DIN PROGRAM

VIJAK - NAVRTKA - PODLOKA

krbovi Predrag
Wrth Group, 2
TA SU MAINSKI (DIN) ELEMENTI ?
Svaka maina je sastavljena od
delova

Delove maina nazivamo
mainskim elementima

Svaki deo maine vri neku
ulogu

Od odgovornosti i uloge
mainskog dela zavisi i oblik i
veliina mainskog elementa
Wrth Group, 3
TA SU TO STANDARDNI MAINSKI ELEMENTI ?
Svi mainski delovi izloeni su
dejstvu nekog optereenja

Svako optereenje izaziva
naprezanje u materijalu

Kao posledica naprezanja javlja
se deformacija materijala
Wrth Group, 4
TA JE TO STANDARD ?
Mnogi mainski delovi mogu se
upotrebljavati na velikom broju
razliiih maina

Zbog toga je neophodno veliki
broj unifikacija mainskih
elemenata

Svi jednobrazni propisi
unifikacije, sainjavaju
standarde

Wrth Group, 5
OZNAKE STANDARDA
JUS
je bila oznaka za Jugoslovenski
Standard

SRPS
je oznaka za Srpski Standard

DIN
je oznaka za Nemaki Institut za
Standarde

ISO
je Internacionalna Organizacija
za Standardizaciju
Wrth Group, 6
TABELA SRPS (JUS) - DIN
Slika Oznaka Wurth DIN SRPS - JUS
0 053 ... 931 051
0 057 ... 933 053
0 082 ... 912 120
0 089 ... 7991 126
0 223 ... 603 171
0 317 ... 934 601
0 407 ... 125 011
0 441 ... 127 110
0 116 ... 7982 465
0 115 ... 7981 466
Wrth Group, 7
PRELAZ DIN U JUS
Wrth Group, 8
FeC DIJAGRAM
Wrth Group, 9
VRSTOA MATERIJALA
VRSTOA predstavlja
otpornost materijala na neko
optereenje

Optereenja
zatezanje,sabijanje, savijanje,
uvijanje smicanje,izvijanje
Wrth Group, 10
VRSTE OPTEREENJA
Wrth Group, 11
GRANICA PLASTINE DEFORMACIJE
MATERIJALA
Granica plastine deformacije
predstavlja granicu izmeu
elastine i plastine deformacije
materijala

Velina optereenja
kada nastupa plastino
izduenje materijala
Wrth Group, 12
ZATEZNA VRSTOA
MATERIJALA
Zatezna vrstoa pokazuje
kada nastupa trajna
defpormacija materijala
Veliina optereenja
kada nastupa kidanje
materijala
Wrth Group, 13
KOLIKE SU VELIINE NAPREZANJA ?
Veliina naprezanja koju
materijal moe izdrati zavisi
od samog kvaliteta materijala

Kako se mainski elementi
izrauju od elika tako i u
veini sluajevima znamo do
koje veliine moemo
napregnuti opteretiti mainski
element
Wrth Group, 14
OZNAAVANJE KONSTRUKCIONIH ELIKA
SKRAENE OZNAKE
Wrth Group, 15
MATERIJALI ZA IZRADU DIN ELEMENATA
Wrth Group, 16
MATERIJALI ZA IZRADU DIN ELEMENATA
Iz oznaka elika koje su date
po DIN-u, pronalazimo
odgovarajue elike sa
oznakom - ........

Tako moemo lake definisati
razliku u kvalitetu izraenog
vijka .
elik DIN SRPS
6.8 Cq22

-1331
6.8 Cq35

-1431
8.8 41Cr4 -4131
8.8 38Cr2 -4132
10.9 34Cr4 -4130
10.9 37Cr4 -4134
Wrth Group, 17
A SADA:
POJEDINANI MAINSKI ELEMENTI
VIJAK
Wrth Group, 19
VIJAK
Vijak je mainski element koji
slui za obezbeivanje
spajanja delova maina

