TINJAUAN PUSTAKA

MENINGIOMA
Disusun Oleh :
M. Ali Akbar M.
NIM. 0010101051
Dsen Pe!bi!bin"
Dr. D#ikr$an%& S'. (S
FAKULTAS KEDOKTERAN
UNIVERSITAS JEMBER
2010

(A( 1. PENDA)U*UAN
Karena ke!a+uan %ehnik ,ia"nsa 'a,a ,e#asa ini& kasus-kasus %u!r
in%rakranial !en+a,i lebih serin" ,ila'rkan. Pa,a u!uran$a& %u!r in%rakranial
%i!bul ,en"an .e'a% ,an 'r "ressi/& sehin""a !en,rn" 'en,eri%an$a un%uk
se"era !en,a'a%kan 'en"ba%an ke ,k%er. Na!un %i,ak ,e!ikian haln$a ,en"an
kasus-kasus !enin"i!a ,i!ana 'en.,eri.%a ,a%an" 'a,a kea,aan $an" su,ah
lan+u% ,an %en%un$a ukuran %u!r su,ah !en+a,i san"a% besar. ( ahkan leh
karena 'er+alanann$a $an" san"a% la!ba% seba"lan besar kasus %an'a ,iser%ai
a,an$a "e+ala-"e+ala klinik. Menin"i!a $an" ke.il a%au ,en"an "e+ala $an"
!ini!al serin"kali ,ike%e!ukan se.ara kebe%ulaii. Dari se!ua %'si %u!r&
,ila'rkan %er,a'a% 1&001 !enin"i!a in%rakranial $an" seba"ian besar %an'a
a,an$a "e+ala-"e+ala klinik 2(la.k& e% al.& 30045.
Menin"i!a !eru'akan ne'las! a in%rakranial n!r 3 ,ala! uru%an
/rekuensin$a $ai%u !en.a'ai an"ka 301. Di in%ra.ranial& !enin"i!a ban$ak
,i%e!ukan 'a,a #ani%a ,iban,in" 'ria 23 : 15& se,an"kan 'a,a kanalis s'inalis
lebih %in""i la"i 20 : 15. Menin"i!a 'a,a ba$i lebih ban$ak 'a,a 'ria %eru%a!a
'a,a "ln"an u!ur an%ara 50-60 %ahun ,an !e!'erliha%kan ke.en,erun"an
un%uk ,i%e!ukan 'a,a bebera'a an""%a ,i sa%u keluar"a. Krelasi ,en"an %rau!a
ka'i%is kuran" !e$akinkan. Menin"i!a in%rakr anial !eru'akan 15-301 ,ari
se!ua %u!r 'ri!er ,i re"i ini. Menin"i!a +u"a bisa %i!bul ,i se'an+an"
kanalis s'inalis& ,an /rekuensin$a rela%i/ lebih %in""i ,iban,in"kan ,en"an %u!r
lain $an" ru!buh ,i re"i ini. Pa,a u!u!n$a !enin"i!a ,ian""a' seba"ai
ne'ias!a $an" berasal ,ari "liblas ,i seki%ar 7ili ara.hni,. Sel ,i !e,ulla
s'inalis $an" seban,in" ,en"an sel %ersebu% ialah sel $an" %erle%ak 'a,a %e!'a%
'er%e!uan an%ara ara.hni, ,en"an ,ura $an" !enu%u'i ra,iks
Te!'a% 're,ileksi ,i ruan" .raniu! su'ra%en%rial ialah ,aerah 'arasa"i%al.
8an" %erle%ak ,i kris%a s'heni,& 'arasellar& ,an bas-/rn%al biasan$a "e'en" a%au
ke.il bun,ar. (ila!ana !enin"i!a %erle%ak in/ra%en%rial& keban$akan ,i,a'a%i ,i
sa!'in" !e,ial s 'e%rsu! ,i ,eka% su,u% serebel'n%in. Menin"i!a s'inalis

!e!'un$ai ke.en,erun"an un%uk !e!ilih %e!'a% ,i ba"ian T.0 sa!'ai T.9.
Menin"i!a $an" bula% serin" !eni!bulkan 'eni'isan 'a,a %ulan" %en"krak
se,an"kan $an" "e'en" +us%ru !eni!bulkan h$'ers%sis&
Menin"i!a ,a'a% %u!buh ,i !ana sa+a ,i se'an+an" !enin"en ,an ,a'a%
!eni!bulkan !ani/es%asi klinis $an" san"a% ber7ariasi sesuai ,en"an ba"ian %ak
$an" %er"an""u. Seki%ar 001 !enin"i!a berlkasi ,i lbus /r%i%alis ,an 301
!eni!bulkan "e+ala sin,r!a lbus /rn%alis. Sin,r!a lbus /rn%alis sen,iri
raeru'akan "e+ala ke%i,ak!ara'uan !en"a%ur 'erilaku se'er%i i!'ulsi/& a'a%i&
,isr"anisasi& ,e/isi% !e!ri ,an a%ensi& ,is!n"si ekseku%i/& ,an ke%i,ak!a!'uan
!en"a%ur !,.
Tu!r ini !e#akili 301 ,ari se!ua ne'las!a in%ra.ranial ,an 13 1 ,ari
se!ua %u!r !e,ulla s'inalis. Menin"i!a biasan$a +inak& %e%a'i bisa ka!buh
se%elah ,ian"ka%. Tu!r ini lebih ser in" ,i%e!ukan 'a,a #ani%a ,an biasan$a
!un.ul 'a,a usia 00-60 %ahun& %e%a'i %i,ak %er%u%u' ke!un"kinan !un.ul 'a,a
!asa kanak-kanak a%au 'a,a usia $an" lebih lan+u%.Palin" ban$ak !enin"i!a
%er"ln" +!ak2beni"n5 ,an 10 1 !ali"nan%. Menin"i!a !ali"nan% ,a'a% %er+a,i
'a,a #ani%a ,an laki-laki&!enin"i!a beni"n lebih ban$ak %er+a,i 'a,a #ani%a.
Se'er%i ban$ak kasus ne'las!a lainn$a& !asih ban$ak hal $an" belu!
,ike%aliui ,ari !enin"i!a. Tu!r %ak $an" %er"ln" +inak ini se.ara
liis%'a%l"is berasal ,ari sel 'e!bun"kus arakl!i, {arakhnoid cap cells) $an"
!en"ala!i "r anulasi ,an 'erubahan ben%uk.3 Menin"i!a in%r akranial
raeru'akan %u!r ke,ua $an" %erserin" ,isa!'in" Gli!a& ,an !er u'akan 1:-
301 ,ari %u!r susunan sara/ 'usa%.l E%il"i %u!r Ini ,i,u"a berhubun"an
,en"an "ene%ik& %era'i ra,iasi& hr!n se;& in/eksi 7irus ,an r i#a$a% .e,era
ke'ala. Pa%/isil"i %er+a,in$a !enin"i!a sa!'ai saa% ini !asih belu! +elas.
Insi,ensi !enin"i!a in%rakranial !eru'akan %u!r ke,ua $an" %erserin"
,isa!'in" Gli!a& !eru'akan 1:-301 ,ari %u!r susunan sar a/ 'usa%.
Menin"i!a ,a'a% %er +a,i 'a,a se!ua usia na!un +aran" ,i,a'a%kan 'a,a ba$i
,an anak-anak. An"ka %er%in""i 'en,eri%a !enin"i!a a,alah 'a,a usia 50-60
%ahun. Meski'un ,e!ikian ,ila'r kan +u"a ,ua kasus !enin"i!a kn"eni%al
'a,a ba$i. Ks ,an Muller !en$a%akan !ulai usia 13 %ahun insi,ens

!enin"ir na !enin"ka% se.ar a 'r"ressi/. Menin"i!a ini lebih ban$ak
,i,a'a%kan 'a,a #ani%a ,ari 'a,a laki-laki. Perban,in"an an%ara #ani%a ,an laki-
laki a,alah : : 3& se,an"kan Ja.bsn e% al !en,a'a%kan 'erban,in"an #ani%a ,an
laki-laki a,alali 4:0.1.

BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA
3.1 Ana%!i
Menin; a,alah s%ia%u sela'u% +arin"an ika% $an" nie!bun"kus en.he'aln
,a! !e,ulla s'inalis. Ter,iri ,ari ,ura!a%er& ara.hni, ,an 'ia!a%er& $an"
le%akn$a beruru%an ,ari su'er/i.ial ke 'r /un,a. (ersa!a-sa!a&arakni, ,an
'ia!a%er ,isebu% le'%!enin".
Dura !a%er %er,iri ,ari +arin"an /ibrus $an" kua%& ber#a!a 'u%ih& %er,iri
,ari la!ina !enin"ialis ,an la!ina en,s%ealis. Pa,a !e,ulla s'inalis la!ina
en,s%ealis !eleka% era% 'a,a ,in,in" .analis 7er%ebralis& !en+a,i
en,s%eu!2<'eris%eu!5&sehin""a ,i an%ara la!ina !enin"ialis ,an la!ina
en,s%ealis %er,a'a% s'a%iu! e;%ra,uralis2s'a%iu! e'i,uralis5 $an" berisi +arin"an
ska% ln""ar& le!ak ,an 'leksus 7ensus. An%ara ,ura !a%er ,an ar.hni, %er,a'a%
s'a%iu! sub,urale $an" berisi .airan l$!'he. Pa,a en.he'aln la!ina en,s%ealis
!eleka% era% 'a,a 'er!ukaan in%erir .raniu!& %eru%a!a 'a,a su%ura& basis .rania
,an %e'i /ra!en ..i'i%al !a"nu!. *a!ina !enin"ialis !e!'un$ai 'er!ukaan
$an" li.in ,an ,ila'isi leh sua%u la'isan sel& ,an !e!ben%uk e!'a% buah se'%a&
$ai%u :
1. =al; eerebri
3. Ten%riu! .erebella
:. =al; .erebella
0. Dia'hra"! sellae
Ara.hni, bersa!a-sa!a ,en"an 'ia !a%er ,isebu% le'%!enin"es. Ke,ua
la'isan ini ,ihubun"kan sa%u sa!a lain leh %rabekula ar a.hni,eae.Ara.hni,
a,alah sua%u selubun" %i'is& !e!ben%uk s'a%iu! sub,urale ,en"an ,ura !a%er.
An%ara ar.hni, ,an 'ia !a%er %er,a'a% s'a%iu! subar a.hni,eu! $an" ber isi
li>ur .erebrs'inalis. Ara.hni, $an" nie!bun"kus basis serebri berben%uk %ebal
se,an"kan $an" nie!bun"kus /a.ies su'erir eerebri %i'is ,an %rans'aren%.
Ara.hni, !e!ben%uk %n+lan-%n+lan ke.il ,isebu% "ranula%in ara.hni,ea&
!asuk ke,ala! sinus 7ensus& %eru%a!a sinus sa"i%allis su'erir.

*a'isan ,isebelah 'r/un,a& !eluas ke ,ala! "$rus .erebri ,an ,ian%ara /lia
.erebri.Me!ben%uk %ela .hr ii,ea 7en%i.uli. Diben%uk leh serabu%-serabu%
re%i.ularis ,an elas%i..,i%u%u'i leh 'e!buluh-'e!buluh ,arali .erebral. Pia %er,iri
,ari la'isan sel !es,er !al %i'is se'er%i en,%heliu!. (erla#anan ,en"an
ar a.hni,& !e!brane ini ini !enu%u'i seraua 'er !ukaan %ak ,an !e,ulla
s'inalis.
Ga!bar 3.1 Ana%!i Menin"es
3.3 De/inisi
Menin"i!a a,alah %u!r 'a,a !enin;& $an" !eru'akan sela'u%
'elin,un" $an" !elin,un"i %ak ,an !e,ulla s'inalis. Menin"i!a ,a'a% %i!bul
'a,a %e!'a% !ana'un ,i ba"ian %ak !au'un !e,ulla s'inalis& %e%a'i& u!u!n$a
%er+a,i ,i he!is'here %ak ,i se!ua lbusn$a. Keban$akan !enin"i!a bersi/a%
+inak 2beni"n5. Menin"i!a !ali"nan% +aran" %er+a,i.
Menin"i!a a,ala %u!r %ak +inak $an" berasal ,ari sel-sel $an" %er,a'a%
'a,a la'isan !enin"en ser%a ,er i7a%- ,er i7a%n$a. Di an%ara sel-sel !enin"en i%u

belu! ,a'a% ,i'as%ikan sel niana $an" !e!ben%uk %u!r %e%a'i %er,a'a% hubun"an
era% an%ara %u!r ini ,en"an 7illi ara.hni,. Ti!ibulin7a !enin"i!a keban7akan
,i %e!na% ,i%e!ukan ban$ak 7illi ara.hni,. Dar i bser 7asi $an" ,ilakukan
Mallar$ 21?305 ,an ,i,ukun" Pen/iel, 21?3:5 ,i,a'a%kan sua%u knse' bali#a sel
$an" !e!ben%uk %u!r ini ialah /ibrblas% sehin""a !ereka !en$ebu%n$a
ara.hni, /ibrblas% a%au !enin"eal =ibrblas%!a.: Menin"i!a berasal ,ari
le'%!enin" $an" biasan$a berke!ban" +inak. Gushin"& 1?33 !ena!akann$a
!enin"i!a karena %u!r ini $an" ber,eka%an ,en"an !enin"en.
Ahli 'a%l"i 'a,a u!u!n$a I.bih !en$ukai label his%l"i ,ari 'a,a
label ana%!i un%uk sua%u %u!r. Na!un is%ilah !enin"i!a $an" ,ia+ukan
Gushin" 21?335 %ern$a%a ,a'a% ,i%eri!a ,an ,i,ukun" leh (aile$ ,an (u.$
21?:15.
Or7ille (aile$ 21?005 !en"eraukakan bah#a sel-sel ara.hni, berasal ,ari neural
crest, sel-sel ar a.hni, ,isebu% Cap cells; 'en,a'a% ini ,i,ukun" )ars%a,ius
21?505& bennula ,ari unsur e.%,er!. @ui.h %e%a' !en""ln"kan !enin"i!a ke
,ala! %u!r !es,er!al.
Ga!bar 3.1 Menin"i!a 'a,a "a!baran AT s.an

2.3 Etlologi
Para ahli %i,ak !e!as%ikan a'a 'en$ebab %u!r !enin"i!a& na!un
bebera'a %eri %elah ,i%eli%i ,an seba"ian besar !en$e%u+ui bah#a kr!sn $an"
+elek $an" !e$ebabkan %i!buln$a !enin"i!a. =ak%r-/ak%r %er'en%in" seba"ai
'en$ebab !enin"i!a a,alah %rau!a& keha!ilan& ,an 7irus. Pa,a 'en$eli,ikan
,ila'rkan 1B: ,ari !enin"i!a !en"ala!i %rau!a& Pa,a bebera'a kasus a,a
hubun"an lan"sun" an%ara %e!'a% %er+a,in$a %rau!a ,en"an %e!'a% %i!buln$a
%u!r. Sehin""a ,isi!'ulkan bah#a 'en$ebab %i!buln$a !enin"i!a a,alah
%r au!a. ( ebera'a 'en$eli,ikan ber'en,a'a% han$a se,iki% buk%i $an"
!enun+ukkan a,an$a hubun"an an%ara !enin"i!a ,en"an %rau!a.
Dila'rkan +u"a bah#a !enin"i!a ini serin" %i!b%il 'a,a akhir
keha!ilan& !un"kin hal ini ,a'a% ,i+elaskan a%as ,asar a,an$a hi,rasi %ak $an"
!enin"ka% 'a,a saa% i%u. Teri lain !en$a%akan bah#a 7irus ,a'a% +u"a seba"ai
'en$ebabn$a. Pa,a 'en$eli,ikan ,en"an light microscope ,i%e!ukan virus like
inclusion bodies ,ala! nu.lei ,ari !enin"i!a. Te%a'i 'en$eli,ikan ini
ke!u,ian ,iban%ah bah#a 'e!eriksaan electron misroscope inclusion bodies ini
a,alah 'r$eksi .$%'las!a $an" bera,a ,ala! !e!bran in%i.
Para 'eneli%i se,an" !e!'ela+ari bebera'a %eri %en%an" ke!un"kinan asal
usul !enin"i!a. Di an%ara 001 ,an 901 ,ari !enin"irnas berisi kr!s! 33
$an" abnr!al 'a,a lkus "en neur/ibr!a%sis 3 2N=35. N=3 !eru'akan "en
su'resr %u!r 'a,a 33C13& ,i%e!ukan %i,ak ak%i/ 'a,a 001 !enin"i!a
s'ra,ik. Pasien ,en"an N=3 ,an bebera'a nn-N=3 sin,r! /a!ilial $an" lain
,a'a% berke!ban" !en+a,i !enin"i!a !ul%i'le& ,an serin" %e%+a,i 'a,a usia
nui,a. Disa!'in" i%u& ,e'les i "en $an" lain +u"a ber hubun"an ,en"an
'er%u!buhan !enin"i!a.
Kr!s! ini biasan$a %erliba% ,ala! !enekan 'er%u!buhan %u!r.
Pen$ebab kelainan ini %i,ak ,ike%ahui. Menin"i!a +u"a serin" !e!iliki salinan
%a!bahan ,ari 'la%ele% ,i%urunkan /ak%r 'er%u!buhan 2PDG=D5 ,an e'i,er!is
rese'%r /ak%r 'er%u!buhan 2EG=D5 $an" !un"kin !e!berikan kn%ribusi 'a,a
'er%u!buhan %u!r ini. Sebelu!n$a ra,iasi ke ke'ala& se+arah 'a$u,ara kanker&

