1

QUAN H GIA TIP CN TI CHNH V THU NHP

Chu Minh Hi
p dng m hnh hi quy 2 giai on phn tch s liu t kt qu cc
cuc iu tra mc sng h gia nh Vit Nam (VHLSS) t nm 2004 n 2008,
nghin cu tp trung vo lng ha tc ng ca cc nhn t nh hng n
s khc bit v thu nhp ca h gia nh, trong , tp trung vo s lin h gia
tip cn ti chnh v thu nhp.
C S L THUYT V THC NGHIM
Mi quan h ti chnh - tng trng trong kinh t hc c nghin cu t
rt sm. Lin quan trc tip ti ti chnh v phn phi thu nhp, l thuyt ca
Galor v Zeira (1993) cho rng, do th trng ti chnh khng hon ho, nn ch
nhng c nhn s hu mt lng ti sn ln mi iu kin vay vn t h
thng ti chnh. Nhng ngi ny c th s dng vn vay u t cho pht trin
vn con ngi sau lm vic trong lnh vc s dng lao ng i hi c k
nng, nn c thu nhp cao hn v do cng li ti sn tha k cho th h sau
nhiu hn. Theo l thuyt ca Banerjee v Newman (1993), nhng ngi vay c
tin t h thng ti chnh thay v phi lm thu cho ngi khc s c hai la chn
c kh nng mang li thu nhp cao hn, l: (i) u t vo sn xut, kinh doanh
t do, hoc (ii) thnh lp v pht trin doanh nghip. Do , nu th trng ti
chnh pht trin n mc phn ln s ngi trong x hi u c th tip cn cc
dch v ti chnh, n khng ch tc ng lm tng mc sng ca cc gia nh, tng
trng kinh t m cn gip thu hp khong cch thu nhp.
Levine (1997) hay Thorsten Beck v cng s (2000) cng cho rng, h
thng ti chnh pht trin s gip nng cao nng sut lao ng, t l tit kim v
phn b vn u t hiu qu hn, nn s lm gia tng thu nhp ca cc ch th
trong nn kinh t. C th hn, Levine (2005) a ra 5 cch thc tc ng ca s
pht trin ti chnh n tng trng, bao gm: (1) cung cp thng tin v cc c hi
u t phn b vn mt cch hiu qu; (2) gim st v tng cng qun tr
2

doanh nghip; (3) gim thiu ri ro trong u t; (4) thc y huy ng vn v huy
ng t tit kim; v (5) lm qu trnh trao i hng ha, dch v tr nn d dng.
Vit Nam trong nhng nm qua, s lin h gia tng trng kinh t v s
pht trin ca th trng ti chnh c th c nhn nhn r nt nht k t nm
2008 (thi im ca cuc khng hong ti chnh ton cu) n nay, khi hiu qu
hot ng ca h thng cc t chc tn dng c xu hng suy gim r rt (on
Vit Dng v Phm Xun Nam, 2013), cn tng trng kinh t chm li v kinh t
v m bin ng mnh biu hin qua tc tng trng suy gim trong khi lm
pht tng cao v thiu n nh (Bi Trinh v Nguyn Bch Lm, 2014).
Trn phng din nghin cu thc nghim, nghin cu ca Nguyn Phi Ln
v Anwar (2009) tm ra mi quan h cng chiu gia pht trin ti chnh v tng
trng kinh t khi phn tch theo cp tnh; nghin cu ca Nguyn nh Phan
(2010) s dng s liu VHLSS nm 2004 cho thy, pht trin ti chnh tc ng
tch cc ti thu nhp, tit kim v hot ng u t khi phn tch theo cp h gia
nh.
T c s l lun v thc tin nu trn, nghin cu ny hng quan tm ti
nh gi nh lng tc ng ca tip cn ti chnh n thu nhp ca h gia nh
Vit Nam giai on 2004-2008, qua nhn nh v tc ng ca ti chnh n s
khc bit v thu nhp trong x hi. Trong nghin cu ny, ti chnh l ni v khu
vc ti chnh chnh thc, khng bao gm hot ng ti chnh vi m (ti chnh cho
ngi ngho v doanh nghip siu nh).
S LIU, M HNH V PHNG PHP NGHIN CU
S liu: t 2002 n nay, VHLSS do Tng cc Thng k thc hin hai nm
mt ln. Trong tng nm, b s liu bao gm thng tin v cc c im nhn khu
hc, hot ng kinh t ca 9.189 h gia nh i in cho cc vng, min trn
phm vi c nc. Trn thc t, VHLSS cc nm 2010 v 2012 hon thnh, tuy
nhin, ng tic l hai cuc iu tra ny cng vi VHLSS nm 2002 khng thu
thp thng tin h gia nh vay vn t ngn hng t nhn v cc t chc tn dng
khc, nn nghin cu ch s dng VHLSS cc nm 2004, 2006 v 2008.
3

