Professional Documents
Culture Documents
DH07GI Tran Thi Thuong
DH07GI Tran Thi Thuong
1000 m. S c
-
i.
sng
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
30
SVTH: Trn Th Thng
Chiu di sng t ngun n ca l 178 km c th chia lm 3 on c c trng
nh bng:
Bng 2.5: c trng hnh thi dng chnh sng
on sng
Din tch
lu vc
(km
2
)
Chiu
di on
sng
(km)
dc
()
Mt
li sng
(km/km
2
)
H s un
khc
Ngun Bnh
Tng
1.677 120 9,15
Ngun Bnh Thnh 2.239 138
Ngun Bin 3.067 178 0,158 0,65 1,54
Ngun : [5]
Do c im kh hu, iu kin a hnh lu vc sng Kn nn ch dng
chy phn b khng u theo khng gian v thi gian.
Phn b dng chy theo khng gian
Dng chy sng Kn thuc loi trung bnh, phn b khng u trn lu vc.
Ni c dng chy kh l vng ni cao, c lng ma ln. Thng ngun cc sng sui
c vch ni chn gi ng Bc, modul dng chy nm vng thng lu cc sng M
o
>
50 l/s.km
2
. Ni c dng chy nh l vng trung du, cc thung lng khut gi v vng
ng bng, h s modul dng chy M
o
< 30 l/s.km
2
.
Sng Kn vi F
lv
=1677 km
2
ti Cy Mung c Q
o
= 66,8 m
3
/s tng ng vi m
s dng chy (M) = 39,8 l/s.km
2
v tng lng dng chy nm W
o
t 2,1 t m
3
nc.
Bng 2.6: c trng dng chy sng Kn
Sng V tr
F
lv
(km
2
)
X
o
(mm)
Q
o
(m
3
/s)
M
o
l/s. km
2
W
o
(10
6
m
3
)
Kn
Cy Mung 1.677,0 2.160 66,80 39,8 2.107
Bin 3.067,0 2.000 113,00 36,8 3.564
Ngun : [5]
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
31
SVTH: Trn Th Thng
Phn b dng chy theo thi gian
Trong nm cng nh gia cc nm dng chy trn sng Kn phn phi rt
khng u. Mt nm chia thnh hai ma r rt: Ma kit ko di 8 thng (t thng I
n VIII) chim khong 30 35% lng dng chy nm. Khong thi gian ny
thng xut hin mt t ma gy l tiu mn trong thng V hoc VI. Thng VIII
dng chy gim, n cui thng dng chy c xu hng tng ln do mt s nm ma
l xy ra sm hn trung bnh nhiu nm cng thi k. Tnh ton cho chui s liu t
nm 1979 2007 c bng c trng sau:
Bng 2.7: Lu lng hng thng ti trm Bnh Tng, sng Kn
c trng
Thng
I II III IV V VI
Trung bnh 51,6 30,0 21,0 16,5 21,1 25,3
Max 83,9 45,2 42,4 31,7 77,8 102,3
Nm 1999 1999 1994 2000 86 84
Min 34,6 22,3 14,6 11,5 10,6 11,7
Nm 1983 1983 1983 1983 2007 2007
c trng
Thng
VII VIII IX X XI XII
Trung bnh 17,9 17,2 39,0 175 269 165,9
Max 48,4 47,7 201,8 1.483 1.868 764,8
Nm 2000 83 2002 1992 1.987 2.000
Min 10,1 8,4 12,3 24,1 76.0 60,0
Nm 2002 2007 1985 2007 1987 1982
Ngun : [5]
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
32
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 2.14: Phn phi dng chy nm ti trm Bnh Tng
Bng 2.8: Phn phi dng chy theo ma trm Bnh Tng
Lng dng chy bnh
qun (m
3
/s)
Tng lng dng chy bnh
qun (10
9
m
3
)
T l (%)
Trong
nm
Ma
l
Ma cn C nm Ma l Ma cn Ma l Ma cn
830 592 238 2,15 1,53 0,62 71,2 28,8
Ngun : [5]
Dng chy ma kit: Trn sng Kn ti Cy Mung Q
thng kit
nh nht xut hin
vo thng 4 vi Q
min
=15,8 m
3
/s, tng ng vi M=9,47 l/s.km
2
. Dng chy thng 4 ch
chim 1,97% dng chy nm.
Dng chy ma l: Ma l ko di t thng 10 12, lng dng chy chim t
70 75% dng chy nm. L ln nht thng xy ra vo na cui thng X v thng
XI.
.
0
50
100
150
200
250
300
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
Q(m3/s)
Thng
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
33
SVTH: Trn Th Thng
: Bin ng dng chy thng qua cc nm
Flv
Cy Mung
1677 km
2
Qtb (m
3
/s) Qmax (m
3
/s) Qmin (m
3
/s)
Qmax
Qmin
Qtb
Qmin
1 47,9 119,8 11,8 10,15 4,06
2 29,2 62,0 6,9 8,93 4,20
3 20,0 46,2 4,9 9,50 4,11
4 15,8 35,1 2,8 12,48 5,61
5 20,5 50,8 6,3 8,06 3,25
6 24,1 60,5 5,4 11,29 4,49
7 17,7 42,1 6,1 6,95 2,93
8 18,0 52,6 5,7 9,17 3,14
9 39,2 160,0 10,6 15,06 3,69
10 167 386,7 12,8 30,25 13,06
11 259 616,0 30,4 20,26 8,51
12 143 538,1 16,4 32,85 8,75
Ngun: [5]
Ti trm Cy Mu
3
/s x
2
.
2.4.2. c im kinh t - x hi
Dn s, dn c
Lu vc sng Kn thuc phm vi cc huyn Vnh Thnh, Ty Sn, An Nhn,
Ph Ct, Tuy Phc.
Dn s gm 698.559 ngi, tp trung ch yu cc huyn thuc h lu sng
Kn, mt trung bnh 273 ngi/km
2
; trong huyn An Nhn c mt dn s cao
nht (737 ngi/km
2
) v thp nht l huyn Vnh Thnh (39 ngi/km
2
). S dn thnh
th c 96.178 ngi, chim t l 13,7% s dn trong khu vc.
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
34
SVTH: Trn Th Thng
Bng 2.10: Din tch, dn s cc a phng trong lu vc
Thnh ph,
th x, huyn
Din tch
(km
2
)
Dn s trung bnh (ngi)
Tng Thnh th Nng thn
H. Vnh
Thnh
722,5125 28.156 5.338 22.818
H. Ty Sn 692,9600 123.339 20.017 103.322
H.An Nhn 242,6400 178.724 34.442 144.282
H. Ph Ct 680,4900 188.168 10.967 177.201
H. Tuy Phc 217,1200 180.172 25.414 154.758
Ngun: [5]
Hin trng s dng t
Din tch t nng nghip l 100.982,62 ha chim 39,5%, t lm nghip
103.581,75 ha chim 40,5%.
Bng 2.11: Hin trng s dng t cc huyn thuc lu vc sng Kn
(n v ha)
Huyn/x
DT t t
nhin
t NN t lm nghip
t cha s
dng
Vnh Thnh 72.251,25 7.470,27 44.255,92 16.744,84
Ty Sn 69.296,00 50.957,40 34.099,65 8.450,04
An Nhn 24.264,40 11.229,4 5.700,5 1.907,6
Ph Ct 68.048,83 21.563,55 17.158,68 24.798,5
Tuy Phc 21.712 9.762 2.367 1.559
(Ngun: Phn vin kh tng thy vn & mi trng pha Nam)
Hin trng pht trin kinh t trong lu vc
Trong lu vc sng Kn, huyn An Nhn l huyn c nn kinh t tng i
pht trin. Tuy nhin nhng nm gn y, tc tng trng ch t mc trung
bnh (bnh qun trong giai on 2005 2010 l 10,03%), C cu kinh t chuyn dch
Chng 2 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
35
SVTH: Trn Th Thng
ng hng. Gi tr sn xut cng nghip v thng mi dch v chim t trng
55,65%. Gi tr sn xut bnh qun u ngi nm 2010 t gn 16 triu ng.
Huyn Ty Sn, mc d l huyn trung du min ni nhng nhng nm gn y
c s pht trin kh. Tc tng trng kinh t bnh qun hng nm t 14,98%,
c cu kinh t c s chuyn bin tch cc. Cng nghip xy dng chim 32,5%,
thng mi - dch v - du lch chim 42,7%, nng lm ng nghip t 24,8%. Tng
sn phm x hi/ngi/nm t 12,43 triu ng.
Trong khi , Vnh Thnh l huyn c li th v nng lm nghip (chim t
trng 51,26%, trong khi cng nghip TTCN ch t 3,36%. Thu nhp bnh qun
u ngi 9,48 triu ng.
2.5. Tnh hnh l lt sng Kn
Nm 2002: C 4 t ma l xy ra t 18/9 n 14/12/2002. Hu ht cc trn
l xy ra u trn mc bo ng II.
Nm 2003:C 3 t ma l xy ra t 2/10 n 14/11/2002. Hu ht cc trn
l xy ra trn mc bo ng III.
Nm 2005: C tt c 4 t ma l xy ra t 12/9 n 17/12/2005 ti Thnh
Ha nh l trn mc bo ng cp III (7,51 m).
Nm 2006: Tnh hnh l lt nm 2006 khng ng k so vi cc nm trc.
Nm 2007: Trong 4 thng ma ma, din bin thi tit tr nn phc tp; c
bit l trong 2 thng 10 v 11 do nh hng kt hp ca bo, p thp nhit
i, trn a bn Bnh nh lin tc xy ra nhiu trn ma ln vi tng
lng ma o c trong 2 thng t 1400 n 2700 mm (bng 150 200%
tng lng ma cng k trung bnh hng nm) gy ra 5 t ma l ln
trong t ma l t ngy 2 5/11/2007 l rt ln, mc nc trn cc trin
sng trong tnh u t mc bo ng cp III, ring vng h lu cc sng Li
Giang, Kn v H Thanh nh l vt mc bo ng cp III t 104 cm n
141 cm, vt nh l lch s nm 1999 t 20 cm n 37 cm, v nu nh
khng c s tham gia iu tit l hp l ca cc h cha ln nh nh Bnh,
Ni Mt, Thun Ninh th nh l nm 2007 ti h lu sng Kn chc chn s
cao hn mc o c c.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
36
SVTH: Trn Th Thng
CHNG 3
NI DUNG V PHNG PHP NGHIN CU
3.1. Ni dung nghin cu
3.1.1. Xc nh cc YTTP c la chn nghin cu
Nghin cu nguyn nhn, c im, c ch hnh thnh v a ra cc YTTP
chnh lin quan n l lt.
