Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 9/3 Winter 2014, p. 1309-1324, ANKARA-TURKEY

OKULNCES DNEM OCUK KTAPLARINDA GRSEL BR
UYARAN OLARAK RESM
*


Gliz AHN
**


ZET
Kiisel, ruhsal ve fiziksel geliimin temelleri okulncesi dnemde
atlmaktadr. ocuk fiziksel adan olduu gibi kiisel ve ruhsal adan
da srekli deien ve gelien bir varlktr. Henz on bir aylkken kitap
ile iletiim kurmaya balayan ocuk iin kitap elendirici bir oyuncak
gibidir. Unutulmamaldr ki ocuk, oyun yoluyla renir. ocuun
kitapla ilk tanmas da resimler araclyla olur. Okulncesi dnemden
itibaren ocuun anlam evrenine katlan resimli kitaplar, ocukla
etkileim kurmada en baat grsel uyaran olmutur. Resimli kitaplar
ocukta grsel alglama yoluyla szl anlatm becerilerinin
gelitirilmesine olanak tanrken ocuun duyusal alglarn da harekete
geirecektir. Grsel bir uyaran olan resimli kitaplar araclyla ocuk,
tm duyularn etkin kullanabilecek anlatlmak isteneni
sezinleyebilecektir. Bu durum gz nne alndnda resimli ocuk
kitaplarnn eitimin en nemli basamaklarndan biri olduu
dnlmektedir.
Bu dorultuda alma kapsamnda ele alnacak konu, okulncesi
dnem ocuk kitaplarnda grsel bir uyaran olarak resimlerin
kullanmna ynelik olacaktr. Bu amala ncelikle resim ve okulncesi
dnemde kullanlan resimli kitaplara ksaca yer verilecektir. Bu alma
kapsamnda okulncesi dnem resimli kitaplar iki ayr balk altnda
toplanacaktr. Bunlardan ilki retici nitelikteki resimli kitaplar, ikincisi
ise yaznsal nitelikteki resimli yk kitaplar olacaktr. ncelikle retici
nitelikteki resimli kitaplar ksaca ele alnacaktr. Ardndan yaznsal
nitelikteki resimli yk kitaplarna yer verilecektir. Bu noktada,
ocuun duyarlk eitimini de iine alan bilisel ve duyusal srecine
katkda bulunan nitelikli kitap rneklerine de yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler: ocuk edebiyat, resimli kitaplar, ocuk,
okulncesi dnem.






*
Bu makale Crosscheck sistemi tarafndan taranm ve bu sistem sonularna gre orijinal bir makale olduu
tespit edilmitir.
**
Ar. Gr. Balkesir niversitesi Necatibey Eitim Fakltesi lkretim Blm Snf retmenlii Ana Bilim Dal,
El-mek: guliz@balikesir.edu.tr
1310 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
PICTURES AS A VISUAL STIMULUS IN PRESCHOOL
CHILDRENS BOOKS

ABSTRACT
The foundations of personal, psychological, and physical
development are laid in preschool education. Just like in physical
respects, the child is a being that develops in personal and
psychological respects. Children start communicating with books when
they are only eleven months old, and it is like an amusing toy for them.
It should not be forgotten hat children learn through play. The first
acquaintance of the child with a book is through pictures. After the
preschool period, picture books enter the universe of meaning of
children and become the simplest visual stimulus in establishing
communication with the book. Picture books provide the opportunity to
develop the verbal expression skills of children through visual
perception, and they also activate the affective perception of children.
Picture books are visual stimulus and by means of picture books,
children are able to effectively use all their senses and perceive all that
is intended to be explained. When this is taken into consideration,
childrens picture books are considered to be one of the most important
steps of education.
The subject to be discussed under the scope of the study in line
with this shall be on the use of pictures as a stimulus in preschool
childrens books. For this purpose, pictures and picture books used in
the preschool period shall be briefly discussed first of all. Within the
scope of this study, preschool picture books shall be collected under
two titles. The first one of these is didactic picture books, and the
second one is literary picture story books. First of all, didactic picture
books shall be discussed. Subsequently, picture story books shall be
discussed. At this point, quality book examples contributing to the
cognitive and affective process covering the sensitivity training of the
child shall also be discussed.
Key Words: Childrens literature, picture books, children,
preschool children.

Giri
Bilgelikten ve estetikten yoksun bilgi tehlikeli, estetikten yoksun bir yaamsa
ilkel ve irkindir
Zafer Genaydn

Siz hi resimli bir kitap okurken kk bir ocuun ok abuk sayfay evirmesine tank
oldunuz mu? Ben daha bu sayfay okumay bitirmemitim dediinizde, ocuk alayc bir ekilde
bakar ve Ama ben bitirdim diye yantlayabilir. ocuklar yazlardan ok resimlerin yky
anlattna inanrlar. Siz onlara kitab okurken sizin yky resimlerden anlattnz dnrler.
Aslnda iyi bir resimli kitap, yky resim sanatyla anlatr (Anderson, 2010: 63).
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1311

