernan Di Malaysia. 7urnal Syariah, 1/, ,,?,.
S.&ashim Ahmad. .!!1. Perdana Menteri -ita 3ussien 2nn. Kuala 9umpur> 8u6 Art.
S.&ashim Ahmad. .!!. Tun 3ussien 2nn Potret Seorang Negara:an. Kuala 9umpur>
Re1olusi Rekaria.
Sil-o-k, T. &. 1<". De1elopment o( Malayan Forei#n Poli-y. Australian 2utlook, 1/H1I.
Si1amuru#an Pandian. .!!,. Legasi Mahathir. Kuala 9umpur> 0tusan Publi-ations E
Distributors Sdn. $hd.
Takashi Tor)). 1/. The +e3 2-onomi- Poli-y and The 0nited Malays +ational
5r#ani6ation Iith Spe-ial Re(eren-e To The Restru-turin# o( Malaysian So-iety. The
De9eloping @)onomies OOOB?", .!?"!.
The Malay Mail. 18 September 1<1. Tunku/ +n 3is ?ords. +STP.
The Star. .. September 1<. 8'MN2 Must Remain 'nited to be Strong<.
Tun Abdul Aha(ar $aba. .!!,. Tun Abdul Ra.ak A Personal Potrait/ +nto The Rural
3eartland, Selan#or> 0tusan Publi-ations and Distributors Sdn $hd.
Tun Mahathir Mohammad. .!14. Diakses pada " M2) .!14 daripada
http>CCpmr.peneran#an.#o1.myCindeD.phpCumumC1"/,8 tun?dr?mahathir
*usu( &arun. 11. Tunku/ +dealisme dalam -enangan. Penan#> *ayasan $umiputera.
=ainal Klin#. 18. Masyarakat Melayu/ Antara Tradisi dan Perubahan. Selan#or> 0tusan
Publi-ation E Distributor Sdn.$hd.
@@@@@. .!!4. Tun Abdul Ra.ak. Melaka > Asso-iated 2du-ational Distributors :M; Sdn.$hd.
@@@@@. .!!/. Malaysia/ The Road to +ndependen)e. Suban# 8aya> Pelanduk Publi-ation.
@@@@@. .!!. Amanat Presiden 'MN2 Tun 3ussien 2nn 1$!#141. Selan#or> $erita
Publishin#.