a%au neur/ ibr !a%sis %i'e 3 ,a'a% risik /ak%r un%uk !en"e!ban"kan
!enin"i!a. Mul%i'le !enin"i!as %er+a,i 'a,a 51 sa!'ai 151 ,ari 'asien&
%eru%a!a !ereka ,en"an neur/ibr !a%sis %i'e 3. ( ebera'a !enin"i!a
!e!lliki rese'%r $aii" berin%eraksi ,en"an hr!n seks 'r"es%ern& an,r"en&
,an+aran" es%r"en. Eks'resi 'r"es%ern rese'%r ,iliha% 'alin" serin" 'a,a +inak
!enin"i!as& baik 'a,a 'ria ,an #ani%a. =un"si rese'%r ini belura se'enuhn$a
,i'aha!i& ,an ,e!ikian& serin" kali !enan%an" ba"i ,k%er un%uk !enasiha%i
'asien 'ere!'uan !ereka %en%an" 'en""unaan hr!n +ika !ereka !e!iliki
se+arah sua%u !enin"i!a. Meski'un 'eran %e'a% hr!n ,ala! 'ei%u!buhan
!enin"i!a belu! ,i%en%ukan& 'eneli%i %elah !en"a!a%i bah#a ka,an"-ka,an"
!un"kin !enin"i!a %u!buh lebili .e'a% 'a,a saa% keha!ilan.
2.4 Patoi!lologi
Se'er%i ban$ak kasus ne'las!a lainn$a& !asih ban$ak hal $an" belu!
,ike%ahui ,ari !enin"i!a. Tu!r %ak $an" %er"ln" +inak ini se.ara
his%'a%l"is berasal ,ari sel 'e!bun"kus arakhni, 2arakhni, .a' .ells5 $an"
!en"ala!i "ranulasi ,an 'erubahan ben%uk. Pa%/isil"i %er+a,in$a !enin"i!a
sa!'ai saa% ini !asih belu! +elas. Kaska,e eiksani, ,i,u"a !e!ainkan
'eranan ,ala! %u!r"enesis ,an 'erke!ban"an e,e!a 'eri%u!ral.
Pa%/isil"i %er+a,in$a !enin"i!a sa!'ai saa% ini !asih belu! +elas.
Kaska,e eiksani, ,i,u"a !e!ainkan 'eranan ,ala! tumorogenesis ,an
'erke!ban"an e,e!a 'eri%u!ral.
Dari lkalisasin$a Seba"ian besar !enin"i!a %erle%ak ,i ,aerah
su'ra%en%rial. Insi,ens ini !enin"ka% %eru%a!a a,a ,aerah $an" !en"an,un"
"ranula%i Pa..hini. *kalisasi %erban$ak 'a,a ,aerah 'arasa"i%al ,an $an"
'alin" se,iki% 'a,a /ssa 's%erir.
E%il"i %u!r ini ,i,u"a berhubi!"an ,en"an "ene%ik& %era'i ra,iasi& hr!n
se;& in/eksi 7irus ,an ri#a$a% .e,era ke'ala. Seki%ar 00-901 %u!r ini !en"ala!i
kehilan"an !a%erial "ene%ik ,ari len"an 'an+an" kr!s! 33& 'a,a lkus "en
neur/ibr!a%sis 3 2N=35. N=3 !eru'akan "en su'resr %u!r 'a,a 33C13&
,i%e!ukan %i,ak ak%i/ 'a,a 001 !enin"i!a s'ra,ik. Pasien ,en"an

N=3 ,an beber a'a nn- N=3 sin,r! / a!ilial $an" lain ,a'a% berke!ban"
!en+a,i !enin"i!a !ul%i'le& ,an serin" %er+a,i 'a,a usia !u,a. Disa!'in" i%u&
,e'lesi "en $an" lain +u"a berhubun"an ,en"an 'er%u!buhan !enin"i!a.
Tera'i ra,iasi +u"a ,ian""a' %uru% ber'eran ,ala! "enesis !enin"i!a.
(a"ai!ana 'eranan ra,iasi ,alani !eni!bulkan !enin"i!a !asih belu! +elas.
Pasien $an" !en,a'a%kan %era'i ra,iasi ,sis ren,ah un%uk %inea ka'i%is ,a'a%
berke!ban" !en+a,i !enin"i!a !ul%i'el ,i %e!'a% $an" %erkena ra,iasi 'a,a
,eka,e beriku%n$a. Da,iasi kranial ,sis %in""i ,a'a% !en"in,uksi %er+a,in$a
!enin"i!a se%elah 'eri,e la%en $an" 'en,ek.
Menin"i!a +u"a berhubun"an ,en"an hr!n seks ,an se'er%i haln$a
/ak%r e%il"i lainn$a !ekanis!e hr !n se; hin""a !e!ieu !enin"i!a
hin""a saa% ini !asih !en+a,i 'er,eba%an. Pa,a seki%ar 3B: kasus !enin"i!a
,i%e!ukan rese'%r 'r"es%erne. Ti,ak han$a 'r"es%ern& rese'%r hr!n lain
+u"a ,i%e!ukan 'a,a %u!r ini %er!asuk es%r"en& an,r"en& ,'a!ine& ,an
rese'%r un%uk platelet derived growth factor. (ebera'a rese'%r hr!n se;
,ieks'ressikan leh !enin"i!a. Den"an %eknik i!unhis%ki!ia $an" s'esi/ik
,an %eknik bil"i !lekuler ,ike%ahui bah#a es%r"en ,ieks'resikan ,ala!
knsen%rasi $an" ren,ah. Dese'%r 'r"es%ern ,a'a% ,i%e!ukan ,ala! si%sl ,ari
!enin"i!a. Dese'%r s!a%s%a%in +u"a ,i%e!ukan knsis%en 'a,a !enin"i!a.
Pa,a !enin"i!a !ul%i'le& rese'%r 'r"es%ern lebih %in""i ,iban,in"kan
'a,a !enin"i!a sli%er. Dese'%r 'r"es%ern $an" ,i%e!ukan 'a,a !enin"i!a
sa!a ,en"an $an" ,i%e!ukan 'a,a karsin!a mammae. Ja.bs ,kk 2105
!ela'rkan. !enin"i!a se.ara ber!akna %i,ak berhubun"an ,en"an karsin!a
mammae, %a'i bebera'a 'eneli%ian lainn$a !ela'rkan hubun"an karsin!a
!a!!ae ,en"an !enin"i!a.

Ga!bar 3.: *kasi %erserin" 'a,a !enin"i!a
Menin"i!a !eru'akan %u!r %ak $an" 'er%u!buhann$a la!ba% ,an
%i,ak !en"in7asi %ak !au'un !e,ulla s'inalis. S%i!ulus h!in !eru'akan
/ak%r $an" 'en%in" ,ala! 'er%u!buhan !enin"i!a. Per%unibuhan !enin"i!a
,a'a% !en+a,i .e'a% sela!a 'eri,e 'enin"ka%an hr!n& /ase lu%eal 'a,a siklus
!ens%ruasi ,an keha!ilan.
Trau!a ,an 7irus seba"ai ke!un"kinan 'en$ebab !enin"i!a %elah
,i%eli%i& %a'i belu! ,i,a'a%kan buk%i n$a%a hubun"an %rau!a ,an 7irus seba"ai

'en$ebab !enin"i!a. Phili's e% al !ela'rkan a,an$a se,iki% 'enin"ka%an kasus
!enin"i!a se%elah %rau!a ke'ala 'a,a ''ulasi western Washington state.
2." #a$%a&a' (i!t o)at ologi
Menin"i!a in%r akranial ban$ak ,i%e!ukan ,i r e"i 'arasa"i%al&
selan+u%n$a ,i ,aerah 'er !ukaan kn7eks la%eral ,an /al; .erebri. Di kanalis
s'inalis !enin"i!a l.bih serin" !ene!'a%i re"i %rakal. Per%u!buhan %u!r ini
!en"akiba%kan %ekanan heba% 'a,a +arin"an seki%a!$a& na!un +aran" !en$ebuk
ke +arin"an %ak. Ka,an"-ka,an" ,i%e!ukan /kus-/kus kalsi/ikasi ke.il-ke.il
$an" berasai ,ari psammoma bodies, bahkan ,a'a% ,i%e!ukan 'e!ben%ukan
+arin"an %ulan" baru.
Se.ara his%l"is& !enin"i!a biasan$a berben%uk "lbuler ,an !eii'u%i
,ura se.ara luas. Pa,a 'er!ukaan '%n"an& %a!'ak 'u.a% %ranslusen a%au !erah
ke.kla%an h!"en ser%a ,a'a% se'er%i ber'asir. Dika%akan a%i'ikal +ika
,i%e!ukan 'rses !i%sis 'a,a 0 sel 'er la'an"an 'an,an" elek%rn. a%au %er,a'a%
'enin"ka%an selulari%as& rasi small cell ,an nukleus si%'las!a $an" %in""i&
uninterupted patternless ,an sheet-like growth. Se,an"kan 'a,a ana'ias%ik akan
,i%e!ukan 'enin"ka%an +u!lah !i%sis sel& nuklear 'le!r'his!& abnr!ali%as
'la 'er%u!buhan !enin"i!a ,an in/il%rasi serebral. I!unhis%ki!ia ,a'a%
!e!ban%u ,ia"nsis !enin"i!a. Pa,a 'asien ,en"an !enin"i!a& 901
!enun+ukkan a,an$a e'i%helial !e!brane an%i"en 2EMA5 $an" 'si%i/. S%ain
ne"a%i/unruk an%i- *eu 4 an%ib,i 2'si%i/ 'a,a S.h#ann!as5 ,an glial fibrillary
acididprotein 2G=AP5.