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Resim, en eski alardan gnmze iletiimi salayan, insanlarn ortak dili olmutur. nsan
yaamnn hemen hemen her aamasnda ska karlat resimler, renme yaantsnda da gz
ard edilmeyecek saygn bir yere sahiptir. Bazen bir eye bakmak ya da sesini duymak asl
tanmlanan eyi ifade etmemektedir. Ancak resimler araclyla, bir eyin neyi temsil ettiini ak
ve net bir biimde alglayabiliriz. Resimler, asl anlatlmak istenenle, konunun zyle ilikilidir.
Kimi zaman anlalmas zor ifadeleri basitletirme gcne sahiptir. nsann belleindeki kavramn
ete kemie brnm biimidir. Soyut kavramlarn somutlat, dncenin renk ve izgiyle
anlam kazand doal bir uyumdur. Dinlediimizde tasvirin yetersiz kald, grdmzde ise
bizi iine konuk eden bir tablo gibidir resim.
Biz yetikinler iin bu denli nemli bir yere sahip olan resmin, ocuklar iin nasl bir g
olduunu tahmin etmek hi de zor olmasa gerek. Onlarn duygu ve dnce evreninin snrlarn
zorlayan, izlediklerinde yzlerinde bir tebessm yaratan, geliimsel olarak dil becerisi tam
anlamyla tamamlanmad halde dudaklarndan ses ve szcklerin dklmesini salayan ve
kavramsal geliimin kaplarn aan grsel bir uyarandr resim.
ocuklar iin en nemli renme abalar ve becerileri okulncesi dnemde gerekleir.
Doduklarndan itibaren yrmeyi, konumay, iletiim kurmay, dnmeyi, sentez yapmay,
problem zmeyi ve daha birok renmeyi bu dnemde gerekletirirler. Aamal bir srece
dayanan bu renme becerileri geliimsel dnemlerinde gelitirilmezse, bu durum ocuun hem
okul yaantsnda hem de ilerleyen dnemlerinde renmenin glemesine neden olacaktr. Bu
noktada ocuklarn renme becerilerinin, okulncesi dnemde edinmi olduklar renme
becerilerinden etkilendiini sylemek gerekir (UNESCO, 1999; akt., Sever, 2002: 66).
ocuklarn edinmi olduklar bu renme becerilerini etkin klmak ise onlarn okulncesi
dnemden balayarak nitelikli ocuk kitaplaryla tantrlmalaryla mmkndr. Okulncesi
dnemde ocuu kitaba eken ilk uyaran, ona kitab sevdiren baat e ise kitabn grsel deeridir
(Sever, 2008: 167).
1. Resimli ocuk Kitaplar
ocuk kitab her eyden nce bir sanat yaptdr.yargs, ocuk kitab izerlerinin uymak
zorunda olduklar temel ilke olmaldr. Bu nedenle ocuk kitab izerlerinin ocuun dnyasn iyi
tanyan, onun ilgi ve gereksinmelerini iyi bilen usta sanatlar olmas gerekir. nk ocukta resim
yapma, resim diliyle iletiim kurma isteinin uyanmas ve kitapla ocuk arasnda sevgi ba
olumas iin sanat duyarl ile yaplm resimlere gereksinim vardr. Bu duyarlk ile yaplm
resimler, szcklerle anlatlan sanatnn grsel yorumuyla btnler, metinde anlatlanlara grsel
bir renk katar. Yazarn szel olarak aktaramad duygu ve dncelerin da vurumu iin nclk
grevi stlenir. Metnin kurgu zelliine uygun olarak ocuu bazen elendirir, bazen
heyecanlandrr, bazen de dndrr. ocuun grme, duyma, duyumsama, d kurma, dnme
ve sezme yetilerini harekete geirir. ocuklar, bu nitelikli resimlere zevkle bakarak kendilerince
yeni ykler uydurabilir (Sever, 2002: 60; Sever, 2000: 645).
Resimli ocuk kitaplar, ocuklarn zevk alabilecei, elenirken renebilecei ve onlara
d dnyasnn kaplarn aralamay baaran grsel elerden ve dilsel metinlerden olumu
kitaplardr. Resimli kitaplar vermek istedii iletiyi bazen az bazen de hi szck kullanmadan
lokomotif gibi sralanm bir dizi resimler araclyla ileten kitaplardr. En az iletiyi okura ulatran
metin kadar nemli bir yere sahip olan resimler, ocuun anlam evrenine alan bir kapdr. ocuk
kitaplarnda bulunan resimler kitap seiminde nemli rol oynamakla beraber, ocuklar iin dikkat
ekicilii ve yk metnini tamamlamas asndan da nemlidir.
Glazer (1986) resimli yk kitabn 0- 7 ya grubu ocuklar iin hazrlanm olan,
resimlendirmenin nemli bir role sahip olduu, hemen hemen her eyi kapsayan kitaplar olarak
1312 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
tanmlamaktadr. Resimli yk kitaplar ocuklarn ilk yllarnda yaamlarna giren, ilk iletiim
aralar arasnda saylr. Bu kitaplar resimleri ve metni ile ocuun duygu ve dncelerini harekete
geirir. Resimli yk kitaplarndaki resimlerin aydnlatc gc, szckleri anlamlandrmada
ocuklara rehberlik eder. Dili yaln bir biimde hazrlanm bu kitaplar ocukla dorudan bir
iletiim salar. Okulncesi dnemde ocuk, henz kendi kendine okuyamad iin resmin
kendisiyle konumasn beklemektedir. Eer resimli yk kitaplarndaki resimler ocuun ilgisini
eker ve ocukta bir merak uyandrrsa, bu durum ilerleyen yalarda okuma eylemine kar ilgi
duyulmasn salayacaktr. Gzel bir dil ve resim birleimi, ocuun estetik bir deer kazanmasna
da destek olacaktr (Gle ve Gnen, 1997).
Gle ve Gnen (1997) ksa bir dnem olan ocukluk dnemini, ocuun etkilenmesi ve
ekillenmesi iin uygun bir zaman dilimi olarak grmektedir. Gnene gre (1989: 32) bu
dnemdeki okumay bilmeyen ocua yky anlatmak gerektiinden, bu kitaplardaki resimlerin
kolay yorumlanabilmesi, sanat deeri tamas, izimlerinin ocuun dnyas, ruhsal yaps ve
zihinsel geliimi gz nne alnarak yaplmas gerekmektedir. Ayrca bir resim kompozisyonunda,
denge, uyum, ztlk, birlik, simetri, ahenk ve hareket bulunmal, detaylar ve renkler de metne
uymaldr.
Okulncesi dnem dediimiz 0-7 ya grubu ocuklar iin hazrlanm kitaplar belli baz
balklar altnda toplanabilir. Bunlar; ilk bebeklik kitaplar veya oyuncak kitaplar, bez kitaplar,
banyo kitaplar, kaln karton kitaplar, kavram kitaplar, ABC kitaplar, sayma kitaplar, etkinlik
kitaplar, tekrarl kitaplar, szcksz resimli kitaplar, ilk okuma kitaplar gibi sralamak
mmkndr (Ural, 2013; Bassa, 2013; Anderson, 2010). Ancak bu kitaplar resimleme zellikleri
asndan ele aldmzda iki ayr grupta toplayabiliriz (Bassa, 2013: 181). Bunlardan ilki retici
nitelikteki ocuk kitaplar diyebileceimiz ilk bebeklik kitaplar veya oyuncak kitaplar, bez
kitaplar, kaln karton kitaplar, kavram kitaplar, ABC kitaplar, sayma kitaplar, etkinlik kitaplar,
tekrarl kitaplar gibi resimli kitaplar; ikincisi ise yaznsal nitelikteki yk kitaplar diyebileceimiz
szckl ya da szcksz resimli yk kitaplardr.
1.1. retici Nitelikteki ocuk Kitaplar
retme amacyla hazrlanan ocuk kitaplarnda temel ama, ocuklara, ncelikle bilgi
aktarmak, onlarn dorudan bilgilenmelerini salamaktr. ocuklar okul tr renmeye
hazrlayan ve genellikle grsel elerle desteklenen bu kitaplarda resimler, retme ilevinde yer
alan baat birer edir. Kavramlar, olgular, bilimsel gerekler gibi ocuklarn renme
gereksinimini dzeylerine uygun biimde -doru ve geerli bilgilerle- yanstarak karlayan
rnlere retici ocuk kitaplar ad verilebilir (Sever, 2008: 140, 141).


Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1313

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Davis, Sarah ve Sirett, Dawn. 2011: 3, 6.

Gibson, Ray ve Barlow, Amanda. 2010: 5, 9.
Burada rneklerine de yer verilen ve ilk grup olarak adlandrdmz resimli kitaplar,
ocuklarn evrelerindeki dnyay renmelerine yardmc olacak, belirli bir bilgi zerine
odaklanan kavram kitaplardr. ok kk ocuklar iin bilgilendirici kitaplar olarak dnlebilen
bu kitaplar, ocuklarn tandk nesneleri ve canl varlklar tanmalarna yardmc olur. yi
hazrlanm kavram kitaplar okurlar etkilemek iin gzel grntler ve elendirici bir dil
sunarken, dnmelerini etkin hale getirir ve kendi zihinsel becerileri araclyla yeni kavramlar
iin emalar oluturmalar konusunda uyarr (Anderson, 2010).











Bu kitaplarda yaygn olarak sunulan kavramlar; alfabenin harfleri, sayma saylar, renkler,
ekiller, kartlklar, boyut ilikileri gibi kavramlardr. Bu tr kitaplarda ocuun szck daarc,
yetikinin ocukla kitap okurken her bir resimdeki eitli eyleri iaret edip isimlendirmesiyle
glendirilebilir ve ocuklar ne grdkleri hakknda konumalar iin cesaretlendirilebilir
(Anderson, 2010).




1314 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Mckee, David. 2011: 3. Mckee, David. 2011: 1.

Ovat, lk ve mel, mit. 2010.










Okulncesi dnemdeki bir ocuun dilsel bir metni bir yetikin olmadan anlamas mmkn
deildir. Ancak grsel iletiler sunduunuzda ya da sunulan dilsel metni grsel elerle
desteklediinizde ocuk, size ya da bir baka yetikine gereksinim duymadan aralarndaki ilikiyi
kavrayabilecek, nceki renmeleriyle karlatrabilecektir.










Ovat ve mel (2010)in bir almas olan Bu emsiye mi? adl kitap ocuklarn,
evrelerinde grdkleri farkl ekilleri bir araya getirerek, farkl paralardan daha da farkl bir
btn oluturmalarn ve yaratclklarn gelitirmeyi amalamaktadr. ocuk grsel bir uyaran
olarak resmin kullanld bunun gibi nitelikli ocuk kitaplaryla buluturulduunda kavrama,
karlatrma, eletirme, gzlemleme, snflandrma, uygulama yapma gibi becerilerinin srekli
gelitirilmesine olanak tanyan bir renme ortam ile bir arada olacaktr.
1.2. Yaznsal Nitelikteki Resimli yk Kitaplar
Yaznsal nitelikli kitaplar olarak nitelendirdiimiz ikinci grup szckl ya da szcksz
resimli kitaplar ise retme amac gtmeyen, ocuu doyuma ulatran kitaplardr. Sever (2008:
140; 167)e gre yaznsal nitelikli bir kitabn amac, ocuklarn sezme, duyma, dnme glerini
gelitirmek, onlara insana zg duyarlklar kazandrmaktr. Onlarn gzele ynelik duygularn
gelitirmek, dilin ve izginin olanaklaryla yaam ve insan gereini tantmaktr. Erken ocukluk
dneminde ocuu kitaba eken ilk uyaran kitabn grsel dnyas, kitab sevdiren baat e de
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1315

