NANOTEKNOLOGIA

Nolakoa izango da bizitza 25 urte barru?

1
1. Zer da nanoteknologia?
Seguruenik, behin baino gehiago entzun dituzu honako hauek: 14.000 milioi urte ditu
Unibertsoak- duela 14.000 milioi urte gertatu zen Big Bang delakoa-, 5.000 milioi barru
itzaliko da Eguzkia, 300.000 kmseg-ko abiadurarekin bidaiatzen du argiak eta
ezinezkoa da arinago mugitzea. !zugarri handiak dira zenbaki horiek eguneroko bizitzan
erabiltzen den eskalarekin alderatuta, eta ez dugu ezertarako ere "entsatzen zer esanahi
duten. Era berean, ez dugu batere ahaleginik egiten kantitate harrigarri horiek nola
zehaztu diren ulertzeko.
#auza bera gertatzen da beste muturrean,
hau da, gauza t$iki %t$ikiekin. &akigunez,
atomoak- "rotoiak, neutroiak eta elektroiak
atomoek beren barrualdean- deituriko
"artikula oso t$ikiek osatzen dute materia.
'tomoak hain t$ikiak direnez, 100 milioi
atomo urre koka ditzakegu 1 (m-ko
distantzia batean. )asa ere hain t$ika
denez, 1,*04.10
*4
atomo hidrogeno eta
+,0*.10
*3
atomo o$igeno ditugu 1, g uretan

1. irudia. Urrezko gainazala tunel e-ektuko mikrosko"ioarekin. Banakako atomoak
bereiz ditzakegu.
1.1 Zer dakizu nanoteknologiaren gainean?
Bete ezazu beheko taula. Ezkerreko zutabean idatz ezazu zer dakizun uneotan nano-
zientziaren eta nanoteknologiaren gainean, eta eskuinaldekoan esan ezazu zer .akin nahi
duzun gai horiek direla-eta.
/E0 &'1!2
3'34/!E32/!'0E3 E2'
3'342E13454#!'0E3
#'!3E'36
/E0 7'1!3 3'8! &U2 3'34/!E32/!'0E3
E2' 3'342E13454#!'0E3 #'!3E'36
*
1.2 Inforazioa biltzea nanoteknologiaren gainean
!reki itzazu 9eb horrialde hauek in-ormazioa biltzeko:
htt"s:es.9iki"edia.org9iki3anote(nologia
htt":999.euroresidentes.(om-uturonanote(nologiananote(nologia.htm
htt":999."ortal(ien(ia.netnanote(no
!datz ezazu 9eb orrialde hauetan aurkitu duzun in-ormaziorik garrantzitsuena edo
interesgarriena iruditu zaizuna.