3.1.2. S dng GIS AHP xy dng cc lp YTTP
S dng cc d liu, chc nng to, hiu chnh, kh nng tnh ton, th hin d
liu GIS v AHP sau tin hnh xy dng cc lp YTTP nh bn dc a hnh,
thc ph, bn ma to c s cho vic hnh thnh nn bn phn vng nguy c
l lt.
3.1.3. Thnh lp bn phn vng nguy c l lt
Da vo cc yu t c la chn tin hnh xc nh vng nguy c l lt. Bn
phn vng nguy c l lt l hp bi cc YTTP. Tng hp cc lp yu t thnh phn
c xy dng bng chng lp raster to ra bn phn vng nguy c l lt c
thng tin mang tnh nh lng v v tr nguy c v mc nguy c l lt cho tng v
tr khu vc nghin cu. Trong mc chnh xc ca bn phn vng nguy c l
lt s c kim chng v nh gi khi hon thnh.
3.2. Phng php nghin cu
3.2.1. Khi nim bn nguy c
Trong khoa hc t nhin ni chung, trong cc khoa hc v tri t ni ring,
xy dng bn l mt cng c ph bin, quan trng, khng th thiu. Xy dng bn
c xem va l phng php nghin cu, va l phng tin th hin cc kt qu
nghin cu mt cch hu hiu.
Bn nguy c (bn d bo) gip chng ta thy trc c s pht trin ca
cc TBTN trong tng li, gip tr li cu hi u?, Khi no? v Vi nguy
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
37
SVTH: Trn Th Thng
him no?. Bn d bo TBTN c th tr li cc cu hi ni trn n tng v tr c
th vi mc chi tit v chnh xc, ph thuc vo t l ca bn .
Bn d bo TBTN (bn nguy c) d bo s pht trin trong khng gian
(trc ht) theo mt thng s (cng c th mt thng s tng hp) no trn nhng
n v t nh nht m k thut bn c th phn nh c, ph thuc vo t l bn
. Cc n v din tch khc nhau vi 5, 7 cp nguy him khc nhau, phn b an
xen nhau, nhiu khi rt phc tp, tuy rng, ni chung, c qui lut, nhng phi qua mt
qu trnh phn tch nht nh, trong nhiu trng hp, rt kh khn mi nhn ra c.
3.2.2. Phn tch cc yu t thnh phn nh hng n l lt
- C s khoa hc nh gi nh hng ca cc yu t thnh phn ti l lt
L lt l hin tng thin tai ph bin trn th gii v c bit ph bin trong
vng nhit i gi ma. Hin tng l lt phn ln gn lin vi ma ln trong bo, v
s phn ha a hnh ca cc lu vc. Chng ph thuc vo din tch ca lu vc, hnh
thi ca lu vc, mt ca dng chy trong tng lu vc, cao v dc a hnh,
dy v tnh cht ca tng t cng vi lp v phong ha, tnh trng lp ph thc
vt, hin trng khai thc v s dng ti nguyn trn lu vc.
S pht sinh l v lt ph thuc vo cc iu kin:
- iu kin cn: l ma ti cng ti hn to thnh cc dng chy
vt mc bnh thng.
- iu kin : l cu trc mt m. (Cao ng D, 1996; L Hunh Bc,
1996).
Mt m c hiu l khong khng gian a l b mt tri t, c gii hn
pha trn l kh quyn v pha di l ranh gii hot ng ca nc ngm tng nng.
Mt m l h thng ng t nhin ca b mt tri t, ni bc l s tng tc hot
ng ca thch quyn, thy quyn, sinh quyn, kh quyn v cc hot ng pht trin
ca con ngi, l din trng xy ra l lt v cc dng thin tai khc. V mt a l,
khi nim mt m c hiu l ton b cu trc mt t ca cnh quan tr hp phn
trong kh quyn. Cc hp phn trn b mt t ca cnh quan c mi lin quan qua li
vi nhau, quyt nh ln nhau trong chc nng iu tit, phn phi li lng nc trn
b mt do kh quyn a vo to nn dng chy trn mt. Khi lng nc a vo
vt qu kh nng iu tit ca cnh quan, lm dng chy mt vt trn mc bnh
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
38
SVTH: Trn Th Thng
thng to nn hin tng l thng lu, trung lu v hin tng lt cc trng v
vng h lu ca lu vc. S phn ha phc tp ca cc hp phn cnh quan to nn
s phn ha kh nng iu tit nc khc nhau ca cc lu vc, l biu hin c th
ca mi quan h gia cu trc v chc nng iu tit nc ca cnh quan. Hng
nghin cu l lt trc y ca chng ta ch tp trung vo cc vn quan h gia
ma vi dng chy l trn cc con sng v lt di h lu. Lng ma trn cc
lu vc sng ca Vit Nam trong thi gian qua tuy c nhng bin i nh nhng hin
tng thin tai l lut, xi l b bin, l qut, trt l t li xy ra thng xuyn
hn v c cng ln hn. iu cho php cc nh nghin cu ngh n qu trnh
suy thoi ca cc cnh quan mt t, lm suy gim kh nng iu tit nc ca chng.
Hng nghin cu phn tch mi quan h gia l lt vi cc yu t cu thnh ca cnh
quan nhm tm ra cc cu tr li ng trong qun l v khai thc lnh th nhm gim
nh cc thit hi do l lt gy ra ng thi gp phn hiu bit k hn v thin nhin
nhit i gi ma ca Vit Nam. Trong nghin cu l lt truyn thng, m hnh ma
mt m dng chy l, cho chng ta nhng cu tr li khi qut nht, cc yu t
c nh lng l lng ma, cng ma v dng chy l. Nhng tn tht do
s iu tit ca mt m c tnh ton mt cch tng qut. gii quyt vn ny,
cc nh thy vn Vit Nam nh lng bng h s iu tit t nhin (), n ph
thuc vo m, thm ca t, lp ph rng. H s iu tit t nhin theo tnh ton
c biu hin ph hp vi ng con nc rt trn cc con sng trong ma l. Tuy
nhin y l mt cng thc tng hp cha phn tch tng minh vai tr ca tng yu
t trong h thng t nhin ca lnh th. Vic phn tch nh tnh cc chc nng iu
tit nc ca tng hp phn cho php gii thch c nhng nguyn nhn sn sinh ra
l lt cc cnh quan khc nhau trong cng mt iu kin ma. Mt khc nhng biu
hin khc bit v trc lng hnh thi ca cc lu vc cng c th s dng gii
thch cc chnh lch v mc l lt trn cc lu vc .
Ngun ca dng chy mt:
Vic to thnh dng chy mt lin quan n ma v c tnh ca vng t. C
hai c ch to thnh dng mt do ma:
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
39
SVTH: Trn Th Thng
C ch thm m: Dng chy mt xy ra khi mc nc ngm tng nng
dng ln n tn mt t, to nn t b bo ha nc, c tc gi gi l c
ch bo ha.
C ch vt thm: Xy ra khi cng ma ln, vt cao hn tc thm
ca t. (Horton, 1933; Freeze, 1972; Dune, 1983).
Hai c ch trn y c th xy ra mt cch ring bit, nhng ph bin hn l
chng kt hp vi nhau to nn dng chy mt. Trong c hai trng hp ma ri
trc tip trn mt t, to thnh dng chy trc tip hay l dng chy mt mt vng
khc. Nhng vng ny c th bao ph mt phn ca lu vc, c th dao ng v din
tch, ph thuc vo tnh cht ca t nh kh nng thm m, kh nng gii phng m,
hm lng cht hu c, su ca tng gii hn nc, lai lch ca lng nc trong
t v ph thuc vo a hnh. Dng chy ca vng c lin quan n dng chy ca c
lu vc. Cc vng b bo ha nc trong t thng c tm thy cc cnh quan
phn b trn cch sn lm, dc gim, t nng, cc iu kin thun li vic to
thnh mt dng thot nc t t dc theo sn dc v l vng tp trung nc trong
cnh quan. i vi dng chy vt thm, xy ra khi c s phn ha trong khng gian
ca tc thm nc ca t trong lu vc. S dao ng ca tc thm trong cnh
quan ph thuc vo a th ca a hnh thng thng trn cng mt loi t th dc
ca a hnh cao s lm gim bt tc thm nc ca t, dng chy vt thm rt
ph bin xy ra cc vng c dc cao.
Ti cc vng nhit i, nhp iu ma gia ma m v ma kh l hin tng
rt ph bin, n c phn nh trong ch dng chy ni ring v ch thy vn
ni chung ca lnh th. Khi lng ma thay i theo ma, ch nc trong t v c
dng chy mt trn cc con sng cng c tch ra thnh cc c tnh c trng cho
ma m v ma kh. Nhng khc bit ny nh hng su sc n h sinh thi trn cn
v di nc, nh hng n cc hot ng nng nghip cng nh hot ng kinh t
x hi khc trong lu vc. Vic phn tch ngun ca dng chy thc cht l mt cng
vic tng hp, n lin quan n rt nhiu yu t, y ni n c ch bo ha v c
ch vt thm l ni n nhng yu t mang tnh trc tip, yu t dc lm tng
cng nng lng ni ti ca dng chy mt, lm ln t nng lng thm ca t, bn
thn kh nng thm ca t l mt yu t v cng nhy cm, b ph thuc vo nhiu
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
40
SVTH: Trn Th Thng
cc yu t khc, s suy gim kh nng thm ca t s lm thay i mt cch rt r
rng dng chy mt, dn dn nhng vng t b suy thoi s mt hn c ch bo ha
m ch cn mt c ch vt thm.
nh hng ca yu t t v a cht n dng chy:
Lp ph ca lnh th cng vi c im ca t quyt nh thm nc
ca lnh th. thm ca t ng vai tr quan trng trong iu tit dng chy mt.