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Ak, Behi. 2012: 11, 22.
kitabn grsel deeridir. Bu dorultuda ocuk kitaplarndaki resimler, ocuun karlat, scak
bir etkileime girebildii sanatsal nitelikli ilk grsel rnlerdir.
Resimli ocuk kitaplar gen okurlara sadece yaznsal deer saladklar iin nemli
deildir. Ayn zamanda okuma srecinin geliimi iin de gerekli bir edir. Resimlemeler
(illstrasyonlar) okumann ilk aamasyla ilikilidir ve ilevlerinden biri de ocuklarn etken
okumadan nce basknn bir anlam olduunu anlamalarna yardmc olmaktr (Harms, 1998;
Landers, 1987; Manning, 2004; akt. Nicholas, 2007). Resimli ocuk kitaplarnn asl ilevi, eer
yazar iini gerektii gibi dzgn bir biimde yaptysa, yazl metne k tutmaktr (Heins, 1987; akt.
Nicholas, 2007).
Metinsiz kitaplar olarak da bilinen szcksz resimli kitaplarda, yk bir dizi resimleme
araclyla szcksz veya ok az szckle anlatlmaktadr. Bu kitaplarda yetenekli resimleyiciler
(illstratrler) sanatlaryla tm kurguyu olutururlar ve harfleri gereksiz klarlar. Stewig, szcksz
resimli kitaplarn grsel okuryazarln geliimine yardmc olduunu, ocuklarn dnme ve dil
becerilerini gelitirmesine ve deerlendirmesine katk saladn, erken okuma eitimi iin
kullanlan dil deneyimi asndan bu kitaplarn amaca hizmet ettiini, kurgunun yazl ve szl
yorumunu etkileyerek ocuun d gcn gelitirdiini ifade etmitir. Ayn zamanda okulncesi
dnem ocuklar ve okuma gl olan engelli ocuklar gibi iyi veya hi okuyamayan ocuklarn
elenmelerine ve yorum yapabilmelerine olanak saladn da belirtmitir (Anderson, 2010: 75,
76).
Ak (2012)n Doumgn Hediyesi adl yapt szcklere gerek kalmadan, sanatnn
estetik duyarl ile izgi ve rengin esiz uyumuyla okurlara sunulmutur. Usuz bucaksz bir
denizin ortasnda belli belirsiz bir grnmyle okurlar karlayan kitap, yanaklar al al olmu
minik bir ocua doum gnnde sunulan bir hediyeye ulama arzusunu anlatr. ocua kitabn
daha en banda duyma ve dnme sorumluluu ykleyen sanat, onu kendi zgn dnyasna
eker ve d gcnn snrlarn zorlar. Her sayfasnda Acaba ne olacak? sorusuyla srekli grsel
bir uyaran olarak ie koulan resimler, ocuun dnmesine, sorgulamasna, akl yrtmesine ve
karmlarda bulunmasna yardmc olur. Renk ve izginin ardna saklanm doa sevgisi, insan
sevgisi, yaama sevgisi gibi insana zg durumlar, ocuu d kurmann yan sra dnsel bir
aba iine srkler.











Cianciolo (1973) szcksz resimli kitaplarn grsel okuryazarlk zerine olan etkisini
vurgularken resimlerin evrensel bir dili aktardna inanarak; ekiller, durumlar ve hareketler kitap
1316 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
sanats tarafndan yky anlatmak iin kullanlan resimlerdir ve bunlara bakanlar, anlam ve
nem ykleyebilmelidirler, biiminde dncelerini dile getirmektedir. Dangelo (1981) szcksz
resimli kitaplarn kullanmnn dil geliimi iin nemini vurgulamakla beraber buradaki resimleri
yorumlama, nesneleri isimlendirme, konumalar yaratma, karlatrmalar yapma, hareketleri
tanmlayp yorumlama ve sonular tahmin edip deerlendirme becerilerinin ocuklarn szck
daarcn ve sz dizimlerini gelitirmeleri iin frsatlar sunduunu da ifade etmektedir (akt.
Anderson, 2010: 76).
Junakovic (2005)in d gcnden, zgn izimlerinden ve yazl dilin en gzel
rneklerinden biri olan bilmecelerin etkili sunumuyla Bisiklet, Kzak ve Vapur adl yapt,
okulncesi dnemdeki ocuklarn grsel ilgisini olduka ekecek nitelikte bir resimli kitaptr.
Kitabn her bir sayfas ocuu, ilgisini ekici yaamn iinden bir nesneyle karlar. zgn bir dille
kurgulanm bilmeceler bu nesne nda ocua yneltilir. ki sayfa olarak hazrlanm kitap,
gizledii katlanm sayfann almasyla ocua farkl nesnenin varln sunar. ocuk ilk grd
grsellerden yola karak ve yazl dilin de tanklnda, bilmecenin yantn arayp bulmaya
alacaktr. te ocuu bu noktada birok adan zihinsel bir srecin iine ekmeyi baarr kitap.
Sever (2008: 180)in ifade ettii gibi ok ynl duyusal ve dnsel balantlar ieren, deiik
alglanabilirlii olan iletilerin almlanmas okur asndan birok zihinsel srecin iletilmesini
zorunlu klar. letilerin kavranmas, ayrtrlmas, karlatrlmas, yeniden biimlendirilmesi gibi
giriik bilisel sreler, okur-yazar etkileiminin niteliini de belirlemektedir.

Duygular, zellikle okulncesi dnemdeki ocuklar iin alglanmas g soyut
kavramlardr. ocuklar yaadklar herhangi bir durumu, yaamn iinden bir gereklii istedikleri
zaman, istedikleri biimde ifade edemeyebilirler ya da bunu nasl yapacaklar konusunda aresiz
kalabilirler. Duygular elle tutulamayan, gzle grlemeyen birer olgu olduundan ocuk, hislerini
kolaylkla dile getiremeyebilir. te bu noktada ocuklarn dil geliimine, bilisel geliimine, kiilik
geliimine ve toplumsal geliimine uygun olarak hazrlanm nitelikli kitaplar, ocuklarn
duygularnn tercman olacaktr. Okulncesi ocuklar iin bu denli ciddiyetle hazrlanm resimli
yk kitaplar, sosyal evre iinde kendine bir kimlik yaratma abas iinde olan ocuk iin
vazgeilmez bir arkadatr. ocuk bu kitaplarda kendi yaam durumlarndan kesitler bulabilecek,
kitaplarda grsel anlatmla gelitirilmi karakterlerle zdeim kurabilecek ve baa kmas gereken
olaylar karsnda ayakta durmay baarabilecektir. Resimli kitaplarda yer alan karakterler,
yaadklar olaylar ve sergiledikleri duygu durumlarnn dilsel ve grsel ifadeleri ile ocuk,
duygular resimli kitaplar sayesinde kefedecektir.
J unakovic, Svjetlan. 2005: 29, 30, 31, 32.
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1317