Ga!bar 3.5 sli,e Pa%l"i 2)e!a%ksilin-esin& E000 'erbesaran asli5. A& Menin"i!a
,en"an /i%ur "anas& nuklelus 2%i%ik kunin"5 ,an !i%sis 2'anah5. (& in%ranuklear in%nisi
si%'las!a 2'seu,in.lusin5.
3.6 Klasi/ikasi
Ga!baran !ikrsk'ik !enin"i!a a!a% ber7ariasi& !a.a!-!a.a!
klasi/ikasi ,iusulkan& na%nun Or7ille ( aile$ 21?005 !en"an""a' klasi/ikasi
!enin"i!a %i,ak ,i'erlukan. Pan,an"an ini ,i,asarkaii se.ara bil"is kar!a
7ariasi-7ariasi his%l"is %ersebii% %i,ak ban$ak kai%ann$a ,en"an 'eran"ai bil"i
kel!'k %u!r ini.
Klasi/ ikasi !enuru% Kernhan ,an Sa$re& $ai%u Menin"i!a
!enin"%heli!a%sa 2s$n.$%ial& eii,%h.li!a%us5& Menin"i!a /ibrblas%i. ,an
Menin"i!a an"iblas%ik. 8an" %erakhir a,a $an" !en""ln"kan seba"ai

hae!an"i'erisi%!a. Ti'e %ransisinal a%au %i'e .a!'uran ,i"ln"kaii ke ,ala!
kel!'k !enin"i!a !enin"%heli!a%sa.
F)O !en"e!ban"kan sis%e! klasi/ikasi un%uk bebera'a %u!r $an" %elah
,ike%ahui& %er!asuk !enin"i!a. Tu!r ,iklasi/ikasikan !eiaiul %i'e sel ,an
,era+a% 'a,a hasil bi'si $an" ,iliha% ,i ba#ah rnikrsk'. Pena%alaksanaann$a
'un berbe,a-be,a ,i %ia' ,era+a%n$a.
a. Gra,e I
Menin"i!a %u!buh ,en"an la!ba% . Jika %u!r %i,ak !eni!bulkan
"e+ala& !un"kin 'er%u!buhann$a san"a% baik +ika ,ibser7asi ,en"an MDI se.ara
'eri,i.. Jika %u!r se!akin b7erke!ban"& !aka 'a,a akhirn$a ,a'a%
!eni!bulkan "e+ala& ke!u,ian 'ena%alaksaiiaan be,ah ,a'a% ,irek!en,asikan.
Keban$akan !enin"i!a "ra,e I ,i%era'i ,en"an %in,akan be,ah ,an bser7asi
$an" .n%inue.
b. Gra,e II
Menin"i!a "ra,e II ,isebu% +u"a !enin"i!a a%$'i.al. Jenis ini %u!buh
lebih .e'a% ,iban,in"kan ,en"an "ra,e I ,an !e!'un$ai an"ka keka!buhan
$an" lebih %in""i +u"a. Pe!be,ahan a,alah 'ena%alaksaiiaan a#al 'a,a %i'e ini.
Menin"i!a "ra,e II biasan$a !e!bu%uhkan %era'i ra,iasi se%elah 'e!be,ahan.
.. Gra,e III
Menin"i!a berke!ban" ,en"an san"a% a"resi/ ,an ,isebu% !enin"i!a
!ali"nan% a%au !enin"i!a ana'las%ik. Menin"i!a !ali"nan% %erhi%un" kuran"
,ari 1 1 ,ari seluruh ke+a,ian !enin"i!a. Pe!be,ahan a,alah 'ena%alaksanaan
$an" 'er%a!a un%uk "ra,e III ,iikuri ,en"an %era'i ra,iasi. Jika %er+a,i rekurensi
%u!r& ,a'a% ,ilakukan ke!%era'i.
Menin"i!a +u"a ,iklasi/ikasikan ke ,ala! sub%$'e ber,asarkan lkasi ,ari
%u!r.

Menin"i!a /al; ,an 'ar asa"i%al 2 351 ,ari kasus !enln"i!a5. = al; 1.
a,alah sela'u%$an" %er le%ak an%ara ,ua sisi %ak $an" !e!isahkan
he!is/er kiri ,an kanan. =al; .erebri !en"an,un" 'e!buluh ,arah besar.
Parasa"i%al !enin"i!a %er,a'a% ,i seki%ar /al;
Menin"i!a An7e;i%as 23015. Ti'e !enin"i!a ini %er,a'a% 'a,a 3.
'er!ukaan a%as %ak.
Menin"i!a S'heni, 23015 Daerah S'heni,alis berlkasi 'a,a ,aerah :.
belakan" rna%a. (an$ak %er+a,i 'a,a #ani%a.
Menin"i!a Ol/a.%rius 21015. Ti'e ini %er+a,i ,i se'an+an" ner7us $an" 0.
!en"hubun"kan %ak ,en"an hi,un".
Menin"i!a /ssa 's%erir 2 1015. Ti'e ini berke!ban" ,i 'e!;ukaan 5.
ba#ah ba"ian belakan" %ak.
6. Menin"i!a su'rasellar 21015. Ter+a,i ,i ba"ian a%as seila %ursi.a& sebuah
k%ak 'a,a ,asar %en"krak ,i!ana %er,a'a% kelen+ar 'i%ui%ar$.
S'inal !enin"i!a 2kuran" ,ari 1015. (an$ak %er+a,i 'a,a #ani%a $an" 4.
beru!ur an%ara 00 ,an 40 %ahun. Akan selalu %er+a,i ',a !e,ulla s'inbalis
se%in"ka% %hra; ,an ,a'a% !enekan s'inal .r,. Menin"i!a s'inalis
,a'a% !en$ebabkan "e+ala se'er%i n$eri r a,ikuler ,i sekelilin" ,in,in"
,a,a& "an""uan ken.in"& ,an n$eri %un"kai.
Menin"i!a In%rarbi%al 2kuran" ,ari 1015. Ti'e ini berke!ban" 'aa a%au 9.
,i seki%ar !a%a .a7u! rbi%a.
Menin"i!a I n%ra7en%r ikular 231 5. Ter+a,i 'a,a r uan"an $an" berisi ?.
.airan ,i seluruh ba"ian %ak.
3&4 Dia"nsa
a. Mani/es%asi klinik
Ge+ala !enin"i!a ,a'a% bersi/a% u!u! 2,isebabkan leh %ekanan %u!r
'a,a %ak ,an !e,ulla s'inalis5 a%au bisa bersi/a% khusus 2,isebabkan leh
%er "an""una$ / un"si nr !al ,ari ba"ian khusus ,ar i %ak a%au b%ekanan 'a,a
ner7us a%au 'e!buluh ,arah5. Se.ara u!u!& !enin"i!a %i,ak bisa ,i,ia"nsa
'a,a "e+ala a#al.

Menin"i!a %u!buhn$a 'erlahan-lahaii ,an %an'a !eniberikan "e+ala-
"e+ala ,ala! #ak%u $an" la!a& bahkan sa!'ai ber%ahun-%ah7!. Ini khas un%uk
!enin"i!a %e%a'i %i,ak 'a%h"n!nis. Di'erkirakan !enin"i!a in%rakranial
$an" !eru'akan 1&001 ,ari seluruh %'si seba"ian besar %i,ak !enun+ukkan
"e+ala-"e+ala ,an ,i,a'a%kan se.ara kebe%ulan. Dari 'er!ulaan sa!'ai %i!buln$a
"e+ala-"e+ala ra%a-ra%a G 36 hulan& ,ila'rkan +u"a "e+ala-"e+ala $an" la!a
%i!buln$a $ai%u an%ara 30 H :0 %ahun. Falau'un ,e!ikian "e+ala-"e+ala $an"
.e'a% %i,ak !en$in"kir kan a,an$a !enin"!a.
Ge+ala-"e+ala u!u!& se'er%i +u"a 'a,a %u!r in%ra.ranial $an" lain
!isaln$a saki% ke'ala& !un%ah-!un%ah& 'erubahan !en%al a%au "e+ala-"e+ala /kal
se'er %i ke+an"- ke+an"& kelu!'uhan& a%au he!i'le"ia. Ge+ala u!u! ini ser in"
su,ah a,a se+ak la!a bahkan a,a $an" ber%ahun-%ahun sebelu! 'en,er i%a
!en,a'a% 'era#a%an ,an sebelu! ,ia"nsa ,i%e"akkan.
Ge+ala-"e+ala $an" 'alin" serin" ,i,a'a%kan a,alah saki% ke'ala. Ge+ala
Minis lain $an" 'alin" serin" a,alah ber%uru%-%uru% seba"ai beriku%:
15 ke+an"-ke+an" 2G0915
35 "an""uan 7isus 2G 3?15
:5 "an""uan !en%al 2G 1:15
05 "an""uan /kal 2G 1015
Te%a'i %i!buln$a %an,a-%an,a ,an "e+ala-"e+ala ini %er"an%un" 'a,a le%ak
%u!r ,an %in""in$a %ekanan in%rakranial& Tan,a-%an,a /kal san"a% %er"an%un"
,ari le%ak %u!r& "e+ala-"e+ala ber!a.a!- !a.a! sesuai ,en"an /un"si +arin"an
%ak $an" ,i%ekan a%au ,irusak& ,a'a% 'erlahan-lahan a%au .e'a%. Menuru% *ea7en
"an""uan /un"si %ak ini 'en%in" un%uk ,ia"nsa ,ini. Ge+ala- "e+ala ini %irnbul
akiba% hemodynamic steal ,ala! sa%u he!is/er %ak& an%ara he!is/er a%au ,ari %ak
ke,ala! %u!r.
15 Saki% Ke'ala
Meru'akan "e+ala $an" 'alin" serin"& saki% ke'ala ini %i,ak khas& ,a'a%
u!u! a%au %erlkalisir a,a ,aerah $an" berlainan. )al ini su,ah laIi! #alau'un

