Sne`ana Jovanovi}

PRILOG O POZNAVAWU
SASTAVA ZOOPLANKTONA I
MIKROZOOPERIFITONA
NEKIH VODA PODRU^JA
MEDVEDNIKA

Rezime
U ovom radu se prezentuju preliminarni rezultati istra`ivawa zooplanktona
i mikrozooperifitona u 4 lokaliteta podru~ja Medvednika (zapadna Srbija). Ciq
rada je bio ispitati kvalitativni sastav navedene faune. Preko determinacije
bioindikatorskih vrsta data je procena kvaliteta ispitivanih voda.
Kqu~ne re~i: zooplankton, mikrozooperifiton, planinske vode, diverzitet,
Medvednik.
BIOLOGIJA

Sne`ana Jovanovi}, student Biolo{kog fakulteta u Beogradu,

Astronomska grupa, Dru{tva istra`iva~a “Vladimir Mandi} - Manda”

2
 Zbornik radova Broj 15

UVOD

Planine predstavqaju slo`ene geomorfolo{ke oblike koji se odlikuju nizom

specifi~nosti koje uti~u i na sastav `ivog sveta. U wima, usled razli~itog polo`aja i razli~itih
geolo{kih i klimatskih uslova, nalazimo brojne i dobro o~uvane ekosisteme sa velikom
raznovrsno{}u vrsta. Stoga mawe efemerne lokve, barice, tresave kao i izvorrri i vrela na{ih
planina, predstavqaju veoma interesantne podru~ja koja pre svega svojom izolovano{}u
predstavqaju zna~ajna stani{ta nekih retkih i specifi~nih taksona. Planinski sistemi u
Jugoslaviji su dosada malo prou~avani u pogledu ispitivawa raznovrsnosti mikrofaune
(Bobi}1997;1998).
Ispitivane grupe u okviru zooplanktona i mikrozooperifitona (rotatoria, cladocera,
copepoda), predstavqaju veoma rasprostrawenu komponentu vodenih ekosistema, dobrim delom i
pouzdane bioindikatore kvaliteta ispitivanih voda. Istra`ivawa navedene faune Medvednika su
vr{ena u okviru projekta “Vaqevske planine” u organizaciji Dru{tva istra`iva~a “Vladimir
Mandi} Manda”. U radu su izneti prvi preliminarni rezultati u ispitivawu nekih nadzemnih voda
Medvednika.
Imaju}i u vidu da ne postoje literaturni podaci o mikrofauni podru~ja Medvednika, a
koja mo`e biti zna~ajna u ispitivawu kvaliteta voda, ciq rada je bio pre svega da ustanovimo
kvalitativni sastav u okviru ispitivanih grupa i da preko konstatovanoh bioindikatorskih vrsta
utvrdimo stawe i kvalitet voda {ireg dela planine Medvednik.
Mentor ovog rada je Milan Bobi}, stru~ni saradnik Biolo{ke grupe Dru{tva istra`iva~a
“Vladimir Mandi}-Manda”.

MATERIJAL I METODE RADA

Uzorci zooplanktona i mikrozooperifitona su uzimani u periodu od 28. Do 30. oktobra

1999.god. na ukupno 4 lokaliteta. Ispitivani su po ekolo{kim uslovima razli~iti lokaliteti
po~ev od izvora pa sve do ribwaka, to su:

1.) Izvor uz Veliku reku (pritoku Jablanice ispod pl. doma) 30.10.1999.god.;
2.) Potok gorwi izvori{ni deo Drenai}kog potoka 29.10.1999.god.;
3.) Zabareno izvori{te pritoke Drenai}kog potoka (podno`je Plandi{ta, severni deo)
29.10.1999.god.;
4.) Mali ribwak u dvori{tu S.Bucure (Suvodawe) 28.10.1999.god.;
BIOLOGIJA

Uzorak zooplanktona i mikroperifitona uzimani su planktonskom mre`om od milinske

br. 202 i fiksirani su 4 puta formalinom. Pored kvalitativnog satava analizirana je i
relativna u~estalost, na osnovu ~ega su odre|ene subdominantne i dominantne vrste.
Determinacija je obavqena standardnim kqu~evima (Koste, 1978;…)
Saprobiolo{ka analiza uzorka je ura|ena po metodi Pantle - Buck (1955) na osnovu koje
je ura|ena i procena relativne u~estanosti vrsta od 1 do 9.