Vijak se dobija izradom navoja
na elinom profilu valjkastog
obika

Osnovna karakteristika vijka je
navoj na telu vijka
Wrth Group, 20
VIJAK
TEORIJA NAVOJA
Ako jednu pravu liniju koja je
nagnuta prema horizontu pod
uglom (alfa), obavijamo oko
jednog vertikalnog
valjka,dobiemo na valjku krivu
liniju, koja se zove zavojnica
Wrth Group, 21
VIJCI I NAVRTKE- STRMA RAVAN
Wrth Group, 22
IZGLED NAVOJA
Spoljanji navoj Unutranji navoj
Wrth Group, 23
OBLICI NAVOJA
TROUGLASTI NAVOJ

KVADRATNI NAVOJ

TRAPEZNI NAVOJ

KOSI NAVOJ

OBLI NAVOJ
Wrth Group, 24
TROUGLASTI NAVOJ
METRIKI NAVOJ
Metriki navoj predstavlja navoj
trouglastog oblika.

Profil trougla je jednakostranini.

Ugao pri vrhu navoja je 60

Vrh navoja je skraen za 1/8
teorijske dubine navoja.

Dno navoja je zaobljeno.
Wrth Group, 25
VRSTE METRIKOG NAVOJA
Metriki navoj moe biti:

Sa normalnim korakom
Sa sitnom sitnim

Razlika je u visini hoda (koraka)
navoja

Sitni navoji se upotrebljavaju na
mestima gde mainski deo ne sme
da bude, zbog rezanja navoja,
mnogo oslabljen
Wrth Group, 26
POVRINA POPRENOG PRESEKA VIJKA
Ovo je povrina koja se
optereuje prilikom zatezanja
vijka.
Wrth Group, 27
POVRINA POPRENOG PRESEKA VIJKA
Wrth Group, 28
SILA KOJOM SMEMO DA OPTERETIMO VIJAK
Sila kojom se
moe opteretiti
popreni presek
vijka.
PRIMER M8

Sila u vijku = Dozvoljena sila x Poprena povrina vijka
Sila u vijku = 640 N/mm2 x 36,6 mm2
Sila u vijku = 23424 N
Wrth Group, 29
PREPORUENE SILA PRI IZBORU VIJKA
Preporuena sila od 21200 N je manja od sile kada se vijak istee koja je 23424 N
Wrth Group, 30
VIJAK SA NAVOJEM NA CELOM STABLU
Vijak sa celim navojem

SRPS - JUS - M.B1.053
DIN - 933
WURTH - 0 057 ...
Klasa vrst. - 8.8
Wrth Group, 31
OBELEAVANJE VIJAKA
Kvalitet (klasa vrstoe)
se kod vijka oznaava sa dve
brojane oznake.

Vijak klase vrstoe 8.8

Prvi broj Pomnoiti sa 100 i
dobija se zatezna vrstoa
vijka 8 x 100 = 800 N/mm2


Veliina optereenja
kada nastupa kidanje
materijala
Wrth Group, 32
OBELEAVANJE VIJAKA
Drugi broj prestavlja
informaciju sa kojom dobijamo
veliinu granice teenja vijka.

Visina granice teenja se
rauna na sledei nain:

8x8x10 = 640 N/mm2.

Velina optereenja
kada nastupa plastino
izduenje materijala
Wrth Group, 33
SILE I MOMENTI PRITEZANJA
NORMALNI NAVOJ
Wrth Group, 34
SILE I MOMENTI PRITEZANJA
FINI NAVOJ
Wrth Group, 35
TVRDOA MATERIJALA
TVRDOA JE
Otpor materijala od koga je
izgraen element u odnosu na
prodiranje nekog drugog
materijala.
Wrth Group, 36
UPOREDNA TABELA
ZATEZNE VRSTOE I TVRDOE MATERIJALA
Orjentaciona uslovna tabela
uporeivanja ilavosti i tvrdoe
materijala.

Na primer :

800 N/mm2 odgovara 22 HRC

Wrth Group, 37
KLASA VRSTOE VIJKA
I TABELA TVRDOE VIJKA
Wrth Group, 38
OBLICI ZAVRTNJEVA
Svi zavrtnjevi se mogu svesti na
sledee tipove:

Zavrtnji sa navrtkom.

Zavrtnji bez navrtke.