%i,ak ,ikai%kan ,en"an !enin"ka%n$a %ekanan in%ra.ranial. Menin"i!a In%ra
Jen%rikuler serin"kali !en"ala!i saki% ke'ala ,an 'enin"ka%an %ekanan
in%rakranial& karena !enin"i!a ,i %e!'a% %ersebu% ,a'a% ber"erak ,an ,a'a%
!en"a,akan 'en$u!ba%an 'a,a aliran .airan serebrs'inalis. Saki% ke'ala
%ersebu% bersi/a% unila%eral ,an "e+ala- "e+ala ini !un"kin hilan" %i!bul. Selain
saki% ke'ala +u"a ,iser%ai !ual ,an !un%ah-!un%ah.
35 Ke+an"
Di,a'a%i 091 ,ari kasus !enin"i!a !en"ala!i ke+an"-ke+an" %eru%a!a
'a,a !enin"i!a 'arasa"i%%al ,an lbus %e!'ralis& A,an$a ke+an"-ke+an" ini
akan !e!'erkua% .lia"nsa.
:5 Gan""uan Ma%a
Gan""uan !a%a $an" %er+a,i 'a,a !enin"i!a ,a'a% beru'a :
a5 'enurunan 7isus
b5 'a'il e,e!a
.5 n$s%a"!us
"an""uan $+ana 'en"liha%an ,5
e5 "an""uan "erakan bla !a%a
/5 e;'h%hal!us.
55 )e!i'arese
*ebih serin" ,i,a'a%kan 'a,a !enin"i!a ,iban,in"kan ,en"an. %u!r-
%u!r in%rakranial $an" lain. 101 ,ari kasus !enin"i!a,i,a'a%i kehi!'uhan
/kal& Arse ,kk !en,a'a%kan %i"a ,ari 1: kasusn$a ,en"an he!i 'arese ,iser%ai
"an""uan sensris ,ari N J.
65 Gan""uan !en%al
Serin" +u"a ,i,a'a%kan "an""uan !en%al& %en%un$a berhubun"an 'ula ,en"an
lkalisasi ,ari %u!r.Dila'rkan 1:1 ,ari kasus-kasus DAA= 23?5 ,en"an

"an""uan !en%al. Ge+ala !en%al se'er%i: ,ullness& .n/usin s%u'r !eru'akan
"e+ala-"e+ala $an" 'alin" serin".
Disa!'in" "e+ala-"e+ala %ersebu% ,i a%as +u"a serin" ,i,a'a%kan "an""uan
sara/ %ak 2ner7us .ranialis5 %eru%a!a $an" 'alin" serin" ,ari kasus-kasus Gruse
$ai%u N II& J& JI& IE,an E. Ge+ala $an" raenarik a,alah a,an$a In%er!i%%en%
.erebral s$!'%!s. Pa,a 31? 'en,eri%a ,en"an !eiiin"i!a su'ra %en%rial
,i,a'a%kan "an""nan /un"si serebral $an" !en,a,ak in%er!i%%en ,an se!en%ara
,a'a% bebera'a raeni% a%au lebih ,ari sehari. Ge+ala-"e+ala ,a'a% bera'a a/asia&
kelu!'uhan ,ari !uka ,an li,ah& he!i 'le"ia& 7er%i"& bu%a& a%a;ia& hallusinasi
2l/ak%ris5 ,an ke+an"-ke+an". Se%en"ah ,ari kasus-kasus ini "an""uan /un"si
serebral berulan"-ulan"& karena %er+a,i 'a,a usia lan+u% !aka serin"kali ,ia"nsa
!e!bin"un"kan ,en"an sua%u in/ark %ak a%au insu//uiensia serebr7askuler&
!i"rain& ,an !ul%i'le s.lersis. Pa,a u!u!n$a A.J.A. ,a'a% ,ibe,akan ,en"an
%u!r in%rakranial ,en"an a,an$a "e+ala- "e+ala $an" !en,a,ak ,an 'erlahan-
lahan ,iiku%i ,en"an ke!a+uan ,ari "e+ala-"e+ala neurl"is. (er!a.a!-!a.a!
"e+ala eurl"is $an" 'alin" serin" !eni!bulkan kesalahan ,ia"nsa.
45 Tan,a- %an,a $an" !en$esa%kan 2=alse *.aliIin" Si"ns < =*S5
=*S ,ari %u!r-%u!r in%rakranial a,alah %an,a-%an,a $an" %i,ak
se!uan$a berhubun"an ,en"an "an""uan /un"si 'a,a %e!'a% %u!r %ersebu%.
(iasan$a %erliha% seba"ai "e+ala /kal ,ari %e!'a%-%e!'a% $an" +auh ,ari %u!r ,i
!ana hal ini ,a'a% !e!bin"un"kan un%uk !enen%ukan lkalisasi %u!r %ersehu%.
Se'er%i biasan$a ,ia"nsa klinik ,i%e"akkan ,ari I.u!'ulanB%an,a-%an,a& %e%a'i
kuran"n$a 'en"e%ahuan akan =*S !en$ebabkan kesalahan-kesalahan 'a,a
,ia"nsa& a'abila 'a,a kasus-kasus $an" %an,a-%an,an$a %i,ak +elas. Dari 350
kasus !enin"i!a in%rakranial ,i,a'a%kan 101 kasus ,en"an =*S. Dia"nsa $an"
salah karena "e+ala- "e+ala $an" %i,ak +elas ,iser%ai a,an$a =*S. Ge+ala-"e+ala
$an" %i,ak +elas ,a'a% ,isebabkan leh karena a,an$a Silen% area ,i !ana %u!r-
%u!r i%u 'a,a 'er!ulaann$a %i,ak !enun+ukkan "e+ala-"e+ala. 8an" %er!asuk
silen% area: 'arasa"i%al an%erir& kn7eksi%as /rn%al ,an in%ra7en%rikuler.

Ge+ala ,a'a% 'ula s'esi/ik %erha,a' lkasi %u!r:
15 Menin"i!a /al; ,an 'arasa"i%%alK n$eri %un"kai
35 Menin"i!a An7e;i%asK ke+an"& saki% ke'ala& ,e/i.i% neurl"is /kal&
'erubahan s%a%us !en%al
:5 Menin"i!a S'heni,K kuran"n$a sensibili%as #a+ah& "an""uan la'an"an
'an,an"& kebu%aan& ,an 'en"liha%an "an,a.
05 Menin"i!a Ol/a.%riusK kuran"n$a ke'ekaan 'en.iu!an& !asalah 7isus.
55 Menin"i!a /ssa 's%erirK n$eri %a+a! 'a,a #a+ah& !a%i rasa& ,an s'as!e
%%-%% #a+ah& berkuran"n$a 'en,en"aran& "an""uan !enelan& "an""uan "a$a
ber+alan&
65 Menin"i!a su'rasellarK 'e!ben"kakan ,iskus '%ikus& !asalah 7isus
45 S'inal !enin"i!a K n$eri 'un""un"& n$eri ,a,a ,an len"an
95 Menin"i!a In%rarbi%al K 'enurunan 7isus& 'enn+lan bla !a%a
?5 Menin"i!a In%ra7en%rikular K 'erubahan !en%al& saki% ke'ala& 'usin"
b. Pe!eriksaan Penun+an"
Dia"nsa !enin"i!a ,a'a% ,i%en%ukan a%as bebera'a 'e!eriksaan seba"ai
beriku%:
15 Elek%rense/ai"ra/i 2E.E.G.5.
35 E ra$ /% %en"krak.
:5 An"i"ra/i
05 Pneu!ense/al"ra/i a%au Jen%rikul"ra/i.
55 (rain S.an.
65 A!'u%eriIe, T!"ra'h$ S.an 2AT s.an5.
45 )is%'a%l"ik.
95 Tissue Aul%ure.
15 Elek%rense/ai"ra/i 2EEG5
Tu!r %ak !e!beri EEG abnr!al 'a,a 45-951 ,ari kasus ,an 15 - 351 ,ari
'en,eri%a ,en"an %u!r %ak !e!'un$ai EEG $an" nr!al. Tu!r %ak sen,iri
%i,ak !e!beri ak%i7i%as lis%rik abnr!al. )an$a neurn-neurn $an"