3
Broj 15 Zbornik radova

REZULTATI

U kvalitativnom sastavu zooplanktona i mikrozooperifitona obra|ene su grupe:

Harpacticoida (Copepoda), Ostracoda, Gastrotricha i Tardiigarda. Ukupno je konstatovano 21 takson
iz 11 redova. Dominira grupa Rotatoria sa determinisanih 17 taksona iz 8 redova. Treba naglasiti
da ovo nije potpuni spisak, jer neke vrste iz navedene grupe nismo bili u mogu}nosti da
determini{emo usled zgr~enosti jedinki prilikom fiksirawa. U okviru ni`ih ra~i}a u grupi
Cladocera registrovana je jedna vrsta, a u okviru Copepoda 3 vrste iz 3 roda Naupilus i Copepodit
larveni stadiji kao i adulti i larveni stadiji iz reda Harpacticoida. Najve}i broj taksona, je
konstatovan u zabarenom izvori{tu Dreni}kog potoka (lok. 3) 11, a najmawe u izvoru uz Veliku
reku sa 2 registrovane vrste (tab. 1).
U kvalitativnom sastavu preovla|uju fitofilne vrste vezane za obra{taj (mahovine,
zelene kon~aste alge), delom i bentosne dok je mala brojnost tipi~no planktonskih oblika i vezana
je uglavnom za ribwak. Dominira rod Cephalodella sa 6 dok je subdominantan rod Lecane sa 3
registrovane vrste. Navedeni rodovi i vrste su ~este i rasprostrawene u na{im vodama. Naj~e{}a
vrsta prisutna u tri lokaliteta je Lepadella, kosmopolitska, eurivalentna vrsta, ~esta u
razli~itim tipovima voda, naro~ito u perifitonu. Registrovani taksoni su uglavnom pojedina~ne
do sredwe brojnosti osim vrste Cephalodella ventripes, koja je uve}em broju konstatovana u ribwaku
i vrste Philodina citrina brojnije prisutna u mahovini izvora uz Veliku reku (lok. 1). Posledwa
navedena vrsta je indikator ~istih izvorskih i oligosabrobnih voda gde se iskqu~ivo javqa, i weno
ve}e prisustvo ukazuje na dobre uslove i dobar kvalitet vode ispitivanog izvora. U okviru grupe
Cladocera konstatovano je u ribwaku prisustvo vrste Daphnia longispina, ~este vrste staja}ih i
sporoteku}ih voda na{e zemqe, korisne vrste za ribwake jer predstavqa pored uloge
biofiltratoera, zna~ajnu kariku u lancu ishrane, posebno ribqe mla|i. Grupa Copepoda je
registrovana u sporoteku}im vodama izvori{tu i ribwaku sa masovnijom pojavom Nauplius
larvenog stadijuma u izvori{tu (lok.3) kao i jedinki iz reda Harpacticoida. Analiziraju}i sastav
bioindikatorskih vrsta uo~ava se dominantno prisustvo vrsta oligosaprobne (I) i delom oligo--
mezosaprobne orijentacije (I-II kategorija voda), osim delom u izvori{tu i ribwaku. U izvori{te
je se sa okolnog brda slivala voda iz jednog seoskog doma}instva {to je uticalo na izvesno
pogor{awe u kvalitetu vode. Mali ribwak je tako|e imao ne{to lo{iji kvalitet vode, uz ne{to
ve}e prisustvo vrste Rotatoria rotatoria, vezane za organski optere}enije vode i masovnu pojavu
modrozelene alge Oscilatoria koja dovodi u toplijem periodu tzv. “cvetawa” vode. Me|utim, dobrim
delom da do toga ne do|e, zna~ajno je to {to se ribwak “osve`ava” i napaja vodom sa kaptiranog
izvora odakle doti~e i deo vrsta konstatovanih u ribwaku.
Sa obzirom na zna~aj navedenih istra`ivawa i nedostatkas literature a i da bi se dobili
konkretniji podaci potrebno je navedena ispitivawa nastaviti sezonski i pro{iriti ih na vi{e
lokaliteta i tipova istra`ivawa.

ZAKQU^AK
BIOLOGIJA

U kvalitativnom sastavu zooplanktona i mikrozooperifitona obra|ene su grupe:

Rotatoria, Cladocera i Copepoda.
Ukupno je konstatovano 21 takson iz 11 redova. Dominira grupa Rotatoria sa
determinisanih 17 taksona iz 8 redova.
U okviru ni`ih ra~i}a u grupi Cladocera registrovana je jedna vrsta, a u okvitu
Copepoda 3 vrste iz 3 roda, Naupilus i Copepodit larveni stadiji, kao i adulti i larveni stadiji iz

