Trnh nh Hon Vin Ton hc

1
PHNG PHP TA TRONG KHNG GIAN

1. Mt S Cng Thc Cn Nh
1- di on thng
Nu
1 1 1 2 2 2
( ; ; ), ( ; ; ) A x y z B x y z th
( ) ( ) ( )
2 2 2
1 2 1 2 1 2
AB x x y y z z = + + .
2- Khong cch t im n mt phng
Nu im ( ; ; )
o o o
M x y z v mt phng (P): 0 Ax By Cz D + + + = th

( ) ( ) ;
2 2 2
0
o o o
A P
Ax By Cz D
d
A B C
+ + + =
=
+ +
.
3- Khong cch t im n ng thng
Nu im M ng thng (d):
qua A
vtcp u

th
( ) ( ) ;
,
A d
AM u
d
u



=

.
4- Khong cch gia hai mt phng song song
L khong cch t 1 im trn mt phng ny ti mt phng kia
nu (P): 0 Ax By Cz D + + + = v (Q): ' 0 Ax By Cz D + + + = th

( ) ( ) ( ) ,
2 2 2
'
P Q
D D
d
A B C

=
+ +

5- Khong cch gia hai ng thng
+ Nu hai ng thng song song th khong cch gia chng bng khong cch t 1 im trn
ng ny ti ng kia, khi ta dng cng thc 3 tnh.
+ Nu hai ng thng (d
1
):
1
qua A
vtcp u

v (d
2
):
2
qua B
vtcp u

l hai ng thng cho nhau th

( )
[ ]
[ ]
1 2
1 2
;
1 2
. ,
,
d d
AB u u
d
u u
=

.
6- Khong cch gia ng thng v mt phng
+ Nu ng thng v mt phng c im chung th khong cch bng 0.
+ Nu ng thmg song song vi mt phng th khong cch gia chng bng khong cch t
1 im ca ng thng ti mt phmg, s dng cng thc 2 tnh.
7- Gc gia hai ng thng
Nu (d
1
), (d
2
) c VTCP ln lt l
1 2
, u u

th gc [ ] ( ) 0; 90
o
gia chng c xc
nh theo cng thc
1 2
1 2
.
cos
.
u u
u u
=

.
8- Gc gia hai mt phng
Nu hai mt phng (P) v (Q) c hai vtpt ln lt l
1 2
, n n

th gc
[ ] ( ) 0; 90
o
gia chng c xc nh theo cng thc
1 2
1 2
.
cos
.
n n
n n
=

.
9- Gc gia ng thng v mt phng
Nu ng thng (d) c vtcp l u

v mt phng (P) c vtpt l n

th gc

Trnh nh Hon Vin Ton hc

2
[ ] ( ) 0; 90
o
gia chng c xc nh theo cng thc
.
sin
.
u n
u n
=

.
10- Din tch mt s a gic thng gp
i/ Din tch tam gic ABC l
1
,
2
ABC
S AB AC

=

.
ii/ Din tch hnh bnh hnh ABCD l
,
ABCD
S AB AD

=



.
11- Th tch hnh chp

day
1
.
3
chop
V h S = .
+ Nu l hnh chp tam gic ( t din) ABCD th
1
. ,
6
ABCD
V AB AC AD

=




12- Th tch hnh tr
( l mt a din c hai y // v bng nhau, cc mt bn l cc hnh bnh hnh)
.
lang tru day
V h S = .
+ Th tch ca hnh hp ABCD.ABCD l
'. ,
hop
V AA AB AD

=



.