!e!bua% ini 'a,a ,aerah ,eka% %u!r !en+a,i abnr!al se,e!ikian ru'a
sehin""a h$'ers$n,irnisasi ,ari 'ele'asan-'ele'asan lis%rik ,ari beribu-ribu a%au
ber+u%a-+u%a sel sara/ !e!ben%uk "el!ban" laniba% a%au "el!ban" run.in" 'a,a
EEG. Mun"kin %u!r ini !e!beri kelainan !e%ablik ,ari neurn-neurn
,i,eka%n$a& !un"kin ,en"an %ekanan lan"sun"& e,e!a a%au raen"a.au 2!erusak5
inner7asi ,aerahn$a. Menin"!a raenun+ukkan se,iki% abnr!ali%as 'a,a E.E.G.
Pa,a kasus-kasus ,i,a'a%kan 5:1 ,en"an /.us abnr!al. Pa,a !enin"i!a
in%ra7en%ri.uler ena! ,ari ,ela'an kasus !enun+ukkan EEG $an" abnr!al.
35 =% Ten"krak
(ebera'a sar+ana !en$a%akan bah#a 'erubahan-'erabahan ,ari E /%
%en"krak 'a,a !enin"i!a 33&51 a,alah nr!al& 45&51 abnr!al. Kelainan
ra,il"is %ersebu% a,alah:
a5 )$'ers%sis : 351 - 00&1 1
b5 Pe!besaran ,ari .analis $an" ,ilalui leh ar%eri !enin"ia!e,ia 2/ra!en
S'insu!5: 351
.5 Perka'uran ,ari %u!r : :1 H 301
,5 Kerasakan ,ari %ulan" : 1&51 -16&11
e5 Pe!bua%an s'e.ule : 0&:1 a,alah 'e!bua%an %ulan"-%ulan" baru seba"ai %ian"
$an" ra!'in" %e"ak lurus 'a,a 'er!ukaan %ulan" $an" nr!al.
/5 Penebalan %ulan" $an" ,i/us
"5 )$'ers%sis ,an kalsi/ikasi %u!r %era%a!a Psa!!!a%us !eru'akan
%an,a $an" 'alin" 'en%in" un%uk ,ia"nsa !enin"i!a ,isa!'in" 'enin"ka%an
Jas.ularisasi ,an kerasakan %ulan".
)i'ers%sis a,alah salah sa%u "a!baran !a$r ,ari !enin"i!a 'a,a
/% 'ls. Dini,ikasikan un%uk %u!r 'a,a !enin;. Ta!'ak ersi %ulan" ,an
,eks%ruksi sinus s'heni,ales& kalsi/ikasi ,an lesi li%ik 'a,a %ulan" %en"krak.
Pe!besaran 'e!buluh ,arah !enin; !en""a!barkan ,ila%asi ar%eri !enin; $an"

!ensu'lai ,arah ke %u!r. Kalsi/ikasi %er,a'a% 'a,a 30-351 kasus ,a'a% bersi/a%
/kal !au'un ,i/us .
:5 An"i"ra/i
Kelainan 'e!buluh ,arah $an" 'alin" khas 'a,a !enin"i!a a,alah a,an$a
'e!buluh ,arah $an" !eraberi ,arah 'a,a ne'las!a leh .aban"-.aban" ar%eri
sis%i! kar%is eks%e!a. (ila !en,a'a%kan ar%eri kar%is eks%enia $an" !e!beri
,arah ke %u!r $an" le%akn$a in%rakranial !aka ini !un"kin sekali nenin"i!a.
U!u!n$a !enin"i!a !eru'akan %u!r 7as.ular. Dan ,a'a%
!eni!bulkan "a!baran Ls'ke #heel a''earan.eL. Selan+u%n$a ar%eri ,an ka'iler
!e!'erliha%kan "a!baran 7as.ular $an" h!"en ,an 'r!inen $an" ,isebu%
,en"an !%her an, la# 'hen!enn
Menin"i!a !enun+ukkan ,ri-.iri 'alin" khas seba"ai beriku%:: 2i5
Men,a'a% ,arah ,ari sis%i! kar%is eks%e!a. 2ii5 )!"enus akan %e%a'i shar'h$
sir.u!s.ribe, .lu,& $a i%u a,an$a %u!r .lu, $an" h!"en ,ari .airan kn%ras
'a,a selurah %u!r. (a%as 7askuler in%rinsik ,ari !enin"i!a serin" +elas sekali
,an kn/i"urasin$a berben%uk bula%-bula%an 2lbula%e,5. Dan 2iii5. Te%a' a,an$a
.airan kn%ras ,ala! %u!r.
Ter,a'a% %e%a' a,an$a tumor cloud un%uk #ak%u $an" a"ak la!a 'a,a
serial"ra!. umor !tain !asih %erliha% 'a,a /il! %erakhir ialah ,ela'an sain'ai
se!bilan ,e%ik se%elali 'er!ulaan ,ari in+eksi .airan kn%ras. 2iii5 lebih ,a'a%
,i'er.a$a ,ari'a,a 2ii5.
05 Pneu!ense/al"ra/i a%au Jen%rikul"ra/i
Pneu!"ra/i ,a'a% !enun+ukkan 'alin" +elas %u!r in%ra7en%rikuler ,an
%u!r $an" le%akn$a ,ala!& ,eka% 'a,a 7en%rikel a%au !en"a,akan in7asi 'a,a
s%rak%ur ,i "aris %en"ah 2in7a,in" !i,line s%ru.%ures5.
55 ( rain S.an

(rain s.an biasan$a kuran" .er!a% un%uk ,ia"nsa ,ari %u!r $an"
%u!buh la!ba% ,an berasal ,ari "lia. Mun"kin %ak lebih ,ari se'ar !enun+ukkan
(rains.an $an" 'si%l'. Ke%erba%asan a%au ke+elekan ,ari ra,inu.lei,e brains.an
ini ialali %ak ,a'a% !e!beri 'e%un+uk $an" ,a'a% ,i'er.a$a !en"eiiai +enis a%au
!aea! na%ure ,ari lesi. la han$a !enun+ukkan sua%u ,aerah ,en"an u'%ake $an"
abnr!al ,ala! ke'ala& $an" ,a'a% seba"ai ne'las!a& 7askuler& ra,an" a%au
%rau!a. la %ak !e!beri in/r!asi !en"enai s%a%us ,ari %ak ,an ,era+a, ,ari
,e/r!i%as a%au a,an$a e,e!a %ak& ,ila%asi 7en%rikel a%au %ekanan in%rakranial
$an" %in""i. Dala! hal ini& A.T. s.an ,ari %ak lebih su'erir ,iban,in"kan
,en"an is%' brain s.an.
65 A !'u%eriIe, T!"ra'h$ s.an 2AT s.an5
AT-s.an kn%ras ,an AT-s.an %an'a kn%ras !e!'erliha%kan 'alin"
ban$ak !enin"i!a. Ta!'ak "a!bran is,ense hin""a hi'er,ense 'a,a /%
sebelu! kn%ras& ,an "a!baran 'enin"ka%an ,ensi%as $an" h!"en$ 'a,a /%
kn%ras. Tu!r +u"a !e!berikan "a!baran k!'nen .$s%i. ,an kalsi/ikasi 'a,a
bebera'a kasus. U,e! 'eri%u!ral ,a'a% %erliha% ,en"an +elas. Per,arahan ,an
.airan in%ra%u!ral sa!'ai aku!ulasi .airan ,a'a% %erliha%.
Menin"i!a biasan$a lebih 'a,a% ,iban,in"kan ,en"an %ak leh karena
a,an$a Aal.iu! ,ala! %u!r. Nilai absr'si !un"kin an%ara 30-:00 U!& ,an
lesi-lesi i%u ,en"an ,ensi%as se,an"& ber%a!bah +elas ,en"an 'en$un%ikan& kn%ras
#alau ,en"an +u!lah $an" se,iki% 230 - 00 ..5. (ila !enin"i!a ,en"an ,ensi%as
san"a% !en,eka%i %ak&!aka ki%a ,a'a% salah !enerka e,e!a seba"ai %u!r ,an
,a'a% !en,ia"nsis salah seba"ai "li!a. Sesuai ,en"an la'ran (EAKED ,kk
bila !enin"i!a !en"an,un" ban$ak .al.iu!& ia san"a% 'a,a% ,an ,ia"nsisn$a
+elas.
AT. S.an ,a'a% !enun+ukkan 7en%rikel ,an ruan"an subara.hni,& +u"a
!assa %u!r& serin" ,a'a% !e!beri in/nnasi %en%an" lkalisasi se.ara %er'erin.i.
)is%'a%l"ik& )is%'a%l"i ,ari !enin"i!a !enun+ukkan "a!baran $an"
beraneka ra"a!. (ebera'a sar+ana !e!ba"i !en+a,i "a!baran $an" se,erhana
,i,asarkan +enis $an" 'alin" serin" ,i,a'a%kan.

