1

1. GR

Aktif karbonlarn kullanm ok eski yllara dayanmaktadr. Bu konudaki ilk
bilgi M 3000 yllarnda Msrllar tarafndan sularn saflatrlmas ileminde
kullanlmasdr. Daha sonraki yllarda aktif karbonun farkl alanlarda kullanmna
rastlanm, ancak en youn kullanm, 1. Dnya sava srasnda zehirli gazlardan
korunmak amacyla gaz maskelerinin ilerine granler aktif karbonlarn yerletirilmesi
olmutur. Son 50 ylda ise aktif karbon retim teknolojisi byk ilerleme kaydetmitir
[1].
Aktif karbonlar ok eitli hammaddelerden hazrlanr. Aktif karbon retiminde
en ok kullanlan hammaddeler kmr, odun ve hindistan cevizi olup bunlardan
hazrlanan aktif karbonlar sv ve gaz fazda bulunan baz organik ve inorganik
bileiklerin uzaklatrlmas ileminde kullanlmasdr. Son 10 yldr ise badem kabuu,
eftali ekirdei, kays ekirdei kabuu, fndk kabuu, eker kam, pirin kabuu
gibi tarmsal atklardan dk maliyetli aktif karbon retimi yaplmaktadr. Aktif karbon
retimi fiziksel ve kimyasal olmak zere iki yntemle gerekletirilir [2]. Fiziksel
yntemde ham maddeye 7001100
o
C scaklk aralnda su buhar, hava veya
karbondioksit verilerek gerekletirilir. Kimyasal yntemde ise kimyasal aktivasyon
ajanlar kullanlarak 400-900
o
C aralnda sl ileme tabi tutulur [1].
Fiziksel ya da kimyasal yntemlerle hazrlanan aktif karbonlar, doada bilinen
en iyi zc olan sularn temizlenmesi ve artlmas ilemlerinde
kullanlabilmektedirler. Su, doal halinde pek ok znm madde, kat parack ve
canl organizma ierir. Suya karan maddeler, sularn kimyasal, fiziksel ve biyolojik
zelliklerini deitirirler ki, bu olay su kirlilii olarak adlandrlmaktadr. Bu olaylar
ekosistemin etkilenmesine, dengelerin bozulmasna ve giderek doadaki tm sularn
sahip olduklar zmleme ve kendi kendini temizleme kapasitesinin de azalmasna veya
yok olmasna yol aabilirler [3].
Suda bulunan ar metal iyonlarnn varl her geen gn artm bu da ciddi
evre sorunlarn beraberinde getirmitir [4]. Atk sulardan Pb, Zn, Cu, Hg, Cd gibi ar
metal iyonlarnn giderilmesine ilikin olarak; ekstraksiyon, ktrme, elektroliz gibi
hidrometalurjik proseslerin baz spesifik uygulamalarnda iyi neticeler alnmtr. Fakat
bu prosesler, dk konsantrasyonlardaki ar metal iyonlarnn giderilmesinde fazla
etkili olmamlardr. Son yllarda, seyreltik zeltilerden metal iyonlarnn giderilmesi




2
iin, aktif karbon kullanlm, ekonomik ve evresel etkiler asndan en uygun bir
yntem olduu kabul edilmitir [5].



































3
2. KURAMSAL TEMELLER
2.1. Karbon

Karbon, periyodik tabloda IV A grubunda yer almaktadr. Grubun en hafif
elementi olan karbon bir ametaldir. Karbon doada serbest halde (CO
2
) veya bileikleri
halinde bulunur. Yer kabuunun yaklak % 1 ini oluturur. Doada ok az
bulunmasna karn canl organizmasnda oksijenden sonra en ok bulunan ikinci
elementtir [6].
Karbon bileikleri yaayan btn hcrelerin esasn tekil eder. nk btn
canl maddeler karbon bileiklerinden olumulardr. Hcre zarndan aa kabuuna,
yumurta beyazndan ylan zehirine kadar son derece farkl organik yaplarn hepsi,
karbon temelli bileiklerden oluur [7].
Karbonun en nemli zelliklerinden birisi, bu elementin, ok sayda atomunun
birbirine bir zincir veya bir halkada balanm olduu bileikleri oluturabilme
yeteneidir. Bu zellik baz elementlerde de (N, P, S, O, Si, Sn) az da olsa grlr.
Zincirleme balanma olarak isimlendirilen bu zellik, karbonun ok sayda organik
bileik oluturmasnn nedenini aklar. Ayrca karbon zincirleri, dier elementlerin
zincirlerinden ok daha kararldr [8].
Karbonun iki allatropu bulunmaktadr [9]. Bunlar;
1) Grafit
2) Elmas
2.1.1. Grafit

Grafit, Yunanca grapho isminden gelmitir. Grafit, karbonun yar metal
modifikasyonudur. Grafitte karbon atomlar, aralarnda tabakalar halinde birleir [7].
Grafitin altgen eklindeki tabakalar paralel dizilmitir ve Van der Waals kuvvetleri ile
birbirlerine balanmlardr. Her karbon atomunun drt elektronundan tabaka
zerinde ba yapmakta kullanlrken drdnc elektron serbeste hareket edebilecek
durumdadr. Bu nedenle grafit elektrii iyi iletir.

Grafitin younluu 2.25 g/cm
3

tr [6].
Grafitin yaps ekil 2.1 de gsterilmitir [1].




4


ekil 2.1. Grafitin Hegzagonal Yaps [1]

Grafit doada baz blgelerde nemli miktarlar halinde Avrupada Almanya,
spanya, talya ve sve de, Amerika da Kanada da, Asya da Seylan adas ve Sibirya
da, Afrika da Madagaskar adasnda bulunur [10]. Bununla birlikte, endstriyel grafitin
byk bir ksm kok kmr gibi karbon ierii olan maddelerden sentezlenir. Bunun
iin, karbon ierii yksek olan bir madde bir elektrik frnnda 3000 C civarndaki bir
scaklkta stlr. Bu yntemle karbon atomlar, grafit yaps oluuncaya kadar byk
halkal yaplar halinde birbiriyle kaynar [11]. Grafit gri, saydam olmayan ksmen
kabuk ve ksmen de toprak gibi ktleler meydana getirir. Grafitin sertlii az olup
bklebilir, yumuak, yal hissini verir ve hafif metal parltsndadr. Kat zerine
srtldnde kurun grisi bir izgi meydana getirir ki bu zelliinden istifade edilerek
kurun kalem yapmnda kullanlmtr. Grafit, elektrik ve s iin iyi bir iletkendir [12].
Grafit pratikte, 3000 C ve 25000 atmosfer basnta krom, demir gibi
katalizrlerle grafit elmasa dntrlebilir [6].
2.1.2. Elmas

Elmas kelimesinin kk atomos dur. Yunancada paralanmaz manasna
gelmektedir. Elmas karbonun tamamen ametal olan eklidir [7]. Elmasta komu karbon
atomlarnn merkezleri arasndaki uzaklk 1.54 A olup her karbon atomu bir dzgn
drt yzlnn kelerinde bulunan drt ayr karbon atomuna baldr. Bu balanma,
gl kimyasal balarla gerekleir. Elmas, olduka sert bir yapya sahiptir. Elmasn
younluu 3.51 g/cm
3

tr. Kimyasal tepkimelere kar ilgisizdir, ancak 800 C nin




5
stnde stlrsa yanar ve karbondioksiti verir. Elmas elektrii iletmez, nk karbonun
btn elektronlar birbiriyle ortaklaa kullanldndan rg zerinde serbeste hareket
edebilecek elektronu yoktur. Elmasn dier bir zellii de krlma indisinin ok yksek
oluudur. Yani elmas iine giren n, geli ynnden byk bir sapma gstererek kar.
Bu etki, skca bal elektronlarn zerine den k dalgasn yavalatmasndan ileri
gelir. Yksek krlma indisi nedeniyle zerine den nn byk bir ksm birok
kristal yzeylerde yansyarak ktndan parlak bir grnm kazanr [6].
Deerli ta olarak kullanlan elmaslar genel olarak doal elmaslardr.
Endstriyel amalar iin ya sradan doal elmaslar ya da, yapay elmas kullanlr. Yapay
elmaslar, ok sert yaplarndan dolay endstride bir eit zmpara olarak
kullanlmaktadr [11].
Elmas 2000 C ve 15000 atmosfer basn altnda grafite dntrlebilir [6].
2.2. Aktif Karbon

Byk kristal ve amorf yapda olan aktif karbon, olduka geni i gzenek
yaps ile karbonlu adsorbanlar tanmlamak iin kullanlan genel bir terimdir.

Aktif karbon, porz madde olarak bilinir ve geni spesifik yzey alanna sahiptir.
Bu yzden, sv ve gaz fazda bulunan tehlikeli bileenlerin ortamdan
uzaklatrlmasnda ve yok edilmesinde ska kullanlmaktadr [13,14].


Aktif karbonlar, kmr [15]

ve sellozik maddeler [16]

gibi eitli
materyallerden hazrlanr. Aktif karbonlarn hazrlanmas iin tarmsal rnlerden eitli
almalar yaplmtr. Bu tarmsal rnler arzu edilen kullanm iin olduka ucuzdur.
Ayrca bu tarmsal rnlerden elde edilen aktif karbonlarn yzey alanlarnn yksek
olmas aktif karbonlarn retilmesinde ham materyal olarak seilmesinde olduka etkili
bir faktr olmutur [17].
Aktif karbonlar yksek yzey alan ve yeterli gzenek dalmna sahip
olduklarndan bir ok uygulamada adsorban olarak ska kullanlmaktadr [18]. Aktif
karbonlarn gzeneklilik yapsna bal olarak adsorplama zellikleri artar. Aktif
karbonlarn adsorplama kapasitesini kimyasal yaps da etkiler. Aktif karbonlar iki tip
safszlk iermektedirler. Bunlardan ilki aktif karbona kimyasal olarak balanm olan
elementlerdir. Balang maddelerinden treyen ve tamamlanmam karbonizasyon
sonucu olarak aktif karbonun yapsnda kalan veya aktivasyon esnasnda yzeye




6
kimyasal olarak balanan oksijen ve hidrojen bu safszlklardandr. kincisi ise rnn
organik ksm olmayan, inorganik bileenler ieren kl ksmdr.
Aktif karbonun tanecik boyutlarnn dalm nemlidir. Adsorplama kapasitesi
tanecik boyutu ile ters orantldr. Yani kk tanecikler daha hzl adsorplama
kapasitesine sahiptir [19].
The International Union of Pure and Applied Chemistry ( IUPAC ) adsorbanlar
iin gzenek bykln yaraplarna gre e ayrmtr [1]. Bunlar;
1) Makro gzenekler ( r > 50 nm )
2) Mezo gzenekler ( 2 < r < 50 nm )
3) Mikro gzenekler ( r < 2 nm )
a) Sper- mikro gzenekler ( 1 < r < 2 nm )
b) Ultra- mikro gzenekler ( r < 0.5 nm )
2.3. Aktif Karbonun Tarihesi

Endstriyel ihtiyalar aktif karbonun sentez teknolojisinin gelimesine nderlik
etmi olup, tarihi ok eski yllara dayanmaktadr. Bu tarihi sreci izelge 2.1 de
verilmitir.

izelge 2.1. Aktif Karbonun Tarihesi [1]

Tarih nemli Gelimeler
M
3750 Bilinen en eski kullanclar Msr ve Smerlerdir. Odun char (mangal
kmr), bronz yapm srasnda, bakr, inko ve kalay cevherinin
indirgenmesinde kullanlmtr.
1550 Odun kmrnn tp alanndaki uygulamalarnda nerilmesi konusunda ilk
yazl kayt Msr papirsleridir. Burada odun char, rmekte olan
yaralardan ve intestinal (barsak) blgeden buharlaan kokularn adsorbe
edilmesinde kullanlmtr.


460 Hipokrat ve Pliny, odun charn tedavi amacyla, epilepsi, chlorosis ve
anthrax gibi hastalklar da iine alan geni bir yelpazede kullanmlardr.
450 Yakn zamanda bulunan Portekiz nakliyat gemilerinin enkazlarnda, o
dnemde ime sularn, ierisinde odun char bulunan varillerde
depoladklar bulundu. Bu pratik uygulama, 18. yy a kadar, uzun deniz
yolculuklarnda suyun korunmas iin yaygn ekilde kullanld. Ayn
dneme ait Hint dokmanlarnda da ime sularnn saflatrlmasnda, kum
ve odun char kullandklar renildi.





7
izelge 2.1 (devam)
MS
157 Claudius Galen, hem bitki hem de hayvan orjinli karbonlarn , hastalk
tedavisinde kullanmlar zerine 500 tbb uygulama bildirmitir.

18. yzyl
1773 Scheele tarafnda spesifik absorban karbon tozlar bildirildi. Scheele, farkl
kaynaklardan trettii karbonlar kullanarak, adsorbe ettii eitli gazlarn
hacimlerini lt.
1785 Lowitz, odun charnn medikal uygulamalardaki kokular absorbe etme
yeteneinden yola karak, organik kimyasallarn byk blmnn
odunkmr tarafndan absorbe edilebileceini bildirdi. Buna ek olarak,
partikler ve sulu zeltilerin renk gideriminde, odun charnn etkisizlii
konusunda alt. Bu alma sv fazda odun kmrnn absorbtif
tozlaryla gerekletirilen ilk sistematik almadr.
1793 Kehl, mide lserlerinden buharlaan gazn kontrolnde charlarn kullanm
konusunu gndeme getirdi ve hayvansal dokulardan hazrlanan karbonu
zeltilerdeki rengin uzaklatrlmasnda kulland.
1794 Bir ngiliz eker rafinerisi, eker urubunun renginin giderimini odun
charn baaryla kulland ama karbonu hazrlama tekniini gizli tuttu.

19. yzyl

1805 Gruillon, uruplarn renk giderimi iin, ykanm odun kmrn ilk kez
byk lekli bir eker rafinerisinde kulland.
1805-
1808
Delessert odun charn, eker pancar svsnn renk gideriminde baaryla
uygulad. Bu, Fransa daki ekerpancar endstrisinin geliimine direkt
olarak etki etti. 1808 de Avrupa daki tm eker rafinerileri, renk giderici
olarak odun char kulland.
1811 Figuier odun char ile kemik charn kyaslad ve kemik charnn daha
yksek renk giderme kapasitesine sahip olduunu buldu. Rafine eker
endstrisinde, odun charnn yerini kemik charnn almas uzun srmedi.
Isyla elde edilen kemik charn retme metotlar gelitirildi ve ok ksa bir
sre sonra ok daha kolay rejenere edilebilen granler kemik char
gelitirildi.
1815 Bu tarihte, rafine eker endstrisinin ou, renk giderici olarak granler
kemik char kulland.
1817 Joseph de Cavaillon kemik charn kullanlan rejenerasyonun patentini ald.
Ancak bu ok baarl bir metot deildi.


1822 Bussy, karbonun renk giderme zellii zerine, kaynak materyalinin doas
ve son rnn parack bykl ile absorptivite zelliklerini inceledi.
ok yksek scaklk veya ok uzun srede gerekletirilen
karbonizasyonun, absorptivite zelliini azalttn ve porozitenin nemli
bir zellik olduunu syledi. Ancak bu faktr nasl leceini bulamad.







8
izelge 2.1 (devam)
1841 Schatten , retirken stma ncesinde kemik charlarn HCl le ykad. Bu
karbon zerinde adsorbe olan mineral tuzlarn etkin ekilde uzaklamasn
salad. Almanya da kemik charlarnn retilmesi ve rejenerasyonu iin, ilk
srekli sistem dikey frn prosesini buldu.

1854 Stenhouse, Londra kanalizasyonu vantilasyonunda, kt koku ve gazlarn
uzaklatrlmasnda karbon filtreleri baaryla uygulad.

1862 Lipscombe suyun saflatrlmas iin bir karbon hazrlad.

1865 Hunter Hindistan cevizi kabuklarnda mkemmel gaz absorbans zellii
olan karbonlar tretti.

1868 Winser ve Swindells kat hamuru atn fosfatla sttlar. O dnemde
mhendislik alannda yaanan skntlar nedeniyle bulgularn ticari olarak
gelitirememelerine ramen, gnmzdeki endstriyel uygulamalarda hala
akladklar bilgilerden yararlanlmaktadr.

1881 Kayser, karbonlarn gazlar tutmas olayn tanmlarken, ilk kez
adsorpsiyon terimini kulland.

20. yzyl
1911 Avusturyada Fanto Works tarafndan, ticari olarak sata srlen ilk
endstriyel aktif karbon Eponit retildi. Odundan eponit retiminde Von
Ostrejkonun yaklamndan yararland. Eponit rafine eker endstrisinde
renk giderici olarak kullanld. O zamana kadar aktif karbon kullanclar ya
patent dahilinde ya da kendi gizli formllerine dayanarak aktif karbon
retiyorlard.

1913 Wunsch, eponit ve inko klorr karmn starak, reaktive edilmi
materyalin renk giderme kapasitesinin byk lde arttn bulmutur.
Baz durumlarda buhar ve CO
2
ile kombine olarak, inko klorr prosesi
uzun yllar kullanlmtr. Kimyasal aktifletirici olarak fosforik asit
kullanlarak aktif karbon zellikleri byk lde artmtr.

1914-
1918
1. Dnya Sava srasnda, sava alanlarnda zehirli gazlarn
kullanlmasyla, gaz maskelerinde kullanlacak uygun adsorban karbonun
sentezine ve geni apl retimine imkan veren sentez yntemleri nem
kazand. inko klorrle aktive edilmi odun krntlar kullanlarak granler
karbonlar gelitirildi. Bunlar, adsorptivite ve fiziksel zellikleri kontrol
edilerek retilebilen ilk ticari karbonlard. ABD de bir grup aratrmac,
gaz maskelerinde kullanlmak zere retilen karbonlar inceleyerek,
Hindistan cevizi kabuklarndan elde edilen aktif karbonun zelliklerinin,
dierlerinden elde edilenlerin zellikleriyle kyaslandnda ok daha iyi
olduunu buldular.







9
M 3750 yllarna dayanan aktif karbon kullanm 1. Dnya savana kadar
sadece medikal ve gdalarn saflatrlmas ve korunmasnda kullanlrken, 1. Dnya
savandan sonra geni bir alanda kullanlmaya balanmtr. Bu da yeni tr aktif
karbonlarn retiminde tetikleyici bir rol oynamtr [1].
2.4. Aktif Karbon retiminde Kullanlan Ham Materyaller

Aktif karbon retiminde kullanlacak ham materyaller, aktif karbon kullanlmas
amalanan alana, prosesin yapsna, adsorplanmas istenen maddenin zelliklerine ve
maliyete gre seilmektedir.
Aktif karbon retiminde kullanlan deiik ham materyaller izelge 2.2 de [20]
verilmitir.

izelge 2.2. Aktif Karbon retiminde Kullanlm Ham Materyaller [20]

Msr koan ve msr sap ki imalathanesi at
Hindistan cevizi kabuu Ksele at
Pirin kabuu Deniz yosunu
Fndk kabuu eker kam
iit kabuu Karbonhidrat
Meyve z at Kauuk at
Testere tala Msr ekeri
Kahve ekirdei Petrol
Meyve ekirdei Turba
Lignin Tahl
Kmr Linyit
Odun Kemik
Balk Kan
Grafit Melas





10
Endstride kullanlan aktif karbonlarn retiminde tercih edilen ham materyaller
ve bunlarn yzde kullanm ise izelge 2.3 de [1] verilmitir.

izelge 2.3. Ticari Aktif Karbon retiminde Kullanlan Ham Materyaller

[1]

Hammadde % Kullanm
Odun 35
Kmr 28
Linyit 14
Hindistan cevizi kabuu 10
Turba 10
Dierleri 3

2.5. Aktivasyon Prosesi

Odun, fndk kabuu, kmr gibi eitli ham materyallerden retilen aktif
karbonlar gzenekli bir yapya sahiptirler [21]. Bu ham materyaller, kimyasal veya
fiziksel aktivasyon ilemine tabi tutulduktan sonra retilen aktif karbonlarn mikro
gzenek yaplarnda olduka nemli bir art meydana gelmektedir [22].
2.5.1. Fiziksel Aktivasyon

Fiziksel aktivasyon ileminde, karbon ierikli ham maddelerin yzey alanlarnn
arttrlmas ve gzeneklerin geliimi iin 7001100
o
C scaklk aralnda su buhar,
hava veya karbondioksit verilerek gerekletirilir [1].