Zavrtnji bez navrtke i glave
(goli zavrtnji).
Wrth Group, 39
ZAVRTNJI SA NAVRTKOM
Zavrtanj sa navtkom na
nenarezanom delu tela ima isti
prenik kao i prenik rupe kroz
koji prolazi.

Ovakvi zavrtnji se
upotrebljavaju na mestima gde
postoje poprene sile.
Wrth Group, 40
VIJCI SA 6-UGAONOM GLAVOM
SA DELIMINIM NAVOJEM
PREMA DIN 931 (ISO 4014)
elik 8.8 nezatien
elik 8.8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8.8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10.9 nezatien
A2
A4
Wrth Group, 41
VIJAK SA DELIMINIM NAVOJEM
DIMENZIJE
Wrth Group, 42
VIJAK SA DELIMINIM NAVOJEM
DIMENZIJE
Wrth Group, 43
ZAVRTNJI BEZ NAVRTKE
Kao navrtka kod ovih vijaka
javlja se mainski deo u kome
se urezuje navoj

Mogua su oteenja dela u
koji se vijci uvru
Tada se vri narezivanje novog
navoja

Wrth Group, 44
VIJCI SA 6-UGAONOM GLAVOM
SA NAVOJEM DU CELOG STABLA
PREMA DIN 933 (ISO 4017)
elik 8.8 nezatien
elik 8.8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8.8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10.9 nezatien
A2
A4
Wrth Group, 45
VIJAK SA CELIM NAVOJEM
Wrth Group, 46
VIJAK SA CELIM NAVOJEM
Wrth Group, 47
ZAVRTNJI BEZ GLAVE
(GOLI ZAVRTNJI)
Goli zavrtnji imaju samo stablo
Kod njih je navoj narezan sa
obe strane.
Sa jedne strane se uviju u
mainski deo, a sa druge se
uvija navrtka
Veoma je pogodan u
sluajevima kada treba
sauvati navoj u mainskom
delu
Ustaljen naziv za ovaj zavrtanj
je BREZON
Wrth Group, 48
BREZON DIN 939
elik 5.8 nezatien
elik 8.8 nezatien
A2
A4
Wrth Group, 49
BREZON
Wrth Group, 50
BREZON
NAVRTKA
Wrth Group, 52
NAVRTKA
Standardni oblik navrtke je
estougaona navrtka

Gornja i donja povrina navrtke
su zaseene pod uglom od 30
st., kako ne bi navrtka habala
povrinu drugog mainskog
dela

Unutranjost navoja je
zaseena pod uglom od 120
st.
Wrth Group, 53
MATERIJAL ZA NAVRTKE
Navrtke se oznaavaju
oznakama M8 ili M6 ili M10
....
Primer :
Navrtka M8 napon ispitivanja
je 800 N/mm2

Wrth Group, 54
ESTOUGAONE NAVRTKE DIN 934 (ISO 4032)
elik 8 nezatien
elik 8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10 nezatien
elik 10 pocinkovan, plavo
pasiviziran
A2
A4
Mesing
Wrth Group, 55
NAVRTKA
Wrth Group, 56
NAVRTKA
Wrth Group, 57
UPARIVANJE VIJKA I NAVRTKE

Kod vijka klase vrstoe 8.8
takoe treba odabrati navrtku
sa klasom vrstoe 8.

Da bi se izbegao rizik smicanja
navoja pri zatezanju, vijci i
navrtke moraju biti iste klase
vrstoe

Wrth Group, 58
UPARIVANJE VIJAKA I NAVRTKI
Najbolje je kada su zavrtanj i
navrtka od istog materijala

Dozvoljeno je i korienje neto
malo slabijeg materijala navrtke
od materijala vijke
Wrth Group, 59
UPARIVANJE VIJAKA I NAVRTKI
Ovo je naroito bitno kada je
zavojnica izloena oteenjima
zbog estog odvijanja i
zavijanja

Tada je navrtka elemenat koji
se lake moe zameniti


PODLOKA
Wrth Group, 61
PODLOKA
Podloka je mainski element
koji se koristi u navojnim
spojevima