TA!AINAK "A#$ "E%E GA%%ANTZIA
5atineko :nanus:-etik ;i"ot$a< t$ikia= dator :nano: aurrizkia. /ientzian eta teknologian,
10
->
adierazten du, hau da, mila milioirena ;0,000000001=. 8ortaz, metro baten mila
milioirena da nanometroa ;nm=< giza ile baten diametroa baino hamar mila bider
t$ikiagoa da tamaina hori.
?isikaren oinarrizko "rintzi"ioak ;?isika klasikoa= balia ditzakegu ohiko tamaina duten
ob.etuen "ro"ietateak eta "ortaera azaltzeko. 8ala ere, @!@. )endearen bukaeran eta
@@.aren hasieran, ?isika klasikoaren ezagutzak azaltzerik ez zuen zenbait "ortaera
behatu ziren. 3agusiki, "artikulen tamaina oso t$ikia denean behatzen da "ortaera hori,
eta oharkabea da eguneroko bizitzan. Eskala nanometrikoan, ordea, oso ezberdinak dira
?isikaren "rintzi"ioak eta behatzen diren materialen "ro"ietateak, ondorioz, ?isika
1uantikoa behar dugu "ortaera berri hori ulertzeko. E-ektu kuantikoek ahalbidetzen
dute, hain zuzen, -untzio eta "ortera berriak dituzten materialak eta "rozesuak garatzea.
Eskala nanometrikoan materiak "ro"ietate berri eta ezezagunak aurkezten ditu.
E&kala nanoetrikoan' ateriaren (ortaeran agertzen diren fenoeno eta
(ro(ietateen azterketaren ondorioz' atoo eta olekula ailan ateria
ani(ulatzeko eta egitura berriak &ortzeko a)albidetzen duen teknologia berrien
ultzoari NANOTEKNOLOGIA deritzo.
1>5>ko abenduan egindako hitzaldi os"etsuan ;:There is plenty of room at the
bottom:= az"imarratu zuen 0i(hard A. ?eBnman-ek zer aukera egon daitezkeen eskala
horretako materialekin eta dis"ositiboekin lan egiten bada. 8ala ere, 1>C1ra arte it$aron
behar izan genuen 3anoteknologia terminoa entzuteko, 3orio 2anigu(hi -isikari
.a"oniarrak erabili zuen ultra-"rezisioko makinarian a"likatutako teknikaren gainean
hitz egiteko. &ena dela, 1>,1ean .ar dezakegu 3anozientzia eta 3anoteknologiaren
.aiotze-urtea, #erd Binnig eta 8einri(h 0ohrer zientzilariek tunel e-ektuko
mikrosko"ioa asmatu zutenean.
1.* Ordena ezazu kronologikoki izen )auek+ 0i(hard ?eBnman, 3orio 2anigu(hi,
#erd Binnig eta 8einri(h 0ohrer
a= !datz ezazu laburki zein izan den bakoitzaren ekar"ena
b= !kertu ezazu zientzilari hauen artean 3obel saridunik ote dagoen eta horrela bada
esan ezazu ze urtean eta ze lanaren ondorioz izan ziren sarituak.
3
2. Nanoteknologiaren tre&nak
3ola lortu daiteki hain maila t$ikian materia mani"ulatzea6
8orretarako 1>,1ean D2unel e-ektuko mikrosko"ioaren:aurkikuntza -untsezkoa izan
zen.
Tunel efektuko ikro&ko(ioa ,-T!.
1>,1. urtean, !B) en"resak /uri(h-en duen egoitzan, 8einri(h 0ohrer eta #erd 1arl
Binnig -isikariek aurrera"auso ederra eman zuten. )ekanika kuantikoaren ekuazioek
elektroiek molekula batetik bestera salto egiteko ahalmena dutela iragarri zuten.
Arobabilitate erreala bazegoen, behintzat. !deia horren eskutik, inoiz lortutako
zehaztasun handieneko mikrosko"ioa asmatu zuten ;S(anning 2unnel )i(ros(o"e,
S2)=.

*. irudia. S2) bitartez lorturiko atomo multzo baten irudia
Elektroiek metalezko orratz batetik edozein azaletara salto egin dezakete, nahiz eta bien
arteko distantzia handia izan. Beraz, orratza azalaren gainetik (a&atuz gero, elektroi
gehiagok egingo dute salto distantzia hori t$ikiagoa denean ;azaleko atomo bat besteen
gainean dagoenean, adibidez= eta korronte elektrikoaren intent&itatea )anditu
egingo da. 8ortik abiatuta, -T!k azal )orren irudika(ena egin dezake aila
atoikoan. 'tomoak EikustekoE modua da. #ainera, elkarrekintza handia lortzen bada,
tresna hori atomoa hartu eta lekuz aldatzeko gai da. 8orrela, nahi diren egiturak sor
daitezke, nanomakinak barne.
?isikaren kontze"tu hauekin lotura zuzena ez dugunontzat nahiko kon"le$ua da baina
era berean liluragarria ereF.
S2) mikrosko"ioa hobeki ulertzeko, bideo batzuetara lotura:
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH(a4/7#9g9CE
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHr'nomS-0oI)
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHA$058e10C4(
4
Indar atoikoko ikro&ko(ioa ,A/!.
;'tomi( ?or(e )i(ros(o"e, '?)= S2) mikrosko"ioaren oinarri berbera du baina
orratza eta atoo eta olekulen arteko korronte elektrikoaren intentsitatearen
aldaketa neurtu ordez, hauen arteko interakzioko indar atoiko eta olekular
nii0oak )auteaten ditu eta indar horien aldaketa ordenagailu batean .aso eta
honen. bitartez, aztertutako azaleraren atomoz atomoko irudia ematen digu.
)ikrosko"io hau S2)a ez bezala aztertu beharreko materialak eroaleak ez direnean
;lagin biologikoak= erabiltzen da.