Nc ma ri xung mt t, mt phn c thm vo lp t mt cng nh v phong
ha ca lnh th, mt phn c gi li trong cy, mt phn b bc thot hi, cn li
mt phn to thnh dng chy mt. nhng lnh th c phn bit hai mu m v kh,
dng chy v ch thy vn cng c phn ha theo. Trong ma ma, lng nc
d tha sau khi nc thm m lnh th, dng chy mt t ti cc i i vi cc
trn ma c cng k lc trong nm. Ngc li trong ma kh lng nc mt do
ma n ht, tuy nhin cc dng chy vn c duy tr do nc d tr trong t
cung cp, nc c huy ng t cc lp t trn cc vng t dc trn cao,
thng thng cc lnh th c rng vng nhit i, lng ma ny c th duy tr
dng chy thng xuyn n ht ma kh. Lng nc d tr trong lnh th nhiu
hay t ph thuc vo loi t, tng dy ca t v v phong ha, hm lng mn trong
t, n cn ph thuc vo lng ma nm ca vng. Dng chy ma kh s gim dn
cho n cc tiu vo cui ma kh. i vi cc vng t c lng tr m lnh th
khng cao, dng chy ma kh c th kt thc trc khi ma ma ti. Trong trng
hp lu vc b suy thoi nghim trng dng chy ch duy tr c trong ma ma khi
ma ma kt thc, dng chy cng chm dt, l cc dng chy tm thi.
nhng ni c kh nng thm km, khi t ti trng thi bo ha cng khng
tr c bao nhiu nc, khi gp ma c cng ln s to nn dng mt, c bit
l trn t c dc. i vi cc loi t ny, trong cc trn ma u ma, d t
cha bo ha nc nhng cng ma vt qu thm ca t cng to nn dng
chy mt, l dng chy vt thm. Ngha l trong khi dng chy vt thm hnh
thnh th qu trnh dn ti bo ha nc trong t vn song song tin hnh, n khi t
bo ha nc. Khi dng chy mt t 100% lng nc ma ri xung t. Cng
cn nhn thy rng mt s vng c ma kh ko di, t li c nng lc thm su v
rng, trong ma kh lng m trn tng t mt gim xung thp hn m cy ho,
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
41
SVTH: Trn Th Thng
trong t ct c thm nhanh nhng kh nng tr m km. cc vng ny cy ci
phi tm nc tng su di mt t, nhiu khi n 8 m, lm cho lng nc tr tr
trong ma kh cng cn kt v cng h bt lng m trong vng. Do nng lc thm
su v rng ca mt s loi t, to iu kin cho di chuyn ngang ca nc ngm, i
khi kh nng y cng lm cn kit nc ngay t sau ma ma khng lu, nht l trn
cc a hnh dc.
Nh vy c im ca t quyt nh thm ca lnh th, trn mt vng c
th tri cc loi vt cht khc nhau. Cc nghin cu Horton Overland cho thy cc
dng chy mt khc nhau v chy trn cc loi t c thm khc nhau, cng nh
vy Binley v nhng ngi khc nghin cu nh hng trn dng chy mt vng t
dc c di 100 m c cu to t khng ng nht v nhn thy dng chy mt
tng ln vng c cu to t khng ng nht. Trong trng hp t c thm
cao, nh hng ln nht l lm gim dng chy mt v ngc li i vi vng c
thm thp. Nh vy vic phn kiu thy vn, quan h khng gian v loi t l rt c
ngha. Nhng nghin cu xy dng m hnh d bo dng chy l, ngha ca loi t
c a vo nh mt hp phn rt c bn, trong mt m hnh d bo tc nh l,
s dng h s C, c gi l h s dng chy mt (runoff coefficient), h s ny ph
thuc v loi t. Mt so snh ca hi xy dng dn dng M vi ba loi t (ct, tht,
st) kt hp vi 10 hnh thc s dng t, cho thy trong t nng thn h s dng
chy mt thp nht loi t ct, trung bnh loi t tht v cao nht loi t st,
iu ny cng chng minh r hn v kh nng iu tit dng chy ca loi t, t st
thm t c h s dng chy mt cao ngc li t ct thm nhanh c h s dng chy
thp, t tht nm v tr trung bnh. Trong nghin cu ca Ng nh Tun nhn thy
kh nng iu tit nc ph thuc cc iu kin m, thm nhiu hay t, ph rng
ln hay b. Theo ng nhng vng c kh nng iu tit nc km phn ln nm trong
vng vi, vng c kh nng iu tit nc tt phn ln nm trong vng c cu to
Granit.
Kh nng thm nc ca cc loi t c lu nghin cu, tuy nhin rt t
nghin cu cp n dy ca t v tng phong ha.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
42
SVTH: Trn Th Thng
nh hng ca trc lng hnh thi lu vc n dng chy:
Nhng nghin cu v nh hng ca trc lng hnh thi n dng chy cha
c cp n nhiu. Tuy nhin trc lng hnh thi lu vc l yu t quan trng
trong nghin cu thy vn c bit l nghin cu v l lt. Trong nghin cu ca mnh
trong tc phm nghin cu cc qu trnh thy vn trn t dc, tc gi J.A.A.Jones
a cc yu t mt t xy dng m hnh tnh ton qua h s ma v dng chy
mt. Cc yu t trc lng hnh thi l din tch lu vc, dc, hnh dng, mt
li sng, cc nhn t ny c nh gi:
Din tch lu vc: Mt trong nhng yu t quan trng nht, n l c s cho
nhng s o khc. Nhn chung din tch lu vc cng ln th dng chy cng
ln.
a hnh ca lu vc: i din cho s phn b din tch trong lu vc ph
hp vi cc cao a hnh khc nhau. Dng chung nht l phn trm din
tch ca tng cao khc nhau so vi din tch ton lu vc. Nhng nhn
bit trc gic ca cc nh nghin cu cng thy kh nng xy ra lt s rt cao
khi din tch vng t dc thng ngun ln hn nhiu so vi vng t
thp, v d nh lu vc sng Thu Bn Nam Trung B Vit Nam c din
tch lu vc 10.500 km
2
trong 80% din tch phn b trn vng ni, vi
cc thung lng nh hp, cc nh ni cao, phn cn li 20% trn vng t
thp, vy kh nng lt nhng vng t thp l rt cao, do vy 31.000 ha t
vng thp lun c nguy c b lt vi thi gian ngm t 1 n 3 ngy t
thng 9 n thng 11 hng nm.
di sng sui: nh hng n tc thu nc v vn chuyn nc, cc
s o c th s dng trong nhiu trng hp v nhiu cch nh: chiu di
ca dng chnh, tng chiu di ca cc dng.
dc ca lu vc: nh hng trc tip n tc truyn l, dc cng
cao truyn l cng nhanh; trong nghin cu dng chy, s chnh lch ca
dc lu vc v gc nghin ca ma xc nh tnh trng ca dng mt. Ngoi
ra dng sn xc nh kiu ng nht hoc khng ng nht ca dng chy
tng nng. S bo ha thng xy ra cc sn trng (lm), ngun
nc ngm thot ra b mt.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
43
SVTH: Trn Th Thng
Mt sng sui: Mt sng sui cng cao, dng chy cng ln
Trong hnh 3.1 tc gi trch dn cc hnh thi trc lng lu vc ca tc gi
J.A.A.Jones trong cun thy vn th gii 1995 chng c km theo bng cc thy
vi quan h gia dng chy v thi gian dng chy.
Horton (1945) v Strahler (1964) xc nh con s cc quy lut trc lng
hnh thi (Morphometric Laws), lin quan n mt dng, di dng chy, dc
lu vc v din tch lu vc, t phn loi cc loi lu vc khc nhau phc v cho
nghin cu thy vn.
Din tch lu vc dc lu vc
Hnh dng lu vc Mt dng chy
Hnh 3.1: nh hng ca trc lng hnh thi lu vc n thy
Vai tr ca loi hnh s dng t:
Vai tr ca loi hnh s dng t trong nghin cu dng chy v l rt quan
trng. Trong t nhin kh nng iu tit nc ca cc loi t l khc nhau, tuy nhin
trong khai thc t cho pht trin kinh t do tc ng ca con ngi, mi loi hnh s
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
44
SVTH: Trn Th Thng
dng t cho mt nng lc iu tit nc khc nhau, nc ma ri xung mt t
ngoi phn thm m lp t cn bc hi v to ra dng chy mt. Nu kh nng thm
thp do mt t b che chn, nc ma s to thnh dng mt vi mt t l cao v dn
n h s dng chy (runoff coefficient) cao. Trong nghin cu ca mnh Dune v
Leopol (1978) chng minh s khc bit v h s dng chy ca cc loi hnh s
dng t khc nhau trn mt vi loi t khc nhau, kt qu trnh by bng 3.1:
Bng 3.1: Mt s gi tr ca h s dng chy cc loi hnh s dng t khc nhau
Loi t
Loi s dng t
Ct Tht St
Nng thn
t hoang 0,20 0,40 0,50
Chn th 0,15 0,35 0,45
Cy g 0,10 0,30 0,40
th
Vng thng mi 0,75 0,90
Vng cng nghip 0,50 0,90
Vng dn c 0,25 0,40
Vng khng xy dng 0,10 0,30
B mt th
Mi nh 0,75 0,95
ng nha 0,70 0,95
Cng vin 0,10 0,35
Ngun: theo Dune v Leopol, 1978
S dng t c ti tiu v s dng h cha: Hai cng vic ny lm tng nc
trn b mt v ng thi lm tng lng m trong t. t no nc hoc mt nc lm
kch thch s bc hi do gim alberdo, tng cng thu nhp bc x thc t v lm bc
hi thc t ca lnh th gn tim cn n mc bc hi tim nng. Nh vy lm tng s
mt mt ca nc trong lnh th. ng v tng th chng ta ng gp mt phn
trong iu chnh lng nc ca a phng. Nhng tng kt ca UNESCO nm 1978
cng b, thng c 75 90% lng nc s dng cho ti hng nm b bc hi
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
45
SVTH: Trn Th Thng
mt. Vit Nam, Ng nh Tun nghin cu 4 vng cho la nc ng xun v h
thu, ng kt lun t l nc c a vo t ng rung (nc hi quy) l trung bnh
20%. i vi h cha, Fels v Keller (1973) c tnh nh hng ca bc hi trong h
cha khong 10%.
Vic i su nghin cu vai tr iu tit nc ca bin php s dng t s gp
phn trong tnh ton chnh xc hn v dng chy mt.
nh hng ca lp ph thc vt ln dng chy:
Cc thm rng hoang d thnh thc gi mt vai tr quan trng trong chu trnh
nc. Ngy nay do cc tc ng nhn sinh, sinh hc, vt l, cc thm cy g dn bin
thnh cy bi, thm c v t trng trt, do vy kh nng ngn chn dng nc v
thot nc u b suy gim. Tim nng bc thot hi gim xung khi tng cng
alberdo b mt, v do suy gim cn bng bc x. V d cc vng cy g tha,
vng t trng trt v vng t hoang, vic ti tiu nc s dn n xu th lm gim
mc m trong t v cng lm gim lng tht thot do bc hi thc t.