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Gknil, Can. 2011: 17, 20.
Pekmezci (1996, s.147) yaratcln temel koullarndan biri, duyarlktr, der. Nitelikli
kitap resimlemeleri ilgi uyandrabilen, duyarlk kazandrabilen, ocuu yaratc srece ekebilen;
onun sevme, alma, retme, yaratma eylemlerine katlmasna zemin hazrlayabilen uyarclardr.
Clay (1991) yaznn, ustaca katklarndan birinin de ocuklarn yaamlarnda yer alan
balantlar kolaylatrmak ve kprler kurmak olduunu ifade eder. Dnyadaki btn ocuklarn
yaantlar zamanla deimektedir. Yaanan baz deiimler geliimsel olarak tahmin edilebilir
durumlardr (bir konuyu kavramak ve gelitirmek, geni eitlilikte fiziksel ve motor becerileri
gelitirmek, okumay renmek vb.). Sorensen ve Lehman (1995) ise bunlarn dnda gerekleen
dier deiimlerin ele alnmas ok g konular olduunu ifade eder. nk bunlar umulmadk ya
da ocuklarn dnda ve sklkla ailelerin kontrolnde gerekleir (ebeveyni kaybetme, boanma
deneyimi vb.). Bunlar gibi yaamn iinde yer alan gei durumlar, ocuklar iin uygun yazn
seimine karar vermede kritik dnemlerdir. Yaznn balayc yn ise geliimsel sreklilii
destekliyor olmasdr (akt. Zeece, P.D., Harris, B. ve Hayes, N., 2006: 61).

Yukarda yer verilen Gknil (2011)in Babasnn Baka Evi Var adl yapt, boanmann
konu edildii, okulncesi dnem ocuklar iin hazrlanm, duyarlk oluturmay amalayan bir
kitaptr. ocuklar iin aile kavram ve tek aile olma zellikle okulncesi dnemde nemli bir
konudur. Anne ve babasn hayata gzlerini at ilk andan itibaren bir arada gren ocuk, onlarn
ayr ayr evlerde baka yaamlar srdrmelerine bir anlam veremez. Toplumsal evre ve sosyal
yaantnn da ocuu evrelemesiyle birlikte birey, anlam veremedii bu duruma farkl sorularla
yant aramaya abalar. te bu noktada ocuun anlam evrenine katlan bunun gibi nitelikli resimli
kitaplar, onun bu durumla baa kabilmesine destek olacaktr. Kitapta ocuun zdeim
kurabilecei bir kahraman, iinde bulunduu durumla baa kabilmesine yardmc olabilecek
olaylar zengin ve gl bir resimlemeyle ocua aktarlmtr.
Aksoy (2008)un Noktack adl yapt da hem duyarlk eitiminin geliimine katkda
bulunmakta hem de Ceylann resimlemeleriyle ocuun anlam evrenine grsel bir zenginlik
katmaktadr. Ceylan belirli bir yknn gereksinimine gre tarzn uyarlamada usta bir
resimleyicidir. Kiisel tarzyla da kolaylkla okur tarafndan tannabilen bir sanatdr. Temiz ve
narin slak suluboya teknii ok belirgindir (Bassa, 2013: 217). Grseller ocuu sanatn iine
ekip resim yapma isteinin uyandrlmasna zemin hazrlarken, okuru yknn iine ekmekte ve
yaamn iinden yantn bulamad sorulara karmda bulunmaya yneltmektedir.

1318 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014











Schallert (1980), okuru yazarn iletisine ulatrmada resimlemeye yardmc olan e
olduunu ifade eder. Bunlar; canllk (renk), etkili anlatm ve ifade edilemezlik tir (akt.
Brookschire, Scharff ve Moses, 2002). Renklerin birbiri ile uyumu, zgn anlatm ve szel
ifadelerin yani szcklerin resim kadar kimi zaman etkili biimde anlamn zn ifade edememesi
durumu, okuru verilmek istenen iletiye ulatrmada, etkin bir rol stlenmektedir.
Okulncesi dnem ocuklar srekli soran, dnen ve kendilerine mantkl cevaplar
verilene kadar ylmayan mcadeleci canllardr. zerinde srarla durduklar konu ise varolma
kavramdr. evrelerinde grdkleri nesnelerin varl, nereden geldii, ne ama iin kullanld,
ne zaman alnd gibi sorularn kayna ise ocuun kendini kavrama, nasl var olduunu anlama
abasdr.
Bunun en gzel rnei Brenifier ve Durand (2012)n zgn kurgu ve izgileriyle
ocuklara sunulan Kk Filozof Syle Anne, Ben Neden Varm? adl yaptdr. Bu kitap, ocuu
kavramsal srece eken nitelikli bir resimli kitaptr. ocuklar hazr bilgiden kurtarp sorgulamaya
ve ok boyutlu dnmeye ynelten bu kitap, her bir sayfasnda sunduu kavramlarn grsel
imgeleriyle ocuun belleinde anlam kazanacaktr. Ayn zamanda basit ve yaln izgileriyle de
ocuklar resim yapmaya tevik edecektir.Her ocuk hoplayp zplar, yaamn her annda sorar,
merak eder, kitaptaki kahraman gibi devingen bir yapya sahiptir. Karlat olaylar karsnda
byk bir cesaret rnei gsterir. Kitab eline alan ocuk, ite bu benim diyebilecei resimlerle
karlatnda kendini kitaptaki kahramanla zdeletirecek ve okuma sevgisini pekitirecektir.