Trong s liu ca 3 cuc iu nu trn, c tng 1.665 quan st (h gia nh)
c thng tin v vay vn ngn hng. Tuy nhin, qu trnh phn tch thc nghim
c hp l v trnh nhng thin lnh gy ra bi yu t d liu, cc quan st bt
thng (outlier observation), tc nm rt xa so vi trung bnh ca mu quan st,
c loi b (bao gm cc h gia nh c thu nhp bnh qun u ngi ln hn
trung bnh mu 5 ln lch chun); ngoi ra, nhng quan st b khuyt mt s
thng tin, tc khng xc nh c gi tr c th, cng c loi ra. Do , cn li
1.557 quan st cho phn tch nh lng.
M hnh phn tch: Da trn hm thu nhp do Jacob Mincer xy dng, m
hnh nh lng phn tch tc ng tip cn ti chnh n thu nhp ca h nh
phng trnh 1 v tc ng cht lng tip cn ti chnh n thu nhp ca h nh
phng trnh 2.
n = o +[
1
. n +[
]
. X +e (1)
Trong :
Y l thu nhp bnh qun h gia nh (1.000 ng), c tnh bng tng thu
nhp ca h chia cho s thnh vin trong h. Trong nghin cu ny, thu nhp ca
h gia nh c quy v thng 1/2002.
D l bin gi, ly gi tr bng 1 nu t nht mt thnh vin trong h gia nh
cn d n mt khon vay t cc t chc tn dng. Do , D th hin tng i kh
nng tip cn ti chnh ca h.
X l vc-t cc bin th hin c im ca h gia nh, bao gm mt s bin
(c trng) chnh nh sau:
Bin c lp Gii thch
edu
Bc gio dc ch h cao nht, ly thang o t 0 n 9 (tng ng vi:
khng qua tiu hc/qua tiu hc /qua cp 2/qua cp 3/hc ngh/trung
hc chuyn nghip/cao ng/i hc/thc s/tin s)
sex =1/0: gii tnh ca ch h l nam/n
age Tui ca ch h
4

age2 Bnh phng tui ca ch h
hhsize S thnh vin trong h
depend T l ngi ph thuc (di 10 tui hoc trn 65 tui)
urban =1/0: h hnh th/nng thn
=1/0: h s hu ton b hoc 1 phn ngi nh ang /khng s hu
Ngoi ra, X cn bao gm cc bin gi (dummy variables) cho bit h sng
mt trong 8 vng hnh chnh ca Vit Nam (bin reg1 n reg8); hay ch h lm
vic trong lnh vc xy dng (cons_sec), qun i (quandoi); ngh nghip ca ch
h l nh lnh o (leader), lao ng k thut bc cao (kythuat_bc), k thut bc
trung (kythuat_bt), lao ng k thut (ld_kythuat); ch h lm vic trong khu vc
kinh t nh nc (ktnn), kinh t t nhn (kttn) hay khu vc khc.

j
l vc-t h s cn c lng ca cc bin trong X (j1).
C: D n khon vay ca h.
l hng s,
1
l h s c lng ca bin tip cn ti chnh v l phn
d c lng (bao gm cc nhng bin s khng quan st c).
C th c lng bng phng php bnh phng ti thiu thng thng
(OLS) c lng phng trnh (1); tuy nhin, nhiu kh nng s xy ra vn
ni sinh (endogeniety) trong d liu, bi gi tr khon vay ca h rt c th ph
thuc nhiu vo cc c im ca h. Chng hn, h c quan h thn thuc vi
ngi trong ngn hng c th vay c nhiu hn; trong khi , thu nhp ca
nhng h ny cao hn h khc cng c th l do h nng ng trong sn xut, kinh
doanh hoc lm vic ch khng hn ch nh vic c cp tn dng nhiu hn. V
mt kinh t lng, du hiu hin tng ni sinh trong phng trnh (1) c biu
hin qua h s tng quan gia bin C v phn d khc 0, hay cor(C,) 0. S
dng k thut kim nh Durbin-Wu-Hausman c th lm sng t iu ny.
Mt khi C l bin ni sinh, phng php OLS theo phng trnh 1 s cho kt
qu c lng khng hp l nu gi nguyn gi tr C thc t. Lc ny, nh gi
chnh xc tc ng ca tip cn ti chnh n thu nhp ca h, cn phi tm c
5