2.5.2. Kimyasal Aktivasyon

Kimyasal aktivasyon ileminde, karbon ierikli ham maddeler fosforik asit,
inko klorr, slfrik asit, potasyum hidroksit, sodyum hidroksit, karbonatlar gibi
kimyasallarla impregnasyon (emdirme) yapldktan sonra aktivasyon ilemine tabi
tutulur. Kimyasal aktivasyon iin scaklk aral 400900
o
C dir [1].

Bu
kimyasallardan en ok kullanlanlar inko klorr ve fosforik asittir. Son zamanlarda
potasyum hidroksit ve sodyum hidroksit, yksek yzey alanna sahip aktif karbonlarn




11
hazrlanmasnda impregnant (emdirici) olarak kullanlmtr. Yksek yzey alanna
sahip aktif karbonlar gaz depolamada kullanlmaya elverilidirler. Fakat, potasyum
hidroksit ve sodyum hidroksitin evreye verdikleri zarar yksek olduundan, potasyum
karbonat daha ok tercih edilmektedir [17].
retilen aktif karbonlarn gzeneklerinin geliimi aada sralanan koullar
nedeniyle birbirlerinden farkldr. Bunlar;
1) Ham materyalin yaps,
2) Karbon ierisindeki inorganik safszlklar,
3) Gazlatrma scakl,
4) Gazlatrma sresi,
5) Gaz ak hz,
6) Karbonun partikl bykl dr [1].

2.6. Aktif Karbon Trleri

Fiziksel veya kimyasal aktivasyonla uygun hammaddelerden retilen aktif
karbonlar trde hazrlanr. Bunlar ; toz, granler ve pellettir [23,24].
Toz aktif karbonlar, atk sularn temizlenmesi ileminde ska kullanlrlar. Toz
aktif karbonlar muamele edilmesi istenen su ierisine yeteri miktarda katlarak
istenmeyen kt koku, tat ve rengin giderilmesini salar. Granler ve pellet halindeki
aktif karbonlar ise gazlarn saflatrlmasnda kullanlr. Ayrca, granler haldeki aktif
karbonlar atk sularn temizlenmesi ileminde de ska kullanlmaktadr. Granler aktif
karbonlar, 1. Dnya Savandan sonra kullanlmaya balanmtr. Sularn saflatrlmas
ilemi ise 1916 ylndan sonra olmutur [25].
2.7. Adsorpsiyon

Atom, iyon ya da molekllerin bir kat yzeyinde tutunmasna adsorpsiyon
denir. Bu ilemde katya adsorplayc, kat yzeyinde tutunan maddeye ise adsorplanan
ad verilir.
Sabit scaklk ve sabit basnta adsorpsiyon olaynn kendiliinden olmasndan
dolay adsorpsiyon srasndaki serbest entalpi deiimi G daima eksi iaretlidir. Dier
taraftan, gaz ya da sv ortamnda daha dzensiz olan tanecikler kat yzeyinde
tutunarak daha dzenli hale geldiinden dolay adsorpsiyon srasndaki entropi deiimi




12
S de daima eksi iaretlidir. Adsorpsiyon serbest entalpisi ve adsorpsiyon entropisinin
daima eksi iaretli olmas

S) (T G H + = (2.1)
eitliince adsorpsiyon ss H nin daima eksi iaretli olmasn gerektirmektedir [26].
2.7.1. Adsorpsiyon eitleri ve Tipleri

Adsorpsiyon izotermleri ekil 2.2 de verildii zere, alt farkl izoterm tipleri
tanmlanmtr.

ekil 2.2. Adsorpsiyon izotermleri [1]

TP I izotermi, mikropor katlarn kimyasal adsorpsiyonunu tanmlar. Bu
mikroporlarn doldurulmas etkin bir ekilde ksmen dk parack basncnda (< 0.1
p/p
o
) meydana gelir, adsorpsiyon ~ 0.5 p/p
o
da tamamlanmaya balar. rnein karbon
mikroporlar zerinde azotun adsorpsiyonu 77 K de, char kmr zerinde
amonyan adsorpsiyonu 273 K de gerekleir.
TP II izotermleri, porz olmayan katlar vastasyla gazlarn fiziksel
adsorpsiyonunu tanmlar. Tek tabakaya ayrlan yer yksek p/p
o
deerlerinde, oklu
tabakal adsorpsiyon ile gerekletirilir. Tip II izotermleri ancak, mikroporozite ve
mezoporozitenin karm olan karbonlardan elde edilebilir.
Tip III ve Tip V izotermleri, p/p
o
eksenine kar d bkeydir. Bu izotermler,
zayf gaz-kat etkileimlerinin karakteristiidir. Tip III izotermleri porz olmayan ve




13
mikroporz katlarn her ikisinden ve Tip V izotermleri mikroporz ve mezoporz
katlardan kaynaklanr. Adsorbant-adsorbat etkileimindeki zayflama dk p/p
o
ta
azalmann artmasna neden olur. Adsorbat-adsorbat etkileimi yardmc bir proses
iinde adsorpsiyonu daha fazla ilerletir ki bu kmelenme teorisidir ve karbon
yzeylerinin oksidasyonunda su molekllerinin adsorpsiyonu buna rnek gsterilebilir.
Tip IV izotermleri, bir histerisis halkasna sahiptir. Bu ekil bir adsorpsiyon
sisteminden dierine farkllk gsterir. Bu durum, dar azdan dolan gzeneklerin geni
azlarndan boalmasyla aklanabilmektedir.
Tip VI izotermi, mikro gzenekler yannda, farkl boyutlarda mezo gzenek
gruplar ieren katlardaki adsorpsiyon izotermleri bu tipe benzemektedir [1].
Gazlarn katlar tarafndan adsorplanmasnn incelenmesi sonucunda, balca iki
tip adsorpsiyonun varl saptanmtr. Bunlar;
1) Fiziksel adsorpsiyon
2) Kimyasal adsorpsiyon
2.7.1.1. Fiziksel Adsorpsiyon
Adsorplanm moleklleri adsorban yzeyine bal tutan kuvvetler, gaz
moleklleri arasnda var olan Van der Waals kuvvetleri cinsindendir. Fiziksel
adsorpsiyon ss dk olup ou gazlarda svlama ss mertebesindedir. Adsorpsiyon
dengesi iki ynldr ve abuktur. Bu tr adsorpsiyonda, adsorplanm tabaka birden
fazla molekl kalnlndadr [27].
2.7.1.2. Kimyasal Adsorpsiyon
Kimyasal adsorpsiyon, adsorplanan molekllerle adsorbann yzey moleklleri
ya da atomlar arasndaki gerek bir reaksiyondan ileri gelir. Kimyasal adsorpsiyon hz
scaklkla artar. Adsorplanm tabaka monomolekler bir tabakadr [27].
Adsorpsiyon dengesi, byk oranda kirleticinin znrlnden
etkilenmektedir. Genel olarak znrlk ile adsorpsiyon kapasitesi arasnda ters bir
orant vardr. Adsorpsiyondan nce, znen madde ile zc arasndaki balarn
krlmas gerekir. znrln artmas adsorpsiyon veriminin dmesine sebep olur.
Eer adsorpsiyon hz, partikl iine difzyon ile kontrol ediliyorsa, molekl
boyutu organik maddelerin adsorpsiyonunu etkiler. Daha kk molekllerle




14
reaksiyonlar daha hzl gerekleir ve gzenek difzyonu daha hzl olur. Bu yzden
kk molekller iin adsorpsiyon daha hzldr.
Genel olarak iyi adsorplanabilen maddeler u ekilde zetlenebilir;
- Dz zincirli olanlardan ok, dallanm zincir eklindekiler,
- Yksek molekl arlkl bileikler,
- znrl az olan bileikler,
- Yksek konsantrasyondaki kirleticiler.
yi adsorplanan organikler :
- Aromatik solventler ( benzen, toluen ),
- Klorlu aromatikler ( klorobenzenler, kloronaftalin ),
- Polinkleer aromatikler ( asenaften, benzopirenler ),
- Pestisitler ve herbisitler ( DDT, aldrin, klordan, heptaklor ),
- Yksek molekl arlkl hidro karbonlar ( boyalar, aminler, hmikler ).
Kt adsorplanan organikler:
- Alkoller,
- Dk molekl arlkl keton, asit ve aldehitler,
- eker ve niasta,
- Dk molekl arlkl alifatikler.
Adsorpsiyonun gerekletii zeltinin pH s verimi byk lde etkiler.
Genel olarak, sudaki organik kirleticilerin adsorpsiyonu pH nn azalmasyla artar [28].
2.7.2. Adsorpsiyon Denklemleri

Deneysel yoldan belirlenen adsorpsiyon izotermlerini ve dier adsorpsiyon
verilerini deerlendirebilmek iin ok sayda denklem tretilmitir. Bu denklemlerden
yararlanarak katnn yzey alan ve gzenek hacmi bulunabilmektedir.
En ok kullanlan adsorpsiyon denklemleri unlardr

[26];

1) Langmuir Denklemi: Amerikal bir bilim adam olan Langmuir tarafndan
tretilmitir. Bu denklemin temelinde, adsorpsiyon ve desorpsiyon hzlarnn, denge
durumunda birbirine eit olduu dncesi vardr. Langmuir u varsaymlar ne
srmtr.
1) Tutulan madde monomoleklerdir ( yani tek tabakaldr ).




15
2) Adsorpsiyon dengesi bir dinamik dengedir, yani bir dt zaman iinde tutunan
gaz miktar, kat yzeyinden ayrlan gaz miktarna eittir.
3) Yzeydeki tm yerlerin eit duyarllkta olduunu kabul eder.
4) Tutunmu molekller arasndaki ekme kuvvetlerinin ihmal edildii
varsaymna dayanr. Tutulan molekller ile yzey arasnda reaksiyon olmad
koulunda yzeyi rten molekllerin ayrlma olasl, yakn yerlerin rtl olup
olmamasna bal deildir [29].
Denge durumunda adsorpsiyon ve desorpsiyon hzlar yazlrsa;

( ) Q k P Q 1 k
d a
= (2.2)
( ) ( ) P K P k / k Q - 1 / Q
d a
= = (2.2a)
( ) ( ) [ ]
m m
V/V n/n P K 1 / P K Q = = + = (2.3)
( ) [ ] ( )
m m
P/V V K / 1 P/V + = (2.4)

Burada;
k
a
= Adsorpsiyon sabiti
k
d
= Desorpsiyon sabiti
K = Adsorpsiyon denge sabiti
Q = rtl yzey kesri
1- Q = plak yzey kesri
P = Gazn basnc
V = Adsorbe edilen hacim
V
m
= Tek tabakaya karlk gelen hacim
eklinde yazlrsa, P ile P / V arasnda izilen erinin bir doru olmas gerekir.
Bu dorunun eimi 1 / V
m
, kayma
m
V K / 1 dir [26].

2) Brunauer-Emmet-Teller (BET) Denklemi: ok tabakal fiziksel adsorpsiyon iin
tretilmi bir denklemdir.

( )
o m m o
P
P
c V
1 c
c V
1
P P V
P

+ =

(2.5)





16
Burada;
P / P
o
= Bal denge basnc
V = Adsorbe edilen hacim
V
m
= Tek tabakaya karlk gelen hacim
c = Sabit
P / P
o
a kar
( ) P P V
P
o

grafie geirilir. Bu grafikte eim [( c-1) / (V
m
c)],
kayma ise 1 / V
m
c dir [26].

3) Polonyi Denklemi: Polonyi, adsorplanan fazn sv zelliinde olduunu ve bu
svnn buhar basncnn ayn scaklktaki yn svnn buhar basncna eit olduunu
ileri srmtr ve

( ) /P P RTIn G W o = = = (2.6)

eklinde gsterilmitir [26]. Burada;
P
o
= Denge basnc
P = Basn

4) Freundlich Denklemi: Langmuir denkleminin bu modifikasyonu deneysel
sonulardan faydalanlarak elde edilmitir.

n / 1
P K Q =
(2.7)
Burada ;
K, n = Freundlich sabitleri
Q = Kat faz konsantrasyonu
Denklemin grafike edilebilmesi iin logaritmik ifadesi alnacak olursa;

( ) logP n / 1 logK logQ + = (2.8)

logP ye kar logQ grafie geirilerek eimden n ve kaymadan K deeri
bulunur [19,30].





17
5) Dubinin-Radushkevich-Kagener Denklemi ( DRK ) : Bu denklem aadaki
ekilde tanmlanmtr [26].
( ) /P P ln D InV lnV
o m
=
(2.9)

Burada;
V = Adsorplayc svnn molar hacmi
V
m
= Gzenek hacmi
D = ( B /
2
) T
2

B = kR
2
Adsorplaycya bal sabit
= Adsorplanan maddeye bal sabit

6) De Boer-Lippens ( BL ) Denklemi: Azotun normal younlama scakl olan 77
K deki adsorpsiyonunda, tabaka kalnl De Boer ve Lippens tarafndan u ekilde
verilmitir [26].

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
1/3
o s
3
m m
P/P 5/ln 0.43 /A V 10 V/A 1.547 V/V 0.354 n/n 0.354 t = = = = =
(2.10)
Burada;
t / n
m
= Tabaka kalnl
V = Azotun molar hacmi ( cm
3
/ g )
n = Azotun molar miktar (mol / g )
V
s
= Adsorplanan azotun sv haldeki hacmi ( cm
3
/ g )
A = zgl yzey alan ( m
2
/ g )


P/P
o
= Adsorpsiyondaki bal denge basnc
2.8. Aktif Karbonun Kullanm Alanlar

Aktif karbonlarn tarihin ak ierisinde kullanm alanlar genileme
gstermitir. Son yllarda sanayide aktif karbonlar en yaygn olarak renk giderme
basamanda kullanlmaktadrlar. Birok endstri rnlerini renklendirmek amacyla,
boya ve pigmentlerden yararlanlr. Atk sular ierisinde bulunan boyalarn byk
blm toksik olmamakla beraber, sularda istenmeyen bir grntye neden olurlar.
zellikle tekstil atklarnda bu rengin giderilmesi evresel problemlerin en aza
indirilmesi iin nem arz etmektedir. Renkli atk sular su kaynaklarna ulatklarnda,




18
gne nn suda yaayan bitkiler zerindeki fotosentetik aktivite etkisinin,
azalmasna neden olurlar. Bu durum ortamda anaerobik artlarn geliimine neden
olacandan, aerobik deniz canllarnn bir ounun lmne neden olur [31]. Artma
faaliyetlerinde fizikokimyasal ve biyolojik yntemlerden yararlanlmakla beraber bu
faaliyetlerin uygulamasnda bir takm zorluklar mevcuttur. Bu nedenle atk sularda,
zeltide asl duran kat paracklarn, kokularn, organik maddelerin ve yalarn
uzaklatrlmasnda sv faz adsorpsiyonunun etkili olduu bulunmutur [32].
Tekstil endstrisinin yannda aktif karbonlardan yararlanlan bir dier nemli
endstri de eker endstrisidir. eker retiminde atk sularda bulunan ve kahve renkli
bir polimer olan melanoidinin uzaklatrlmas ileminde de aktif karbondan
yararlanlmaktadr [33].
Gnmzde yaygn ekilde kullanlan aktif karbonlarn kullanm alanlar, genel
olarak iki balk altnda snflandrlabilir [1]. Bunlar;
1) Sv faz uygulamalar,
2) Gaz faz uygulamalar.
Aktif karbonun kalitesinin belirlenmesinde renk adsorpsiyon zellii nemli bir
parametredir. Bu parametrenin llmesi iin de metilen mavisi adsorpsiyonundan
yararlanlr. Aktif karbon ne kadar yksek hacimde metilen mavisi adsorplarsa, o kadar
kaliteli bir aktif karbondur [34].
retilen aktif karbonlarn karakterizasyonunda incelenen bir dier parametre ise
iyot saysdr. Bir adsorbann iyot says bir gram adsorbann adsorplayabildii mg
cinsinden iyodun arldr [35,36].
Aktif karbonun baz nemli kullanm alanlar izelge 2.4 de verilmitir.

izelge 2.4. Aktif Karbonun Baz nemli Kullanm Alanlar [1]

Sv Faz Gaz Faz
Endstriyel sularn ilenmesi zc geri kazanm
me sularnn ilenmesi Gaz maskesi
Yeralt sularnn ilenmesi Kuma
Renk giderimi Klima
Kimyasal ve farmakolojik saflatrma Hava saflatrma
Metallerin geri kazanm ( Altn )




19

2.8.1. Sv Faz Uygulamalar

Burada kullanlan aktif karbonlar genellikle zeltideki kirliliin
uzaklatrlmasnda kullanlr. Sv faz uygulamalarnda toz yada granl halinde olan
aktif karbonlar kullanlr. Bu aktif karbonlar zeltide kirliliklere neden olabilecek renk,
koku, tat gibi etkilerin giderilmesini salarlar [1].
Dnya nn drtte sularla kapldr. Ancak bu suyun byk bir ksm tuzlu su
halinde denizlerde bulunur. Dnya su rezervinin ancak % 2.6 s tatl sulardan oluur
[37].
Canllar iin yaamsal neme sahip olan ve miktar olduka kstl olan su
kaynaklar her geen gn kirletilmekte ve kaliteli su bulmada skntlar yaanmaktadr.
Doal su kaynaklar, kentsel, sanayi ve tarmsal kkenli atk sularn ou zaman
herhangi bir artm sisteminden geirilmeden bu ortamlara verilmesi nedeniyle srekli
olarak kirlenmektedir. Su kirlilii dorudan doruya insan ve doa ile ilgili temel
dzeni bozmasnn yan sra, ekonomik deerlerin de kaybolmasna neden olmaktadr
[38]. Bu problemlerin giderilebilmesi amacyla, mevcut su kaynaklarnn korunmas,
kalitesiz sularn kullanma ve ime amal artm ve kirletilmi sularn artlarak
kullanlabilir hale getirilmesi iin aktif karbon kullanm nem kazanmtr [39]. Su
artm iin kullanlan aktif karbon toz veya granl halinde kullanlr.
Granl aktif karbonla iyi bir temas salamak iin, atk suyu, ya sabit yatakl bir
kolona yukardan aaya ya da akkan bir yataa aadan yukarya verilir. Aa
akl kolonlarda biriken maddelerin olduu ar yk kaybn nlemek amacyla, geri
ykama ilemi yaplr, akkan yatakta tkanma sz konusu olmad iin geri ykama
gerekmemektedir. Ekonomik kullanm iin adsorplama kapasitesi azalan granl aktif
karbonun rejenere edilmesi gerekir. k suyu kalitesinde belli bir snr deere
ulaldnda kolon boaltlarak, aktif karbon rejenerasyona alnr.
Toz haldeki aktif karbon kullanm ise bir temas havuzunda olur. Biyolojik veya
fiziko kimyasal artmadan kan suya toz aktif karbon ilave edilir [40]. Yaklak 10-15
dk bir temas sresi salandktan sonra, adsorpsiyon denge kapasitesinin yksek bir
yzdesine ulalm olur. Daha sonra toz aktif karbon sudan folklasyon ve/veya
filtrasyon ile uzaklatrlr. Toz aktif karbonun rejenerasyonu ekonomik olmad iin
mmkn deildir [30].