Brenifier, Oscar ve Durand, Delphine. 2012: 13, 24.
Aksoy, Seza Kutlar. 2008: 23, 30.
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1319

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Bir ocuun kendisine anlatlan bir yky, bir masal sanat duyarl ile hazrlanm
resimlerine bakarak dinlemesi, ocuu ok uyaranl bir renme srecinin iine ekmektedir.
ittiklerinin, grsel uyaranlarla desteklenmi olmas olay kurgusunun ocuun belleinde anlam
kazanmasn salayacaktr. Bu nedenle de okulncesi dnem ocuklar iin hazrlanan resimli
kitaplar, yaln ve anlalr metinlerin ieriini ocua duyumsatacak nitelikteki grsel elerle
desteklenmelidir. ocuk sunulan gereklii alglamal ve kendi yaam durumuna geirebilmelidir.
Bylece ocuk iin kavrama, sentezleme ve uygulama becerileri de ie koulmaya balayacaktr.
Sever (2013: 123) okulncesi dnemdeki ocuklar iin hazrlanan kitaplarda hem tasarm
hem de ierik asndan en nemli enin resim olduunu, ocuklarn metnin kurgusunu
kitaplardaki resim araclyla belleklerinde tamamladklarn ifade eder. ocuklarda anlamn
olumasnda resmin dili, yazl dile gre daha baat bir sorumluluk stlenir. Bu noktada kitap
ocuun duyu alglarn devindirme ve eitme sorumluluunu yerine getirdii lde baarl
saylabilir. ocua duyma, dnme, glme, dleme, heyecanlanma gibi duyusal ve bilisel
ierikli farkl durumlar yaatr. En zl belirlemeyle ocuun kavramsal boyutlu geliimine,
yaad evreye ve insanlara ynelik bir duyarlk oluturmasna katk salar.
Hogr ve kltrel farkllklara kar ocukta duyarlk oluumunu destekleyen Akal
(2012)n Al Maske Al adl yapt, Deliolunun zgn resimleriyle anlam kazanmtr. ocuu
okulncesi dnemden balayarak iirsel dil ve zgn renklerle tantran bu kitap, her kltrn
kendine zg farkllklar olduunu, evrensel motifleriyle okura sunmaktadr. Resimlemede
kullanlan renkler ve izgi farkl kltrden gelen ocuklarn en zgn biimde betimlenmesine ara
olmutur. Ayrca kitap tek tip insan kavramna da eletirel bir bak as getirmektedir.













Sever (2005: 31) yazn yaptlarnn temel sorumluluunun, ocuu dil ve izginin anlatm
olanaklaryla dier insanlara ulatrmak, onlarla iletiim kurmasn salamak olduunu dile getirir.
ocuk, kitaplar araclyla insan ve yaam gerekliinin sanat duyarl ile biimlendirilmi yeni
bir gereklii ile tanmaktadr. Bu sre ocuu, kendini tanmaya balamasyla beraber
evresindeki dier insanlarla karlatrmasna, onlarla benzeyen ya da benzemeyen yanlarn
grmesine yneltir. Yazn yaptlar araclyla sezdirerek ve duyumsatarak baka kiilikleri
tanmaya, onlara saygl olmaya ynelten bu bilinlenme sreci ocukta duyarlk oluturmay da
beraberinde getirir.
Akal, Aytl. 2012: 16, 31.
1320 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Okulncesi dnemde ocuklarn en ok ilgisini eken kitap kahramanlarndan biri de
hayvanlardr. ocuk kitaplarnda insana zg kimi yaam gereklerinin bir hayvan karakter
tarafndan ocua sunulmas, onun sunulan bu iletiyi bu gereklii baarl bir biimde
almlamasna destek olacaktr.
Pennart (2011)n Mzisyen nek Srma adl yapt, ocua yaamda karlaaca benzerlik
ve farkllklara, ayn zamanda bu benzer ve farkllklara kar sayg duymay, hogr ve sevgi
ekseninde ele alan bir resimli yk kitabdr. Kitabn kahraman Srma bir mzisyendir ve
yeteneini deerlendirebilmek iin bir yarmaya katlmaya karar verir. Bunun iin ncelikle
kendine bir orkestra kurmas gerekir. Ancak hangi orkestra grubuna katlmak istediyse olumsuz
yantla karlar. Otobur olduu, hafif olduu, boyu ksa olduu, boynuzlar kk olduu,
kahverengi renginde olduu, k grnmedii ve deli olmad iin kurulu topluluklarn hibirine
kabul edilmez. Sonra kendisiyle ayn durumu paylaan bir kpekle tanr ve orkestra kurmaya
karar verirler. Anlarlar ki kendileriyle ayn durumda olan baka yetenekli canllar da vardr.
Birlikte oluturduklar Mzik Dostlar topluluu yarmaya katlr ve baar elde eder. Bireysel
farkllklar insann kendini gerekletirmesine asla engel olmamaldr. Kahraman ocuun sevgiyle
kucaklayaca hayvan olarak seilen bu kitap, kiinin yeteneklerinin farknda olmas, hogr,
sanat sevgisi gibi konular da grsel bir uyaran olan resmin tanklnda ocua sezdirmektedir.
Resimlerdeki canllk, grsel eler, ztlklar, benzerlikler, yn kavramlar, duygu durumlar,
insana zg davranlar gibi birok kavram resmin kullanlmasyla kitaba youn bir zenginlik
katmtr. Yazarn gerek yaantya ilikin yapm olduu gndermeler, resimleriyle btnlemi,
ortak bir anlatmla okura sunulmutur.












ocuk edebiyat kitaplarnda ocua gre ele alnan ve ocukta insan ve yaam gerekliini
sunarak farkndalk oluturmaya yarayan bir dier konu da engelli bireyler konusudur. Okulncesi
dnem ocuk kitaplarna baktmzda zgn resimleriyle ocuun belleinde bir iz brakan,
yaznsal metni desteklemesiyle de kitaba anlam katan Ghasempour (2012)un Arkada adl
yaptyla karlarz. Burada ise kendisine birok ey retebilecek grme engelli bir arkada
edinen ocuun mutluluu ele alnmtr. indeki grsel eleriyle ocuun iitme, grme ve
dokunma duyular harekete geirilmi ayn zamanda ocukta duyarlk oluturulmaya allmtr.


