Professional Documents
Culture Documents
Dau Nhon
Dau Nhon
Trang
M U.....................................................................................................................1
PHN I .TNG QUAN LY THUYT DU NHN VA BI TRN. ....................2
I. TNG QUAN V DU NHN.. ...........................................................................3
I.1. MA SAT VA NGUYN LY BI TRN. ...........................................................3
I.2. VAI TRO CUA DU NHN TRONG HOAT NG CUA NG C. .........6
I.3. NHNG TNH CHT LY - HOA CUA DU NHN BI TRN ...................9
I.4. TNH CHT CAC LOAI DU GC C BAN DUNG TRONG PHI TRN
DU NHN . ................................................................................................12
I.4.1. DU GC CH BIN T DU MO. ...........................................................12
I.4.1.1. Cng ngh san xut du gc. ........................................................................12
I.4.1.2. Thanh phn hydrocacbon cua du gc. ........................................................16
I.4.2. DU GC TNG HP. .................................................................................17
I.4.2.1. Nhom hydrocacbon tng hp. ......................................................................18
I.4.2.2. Nhom cac este hu c...................................................................................18
I.4.2.3. Nhom este phosphat......................................................................................18
I.4.2.4. Nhom polyalkyl glycol. ................................................................................18
I.5. TNH CHT CAC LOAI PHU GIA DUNG TRONG PHI TRN. ...............19
I.5.1. Gii thiu phu gia. ...........................................................................................19
I.5.2. Cac chung loai phu gia. ...................................................................................20
I.6. PHN LOAI DU NHN DUNG CHO NG C T THEO TIU
CHUN QUC T ...........................................................................................24
I.6.1. Phn loai du ng c theo cp cht lng API ..............................................24
I.6.2. Phn loai du nhn ng c theo cp nht SAE. .......................................26
II. CAC CH MAI MON B MT...................................................................28
II.1. GII THIU......................................................................................................28
II.2. MAI MON KT DNH. ....................................................................................28
II.3. MAI MON (LUSURE ABRASIVE)................................................................34
II.4. MAI MON N MON........................................................................................39
II.5. MAI MON DO MOI (LUSURE PAR FATIGUE). .........................................42
II.6. MAI MON PHC HP. ...................................................................................44
II.6.1. n mon tip xuc. ............................................................................................44
II.6.2. Mai mon l trng............................................................................................46
II.7. MAI MON TRONG NG C.......................................................................48
II.7.1. S mai mon trong h thng xupap. ................................................................48
II.7.2. S mai mon trong h thng Piston - xecmng - xylanh .................................48
M U.
Cach y 100 nm, thm ch con ngi vn cha co khai nim v du nhn. Tt ca
cac loai may moc luc by gi u c bi trn bng du m ln va sau o dung
du liu. Khi du liu khan him th ngi ta chuyn sang s dung cac loai du
thao mc khac. V du : bi trn coc si may dt ngi ta s dung n du co.
Khi nganh ch bin du mo ra i, san phm chu yu tai cac nha may ch bin du
mo la du hoa, phn con lai la mazut (chim 70 - 90%) khng c s dung va coi
nh bo i. Khi nganh cng nghip du mo phat trin vi s lng cn mazut cang
ngay cang ln, buc con ngi phai nghin cu s dung lai vao muc ch co
li.
Luc u ngi ta ly cn du mo chng ct hoc du mo c pha thm vao du
thao mc hoc m ln vi ty l thp tao ra du bi trn, nhng ch t lu sau
niii ta a bit dung cac san phm du mo ch tao ra du nhn.
Nm 1970 Creem (Nga) tai nha may Xakhanxkid bt u ch c du nhn t
du mo. Nha bac hoc Nga ni ting D.L.Mendeleep la mt trong nhng ngi u
tin chu y n vn dung mazut ch ra du nhn.
Nm 1870 - 1871 Ragorzin a xy dng mt xng th nghim du nhn quy m
nho. Luc u chng tach c 1 - 1.5% du hoa va sau o t cn con lai ch c
du nhn.
Nm 1876 - 1877 Ragorzin xy dng Balakhan nha may ch bin du nhn u
tin trn th gii co cng sut 100000 put/nm. Nha may a san xut c ba loai
du nhn sau :
- Du coc si.