2
 Zbornik radova Broj 15

reda Harpaciticoida. Najve}i broj taksona je konstatovan u zabarenom izvori{tu pritoke

drenai}kog potoka (lok.3) 11. Dominira rod Cephalodella sa 6, dok je subdominantan rod Lecane sa
3 registrovane vrste. Naj~e{}a vrsta, prisutna u 3 lokaliteta je Lepadella patella.
U okviru grupe Cladocera konstatovano je u ribwaku prisustvo vrste Daphnia longispina, ~este
vrste staja}ih i sporoteku}ih voda na{e zemqe.
Grupa Copepoda je registrovana u sporoteku}im vodama izvori{tu i ribwaku sa
masovnom pojavom Naupilus larvenog stadija. Analiziraju}i sastav bioindikatorskih vrsta uo~ava
se dominantno prisustvo vrsta oligosaprobne (I), delom oligo--mezosaprobne orijentacije (III
kategorija voda), osim delom u izvori{tu i ribwaku.
Sa obzirom na zna~aj navedenih istra`ivawa i nedostatka literature, a i da bi se dobili
konkretniji i potpuniji podaci potrebno je navedena istra`ivawa nastaviti sezonski i pro{iriti
ih na vi{e lokaliteta i tipova istra`ivawa. Na osnovu detaqne kvalitativne analize i relativne
abundance ispitivanih grupa izdvojene su bioindikatorske vrste. Kori{}en je saprobni sistem po
Slada~eku (Slada~ek, 1973). Relativna brojnost svakog od prisutnih taksona je data prema
{estostepenoj skali sa abundancama 1, 2, 3, 5, 7, 9 (Pantle & Buck, 1955).
Tabela 1: Kvalitativni sastav i relativna abundanca zooplanktona i mikrozooperifitona
Nekih voda podru~ja Medvednika (oktobar 1999.godine)
LOKALITETI
NAZIV VRSTE (SPECIES): S Izvor Potok Izvori{te Ribwak
1. 2. 3. 4.
ROTATORIA
Cephalodella forticula (Ehr.) 1.8 1
C. gibba (Ehr.) 1.35 1
C. gracilis (Ehr.) 1.5 1
C. sterea (Gosse) 1.5 1
C. ventripes (Dixon-Nutall) 1.5 1 7
C. sp. - 1
Colurella adriatica (Ehr.) 0.7 1
C. unc. Uncinata (Ehr.) 1.0 2 1
Lecane closterocerca (Schumarda) 1.0 1 1
L. flexilis (Gosse) 1.1 1
L. Luna Müller 1.56 2
Lepadella patella patella (Müller) 1.25 1 2 1
Philodina citrina Ehr. 0.9 7
P. sp. - 3
Proales sp. - 2
Rotaria rotatoria (Pallas) 3.25 2 3
Synchaeta pectinata Ehr. 1.65 2
CLADOCERA
Daphnia longispina D.F. Müller 2.0 1
COPEPODA
Cyclops strenus (Fischer) 2.25 2
Eucyclops serrulatus Fischer 1.85 1
Macrocyclops albidus Jurine 2.0 1
BIOLOGIJA

Nauplius stadij - + +
Copepodit stadij - + +
HARPACITICOIDA - 5 11
Nauplius od Harpacticoida - + +
Ostracoda + + +
Gastrotricha +
Tardigrada + + +

3
Broj 15 Zbornik radova

LITERATURA

[1] Bobi} M. (1997): Sastav i dinamika zooplanktona i mikrofaune nakih izvora i

vrela borskog podru~ja, Zbornik radova “Na{a ekolo{ka istina”, V nau~no-
stru~ni skup o prirodnim vrednostima i za{titi `ivotne sredine, 288-293,
Dowi Milanovac
[2] Bobi} M. (1998): Prilog o poznavawu Malog Kr{a (Bor, Isto~na Srbija),
Zbornik radova “Ekolo{ka istina”, VI nau~no-stru~ni skup o prirodnim
vrednostima i za{titi `ivotne sredine, 179-181, Negotin
[3] Dussart B. (1969): Les copepodes des eaux continentales D’europe occidentale,
tome II, cyclopoides et biologie, 292 pp.n. Boobee et cie, Paris
[4] Koste W. (1978): Rotatoria die Radertiere Mitteleuropas, I-II band, Gerb.
Burntraeger, -645, Berlin-Stuttgart
[5] Pantle R., Buck H. (1955): Die biologische Uberwashung der Gewasser und die
frgebnisse, Gas und Wasserfach, 96:604
[6] Rudesco L. (1960): Rotatoria fauna R.P. Romine, II, Academie: R. P. Romine,
1192 pp., Bucuresti
[7] Slada~ek V. (1973): System of water quality from the biological point of view.
Arch. Hidrobiol. 7:1-218
[8] [ramek-Hu{ek R., Stra{kraba M., Brtek J. (1902): Lupeno`ci - Brachipoda, Fauna
^SR, sv. 16, 1470 pp., Cav, Praha

BIOLOGIJA