Pennart, Geoffroy de. 2011: 17, 31.
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1321

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014










Sonu
ocuklarn ilerleyen yalarda okuma alkanl kazanabilmesi ve okuma kltr
edinebilmesi iin kk yata kitaplarla tantrlmas gerekir. Bunun en gzel yolu da okulncesi
dnem ocuklar iin hazrlanm, grsel bir uyaran olarak resmin kullanld nitelikli kitaplardr.
ocua duyma ve dnme sorumluluu ykleyen nitelikli resimli kitaplarn yaklak bir yandan
itibaren ocuun anlam evrenine katlmas gereklilii de deinilmesi gereken bir dier konudur. Bu
konuda en nemli grev ise ocuun her an iletiim iinde olduu anne, baba ve yakn evresine
dmektedir.
Szcklerin anlatm olanaklaryla ocuklara verilmek istenen iletinin aktarlmas elbette ki
mmkndr. Ancak unutulmamas gereken nemli bir nokta, alma ierisinde de dile getirildii
gibi grsel dilin anlatm olanaklaryla desteklenmedii srece ocuun belleinde ifade edilen
kavramlarn, duygu durumlarnn oluturulmasnn etkili olamayacadr. Yaplan aratrmalar
renilenlerin % 83nn grme duyusu araclyla gerekletiini ifade etmektedir (ilenti,
1997; Fer, 2009; Yaln, 2003). Bu dorultuda okulncesi dnemdeki ocuun geliim zellikleri
gznne alndnda grsel metnin yazl metinden daha etkili olduu yadsnmaz bir gerektir.
Kitapta yazarn paylamak istedii iletinin, ocuklar tarafndan almlanmas ve kalc izli
davranlara dntrlmesi ancak sanat duyarl ile hazrlanm resimli yk kitaplarnn
altnda gerekleecektir.
Okulncesi dnem ocuklarna uygun olarak hazrlanm resimli kitaplara baktmzda,
retici nitelikte ve yaznsal nitelikte olmak zere iki grupta incelenebilecei sylenebilir. retici
nitelikteki resimli kitaplar daha ok kavram oluturma arlkldr. Yaznsal nitelikli resimli yk
kitaplar ise ocukta kavramsal sreci etkin hale getirirken insana ve yaama ilikin duygu
durumlarn da kazandrmaktadr. Ayn zamanda duyarlk eitimini de iine alan geni bir bilisel
ve duyusal srece etki ettiini sylemek mmkndr.
Szckl resimli kitaplarn yan sra szcksz resimli kitaplarn da ocuklarn dsel ve
dnsel geliim srelerine katk salad, ocuun kavramlar araclyla kendi zgn dilsel
metnini de oluturma olana yaratt sylenebilir.
ocuk kitaplarnda grsel bir uyaran olarak kullanlan resimlerin ocuun geliim srecine
katklarn Sever (2008: 189, 190)in aklamalaryla yle ifade etmek mmkndr:
Resimler, yazsz kitaplardan balayarak ocuklarn belleklerinde nesne ve
varlklarn imgelerini oluturur ve ocuun kavramsal geliimini destekler.
Kitaptaki resimlerle yaanlan iletiim sreci, ocuklarn duyu alglarn gelitirir.
Ghasempour, Akram. 2012: 5, 20, 23.
1322 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
Szcklerle aktarlamayan duygu ve dncelerin davurumuna, aktarlanlarn ise,
ocuun grme duyusunu da ileterek almlamasna katk salar.
Kitap okuma ya da okunan dinleme srecine, ocuun birden ok duyusuyla
katlmasn salar. Duyularla dnmeye frsat yaratacak grsel ortamlar oluturur.
D, dlem ve dnme gcn gelitirme altrmalar iin ortam yaratr.
Resimlerin dndrdklerinden hareketle, ocuklarn, duygu ve dncelerini
aklama isteini devindirir.
ocua, resmin duygu ve dnceleri aklamann bir dili olduuna, sanat dilinin
de birden ok anlam ierebileceine ilikin ilk deneyimleri kazandrr.
Resimler zerine yaplan konumalar, ocuklarn, konuma ve dinleme becerilerini
gelitirir.
ocuklar okumaya zendirir; yaznsal metinlerle kuracaklar iletiime hazrlar.
ocuklarn Sanat kimdir, sanat nedir? sorularn yantlayabilecei somut
rnekler oluturur.
ocua, yaad evreye, doaya daha duyarl bakmay retebilir.