U veini sluajeva je to ploica
krunog oblika sa otvorom u
sredini

U zavisnosti od konstrukcije,
podloka moe imati razliite
funkcije
Wrth Group, 62
FUNKCIJE PODLOKE
Osiguranje navojnih spojeva
od samoodvrtanja

Ravnomernija raspodela
povrinskog pritiska

Prednaprezanje navojnog
spoja

Izolacija

Zaptivanje
Wrth Group, 63
MATERIJAL PODLOKI
Podloke se izrauju od :

elika

Plastike

Bakra

Gume
Wrth Group, 64
PODLOKA
Kroz otvor na podloci prolazi
vijak

Podloka se postavlja izmeu
glave vijka (ili navrtke) i
elementa koji se spaja vijcima
Wrth Group, 65
RAVNA PODLOKA
Ravna podloka je ravna
kruna ploica sa otvorom u
sredini.

Postoje dve vrste.

Standardna ravna podloka

Podloka sa velikim spoljanjim
prenikom.
Wrth Group, 66
NAMENA RAVNE PODLOKE
Ravne podloke se koriste radi :

Obezbeenja ravnomernije
raspodele povrinskog pritiska

Kao ostojnici

Radi spreavanja oteenja
elemenata koji se spajaju

Iz estetskih razloga

Wrth Group, 67
DIN 125
Mesing (MS)
elik (ST)
A2, A4
Poliamid PA 6.6*
*Postojane na mineralna ulja, benzin i
slabe baze.
Postojane na temperaturi od -40
o
C do
+150
o
C
STANDARDNA RAVNA PODLOKA
Wrth Group, 68
STANDARDNE RAVNE PODLOKE
Wrth Group, 69
IROKE PODLOKE
Prema DIN 522, srednje
Pocinkovani elik,
plavo pasiviziran
Wrth Group, 70
PODLOKA ZA NIVELACIJU
DIN 988
elik, nezatien
Wrth Group, 71
Podloke za nivelaciju, kako se
vidi iz tabele su veoma tanke.

Raspon u debljinama podloki
je od 0,1 mm do 1 mm

Mesto korienja su sva mesta
montae i finog podeavanja
zazora na konstrukcijala i
mainama.
PODLOKA ZA NIVELACIJU
DIN 988
elik, nezatien
Wrth Group, 72
ELASTINA PODLOKA
DIN 127

elik za opruge nezatien
elik za opruge pocinkovan,
plavo pasiviziran
elik za opruge pocinkovan,
uto pasiviziran
A2, A4

Pogodno samo za vijke klase
vrstoe 5.8. Kod vee klase
vrstoe trebalo bi da primenite
nazubljene podloke.
Wrth Group, 73
ELASTINA PODLOKA
Wrth Group, 74
NAZUBLJENE PODLOKE
AZ, spoljnje nazubljenje
IZ, unutranje nazubljenje

elik pocinkovan, plavo
pasiviziran

Nazubljene podloke su
opruno osiguravajui
elementi koji deluju preko
svoje aksijalne elastinosti.
Wrth Group, 75
LEPEZASTE PODLOKE
Prema DIN 6798
AZ, spoljnje nazubljenje
IZ, unutranje nazubljenje

elik pocinkovan, plavo pasiviziran
elik pocinkovan, uto pasiviziran

Dvostruko lepezaste podloke
Lepezaste podloke smatraju se kao
osiguravajui elemet od samoodvijanja.
Wrth Group, 76
LEPEZASTE PODLOKE
OSIGURANJE OD
SAMOODVIJANJA
Wrth Group, 78
KAKO IZGLEDA JEDAN NAVOJNI SPOJ
Wrth Group, 79
VEZA VIJKA I NAVRTKE
OSIGURAI ZA NAVRTKE
Osigurai za navrtke su
mainski elementi koji
spreavaju samoodvijanje
navrtke.