Keyer (1996) c tnh khi cht ph thm thc vt rng vng nhit i lm
gim bc hi thc t l 400 mm/nm v vo khong 200 mm/nm vng n i.
C th c tnh dng chy mt b nh hng bi nhm ca b mt theo cc
loi cy g khc nhau, nghin cu rng thng v bch n cho thy vo khong 40
mm dng chy mt tng ln khi gim i 10% din tch rng. Trong khi i vi rng g
cng (hardwood) rng l, tng ln 25 mm dng mt v cy bi tng 10 mm khi gim
10% din tch lp ph tng ng. Nguyn nhn khc bit y l s ngn chn
dng chy mt v su ca r cy.
Cc tng phn ln nht thng xy ra cc vng c lng ma cao. Tuy
nhin s sinh trng mnh m ca cc thc vt trong cc mi trng ny cng lm
cho nhng nh hng ngn li.
S suy gim din tch rng lm nn xu hng gim thi gian tp trung nc,
tng cng ln ca nh l v tng nguy c l lt. Cc thc nghim lu vc
USDA Coweeta thuc bc Carolina cho thy dng chy tng 11% v nh l tng
7% (Hewlet v Hanvey, 1970). Ti Texas: Wood et al thng bo tng ng k lng
ph sa v nh l. (Wood et al, 1989). Ni chung nh l cao hn v dng chy mt
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
46
SVTH: Trn Th Thng
tng ln cc lu vc ch c c, y thm ca t v nhm ca b mt u
gim xung.
Mt s bo co cc thuc a ca cc nc u chu vo cui th k 19, u
th k 20 c cp ti nh hng khi cht ph rng. c bit l chu M, c, Tn
Ty Lan, sau khi thm thc vt rng t nhin b cht ph, nhng vng ny thng
xuyn xy ra l qut v xi mn t.
Victoria cht rng vo nhng nm 1870, sau lnh th b tng cng v s
l ma xun, chng c gii thch nh l kt qu ca s suy gim thot hi nc.
Nghin cu trn cc lu vc thng ngun, t l ng gp ca cc con sng ni c
rng vo dng chy khng cao. Lesaeck (1993) c tnh dng chy trn 23,4 ha
rng thng ngun Amazonia, ch ng gp vo 5% trong tng s dng chy hng
nm. S gim bt nh l trong lu vc c rng c gii thch rng trong lu vc c
thm nc cao, nng lc tr m ln hn. Ngc li nh l s cao hn khi cht ph
rng.
T liu lot im quan trc c kch thc 1x7m, thit lp trn cng mt
dc di rng v c ch s dng khc nhau cho nng nghip Philippines, ch
ra rng dng chy mt di rng th sinh v rng nguyn sinh gn xp x 0,26% trong
thi gian quan trc 227 ngy. Tuy nhin khi cht ph rng cho mc ch s dng nng
nghip, dng chy tng ln 1 2% trong 1, 2 nm u v tng ln n 12% trn t c
khai ph s dng 12 nm. Nhng nghin cu trong vng nhit i a ra nhiu
kt qu c th tham kho, v d: Kt qu thc s ca vic ph rng l lm cho h s
dng chy trn sng tng ln, tng kh nng l qut, nh Philippines lt rt ln sau
bo v gi ma vo nhng nm 1980 l kt qu trc tip ca vic ph rng. Din tch
c kh nng gy l lt trn cc con sng n tng ln gp i, vo khong
800.000 km
2
, trong nhng nm gn y khi din tch rng ca t nc b cht ph
gp 5 ln.
Tm li, vai tr ca lp ph rng trong vic iu tit nc, ngn chn l lt
c khng nh, ngi ta c th iu tit dng chy nh nh l v thi gian bng
thit lp cc qun th rng vi cc loi cy la chn; ng thi nghin cu cc bin
php bo v rng, ci to rng theo hng sinh thi l iu cn tin hnh cc lnh
th c nguy c xy ra l lt.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
47
SVTH: Trn Th Thng
3.2.3. ng dng AHP xc nh trng s cc YTTP
T kt qu nghin cu kho st, p dng nhng quy nh cho nhng vng c
a l, t nhin, kinh t x hi tng t vng nghin cu ca ti, xt tnh hnh ti
vng nghin cu, ti xc nh cc yu t tham gia nh hng n nguy c xy ra
l lt. i vi cc yu t nh hng n nguy c xy ra l lt c rt nhiu yu t nh:
Lng ma, dc, cao, loi t, dy tng t, thm thc ph,mt li sng,
mt dn c, iu kin kinh t - x hi Nhng do gii hn ca ti nn tc gi
ch s dng 5 yu t sau nghin cu:
X
1
dc;
X
2
Loi t;
X
3
Lng ma;
X
4
Thc ph;
X
5
Mt li sng;
Cc cu hi c t ra l X
1
c li hn, tho mn hn, ng gp nhiu hn,
vt hn, so vi X
2
, X
3
,...,X
n
bao nhiu ln?
Cc cu hi rt quan trng, n phi phn nh mi lin h gia cc thnh phn
ca mt mc vi tnh cht ca mc cao hn. Nu tiu chun l xc sut th
hi xc sut xy ra mt thnh phn ny hn thnh phn kia bao nhiu, hay
mt thnh phn ny s hu hay nh hng hay vt tri hn thnh phn kia
bao nhiu ln? tnh ton mc u tin gia cc ch tiu, gi s ta c X
n
ch tiu cn gi nh th mt ma trn c gi thuyt nh sau:
in vo ma trn trn, ngi ta dng thang nh gi t 1- 9 nh sau :
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
48
SVTH: Trn Th Thng
Bng 3.2: Bng so snh cp thng minh ca Saaty
<< Km quan trng hn Quan trng hn>>
1/9 1/7 1/5 1/3 1 3 5 7 9
Km
quan
trng
hn
rt
rt
nhiu
Km
quan
trng
hn
rt
nhiu
Km
quan
trng
hn
nhiu
Km
quan
trng
hn
Quan
trng
bng
nhau
Quan
trng
hn
Quan
trng
hn
nhiu
Quan
trng
hn
rt
nhiu
Quan
trng
hn
rt
rt
nhiu
Ngun: M. Berrittella v cng s, 2007
Trong a
ij
l mc nh gi gia ch tiu th i so vi th j
a
ij
>0, a
ij
= 1/a
ji
, a
ii
= 1
Khi xy dng ch tiu a
ij
ta cn phi da vo cc chuyn gia giu kinh nghim,
nhng ngi nghin cu v vn trn. Nhm mc ch mang tnh khch quan gia
cc nhn t tham gia t trnh c sai lm khi chn la cc nhn t. AHP cho php
mu thun gia cc nhn t, nhng phi c gii hn mu thun trong kin ca
mi tp hp.
Gi w
ii
l trng s ca nhn t th i. w
ii
c tnh theo cng thc sau:
=
=
n
i
in
ii
ii
a
a
w
1
Khi ta c ma trn trng s sau
X
1
X
2
X
3
X
4
X
5
X
1
w
11
w
12
w
13
w
14
w
15
X
2
w
21
w
22
w
23
w
24
w
25
X
3
w
31
w
32
w
33
w
34
w
35
X4 w
41
w
42
w
43
w
44
w
45
X
5
w
51
w
52
w
53
w
54
w
55
Trong w
11
, w
22
, , w
55
l trng s tng ng ca nhn t X
1
, X
2
, , X
5
.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
49
SVTH: Trn Th Thng
Ma trn v kin ca cc chuyn gia c th c xc nh bng t s nht qun
(consistency ratio CR):
CI: ch s nht qun (Consistency Index)
RI: ch s ngu nhin (Random Index). RI c xc nh t bng cho
sn.
max
: gi tr ring ca ma trn so snh
n : s nhn t
|
|
|
|
.
|
\
|
+ + + + =
= = = = =
55
5
1
5
44
5
1
4
33
5
1
3
22
5
1
2
11
5
1
1
max
.
1
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
Bng 3.3: Ch s ngu nhin ng vi s nhn t (RI)
Ngun: M. Berrittella v cng s, 2007
Phng php AHP do s nht qun thng qua t s nht qun (CR), gi tr ca
t s nht qun tt nht l nh hn 10%, nu ln hn, s nhn nh l ngu nhin, cn
c thc hin li.
Tm tt cc bc gii bi ton AHP
Bc 1: nh ngha vn v xc nh li gii yu cu.
Bc 2: To cu trc th bc t quan im qun l chung (t mc cao
nht cho ti mc m ti c th can thip gii quyt vn ).
Bc 3: Thit lp ma trn so snh cp ca s ng gp hay tc ng ca
yu t ln tiu chun ca mc th bc pha trn ca n. Mt na ca ma
trn so snh l s nghch o ca na kia. Yu t bn tay tri ca ma trn
s c so snh vi yu t hng trn cng ca ma trn.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
50
SVTH: Trn Th Thng
Bc 4: Thu thp kin hon tt ma trn so snh cp bc 3.
Bc 5: Tnh mc u tin ca tng yu t v th tnh nht qun.
Bc 6: Thc hin bc 3, 4, 5 cho tt c cc mc v cc nhm trong s
th bc.
Bc 7: Tnh ton tng hp cc trng s ca vector u tin ca cc tiu
chun, tnh tng ca tt c cc trng s tng ng vi mc thp hn v
tip tc nh vy. Kt qu l trng s u tin cho mc thp nht ca s
th bc. Nu c nhiu kt qu, c th tnh trung bnh.
Bc 8: T s nht qun phi nh hn hay bng 10%, nu ln hn, cn
thc hin li cc bc trn nhm gim thiu sai lm ti mc thp hn.
3.2.4. Xy dng bn phn cp v cho im s cc YTTP
Thang nh gi mc nguy c tai bin ni chung v l lt ni ring thng c
t nht 2 cp v nhiu nht l 7 cp . S lng cc cp ph thuc vo mc tiu nghin
cu, mc ti liu c th c, t l nghin cu. Thang nh gi mc nguy c
thng c din t theo mc tng ln nh sau: yu (nh, thp), trung bnh
(va), mnh (nng, cao), vi thang 3 cp: rt yu (rt nh, rt thp), yu (nh
thp), trung bnh (va), mnh (nng, cao), rt mnh (rt nng, rt cao) vi
thang 5 cp tng t nh vy [4].