KAYNAKA
ANDERSON, N. A.(2010). Elementary Childrens Literature: Infancy Through Age 13. (3rd.
Edition). USA: Pearson Education.
BASSA, Z. (2013). ocuk Kitaplarnda Resimleme. ocuk Edebiyat. (Ed. Mbeccel Gnen).
Eiten Kitap: Ankara.
BROOKSHIRE, J.,SCHARFF, L.F.V. ve MOSES, L.E. (2002). TheInfluence of Illustratons on
Children's Book Preferences and Comprehension. Reading Psychology, 23: 323339.
LENT, K. (1997). Eitim Teknolojisi ve retim. Ankara: An Yaynclk.
FER, S. (2009). retim Tasarm. Ankara: An Yaynclk.
GLAZER,J.I .(1986). Literature for young children. NewYork: Charles E. Merril.
GLE, H. ve GNEN, M. (1997) 19741993 Yllar Arasnda Trke Baslm Olan Resimli
yk Kitaplarnn Resimlendirilme ve Fiziksel zellikleri Ynnden ncelenmesi. Trk
Ktphanecilii, 11,1, 42-53.
GNEN, M. (1989). Be ve Alt Ya Anaokul ocuklarnn Resimli ocuk Kitaplarndaki Deiik
Resimleme Tarzlarna Tepkileri. Trk Ktphanecilii, III ,1. 2-35.
HARMS, J.M. (1998). BookDesign Elements. Childhood Education, 75(1).
HEINS, E. (1987). Motion and Rest: The art of Illustration: Introduction. Innocence and
Experience: Essays and Conversations on Childrens Literature. New York: Lothrop, Lee
&Shepard.
LANDERS, S. (1987). Picture books as Literature. Innocence and experience: Essays and
conversations on childrens literature. New York: Lothrop, Lee &Shepard.
MANNING, M. (2004). Visual Cues. Teaching K-8, 34(6), 91-92.
NICHOLAS, J. L. (2007). An Exploration of theImpact of Pcture Book Illustratons on the
Comprehension Skills and Vocabulary Development of Emergent Readers. Submitted to
the Graduate Faculty of the Louisiana State University and Agricultural and
Okulncesi Dnem ocuk Kitaplarnda Grsel Bir Uyaran Olarak Resim 1323

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
MechanicalCollege in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of
Philosophy in The Department of Educational Theory, Policy, and Practice.
PEKMEZC, H. (1996). lkretim Ders Kitaplarndaki Resimlerin ocuun Grsel Eitimine
Etkileri. Trkiye ve Almanyada lkretim Ders Kitaplar. Ankara: Trk-Alman Kltr
leri Kurulu Yayn Dizisi. No: 11, s.146-151.
SCHALLERT, D. L. (1980). The role of illustrations in reading comprehension. InR. J. Spiro, B.
C. Bruce, & W. F. Brewer (Eds.), Theoretical issues in comprehen-sioninstruction (pp.
503525). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
SEVER, S. (2000). ocuk Kitaplarnda Dilsel ve Grsel Duyarlk. 1. Ulusal ocuk Kitaplar
Sempozyumu: Sorunlar ve zm Yollar (Yay. Haz.: S. Sever), Ankara: A Eitim
Bilimleri Fakltesi ve Tmer Dil retim Merkezi Yayn, s.631-646.
SEVER, S. (2002). Okulncesi Dnemdeki ocuklara Seslenen Kitaplarda Bulunmas Gereken
Temel zellikler. ocuk Edebiyat. (Ed. Z. Gne). Anadolu niversitesi Yayn, No:
1420.
SEVER, S. (2005). ocuk, Yazn ve Yaam. oluk ocuk Dergisi. Ankara: Kk Yaynclk, 2005,
Say: 46, s. 30-34.
SEVER, S. (2008). ocuk ve Edebiyat. (4. Bask). zmir: Tudem.
SEVER, S. (2013). ocuk Edebiyat retimi Nasl Olmaldr?.ocuk Edebiyat ve Okuma
Kltr.zmir: Tudem.
UNESCO. (1999). Erken ocukluk Eitiminin nemi zerine Dnceler ve neriler. stanbul:
AEV Yayn.
URAL, S. (2013). Okulncesi ocuk Kitaplarnn Tanm. ocuk Edebiyat. (Ed. Mbeccel
Gnen). Eiten Kitap: Ankara.
YALIN, H. . (2003). retim Teknolojileri ve Materyal Gelitirme. Ankara: Nobel Yayn
Datm.
ZEECE, P.D., HARRS, B ve HAYES, N. (2006). Building Literacy Links for Young Children,
Early Childhood Education Journal, Vol. 34, No. 1, August s: 61-65.

GNDERME YAPILAN OCUK KTAPLARI
AK, Behi (2012) Doumgn Hediyesi. stanbul: Can Sanat Yaynlar.
AKAL, Aytl (2012) Al Maske Al. Resimleyen: Mustafa Deliolu. zmir: Uanbalk Yaynclk.
AKSOY, Seza Kutlar (2008) Noktack. Resimleyen: Saadet Ceylan. zmir: Tudem.
BRENIFIER, Oscar (2012) Kk Filozof Syle Anne, Ben Neden Varm?. Resimleyen: Delphine
Durand. Trkeletiren: Sibel ekmen. zmir: Tudem.
DAVIS, Sarah ve SIRETT, Dawn (2011) lk Renkler Kitabm. stanbul: NET Yaynlar.
GHASEMPOUR, Akram (2012) Arkada. Resimleyen: Nazim Azadi. eviren: Erdal Grsel.
Ankara: Eiten ocuk.
GIBSON, Ray (2010) Sayabilirim. Resimleyen: Amanda Barlow. eviri: Tuba Akolu. Ankara:
TBTAK Popler Bilim Kitaplar.
1324 Gliz AHN

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014
GKNL, Can (2011) Babasnn Baka Evi Var. stanbul: Can Sanat Yaynlar.
JUNAKOVIC, Svjetlan (2005) Hayvanlarla reniyorum- Bisiklet, Kzak ve Vapur. eviri: Azer
Tadan Erdodu, Fatma Peemen Uan, erife Erdem. zmir: Tudem.
MCKEE, David (2011) Elmerin Kartlklar Kitab. eviren: Asl Motchane. Ankara: Kr iei
Yaynlar.
MCKEE, David (2011) Elmerin Sayma Kitab. eviren: Asl Motchane. Ankara: Kr iei
Yaynlar.
OVAT, lk ve mit mel (2010) Bu emsiye mi?. Ankara: Dobidik Yayn.
PENNART, Geoffroy de (2011) Mzisyen nek Srma. eviren: Asl Motchane. Ankara: Kr iei
Yaynlar.