45 Pe!biakan +arin"an 2Tissue Aul%ure5
Se+ak %ahun 1?39 'e!biakan +arin"an !enin"i!a %elah ,ilakukan& %e%a'i %i,ak
,i,a'a%kan ben%uk-ben%uk 'er%unibuhan& sa!'ai AOSTEDO ,kk 'a,a %h 1?55
!en,a'a%kan 'er%unibuhan !enin"i!a #hrls $an" khusus. (en%uk #hrls %i,ak
selai%i ,i,a'a%kan 'a,a se!ua 'e!biakan +arin"an !enin"i!a& %e%a'i #hrls ini
!eru'akan %an,a khas a,an$a !enin"i!a ,an %i,ak 'ernah ,i,a'a%kan 'a,a
%u!r-%u!r $an" lain baik in%ra !au'un eks%raserebral.l
Menura% U.I.A.A. 2Uni In%e!a%inalis An%ra Aan.ru!5 "a!baran his%'a%l"i
seba"ai beriku%:
a5 E'i%heli,
b5 Menin"%heli!a%us
.5 En,%heli!a%us
,5 =ibrblas%i. B =ibr!a%us
e5 Psa!!!a%us
3.9 Dia"nsis (an,in"
Dia"nsa ban,in" %er"an%un" ,ari ben%uk "e+ala sebena!$a ,an usia 'en.leri%a.
Telah ,ibua% se+u!lah ,ia"nsa ban,in" 'a,a bebera'a 'en$eli,ikan.Kira-kira
se'ar ,ari kasus-kasus ,en"an insu//isiensia serebral se'in%as lalu ,an berulan"-
ulan" 'a,a 'en,eri%a $an" %ua !en$eru'ai in/ark %ak a%au insu//iensia serebr
7askuler. Serin"kali +u"a !en$eru'ai .hrni. sub,ural he!a%!a& 'er,arahan
subara.hni, ,an !enin"i%is sersa.
3.? Pena%alaksanaan a. O'era%i/
Pena%alaksanaan !enin"i!a %er"an%in" ,ari lkasi ,an ukuran %u!r i%u sen,iri.
Tera'i !enin"i!a !asih !ene!'a%kan reseksi 'era%i/ seba"ai 'ilihan 'er%a!a.
(ebera'a /ak%r $an" !e!'en"aruhi 'erasi re!7al !assa %u!r ini an%ara lain
lkasi %u!r& ukuran ,an knsis%ensi& 7askularisasi ,an 'en"aruh %erha,a' sel
sara/. ,an 'a,a kasus rekurensi& ri#a$a% 'erasi sebelu!n$a ,an a%au

ra,i%era'i. *ebih +auh la"i& ren.ana 'erasi ,an %u+uann$a berubah ber,asarkan
/ak%r resik& 'la& ,an rekurensi %u!r. Tin,akan 'erasi %i,ak han$a
!en"an"ka% selurah %u!r %e%a'i +u"a %er!asuk ,ura& +arin"an lunak& ,an %ulan"
un%uk !enurunkan ke+a,ian rekurensi.
Pa,a 'asien ,en"an !enin"i!a su'ra%en%rial& 'e!berian an%ikn7ulsan ,a'a%
se"era ,iberikan& ,eksa!e%asn ,iberikan ,an ,ilin,un"i 'e!berian )3 an%a"nis
bebera'a hari sebelu! 'erasM ,ilaksanakan. Pe!berian an%ibi%ik 'eri'era%i/
,i"unakan seba"ai 'r/ilaksis 'a,a se!ua 'asien un%uk r"anis!e s%a/ilkkkus&
,an 'e!berian .e'hals'rin "enerasi III $an" !e!iliki ak%i/i%as %erha,a'
r"anise! 'seu,!nas& ser%a 'e!berian ine%rni,aIl 2un%uk r"anis!e
anaerb5 ,i%a!balikan a'abila 'erasM ,iren.anakan ,en"an 'en,eka%an !elalui
!ulu%& sinus 'aranasal& %elin"a& a%au !as%i, .
Klasi/ikasi 'ena%alaksanaan ,ari ukuran reseksi 'a,a !enin"i!a in%ra.ranial:
15 Gra,e I Deseksi %%al %u!r& 'erleka%an ,ural ,an %ulan" abnr!al
35 Gra,e II Deseksi %%al %u!r& ka"ulasi ,ari 'erleka%an ,ura
:5 Gra,e III Deseksi %%al %u!r& %an'a reseksi a%au ka"ulasi ,ari 'erleka%an
,ura& a%au !un"kin 'erluasan eks%ra,ural 2 !isaln$a sinus $an" %erseran" a%au
%ulan" $an" hi'ers%%ik5
05 Gra,e IJ Deseksi 'arsial %u!r
55 Gra,e J Dek!'resi se,erhana 2bi's$5
b. Da,i%era'i
Pen""unaan e;%ernal bea! irra,ia%in 'a,a !enin"i!a se!akin ban$ak ,i'akai
un%uk %era'i. E;%ernal bea! irra,ia%in ,en"an 0500-6000 .G$ ,ila'rkan e/ek%i/
un%uk !elan+u%kan %era'i 'erasi !enin"i!a reseksi sub%%al& kasus-kasus
rekurensi baik $an" ,i,aliului ,en"an 'erasi sebelu!n$a a%au'un %i,ak& Pa,a
kasus !enin"i!a $an" %i,ak ,a'a% ,i'erasi karena lkasi $an" suli%& kea,aan
'asien $an" buruk& a%au 'a,a 'asien $an" !enlak ,ilakukan 'erasi& e;%ernal
bea! irra,ia%in !asih belu! !enun+ukkan kee/ek%i/i%asann$a. Teri %erakhir

!en$a%akan %era'i e;%ernal bea! irra,ia%in %a!'akn$a akan e/ek%i/ 'a,a kasus
!eiiin"i!a $an" a"resi/ 2a%$''i.al& !ali"nan5& %e%a'i in/r!asi $an" !en,ukun"
%eri ini belurn ban$ak ,ike!ukakan .
E/ek%i/i%as ,sis $an" lebih %in""i ,ari ra,i%era'i harus ,en"an
'er%i!ban"an kra'likasi $an" ,i%i!bulkan %eru%a!a 'a,a !enin"i!a. Sara/
'%ikus san"a% ren%an !en"ala!i kerusakan akiba% ra,i%era'i. Kra'likasi lain
$an" ,a'a% ,i%i!bulkan beru'a insu/isiensi 'i%ui%ari a%au'un nekrsis akiba%
ra,i%era'i.
.. Da,iasi S%ere%k%ik
Tera'i ra,iasi %u!r !en""unakan s%ere%ak%ik 'er%a!a kali
,i'erkenalkan 'a,a %ahun 1?60an !en""unakan ala% )ar7ar, 'r%n bea!.
Se%elah i%u 'en""unaan s%ere%ak%ik ra,i%era'i ini se!akin ban$ak ,ilakukan
un%uk !enin"i!a. Su!ber ener"i $an" ,i"unakan ,i,a'a% !elalui %eknik $an"
ber7ariasi& $an" 'alin" serin" ,i"unakan a,alah sinar /%n $an" berasal ,ari A
"a!!a 2"a!!a kni/e5 a%au linear a..elera%rs 2*INAA5 ,an 'ar%ikel bera%
2'r%n& in heliu!5 ,ari .$.l%rns. Se!ua %eknik ra,i%era'i ,en"an s%ere%ak%ik
ini ,a'a% !en"uran"i krn'likasi& %eru%a!a 'a,a lesi ,en"an ,ia!e%er kuran" ,ari
3&5 .!.
S%einer ,an kle"an$a !en"analisa 'asien !enin"i!a $an" ,i%era'i
,en"an "a!!a kni/e ,an ,ibser7asi sela!a 5 %ahun. Mereka !ene!ukan seki%ar
991 'er%u!buhan %u!r %ern$a%a ,a'a% ,ikn%rl. Kn,Iilka ,an ka#an-ka#an
!e!'erhi%un"kan 'en"n%rlan 'er%u!buhan %u!r ,ala! 3 %ahun 'a,a ?6 1
kasus. (ara-baru ini 'eneli%i $an" sa!a !elakukan s%u,i ,en"an sa!'el ?? 'asien
$an" ,iiku%i sela!a 5 hin""a 10 %ahun ,an ,i,a'a%kan 'en"n%rlan 'er%u!buhan
%u!r seki%ar ?: 1 kasus ,en"an 61 1 !assa %u!r !en"e.il. Ke+a,ian ,e/isi%
neurl"is baru 'a,a 'asien $an" ,i%era'i ,en"an s%ere%ak%ik %ersebu%
ke+a,iann$a seki%ar 5 1 .
,. Ke!%era'i