2. Phng Trnh Mt Phng

Bi ton 1: Vit phng trnh mt phng qua 3 im phn bit.
Bi ton 2: Vit phng trnh mt phng qua mt im v vung gc vi mt ng thng.
Bi ton 3: Vit phng trnh mt phng cha 2 ng thng ct nhau.
Bi ton 4: Vit phng trnh mt phng cha 2 ng thng song song.
Bi ton 5: Vit phng trnh mt phng cha 1 im v mt ng thng.
Bi ton 6: Vit phng trnh mt phng qua mt im v song song vi hai ng thng khng cng
phng.
Bi ton 7: Cho hai ng thng cho nhau. Vit phng trnh mt phng cha ng thng ny v
song song vi ng thng kia.
Bi ton 8: Cho 1 ng thng v mt mt phng khng vung gc vi n. Vit phng trnh mt
phng cha ng thng v vung gc vi mt phng.
Bi ton 9: Cho 2 im phn bit A, B. Vit phng trnh mt phng qua A v cch B mt khong ln
nht.
Bi ton 10: Cho mp(P) v im A. Vit phng trnh mp(Q) i xng vi mp(P) qua A.
Bi ton 11: Cho 2 mt phng phn bit (P
1
), (P
2
). Vit phng trnh mt phng (P
3
) i xng vi
(P
1
) qua (P
2
).
Bi ton 12: Vit phng trnh mt phng qua im M ( khc gc O) v ct cc trc to ti cc

im A, B, C sao cho
2 2 2
OA OB OC
a b c
+ + t gi tr nh nht ( , , 0 a b c > ) .

Trnh nh Hon Vin Ton hc

3
Ch : Trong trng hp bi yu cu vit phng trnh mt phng cha ng thng (d) v tha
mn thm iu kin no . Ngoi cch gii trc gic bng cch m hnh nh trn, ta c th s dng
phng trnh chm mt phng

1 1 1 1 2 2 2 2
( ) ( ) 0 m Ax B y C x D n A x B y C x D + + + + + + + =
Sau s dng iu kin ca (gt) tm ra cp ( , ) m n .


3. Phng Trnh ng Thng

Bi ton 1: Vit phng trnh ng thng qua 2 im phn bit.
Bi ton 2: Vit phng trnh ng thng qua 1 im v vung gc vi mt mt phng.
Bi ton 3: Vit phng trnh ng thng qua 1 im v song song vi mt ng thng hoc // vi
hai mt phng ct nhau.
Bi ton 4: Vit phng trnh ng thng vung gc chung ca 2 ng thng cho nhau.
Bi ton 5: Vit phng trnh ng thng qua 1 im ct v vung gc vi mt n thng.
Bi ton 6: Vit phng trnh ng thng qua 1 im v ct 2 ng thng cho nhau.
Bi ton 7: Vit phng trnh ng thng hnh chiu ca mt ng thng ln mt phng.
Bi ton 8: Cho 2 ng thng cho nhau (d
1
), (d
2
) v mt im A khng nm trn 2 /t . Vit
phng trnh ng thng qua A, ct (d
1
) v vung gc vi (d
2
).
Bi ton 9: Vit phng trnh ng thng ct hai ng thng cho nhau v vung gc vi mp(P).
Bi ton 10: Vit phng trnh ng phn gic ca mt gc cho truc.
Bi ton 11: Vit phng trnh ng thng i xng vi mt ng thng qua mt mt phng.
Bi ton 12: Vit phng trnh ng thng qua im A, vung gc vi ng thng (d), song song
hoc nm trn mp(P).
Bi ton 13:Cho mp(P), v hai ng thng phn bit khng song song vi n. Vit phng trnh
ng thng nm trn (P) v ct hai ng thng cho.
Ch 1: vit phng trnh ca ng thng c hai phng n:
1- Tm ra hai mt phng phn bit cng cha ng thng cn tm.
2- Tm ta mt im trn ng thng v vct ch phng ca n.
Ch 2: Khi m t trn hnh v cn ch rng: Mt phng th c vct php tuyn, ng thng th
c 1 im v vct ch phng.


