1.

TA JE DEMOGRAFIJA
Demografija je nauka o stanovnitvu. Ona
istarauje i prouava zakonitosti i pravilnosti u
kretanju stanovnitva, ustanovljuje kakve su vrste
te zakonitosti,njihovo kvalitatitvno i kvantativno
djelovanje i utvruje meusobne odnose kretanja
stanovnitva s drugim drutvenim i gospodarskim
pojavama.
2.STAROSNA STRUKTURA STANOVNITVA
Izuzetno bitna bioloka struktura koja pokazuje
broj stanovnika u pojedinim starosnim grupama,a
samim time indiira i raznovrsne potrebe,reimo
potrebe u broju predkolskih ustanova,osnovnih te
kola drugog i treeg stepena,obujam potrebnih
radnih mjesta za nove narataje koji pristiu u
aktivnu dob ivota,ukazuju na potrebe izdaima i
strukturi na zdravstvenu zatitu.
Pokazatelji starosne strukture:
!kohorta mladog stanovnitva"#$%&
!kohorta mlaeg stanovnitva"'#$(&
!kohorta starijeg stanovnitva")#$*& i
!kohorta starog stanovnitva"+# i vie godina
Tipovi starosne strukture
!progresivni!staionarni!regresivni
Tri osnovna pokazatelja starosne struktura
!srednje vrijednosti!inde, starosti !inde, starosne
ovisnosti
3.POLNA STRUKTURA STANOVNITVA
-olna struktura je veoma bitna i sa aspekta
demografije i sa ekonomskog aspekta.Ona
pokazuje kvantativan odnos enskog i mukog
stanovnitva u ukupnom stanovnitvu..ensko
stanovnitvo je izvor reprodukije a muko radne
snage.Osnovni pokazatelj spolne strukture je
kooeficjent/stopa muskuliniteta/odnos koji
pokazuje koliko mukaraa dolazi na %### ena 0
ma1-m$-f,%###
-m2broj mukih stanovnika
-f2broj enskih stanovnika te
Kooficjent feminiteta /koliko ena dolazi na %###
mukaraa0
fa1-f$-m,%###
3truktura stanovnitva po spolu je rezultat
nataliteta,mortaliteta,migraija,utiaja ostalih
faktora.
4.MIGRACIJE,poja ! "#a$aj
4igraije su u irem smislu prostorna pokretljivost
stanovnitva,a u uem trajna promjena mjesta
stalnog boravka pojedina ili skupine stanovnitva.
Ova pokretljivost je veoma bitna jer se pokazalo
da je veliki broj stanovnitva u pokretu i da ono
ima veliki utiaj na ukupan broj stanovnitva,kao i
na njegovo prirodno kretanje.Osnovnu podjelu
migraija ine unutarnje i vanjske. 5ad su u pitanju
tipovi migraija moe se govoriti o
stalnim,sezonskim,dnevnim,sedminim... 4otivi
koji uslovljavaju migraije djele se na"
politike,ekonomske,soijalne,porodine,objektivni
i subjektivni faktori kao i migraije na dobrovoljnoj i
prinudnoj osnovi.
%.FERTILITET
6ertilitet ili rodnost jedne populaije najbolje
izraava stopa ukupnog fertiliteta.Ona predstavlja
prosjean broj broj djee koju u reproduktivnoj
dobi rodi jedna ena. 7eimo,stopa od ',%
obezbjeuje prosto obnavljanje stanovnitva a
ve8a stopa donosi populaioni rast a nia
obrnuto,naravno ukoliko ne postoje imigraije i
emigraije,odnosno ukoliko je njihov saldo jednak
nuli.
&.STOPA TOTALNOG FERTILITETA
6ertilitet kao pojava dosta je vezan i za na8in
iskazivanja tzv.totalnog fertiliteta koji se
izraunava kao prosjean broj roene djee koje
bi rodila jedna prosjena ena posmatrane
generaije u svom fertilnom periodu u uslovima
djelovanja speifinim dobima fertiliteta prema
starosti majke to omoguava da se priblino
odredi prosjean broj djee u jednoj porodii.
'.UR(ANO I RURALNO
STANOVNITVO
9o je podjela po karakteru naselja
gdje stanovnitvo ivi./gradsko i
seosko0.7uralno je ono koje je po
mjestu boravka prijavljeno u
seoskim mjestima a urbano u
gradskim.
).NATALITET
:atalitet ili rodnost je struni izraz
kojim se koristi demografija a
oznaava ukupno raanje na
odreemom podruju u odreenom
vremenu.:jegova visina se mjeri
stavljanjem u omjer broja roene
djee/obino samo
ivoroene0prema ukupnom broju
stanovnitva.:ajee se u razne
svrhe razmatranja nataliteta i
problematike uz to vezane koristi
stopa nataliteta.Ona se
rauna,obino na %### stanovnika i
to " n1:,%###$3
n2traena stopa
:2broj ivoroene djee
32ukupan broj stanovnika na
odreenom podruju.