nhng bin cng c (instrumental variables) gip loi b vn ni sinh. V th,
m hnh phng php bin cng c (IV) hay m hnh hnh hi quy 2 giai on
(2SLS) c p dng. Bin cng c cho bin C trong nghin cu ny cn p ng
iu kin: (i) khng trc tip tc ng n thu nhp ca h gia nh v (ii) tng
quan vi bin C. D liu VHLSS c thng tin li sut cho vay v y l bin
khng trc tip tc ng n thu nhp ca h, nhng nhiu kh nng c tng
quan cao vi gi tr khon vay C, nn c th c dng lm bin cng c.
V pha th trng ti chnh, cu tn dng ca h ph thuc vo c im
ca h, c im th trng; trong khi , cung tn dng ph thuc vo c im
ca ngi cho vay, c im th trng v c c im h. Tuy nhin, ngoi thng
tin v li sut, d liu VHLSS khng cho php lng ha c cc thng tin a
chiu t th trng v cc c im ca t chc cho vay; do , hm s xc nh
khon vay ca h ca nghin cu ny c dng rt ngn nh sau:
n = y
0
+y

. X +y
]
. s + (ij) (2)
Trong , ls l li sut vay vn ng vai tr bin cng c cho bin C v l
phn d. T , phng php 2SLS tin hnh nh sau: (i) c lng hm vay vn
ca h (theo phng trnh 2); v (ii) ly gi tr lnC
e
c lng c theo phng
trnh (2) a vo phng trnh (1) thay v gi tr lnC thc t.
Vi phng php lun nh trn, phn mm Stata 16.2 c s dng x l
d liu v a ra kt qu c lng.
KT QU NGHIN CU
Kim nh hin tng ni sinh: K thut kim nh Durbin-Wu-Hausman
c s dng v kt qu (Bng 1) cho thy, thc s c vn ni sinh trong d
liu nghin cu.
BNG 1: KIM NH HIN TNG NI SINH
Bin ph thuc: lnY
Bin c lp
j
t p
lnC 0,332 4,52 0,000
-0,159 -2,14 0,033
S quan st 1.557
6

R
2
0,52

Ghi ch: h s ca cc bin gii thch khc c b ra khi bng kt qu.
Bn cht ca kim nh trn nh sau: nu C l bin ni sinh, th C ch c th
tng quan vi (phng trnh 1) thng qua (phng trnh 2). Gi thuyt ca
kim nh Durbin-Wu-Hausman trong trng hp ny l, xy ra hin tng ni
sinh bin C, tc nu coi l mt bin c lp v a vo phng trnh 1, h s
c lng ca n s 0. y, h s c lng ca l -0,159 v c ngha
thng k mc 5% (P=0,000), nn cha th bc b gi thuyt cho rng
cor(lnC,)0. Do , vic p dng phng php hi quy 2SLS l cn thit.
Kt qu hi quy 2SLS cho thy, tip cn ti chnh tc ng mnh v tch cc
ti thu nhp ca h gia nh (Bng 2). Theo , gi tr khon vay xut pht t nhu
cu tn dng thc s (khng phi gi tr khon vay thc t) ca h gia nh tng
thm 1% bnh qun c th tc ng tng thm 0,332% thu nhp theo u ngi ca
h. R2 =0,4658 cho bit, cc bin trong m hnh gii thch c 46,58% s bin
thin v thu nhp ca h gia nh.
C th hnh dung v tc ng ca tip cn ti chnh n thu nhp t kt qu
nghin cu nh sau: gi s mt h c 5 thnh vin, thu nhp bnh qun u ngi
l 2 triu ng/thng v c khon vay 10 triu ng. Khi , nu nh s tin vay
ca h tng thm 10%, hay 500.000 ng, tng thu nhp mt nm ca c h c th
tng ln [5 (ngi)] x [2 (triu)] x [0,332%] x [12 (thng)] =3,984 triu ng.
BNG 2. KT QU HI QUY 2SLS
Bin ph thuc: lnY
Bin c lp
j
t P
lnc 0,332 4,290 0,000
edu 0,063 4,280 0,000
age 0,000 0,010 0,995
age2 0,000 0,880 0,379
sex -0,013 -0,380 0,704
depend -0,005 -5,650 0,000
urban 0,154 3,460 0,001
7