- Du may.
- Du truc cho toa xe mua he va mua ng.
cn con lai trong thap chng ct c dung cho vao cac banh xe thay cho cn
chng ct.
Phat huy kt qua o. Nm 1879 Ragorzin a cho xy dng Conxtantinop nha
may th hai chuyn san xut du nhn xut khu.
Cung vi nganh cng nghip va nganh vn tai ng st phat trin manh me, nhu
cu v du nhn tng ln rt nhanh. Cac nha may san xut du nhn co cht lng
ngay mt cao hn c xy dng lai, m rng va t nn mong cho s thng tin
hung hu cua nganh ch tao du nhn.
Ngay nay vi nhng tin b khoa hoc khng ngng, con ngi a xy dng c
nhng thap chng ct chn khng hin ai thay th cho nhng nha may chng ct
cu ky vi nhng thap chng ct co cng sut thp.
Nhng phng tin tinh ch mi, trn c s s dung t trng va cac dung mi
chon loc khac a c ap dung. Mt s nha may mi cung c s dung
chuyn san xut ra cac cht phu gia du cho vao du nhn.Nhm cai thin va nng
cao cht lng cho cac loai du nhn.Nganh san xut du nhn tng hp a va
ang c phat trin khng ngng.
Hin nay trn th gii co hn 5000 chung loai du nhn, phu thuc vao tng iu
kin mi trng, a ly, diiu kin hoat ng... Cua cac tp oan san xut ln nh
BP, Castrol, Exson, Mobil, Total, Esso... Ho cung ang ap dung nhng thanh tu
mi nht cua khoa hoc ky thut. Da nganh cng nghip du mo hang nm tng
trng khng ngng va san xut du nhn cung khng ngng c nng cao v
cht lng cung nh s lng, sang tao thm nhiu loai du mi trong tng lai.
PHN I
TNG QUAN LY THUYT DU NHN VA BI TRN.
I. TNG QUAN V DU NHN.
I.1 MA SAT VA NGUYN LY BI TRN.
vic tm hiu v ma sat va nguyn ly bi trn la cng vic u tin cn thit trc
khi i vao nghin cu du nhn va cht lng du nhn. Nu nm vng c hai
vn nay th mi co th d dang tip cn va tm hiu anh hng cua du nhn i
vi qua trnh hoat ng cua cac thit b may moc, ng c.
I.1.1 S lc v ma sat.
khi mt vt dch chuyn trn b mt cua mt vt khac th se xut hin mt lc goi
la lc ma sat . Lc o can tr lai chnh chuyn ng cua vt th y.
trong mt s trng hp th lc ma sat cung co ch. V du : Lc ma sat dung trong
cac c phanh, cac truyn ng dy ai...
Trong nhiu trng hp khac th ma sat rt co hai. V du : Chuyn hoa nng lng
t dang nay sang dang khac, c nng bin thanh nhit nng... khc phuc c
hin tng ma sat [phai tiu tn mt phn nng lng kha ln.
Co nhiu dang ma sat :
-Ma sat trt : Khi mt vt rn chuyn ng trt trn mt vt khac. B mt cua
chung tip xuc vi nhau th se sinh ra lc ma sat goi la lc ma sat trt.
- Ma sat ln : khi mt vt hnh cu, hnh tron, hnh tru tron ln trn b mt cua mt
vt khac va hai vt tip xuc vi nhau tai mt im hoc mt ng thng th sinh
ra lc ma sat goi la ma sat ln.
Ma sat trt thng ln gp 10 - 100 ln ma sat ln (trong trng hp ma sat kh).
Nguyn nhn cua ma sat kh :
- Do s lin kt c hoc cua cac ch li (vi nhp nh ) trn b mt vt rn
- Do tac ng tng h gia cac phn t cua cac b mt lam vic tai cac im tip
xuc.
Hin tng ma sat lun keo theo s hao ph cng sut nhm khc phuc ma sat va
lam toa nhit, gy mai mon cac chi tit lam vic. S hao ph cng sut , toa nhit
va mai mon la ba ban ng hanh khng ri nhau va khng ch ring i vi ma sat
kh ma la tt ca cua cac dang ma sat.