Qua tm hiu, thng k phn tch nh gi cc ti liu c c v cn c vo s
phn ha thc t ca mi yu t to thnh nguy c l lt ti tin hnh phn chng
thnh 5 cp (Rt thp, Thp, Trung bnh, Cao, Rt cao) v tng ng vi thang im
s t 1 n 9. C th nh sau:
Xy dng bn phn cp dc
dc a hnh lu vc c ngha quan trng i vi qu trnh thot nc.
Lu vc c dc ln, khi ma nc theo cc sn dc thot nhanh xung sng
chnh, ngc li dc nh nc thot chm hn. dc a hnh lin quan cht ch
vi nguy c l lt xy ra. Cc sn c dc ln thng c nguy c xy ra l lt cao
hn.
Trong m hnh tnh ton, s thay i cao a hnh v hai hng x, y l thng
s xc nh hng sn v ln dc a hnh ti mt im. y xem gi tr
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
51
SVTH: Trn Th Thng
cao Z l mt hm s ca 2 ta (x, y), c th biu din z = f(x, y). Bn dc
c tnh trn c s m hnh cao DEM ca lu vc. Sau khi c c gi tr dc
a hnh ta tin hnh phn cp dc theo cc cp nh sau:
Bng 3.4: Phn cp gi tr dc theo mc nguy c xy ra l lt
STT dc () im s Mc nguy c
1 0
0
3
0
1 Rt thp
2 3
0
8
0
3 Thp
3 8
0
15
0
5 Trung Bnh
4 15
0
25
0
7 Cao
5 >25
0
9 Rt cao
Ngun: [4] [7]
Xy dng bn phn cp lng ma
Ma (bao gm cng , din phn b, thi gian ko di) c vai tr rt quan
trng trong hnh thnh l lt lu vc sng Kn. Ma ma lu vc sng Kn
thng bt u t thng IX XII chim khong 70 75% tng lng ma nm. Vo 4
thng ma ma lng ma trung bnh c th ln n 1200 1700 mm, lng ma ln
nht tp trung vo 2 thng X, XI chim ti 45 55% lng ma nm v vy l ln
thng xut hin vo 2 thng ny. Bn lng ma c xy dng da trn tnh
ton ni suy lng ma ti cc trm o ma trong khu vc nghin cu.
Bng 3.5: Phn cp gi tr lng ma theo mc nguy c xy ra l lt
STT Lng ma (mm) im s Mc nguy c
1 < 1.000 1 Rt thp
2 1.000 1.400 3 Thp
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
52
SVTH: Trn Th Thng
3 1.400 1.800 5 Trung Bnh
4 1.800 2.000 7 Cao
5 >2000 9 Rt cao
Ngun: [4], [7]
Xy dng bn phn cp thc ph
Rng l mt tp hp t nhin c con ngi s dng chng nhim, bo
v ngun nc, kh quyn t, thay i kh hu, t, a hnh v sinh vt. Do vy lp
ph rng c chc nng iu tit sinh thi, trong c iu tit dng chy. i vi lp
ph mt t hay lp ph thm thc vt tn che t ca thm thc vt ng vai tr
c bit quan trng trong iu tit l, lm tr l, gim xi mn, st l t, lm giu
cht hu c tng mt. Cc i tng lp ph chnh trong lu vc sng Kn bao gm:
- Rng t nhin (giu, trung bnh, ngho) - Nng ry
- Rng non, phc hi - Khu dn c
- Rng trng - Bi ct
- t trng (c, cy bi, cy g ri rc) - Ni
- t chuyn dng (ngha trang...) - Mt nc (ao, h, sng...)
- t nng nghip
Bng 3.6:Phn cp cc gi tr thc ph theo mc nguy c xy ra l lt
STT Lp ph im s Mc nguy c
1 Rng t nhin, ni 1 Rt thp
2 Rng non, phc hi 3 Thp
3
Khu dn c, t chuyn
dng
5 Trung Bnh
4 t Nng nghip, Nng ry 7 Cao
5 t trng, Bi ct 9 Rt cao
Ngun: [4][7]
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
53
SVTH: Trn Th Thng
Xy dng bn phn cp loi t
t v thm thc vt c quan h mt thit vi nhau, cng ng vai tr c bit
quan trng trong iu tit l v c phn nh thng qua cc cnh quan. Tuy nhin,
khi nh gi ring v t, nhiu tnh cht t c quan h rt chc ch v phc tp vi
l nhng cnh quan cha phn nh ht. Nhng tnh cht v c im c bn ca t
l dy tng t, thnh phn c gii t, hm lng mn trong t, xi mn t,
chng c vn dng nh nhng du hiu ch th (hay ch tiu b sung) trong qu trnh
nh gi. T cc loi t a vo nh gi c nhm nh sau:
Bng 3.7:Bng phn cp loi t theo mc nguy c xy ra l lt
STT Cc loi t im s Mc nguy c
1 Cc,Ha 1 Rt thp
2 Fa, Fq, Fl 3 Thp
3 Fs, Fk, Fp, Ru, Fu 5 Trung Bnh
4 Rk, Pf, P 7 Cao
5
Ba, Xa, E ,Mn, M, Pb,Py,Pg,
D
9 Rt cao
Ngun: [4][7]
Xy dng bn phn cp mt li sng
D liu xy dng bn phn ct ngang l bn thy h, bn DEM.
Mt li sng trong lu vc D c tnh theo cng thc [6]:
Trong :
D: l mt li sng (n v: km/km
2
)
li: di nhnh sng i (n v: km)
A: din tch lu vc (n v: km
2
)
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
54
SVTH: Trn Th Thng
D ln nu trn lu vc c mt sng sui dy. D nh nu mt sng sui
tha.
Bng 3.8: Phn cp gi tr phn ct ngang theo mc nguy c xy ra l lt
STT Mt li sng (km/km
2
) im s Mc nguy c
1 0 0.5 1 Rt thp
2 0.5 1 3 Thp
3 1 2 5 Trung Bnh
4 2 3.5 7 Cao
5 > 3.5 9 Rt cao
Ngun: [4][7]
3.2.5. ng dng GIS nh gi tng hp cc YTTP
Xc nh c trng s cc yu t nghin cu v xy dng c cc lp thuc
tnh cho cc bn lng ma, t, dc, thc ph, phn ct ngang sau tin hnh
chng lp cc bn trn xc nh c im s vng c nguy c xy ra l lt.
im s ny th hin di phng trnh tuyn tnh sau:
= =
= + + + + =
i
n
j
n
j i
w M w M w M w M w M w M Y
1 1
55 5 44 4 33 3 22 2 11 1
* * * * * *
Trong :
Y: im s nguy c
M
i
: H s im phn cp ca tng yu t
W
j
: Trng s ca tng yu t
Sau khi chng lp cc bn xong ta c kt qu nh c gi tr ti a w
1
x
9
+
w
2
x
9
+ w
3
x
9
+ w
4
x
9
+w
5
x
9
v c mt cch phn cp ph bin nh sau:
Cp 1: t 0 n 1
Cp 2: t 1 n 3
Cp 3: t 3 n 5
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
55
SVTH: Trn Th Thng
Cp 4: t 5 n 7
Cp 5:t 7 n 9
3.2.6. Cc k thut lin quan trong vic thnh lp bn phn vng nguy
c l lt
3.2.6.1. D liu thu thp
D liu thu thp phc v cho nghin cu c thu thp t cc ngun sau:
STT Loi d liu Ngun cung cp
1 Bn hnh chnh tnh Bnh nh
Phn vin Kh tng Thy vn v
Mi trng pha Nam.
2
Bn a hnh tnh Bnh nh
dng ng ng mc.
Phn vin Kh tng Thy vn v
Mi trng pha Nam.
3 Bn t tnh Bnh nh
Phn vin Kh tng Thy Vn v
Mi trng pha Nam.
4
Ta cc trm kh tng, trm o
ma v s liu quang trc lng
ma.
Phn vin Kh tng Thy Vn v
Mi trng pha Nam.
5
Bn loi rng v s dng t tnh
Bnh nh.
S Khoa hc v Cng ngh
Bnh nh.
6
Bn h thng sng sui tnh Bnh
nh.
Phn vin Kh tng Thy Vn v
Mi trng pha Nam.
3.2.6.2. Phn mm v cc Tools trong phn mm trong phn tch nh gi
Gii thiu v ArcGIS
ArcGIS l mt gi phn mm gn nh hon ho s dng trong GIS.
N c th gip chng ta hin th, qun l, chnh sa, phn tch d liu
mt cch n gin v nhanh chng.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
56
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 3.2:Giao din ArcMap
Hin th d liu : n s gip chng ta xem cc d liu a l nh : cc d liu
nn, a hnh, bn a chnh, hin trng s dng t qua gip xc nh cc khu
vc, i tng cn thit gii quyt vn .
Chnh sa v cp nhp d liu : lm d liu c mi m, chng ta cn phi
cp nhp thng tin cho d liu theo s thay i ca chng v khng gian ln thi gian.
V d : vic chia ti sn cho cc con ci trong gia nh. Ngi cha mun chia t cho
cc con, khi tha t s c chia thnh nhiu tha t mi do chng ta cn cp
nhp thng tin li t tha gc cho cc tha mi c to ra v cp nhp thng tin ch
s hu mi. Hay s bin ng v t ai khi quy hoch cc khu th mi, khi cc
din tch t nng nghip s chuyn thnh t th
Gii quyt vn : gip chng ta gii quyt cc cu hi t ra nh : N nm
u ? Cn lng ma l bao nhiu ? C gn ng giao thng hay khng ? Din tch
bao nhiu l ?... Hiu c mi quan h gia chng s gip chng ta ra quyt nh
tt hn.
Kt xut bn : S gip cho ngi khng chuyn hiu c cc i tng trn
bn c ngha g .
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
57
SVTH: Trn Th Thng
Pht trin cng c theo ngi dng : Trong ArcGIS cho php ngi s dng t
to ra cc Menu, Tool theo mun, hay c th to cc cng c ch phc v cho c
quan, t chc ca mnh v cng c th to ra cc cng c t ng chy trong qu trnh
lm vic m khng cn thao tc ca ngi s dng.
Cc loi d liu trong ArcGIS
- File Geodatabase v Personal Geodatabase
Geodatabase l nh dng chun ca ESRI, n dng lu tr tt c cc
d liu theo chun ca ESRI. nh dng ny tng ng nh mt Folder trong
Computer. Trong Geodatabase cha cc dng d liu nh : Features dataset,
Features class, table. Kch thc ca Geodatabase v tn ca cc files cha
trong Geodatabase:
Kch thc ca Table hay Feature class mc nh l 1 TeraByte nhng
c th hn.