4. Phng Trnh Mt Cu
A- Tm tt l thuyt
1. nh ngha:
Trong khng gian mt cu l tp hp tt c cc im cch im I cho trc mt khong khng i
0 R > . K hiu l mt cu S(I; ) R .
2. Phng trnh mt cu
2.1 Phng trnh chnh tc ca mt cu
Trong h ta Oxyz cho im I( ; ; a b c ) Khi S(I; ) R c phng trnh chnh tc l

2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b z c R + + = (1)
2.2 Phng trnh tnq qut ca mt cu

2 2 2
0 x y z ax by cz d + + + + + + = (2)

Trnh nh Hon Vin Ton hc

4
3. V tr tong i ca ng thng v mt cu
Xt mt cu S(I; ) R v ng thng (d). Ta c
- ng thng (d) nm ngoi mt cu
( ) (I; ) d
d R > .
- ng thng (d) l tip tuyn ca mt cu
( ) (I; ) d
d R = .
- ng thng (d) ct mt cu ti hai im phn bit
( ) (I; ) d
d R < .
Ch : i/ Vi hai on thng c cc im u mt trn mt cu th on thng ln hn nu n
gn tm hn
ii/ Cho 2 im A, B trn mt cu. Khi hnh chiu vung gc ca tm I ln AB l trung
im ca AB v ngc li.
4. V tr tng i ca mt phng v mt cu
Xt mt cu S(I; ) R v mt phng (P). Ta c
- Mt phng (P) nm ngoi mt cu
( ) (I; P )
d R > .
- Mt phng (P) l tip din ca mt cu
( ) (I; P )
d R = .
- Mt phng (P) ct mt cu theo mt ng trn (C)
( ) (I; P )
d R < .
Ch : i/ Trong khng gian ngi ta coi ng trn l giao ca mt mt phng v mt mt cu. Do
ng trn trong khng gian c phng trnh l mt h gm phng trnh ca mt mt cu v phng
trnh ca mt mt phng cha n.
ii/ Nu (C)= S(I; ) R (P) th tm J ca ng trn (C) l hnh chiu vung gc ca I ln mp(P)
v ta c h thc

2 2 2
IJ R r = + .
B. Mt s bi ton c bn vit PT mt cu
Bi ton 1: Vit phng trnh mt cu i qua 4 nh ca mt t din.
Bi ton 2: Vit phng trnh mt cu i xng vi mt mt cu cho trc qua 1 im hoc 1 ng
thng hoc mt mt phng.
Bi ton 3: Cho hai mt phng phn bit (P
1
), (P
2
) v ng thng (d) khng nm trn mt phng no
trong 2 mt phng cho. Vit phng trnh mt cu c tm nm trn (d)v tip xc vi 2
mt phng.
Bi ton 4: Cho im I v ng thng (d). Vit phng trnh mt cu tm I v ct (d) ti 2 im c
khong cch l h .
Bi ton 5: Cho im I v mt phng (P). Vit phng trnh mt cu
a/ tm I v tip xc vi mp(P).
b/ tm I v ct (P) theo mt ng trn c (bn knh lhoc chu vi l hoc din tch
l...).
Bi ton 6: Cho ng thng (d), im A, mp(P). Vit phng trnh mt cu c tm nm trn (d) qua
A v tip xc vi (P).
Bi ton 7: Cho ng thng (d) v hai im A, B phn bit. Vit phng trnh mt cu i qua A, B
v c tm nm trn (d).
Bi ton 8: Cho mt cu (S
1
) v mt phng (P). Vit phng trnh mt cu (S
2
) cha ng trn
(C)= S(I; ) R (P) v tha mn iu kin
a/ i qua im A.
b/ c tm nm trn mt phng (Q).
Ch m rng khi nim chm v ng dng.