:atalitet je vii u zemljama koje su
u razvoju u odnosu na razvijeni
svijet.-rilikom istraivanja koja su
obavljena dolo se do zakljuka da
na natalitet utie starosna i polna
struktura,migraioni
faktori,migraioni
saldo,bioloki,soio2
ekonomski,kulturno2psiholoki te
mnogi drugi.
*.MORTALITET
4ortalitet ili stopa smrtnosti je
godinji broj smrtnih sluajeva na
%### stanovnika.Ova mjera se
razlikuje od stope morbiditeta,koja
predstavlja broj oboljelih u odnosu
na ukupno stanovnitvo. 7azlikuje
se"!opta stopa*fetalna
stopa*stopa maternalnog
mortaliteta*stopa infantilnog
mortaliteta. /opta2broj umrlih na
%### stanovnika u jednoj
godini,fetalna-broj fetalnih smrti u
odnosu na ukupan broj roenja u
datoj godini,raunajui i
ivoroenje i
mrtvoroenje,maternalna-odnos
izmeu broja smrti trudnia i broja
ivoroenih ili sume ivoroenih i
fetalnih smrti tokom jedne godine i
infantilna-,godinji broj umrle djee
mlae od jedne godine na %###
ivoroene djee0.
; odnosu na uspjeh ili neuspjeh
mediinskog tretmana razlikuju se"
!rana stopa mortaliteta i !kasna
stopa mortaliteta.
-oto se opta stopa mortaliteta
rauna na ukupno stanovnitvo
moe dati pogrenu vrijednost .
:ajbolji pokazatelj mortaliteta su
+a,-!./ o0+a-!+/+a koje
posmatraju mortalitet posebno za
svaku godinu.One su potrebne da
bi se dobio sintetiki pokazatelj
oekivano trajanje ivota koji
obuhvata mortalitet u svim
godinama starosti.
11.PRIRODNI PRIRATAJ I
KARAKTERISTIKE
-rirodni prirataj predstavlja
promjenu broja jedinki neke
populaije po jedinii vremena. :a
njega utie pet komponenti"
!natalitet!mortalitet!fertilitet!emigra
ije!imigraije
7azlika izmeu broja
ivoroenih i umrlih je
tzv.apsolutni prirodni prirataj.
3topa prirodnog prirataja"
<1:24$-,%###
11.TA(LICE FERTILITETA
One se mogu konstruirati na
osnovi stopa fertiliteta.9ablie
fertiliteta se formiraju na osnovu
speifinih stopa fertiliteta ena
koje se nalaze u fertilnom
razdoblju/%*2*#0ali po godinama
starosti.=a formiranje 96
potrebni su nam sljede8i
podati"ukupan broj ena kojoe
se nalaze u fertilnom razdoblju
po godinama starosti,ukupan
broj ivoroene djee od majki
po godinama starosti.4oemo ih
izraunati po kohortnom
medtodu/sto hiljada ena
odreene dobi0ili transverzalnom
metodu/po svim godinama
starosti0.
12.GUSTINA NASELJENOSTI
!op8a ili
aritmetika!egzistenionalna!polj
oprivredna!agrarna!urbana
13.I2VORI PODATAKA O
STANOVNITVU
!popisi!registri!ankete!vitalna
statistika
14.POPULACIONA POLITIKA
:iz mjera i aktivnosti
dravnih,naionalnih,kantonalnih
,regionalnih,op8inskih i sl.tjela u
ilju djelovanja na rasti raspored
vlastitog stanovnitva.
7azlikujemo"kvalitativnu i
kvantativnu populaionu
politiku.Ova prva se ne koristijer
se vezuje za
faizam,segregaiju,aparthejd i
tsl.Od kvantitativnih politika
razlikujemo"!restriktivnu!e,panzi
onu i !redistributivnu.
4jere kojima se provodi
populaiona politika su
sljede8e"fiskalna
politika,soijalna politika,politika
za zatitu funkija
materinstva,preventivne mjere
protiv zae8a.
1%.RA2VOJ STANOVNITVA
3vjetsko stanovnitvo se
razvijalo kroz tri etape"
!predtranziiona etapa
!etapa demografske tranziije te
!posttranziiona etapa
Predtranziciona etapa:,traje do
industrijske revoluije.; ovom
peridu na razvoj svjetskog
stanovnitva u prvom redu
djeluju prirodni faktori koji
direktno utiu na natalitet i
mortalitet.9o je period niskog
prirodnog prirataja stanovnitva
u kojem su izuzetno visoke
stope fertiliteta,te je prirodni
prirataj negativan.
tapa demografske tranzicije,
entralna etapa demografske
tranziije u kojoj dolazi do
najve8eg porasta svjetskog
stanovnitva.Ovdje imamo"
!>tapa rane D92po8inje sa
industrijskom
revoluijom,poboljanjem
ivotnih,zdravstvenih,prehrambe
nih i dr.uslova te u njoj dolazi do
smanjenja stope mortaliteta
>tapa entralne D92 dovodi do
demografskog buma te se u njoj
svjetsko stanovnitvo
udvostruuje.