S lng Feature class hay table l 2147483647.
S trng thuc tnh trong mt Feature class hay table l 65534.
S i tng thuc tnh (row) trong mt feature class hay table l
4294967295.
di tn ca Feature class hay table l 160 k t.
Trong mt geodatabase c th cha nhiu i tng c h qui chiu khc
nhau.
- Feature Dataset
Tng t nh Geodatabase nhng trong mt Feature dataset cc lp phi
cng h qui chiu, c ngha l nhn h qui chiu ca Feature class lm h qui
chiu cho n. Cc feature class ch cha cc lp d liu dng im, ng hay
vng m khng cha cc d liu dng bng.
- Feature class
L mt lp d liu cha trong Geodatabase hay Feature Dataset v nhp
h qui chiu ca Feature Dataset lm h qui chiu ca n. Cn trong trng
hp lu trong Geodatabase th phi ci t h qui chiu cho n.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
58
SVTH: Trn Th Thng
- Shapefile
Shapefile l mt nh dng n, nontopological lu tr v tr a l v
thng tin thuc tnh ca cc i tng . Mt shapefile l mt trong nhng
nh dng c th bin tp v chnh sa trong ArcGIS v thng bao gm t
nht ba nh dng m rng:
*.shp: File chnh lu tr cc i tng a l
*.shx: Lu tr v tr i tng theo trng IDs trong file shp
*.dbf: Lu tr thng tin thuc tnh ca cc i tng.
*.sbn v *.sbx: Lu tr danh mc khng gian ca cc i tng.
*.prj: Lu tr thng tin v h ta
*.xml: Lu tr thng tin ca d liu.
Cc tools ca phn mm ArcGIS c dng:
Analysis Tools: Cng c ny cung cp mt b cc cng c mnh m
thc hin cc phng thc x l d liu khc nhau ca tt c cc d liu
vector. Ngi dng c th thc hin chng lp (overlay), to vng m,
tnh ton thng k v nhiu hn na. Trong cng c ny ti dng
ct khu vc nghin cu bng d liu vector, v thng k din tch theo
mt trng thuc tnh no .
3D Analyst Tools: Cng c ny c dng xy dng cc yu t a
hnh nh m hnh s cao (DEM) di dng raster v TIN, ng bnh
, bn dc, m hnh cao vi bng ca a vt. Ngoi ra, chng
ta cng s dng ArcScene hin th DEM dng TIN. i vi ti
ny ti s dng 3D Analyst Tools x l d liu a hnh v ni suy kt
qu lng ma cho ra bn dc v bn lng ma.
Spatial Analyst Tools: vi cng c ny ngi dng c th gii mt cch
hiu qu v nhanh chng chnh xc cc bi ton khng gian. Spatial
Analyst Tools cn c hu ht cc cng c ca 3D Analyst Tools. Trong
cng c ny ti p dng phn lp bn raster, ct bn raster,
chuyn i t d liu vector sang d liu raster v ngc li. c bit
cng ny c s dng chng lp nh gi tng hp cc bn YTTP
ca ti.
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
59
SVTH: Trn Th Thng
Data Management Tools: Trong cng c ny c rt nhiu chc nng khc
nhau nhng ti ch p dng cng c ny cho vic khai bo, chnh h ta
cho cc bn nghin cu.
Conversion Tools: Cng c ny dng chuyn i gia cc nh dng
d liu khc nhau nh chuyn d liu raster dng vector v ngc li,
chuyn i cc d liu ca CAD, Microstation sang d liu vector.
Trong cng c ny ti dng chuyn d liu t d liu table s dng
trn MapInfo sang nh dng shapefile.
ArcHydro Tools: cng c ny c s dng biu din m t cc m
hnh thot nc ca lu vc. Phn tch raster c thc hin to ra d
liu trn cc hng dng chy, nh ngha dng chy, tch t dng chy,
v phn nh lu vc sng. Nhng d liu ny c dng cho ra mt
d liu vector v mng li thot nc ca lu vc. cng c ny ti s
dng xy dng bn cc tiu lu vc trn lu vc sng ln t xc
nh mt li sng ca lu vc da trn tng chiu di dng chy trn
tiu lu vc .
3.2.6.3. X l d liu cc bn
X l d liu a hnh
D liu a hnh th hin bng bn s m hnh cao (DEM Digital
Elevation Model) (Borrough, 1986). DEM l mt m hnh s biu din s bin thin
cao lin tc trn mt vng khng gian ca tri t. M hnh ny c lu tr, phn
tch v th hin trn my tnh bng h thng GIS.
D liu DEM c th lu tr v biu din bng 2 loi phng php ch yu:
Phng php ton hc hay phng php hnh nh. D liu DEM trong ti kha lun
ny c biu din bng phng php hnh nh, c xy dng trn cu trc m hnh
ma trn cao. Trong m hnh ma trn cao, mi li ca ma trn s mang mt
gi tr cao trung bnh ca vng a hnh m loi i din.
- Quy trnh x l d liu a hnh
Quy trnh x l d liu a hnh c tin hnh nh sau:
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
60
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 3.3: Quy trnh x l d liu a hnh
X l d liu lng ma
Bn lng ma c xy dng da trn phng php ni suy cc gi tr
lng ma o c ti cc trm o ma trong khu vc nghin cu v cc khu vc ln
cn.
- Phng php ni suy:
Ni suy l qu trnh d bo cc gi tr cha bit t cc im bit t cc im
ln cn. tng ch o ng sau qu trnh ni suy khng gian l nhng im c
xc nh gn nhau trong khng gian thng c nhng gi tr gn bng nhau. Phng
php ni suy c chia thnh 3 nhm chnh: Ni suy cc b, hi qui a thc, Kriging.
Ni suy cc b: ch tnh n nhng im quan st ln cn, bao gm cc
phng php: vng Thiessen, ni suy tuyn tnh, hm Spline v trung bnh
trng s.
Vng Thiessen (ni suy theo im gn nht): Thng s tt nht v tnh
cht ca mt im c th c rt ra t im quan st gn nht. Vng nh
hng (vng Thiessen) c gii hn xung quanh mi im quan st, mi
im ri vo bn trong vng nh hng no th c cng gi tr vi vng
. Vng Thiessen c xy dng xung quanh tp hp cc im sao cho
ranh gii vng cch u im ln cn. Phng php ny c dng
phn tch kh hu nh d liu ma. Trn c s cc d liu cc trm kh
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
61
SVTH: Trn Th Thng
tng th hin bng d liu im, vng Thiessen c to ra xung
quanh mi im (trm kh tng) v gi tr ma c ch nh cho mi
vng. Hn ch chnh ca phng php ny l vng Thiessen coi nhng
im gn tng t nh nhng im xa. Nu tp hp im quan st tha
tht v cch xa nhau th s to nn nhng vng ln c gi tr bng nhau
nhng thc t c s khc bit gia im quan st v cc im gn ng
bao.
D liu im Vng Thiessen
Hnh 3.4: Cc vng Thiessen
Ni suy tuyn tnh: Mt trong nhng phng php n gin nht c
tnh gi tr cha bit l ni suy tuyn tnh. Gi thit rng c mi quan h
tuyn tnh gia chnh lch gi tr v khong cch ca hai im (Demers,
1997).
Ni suy tuyn tnh Ni suy theo hm Spline
Hnh 3.5:Ni suy tuyn tnh v theo hm Spline
Hm Spline: Trn thc t, rt him b mt thay i tuyn tnh, phng
trnh ton hc c s dng m t b mt khp nht thng qua tp hp
cc im quan st xung quanh im cha bit (im ni suy). Khi b mt
khp nht c m t thng qua phng trnh tuyn tnh, n ng dng vi
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
62
SVTH: Trn Th Thng
ni suy tuyn tnh, cui cng kt qu cho hm ton hc dng d on
cc im cha bit bit, thng thng cc hm ton hc dng m t cc
mt cong (Bernhardsen, 1999). Ni suy Spline ph hp cho nhng vng
nh c b mt bin i khng qu phc tp.
Trung bnh trng s: Gi tr d on c rt ra t tp hp cc im quan
st nm trong bn knh cho trc k t im cha bit. Khong cch c
dng xc nh trng s, phng php ny gi l trng s trung bnh
ng, trng s t l nghch vi khonh cch nn im quan st gn vi
im cha bit c nhiu kh nng nhn gi tr tng ng hn l cc
im xa (Jones, 1997).
Trong :
Z(x): Gi tr d on ti im x
Z(x
i
): Gi tr quan st ti im x
i
d
i
: Khong cch t im x
i
n x
Hnh 3.6: Trung bnh trng s
Hi qui a thc:
Mt tp hp c dng tm ra biu thc ton hc din t b mt hon chnh
(s dng phng php bnh phng nh nht). Kt qu cho ra mt phng trnh ton
hc c th dng d on cc gi tr cha bit (Burrough, 1986).
=
=
=
n
i
i
n
i
i i
d
d x Z
x Z
1
2
1
2
/ 1
/ ) (
) (
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
63
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 3.7:Hi quy a thc
Kriging:
L phng php ni suy kt hp gia hi quy a thc v trung bnh trng s.
Trong , hi qui a thc tm ra phng trnh ton hc din t xu hng tng qut ca
b mt nhng khng tnh n tnh cht cc b, phng php trung bnh trng s
tnh s bin thin cc b (trng s c tnh bi xu hng ca lch gia ng
cong b mt v cc im quan st).
Hnh 3.8:K thut ni suy Kriging
() ()
()
(Jones, 1997)
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
64
SVTH: Trn Th Thng
Trong :
Z(x): Gi tr cha bit
m(x): Xu hng ton cc
e(x): S bin thin cc b
e: Sai s phi khng gian
Kriging l phng php cho kt qu tt nht, vi s lng im v s phn b
cc im o ma c c ca khu vc nghin cu. Do tin hnh ni suy lng ma
bng phng php Kriging vi qui trnh nh sau:
Hnh 3.9: Qui trnh x l d liu lng ma
X l d liu mt li sng
c c mt li sng trn lu vc chng ta phi dng n bn DEM,
bn thy vn khu vc nghin cu. Tin trnh x l cho ra bn h thng tiu lu
vc c thc hin trn ArcHydro Tools trong phn mm ArcGIS. Sau ly tng
chiu di cc nhnh sng trong cc tiu lu vc chia cho din tch tiu lu vc ta c
c mt li sng. S tin trnh nh sau:
Hnh 3.10: Qui trnh x l d liu mt li sng
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
65
SVTH: Trn Th Thng
X l d liu thc ph
D liu thc ph thu thp c trn phm vi ton tnh nn vic cn thit phi
ly ra c KVNC l cn thit. Cc bc tin hnh nh sau:
Hnh 3.11: Qui trnh x l d liu thc ph
X l d liu loi t
Khi d liu ca khu vc nghin cu kh nh hn so vi d liu thu thp c
chng ta nn tin hnh chn d liu ph hp vi KVNC nh th s tit kim hn v
n gin hn trong phn tch.