Trnh nh Hon Vin Ton hc

5
BI TP MT CU

Bi 1: Cho 4 im A(1;1;1), B(1;2;1), C(1;1;2), D(2;2;1)
a/ Vit phng trnh ng vung gc chung ca AC v BD.
b/ Vit phng trnh mt cu i qua 4 im A, B, C, D.
Bi 2: Cho 4 im A(1;-1;0), B(2;1;1); C(3;0;0); D(-2;-1;2)
a/ Vit phng trnh ng thng (d) qua D, song song vi mp(ABC) v vung gc vi CD.
b/ Vit PT mt cu (S) ngoi tip t din ABCD, tm tm v bn knh ca (S).
Bi 3: Cho ng thng

2 2 0
(d):
2 2 0
x y z
x y z
+ =

+ =

v mt cu
2 2 2
(S) : 2 2 2 0 x y z x z + + + = .
a/ Vit phng trnh ng thng qua tm mt cu, ct v vung gc vi (d).
b/ Vit phng trnh mt cu (S) i xng vi mt cu (S) qua (d).
Bi 4: Cho ng thng (d):
1 1
2 1 2
x y z +
= = v hai mt phng
(P): 2 5 0 x y z + + = v (Q): 2 2 0 x y z + + =
a/ Gi A, B l giao im ca (d) vi (P) v (Q). Tnh AB.
b/ Vit phng trnh mt cu c tm nm trn (d) v tip xc vi hai mt phng (P) v(Q).
Bi 5: Cho ng thng (d):
1 0
1 0
x y z
x y z
+ + + =

+ =

, v hai mt phng
(P): 2 2 3 0 x y z + + + = v (Q): 2 2 7 0 x y z + + + =
Vit phng trnh mt cu c tm nm trn (d) v tip xc vi (P), (Q).
Bi 6: Vit phng trnh mt cu c tm I(1;1;-1) v ct ng thng (d):
1 1
2 1 2
x y z +
= =
ti hai im A, B v AB = 8.
Bi 7: Cho im I(2;-1;1) v mp(P): 2 2 2 0 x y z + + = . Vit phng trnh mt cu
a/ Tm I v tip xc vi (P).
b/ Tm I v ct (P) theo mt ng trn c bn knh l 4.
Bi 8: Cho im I(1;2;-2) v mp(P): 2 2 5 0 x y z + + + = .
a/ lp PT mt cu (S) c tm I sao cho giao ca (S) v (P) l ng trn c chu vi l 8 .
b/ Chng minh (S) tip xc vi ng thng (d): 2 2 3 x y z = + = .
Bi 9: Vit phng trnh mt cu c tm nm trn ng thng (d):
1 1
1 1 2
x y z +
= =

, i qua im
A(0;1;0) v tip xc vi mp(P): 3 4 1 0 x y + = .
Bi 10: Vit phng trnh mt cu i qua 2 im A(1;2;0); B(3;0;2) v c tm nm trn ng thng
(d): 1 (t )
x t
y t
z t
=

= +

.
Bi 11: Lp phng trnh mt cu cha ng trn (C):
{
2 2 2
( 3) ( 4) 36
2 1 0
x y z
x y z

+ + =

+ =

v i qua
A(0;1;1). Tm tm v bn knh mt cu .
Bi 12: Cho mt cu
2 2 2
(S) : 2 4 2 3 0 x y z x y z + + + + = v mt phng (P): 2 2 14 0 x y z + = .
a/ Vit phng trnh mt phng (Q) cha trc Ox v ct (S) theo mt ng trn c bn knh

Trnh nh Hon Vin Ton hc

6
bng 3.
b/ Tm to im M thuc mt cu (S) sao cho lhong cch t M n mp(P) ln nht.
Bi 13: Cho mt cu (S)
2 2 2
( 3) ( 2) ( 1) 9 x y z + + + = v mp(P): 2 2 11 0 x y z + + + = . Tm im M
Trn (S) sao cho khong cch t M n mp(P) ngn nht.
Bi 14: Lp phng trnh mt phng (P) cha ng thng

8 11 8 30 0
(d):
2 0
x y z
x y z
+ =

v tip xc vi mt cu
2 2 2
(S) : 2 6 4 15 0 x y z x y z + + + + = .