>tapa kasne D92 dolazi do
izjednaavanja stopa mortaliteta
i feriliteta.;sljed razvoja nauke i
tehnike i ostalog propratnog
svetsko stanovnitvo dolazi u
fazu stagnaije.
1&.JEDINICE I O(ILJE3JA
STANOVNITVA
Osnovna jedinia je ovjek koga
posmatramo kroz masu a
osnovna jedinia posmatranja je
porodia kroz sljede8a obiljeja"
srodstvo,ekonomsko,teritorijalno
i pravno obiljeje. Druga
obiljeja"prebivalite i
mjesto,stan,zgrada,ku8a,kvart,li
e,brano
stanje,domainstvo,starosna i
polna struktura.
1'.STRUKTURA
STANOVNITVA PO
(RA4NOM STANJU
!oenjen!neoenjen!udova2
udovia!razveden2razvedena
1).STRUKTURA
STANOVNITVA PO
EKONOMSKIM O(ILJE3JIMA
!broj radno aktivnog
stanovnitva
!izraunavanje stepena
zaposlenosti stanovnitva
!projena razvijenosti jedne
zemlje
!omoguava projenu dali je
naselje,selo,zaseok,grdasko,seo
sko,mjeovito..
1*.PROJEKCIJE
STANOVNITVA
=a izradu populaionih projekija
koriste se matematiki i analitiki
metodi.4atematike projekije
raunaju samo ukupno
stanovnitvo i za kra8e
vremenske periode daju dobre
rezultate,dok analitike
projekije raunaju stanovnitvo
po starosno polnim grupama i
mogu se koristiti i za due
periode jer daju prihvatljive
rezultate.?eina projekija radi
se u vie varijanti/preteno
zavisno od nivoa nataliteta0pa
tako imamo"nisku,visoku,srednju
i srednje nisku
varijantu.-rojekije su vane za
demografska istraivanja ali i za
sva drutveno ekonomska
predvianja.
21.PRIRODNA I ME5ANI4KA
KRETANJA STANOVNITVA
-rirodno kretanje
stanovnitva"natalitet,mortalitet i
fertilitet a mehaniko kretanje
stanovnitva"imigraije i
emigraije
21.STOPE NATALITETA
Op8a i efektivna stopa nataliteta.
Op8a stopa predstavlja odnos
ukupnog broja roenih a to zna8i
i mrtvo roenih prema
prosjenom broju stanovnika
date godine.Ovako izraunata
stopa ima pozitivnu i negativnu
starnu.-ozitivna je to se lahko
izraunava .:egativna je to ne
daje jasnu sliku iz razloga to se
izraunavaju i mrtvo roeni te se
stoga koristi efektivna stopa
nataliteta.Ova stopa se rauna
tako da se u brojnik ukljuuju
samo ivoroena djea a u
nazivnik prosjean broj stanovnika date
godine.9ako izraunat koefijent se pomnoi sa
%### u @ i iskazuje se u @.
22.MIGRACIONI SALDO
-redstavlja razliku ukupnog broja imigriranih i
emigriranih lia u odnosu na ukupan broj
stanovnika jedne odreene teritorije
31 I2>$-,%###
23.STOPA SMRTNOSTI ODOJ4ADI
mo14o$:,%###
24.NEUPCIJAT
3klopljeni brakovi
b1A$-,%###
2%.DIVORCIJAT
7azvedeni brakovi
rb17b$-,%###
2&.METODE 2A I2RADU PROJEKCIJA
MIGRACIJA 6 (UDU7E KRETANJE
STANOVNITVA
-ostoje tri metode"
!etoda e"trapolacije/matematska metoda0njena
osnova pretpostavka je da je prolost jednaka
budunosti.
!etoda odnosa#savremenija od prethodne jer ona
uzima u obzir ne samo broj stanovnika koji su
podloni migraiji nego i faktor jelokupnog
porasta stanovnitva.
!etoda su$jektivne procjene#ovdje se stvara
hipoteza u pogledu buduih migraionih kretanja
na osnovu subjektivnih ojena.
%naliti&ka metoda/one se baziraju na odreenim
hipotezama tj.hipotezama koje se odnose na
imigrante i emigrante.Ovdje se moraju poznavati i
jo neki podati, a ne samo broj emigranata i
imigranata2datum roenja,nat.mortal.fertilitet,broj
djee migranata po spolu i starosti itsl.
2'.AKTIVNO I NEAKTIVNO STANOVNITVO
Bktivno"stanovnitvo koje uestvuje u drutvenom
radu
:eaktivno"
Cia zaposlena u kunim poslovima
3tdenti,pitomi 5=
3tari u domovima i svi oni koji nisu ukljueni u
neki privredni ivot.
7D,3arajevo,4aj '##&.