S tin trnh:
Hnh 3.12: Qui trnh x l d liu loi t
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
66
SVTH: Trn Th Thng
3.2.7. Qui trnh xy dng bn phn vng nguy c l lt
Chng 3 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
67
SVTH: Trn Th Thng
Thuyt minh s :
T cc d liu thu thp c bao gm: bn loi t, bn a hnh, bn
lng ma, bn thc ph, bn thy h, ta tin hnh xy dng cc bn thnh
phn v xc nh trng s cc YTTP bng phng php AHP v phn tch cc bn
ng thnh phn bng cc thut ton, k thut trng GIS. Tng hp, nh gi cc bn
thnh phn ta c c bn phn vng nguy c l lt.
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
68
SVTH: Trn Th Thng
CHNG 4
KT QU NGHIN CU
4.1. Xy dng trng s cho YTTP nghin cu
Cc YTTP nh hng n s hnh thnh l lt c vai tr v tm quan trng
khc nhau, v th vn cc k quan trng l nh gi ng tm quan trng khc nhau
v chn nhng nhn t c tm quan trng hng u. Vic nh gi mt cch nh
lng tm quan trng ca cc nhn t khc nhau trong tp hp cc nhn t nh hng
n l lt thng thng qua vic xc nh trng s cc nhn t, da vo thng k kt
qu phn tch thnh phn kin trc ca cc nhn t v vo nhn thc ca chuyn gia.
Qua thm d kin chuyn gia, cc ti, bi bo khoa hc v lnh vc hn
hn, l lt v cc vn lin quan n l lt kt hp vi kin ch quan ca c nhn.
Theo phng php ca Saaty ti xy dng ma trn so snh cp tnh trng s ph
hp phn nh vai tr ca cc nhn t hnh thnh nguy c l lt nh bng sau:
Bng4.1: kin chuyn gia
dc Loi t Lng ma Thc ph
Mt
li sng
dc 1 7 3 7 5
Loi t 1/7 1 1/5 1 1
Lng ma 1/3 5 1 5 3
Thc ph 1/7 1 1/5 1 1
Mt li sng 1/5 1 1/3 1 1
Gii thch:
dc quan trng hn rt nhiu so vi loi t.
dc quan trng hn lng ma.
dc quan trng hn rt nhiu so vi thc ph.
dc quan trng hn nhiu so vi mt li sng.
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
69
SVTH: Trn Th Thng
Loi t km quan trng hn nhiu so vi lng ma.
Loi t v thc ph quan trng bng nhau.
Loi t v mt li sng quan trng bng nhau.
Lng ma quan trng hn nhiu so vi thc ph.
Lng ma quan trng hn mt li sng.
Thc ph v mt li sng quan trng bng nhau.
Sau khi xy dng xong bn kin chuyn gia tin hnh xy dng trng s cc
nhn t nh hng n l lt.
Bng 4.2: Ma trn so snh gia cc nhn t
Nhn t dc Loi t Lng ma Thc ph
Mt
li sng
dc 0,054 0,467 0,634 0,467 0,455
Loi t 0,008 0,067 0,042 0,067 0,091
Lng ma 0,011 0,333 0,211 0,333 0,273
Thc ph 0,917 0,067 0,042 0,067 0,091
Mt li sng 0,011 0,067 0,070 0,067 0,091
Da vo ma trn so snh tin hnh xc nh trng s ca cc nhn t. Thng
qua trng s, chng ta s bit c mc quan trng ca tng nhn t nh hng
nh th no n vn nghin cu.
Bng 4.3: Trng s cc nhn t
Nhn t Trng s
dc 0,515
Loi t 0,055
Lng ma 0,264
Thc ph 0,087
Mt li sng 0,079
Qua kt qu tnh ton trng s trn ta nhn thy: Trong cc nhn t trn th
nhn t dc nh hng n nguy c xy ra l lt nhiu nht (50,15%), sau n
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
70
SVTH: Trn Th Thng
lng ma (20,64%), thc ph (8,7%), mt li sng (7,9%) v loi t (5,5%).
Nh vy vai tr ca dc nh hng n l lt rt ln.
Khi xc nh trng s ca cc nhn t thch nghi, tin hnh xc nh cc thng
s ca ma trn so snh nhm mc ch xc nh chnh xc ca bng kin chuyn
gia.
Bng 4.4: Cc thng s ca AHP
Thng s Gi tr
Gi tr ring ca ma trn (
max
) 6,559
S nhn t (n) 5
Ch s nht qun (CI) 0,390
Ch s ngu nhin (RI) 1,12
T s nht qun (CR) 0,02
V CR = 0,02 < 0.1 nn cc trng s ny c chp nhn. V vy chng ta c
th tin hnh xy dng bn phn vng nguy c l lt cho khu vc nghin cu.
Khi xc nh trng s cc nhn t nh hng n l lt, tin hnh xy dng
phng trnh tng qut im s cc nhn t thng qua trng s cu tng nhn t c
th.
Phng trnh tng qut c dng:
5 4 3 2 1
* 079 . 0 * 087 . 0 * 264 . 0 * 055 . 0 * 515 . 0 X X X X X Y
4.2. Xy dng bn cc YTTP gy ra l lt
4.2.1. Bn loi t
Trn c s tham kho cc ngun ti liu v loi t ca khu vc nghin cu,
chng ti tin hnh xy dng bn loi t cho khu vc nghin cu. Lu vc sng
Kn c cc loi t sau:
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
71
SVTH: Trn Th Thng
Bng 4.5: Cc loi t chnh lu vc sng Kn tnh Bnh nh.
STT K hiu Tn t Din tch(ha) T l (%)
1 Ba t xm bc mu trn macma axt 12.530,00 4,67
2 Cc t cn ct (trng + vng) 452,76 0,17
3 D t dc t 4.710,97 1,75
4 E t xi mn tr si 1.066,26 0,40
5 Fa t vng trn macma axt 139.992,53 52,14
6 Fk t nu trn bazan 9.840,07 3,67
7 Fl t gley 18,24 0,01
8 Fp t nu vng trn ph sa c 2.433,94 0,91
9 Fq t vng nht trn ct 137,13 0,05
10 Fs t vng trn st 12.810,00 4,77
11 Fu t nu vng trn bazan 2.712,74 1,01
12 Ha t mn vng trn macma axt 1.813,44 0,68
13 M t mn 1.324,13 0,49
14 Mn t mn s vt c 346,04 0,13
15 P t ph sa khng c bi 29.150,00 10,86
16 Pb t ph sa c bi 15.110,00 5,63
17 Pf t ph sa c tng loan l vng 1.658,79 0,62
18 Pg t ph sa b gley 6.557,37 2,44
19 Py t ph sa ngoi sui 971,43 0,36
20 Rk t en trn bazan 68,57 0,03
21 Ru t nu thm trn bt v bazan 260,74 0,10
22 Xa t xm trn macma axt 24.490,00 9,12
Tng 269.000 100
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
72
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.1: Bn loi t
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
73
SVTH: Trn Th Thng
Nhn xt:
T kt qu thng k c c ta thy t vng macma acid (Fa) chim phn
ln din tch lu vc sng Kn (52,14%) bn cnh t ph sa khng c bi
(10,86%) v t xm trn macma acid (9,12%) chim phn ln din tch so vi cc
loi t cn li trn lu vc.
c im ca nhm t vng macma acid c mi trng t chua, pH
tng mt t 45; hm lng mn t ngho n trung bnh, vi thnh phn c gii ca
t tht nh n trung bnh, thm v gi nc tt. Bn cnh nhc im ln nht
ca loi t ny l tng t mn mng v a hnh dc nn d tr m khng cao,
tim nng xi mn thoi ha ln.Khi b thoi ha s cung cp cho dng chy nhiu sn
thch anh bn sau phong ha. Cc sn ny c th to cc bi bi lm tt nghn dng
chy hoc vi lp t canh tc mu m y cng l nguyn nhn ln gy ra nhng trn
l lt trn lu vc sng Kn hng nm.
4.2.2. Bn thc ph
Bng 4.6: Din tch cc loi thc ph
STT Thc ph Din tch (ha) T l (%)
1 Bi ct 21,57 0,01
2 t nng nghip 65.729,30 26,38
3 t chuyn dng 599,84 0,24
4
t trng (c, cy bi, cy g ri
rc)
60.525,36 24,29
5 Khu dn c 1.247,50 0,50
6 Mt nc 3.534,07 1,42
7 Ni 1.735,29 0,70
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
74
SVTH: Trn Th Thng
8 Nng ry 8.141,88 3,27
9 Rng non, phc hi 46.814,52 18,79
10 Rng trng 12.740,50 5,11
11 Rng t nhin giu 6.203,26 2,49
12 Rng t nhin ngho 14.267,44 5,73
13 Rng t nhin trung bnh 27.578,86 11,07
Tng 269.000 100
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
75
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.2: Bn thc ph
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
76
SVTH: Trn Th Thng
Nhn xt:
Da vo kt qu tnh ton c v bn ta thy thc ph ca lu vc sng
Kn a phn l t nng nghip (26,38%), t trng (24,29%), rng non phc hi
(18,79%), rng t nhin trung bnh (11,07%). V cc loi thc ph chim a s trn
lu vc l t nng nghip, t trng, rng non phc hi, rng t nhin trung bnh nn
nguy c xy ra l lt cao nu lng ma ln v dc ca a hnh cao.
4.2.3. Bn lng ma
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
77
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.3: Bn lng ma
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
78
SVTH: Trn Th Thng
Nhn xt:
Ta thy rng lng ma khu vc ny kh ln nu b tc ng bi nhiu iu
kin thun li lng ma ny c th gy ra l lt trn phm vi rng.