3. irudia. '?)ren eskema 4. irudia. /elulak '?) bitartez ikusiak
*. 1iztegia
/urellenoak+ 1>,5. urtean Jurl, 1roto eta SmalleB-k ;1>>+.ko 3obel saridunak=
karbono atomoz osaturiko es-erak aurkitu zituzten eta Bu(kBballs edo -urelleno izena
eman zioten. ?urelleno bat +0 atomo karbonoz osaturiko nanoegitura bat da, ikosaedro
;-utbol baloi= baten it$ura duena eta dituzten ezaugarriei esker a"likazio askotarako
baliagarriak dira.
5. irudia. ?urellenoa
5
Nano)odiak+ Ezagunenak karbono atomoz eginikoak
dira. 2utu- -ormako egitura nanometrikoak dira.
&iametro nanometrikoa dute eta bere luzera
1 milimetrora iritsi daiteke. Erresistentzia handiko zuntzak
egiteko gaitasuna dute, oso eroale elektriko onak dira, oso
arinak dira eta metalak eta karbono zuntzak baino elastiko
-tasun handiagoa dute

+. irudia. 1arbonozko nanohodiak
Grafenoa+ 1arbono atomo geruza bakar batez eratutako $a-laz osaturiko materiala da.
*010eko 3obel saria .aso zuten '.#ueim eta 1.3oGosioloG -isikariek aurkitu zuten eta
bere "ro"ietateengatik :)aterial 7ainkotiarra: bezala ezagutzen da.

C. irudia. #ra-enoaren egitura he$agonala ,. !rudia. #ra-enozko "antaila
malgua
'ltzairua baino 100 aldiz gogorragoa da, oso malgua eta elastikoa , gardena, arina eta
bero eta elektrizitatearen eroale ona.
Aro"ietate guzti hauek direla eta hainbat erabil"en izan ditzake elektronika eta
teknologiaren alorrean ;ukimenezko "antaila malguak, argazki kamera
sentikorragoakF=
Nanobot+ 3anoagente izenaz dira ezagunak.
8ainbat helburuekin sortutako errobot
nanometrikoak dira

+ >. irudia. 3anobotak globulo gorrietan eragiten
Nanoakina+ )aila molekularrean ob.etuak maneiatzen dituen makina da. Etorkizun
ez oso urrunean ezaugarri hauek dituen makina eraikitzeko gai izango direla diote.