20
Aktif karbon kolonlarna verilecek olan atk suyun olduka iyi bir n artmadan
gemi olmas gereklidir. nk, aktif karbon organik maddeyi tutar ve eer suda
bakteri varsa, bakteri bu organik maddeyi besin olarak kullanarak reyebilir. Bu
sebeple suyun aktif karbonla muamele ncesinde artmdan geirilmesi gerekmektedir
[41].
Aktif karbon birok kompleks ilem basamaklarnda renk giderici ve kimyasal
saflatrc olarak geni kullanma sahiptir; gda rnleri, son rn aamasnda renk
deiiklii gerektiren kimyasallar ve ila endstrisi bunlar arasnda gsterilebilir. Aktif
karbonun ikinci byk kullanm alan olan eker ve benzeri rnlerden rengin
giderilmesi ileminde, genellikle granler aktif karbon kullanlr. Burada aktif karbon,
svlarda renk, kalite ve zellik deiikliine yol aabilen istenmeyen bileikleri
uzaklatrmak iin kullanlrlar. zellikle 1. Dnya sava ncesinde aktif karbonlarn
geliimini tevik eden eker endstrisinde aktif karbonlar, hidroksimetilfurfural (HMF)
gibi renk maddelerinin ve kprmeye neden olan maddelerin uzaklatrlmasnda
kullanlmtr. Benzer ve nemli dier bir uygulama ise, yemeklik yalardan kt koku,
tat ve rengin giderilmesi ilemidir [1].
la sanayinde ise aktif karbon, ilacn ve ara rnlerin saf ve renkten bamsz
olarak retilmesinde kullanlmaktadr. Aktif karbonun olduka etkili bir adsorban
olmas bizzat kendisinin bir ila olarak kullanmna neden olmutur. Aspirin,
asetaminofen, barbitratlar, glutetimid, siklik depresanlar ve birok organik, inorganik
maddenin absorpsiyonunu azaltr.
Son yllarda aktif karbonlarn kullanm alanlarndan biride, maden
cevherlerinden altn eldesidir. Bu ticari olarak son derece nemli olduu iin teknoloji
ile ilgili bilgilerin byk blm teknolojiyi uygulama hakkna sahip firmalarda
muhafaza edilmektedir.
Eskiden cevherlerden altn elde edebilmek iin civa gibi olduka tehlikeli
maddelerden yararlanlmakta idi. Gelimi kimyasal proses tekniklerinde, tlm
maden cevherinin sodyum siyanrle muamele edilerek, ok kk altn kalntlar bile
kazanlmtr [1].
Civa yerine, bu amaca ynelik hazrlanm aktif karbon, altn adsorbe etmekte
kullanlr. Doymu aktif karbon asit ykamadan geirilip altn ktrmesi veya elektro
kimyasal teknikleri ile yeniden kazanlr. Ayrca siyanrl bileiklerin aktif karbonla




21
rahatlkla yakalanmasndan dolay siyanr atklarnn doaya salnmas tamam ile
engellenerek eski tip civa tekniine gre ok daha evreci bir retim yaplm olur [42].
2.8.2. Gaz Faz Uygulamalar

Gaz ieren yaplarda yer deitirmede ve younlatrlabilir gaz sistemlerinde de
aktif karbonlar kullanlmaktadr. Gaz fazda en nemli uygulama alanlar; zc geri
kazanm, gaz maskeleri, kuma retimi ve klimalardr.
Aktif karbonlarn endstrideki nemli kullanmlarndan biri zc geri
kazanmdr. Organik bileenlerin uucu ve zc zellikleri, bu maddelerin kuru
temizleme, boya, yaptrc, polimer ve patlayc retiminde ve ya ekstraksiyonun
ieren birok endstriyel proses iin kullanm sonucunu dourmutur. Bu zclerin
ou kendiliinden buharlaabildiklerinden atmosferde deliklere yol amaktadr. Ayrca
bunlar insan sal zerinde olumsuz etkileri olan, yanc ve patlayc maddelerdir.
Buharlaabilen bu maddeler toplanarak, dngde kullanlmak zere geri kazanm, bu
problemleri zebilecei gibi, ekonomik olarak da nemli katk salayabilir.
Aktif karbonlar, solventlerin adsorpsiyon ve desorpsiyonla geri kazanmnda
etkilidirler. Bununla ilgili uygulama ekil 2.2 de gsterilmitir .
Gaz maskelerinde aktif karbon, zehirli gazlardan, kimyasal mcadelede
kullanlan maddelerden, savata kullanlan eitli gazlardan korunmada
kullanlmaktadr. Gaz maskelerinin savataki nemi ilk olarak 1. Dnya savanda, klor
gaznn kullanlmasyla anlalmtr. Bu boucu gazn etkisini gidermek iin granler
aktif karbon ieren gaz maskeleri gelitirilmitir.
Kimyasal savan devam eden korkusu, ok daha gelimi gaz maskelerinin
geliimine nderlik etmitir. Kullanlabilecek saldr gazlarnn ok eitli olmas
nedeniyle aktif karbonlar hem fiziksel adsorpsiyonla (sinir gazlar gibi), hem de
kimyasal adsorpsiyonla (hidrojen siyanid, siyanojen klorid gibi) gazlarn
uzaklatrlmas iin gerekli olmutur. Bu nedenle aktif karbon bakr, krom, gm ve
bazen organik trleri de ieren metal bileiklerin kompleks bir karmyla
impregnasyon (emdirme) yaplmtr [1].





22

ekil 2.3. Aktif Karbonla zc Geri Kazanm Proses emas [1]

Aktif karbonun gazlara kar koruma yetenei, hzl ve etkin adsorpsiyona izin
veren formda aktif karbon ieren kyafetlerin retilmesi fikrini beraberinde getirmitir.
Gnmzde retilen bu kyafetler, % 100 aktif karbon olup, esnek tekstil rn
formundadr. Mikroporz yapya sahip olup, i yzey alan 1050-1400 m/g dir. Zehirli
maddelerin, sirklasyon olsun ya da olmasn bulunduklar ortamdan
uzaklatrlmasnda, geni i yzey alan etkindir. Aktif karbon kumalar mzeler gibi
camekanl sergi alanlarnda daha sk kullanlmaktadrlar. Yayld yzeyle direkt temas
ederse baz yzeylerde korozyona yol aabilir. Bu durumda aktif karbon kumalarla
sanat eserleri arasna ntral bir kuma yerletirilmektedir.
Havann safl en yksek derecede nem tamaktadr. Bu nedenle aktif
karbonlarn klimalarda kullanlmas, gaz faz uygulamalarnda nemli bir yer
tutmaktadr. Genel amal klimalarla entegre edilmi granler aktif karbon filtreler,
genellikle havann sirklasyonunu salamak amacyla kalabalk alanlarda uygulanmakta
olup, zararl eser seviyedeki maddelerin uzaklatrlmas amacyla kullanlmaktadr.
Havaalanlar, hastaneler, denizaltlar, ofisler ve tiyatrolar bu amala en ok kullanlan




23
yerlerdir. Havann saflatrlarak geri verilmesi, stma ve soutma maliyetlerini
azaltmak iin ekonomik ynden de avantaj salamaktadr [1].
2.9. Aktif Karbonun Rejenerasyonu

Aktif karbon, adsorplama yeteneini kaybettii anda tkenmi olarak kabul
edilir.
Tkenmi aktif karbonu tekrar kullanlabilir hale getirmek iin eitli yntemler
kullanlr. Bu yntemler ekil 2.3 de verilmitir.



ekil 2.4. Aktif Karbon Rejenerasyon Yntemleri [43]

Termal yntemde, tkenmi aktif karbon reaktivasyon frnna gnderilir [43].
Bu ilem esnasnda aktif karbon tarafndan adsorplanan kirlilikler yanarak baca gaz
iinde uzaklar. kan baca gazlarnn hava kirlilii yaratmamasna dikkat edilmelidir.
Aktif karbon rejenere edilirken her defasnda % 5-10 luk bir kayba urar. Aktif
karbonun rejenerasyon nitesinde nakli ve buradan kolonlara gnderilmesi hidrolik
olarak gerekletirilir. Karbon amurunu tayan boru sistemi, giderilen 1 kg karbon iin
8 litre nakil suyu esasna gre tasarlanmaldr. Borularda hzlarn 0.9-1.5 m/s olmas
istenmektedir. 0.9 m/s altndaki hzlarda kme olaca, 3 m/s zerindeki hzlarda ise
karbonun anaca ve nakil borularnn ypranaca belirtilmektedir [41]. Aktif karbon
rejenerasyon yntemleri iinde en ok kullanlan yntem bu yntemdir [43].




24
2.10. Aktif Karbonun Tketimi
Aktif karbonun tm formlarnn dnya genelinde yllk retiminin 300.000-
400.000 ton civarnda olduu tahmin edilmektedir. Toplam miktarn yaklak % 55i
toz, % 35i granler, % 10u pellet formundadr. Toplam retimin % 80 i sv faz
uygulamalarnda, % 20 i gaz faz uygulamalarnda kullanlmaktadr [1].
Aktif karbonlarn kullanm alanlarna gre eitli lkelerdeki yzde tketimleri
izelge 2.5 da verilmitir [44].

izelge 2.5. Aktif Karbonlarn lkelere Gre Tketim Alanlar Yzdesi [44]

Kullanm
alanlar
ngiltere
%
Rusya
%
Almanya
%
Fransa
%
in
%
Japonya
%
Dierleri
%
Toplam
tketim
(ton)
Adsorpsiyon 66.1 17.7 3.0 1.6 3.8 4.2 3.6 134.300
yon deiimi 56.0 22.6 4.1 1.8 4.4 4.9 6.2 38.517
Kromatografi 69.6 7.9 4.6 1.7 5.5 5.4 5.3 230.130
Adsorbant 51.1 26.2 3.7 1.0 5.1 7.1 5.8 16.074
Gaz
Adsorpsiyonu
61.2 18.9 5.2 1.8 3.6 5.0 4.3 8.473
Sv
Adsorpsiyonu
68.1 17.7 2.6 1.6 3.3 3.4 3.3 4.835











25
3. MATERYAL VE YNTEM
3.1. Materyal
3.1.1. Kullanlan Kimyasallar

almalar srasnda kullanlan kimyasallar izelge 3.1 de verilmitir.

izelge 3.1. almalarda Kullanlan Kimyasallar

Kimyasal Forml retici Firma Katalog Numaras
K
2
CO
3
Merck 104924
ZnCl
2
Panreac 141779
H
3
BO
3
Merck 100160
SrCl
2
.6H
2
O

Merck 107865
HCl Merck 100317
AgNO
3
Merck 101510
Zn(NO
3
)
2
.6H
2
O Merck 108836
Metilen Mavisi Panreac 121170
Glikoz Merck 108342
Glisin Merck 500190
NaHCO
3
Merck 106329
Na
2
CO
3
Panreac 141648
Na
2
S
2
O
3
.5H
2
O Merck 106516
yot Merck 104761
KI Riedel-de Han 03124
KBr Carlo Erba 470701
Niasta Merck 101253
K
2
CrO
4
Panreac 121497
H
2
SO
4
Merck 100713

3.1.2. Kullanlan Alet ve Dzenekler

Deneyler srasnda kullanlan tm cam malzemeler, kromik asit ile ykandktan
sonra nce musluk suyu ardndan saf su ile ykanarak safszlklardan arndrlm,
etvde kurutulduktan sonra kullanlmtr.




26
Aktivasyon ilemi 6 cm i apnda Lenton marka otomatik ayarl quartz borulu
silindirik bir frn ierisinde yaplmtr. Dzenek ekil 3.1 de gsterilmitir.



ekil 3.1. Aktif Karbon retiminde Kullanlan Dzenek

Elde edilen rnekler Nve FN500 tipi etvde kurutulmu, analiz yaplmadan
nce ise Nve EV018 tipi vakum etvnde tekrar kurutma ilemine tabi tutulmutur.
Kl tayini 1200
o
C ye kabilen Heraeus marka kl frnnda yaplmtr ve
almalar boyunca kullanlan saf su Kotermann 1033 den elde edilmitir.
Ham maddenin ve elde edilen aktif karbon rneklerinin C, H, N ve S analizleri
LECO CHNS Analizr 932 (ABD) ile, XRD analizleri Rigoku Geigerflex D-Max / B
sistemi ile (2
o
/dk tarama hznda, 2-60 2 aralnda), FTIR analizleri Perkin Elmer 283
model FTIR ile (500 mg KBr, 2 mg aktif karbon), DTA analizleri Shimadzu DTA-50 ile
(10 mg aktif karbon, 10
o
C/dk, 10 mL/dk N
2
ak hz), TGA analizleri Shimadzu TGA-
50 sistemleri ile (10 mg aktif karbon, 10
o
C/dk, 10 mL/dk hava ak hz) llmtr.
Tm rneklerin yzey alanlar ve yzey karakterizasyonu 77
o
K de N
2
adsorpsiyonu ile BET yntemine gre Micromeritics Tristar 3000 model yzey analizr
ve porozimetre cihaznda yaplmtr.
Adsorpsiyon almalarnn lmleri Philips PU 9100X Software alevli
atomik adsorpsiyon Spektrometresi ve Shimadzu 2100S marka UV cihazlar
kullanlarak yaplmtr.
pH lmleri Hanna instruments HI 8314 membrane marka pH metre de
yaplmtr.




27
3.2. Yntem
3.2.1. rneklerin Hazrlanmas
Portakallarn kabuklar soyularak bu kabuklar 105
o
C de 24 saat kurutulmutur.
Kurutulmu kabuklar havan ve elek kullanlarak kabuklarn boyutunun 4 mm den daha
kk olmas salanmtr. Uygun boyuta getirilen portakal kabuklar az kapal
kaplarda hava almayacak ekilde muhafaza edilmitir. Tm deneylerde bu rnekler
kullanlmtr.
3.2.2. Aktif Karbonlarn Hazrlanmas

Aktif karbon rnekleri kimyasal olarak K
2
CO
3
, ZnCl
2
,

H
3
BO
3
,

SrCl
2
.6H
2
O
bileikleri kullanlarak deiik scaklk aralnda kimyasal aktivasyon yntemine gre
hazrlanmtr. mpregnantlarn (emdirici) etkisini grmek asndan ham rnek 500 C
ve 800 C scaklklarda impregnantsz olarak aktivasyona tabi tutulmutur.
mpregnant kullanlmadan aktivasyon; Portakal kabuklar kuartz kvet
ierisine koyularak silindirik frnda 100 mL/dk N
2
atmosferi altnda 10
o
C/dk stma
hznda 500 ve 800
o
C scaklklarda 1 saat sre ile aktifletirilmitir. Frn ierisinde
inert atmosferde oda scaklna kadar soutulmutur. rnekler saf su ile ntral
oluncaya kadar ykandktan sonra 105
o
C de 24 saat kurutulmu, agat havanda iyice
tlm ve analizler iin saklanmtr.
Potasyum Karbonat kullanlarak aktivasyon; Portakal kabuklar ile K
2
CO
3
impregnasyon oran (K
2
CO
3
/ham materyal) 1:1 olacak ekilde kartrlm ve 105
o
C
de 24 saat etvde kurutulduktan sonra kuartz kvet ierisinde silindirik frnda 100
mL/dk N
2
atmosferi altnda 10
o
C/dk stma hznda 500, 700, 800, 850, 900, 950 ve
1000
o
C scaklklarda 1 saat sre ile aktifletirilmitir. Frn ierisinde inert atmosferde
oda scaklna kadar soutulmutur. rnekler saf su ile ntral oluncaya kadar
ykandktan sonra 105
o
C de 24 saat kurutulmu, agat havanda iyice tlm ve
gerekli analizlerin yaplmas iin etiketlenerek az kapal numune tplerinde
saklanmtr [13,44].
inko Klorr kullanlarak aktivasyon; Portakal kabuklar ile ZnCl
2

impregnasyon oran 1:1 olacak ekilde kartrlm ve 105
o
C de 24 saat etvde
kurutulduktan sonra kuartz kvet ierisinde silindirik frnda 100 mL/dk N
2
atmosferi
altnda 10
o
C/dk stma hznda 400, 500, 600, 700, 800 ve 900
o
C scaklklarda 1 saat




28
sre ile aktifletirilmitir. Frndan alnan rnekler ilk nce bir miktar 0.5 N HCl ile
daha sonra saf su ile ykanmtr. rneklerde klor iyonlar kalmayncaya kadar ykama
ilemi devam ettirilmitir [45]. Klor iyonlarnn kalp kalmad AgNO
3
testi yaplarak
bulunmutur [46]. Ykama ileminin ardndan aktif karbon 105
o
C de 24 saat
kurutulmu, agat havanda iyice tlm ve analizler iin saklanmtr.
Borik Asit kullanlarak aktivasyon; Portakal kabuklar ile H
3
BO
3
impregnasyon oran 1:1 olacak ekilde kartrlm ve 105
o
C de 24 saat etvde
kurutulduktan sonra kuartz kvet ierisinde silindirik frnda 100 mL/dk N
2
atmosferi
altnda 10
o
C/dk stma hznda 400, 500, 600, 700, 800 ve 900
o
C scaklklarda 1 saat
sre ile aktifletirilmitir. Frn ierisinde inert atmosferde oda scaklna kadar
soutulmutur. rnekler saf su ile ntral oluncaya kadar ykandktan sonra 105
o
C de
24 saat kurutulmu, agat havanda iyice tlm ve analizler iin saklanmtr.
Stronsiyum Klorr kullanlarak aktivasyon; Portakal kabuklar ile SrCl
2
.6H
2
O yapsndaki bal su dikkate alnarak

impregnasyon oran 1:1 olacak ekilde
kartrlm ve 105
o
C de 24 saat etvde kurutulduktan sonra kuartz kvet ierisinde
silindirik frnda 100 mL/dk N
2
atmosferi altnda 10
o
C/dk stma hznda 500, 600, 700,
800 ve 900
o
C scaklklarda 1 saat sre ile aktifletirilmitir. Frndan alnan rnekler
saf su ile ykanmtr. rneklerde klor iyonlar kalmayncaya kadar ykama ilemi
devam ettirilmitir. Klor iyonlarnn kalp kalmad AgNO
3
testi yaplarak
bulunmutur. Ykama ileminin ardndan aktif karbon 105
o
C de 24 saat kurutulup, agat
havanda iyice tlm ve analizler iin saklanmtr.
rneklere ait alma scaklklar, kullanlan kimyasallar ve bunlarn kodlamalar
izelge 3.2 de verilmitir.