U sluaju da nema vibracija i
udara, tada zbog trenja koje
nastaje izmeu povrina
naleganja nee doi do
samoodvijanja

Povrine naleganja
Wrth Group, 80
VEZA VIJKA I NAVRTKE
OSIGURAI ZA NAVRTKE
Trenje postoji samo sa jedne
strane navoja

To se deava zbog zazora u
navojima i zbog elastinosti
materijala

Veza ostaje vrsta sve dotle,
dok usled potresa ili udara
veza ostvarena trenjem oslabi

Wrth Group, 81
ZATO DOLAZI DO SAMOODVRTANJA NAVOJNIH SPOJEVA
Samoodvrtanje



Zbog promenjivog optereenja dolazi do smanjenja
trenja u navojnom spoju i samoodvrtanja.
Wrth Group, 82
NESTANAK SILE TRANJA
USLED VIBRACIJA
Kada nastupi vibracija, tada
izgleda kao da navrtka uopte
nije pritegnuta.

Navrtka se tada okrene za
jedan mali ugao.

Wrth Group, 83
NESTANAK SILE TRANJA
USLED VIBRACIJA

Odvijanje je posledica
delovanja jedne od komponenti
sile koja deluje u pravcu ose
vijka

Wrth Group, 84
TEHNIKA REENJA PROTIV
SAMOODVIJANJA
Samoodvijanje moemo spreiti
na sledee naine:

Osiguranjem pomou dve
navrtke.
Elastinim osiguraem
Osiguranjem mehanikim
putem.
Osiguraem sa umetnutom
plastikom.
Hemijskim osiguraem
Wrth Group, 85
OSIGURANJE POMOU DVE NAVRTKE
Osiguranjem pomou dve
navrtke postiemo pojavu
suprotnih sila trenja

Wrth Group, 86
OSIGURANJE POMOU
ELASTINE PODLOKE
Elastina podloka je
primenjljiva samo za vijke i
navrtke do klase vrstoe 5.8
Wrth Group, 87
OSIGURANJE POMOU
NAZUBLJENE PODLOKE
Nazubljene podloke sa
spoljnjim nazubljenjem 0 423 i
sa unutranjim nazubljenjem 0
424 ..
Wrth Group, 88
OSIGURANJE POMOU
LEPEZASTE PODLOKE
Lepezaste podloke sa
spoljnjim nazubljenjem 0 429 i
sa unutranjim nazubljenjem 0
428 ..

Lepezaste podloke sa spoljnim
i unutranjim nazubljenjem
Wrth Group, 89
OSIGURANJE MEHANIKIM PUTEM
Osiguranje mehanikim putem
se postie rascepkama grupe
artikala 0 470 ..

Wrth Group, 90
OSIGURANJE UMETNUTOM PLASTIKOM
Zahvaljujui umetnutoj plastici,
poveava se sila trenja u
navojima, artikal 0 368 ..



Wrth Group, 91
WURTH ANAEROBNA SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA
Naini osiguranja navojnih
spojeva
Wrth Group, 92
KORIENJEM ANAEROBNIH LEPKOVA DOBIJAMO SLEDEE:
Wurth lepkovi za osiguranje navoja su jednokomponentni
lepkovi koji potpuno ispune zazor izmeu spregnutih
navojaka.
Ovravaju bez prisustva vazduha i u kontaktu sa metalnom
povrinom se pretvaraju u vrstu plastinu masu, stvarajui
dodatno trenje izmeu
spregnutih navojaka.
Time se spreava svako dalje
zakretanje u navojnom spoju.

Wrth Group, 93
RASPODELA OPTEREENJA U NAVOJNOM SPOJU BEZ
WURTH-OVOG SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA
Najvee optereenje je na
prvom navoju u vezi oko 33 %
Wrth Group, 94
RASPODELA OPTEREENJA U NAVOJNOM SPOJU SA I
BEZ WURTH-OVOG SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA
Rastereenje
optereenja u navojima
Wrth Group, 95
SILA PRITEGNUTOG SPOJA U ZAVISNOSTI
OD CIKLUSA OSCILACIJA
Prednost anaerobnog lepka u odnosu na mehanika osiguranja
Standarna navrtka sa
0 893 243... lepkom
Nazubljena navrtka
Samoosiguravajua
navrtka
Navrtka sa lepezastom
podlokom
Standardna navrtka sa
elastinom podlokom
Standarna navrtka
bez podloke
DIN PROGRAM
VIJAK - NAVRTKA - PODLOKA
krbovi Predrag