Tuy theo iu kin va dang ma sat ma mi mt trong s cac ban ng hanh o co
th rt ln hoc ch cam nhn c ma thi.
Trong khi c gng giam bt hao ph sc khc phuc ma sat, con ngi a ap
dung nhiu bin phap khac nhau. Mt thng li ln cua con ngi la phat hin rng
khi cac b mt lam vic c bi trn bng du th ma sat giam xung rt nhiu,
Ngay nay, co nhiu phng phap tnh toan bi trn long cho cac chi tit ma sat,
nhng u da trn c s nhng nguyn ly bi trn thuy ng do Petrop a ra.
Trong thc t, nu khng cp n cac tnh toan chung ta cung co th ng dung
nhng nguyn ly c ban rut ra t ly thuyt bi trn thuy ng nh sau :
- Trong trng hp ma sat long, nu nht cua du, tc trt cua cac chi tit
lam vic va b mt tip xuc cua chung tng th lng tn tht do ma sat se tng
ln.
- nht cua du tng ln, tai trong cua cac chi tit lam vic giam th bn bi
trn long se tng ln.
- i vi cac chi tit lam vic co chuyn ng nhanh cn dung du co nht thp
va ngc lai.
- Khe h gia cac chi tit lam vic cang ln th du bi trn cang cn co nht
cao.
- Tai trong trn cac chi tit lam vic cang ln th nht cang cao.
I.2 Vai tro cua du nhn trong hoat ng cua ng c.
Trong qua trnh hoat ng cua ng c, du nhn co sau cng dung nh sau : Bi
trn, chng mai mon, chng n mon kim loai, lam mat va lam sach ng c.Di
y ta se xem xet sau cng dung o.
I.2.1 Du nhn bi trn may.
Trong tt ca cac cng dung cua du nhn th cng dung quan trong nht la bi trn
cac b mt co chuyn trt gia cac chi tit, lam giam ma sat, do o giam tn tht
c gii trong ng c nn lam tng hiu sut co ch cua toan ng c, tc la tng
tnh hiu qua kinh t cho hoat ng cua ng c.
Nguyn nhn cua vic giam ma sat la do khi bi trn se co s thay th ma sat trc
tip gia cac chi tit may bng ma sat ni tai cua mang cht bi trn ngn cach cac
chi tit may. Ma sat ni tai gia cac mang cht long nay lun nho hn rt nhiu so
vi cac dang ma sat khac. V du cac h s ma sat ng hoc gia cac truc thep.
- Ma sat trc tip khng co du bi trn : 0,8 - 1,0.
- Co du ng vt ch bi trn gii han : 0,05 - 0,10.
- Co du nhn ch bi trn thuy ng : 0,001 - 0,01.
- Co du ch bi trn thuy tnh : 0,000001 - 0,001.
I.2.2 Du nhn lam giam mai mon may.
Cng dung bi trn cua u nhn la giam ma sat, khng ch tng hiu sut hu ch
cua ng c ma con tac dung ngn chn ti a s mai mon xay ra cac ni co
nhng chuyn dch tng i gia cac b mt vi tc thp, gia nhng b mt
chu tai cao ... trong nhng trng hp nay mang du bi trn d co kha nng b
pha huy nn yu cu trong du bi trn phai co nhng phu gia chng mai mon.
Khi o iu kin nhit va ap lc cao du vn co kha nng tao thanh trn cac
chi tit kim loai mt mang cht bao v bn vng, chung se trt doc theo nhau ma
khng gy hin tng mai mon cac b mt kim loai.
I.2.3. Du nhn chng n mon kim loai.
Nc la mt nguyn nhn gy nn s g set cua cac chi tit c ch tao t hp
kim co cha st. Mi mt th tch nhin liu t chay trong ng c sinh ra hn
mt th tch nc. Mc du phn ln phn ln lng nc nay th hi va thoat ra
qua ng xa, tuy nhin vn con mt t ng lai trong long xylanh hay lot qua
xecmng va ngng lai trong cacte. Hin tng nay thng xay ra khi thi tit lanh
hay khi ng c cha c si m. Thm vao o cac san phm phu sinh ra do
nhin liu chay cha hoan toan, nhng kh chay co tnh n mon cung lot qua
xecmng ri ngng lai hoc hao tan trong du cacte. Ngoai ra con cac cht axt
c tao thanh do s oxy hoa du, v vy kha nng tao r set va n mon cang tro
nn trm trong. Cac chi tit cn c bao v chng lai s n mon va chng g.