own_dwell -0,034 -0,360 0,716
hhsize -0,101 -8,760 0,000
leader 0,104 0,820 0,412
kt_baccao -0,184 -1,320 0,186
kt_bactrung -0,022 -0,200 0,843
ldkythuat 0,126 2,930 0,003
nghe_dichvu 0,105 1,290 0,196
xaydung 0,029 0,410 0,684
quandoi -0,010 -0,040 0,964
ktnn 0,240 2,190 0,029
kttn 0,064 1,150 0,249
reg2 -0,007 -0,140 0,891
reg3 -0,117 -1,620 0,105
reg4 -0,088 -1,680 0,093
reg5 0,151 2,500 0,012
reg6 0,011 0,170 0,866
reg7 0,129 2,050 0,041
reg8 0,116 1,870 0,062
nam06 0,070 -0,400 0,132
nam08 0,263 3,250 0,000
hng s 5,604 8,030 0,000
s quan st 1,557
R
2
0,4658
Kt qu hi quy ny c th ni c bit ph hp vi l thuyt ca Banerjee
v Newman (1993): cc h vay c vn s dng vo cc hot ng u t to thu
nhp, h no cng c nhiu c hi tip cn dch v ti chnh th cng c kh nng
nng cao thu nhp. V do , khong cch v thu nhp gia cc h gia nh phn
no l do s khc bit v kh nng tip cn th trng ti chnh.
Ngoi ra, cng c th thy thu nhp bnh qun u ngi ca h c th chu
nh hng ca nhiu yu t khc, nh: trnh gio dc (tc ng dng); h
thnh th hay nng thn (h thnh th bnh qun c thu nhp cao hn h nng thn
bnh qun 15,4%); t l ph thuc (tc ng m); s thnh vin trong h (tc ng
m); vng a l hnh chnh. Ngoi ra, thu nhp ca h nn 2008 cao hn nm
8

2004 khong 26,3%, nhng dng nh thu nhp nm 2006 v 2004 khng c s
khc bit.
KT LUN
Nghin cu hng quan tm ti phn tch cc yu t tc ng ti thu nhp
ca h gia nh Vit Nam giai on 2004-2008 bng phng php m hnh hi quy
2SLS, trong , trng tm l lm r vai tr ca tip cn ti chnh. Kt qu nghin
cu khng nh vic tip dch v ti chnh, c th y l kh nng vay vn, c tc
ng tch cc ti thu nhp ca h.
Kt qu ny hm rng, s khc bit v thu nhp gia cc h c th c
nhiu nguyn nhn, nh: s chnh lch v trnh gio dc, ni sinh sng, hon
cnh gia nh hay lnh vc lm vic, ngh nghip, nhng vic thiu kh nng
tip cn dch v ti chnh mt cch ng u cng l mt nguyn nhn ng k. Do
, pht mt th trng ti chnh m c th m rng s ha nhp ti chnh
(financial inclusiveness) cho phn ng dn s, nht l nhng nhm ngi c iu
kin sng cn nhiu kh khn, s khng ch gip nng cao mc sng ngi dn,
m cn c th gip thu hp bt bnh ng v thu nhp, gp phn chung vo s n
nh kinh t - x hi./.
TI LIU THAM KHO
1. on Vit Dng, Phm Xun Nam (2013). Hiu qu hot ng ca cc ngn
hng thng mi Vit Nam, Tp ch Kinh t v d bo, s 24
2. Bi Trinh, Nguyn Bch Lm (2014). Vn ln ca nn kinh t thng qua mi
quan h: Nhu cu cui cng, sn xut, gi tr gia tng v nhp khu, Tp ch Kinh
t v D bo, s 4
3. Anwar, S. and Lan Phi Nguyen (2009). Financial Development and Economic
Growth in Vietnam, Journal of Economics and Finance, vol. 35, issue 3
4. Phan Nguyen Dinh (2010). The impacts of financial development on household
economic activities, Journal of Economics and Development, vol.13, no.2
9

5. Banerjee, A.V. and Newman, A.F. (1993). Occupational choice and the process
of development, Journal of Political Economy, vol. 101, no.2
6. Galor, O. and Zeira, J. (1993). Income distribution and macroeconomics, Review
of Economic Studies, vol. 60, no.1
7. Levine R. (1997). Financial development and Economic Growth: Views and
Agenda, Journal of Economic Literature, vol. XXXV
8. Levine, R. (2005). Finance and Growth: Theory and Evidence, in: Philippe
Aghion & Steven Durlauf (ed.), Handbook of Economic Growth, ed.1, vol.1, chap.
12
9. Thorsten Beck et al. (2000). Finance and the Sources of Growth, Journal of
Financial Economics, iss.58