29
izelge 3.2. rneklere Ait alma Scaklklar, Kimyasallar ve Kodlamalar

Numunenin Ad Kodu Aktivasyon
Scakl (C)
Portakal kabuu OS -
Portakal kabuu OS5 500
Portakal kabuu OS8 800
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC5 500
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC7 700
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC8 800
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC85 850
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC9 900
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC95 950
Portakal kabuu + K
2
CO
3
OSKC10 1000
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn4 400
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn5 500
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn6 600
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn7 700
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn8 800
Portakal kabuu + ZnCl
2
OSZn9 900
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB4 400
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB5 500
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB6 600
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB7 700
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB8 800
Portakal kabuu + H
3
BO
3
OSB9 900
Portakal kabuu + SrCl
2
OSSr5 500
Portakal kabuu + SrCl
2
OSSr6 600
Portakal kabuu + SrCl
2
OSSr7 700
Portakal kabuu + SrCl
2
OSSr8 800
Portakal kabuu + SrCl
2
OSSr9 900





30
3.2.3. Aktif Karbonlarn Kl Analizi

Kl tayini TS 1042 de verilen ynteme gre yaplmtr [47]. Krozelerin
ierisine yaklak 1 g aktif karbon koyularak kl frnnda 65025
o
C de sl ileme tabi
tutulmutur.

[ ( ) ] 100 B (C / B) D K = (3.1)

Burada;
K = Toplam kl yzdesi
D = Kl ile birlikte kroze ktlesi ( g )
C = Numune ile birlikte kroze ktlesi ( g )
B = Kroze ktlesi ( g )

3.2.4. Sulu zeltiden inko Adsorpsiyonu

Bu almada K
2
CO
3
ile 950 C de aktive edilerek hazrlanm olan aktif
karbonun, sulu zeltideki Zn
+2
iyonu adsorplama zellikleri incelenmitir.
1000 ppm Zn
+2
zeltisi, Zn(NO
3
)
2
.6H
2
Odan hazrlanmtr ve Zn
+2
iyonlarnn
adsorpsiyon almalarnda bu stok zelti kullanlmtr. pH 4 ve 7 tampon zeltileri
( Merck, Darmstad, Almanya ) kullanlarak pH metre kalibre edilmitir [46,48].
Aktif karbon ile sulu zeltiden Zn
+2
iyonlarnn adsorpsiyon performansna;
- Aktif karbon miktar,
- Adsorpsiyon temas sresi,
- Zn
+2
balang konsantrasyonu,
- pH etkisi incelenmitir.
Bu parametrelerden ilk olarak aktif karbonun miktar incelenmitir. Sekiz farkl
miktar zerinde denemeler yaplm olup, seilen aktif karbon miktarlar 0.1 g, 0.2 g,
0.25 g, 0.3 g, 0.35 g, 0.4 g, 0.45 g, 0.5 g dr.
Yukarda belirtilen miktarlarda alnan tartmlar sonrasnda, her bir numune ile
gerekletirilen deneme ileminin ak ekil 3.2 de gsterilmitir.





31



ekil 3.2. Farkl Miktarlarda Alnan Aktif Karbonla Zn
+2
yon Adsorpsiyonunda
zlenen Deneysel Ak emas (25 mL, 25 mg/L Zn, 25 C, pH 6.45, 4 saat)


Elde edilen veriler nda en iyi adsorpsiyon performans iin aktif karbon
miktar 0.3 g olarak belirlenmitir.
kinci parametre incelemesinde; alt farkl sre zerinde denemeler yaplm
olup, seilen sreler 30 dk, 1 st, 2 st, 3 st, 4 st, 5 st dir.
Yukarda belirtilen srelerde gerekletirilen her bir deneme ileminin ak
ekil 3.3 de gsterilmitir.

0.1-0.5 g aktif karbon (OSKC95)
+
25 mL, 25 ppm Zn
+2
iyonu

zeltisi
AASde lm
(213.9 nm)



Saf su ile 25 mL ye tamamlama



Szge kadndan szme



4 saat, 5 devir/dk da kartrma






32


ekil 3.3. Farkl Srelerde Zn
+2
yon Adsorpsiyonunda zlenen Deneysel Ak emas
(0.3 g aktif karbon, 25 mL, 25 mg/L Zn, 25 C, pH 6.45)

Elde edilen veriler nda en iyi adsorpsiyon performans iin sre 4 saat olarak
belirlenmitir.
nc parametre incelemesinde; dokuz farkl Zn
+2
iyon deriimi zerinde
denemeler yaplm olup, seilen deriimler 10 ppm, 20 ppm, 25 ppm, 30 ppm, 40 ppm,
50 ppm, 75 ppm, 100 ppm, 150 ppm dir.
Yukarda belirtilen deriimlerde gerekletirilen her bir deneme ileminin ak
ekil 3.4 de gsterilmitir.


0.5 - 5 saat, 5 devir/dk da kartrma



Szge kadndan szme



Saf su ile 25 mL ye tamamlama



AASde lm
(213.9 nm)

0,3 g aktif karbon (OSKC95)
+
25 mL, 25 ppm Zn
+2
iyonu

zeltisi




33



ekil 3.4. Farkl Zn
+2
yon Deriimlerinde Gerekletirilen Adsorpsiyonda zlenen
Deneysel Ak emas (0.3 g aktif karbon, 25 mL, 25 C, pH 6.45, 4 saat)


Elde edilen veriler nda en iyi adsorpsiyon performans iin Zn
+2
deriimi 25
ppm olarak belirlenmitir.
Son parametre incelemesinde; be farkl pH seviyesi zerinde denemeler
yaplm olup, seilen pH lar 3, 5, 6.45, 7, 9 dur (6.45 zeltinin kendi pH dr)
[46,48].
Yukarda belirtilen pH larda gerekletirilen her bir deneme ileminin ak
ekil 3.5 de gsterilmitir.


4 saat, 5 devir /dk da kartrma



Szge kadndan szme



Saf su ile 25 mL ye tamamlama



AASde lm
(213.9 nm)

0,3 g aktif karbon (OSKC95)
+
25 mL, 10-150 ppm Zn
+2
iyonu

zeltisi




34


ekil 3.5. Farkl pH larda Gerekletirilen Zn
+2
yon Adsorpsiyonunda zlenen
Deneysel Ak emas (0.3 g aktif karbon, 25 mL, 25 mg/L Zn, 25 C, 4 saat)


Elde edilen veriler nda en iyi adsorpsiyon performans iin pH 6.45 olarak
belirlenmitir.
Tm bu veriler nda en iyi adsorpsiyon performans iin aktif karbon miktar
0.3 g, temas sresi 4 saat, Zn
+2
iyon deriimi 25 ppm ve pH 6.45 olarak bulunmutur.
3.2.5. Sulu zeltiden Metilen Mavisi Adsorpsiyonu

Maksimum yzey alan elde edilen aktif karbon rneklerinin (OSKC95, OSZn5,
OSB6, OSSr6) sulu zeltideki metilen mavisini adsorplama zellikleri incelenmitir.
1200 ppm metilen mavisi zeltisi hazrlanarak adsorpsiyon almalarnda bu
stok zelti kullanlmtr.


0,3 g aktif karbon (OSKC95)
+
25 mL, 25 ppm Zn
+2
iyonu zeltisi
1 dk, 5 devir /dk da kartrma
pH 3-9 a ayarlama
4 saat, 5 devir /dk da kartrma
Szge kadndan szme
Saf su ile 25 mL ye tamamlama
AASde lm
(213.9 nm)




35
Metilen mavisi adsorpsiyonu, 0.2 g aktif karbon, 25 mL metilen mavisi
zeltisi ile laboratuar koullarnda 4 ve 16 saat kartrlarak gerekletirilmitir.
Metilen mavisi adsorpsiyon almalar UV de 625 nm dalga boyunda llmtr
[49,50].
Metilen mavisi adsorpsiyon almasnda izlenen ak ekil 3.6 da
gsterilmitir.











ekil 3.6. Metilen Mavisi Adsorpsiyonunda zlenen Deneysel Ak emas (0,2 g aktif
karbon, 25 mL, 1200 ppm, 4 ve 16 saat)

3.2.6. Sulu zeltiden Melanoidin Adsorpsiyonu

Maksimum yzey alan elde edilen aktif karbon rneklerinin (OSKC95, OSZn5,
OSB6, OSSr6), sulu zeltideki melanoidini adsorplama zellikleri incelenmitir.
4.5 g glikoz, 1.88 g glisin, 0.42 g NaHCO
3
100 mL saf su iine koyularak 7 saat
95 C de geri soutuculu sistemde stlr ve daha sonra soumaya braklr.
Souduktan sonra zerine 100 mL saf su eklenip kartrlarak melanoidin zeltisi
hazr hale getirilmi ve adsorpsiyon almalarnda bu stok zelti kullanlmtr [31].
Melanoidin adsorpsiyonu, 0.05 g aktif karbon, 7.5 mL melanoidin zeltisi ile
laboratuar koullarnda 3 gn kartrlarak gerekletirilmitir. Daha sonra karm
szlerek 475 nm dalga boyunda UV de lm yaplmtr [31, 33].
Melanoidin adsorpsiyon almasnda izlenen yol ekil 3.7 de gsterilmitir.
0,2 g aktif karbon
(OSKC95, OSZn5, OSB6, OSSr6)
+
25 mL, 1200 ppm metilen mavisi
4 ve 16 saat, 5 devir /dk da
kartrma
Szge kadndan szme
UVde lm
(625 nm)




36


ekil 3.7. Melanoidin Adsorpsiyonunda zlenen Deneysel Ak emas (0,05 g aktif
karbon, 7.5 mL melanoidin, 3 gn)

3.2.7. Sulu zeltiden yot Adsorpsiyonu
3.2.7.1. yot Adsorpsiyonunda Kullanlan zeltilerin Hazrlanmas
yot adsorpsiyonu alrken eitli zeltiler kullanlmtr. Bu zeltilerin
hazrlan aada verilmitir;
0.1 N Sodyum Tiyoslfat (Na
2
S
2
O
3
.5H
2
O ) zeltisinin Hazrlanmas: 24.82 g
sodyum tiyoslfat, 75 mL kaynam saf su ile kartrlarak zdrlr, sonra 0.1 g
sodyum karbonat ilave edilir ve zerine saf su eklenerek 1 L ye tamamlanr.
0.1 N yot zeltisinin Hazrlanmas: 12.7 g iyot, 19.1 g potasyum iyodr
kartrlarak 50-60 mL saf su eklenir. Tm kristallerin znmesi iin 4 saat gemesi
gerekir. Kristaller zndkten sonra karma saf su eklenerek 1 L ye tamamlanr.
Niasta zeltisinin Hazrlanmas : 1 g niasta (5-10) mL saf su ile kartrlarak pasta
yaplr. zerine 255 mL saf su eklenerek karm 1 L kaynayan saf su ierisine
aktarlr ve 4-5 dk kaynatlr. Bu karm gnlk hazrlanr [36].
0,05 g aktif karbon
(OSKC95, OSZn5, OSB6, OSSr6)
+
7.5 mL melanoidin
3 gn, 5 devir /dk da kartrma
UVde lm
(475 nm)
Szge kadndan szme




37
3.2.7.2. yot Adsorpsiyonunda Kullanlan zeltilerin Ayarlanmas
zeltilerin ayarlanmas aada verilmitir;
0.1 N Sodyum Tiyoslfatn Ayarlanmas: 10-25 mg K
2
CrO
4
, 50 mL saf su iinde
zdrlr, sonra 1 g KI eklenerek iyice kartrlr. Bu karmn zerine 1 mL deriik
H
2
SO
4
eklenir ve iyice kartrldktan sonra bu karm hazrlanan sodyum tiyoslfat ile
titrasyon yaplr. Titrasyon ilemi ak sar oluncaya kadar devam edilir. Bu renk
alndktan sonra zerine 1 mL niasta zeltisi indikatr olarak eklenir ve renk berrak
oluncaya kadar titrasyona devam edilir [47].

0.1 N yot zeltisinin Ayarlanmas: Hazrlam olduumuz iyot zeltisinden 25
mL alnp, ayarl sodyum tiyoslfat ile titre edilir. Titrasyon ilemi ak sar oluncaya
kadar devam edilir. Bu renk alndktan sonra birka damla niasta zeltisi indikatr
olarak eklenir ve renk berrak oluncaya kadar titrasyona devam edilir [36].

Hazrlanan iyot zeltisi, K
2
CO
3
ile 950 C, ZnCl
2
ile 500C, H
3
BO
3
ile 600 C
ve SrCl
2
ile 600 C de aktive edilerek hazrlanan aktif karbonlar ile muamele
edilmitir. Muamele edilen aktif karbon filtre edilmitir. Filtrasyonda kalan iyot
titrasyonla llmtr. Her bir aktif karbonun gramnda adsorplanan iyot miktar
miligram olarak tespit edilmitir (mg iyot/g aktif karbon) [35,36].
yot adsorpsiyon almasnda izlenen yol ekil 3.8de gsterilmitir.





38


ekil 3.8. yot Adsorpsiyonunda zlenen Deneysel Ak emas (0,05 g aktif karbon, 10
mL 0.1 N iyot zeltisi, 1 dk)

3.2.7.3. yot Saysnn Hesaplanmas

yot says aadaki formlle bulunmutur [51].


) ( [ ( ) ] [
( ) ( )
]
M
V
10 12.69 S
10 69 . 12
F I


=

(3.2)





0,05 g aktif karbon
(OSKC95, OSZn5, OSB6, OSSr6)
+
10 mL 0.1 N iyot zeltisi
1 dk, 5 devir /dk da kartrma
Szge kadndan szme
Szntden belli miktar alma
0.1 N sodyum tiyoslfat ile titrasyon
Harcanan sodyum tiyoslfat miktar




39
Burada ;
I = yot says (mg/g)
F = yot says testi iin dzeltme faktr
S = Titrasyonda harcanan sodyum tiyoslfat miktar (mL)
V = Kullanlan sznt miktar (mL)
M = Kullanlan aktif karbon miktar (g)

























40
4. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA
4.1. Element Analiz Sonular ve Kl Deerleri
Ham rnek ve hazrlanan aktif karbonlarn element analiz sonular (kkt)
izelge 4.1 de verilmitir.

izelge 4.1. Element Analiz Sonular ( kkt ) ve Kl Deerleri

rnekler % C % H % N % S % O
*
C/H % Kl
OS 46.63 6.04 0.23 0.05 47.05 0.65 3.09
OS5 64.52 3.27 1.58 0.30 30.33 1.64 6.10
OS8 60.25 1.40 1.48 - 36.87 3.58 6.90
OSKC5 77.97 2.85 - - 19.45 2.28 7.09
OSKC7 80.89 1.91 - - 17.20 3.52 7.72
OSKC8 77.69 1.67 - - 20.64 3.87 8.80
OSKC85 72.04 1.03 - - 26.93 5.82 10.80
OSKC9 72.01 1.07 - - 26.92 5.61 10.34
OSKC95 70.49 0.81 - - 28.70 7.25 14.46
OSKC10 53.41 0.33 - - 46.26 13.48 11.70
OSZn4 79.27 2.97 1.17 - 16.59 2.22 0.26
OSZn5 69.16 2.45 0.67 - 27.72 2.35 0.32
OSZn6 63.90 1.76 - - 34.34 3.03 0.35
OSZn7 78.12 1.38 0.30 - 20.20 4.72 0.40
OSZn8 79.16 0.97 - - 19.87 6.80 0.47
OSZn9 84.06 0.87 0.67 - 14.40 8.05 2.54
OSB4 57.36 4.32 1.37 - 36.93 1.11 2.81
OSB5 57.97 3.24 1.11 - 37.68 1.49 1.94
OSB6 56.81 2.43 1.19 - 39.57 1.95 1.99
OSB7 56.14 1.73 - 0.03 42.10 2.70 2.06
OSB8 76.06 1.44 1.0 0.04 21.46 4.40 2.99
OSB9 50.09 1.21 0.90 0.02 47.78 3.45 3.09
OSSr5 79.13 3.41 1.74 0.70 15.02 1.93 19.56
OSSr6 77.67 2.67 1.39 0.46 17.81 2.42 22.03
OSSr7 86.64 2.06 1.29 0.31 9.70 3.50 20.26
OSSr8 67.71 1.48 1.17 0.17 29.47 3.81 5.96
OSSr9 72.03 1.25 1.15 0.13 25.44 4.80 7.63

* : Farktan hesaplanmtr

izelge incelendiinde ham rnein karbon ve oksijence zengin olduu
grlmektedir. Oksijence zengin olmas ham materyalin fonksiyonel gruplarca zengin




41
olduunu gstermektedir. Mahmood ve arkadalar portakal kabuunun organik ve
inorganik bileimi ile ilgili yapm olduklar almada organik yapnn byk oranda
znebilir ekerler, selloz ve pektin bileimine sahip olduunu gstermilerdir [52].
Aktif karbon rneklerinin tmnde ham rnee nazaran genel olarak karbon
deerleri artarken hidrojen ve oksijen deerlerinde d grlmektedir. Bu iliki
scaklk arttka daha da belirginlemektedir. Nitekim genel olarak scaklk art ile
C/H oranlarnn da artt grlmektedir. Sz konusu deerlerdeki deiim aktivasyonda
kullanlan impregnanta gre farkllk gstermektedir. Bunun temel nedeni her bir
impregnantn yap zerindeki etki mekanizmasnn farkl olmas yannda aktivasyon
scaklnn da farkl olmas ile aklanabilir. zellikle genelde kimyasal aktivasyonda
en fazla kullanlan ZnCl
2
ve K
2
CO
3
impregnantlar ile elde edilen aktif karbon
rneklerinde karbonca zenginleme yannda hidrojenin byk oranda d sz
konusudur. Nitekim her iki impregnant ile elde edilen aktif karbon rneklerinin C/H
oran dier rneklere nazaran daha yksek kmtr. Bu da yapnn byk oranda
grafitletiini gstermektedir. Bunun yannda oksijen deerlerine bakarak yzeyde
fonksiyonelliin de nemli lde olutuu eklinde yorumlanabilir. H
3
BO
3
ve SrCl
2
ile
elde edilen aktif karbon rneklerinde benzer iliki grlmekle beraber C/H deerleri
dier rneklere nazaran daha dk deerlerde kalmtr. Her iki seri aktif karbon
rneinde hidrojendeki azalma dierlerine gre daha az olurken azot deerlerinde
belirgin bir zenginleme olduu grlmektedir. SrCl
2
ile elde edilen aktif karbon
rneklerinin kkrt deerlerinde de bir art grlmektedir.
Ayn tablodan rneklerin kl deerleri incelendiinde ham rnein 3.09
deerine sahip olduu grlmektedir. Orijinal rnein kl bileenleri Mg, Ca ve K
elementlerinden kaynaklanmaktadr [52] . Buna karn ZnCl
2
aktivasyonu ile elde edilen
aktif karbon rneklerinde orijinal rnee gre dmektedir. Bu beklenen bir sonu olup
mineral bileenler znebilir tuz formuna dnm veya oluan inorganik yap
aktivasyon sonras ortama ilave edilen HCl de znme sonucu zelti fazna
gemektedir. K
2
CO
3
impregnasyonunda kl deerlerinin yksek kmas XRD ve FTIR
sonularnda tartlaca zere potasyumun aktif karbonun fonksiyonel yaps ve
ilemin doas gerei karboksilat yapda kalmas sonucudur. SrCl
2
impregnasyonunda
ilk rnekte (OSSr5-OSSr6-OSSr7) kln yksek, dier iki rnekte (OSSr8-OSSr9)
dk kmas ise gerek yukardaki yaklam yannda gerekse SrCl
2
nin aktivasyon
srasnda SrCO
3
ve SrO dnmleri ile ilgilidir. H
3
BO
3
impregnasyonunda ise kl