M,ali%as ke!%era'i ,en"an re"i!en an%ine'las!a !asih belu! ban$ak
,ike%ahui e/ikasin$a un%uk %era'i !enin"i!a +inak !au'un !ali"na. Ke!%era'i
seba"ai %era'i a+u7an un%uk rekuren !enin"i!a a%i'ikal a%au +inak barn se,iki%
sekali ,ia'likasikan 'a,a 'asien& %e%a'i %era'i !en""unakan re"i!en ke!%era'i
2baik in%ra7ena a%au in%raar%erial .is-'la%inu!& ,e.arbaIine 2DTIA5 ,an
a,ria!$.in5 !enun+ukkan hasil $an" kuran" !e!uaskan 2DeMn%e ,an 8un"5&
#alau'un re"i!en %ersebu% e/ek%i/i%asn$a san"a% baik 'a,a %u!r +arin"an lunak.
*a'ran ,ari Aha!berlin 'e!berian %era'i k!binasi !en""unakan
.$.l'lis'ha!i,e& a,ria!$.in& ,an 7in.ris%ine ,a'a% !e!'erbaiki an"ka hara'an
hi,u' ,en"an ra%a-ra%a seki%ar 5&: %ahun. Pe!berian ba% ke!%era'i lain se'er%i
h$,r;$urea se,an" ,ala! 'eneli%ian. Per%u!buhan sel 'a,a !enin"i!a
,iha!ba% 'a,a /ase S ,ari siklus sel ,an !en"in,uksi a''%sis ,ari bebera'a sel
,en"an 'e!berian h$,r;$urea. Dan ,ila'rkan 'a,a sa%u kasus 'e!berian
h$,r;$urea ini !e!berikan e/ek 'a,a 'asien-'asien ,en"an rekurensi ,an
!enin"i!a $an" %i,ak ,a'a% ,ireseksi. Pe!berian Al/ain%er/ern ,ila'rkan
,a'a% !e!'er'an+an" #ak%u %er+a,in$a rekurensi 'a,a kasus !enin"i!a $an"
a"resi/. Dila'rkan +u"a %era'i ini kuran" !eni!bulkn %ksisi%as ,iban,in"
'e!berian ,en"an ke!%era'i.
Pe!berian hr!n an%"nis !i%"en %elah +u"a ,ilakukan 'a,a kasus
,en"an !enin"i!a. Pre'ara% $an" ,i'akai biasan$a %a!;i/en 2an%i es%r"en5
,an !i/e'ris%ne 2an%i 'r"es%ern5. Ta!;i/en 200 !"B!3 3 kaliBhari sela!a 0
hari ,an ,ilan+ii%kan 10 !" 3 kaliBhari5 %elah ,i"unakan leh kel!'k nkll"i
Su%h#es% 'a,a 1? 'asien ,en"an !enin"i!a $an" suli% ,ilakukan reseksi ,an
re/rak%er. Ter,a'a% 'er%u!buhan %u!r 'a,a 10 'asien& s%abilisasi se!en%ara
'er%u!buhan %u!r 'a,a 6 'asien& ,an res'n !ini!al a%au 'arsial 'a,a %i"a
'asien .
Pa,a ,ua s%u,i %er'isah ,ilakukan 'e!berian !i/e'ris%ne 2DU0965 300
!" 'erhari sela!a 3 hin""a :1 bulan. Pa,a s%u,i $an" 'er%a!a ,i,a'a%kan 5 ,ari
10 'asien !enun+ukkan 'erbaikan se.ara b+ek%i/ $ai%u se,iki% 'en"uran"an
!assa %u!r 'a,a e!'a% 'asien ,an sa%u 'asien "an""uan la'an" 'an,an"n$a
!e!baik #alau'un %i,ak %er,a'a% 'en"uran"an !assa %u!rK %er,a'a%

'er%u!buhan ulan" 'a,a salah sa%u 'asien %ersebu%. Pa,a s%u,i $an" ke,ua ,ari
kel!'k Ne%herlan,s ,en"an +u!lah 'asien 10 ran" !enun+ukkan 'er%u!buhan
%u!r berlan+u% 'a,a e!'a% 'asien& s%abil 'a,a %i"a 'asien& ,an 'en"uran"an
ukuran $an" !ini!al 'a,a %i"a 'asien. Ti"a +enis ba% %ersebu% se,an" ,ilakukan
'eneli%ian ,en"an +u!lah sa!'el $an" lebih besar 'a,a !enin"i!a %e%a'i sa!'ai
sekaran" belu! a,a %era'i $an" !en+a,i 'rse,ur %e%a' un%uk %era'i 'a,a %u!r
ini .
3.10 Pr"nsis
Pa,a u!u!n$a 'r"nsa !enin"i!a a,alah baik& karena 'en"an"ka%an %u!r
$an" se!'urna akan !e!berikan 'en$e!buhan $an" 'er!anen. Pa,a ran"
,e#asa snr7i7aln$a rela%i/ lebih %in""i ,iban,in"kan 'a,a anak-anak& ,ila'rkan
sur7i7al ra%e li!a %ahun a,alah 451. Pa,a anak-anak lebih a"resi/& 'erubahan
!en+a,i ke"anasan lebih besar ,an %u!r ,a'a% !en+a,i san"a% besar. Pa,a
'en$eli,ikan 'en"aran"-'en"aran" bara% lebih ,ari 101 !enin"i!a akan
!en"ala!i ke"anasan ,an keka!buhann$a %in""i&
Se+ak 19 %ahun !enin"i!a ,i'an,an" seba"ai %u!r +inak& ,an bila le%akn$a
!u,ah ,a'a% ,ian"ka% seluruhn$a. De"enerasi ke"anasan %a!'ak bila a,a:
15 In7asi ,an kerusakan %ulan"
35 %u!r %i,ak berka'sul 'a,a saa% 'erasi
:5 in7asi 'a,a +arin"an %ak.
An"ka ke!a%ian 2!r%ali%as5 !enin"i!a sebelu! 'erasi +aran" ,ila'rkan&
,en"an ke!a+uan %eknik ,an 'en"ala!an 'erasi 'ara ahli be,ah !aka an"ka
ke!a%ian 's% 'erasi !akin ke.il. Di'erkirakan an"ka ke!a%ian 's% 'erasi
sela!a li!a %ahun 21?03-1?065 a,alah 4&?1 ,an 21?54-1?665 a,alah 9&51.
Sebab-sebab ke!a%ian !enuru% la'ran-la'ran $an" %er,ahulu $ai%u 'er,arahan
,an e,e!a %ak.

DA=TAD PUSTAKA
(la.k& P.& Mrk//& A.& @auber!an& J.& Alaus& E.& ,an Aarrll& D. 3004.
Menin"i!as: S.ien.e an, Sur"er$. Jurnal Online: Alini.al Neursur"er$ N
Jlu!e 50& 3004.
DeniI%& 8.& Ar!as& D.& Duran,& K.& Dber%& S.& Ja.>uesMreau& J.& ,an Aaire& =.
300?. Anal$sis / Se7eral P*A3 !DNA in )u!anMenin"i!as. Ar%ikel Online:
)in,a#i Publishin" Ar'ra%in Me,ia%rs / In/la!!a%in Jlu!e 300?&
Ar%i.le ID 69?0:0& 9 'a"es
=$nn& E. 3006. Mul%i'le Menin"i!as. Jurnal Online: SA Jurnal / Da,il"$ N
June 3006.
GaIIeri& D.& ,an GalarIa& M. 3004. Gr#%h / a Menin"i!a in a Transse;ual
Pa%ien% a/%er Es%r"en-Pr"es%in Thera'$. Jurnal Online: n en"l + !e, :54K3:
###.ne+!.r" ,e.e!ber 6& 3004.
*ee& A.& Falla.e& A& De#.as%le& (.& ,an Su%herlan,& G. 1??9. Me%as%ases %
Menin"i!a. Jurnal Online: AJND A! J Neurra,il 1?:1130 -1133& June 1??9.
O+& A. 3006. Mul%i'le Menin"i!as. Jurnal Online: SA JOUDNA* O=
DADIO*OG8 N June 3006.
Pra!esh& A. S.& Saklani& A. P.& Pan%7ai,$a& G. .& )err& A. A. Naresh& K. N.&
Shar!a& S.& ,an Desh'an,e& D. K. 300:. (eni"n Me%as%asiIin" Menin"i!a.
Jurnal Online: J'n J Alin On.l 300:K::23596-99.
T#nshi'& A& Al!baris& S.& I!h//& D.& ,an I!h//& E. 3006. Menin"i!as.
=.usin" On Tu!r. A!eri.an (rain Tu!r Ass.ia%ins.
U$"ur& E. D.& DeniI& (.& ,an @a/er& K. 3009. An%erir Thir, Jen%ri.le
Menin"i!as. De'r% O/ T# Aases. Jurnal Online: Neur.iru"ia 3009K 1?: :56-
:60.
Fa%sn& M. A.& Gu%!ann& D. =*& Pe%ersn& K.& Ahi.ine& M. D.& DeMas%ers& K.&
(r#n& ). G.& ,an Ahi.ine& M. D. 3003. Mle.ular Ahara.%eriIa%in / )u!an
Menin"i!as b$ Gene E;'ressin Pr/ilin" Usin" )i"h-Densi%$ Oli"nu.le%i,e
Mi.rarra$s. Jurnal Online: A!eri.an Jurnal / Pa%hl"$& Jl. 161& N.
3& Au"us% 3003.

8ekeler& E.& Dursun& M.& 8il!aIba$han& D.& ,an Tuna.i& A. 3005. Mul%i'le
'ul!nar$ !e%as%ases /r! in%ra.ranial !enin"i!a: MD i!a"in" /in,in"s.
Jurnal Online: Dia"n In%er7 Da,il 3005K 11:39-:0.