4.2.4. Bn dc
Bng 4.7: Din tch cc cp c
STT dc () Din tch (ha) T l (%)
1 0
0
- 3
0
162.108 65,14
2 3
0
- 8
0
17.163,22 6,90
3 8
0
- 15
0
15.507,88 6,23
4 15
0
- 25
0
27.337,25 10,99
5 > 25
0
26.728,72 10,74
Tng 269.000 100
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
79
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.4: Bn dc
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
80
SVTH: Trn Th Thng
Nhn xt:
Theo tng quan khu vc nghin cu lu vc sng Kn phn thng lu lu vc
a phn l ni cao, c dc kh ln lp ph thc vt t, phn h lu b chia ct bi cc
ni st thp v lan ra tn bin nn vng chu th khng ng nht, trong c phn
ng bng hay b ngp lt do tiu thot nc khng kp. y l nguyn nhn khin
cho lu vc sng Kn lun b l lt cc nm.
4.2.5. Bn mt li sng
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
81
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.5: Bn mt li sng
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
82
SVTH: Trn Th Thng
Nhn xt:
Mng li sng ngi c nh hng rt ln n vic hnh thnh dng chy v
c im dng chy v l lt lu vc. Vi a hnh kh phc tp v c dc ln nn
mt li sng lu vc sng Kn cng kh phc tp.Mt li sng cao cng c
ngha l mt h thng nhnh sng ln.Vi nhng khu vc c mt li sng cao th
cng ng ngha khu vc c nguy c xy ra l lt ln.
4.3. Thnh lp bn phn vng nguy c xy ra l lt lu vc sng Kn
Chng lp cc bn YTTP:
Hnh 4.6: M t chng lp cc bn YTTP
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
83
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.7: Bn gi tr nguy c chy trn m hnh
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
84
SVTH: Trn Th Thng
T kt qu chy ra trn m hnh ta c c thang im t 1.6 n 8, tin hnh
phn thnh cc cp nguy c v s dng cc thng k thc t kim chng v phn
thnh cc mc nguy c tng ng:
Nguy c thp: 1.6 n 3
Nguy c trung bnh: 3 n 5
Nguy c cao: 5 n 7
Nguy c rt cao: 7 n 9
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
85
SVTH: Trn Th Thng
Hnh 4.8: Bn phn vng nguy c l lt lu vc sng Kn tnh Bnh nh
Chng 4 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
86
SVTH: Trn Th Thng
4.4. Nhn xt chung
Cc bn YTTP c xy dng trn phng php phn tch tng hp s dng
cc php ton giao v hp. to ra cc bng phn cp cho tng YTTP ta s dng
phng php phn cp v cho im da trn cc ngun ti liu tham kho, im s
phn cp cho tng YTTP c cho theo cp bc s l 1, 3, 5, 7, 9 trong gi tr 9 c
nguy c nh hng n kh nng xy ra l lt rt cao, 7 (Cao), 5 (Trung bnh),
3(Thp), 1(Rt thp).
S dng phng php AHP tnh trng s cc YTTP c c 0.515, 0.055,
0.264, 0.087, 0.079 ln lt ca dc, loi t, lng ma, thc ph, mt li
sng. Vi cc gi tr u vo ta c c t s nht qun CR l 0.02 iu ny c ngha
tnh nht qun trong vic so snh cc cp YTTP c m bo.
Trong kt qu nghin ny ta thy nguy c l lt rt cao xy ra cc vng i
ni pha Bc huyn Vnh Thnh v vng i ni Huyn Vn Canh, nguy c l lt cao
cc vng g i ni chuyn tip gia vng i ni v ng bng ca lu vc nh cc
huyn Ty Sn, Ph Ct, Vnh Thnh, nguy c l lt trung bnh cc vng pha Ty
Bc huyn Vnh Thnh, nguy c l lt thp cc vng thng lu ca lu vc nh
Ph ct, An Nhn, Tuy Phc.
T tnh hnh thc t l lt lu vc sng Kn t nm 2002 n 2007 cho thy
lu vc sng Kn hu nh mi nm u xy ra nhng trn l lt trn phm vi ln. c
bit l phn thng lu sng Kn hng nm lun phi phi gnh chu nhng trn l lt
khi c ma ln din ra vi din bin trin min t u ma ma (thng IX) n cui
ma ma (thng XII). Vi cc YTTP gy nh hng n ma trn ta thy dc l
yu t nh hng rt ln n nguy c l lt xy ra, vi a hnh lu vc sng Kn a
phn l i ni th nguy c xy ra cng ln nu cc loi thc ph khng c phn b
mt cch hp l v loi t ngy cng thoi ha do qu trnh trng trt, khai thc
khng hp l. V vy vic nh gi tng hp v xy dng bn phn vng nguy c
l lt lu vc sng Kn l rt cn thit cho vic gim st, c ci nhn tng qut v
nguy c l lt s xy ra trong tng lai nu khng c bin php hn ch v d bo.
Chng 5 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
87
SVTH: Trn Th Thng
CHNG 5
KT LUN V KIN NGH
5.1. Kt lun
Vi mc tiu ca kha lun l xy dng bn phn vng nguy c l lt nhm
d bo kh nng xy ra l lt trong tng lai, tc gi xy dng thnh cng bn
phn vng nguy c l lt lu vc sng Kn tnh Bnh nh v ch r mc nguy
c ti tng vng c th.
V phng php ng dng GIS, ta thy y l mt phng php c nhiu u
im bi cc c tnh ca n d xy dng, hiu chnh, cp nhp d liu to ra kt
qu mi, cc trnh by a dng, d s dng cho c nhng ngi khng thuc chuyn
mn ny.
C th ni, vi phng php ny ta c th xy dng c mt h thng ring
cho vic d bo nhiu loi tai bin m ch cn thay i cc lp d liu u vo ph
hp vi tng loi tai bin l c th c c kt qu d bo cho mi loi bin.
5.2. Kin ngh
L lt l mt mi nguy him rt ln, gy ra nhiu thit hi ln v ngi v ca
hng nm i vi nhng vng ng bng Min Trung. V vy cng tc d bo l lt
phi ngy c quan tm v nng cao chnh xc nhm gim ti a thit hi v
ngi v ca cho ngi dn cng nh hn ch s tn ph mi trng sinh thi trong
tng lai.
Trong qu trnh thc hin kha lun ny tc gi gp nhiu kh khn v thng
tin khu vc nghin cu, d liu lng ma. v quan trng l kin cc chuyn gia
v vn ny nn v vy cn phi tng cng mt lc lng cn b c chuyn
mn, tng cng u t khoa hc k thut khc phc nhng hn ch trn.
Da trn kt qu t c ca ti ta thy cc mc nguy c trn lu vc
nghin cu l kh nhiu. V vy cn phi nhanh chng khc phc cc yu t c th ti
to c, xy dng cc cng trnh phng chng v a ra nhng phng n cnh bo
Chng 5 GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
88
SVTH: Trn Th Thng
nhanh chng n ngi dn vng ang gp nguy him. i vi nhng ni c mc
nguy c thp cn phi duy tr cc iu kin ny.
Ngoi ra cn phi thng xuyn cp nhp d liu nm bt thng tin nguy c mt
cch nhanh chng v ph hp cho tng khu vc v tng thi im.
Ti liu tham kho GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
89
SVTH: Trn Th Thng
TI LIU THAM KHO
Ti liu ting Vit
[1] TS. Nguyn Kim Li, 2007. H thng thng tin a l, Nh xut bn Nng
nghip. Trang 12 13.
[2] ThS. L Anh Tun, Phng chng thin tai, Trang 23.
[3] Website gii thiu v l lt ca trung tm kh tng thy vn quc gia. Truy cp
ngy 20 thng 6 nm 2011.
http://www.nchmf.gov.vn/web/vi-VN/43/Default.aspx
[4] Nguyn Trng Ym, 2008. Nghin cu xy dng bn phn vng tai bin mi
trng t nhin lnh th Vit Nam, chng trnh KC-08, Vin a cht, Vin Khoa
hc v Cng ngh Vit Nam. 166 trang.
[5] Phn vin Kh tng thy vn v mi trng pha Nam. Bo co tng hp Sng
Kn. 95 trang.
[6] A.M. Berliant, 2004. Phng php nghin cu bng bn (Hong Phng Nga
Nh Th Xun dch, hiu nh: Nguyn Th Ct Lng Lng). Nh xut bn i
hc Quc gia H Ni, trang 40 41.
[7] PGS. TSKH. Nguyn Vn C, 2003. Nghin cu lun c khoa hc cho cc gii
php phng trnh, hn ch hu qu l lt lu vc sng Ba. 448 trang.
[8] Nguyn T Dn, 1995. ng dng phng php vin thm v h thng thng tin
a l nghin cu hin trng b mt v v xy dng c s d liu a hnh Cn o.
68 Trang.
[9] Website gii thiu v a ch Bnh nh. Truy cp ngy 12 thng 6 nm 2011.
http://www.dostbinhdinh.org.vn/diachibd/tndchc/thiennhien_dancu_hanhchinh.htm
[10] VidaGIS. ng dng ca GIS trong cc ngnh.
http://www.vidagis.com/home/
Ti liu tham kho GVHD: PGS.TS. Nguyn K Phng
90
SVTH: Trn Th Thng
Ti liu ting Anh
[11] Sani Yahaya, 2004. Multicriteria analysis for flood vulnerable areas in
hadejia-jamaare river basin, Nigeria, Faculty of Engineering Geomatics Engineering
Unit University Putra Malaysia (UPM) 43400, Serdang Selangor, Malaysia. 5 pages.
[12] P. Pramojanee, C. Tanavud, C. Yongchalermchai, C.Navanugraha. An
Application of GIS for Mapping of Flood Hazard and Risk Area in Nakorn Sri
Thammarat Province, South of Thailand. 8 pages.
[13] Website Analytic Hierarchy Process. Reference on June 20, 2011
http://www.decisionlens.com/index.php
[14] M. Berrittella, A. Certa, M. Enea and P. Zito, 01/2007. An Analytic Hierarchy
Process for The Evaluation of Transport Policies to Reduce Climate Change Impacts.
20 pages.
[15] G.Venkata Bapalu, Rajiv Sinha, GIS in Flood Hazard Mapping: a case study of
Kosi River Basin, India. 6 Trang.
[16] ESRI, 2008. ArcGis Desktop Tutorials. Arc Hydro, ArcGis 9.3
BN PHN B LNG MA LU VC SNG KN
BN PHN VNG NGUY C L LT LU VC SNG KN
BN DC LU VC SNG KN
BN THC PH LU VC SNG KN
BN LOI T LU VC SNG KN
BN MT THOT NC LU VC SNG KN