=================================================================

GII HNH HC KHNG GIAN BNG PP GN H TO


Bi 1: (Khi A-2002)
Cho hnh chp tam gic u S. ABC nh S, c di cnh y bng a . Gi M, N ln lt l
trung im ca cc cch SB, SC. Tnh theo a din tch AMN , bit rng mp(AMN) vung
gc vi mp(SBC).
Bi 2: (Khi B-2002)
Cho hnh lp phng ABCD.A
1
B
1
C
1
D
1
c cnh bng a .
a/ Tnh theo a khong cch gia hai ng thng A
1
B v B
1
D.
b/ Gi M, N, P ln lt l trung im ca cc cnh A
1
B, CD, A
1
D
1.
Tnh gc gia MP v C
1
N.
Bi 3: (Khi D-2002)
Cho hnh t din ABCD c cnh AD vung gc vi mp(ABC); AC = AD = 4cm; AB = 3cm;
BC = 5cm. Tnh khong cch t A n mp(BCD).
Bi 4: Cho hnh chp S.ABC c y l tam gic u cnh a v cnh bn SA vung gc vi
mp(ABC). Tnh khong cch t A n mp(SBC) theo a , bit rng
6
SA
2
a
= .
Bi 5: Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh vung cnh a , SA vung gc vi y v
SA =a . Gi E l trung im ca CD. Tnh theo a khong cch t im S n ng thng DE
Bi 6: Cho tam gic vung cn ABC c cnh huyn BC = a . Trn ng thng vung gc vi
mp(ABC) ti A ly im S sao cho gc gia hai mt phng (ABC) v (SBC) bng 60
o
. Tnh
theo a di on thng SA
Bi 7: (Khi A-2003)
Cho hnh hp ch nht ABCD.ABCD trong h to Oxyz vi A trng vi gc to .
B( a ; 0; 0), D(0; a ; 0); A(0;0; b ) ( 0, 0 a b > > ) . Gi M l trung im ca CC.
a/ Tnh th tch t din BDAM.
b/ Xc nh t s
a
b
hai mt phng (ABD) v (MBD) vung gc vi nhau.
Bi 8: (Khi B-2003)
Cho hnh lng tr ng ABCD. ABCD c y ABCD l mt hnh thoi cnh a , gc

BAD 60
o
= . Gi M l trung im cnh AA v N l trung im cnh CC. CMR bn im
B, M, D, N ng phng. Tnh di AA theo a t gic BMDN l hnh vung.
Bi 9: Cho hnh chp S.ABC c y ABC l tam gic vung ti B, AB = a , BC =2 a , cnh SA
vung gc vi y v SA = 2a . Gi M l trung im ca SC. Chng minh tam gic AMB cn

Trnh nh Hon Vin Ton hc

7
ti M v tnh din tch ca n.
Bi 10: (Khi B-2006)
Cho hnh chp S.ABCD c y l hnh ch nht cnh AB = a , AD = 2 a , SA = a v SA
vung gc vi y. Gi M, N ln lt l trung im ca AD v SC, I l giao im ca BM v
AC. Chng minh rng mp(SAC) vung gc vi mp(SMB). Tnh th tch ca khi t din
ANIB.
Bi 11: (Khi B-2007)
Cho hnh chp t gic u S.ABCD c y l hnh vung cnh bng a . Gi E l im i
xng ca D qua trung im ca SA, M l trung im ca AE, N l trung im ca BC. Chng
minh MN vung gc vi BD v tnh khong cch gia MN v AC.
Bi 12: (Khi D-2007)
Cho hnh chp S.ABCD c y l hnh thang,

ABC BAD 90
o
= = , BA = BC = a , AD = 2a .
Cnh bn SA vung gc vi y v SA = 2 a . Gi H l hnh chiu vung gc ca A ln SB.
Chng minh tam gic SCD vung v tnh khong cch t H n mp(SCD).

-------------------***-------------------