42
deerlerinin dk kalmas sz konusu impregnantn polimerik materyallerde yanma
geciktirici bir malzeme olarak kullanm yannda proses sonunda suda znebilir
formda kalmas ile aklanabilir [53]. Genel olarak kl deerlerinin her bir impregnant
iin deikenlik gstermesi scaklk yannda impregnantn kimyasal doas ve organik
yapyla etkileimi ile ilikilidir.
4.2. BET Yzey Alan ve Adsorpsiyon zoterm Sonular

Aktif karbonlarn yzey alanlar, aktif karbonlarn retilmesinde kullanlan
aktivasyon ileminin trne, impregnanta ve hammaddeye gre deimektedir. Aktif
karbon retim yntemlerinden kimyasal aktivasyonda eitli kimyasallar kullanlarak
hazrlanan aktif karbonlarn yzey alanlar daha yksek olmaktadr. Literatrde eitli
hammaddelerden deiik yntemlerle aktif karbon elde edilmi ve bu karbonlarn yzey
alan zellikleri incelenmitir [54, 55, 56, 57].
Ham rnek ve elde edilen aktif karbonlarn BET yzey alan sonular ve aktif
karbonlarn yzde verimi izelge 4.2 de verilmitir. K
2
CO
3
dan hazrlanan aktif
karbonlarn yzey alanlar aktivasyon scaklnn artmasyla art gstermitir. Bu art
950 C ye kadar devam edip 1000C de d gstermitir. ZnCl
2
den hazrlanan
aktif karbonlarn yzey alanlar 500C ye kadar art gsterip daha sonra d
gstermitir. H
3
BO
3
ve SrCl
2
den hazrlanan aktif karbonlarn yzey alanlar 600C ye
kadar artp sonra dt grlmektedir. Elde edilen aktif karbonlarn BET yzey alan
deerleri kullanlan impregnanta bal olarak farkl scaklklarda maksimum deerler
vermektedir. Bu beklenen bir sonu olup sonular literatr ile uyumaktadr. K
2
CO
3
ile
950
0
C, ZnCl
2
ile 500
0
C, H
3
BO
3
ile 600
0
C ve SrCl
2
ile 600
0
C scaklklarda maksimum
deerler elde edilmitir. Ayn tablodan genel olarak mikro yzey alan, mezo+makro
yzey alan, toplam hacim, mikro hacim, mezo+makro hacim, ortalama gzenek ap
deerlerinin maksimumlar farkl scaklklarda elde edilmitir. Bu beklenen bir sonu
olup aktivasyon ileminin scaklk yannda impregnantn kimyasna ve ykama ilemine
bal olarak deimektedir. Tm iyi zelliklerin ayn impregnant iin ayn scaklkta
elde edilmesi pek sk rastlanan bir durum olmayp, aktif karbon retiminde kullanm
alanna ynelik bazen tek bir zellik yeterli olmaktadr. Ancak sper aktif karbon ve
fiber aktif karbon retiminde aktif karbonla ilgili tm zelliklerin istenen dzeyde
olmas istenmektedir. Ancak aktif karbon kullanmnda genel ama maksimum yzey
alana sahip aktif karbon retimidir.




43
izelge 4.2. rneklerin Yzey Alan Deerleri ve Yzde Verimi

rnekler S
BET
(m
2
/g)


S
micro

(m
2
/g)
S
ext

(m
2
/g)
V
total

(cm
3
/g)
V
micro

(cm
3
/g)
V
mezo

(cm
3
/g)
dp
a

(nm)
dp
b

(nm)
Aktif
Karbon
% Verimi
OS 1 - - 0.001 - 5.67 - 66.88 -
OSKC5 9 6 3 0.01 0.01 0.00 2.67 5.34 22
OSKC7 477 442 35 0.23 0.21 0.02 1.89 2.74 20
OSKC8 621 479 141 0.30 0.22 0.08 1.96 2.68 18
OSKC85 987 798 190 0.48 0.37 0.11 1.96 2.55 16
OSKC9 1177 864 313 0.59 0.40 0.19 2.02 2.82 17
OSKC95 1352 505 847 0.79 0.22 0.57 2.33 2.83 11
OSKC10 1228 365 864 0.78 0.16 0.62 2.53 2.93 10
OSZn4 1151 376 775 0.65 0.16 0.49 2.24 2.69 40
OSZn5 1215 327 888 0.68 0.13 0.55 2.24 2.58 37
OSZn6 1144 306 839 0.65 0.13 0.52 2.27 2.57 35
OSZn7 882 213 669 0.50 0.09 0.41 2.26 2.62 33
OSZn8 936 275 660 0.52 0.12 0.40 2.21 2.55 32
OSZn9 804 231 573 0.46 0.10 0.36 2.27 2.62 31
OSB4 90 31 59 0.07 0.01 0.06 3.30 4.50 47
OSB5 543 212 330 0.60 0.10 0.50 4.40 6.20 38
OSB6 577 266 312 0.62 0.12 0.50 4.30 5.80 36
OSB7 528 239 289 0.62 0.11 0.51 4.70 6.90 35
OSB8 480 244 236 0.48 0.11 0.37 4.00 6.20 34
OSB9 501 254 246 0.54 0.12 0.42 4.40 6.70 32
OSSr5 230 122 109 0.39 0.06 0.33 6.81 11.95 39
OSSr6 290 185 105 0.39 0.09 0.30 5.40 10.97 37
OSSr7 250 170 80 0.35 0.08 0.27 5.66 13.39 34
OSSr8 236 137 99 0.49 0.06 0.43 8.32 15.05 28
OSSr9 156 62 94 0.42 0.03 0.39 10.72 15.17 25

a = Adsorpsiyon ortalama por ap (4V/A BET denklemi ile)
b = BJH por ap (4V/A BJH denklemi ile)





44
Aktif karbon rneklerinin verim deerleri incelendiinde K
2
CO
3
, ZnCl
2
, H
3
BO
3

ve SrCl
2
impregnantlar iin scaklk artna bal olarak azalma grlmektedir. Bu
beklenen bir sonu olup, scaklk art ile yapda grafitik dzenlenmeye bal olarak
yapdaki fonksiyonelliin azalmas ve snr yzeylerde sadece oksijenli gruplarn
olumas ile aklanabilir [58]. Scaklk artna bal olarak karboksilik, karbonil ve
benzeri karbon-oksijen-hidrojen ieren kk molekl gruplarnn yapdan piroliz ile
ayrlmas sz konusu olmaktadr. Kl-verim arasnda belirli bir iliki kurulamamas ise
temelde aktif karbon yapsnda dzenlenmenin impregnant-inorganik bileen
etkileiminden bamsz olarak gereklemesidir. Ayn zamanda ykama esnasnda
ilemin farkll da bu deerleri etkilemektedir.
Adsorpsiyon izotermi adsorbanlarn karakterizasyonunda genel olarak; yzey
alan, gzenek hacmi ve gzenek yaps (mikro, mezo, makro) hakknda bilgi elde
etmek iin, adsorbandn yzey kimyasnn deerlendirilmesi, adsorpsiyon prosesi ile
ilgili bilgilerin elde edilmesi yannda ayrma ve saflatrma proseslerinde aktif karbon
kullanm ile ilgili verilerin saptanmasnda temel bilgiler vermektedir. Adsorpsiyon
almalarnda temelde 6 farkl adsorpsiyon izotermi elde edilmektedir. zotermin ekli
adsorbann kimyasal yaps yannda temelde gzenek yaps ile ilikilidir. Ayn zamanda
izotermin elde edilmesinde kullanlan denklem ve denklemin geerli olduu P/P
o

oranna bal olarak deikenlik gstermektedir [1].
Ham rnee ait BET adsorpsiyon izotermi ekil 4.1de verilmitir. zoterm Tip
II ye benzemekte olup bu tip gzenekli olmayan katlarn gaz adsorpsiyonuna ait
fiziksel adsorpsiyonu tanmlamaktadr. rnein mezo ve makro gzenekli kmas
(ortalama gzenek ap: 66.88 nm) yksek P/P
o
deerlerinde ok tabakal adsorpsiyonu
mmkn klmaktadr. Nitekim izoterm erisinde yksek P/P
o
deerlerinde adsorplanan
hacmin artmas bu sonucu desteklemektedir.






45

ekil 4.1. Ham rnein N
2
Adsorpsiyon zotermi
K
2
CO
3
impregnasyonu ile elde edilen aktif karbon rneklerinin izoterm erileri
ekil 4.2 de verilmitir. zoterm erileri rneklerin yzey alan ve gzenek yaps ile
uyumaktadr. Tm izotermlerin Tip 1 olduu grlmektedir. Ancak OSKC5 hari dier
tm rneklerin izoterm erilerinin Tip 1 ierisinde H tipi OSKC5 rneinin L tipi
olduu ifade edilebilir. rneklerin yzey alan ve gzenek yaps bu sonucu
desteklemektedir. Nitekim BET ve BJH yntemleri ile elde edilen ortalama gzenek
ap deerleri (izelge 4.2.) bu sonucu desteklemektedir. 500 C scaklkta impregnant
etki etmemekte (sz konusu impregnant 700 C den sonra gzenek oluturmaktadr)
sadece scaklk ile yapda dzenlenme sz konusudur. Yksek scaklkta ise
impregnanttn etkisi yannda gzenek duvarlarnn ykm ile mikro gzeneklilik
azalmakta fakat kk aplarda mezo gzenek olumaktadr. Nitekim OSKC7-OSKC9
rneklerinde mikro alan % 93-73 oranlarnda iken OSKC95 ve OSKC10 rneklerinde
srasyla % 37 ve % 30 deerlerine dmektedir. OSKC5 rneinde mikro alann % 67
kmas ile sz konusu scaklkta orijinal yapdaki gzeneklerden kk molekll
gruplarn pirolizi ile aklanabilir. Hayashi ve arkadalar nohut kabuunun K
2
CO
3

impregnasyonu ile elde etmi olduklar aktif karbon rneklerinde yukardaki sonulara
benzer sonular elde etmilerdir [13] .




46

ekil 4.2. OSKC Serisinin N
2
Adsorpsiyon zotermi
ekil 4.3 de ZnCl
2
impregnasyonu ile elde edilen aktif karbonlarn BET
adsorpsiyon izotermleri verilmitir. Tm aktif karbon rneklerinin Tip 1 ve bu tip
ierisinde H tipi olduu grlmektedir. Tm rneklerin mikro gzenek % deerlerinin
24-33 aralnda deimesi yannda ortalama gzenek aplarnn dar bir aralkta kalmas
ve BJH ortalama gzenek aplarnn da BET ile elde edilen deerlere yakn kmas sz
konusu rneklerin dk apa sahip mezo gzenee sahip olduunu gstermektedir.
ekil 4.4 de impregnant olarak H
3
BO
3
kullanlarak elde edile aktif karbonlarn
BET adsorpsiyon izotermleri verilmitir. OSB4 rnei hari dier aktif karbon
rneklerinin Tip 4 olduu, OSB4 rneinin ise Tip 1 ve L tipi olduu grlmektedir.
rneklerin yzey alan ve ortalama gzenek ap deerleri bu sonular ile
uyumaktadr. OSB4 rneinin Tip 1 kmas mikro alan deerinin dk kmasna
ramen ortalama gzenek ap deerinin dier aktif karbon rneklerine gre daha dk
kmas ile izah edilebilir. Dier aktif karbon rneklerinde yksek P/P
o
deerlerinde ok
tabakal adsorpsiyon olmas fakat rnein mezo gzenekli yaps nedeni ile kapiler
kondenzasyonun olduunu gstermektedir.






47

ekil 4.3. OSZn Serisinin N
2
Adsorpsiyon zotermi



ekil 4.4. OSB Serisinin N
2
Adsorpsiyon zotermi





48

ekil 4.5. OSSr Serisinin N
2
Adsorpsiyon zotermi

ekil 4.5 de impregnant olarak SrCl
2
kullanlarak elde edilen aktif karbonlarn
BET adsorpsiyon izotermleri verilmitir. Tm aktif karbon rneklerinin izoterm
erilerinin Tip 4 olduu aka grlmektedir. Gerek BET gerekse BJH ortalama
gzenek ap deerlerinin mezo gzenekli kmas adsorpsiyon mekanizmasnn kapiler
kondenzasyon ile olduunu gstermektedir. Ancak yksek P/Po deerlerine
ulaldnda erinin i bkeyliinin OSB serisine gre farkl kmas, sz konusu
rneklerin mikro alan deerlerinin daha yksek kmas ile aklanabilir. Nitekim OSB
serisinde % 34-51 deerleri aralnda mikro alan deerleri deiirken OSSr serisinde
% 40-68 deerlerinde deimektedir.
4.3. rneklerin FTIR Sonular
FTIR organik bileiklerin yapsndaki fonksiyonel gruplar hakknda bilgi
vermektedir [18]. Karbon yzeyindeki fonksiyonel gruplarn, tayin edilen IR dalga
boylar izelge 4.3 de verilmitir.






49
izelge 4.3. Karbon Yzeyindeki Fonksiyonel Gruplarn IR Dalga Boylar [59]


Tayin Aral ( cm
-1
)


Fonksiyonel Grup
1000-1500 1500-2050 2050-3700
Eterdeki C-O 1000-1300
Alkoller 1049-1276 3200-3640
Fenolik Gruplar:
C-OH 1000-1220
O-H 1160-1200

2500-3620
Karbonatlar; karboksili
karbonat
1100-1500 1590-1600
C=C Aromatikler 1585-1600
Kinonlar 1550-1680
Karboksilik asitler 1120-1200 1665-1760 2500-3300
Laktonlar 1160-1370 1675-1790
Karboksilik anhidritler 980-1300 1740-1880
C-H 2600-3000

Aktif karbon yapsndaki fonksiyonel gruplarn belirlenmesi asndan FTIR
byk bir neme sahiptir [59]. Serrano [14] ve Lua [18] aktif karbonu farkl
scaklklarda sl ileme tabi tutarak yapsndaki fonksiyonel gruplarn deiimini
aratrmlardr. Youssef [4] msr sapn deriik slfrik asit ile muamele ettikten sonra
farkl scaklklarda sl ileme tabi tutarak hazrlad aktif karbonlarn yapsndaki
fonksiyonel grup deiimini incelemitir.
ekil 4.6 da ham ve 500, 800
o
C de sl ilem grm rneklerin FTIR
spektrumlar verilmitir. Ham portakal rnei (OS) fonksiyonel gruplarca zengin olduu
ve yapda bulunan temel organik gruplarn fonksiyonellii aka grlmektedir.
1722 cm
-1
deki keskin band yapda byk oranda karboksil gruplarn (-COOH)
olduunu gstermektedir. 2800-3700 cm
-1
deki geni band yapdaki alifatik C-H ve
hidroksilli (-OH) yaplara ait olup bandn geni kmas yapnn organik bileimini
tanmlamaktadr. 1463 cm
-1
ve 1398 cm
-1
deki bandlar yapdaki Mg, Ca, ve Kun
organik yapda karboksilat (-COO
-
M
+
) eklinde bulunduunu gstermektedir [60].
1276-1176 cm
-1
deki bandlar asimetrik C-O-C ait olduu ifade edilebilir.




50
Nitekim 500 ve 800
o
C de sl ilem grm rneklerin FTIR spektrumunda sz
konusu bandlar zellikle OS8 rneinde keskin ve gl bir ekilde 1095 cm
-1
deki
kmaktadr. Bu durum rneklerin kl deerleri gz nne alndnda karboksilat
yapdaki elementlerin oksitleri eklinde yapda kaldklarn gstermektedir. 900-1200
cm
-1
aralndaki keskin ve iddetli band yapdaki M-O gruplarna ait olduu
bilinmektedir [60]. OS5 ve OS8 rneklerinde sl ilem sonucu (piroliz) hidroksil
gruplarn deformasyona urad bunun sonucu olarak 2860-2924 cm
-1
de alifatik C-H
ait piklerin ortaya kt grlmektedir. OS5 rneinde 1571 cm
-1
ve 1473 cm
-1
deki
bandlar sl ilem sonucu yapda oksijen gruplarca bir dzenlenme olduunu
gstermektedir. Sz konusu piklerden sadece 1473 cm
-1
OS8 rneinde grlmesi sl
ilem sonucu yapda yeni karbonat ve karboksilli gruplarn olutuunu gstermektedir.
Her iki rnekte 1740 cm
-1
de dk iddet de kan pik karboksilli anhidritlere ait olup
sl ilem ile yapdaki oksijenli gruplarn dzenlendiini gstermektedir [14, 18, 60].





51


ekil 4.6. Ham rnek ve Isl lem ile Elde Edilmi Aktif Karbonlarn FTIR
Spektrumlar


ekil 4.7 de K
2
CO
3
ile elde edilen OSKC serisinin FTIR spektrumlar
verilmitir. Bu spektrumlar incelendiinde bu serideki rneklerin fonksiyonellik
asndan benzer olduu grlmektedir. 300-500
o
C scaklk aralnda aromatikleme
olduu dnldnde [61] OSKC5 rneinde 3023 cm
-1
-3052 cm
-1
deki aromatik C-
H ait bandlarn kmas aktif karbonun yapsnn aromatikletiini gstermektedir.
Yapsal deformasyon sonucu alifatik C-H ait bandlarn sl ilem sonucu olduka




52
azald grlmektedir. FTIR sonular kl deerleri ile uyumakta olup M-O (M: Na,
K, Ca, Al vb) ait pikin grlmemesi kl oluturan bileenlerin yapda karboksilat
eklinde bulunduunu gstermektedir.





ekil 4.7. OSKC Serisinin FTIR Spektrumlar

Nitekim 1440 cm
-1
deki bandn tm rneklerde grlmesi kl oluturan
bileenlerin organik yapda karboksilat formunda bulunduunun gstergesidir.
rneklerin HCl ile ykanmam olmas bu sonucu dorulamaktadr. Bu serideki tm




53
rneklerde 3000- 3700 cm
-1
deki blgede kan bandlar OH absorsiyon blgesi olarak
ifade edilmektedir.
ekil 4.8 de ZnCl
2
ile elde edilen OSZn serisinin FTIR spektrumlar verilmitir.
Bu spektrumlar incelendiinde serideki tm aktif karbonlarn benzer karakterde olup
fonksiyonelliin dier serilerdeki aktif karbonlara gre olduka az olduu ifade
edilebilir. Kl deerlerinin % 0.26-0.47 (OSZn9 hari % 2.54) gibi dk deerde
olmas FTIR sonularnda 900-1100 cm
-1
aralnda bandn grlmemesi ile
uyumaktadr. OSZn9 rneinde, 900
o
C de yapdan organik gruplarn ayrlmas ve
inorganik yaplarca zenginlemesi ile kl deeri (% 2.54) serideki dier rneklere
nazaran ykselmitir. Ancak sz konusu art FTIR de M-O bandnn net olarak
grlmesi iin yeterli deildir.
2800-3600 cm
-1
aralnda farkl iddet ve genilikte kan band yapdaki alifatik
C-H gruplarnn yannda hidroksilli yaplara da aittir. ZnCl
2
n impregnant olarak etki
mekanizmas gz nne alndnda grafitlemenin daha fazla olduu eklinde ifade
edilebilir. Ancak OSZn9 rneinde 3100-3700 cm
-1
blgesinde geni bandn ortaya
kmas scaklkla yapda byk bir deformasyonun olduunu ve -OH fonksiyonel
gruplarca yapnn zenginletiini gstermektedir.