10. irudia. 3anohodiz eginiko nanomakinaren simulazioa
Zelula artifizialak+ )odu arti-izialean zelulak ekoiztea lortu da ;Jraig Kenter
!nstitutoa *010=. 4so eranginkorrak izango
lirateken zelulak lortzea da helburua,
nanomedikuntzaren eremuan erabiltzeko<
adibidez birusak deusezteko
11. irudia. /elula arti-izial baten irudia
Ordenagailu kuantikoak+ Bit kuantikoekin lan egingo luketen atomoetaz ari gara.
)aila honetan -isika kuantikoaren legeak eragiten dute. 8orren ondorioz i n-ormazioa
ohiko ordenagailuek baino askoz azkarrago "rozesatzeko balioko lukete.
C
!aterial adiendunak+ 3anoteknologiaren bidez lortutako materialak, non, beren
ezaugarriak kontrolatuak eta aldatuak izan daitezkeen hala nahi izanez gero
1*. irudia. 'rgiarekin "izten den eraldaturako ehuna
2. A(likazioak
#aur egun, 1.000 inguru dira merkaturatu diren eta teknologia hau erabiltzen duten
nanoekoizkinak. Beste asko bidean dira. 8ona hemen adibide batzuk:
- )edikuntzaren alorrerako, ingurumenaren kontrolerako eta "roduktu kimikoak
ekoizteko nanosentsoreak.
- Energia berriztagarrien iturrietarako teknika -otoboltaiko hobeak.
- )aerial oso arinak eta sendoak industria militar eta aeronautikorako eta
automoziorako.
- Elikagaietarako bilgarri :adimenduak:, "roduktuei it$ura -reskoa emateko.
- Eguzkiaren iz"i ultramoreen babeserako kremak.
-Ezin urratuzko beira.
- /ikintzen ez diren eta garbitu arren ezaugarriak galtzen ez dituzten .antziak.
- Bere burua kan"oko laguntzarik gabe kon"ontzen diren erre"ideak eta babesteko
hesiak.
- 'rgiaren "otentzia erabiliz, internet 100 aldiz azkarragoa egiteko teknologia
nanometrikoa.
- !n-ormazioa biltegiratzeko gailu molekularrak, :ordenagailu kuantiko: bezala
ezagutzen dena.
- Ezaugarri oso egonkorrak dituzten "inturak.
- Uraren arazketa egiteko erangikorragoak diren iragazkiak...
,
3anoteknoligiaren a"likazio desberdinei buruz gehiago .akiteko bideo hauek ikus
ditzakezu:
Nanoteknologiaren erabil(enak ,ingele&ez.: htt"s:999.Boutube.(om9at(h6
GH/*3ir!de09!
Nanoakinak eta energia+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH1)S3?E1&0JL
!arterako bidaia.!ikrorobotak edikuntzan+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHGA&MtJkE5t0
Grafenoa. 3ainkoaren ateriala+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHAgt5B3zaI7o
Nanobot&+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHAgt5B3zaI7o
#ehiago sakondu nahi baduzu hemen duzu nanoteknologiaren alorrean Es"ainian
ikertzaile batzuekin eginiko elkarrizketak:
Zer dakigu nanoteknologiaz ,I. . Grafenoa+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GHGA&MtJkE5t0
Zer dakigu nanoteknologiaz ,II. .Nano)odiak+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH+2NG&*l.'ug
Zer dakigu nanoteknologiaz ,III.. !aterialeen agneti&oa+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH+2NG&*l.'ug
Zer dakigu nanoteknologiaz. !olekula organikoen elkarrekintza elektronikoak+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH+2NG&*l.'ug
Zer dakigu nanoteknologiaz. Nanoedikuntza+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH4$gS45k4d9(
Zer dakigu nanoteknologiaz. Nanoelektronika+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH4$gS45k4d9(
5. "a al zenekien
a= 4sakako Unibertsitateko zientzilari .a"oniarrek nanoarkatza lanabesa garatu dute.
'rkatz nimiOo honek atomoz atomo idatz dezake. /ientzilariek silizioaren ikur kimikoa
;Si= atomoen bidez idatzi zuten. 8itz osoak *$* nanometro neurtzen ditu. 8orrek esan
nahi du, :Si: hitza 40.000 aldiz idatzi eta "er"aus horren zabalerak ez lukeela giza ile
baten zabalera gaindituko.

13. irudia. :Si:hitza maila atomikoan idatzia
>
b= 8ainbat betebeharretarako nanoinsektuak garatzen ari dira gaur egun.
'dibidez, Euro"ako hainbat alorretako ingeniariz eta zientzilariz osatutako talde batek
nanoiOurri errobotikoak ditu gogoan. )arteko eta beste "lanetetako gainazalean bizi
izateko izango dira diseinatuak.
'lemanian aldiz, edozein zeregin egiteko elkarri laguntzen dioten nanoerrobot
autonomoak garatzen ari dira.
Bestalde E.E.U.Uko armadak es"ioitzarako nanoinsektuak garatzen ari da.
"ideoak+ E&(ioitzarako ikro)egazkinak+
htt"s:999.Boutube.(om9at(h6GH*2C*zls-5-9
In&ektu it4urako errobotak+
htt":999.Boutube.(om9at(h6GHil3>E/0u3Bg
10