Mang du bi trn phu trn b mt cac chi tit chu ma sat co tac dung chng r set
cho cac may moc trong thi gian hoat ng, nht la nhng b phn m t.
Ngoai ra chung con co tac dung han ch ti a s lan truyn cua cac axt sinh ra
trong qua trnh chay cua cac nhin liu co cha nhiu lu huynh.Tui tho cua ng
c phu thuc mt phn vao kha nng trung hoa cua du may i vi nhng hp
cht co tac dung n mon.
du nhn bao am c chc nng nay phai dung cac loai phu gia mang tnh
kim, co tac dung trung hoa cac axt tao ra khi nhin liu chay.
Thng thng trong qua trnh s dung du nhn, ham lng phu gia nay s giam
dn, khi ty l phu gia thp di ham lng cho phep th du khng con u phm
cht na va phai thay th.
I.2.4 Du nhn lam mat may.
Do ma sat, tai cac b mt lam vic nh Piston - xylanh, truc khuyu - bac lot ... u
phat sinh nhit. Mt khac mt s chi tit nh Piston, voi phun con nhn nhit cua
kh chay truyn n. Do o nhit mt s chi tit rt cao, co th pha hong iu
kin lam vic cua ng c nh gy ra bo ket, giam bn cua cac chi tit, gy kch
n ng c xng, giam h s nap ... Do o nhm giam nhit cua cac chi tit
may cn co h thng lam mat trong qua trnh hoat ng cua ng c.
Trn thc t, h thng nc lam mat ch lam mat c khoang 60% cac chi tit cn
c lam mat. Nc lam mat phn trn cua ng c nh cac nh xylanh, long
xylanh, cac van. Con truc khuyu, cac , truc cam, cac banh rng, piston va
nhiu cum chi tit khac c lam mat bng du may. Du may co nhit thp
cacte, theo h thng bi trn c dn n cac chi tit co nhit cao tai bt
nhit va du cacte lai c lam mat nh b tan nhit khng kh. Du bi trn la
phng tin chnh lam mat piston.
Nhng s liu thc nghim cho thy nhit chay khoang 1090 - 1650 0C. Nhng
phn chnh cua van co nhit khoang 540 - 1095 0C, nhit piston ln ti
5400C. Trong khi o thic va ch c dung ch tao cac chi tit bac co nhit
nong chay thp 232 0C va 327 0C. Du cacte co nhit trong khoang 90 140 0C c a ti hp thu bt nhit tai y, duy tr mt nhit n nh
khoang120 - 135 0C.
Chc nng lam mat nay oi hoi du phai chu nhit cao, co tnh cht n nh,
khng b bin cht do tac dung cua oxy trong khng kh nhit cao. Do o
trong thc t trong du nhn, ngi ta co cho thm mt s phu gia chng oxy hoa.
I.2.5 Du nhn lam kn may.
Ngoai tac dung bi trn may, chng n mon kim loai, lam giam mai mon may,
lam mat may con co tac dung lam kn may.
Thc t b mt cua xecmng, ranh xecmng va thanh xylanh khng bng phng
chnh v th hi t t trong bung t co ap sut cao lot ra ngoai vao cacte ni co
ap sut thp, lam giam cng sut cua ng c.
Du may co chc nng lp vao cac l trng gia b mt xecmng va thanh xylanh
co tac dung lam kn, ngn can ti a khng cho cac loai kh nong trong qua trnh
t chayi qua xecmng cua piston i vao cacte.
I.2.6 Du nhn lam sach may.
Trn b mt chi tit co ma sat, trong qua trnh lam vic thng co vay rn troc ra
khoi b mt. Du bi trn se cun tri cac vy troc, sau o gi lai trong bu loc
cua h thng bi trn, tranh cho b mt chi tit co ma sat b cao xc.
Trong ng c Diesel hay ng c dung xng pha ch, khi nhin liu chay tao ra
mui than hay mui ch, hnh thanh cn bun va cn cng bam trn thanh piston
nhiu gy chay xecmng, lam tc nghen cac b loc, ng dn du bi trn.