54



ekil 4.8. OSZn Serisinin FTIR Spektrumlar


ekil 4.9 da H
3
BO
3
ile elde edilen OSB serisinin FTIR spektrumlar verilmitir.
Bu spektrumlar incelendiinde borik asidin yanma geciktirici madde olarak kullanlmas
nedeniyle yapsal dzenlenmeye fazla bir katksnn olmad ifade edilebilir.





55


ekil 4.9. OSB Serisinin FTIR Spektrumlar


Ancak yksek scaklkta (700
o
Cden sonra) ksmende olsa grafitlemenin olduu
grlmektedir. 3022 cm
-1
civarnda aromatik C-H ve 1430 cm
-1
civarnda aromatik
halka titreimine ait pikin grlmesi yapda aromatik birimlerin varln
dorulamaktadr. 1610 cm
-1
deki bandn scaklk art ile 1577 cm
-1
e kaymas
yapdaki C=C yapsnn olutuunun gstergesidir. Buna ramen sz konusu bandlar ile
ilgili literatrde kesin bir yarg yer almamaktadr. Aktivasyon scakl gz nne
alndnda quinon yapsna ait C=Oli yaplarn olumasna atfedilebilir [62]. Bunlara
ilaveten 3400 cm
-1
deki band -OH

varln gstermektedir.




56
ekil 4.10 da OSSr in FTIR spektrumlar verilmitir. Bu spektrumlar
incelendiinde sz konusu rneklerin (zellikle OSSr5-6-7) klce zengin olmas
yapdaki fonksiyonelliin grlmesini engellemektedir.



ekil 4.10. OSSr Serisinin FTIR Spektrumlar

OSSr5-6-7 rneklerinde kl oluturan inorganik bileenlerin yapda karboksilat
eklinde yer ald 1463 cm
-1
deki keskin ve geni banttan aka grlmektedir. XRD
sonularnda tartlaca zere sz konusu rnekte SrCO
3
varl ve bu bandn
SrCO
3
a ait olup organik fonksiyonel gruplarn grlmemesi bu gr




57
desteklemektedir. OSSr8 ve OSSr9 rneklerinde 1039 cm
-1
deki keskin band M-O
yapsna ait olup 1463 cm
-1
deki bandn bu iki rnekte grlmemesi ortamdaki
inorganik bileenlerin oksit formunda olduunu gstermektedir. SrO in bazik oksit
olmas ykama esnasnda Sr(OH)
2
e dnmesi fonksiyonelliin de olmamas nedeniyle
1400-1700 cm
-1
aralnda hibir bandn kmamas grn dorulamaktadr. 2900
cm
-1
civarnda zayfta olsa alifatik C-H yaplarna ait bandlar grlmektedir. OSSr8 ve
OSSr9 rneklerinde 3446 cm
-1
civarnda zayf geni band yapda ksmende olsa
hidroksil gruplarnn olutuunu gstermektedir.
4.4. rneklerin XRD Sonular

XRD, aktif karbonlarn kristal yapsnn aydnlatlmasnda ve kl ieriinin
belirlenmesinde kullanlmaktadr. Zhang ve Dahn [63] hindistan ceviz kabuunu ve
kmr K
2
CO
3
ile muamele ederek hazrladklar aktif karbonlar neme maruz brakarak
rneklerin kristal yapsndaki deiiklikleri XRD teknii ile incelenmitir. Lua [18]
palmiye aac kabuundan rettii aktif karbon rneklerinin kristal yapsn ve
ierdikleri safszlklar saptamak amac ile XRD tekniini kullanmlardr. Ham ve 500,
800
o
C de sl ilem grm rneklerin XRD spektrumlar ekil 4.11 de verilmitir.
ekil 4.11 incelendiinde, ham rnein (OS) XRD spektrumunda yapnn amorf
ve kristalli olduu grlmektedir. 500 (OS5) ve 800
o
C (OS8) de sl ilem grm
rneklerde kk organik gruplarn pirolizi sonucu kristalli yaplarn amorflat
grlmektedir. OS5 rneinde grlen 3.06
o
A daki pik K
2
CO
3
a ait olup OS8
rneinde daha dk iddet de kmtr. Bunun temel nedeni HCl ilave etmeksizin
ntralleinceye kadar ykama aamasnda gzeneklerde K
2
CO
3
kalmas ile aklanabilir.
800
o
C de 40-50 2 arasnda ikinci bir amorf pikin varl yapda dzenlenme ile
ilikilidir. Daha sonra tartlaca zere DTA analizinde K
2
CO
3
n endotermik pikinin
grlmemesi ortamda K
2
CO
3
n olduunu desteklemektedir.nk K
2
CO
3
n DTA da
bozunmas 900
o
C den sonra balamaktadr [64,65, 66].




58

ekil 4.11. Ham rnek ve Isl lem ile Elde Edilmi Aktif Karbonlarn XRD
Spektrumlar


ekil 4.12 de K
2
CO
3
kullanlarak elde edilen OSKC serisinin XRD spektrumlar
verilmitir. ekil incelendiinde rnekler ykama aamasnda HCl ile ykanmad iin
gzeneklerde kalan K
2
CO
3
tm aktif karbonlarda 3.06
o
A da karekteristik K
2
CO
3
piki
farkl iddette grlmektedir. Scakla bal olarak aktif karbon rneklerinin amorf
olduu sylenebilir. K
2
CO
3
n etki mekanizmas dnldnde 500-900
o
C de
aralnda elde edilen aktif karbonlarn daha fazla amorf olduu sylenebilir. 950-1000
o
C deki sl ilemde amorfluun grlmemesi por duvarlarnn yksek scaklkta




59
kmesi sonucu grafitik yapnn kristallenmesi ile izah edilebilir. 1000
o
C de 3.44
o
A
daki pik KHCO
3
a aittir. KHCO
3
oluu rnein ortam koullar ile ilikilidir [63].
Yapdaki grafitik dzenlenmenin bir dier gstergesi ise C/H orannn (2.28-13.48)
artmas ile de aka grlmektedir.



ekil 4.12. OSKC Serisinin XRD Spektrumlar

ekil 4.13 de OSZn serisinin XRD spektrumlar verilmitir. ZnCl
2
ile yaplan
impregnasyon ilemlerinde inorganik bileenlerin ZnCl
2
ile znebilir tuzlara
dnt bilinmektedir [16, 67]. ekil incelendiinde aktivasyon sonras HCl ile




60
ykama sonucu organik yapdaki inorganik bileenlerin (OSZN9 hari % 2.54) zelti
fazna alnd kl deerlerinden (% 0.26-0.47) grlmektedir. Nitekim XRD
spektrumunda hibir pikin grlmemesi bu sonucu desteklemektedir. OSZn9 rneinin
kl deerinin yksek kmas bu scaklkta inkonun HCl de znmeyen tuzlarnn
oluumu ile izah edilebilir. Genel olarak tm aktif karbonlarn amorf yapda olduu
grlmektedir. ZnCl
2
ile elde edilen serideki rneklerin amorf yapsnn daha dzenli
olduu ifade edilebilir.Elde edilen rneklerin daha sert ve granler olmas bu sonucu
desteklemektedir.


ekil 4.13. OSZn Serisinin XRD Spektrumlar




61
ekil 4.14 de H
3
BO
3
kullanlarak elde edilen OSB serisinin XRD spektrumlar
verilmitir.


ekil 4.14. OSB Serisinin XRD Spektrumlar


ekil incelendiinde OSB4 rnei hari, genel olarak aktif karbon yaplarnn
benzer olduu grlmektedir. Elde edilen aktif karbonlarn amorf karakterde olduu
sylenebilir. XRD spektrumlarnn birbirine benzemesi H
3
BO
3
in polimerik yaplarda
yanma geciktirici olarak kullanlmas ile aklanabilir [53]. Ortalama por apnn (4-
4.70 nm) (OSB4 hari) ve yzey alannn(480-577 m
2
/g) fazla deimemesi borik asidin




62
scaklk ile yapda fazla bir dzenlenmeye neden olmadn gstermektedir. Nitekim
borik asit yapdaki hidroksil gruplar ile esterlemesi bu sonucu desteklemektedir OSB4
rneinde yapnn daha fazla amorf grnmesi, por apnn dierlerine gre daha dk
kalmas (3.3 nm), verimin en yksek kmas(% 47) H
3
BO
3
in 400
o
C den sonra yapy
etkilemeye balamasnn sonucudur. Nitekim literatrde H
3
BO
3
ile yaplan almada
450
o
C den sonra yapdaki fonksiyonellii azaltt saptanmtr [68].



ekil 4.15. OSSr Serisinin XRD Spektrumlar




63
ekil 4.15 de OSSr serisinin XRD spektrumlar verilmitir. ekil incelendiinde
OSSr5-6-7 rneklerinde kl deerlerine (srasyla % 19.56-22.03-20.26) paralel olarak
SrCO
3
a ait XRD pikleri grlmektedir. Yapya inorganik bileenlerin hakim olmas
aktif karbon yaps hakknda bir yargya varmay zorlatrmaktadr. OSSr8 ve OSSr9
rneklerinde aktif karbon yapsnn amorf olduu grlmektedir. SrCO
3
piklerinin
grlmemesi sz konusu scaklkta CO
2
k ile SrO oluumu ile aklanabilir. SrO
bazik oksit olduu iin suda znmekte ykama esnasnda ortamdan uzaklamaktadr.
Bylece sz konusu rneklerin kl deerleri % 5.96-7.63 deerlerine dmektedir.
Ancak amorf blge ierisinde yaklak 30 2 daki SrCO
3
a ait pikler dk iddette
grlmektedir.
4.5. rneklerin DTA-TGA Sonular

Termal analiz yntemleri (DTA, TGA, DSC) aktif karbonlarn eitli
zelliklerinin belirlenmesinde olduka faydal bilgiler vermektedir. Bu teknikler ile
karbon ieren materyallerin ksa analizleri, sl zellikleri ve yksek scaklk
reaksiyonlar hakknda daha ileri almalara temel olacak faydal bilgiler elde
edilmektedir. Diferansiyel termal analiz ynteminde, numuneyle bir standart, kontroll
bir scaklk programna tabi tutulur ve ikisi arasndaki fark, scakln bir fonksiyonu
olarak llr. Diferansiyel termal analiz organik ve inorganik pek ok maddeye
uygulanabilir. Termogravimetrik analiz metotlarnda programl olarak arttrlan
(bazende eksiltilen) bir scaklk ilemiyle maddenin ktlesinde meydana gelen kayp
(deiiklik) scakln veya zamann fonksiyonu olarak incelenir [24,69].
Ham ve 500
o
C, 800
o
C de sl ilem grm portakal kabuu rneklerinin DTA
spektrumlar ekil 4.16 da verilmektedir.









64



ekil 4.16. Ham rnek ve Isl lem ile Elde Edilmi Aktif Karbonlarn DTA
Spektrumlar

ekil incelendiinde 200
o
C de balayp 600
o
C de biten geni band iinde be
farkl ekzotermik pik grlmektedir. Bu geni band esas itibariyle izelge 4.4 de
verilen portakal kabuunun bileimi ile ilgilidir [70].









65
izelge 4.4. Portakal Kabuunun Proximate (Ksa Analiz) ve Elementel Analizi [70]

Proximate Analiz (%) Elementel analiz(% Oksit)
Kuru madde 20.98 Mg 9.32
Alkolde znemeyen katlar 63.00 P 9.13
Toplam znebilir eker 15.00 S 3.86
ndirgenmi eker 9.16 Cl 0.30
Pektin 20.93 K 17.97
Selloz 10.59 Ca 58.37
Niasta <1.00 Fe 0.79
Ham Protein 6.53 Zn 0.36
Kl 3.78
Uucu Katlar 96.22
pH 4.30

ekil 4.16 da grlen ekzotermik pikler portakal kabuunda bulunan alkolde
znemeyen katlar, toplam znebilir eker, pektin ve sellozun sl paralanmasna
aittir. mpregnasyonsuz 500
o
C de inert atmosferde sl ilem grm rnekte 495
o
C
de maksimum veren ekzotermik pik grlmektedir. Isl ilem sonucu yap
dzenlenmesinden dolay yap ksmen grafitlemektedir. Kk molekl gruplar
yapdan ayrlrken, daha nce ifade edildii gibi hidrojen ve oksijen deeri azalmakta
karbon deeri artmaktadr. C/H oran da buna bal olarak art gstermektedir.
800
o
C de sl ilem grm rnekte yapnn daha fazla grafitlemi olduu
mevcut ekzotermik pikin daha yksek scaklkta (509
o
C) kmas ile dorulanm
olmaktadr. Nitekim 800
o
C de sl ilem grm rnein C/H oran (3.58), ham
portakal ve 500
o
C de sl ilem grm olan rnein C/H (0.65, 1.64 srasyla)
oranndan byktr.
ekil 4.17 de K
2
CO
3
kullanlarak 500-1000
o
C aktivasyon scaklnda elde
edilen OSKC kodlu rneklerin DTA spektrumlar verilmektedir. OSKC serisinin DTA
spektrumlarn 500-700
o
C , 800-900
o
C ve 900
o
C zeri olmak zere farkl scaklk
aralnda incelemek gerekmektedir.




66

ekil 4.17. OSKC Serisinin DTA Spektrumlar

800
o
C nin altndaki scaklklarda aktivatr olarak K
2
CO
3
aktivasyon esnasnda
ortamdaki bileenlerle reaksiyon vermemektedir. Fakat impregnasyon srasnda
yapdaki sellozik bileenler K
2
CO
3
ile bozunup depolimerize olmaktadr [71] 500-700
o
C de yzey alann art ve por oluumunu salayan dk molekl arlkl uucu
bileenlerin yapdan uzaklamas ile meydana gelmektedir. Yapda halen grafitik
dzenlenme sz konusu deildir. Yap dzensiz kristalli ve apraz bal gruplar
iermektedir. Benzer sonular Hayashi ve arkadalar tarafndan yaplan almada




67
rapor edilmektedir [13]. 500-800
o
C de sl ilem grm ham portakaln ekzotermik
pik maksimumlarna (495-509
o
C) nazaran OSKC5 ve OSKC7 rneklerinin daha
yksek pik maksimumlar (515-514
o
C) vermesi K
2
CO
3
sellozu depolimerize ederek
meydana gelen kk gruplarn daha kolay yapdan uzaklamas ile izah edilebilir.
Bylece her iki rnein termal stabilitesi artarak pik maksimumlar ykselmitir.
700
o
C den sonra literatrde [13] verildii zere K
2
CO
3
n aktivatr yetenei
balamaktadr. Nitekim OSKC8 kodlu rnein DTA spektrumunda geni bandl iki
farkl ekzotermik pik (453-550
o
C) grlmektedir. Bu durum yapdaki kristalli ve
apraz bal gruplarn bozunmas ile aklanmaktadr [13]. 850 ve 900
o
C de grafitik
dzenlenme daha fazladr ve pik maksimumlar 576 ve 608
o
C olarak DTA
spektrumlarnda grlmektedir.
900
o
C nin zerinde McKee tarafndan [72] aada verilen reaksiyona gre
K
2
CO
3
karbonlu yaplar ile inert atmosferde reaksiyon verdii tespit edilmitir.
K
2
CO
3
+2C2K+3CO (4.1)
Bu reaksiyona gre K
2
CO
3
, CO gaz olarak C nun yapdan uzaklamas ile daha yksek
yzey alan ve por oluumuna sebep olmaktadr. Nitekim bu seride en yksek yzey
alan (1352 m
2
/g) OSKC95 kodlu rnekte elde edilmitir. Ayrca OSKC95 ve OSKC10
kodlu rneklerin aktif karbon verimi serideki dier rneklerin aktif karbon verimine
gre daha dktr. Bunun dnda bu rneklerin karbon miktarlarnn, serideki dier
rneklerin karbon miktarna gre azalma gsterdii izelge 4.1 de grlmektedir.
OSKC10 kodlu rnein yzey alannn dmesi ise yksek scaklkta por duvarlarnn
ykm ile izah edilebilir.
ekil 4.18 de ZnCl
2
kullanlarak 400-900
o
C scaklk aralnda retilen OSZn
kodlu serinin DTA spektrumlar verilmektedir.





68

ekil 4.18. OSZn Serisinin DTA Spektrumlar


Sellozun pirolizi dehidratasyon ve depolimerizasyon ile ilikilidir.
Depolimerizasyon sonucu L-glukosan olumaktadr ve uucu karbon bileenleri , tar
meydana gelmektedir [73]. Depolimerizasyon baskn olarak meydana geldiinde dk
char verimi tespit edilmektedir. Dier taraftan dehidratasyon L-glukosan oluumunu
inhibe etmektedir. Bylece kat atk oluumu artmakta, uucu bileen ve tar oluumu
azalmaktadr. Sonuta yksek char verimi elde edilmektedir. ZnCl
2
gibi Lewis
asitlerinin varlnda dehidratasyon n plana kmakta dk scaklkta aktivasyon
esnasnda aktivasyon verimi ve char oluumu artmaktadr. Ayrca Lewis asitleri




69
inorganik bileenleri yapda suda znebilir tuzlara dntrd iin kl oluumu
azalmaktadr. izelge 4.1 de ve 4.2 de kl veriminin azalm olduu, aktif karbon
veriminin art srasyla grlmektedir.
ekil 4.18 den grld zere ZnCl
2
aktivasyon mekanizmas gz nne
alndnda 400
o
C de retilen OSZn4 kodlu rnein DTA spektrumunda 200-600
o
C
aralnda geni bandl ekzotermik pik grlmektedir. Bu esas itibariyle dehidratasyon
ve uucu bileenlerin uzaklamasna aittir. Yapda tam bir dzenlenme sz konusu
deildir. Dehidratasyonun bu basamanda char oluumu ve karbon iskeletinde
aromatikleme meydana gelmektedir [74]. Ancak ZnCl
2
olmakszn 500
o
C de sl ilem
grm (ekil 4.16 OS5) rnein DTA spektrumuna gre daha geni bir ekzotermik pik
gzlenmesi ZnCl
2
n ksmende olsa ortamda etkili olduunu gstermektedir. Yzey
alannn yksek kmas da bunu dorulamaktadr. 500
o
C de elde edilen rnein DTA
spektrumundan grld zere, uucu bileenleri uzaklamasna ve yapnn
kendiliinden dzenlenmesinin artmasna bal olarak ekzotermik pikin biti scakl
yaklak 725
o
C ye kmakta ve bylece ZnCl
2
nin yapdaki dzenlenmeyi 500
o
C de
gerekletirdiini gstermektedir. Bu seride retilen rneklerde en yksek yzey alan
(1215 m
2
/g) OSZn5 kodlu 500
o
C de retilen rnekte elde edilmitir. Ahmadpour ve
alma arkadalar tarafndan, ZnCl
2
ile yaplan aktivasyon almasnda ZnCl
2
nin en
etkili olduu scakln 500
o
C olduu rapor edilmektedir [75]. 600-900
o
C aralnda
retilen rneklerin DTA spektrumlar hemen hemen benzer karakter gstermektedir.
Yapdaki dzenlenmenin ZnCl
2
varlnda 500
o
C de meydana gelmesi yeni bir
dzenlenmenin olmadn, scaklk art karbon por duvarlarnn ykl sonucu verim
ile beraber yzey alannn dmesi ile sonulanmaktadr. Bunlara bal olarak kl
veriminin artmas bu sonucu desteklemektedir.
ekil 4.19 da 400-900
o
C scaklk aralnda borik asit kullanlarak elde edilen
OSB kodlu serinin DTA spektrumlar verilmektedir. ekil 4.19 incelendiinde elde
edilen rneklerin termal kararllnn artt grlmektedir.






70


ekil 4.19. OSB Serisinin DTA Spektrumlar

Polimerik malzemelerin sl direnci, yanma geciktirici tuzlarn ilavesi ile
artmaktadr [53]. Bor tuzlar yanma geciktirici materyallerin en iyilerindendir [76].
Borik asit yapdaki hidroksil gruplar ile esterleerek kk molekll gruplarn yapdan
uzaklamasn engeller ve bylece char verimi artar [68]. Bu seride elde edilen
rneklerin literatrde varlan sonular ile uyum iinde olmas borik asidin, materyalin
sl direncini artrmas ile izah edilebilmektedir.




71
ekil 4.20 de 500-900
o
C aktivasyon scaklk aralnda SrCl
2
kullanlarak elde
edilen OSSr kodlu rneklerin DTA spektrumlar verilmektedir.


ekil 4.20. OSSr Serisinin DTA Spektrumlar

ekil 4.20den grld zere SrCl
2
kullanlarak elde edilen aktif karbonlarn
sl kararll OSSR9 hari, ekzotermik pik maksimumlarnn ykselmesine paralel
olarak artmaktadr. OSSr9 rneinde ktle kayb % 70 deeri ile en yksek olup verim
en dktr. C/H oran ise en yksektir. Yzey alannn dk kmas dolaysyla




72
ortalama por ap 10.72 nm gibi tm aktif karbonlar ierisinde en yksek olmas yapda
por duvarlarnn daha fazla ykm ile aklanabilir. Bylece yap daha ok
mezoporlarca zengindir ve sl dayankll da serideki dier rneklere gre azalm ve
ekzotermik pik maksimumu 519
o
C civarnda gzlenmitir. Alkali tuzlarnn karbonlu
yaplarda yeni gzenekler oluturduu bilinmektedir [21,75]. FTIR ve XRD
sonularnda tartld zere SrCl
2
n etki mekanizmas bilinmemektedir. Dier
impregnantlar ile karlatrldnda aktif karbon rneklerinin sl kararll maksimum
yzey alan elde edilen aktif karbon rneklerinden daha dk kalmaktadr. XRD
spektrumunda OSSr5-7 rneklerinde SrCO
3
pikinin grlmesine karlk DTA
spektrumunda SrCO
3
a ait endotermik bozunma pikinin grlmemesi sz konusu
bozunmann literatrde [77] verildii zere 900
o
C nin zerinde balamas ile
aklanabilir.
Ham rnein ve kimyasal kullanmadan sl ilem uygulanarak hazrlanan aktif
karbonlarn TGA spektrumlar ekil 4.21 de verilmitir. ekil incelendiinde ham
portakaln ktle kayb % 93 deerinde olup impregnant kullanlmadan 500 ve 800
o
C
sl ilem grm rneklerin ktle kayplar (% 88 ve % 31) kk molekl gruplarn
yapdan ayrlmasna bal olarak orijinal rnee gre daha az ktle kaybna neden
olmaktadr.







73



ekil 4.21. Ham rnek ve Isl lem ile Elde Edilmi Aktif Karbonlarn TGA
Spektrumlar

ekil 4.22 de OSKC serisinin TGA spektrumlar verilmitir. ekil
incelendiinde DTA sonular ile uyumlu ktle kayb deerleri elde edilmitir. Bu
serideki tm rneklerin ktle kayb deeri % 32-81 aralndadr. En dk ktle kayb
% 32 ile OSKC7 rneinde en yksek ise % 81 ile OSKC9 rneinde elde edilmitir.
Verim sonular ile K
2
CO
3
n etki mekanizmas gz nne alndnda beklenen bir
sonutur. Verim scaklk art ile azalmaktadr (OSKC5-OSKC10: % 22-10). K
2
CO
3
ile
elde edilen aktif karbonlarn younluu dier impregnantlara nazaran daha dktr.
rnein ZnCl
2
ile daha sert granler aktif karbon elde edilirken KOH, NaOH, K
2
CO
3

ile pulsu toz yapda aktif karbonlar elde edilmektedir. Bunun temel nedeni




74
impregnantlarn son rn grafitik yapya dntrebilme yetenei ile ilikilidir.
Yksek scaklkta verimin dk ve ktle kaybnn yksek kmas K
2
CO
3
n
aktivasyon srasnda karbonlu yaplarla DTA yorumunda verilen reaksiyon ile
aklanabilir.

ekil 4.22. OSKC Serisinin TGA Spektrumlar
ekil 4.23 de ZnCl
2
ile elde edilen aktif karbonlarn TGA spektrumlar
verilmektedir. ekil incelendiinde 400-900
o
C arasnda aktivasyon scakl art ile




75
ktle kayb azalmaktadr. Ktle kayb deerleri % 10-72 arasnda deimektedir. Kl
yzdelerinin dk, verimin yksek ve buna paralel olarak scaklkla ktle kayplarnn
dk kmas ZnCl
2
n yapdaki dzenlenmeyi dier impregnantlara gre daha iyi
salamas ile aklanabilir. Nitekim XRD ve FTIR sonularnda tartld zere yap
homojen ve fonksiyonellik dier aktif karbon rneklerine gre daha azdr. C/H orannn
yksek olmas ve elde edilen aktif karbonlarn daha sert ve granler yaps bu sonucu
desteklemektedir.


ekil 4.23. OSZn Serisinin TGA Spektrumlar




76
ekil 4.24 de H
3
BO
3
kullanlarak elde edilen OSB serisinin TGA spektrumlar
verilmektedir. Borik asidin polimerik materyallerde yanma geciktirici madde olarak
kullanmnda dolay elde edilen aktif karbonlarda termal kararllk salanmtr. DTA
spektrumlarnda bu durum aka grlmekte olup ktle kayb deerleri scaklk art
ile OSB4-OSB9 rneklerinde % 15-94 aralnda deimektedir.


ekil 4.24. OSB Serisinin TGA Spektrumlar






77
ekil 4.25 de OSSr serisinin TGA spektrumlar verilmektedir. ekil
incelendiinde TGA spektrumlarnda ktle kayb deerleri scaklk ile farkllk
gstermektedir. Bu farkllk temelde SrCl
2
n etki mekanizmas ile ilikilidir. Scakln
art verim azalmakta fakat ktle kayb deerleri % 22-70 aralnda deiirken kl



ekil 4.25. OSSr Serisinin TGA Spektrumlar


deerleri de farkllk gstermektedir. Bunun temel nedeni 500-700
o
C aralnda (XRD
sonularndan) yapda SrCO
3
n olumas ile aklanabilir. SrCO
3
n sudaki




78
znrlnn dk olmas sebebiyle ve frndan karlan rnein HCl ile
ykanmam olmas gz nne alndnda bu scaklklarda kl deeri ok yksek
kmtr. 800-900
o
C de SrCO
3
oluumu belirgin ekilde gzlenmez iken ortamda SrO
bulunmaktadr. Bylece gerek kl deerleri ve gerekse verim deerleri dier
rneklere nazaran dk kmaktadr. nk SrO bazik oksit olduundan Sr(OH)
2
olarak ortamdan uzaklatrlr bylece kl deeri 800 ve 900
o
C deki rneklerde
dmektedir. XRD verilerine gre sz konusu seride yapnn homojen olmamas ktle
kayb deerlerinin farkl kmasna neden olmaktadr.
4.6. Metilen mavisi, yot ve Melanoidin Adsorpsiyon Sonular

Farkl drt kimyasal kullanlarak elde edilen aktif karbon rneklerinden yzey
alan en yksek olan OSKC95, OSZn5, OSB6 ve OSSr6 kodlu aktif karbonlarda
metilen mavisi, iyot ve melanoidin adsorpsiyon almalar yaplmtr. izelge 4.5 de
bu almann sonular verilmektedir. Sonulardan grld zere iyot says (mg/g)
ve metilen mavisi adsorpsiyon deerleri (mg/g) rneklerin yzey alan deerleri attka
artmaktadr. OSKC95 rneinin yzey alan 1352 m
2
/g olup iyot says ve metilen
mavisi adsorpsiyon deeri bu rnekte en yksek deerdedir. Yzey alannn art ile
iyot says ve metilen mavisi adsorpsiyon deerlerindeki art literatrde yaplan
almalar ile uyum iinde olduu tespit edilmitir [78]. En yksek yzey alanna sahip
olan OSKC95 rneinin 1564 mg/g deerindeki iyot says literatrde verilen [51]
yksek iyot saysnn (800-1200 mg/g) zerinde olup sentezlenen bu aktif karbonun
farkl metalleri adsorplayabilme yeteneinin yksek olduunu gstermektedir.

izelge 4.5. Metilen Mavisi, yot ve Melanoidin Adsorpsiyon Sonular

rnekler Metilen mavisi
mg/g
yot

mg/g
Melanoidin
% Adsorpsiyon
OSKC95 150 1564 95.4
OSZn5 150 1396 79.1
OSB6 149 939 58.1
OSSr6 149 683 34.9





79
Melanoidinin molekler yaps henz tam olarak bilinmemekte ve molekl
arl 1000-10000 deerleri arasnda deimektedir [33]. Metilen mavisi ve iyot a
gre melanoidin daha byk molekl yapsna sahiptir. Dolays ile mezoporlu aktif
karbonlarda giderilme yzdesi daha yksektir. Seilen rneklerin toplam hacim iinde
mezopor yzdeleri yakn deerlerde olduu tespit edilmitir. rnekler benzer mezopore
karakterde olduu iin melanoidin adsorpsiyon yzdesindeki azal mezopor zellikler
dikkate alnarak deerlendirilememitir. Dolays ile melanoidin adsorpsiyon yzdesi,
metilen mavisi ve iyot say deerlerinde olduu gibi yzey alannn artmas ile art
gstermektedir. Nitekim melanoidin adsorpsiyonu mezopor zelliklerle deilde yzey
alan ile ilikilendirilerek literatrde de deerlendirilmi ve benzer sonular elde
edilmitir [31].
4.7. inko Adsorpsiyon Sonular

Elde edilen rnekler ierisinde en yksek yzey alana sahip olan OSKC95
rneinin metilen mavisi, melanoidin ve zellikle iyot saysnn (1564 mg/g) yksek
olmas sebebiyle inko adsorpsiyon deneyleri OSKC95 rnei ile gerekletirilmitir.
inko adsorpsiyon deneyinde aktif karbon miktar, adsorpsiyon temas sresi, balang
inko konsantrasyonu ve pH deiimlerinin etkisi incelenmitir.
inko adsorpsiyonunda ilk nce aktif karbon miktarnn adsorpsiyon zerindeki
etkisi incelenmi ve aktif karbon miktarnn yzde adsorpsiyonuna kar grafii ekil
4.26 da verilmitir.




80

ekil 4.26. Madde Miktarna Kar Yzde Zn
+2
yon Adsorpsiyonundaki Deiim (25
mg/L Zn, 25 C, pH 6.45, 4 saat)

Bu denemeler 25 mg/L inko zeltisi, 0.1-0.5 g aktif karbon miktar, doal
zelti pH snda 4 saat sre ile 25
o
C de gerekletirilmitir. ekil 4.26 dan grld
zere aktif karbon miktarnn artmasyla inko adsorpsiyon yzdesinin artt
grlmektedir. 0.3 g aktif karbon miktarna kadar Zn
+2
iyon adsorpsiyonunda dikkate
deer bir art olurken 0.3 g dan sonra aktif karbon miktarnn art ile Zn
+2
iyon
adsorpsiyonu fazla deimemektedir. Bylece allan konsantrasyonda etkin aktif
karbon miktar 0.3 g olarak seilmitir.
25 mg/L inko konsantrasyonunda, 0.3 g etkin aktif karbon miktar ve yine
zelti doal pH snda 25
o
C de inko adsorpsiyonu zerine adsorpsiyon temas
sresinin etkisi incelenmitir. ekil 4.27 de temas sresinin adsorpsiyon zerine etkisi
verilmektedir.




81

ekil 4.27. Temas Sresine Kar Yzde Zn
+2
yon Adsorpsiyonundaki Deiim(0.3 g
aktif karbon, 25 mg/L, 25 C, pH 6.45)

Burada adsorpsiyon temas sresi arttka yzde adsorpsiyon deeri artmaktadr.
4.saat a kadar adsorpsiyonda art gzlenirken bu zamandan sonra fazla bir deiiklik
gzlenmemitir.
0.3 g aktif karbon miktar, 4 saat adsorpsiyon temas sresinde, 25
o
C de zelti
balang konsantrasyonunun adsorpsiyona etkisi incelenmitir. Bu alma 10150
mg/L aralnda balang zelti konsantrasyonu seilerek gerekletirilmitir.
Balang inko konsantrasyonunun adsorpsiyona etkisi ekil 4.28 de verilmektedir.
zelti konsantrasyonunun art ile Zn
+2
iyon adsorpsiyonunda azalma tespit edilmitir.
Dk konsantrasyon deerinde adsorpsiyon % 100 deerlerinde iken yksek
konsantrasyon deerin de % 75 deerine dmektedir.





82

ekil 4.28. inko Konsantrasyonuna Kar Yzde Zn
+2
yon Adsorpsiyonundaki
Deiim (0.3 g aktif karbon, 25 C, pH 6.45, 4 saat)

zelti pH snn adsorpsiyon zerine etkisi olduka nemlidir. 0.3 g aktif
karbon, 4 saat temas sresi, 25 mg/L zelti konsantrasyonu seilerek zelti pH s 3-9
arasnda deiecek ekilde 25
o
C de pH n adsorpsiyona etkisi incelenmitir. pH n
adsorpsiyon zerine etkisi ekil 4.29 da verilmektedir. zelti pH deerinin art ile
Zn
+2
adsorpsiyonu belirgin bir art gstermektedir. pH 7 e kadar art grlrken
pH>7 de adsorpsiyon deimemektedir. Sulu ortamda aktif karbon yzeyi negatif
ykldr.
Dk pH larda aktif karbon yzey yk pozitif olduu iin Zn
+2
adsorpsiyonu
sz konusu deildir. pH 2 den sonra pH artka aktif karbon yzey yk negatif
yklenerek Zn
+2
adsorpsiyonu aktif karbonun negatif yknn art ile artar. pH 7 de
aktif karbon maksimum negatif yke sahiptir ve maksimum adsorpsiyon
gzlenmektedir. Ayrca zelti pH s 7e kadar sulu zeltide Zn
+2
iyonik tr , sulu
zeltide inkonun spesiasyon diyagramna gre baskn durumdadr [79]. pH 7 den
sonra Zn(OH)
2
kmeye balar ve ortamda Zn(OH)
3
-
ve Zn(OH)
4
-
formunda inko
vardr. Nitekim pH nn bazik olduu deerler metal adsorpsiyonu iin nerilmez.
Marzal ve arkadalar tarafndan yaplan almada da benzer sonular elde edilmi olup
pH artnn etkisi ayn yaklam ile deerlendirilmitir [80].




83

ekil 4.29. zelti pH snn Zn
+2
iyon Adsorpsiyonuna Etkisi (0.3 g aktif karbon, 25
mg/L Zn, 25 C, 4 saat)

























84
5. SONU VE NERLER
5.1. Sonular
Bu almada, tarmsal bir atk olan portakal kabuundan aktif karbon elde
edilmitir. Portakal kabuklarndan aktif karbon eldesi kimyasal aktivasyon ilemi
yaplarak gerekletirilmi ve impregnant olarak K
2
CO
3
, ZnCl
2
,

H
3
BO
3
ve

SrCl
2
kullanlmtr. Elde edilen aktif karbonlarn yzey alan tayinleri Micromeritics Tristar
3000 model yzey analizr cihaznda, karakterizasyonlar ise FTIR, XRD, DTA ve
TGA teknikleri ile yaplmtr.
Bu almada elde edilen deneysel sonular aada zetlenmitir.
1. Orijinal portakal kabuunun dk kl ierikli (%3.08), karbon ve oksijence zengin
olduu grlmektedir. Tm aktif karbonlarn kimyasal aktivasyon ile ham rnee gre
karbon ieriklerinin artt, oksijen deerlerinin dt grlmektedir. Kimyasal
aktivasyonda beklenen bir sonu olup C/H orannn artmas ile aktif karbon yapsnn
grafitletii tespit edilmitir. Tm aktif karbonlarn kl deerlerinin kullanlan
impregnanta gre farkllk grld saptanmtr.
2. Kimyasal aktivasyonda en yksek yzey alanlar K
2
CO
3
da 950 C de 1352 m
2
/g,
ZnCl
2
ile 500 C de 1215 m
2
/g, H
3
BO
3
ile 600 C de 577 m
2
/g ve SrCl
2
ile 600 C de
290 m
2
/g olarak elde edilmitir. En yksek toplam gzenek hacmi deerleri SrCl
2
hari
yksek yzey alan deerleri ile paralellik gstermektedir. Elde edilen aktif karbonlarn
ortalama por aplarna gre K
2
CO
3
ve ZnCl
2
rneklerinde yap genellikle
mikrogzenekli iken H
3
BO
3
ve SrCl
2
de rneklerin genellikle mezogzenekli olduu
saptanmtr. Aktif karbon verimleri K
2
CO
3
da % 10-22, ZnCl
2
de % 31-40, H
3
BO
3

de % 32-47, SrCl
2
de ise % 25-39 aralnda deimektedir.
3. Elde edilen aktif karbonlarn BET 77 K de N
2
adsorpsiyon izoterm erileri genel
olarak Tip I ve Tip IV olduu tespit edilmitir. Gzenek yaps ve yzey alanna
bakldnda K
2
CO
3
ve ZnCl
2
den elde edilen aktif karbonlarn Tip I ierisinde H ve L
tipi izoterm erileri verdii grlmektedir. H
3
BO
3
ve SrCl
2
de ise genelde Tip IV fakat
mikro gzeneke zengin OSB4 rneinde Tip I olduu saptanmtr.
4. Ham rnein, FTIR spektrumunda yapnn fonksiyonel gruplarca zengin olduu
grlmektedir. K
2
CO
3
serisinde, aktif karbon rneklerinin aromatik yapca zengin ve
scakla bal olarakta karboksil, eterik fonksiyonel gruplarn varl saptanmtr.