Cn bun c tao thanh do s kt hp gia hi nc, bui, san phm xung cp va
nhin liu chay d.
Can cng la san phm la san phm cua qua trnh oxy hoa cac hp cht kem n
nh co trong du tai nhit va ap sut cao. Cac b phnbm, xecmng, piston,
rt d dang ong cn cng.
Cn bun va cn cng u gy tac hai ln cho ng c.
Du nhn vi s co mt cua phu gia ty ra se co tac dung ngn can s tch tu cua
cn bun, cn cng, gi cho b mt cac chi tit lun c sach se va tao iu kin
cho ng c hoat ng tt hn.
Ngoai sau chc nng chnh a k ra trn, du nhn con co mt s chc nng nh:
- Truyn nng lng trong h thng thuy lc hoc.
- Giam xc va giam ting n.
- Cho phep chuyn ng nhng c cu c bi trn tai moi nhit .
- Thu ng vi la, chng sui bot, vi khun, tao, nm ...
I.3TNH CHT CAC LOAI DU GC C BAN DUNG TRONG PHI TRN
DU NHN.
I.3.1 Du gc ch bin t du mo.
Noi chung, mt cach truyn thng phng phap san xut du gc t du mo bao
gm nm qua trnh x ly c ban sau c kt hp vi nhau theo nhiu cach tuy
thuc vao ban cht cua du th, kha nng cua nha may loc du va yu cu v c
trng, tnh cht du gc cn san xut.
Cn chng ct kh
quyn
Du ct
nhe
Phn
chit
Du ct
trung bnh
Du ct
nng
Tach Asphal
bng propane
Du ct
nhe
Du ct
trung bnh
Du ct
nng
Tach sap
Cn
gudron
Du cn
Sap
Cn RAT (40%)
nhin liu chng ct
kh quyn
75 mm Hg
250/3000 C
35 bar
600 C
Nha ng
+ dung mi (ham lng t )
Nguyn liu
700 C
Extrait + 90% dung mi
Qua trnh kt tua nay va qua trnh loc tip sau o c thc hin nhit thp va
co chi ph rt ln.
Y Qua trnh th hai la qua trnh xuc tac hydrocraquage co tac dung chuyn hoa,
ng phn hoa cac n - parafine thanh i-parafine tao san phm.
Qua trnh lam sach bng hydro.
qua trnh tinh ch san phm du mo a tach sap la qua trnh cn thit nhm loai bo
cac cht hoat ng v mt hoa hoc, co anh hng ln nn mau cua du gc.
Thng cac hp cht nit co anh hng rt manh n mau sc cung nh mau
cua du gc. V th phai loai bo chung, va o chnh la yu cu cua qua trnh tinh
ch bng hydro.
Nguyn liu tip xuc vi hydro trong iu kin co xuc tac, nhit va ap sut cao.
Thng s dung nhit t 300 - 3700 C va ap sut t 40 - 60 at. Xuc tac thng
dung la Co - Molipden. Vi cng ngh san xut du gc khng ngng c cai tn
nhm tao ra cac san phm co cht lng tt hn, co hiu qua cao hn, kinh t
hn.Mt trong nhng hng cai tin chu yu cng ngh sanc xut du gc la vic
ap dung cac qua trnh x ly bng hydro nh : Hydrocracking, hydroisome hoa ...
Bng cach o co th san xut du gc co cht lng cao, co ch s nht cao,
n nh hoa hoc tt, nhit ng c thp.
I.4.1.1 Thanh phn hydrocarbon cua du gc.
Du gc ch bin t du mo co nhiu chung loai. tuy vy, chung c san xut t
quy trnh pha trn trn c s bn loai nguyn liu la :
- Phn oan du nhe : Si khoang 350 - 4000 C.
- Phn oan du trung bnh : Si trong khoang 400 - 4500 C.
- Phn oan du nng : Si trong khoang 450 - 5000 C.
- Phn oan du cn : Si khoang trn 5000 C.
Thanh phn hoa hoc chu yu cua du gc la hp phn hydrocarbon, bao gm cac
nhom khac nhau va mi nhom co nhng tnh cht khac nhau.