85
rnekler HCl ile ykanmad iin 1400 cm
-1
civarnda karboksilat yaplarn varlda
saptanmtr. ZnCl
2
serisinde, scakla bal olarak yapnn genelde aromatik gruplarca
zengin olduu ancak yzeydeki fonksiyonelliin K
2
CO
3
a gre daha az olduu
saptanmtr. H
3
BO
3
ile elde edilen rneklerde, H
3
BO
3
in yanma geciktirici
zelliinden dolay yapnn byk oranda aromatikletii fonksiyonelliin ise genel
olarak hidroksil ve karboksil yaplardan olutuu saptanmtr. SrCl
2
serisinde, kl
deerinin yksek olmasna bal olarak fonksiyonellik az olup alifatik C-H, hidroksil ve
karboksilat yaplar tespit edilmitir.
5. Ham rnein XRD verilerinde grld zere yapnn amorf ve kristalli olduu
saptanmtr. K
2
CO
3
serisindeki rneklerin, genelde amorf olduu saptanmtr. Ancak
HCl ile ykama yaplmadndan yapdaki K
2
CO
3
a ait pikler aka grlmtr.
Scaklk art ile de yapda dzenlemenin olduu grlmektedir. ZnCl
2
serisinde kl
ieriinin dk olmas sebebiyle (HCl ile ykama nedeniyle) yapnn amorf olduu
grlmektedir. H
3
BO
3
ile elde edilen aktif karbon rneklerinde yapnn genelde amorf
olduu 400-600 C aralndaki aktif karbon rneklerinin ksmende olsa kristalli olduu,
700-900 C aralnda ise iki farkl amorf blgenin yapda yer ald grlmtr. SrCl
2
serisinde, 500-700 C aralndaki aktif karbon rneklerde SrCO
3
hakim olduundan
buna ait XRD sonularnda aka grlmektedir. 800-900 C de aktif karbon yapsnda
iki amorf blgenin olduu gzlenmitir.
6. Ham rnein DTA spektrumundan bileimine bal olarak be farkl geni bandl
ekzotermik pik grlmektedir. Tm aktif karbon rneklerinde scaklk art ile
ekzotermik pik maksimumlarnn genel olarak artt dolaysyla sl kararllnn artt
saptanmtr. Tm rneklerin TGA spektrumlarda DTA spektrumlar ile uyumaktadr.
7. Maksimum yzey alannn elde edildii aktif karbon rneklerinin (OSKC95, OSZn5,
OSB6 ve OSSr6) standart metilen mavisi, iyot ve melanoidin adsorpsiyon deerleri
yzey alan ile paralellik gstermitir.
8. Elde edilen aktif karbonlar iinde en yksek yzey alanna sahip olan OSKC95 (1352
m
2
/g) kodlu rnek ile inko adsorpsiyon deneyleri yaplmtr. Adsorpsiyon
deneylerinde optimum artlar, 25 C de 25 mg/L Zn
+2
iyonu iin 0.3 g madde miktar,
4 saat temas sresi ve pH 6.45 olarak bulunmutur.







86
5.2. neriler
Bu alma sonucunda elde edilen verilere dayanarak, ilerleyen dnemlerde
gerekletirilecek almalara k tutacak neriler aada verilmitir;

Portakal kabuundan ZnCl
2
ile elde edilen aktif karbonlar, sert bir yapya sahip
olduklarndan granler aktif karbon retiminde kullanlabilir.
Portakal kabuundan ZnCl
2
ile elde edilen granler aktif karbonlar ile gaz
adsorpsiyon almalar yaplabilir,
K
2
CO
3
ile elde ettiimiz aktif karbonlarn yzey alanlar yksek bulunduundan
atk sularn temizlenmesi ileminde kullanlabilir.



























87
6. KAYNAKLAR

[1] J.W. Patrick, Porosity in Carbons, Edward Arnold, London, 1995.
[2] W.T. Tsai, C.Y. Chang and S.L. Lee, A Low Cost Adsorbent From Agricultural
Waste Corn Cob By Znc Chloride Activation, Bioresource Tech. 64 (1998) 211-217.
[3] F. Akkurt , A. Alclar ve O. endil, Sularda Bulunan Nitratn Adsorpsiyon yoluyla
Uzaklatrlmas, Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der., Cilt 17, No 4, 2002, s. 83-91.
[4] A.M. Youssef, Th. El-Nabarawy and S.E. Samra, Sorption properties of chemically-
activated carbons 1. Sorption of cadmium(II) ions, Colloids and Surfaces A:
Physicochem. Eng. Aspects 235 (2004) 153-163.
[5] H. Ekinci, N. Kabay, M. Yksel ve M. Salam, Tarmsal atklardan Aktif Karbon
retimi ve Sulu zeltilerdeki Cd (II) yonlarnn Giderilmesinde Kullanlmas,
UKMK-2 Bildiri Kitab, stanbul, 9-13 Eyll, (1996), s. 1159-1163.
[6] M. Demir, . Demirci ve A. Usanmaz, Anorganik Kimya ve Uygulamas, Milli
Eitim Basmevi, stanbul, 1980, s. 112-121.
[7] F.L. Breusch ve E. Ulusoy, Genel Anorganik Kimya, Fatih Yaynevi Matbaas,
stanbul, 1976, s. 182-183.
[8] C.E. Mortimer, Modern niversite Kimyas, alayan Kitabevi, stanbul, 1993, s.
33.
[9] E. Erdik ve Yksel Sarkaya, Temel niversite Kimyas, Gazi Kitabevi, Ankara,
2000, s. 711.
[10] H.N. Terem, Anorganik Snai Kimya, irketi Mrettibiye Basmevi, stanbul,
1973, s.135.
[11] R.H. Petrucci, W.S. Harwood ve F.G. Herring, Genel Kimya 2, Palme Basmevi,
Ankara, 2002, s.933.
[12] H. Remy, Anorganik Kimya, stanbul niversitesi Yaynlar, 1. Cilt, 1948, s.502.
[13] J. Hayashi, T. Horikawa, K. Muroyama and V.G. Gomes, Activated carbon from
chickpea husk by chemical activation with K
2
CO
3
: preparation and characterization,
Microporous and Mesoporous Materials 55 (2002) 63-68.
[14] V. Gomez- Serrano, J. Pastor- Villegas and A. Perez- Florindo,C.D. Vale, C.V.
Calahorro, FT-IR study of rockrose and of char and activated carbon , J. Analytical
and App. Pyrolysis 36 (1996) 71-80.




88
[15] H. Teng and T.S. Yeh, Preparation of Activated Carbons from Bituminous Coals
with Zinc Chloride Activation, Ind. Eng. Chem. Res. 37 (1998) 58-65.
[16] F.R. Reinoso and M.M. Sabio, Activated Carbons from Lignocellulosic Materials
by Chemical and/or Physical Activation: an Overviev, Carbon 30 (1992) 1111-1992.
[17] J. Hayaski, T. Horikawa, I. Takeda, K. Muroyama, and N.F. Ani, Preparing
activated carbon from various nutshells by chemical activation with K
2
CO
3
, Carbon 40
(2002) 2381-2386.
[18] A.C. Lua and J. Guo, Preparation and characterization of activated carbons from
oil-palm stones for gas-phase adsorption, Colloids and Surfaces A: Physicochemical
and Engineering Aspects 179 (2001) 151-162.
[19] . Sarc, Baz Trk Linyitlerden Aktif Karbon Hazrlanabilirliinin ncelenmesi,
Yksek Lisans Tezi, nn niversitesi , 2001.
[20] J.W. Hassler, Activated Carbon, Chemical Publishing Company, New York, 1963,
p. 171.
[21] A. Ahmadpour and D.D. Do, The Preparation of Activated Carbon from
Macadamia Nutshell by Chemical Activation, Carbon 35 (1997) 1723-1732.
[22] N. Yaln and V. Sevin, Studies of the surface area and porositiy of activated
carbons prepared from rice husk, Carbon 38 (2000) 1943-1945.
[23] J.W. Kim, M.H. Sohn, D.S. Kim, S.M. Sohn and Y.S. Kwon, Production of
granular activated carbon from waste walnut shell and its adsorption characteristics for
Cu
2+
ion, J. Hazardous Materials B85 (2001) 301-315.
[24] Z. Yue, C.L. Mangun and J. Economy, Preparation of fibrous porous materials by
chemical activation 1. ZnCl
2
activation of polymer-coated fibers, Carbon 40 (2002)
1181-1191.
[25] J.W. Hassler, Activated Carbon, Chemical Publishing Company, New York, 1974,
p. 99-100.
[26] Y. Sarkaya, Fizikokimya, Gazi Bro Kitabevi, Ankara, 1993, s. 633-647.
[27] A.R. Berkem, Fizikokimya, Fatih Yaynevi Matbaas, stanbul, 1980, s. 789.
[28] Y. ahin, Baz Organik Asitlerin Sulardan yon Deitirici ve Aktif Karbonla
Uzaklatrlmas, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi, 2003.
[29] H. akr, Antep Fst Kabuundan Etkin Karbon retimi, Yksek Lisans Tezi,
stanbul niversitesi, 1999.




89
[30] H. Sontheimer, J.C. Crittenden and R.S. Summers, Activated Carbon for Water
Treatment, DVGW-Forschungsstelle, London, 1988, s.2 ve 118.
[31] E.C. Bernardo, R. Egashra and J. Kawasaki, Decolorization of Molasses
Wastewater Using Activated Carbon Prepared from Cane Bagasse, Carbon 35 (1997)
1217-1221.
[32] G. Annadurai, R.S. Juang and D.J. Lee, Use of cellulose-based wastes for
adsorption of dyes from aqueous solutions, J. Hazardous Materials B92 (2002) 263-
274.
[33] J.B. Castro, P.R. Boneli, E.G. Cerrella and A.L. Cukierman, Phosphoric Acid
Activation of Agricultural Residues and Bagasse from Sugar Cane: Influence of the
Experimental Conditions on Adsorption Characteristics of Activated Carbons, Ind.
Eng. Chem. 39 (2000) 4166-4172.
[34] R. Kailappan, L. Gothandapani and R. Viswanathan, Production of activated
carbon from prosopis, Bioresource Tech. 75 (2000) 241-243.
[35] P. Galiatsatou, M. Metaxas, D. Arapoglou and V.K. Rigopoulou, Treatment of
olive mill waste water with activated carbons from agricultural by-products, Waste
Management 22 (2002) 803-812.
[36] ASTM D 4607-94, Standard Test Metod For Determination of Iodine Number of
Activated Carbon,.
[37] H.Yaln ve M. Gr, Su Teknolojisi, Palme Yaynclk, Ankara, 2002, s.1.
[38] V. Atl ve . Belenli, 1.Atk Su Sempozyumu, Bildiri Kitab, Kayseri, 22-24
Haziran, (1998), s. 6.
[39] J. Hanzlik, J. Jehlicka, O. Sebek, Z. Weishauptova and V. Machovic, Multi-
component adsorption of Ag(I), Cd(II), Cu(II) by natural carbonaceous materials,
Water Research 38 (2004) 2178-2184.
[40] Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Teknik Usuller Teblii, Madde 35, 7 Ocak 1991
tarihli ve 20748 sayl Resmi Gazete de yaynlanmtr.
[41] T. Akgn, Adsorpsiyon Teknikleriyle Tekstil Atk Sularnn Renklerinin
Giderilmesi , Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi, 1999.
[42] TMMOB Maden Mhendisleri Odas Yayn, Madencilik Blteni, Say: 21, Eyll,
1992, s. 5.
[43] M. Sheintuch and Y.I.M. Meytal, Comparison of catalytic processes with other
regeneration methods of activated carbon, Catalysis Today 53 (1999) 73-80.




90
[44] K. Okada, N. Yamamoto, Y. Kameshima and A. Yasumori, Porous Properties of
Activated carbon from waste newspaper prepared by chemical and physical activation,
J. Colloid and Interface Science 262 (2003) 179-193.
[45] A. Bagreev, D.C. Locke and T.J. Bandosz, H
2
S Adsorption/Oxidation on
Adsorbents Obtained from Pyrolysis of Sewage-Sludge-Derived Fertilizer Using Zinc
Chloride Activation, Ind. Eng. Chem. Res. 40 (2001) 3502-3510.
[46] L. Dbek, Sorption of zinc ions from aqueous solutions on regenerated activated
carbons, J. Hazardous Materrials B101 (2003) 191-201.
[47] TS 6879, Aktif Karbonlarda Kl Tayini, TSE, Ankara,1989.
[48] O.N. Kononova, A.G. Kholmogorov, A.N. Lukianov, S.V. Kachin, G.L. Pashkov
and Y.S. Kononov, Sorption of Zn(II), Cu (II), Fe(II) on carbon adsorbents from
manganese sulfate solutions, Carbon 39 (2001) 383-387.
[49] Y. Lin and H. Teng, Mesoporous carbon from waste tire char and their application
in wastewater discoloration, Microporous and Mesoporous Materials 54 (2002) 167-
174.
[50] G.H. Oh and C.R. Park, Preparation and characteristics of rice-straw-based porous
carbons with high adsorption capacitiy, Fuel 81 (2002) 327-336.
[51] M.M. Saeed, M. Ahmed and A. Ghaffar, Adsorption Profile of Molecular Iodine
and Iodine Number of Polyurethane Foam, Separation Science and Tech. 38 (2003)
715-731.
[52] A.U. Mahmood, J. Greenman and A.H. Scragg, Orange and Potato peel extract,
Enzyme and Microbial Tech. 22 (1998) 130-137.
[53] J. Tirthankar, C. Bidham and M. Sukumar, Biodegradable film Modification of the
biodegradable film for fire retardancy, Poly. Deg. Stab. 69 (2000) 79-82.
[54] T. Hsisheng, Y. Tien-Sheng and H. Li-Yeh, Preparation of activated carbon from
with phosphoric acid activation, Carbon 36 (1998) 1387-1395.
[55] J. Guo and A.C. Lua, Textural characterization of activated carbon from oil-palm
stones pretreated with various impregnated agents, J. Porous Materials 7 (2000) 491-
497.
[56] C. Namasivayam and K. Kadirvelu, Activated carbons prepared from coir pith by
physical and chemical activation methods, Bioresource Tech. 62 (1997) 123-127.




91
[57] Y. Guo, S. Yang, K. Yu, J. Zhao, Z. Wang and H. Xu, The preparation and
mechanism studies of rice husk based porrous carbon, Mat. Chem. and Phy. 74 (2002)
320-323.
[58] F.R. Bevia, D.P. Rico and A.M. Gomis, Activated carbon from Almond Shells,
Eng. Chem. Prod. Res. Dev. 23(1984) 266-268.
[59] J.L. Figueiredo, M.F.R. Pereira, M.M.A. Freitas and J.J.M. rfo, Modification of
the surface chemistry of activated carbons, Carbon 37 (1999) 1379-1389.
[60] Y. nal and K. Ceylan, Low temperature extractability and solvent swelling of
Turkish lignites, Fuel Processing Tech. 53 (1997) 81-97.
[61] V.G. Serrano, J.P Villegas, A.P. Florinda, C.D. Valle and C.V. Calahorra, FT-IR
study of rockrose and char and activated carbon, J. Analytical and App. Pyrolysis 36
(1996) 71-80.
[62] R.K. Sharma, J.B. Wooten, V.L. Baliga, X. Lin, W.G. Chan and M.R. Hajaligol,
Characterization of chars from pyrolysis of Lignin, Fuel 83(2004) 1469-1482.
[63] S. Zhang and J.R. Dahn, Impact of moisture on the thermal behavior of K
2
CO
3
-
impregnated respirator carbons, Carbon 41 (2003) 1695-1705.
[64] R.L. Lehman, J.S. Gentry and N.G. Glumac, Thermal Stability of potassium
carbonate near its melting point, Thermochimica Acta 316 (1998) 1-9.
[65] P. Cipriani , G. Maruzzo, L. Piga and F. Pochetti, Thermal behaviour of mixtures
of an alunite ore with K
2
CO
3
, Thermochimica Acta 294 (1997) 139-146.
[66] N. Deb, Synthesis characterization and the thermal decomposition of potassium
tris(oxalate) lanthhanum (III) nonahydrate, Thermochimica Acta 338 (1999) 27-33.
[67] A. Ahmadpour and D.D. Do, The preparation of active carbons from coal by
chemical and physical activation, Carbon 34 (1996) 471-479.
[68] M.C.C. Lucena, A.V. Alencar, S.E. Mazetto and S.A. Soares, The effect of
additives on the thermal degradation of cellulose acetate, Poly. Deg. Stab. 80 (2003)
149-155.
[69] F. Surez-Garca, A. Martnez-Alonso and J.M.D. Tascn, Pyrolysis of apple pulp:
effect of operation conditions and chemical additives, J. Analytical and App.
Pyrolysis 62 (2002) 93-109.
[70] A.U. Mahmood, J. Greenman and A.H. Scragg, Orange and Potato peel extract,
Enzyme and Microbial Tech. 22 (1998) 130-137.




92
[71] J. Hayashi, A. Kazehaya, K. Muroyama and A.P. Watkinson, Preparation of
activated carbon from various nutshells by chemical activation with K
2
CO
3
, Carbon 38
(2000) 1873-1878.
[72] DW. Mckee Mechanisms of the alkali metal catalyzed gasification of carbon Fuel
62(2) (1983) 170-175.
[73] A. Huidobro, A.C. Pastor and F.R. Reinoso, Preparation of activated carbon cloth
from viscous rayon PartIV: Chemical Activation, Carbon 39, 2001, 389-398.
[74] F.R. Reinoso and M.M. Sabio, Activated carbons from lignocellulosic materials by
chemical and/or physical activation:on overview, Carbon 30 (1992) 1111.
[75] A. Ahmadpour and D.D. Do, The Preparation of active Carbons from Coal by
chemical and Physical Activation, Carbon 34, 1996, 471-479.
[76] B. Garba, Effect of zinc borate as flame reterdant formulation on some tropical
woods, Poly. Deg. Stab. 64 (19995) 17-522.
[77] A.N. Shirsat, K.N. G. Kaimal, S.R. Bharadwaj and D.D., Thermodynamic stability
of SrCeO3, J. Solid State Chem. 177 (2004) 2007-2013.
[78] K. Gergova and N. Petrov, Adsorption Properties and Microstructure of Activated
Carbon Produced Agricultural by-products steam prolysis, Carbon 32 (1994) 693.
[79] J.N. Butler, Ionic equilibrium ,A Mathematical Approach Addision- Wesley
Massachusetts, 1964.
[80] P. Marzal, A. Seco, J. Ferer and C. Gabaldon, Cadminium and zinc adsorption onto
activated karbon : influence of temperature, pH and metal/carbon ratio. J. Chem. Tech.
Biotechnol 66 (1996) 279.














93
ZGEM


1978 ylnda Malatya da domutur. 1996 ylnda Hac Hseyin Klk Anadolu
Ticaret Lisesinden mezun olmutur. 1997 ylnda nn niversitesi Mhendislik
Fakltesi Kimya Mhendislii Blmn kazanm ve buradan 2001 ylnda mezun
olmutur. 2002 ylnda nn niversitesi Fen Bilimleri Enstits Kimya Mhendislii
Anabilim Dalnda yksek lisansa balamtr. Halen ANATEKS A..de Kimya
Mhendisi olarak almaktadr.