ProjeKoordinotoru

ProjeKoordinosyon
Prof. Dr. Nurettin GUZ Dr. Mustofo Korgok
yoyrn
Donrgmon,
Mcistegor
Prof. Dr. Hotit iNALC|K
Ahmet AGln
Editor
ili:[#
Y;i!,:::,
Brilent ARI
Alposlon KAyA
y
Mristegor Yordtmctst
Gozi univJl"T
*T:#$lfi:
ifetieim Fokritresi
ffi..;&;; rdtmcrst
Grofik Tosonm
ve
Uygulomo Proje Yurutme
Grubu
Yesim F.IMI
Arif AyDtN
Fitiz iNcE
M. Akif TUTAR
Cengiz BAYDAG
Bosk
Foriz ACAR
Nurol Motboosr Dr. Hosqn Ali ARIKAN
lsBN 975-507-098-2
rC. BA$BAKANLtK
DENiZCiLiK
rUUSrr5Anlrc
Eserin tum yoyrn hoklarr mohfuz olup, Turkiye ARA$TIRMA, PLANLAMA
ve KOORDiNASYON
Cumhuriyeti Bogbokonhk Denizcitik
DAiRESi BASKANLTGI
Mustegorlrlrno
oittir. Krsmende
olso hiEbir
gekilde
Eololtrhp
yoyrnlonomoz.
yoyrn
No: 5
*ll iQiN oerilrn
SunuE
6nsoz
GiriE
Akdes Nimet KURAL
"Qoko Bey"
17-46
Hotit iNlrclr,
"Osmonlr Deniz Egemenli$i"
47-66
"Guney Anodolu ve Krbrrs Krollr!1"
67-72
"Botr Anodolu'do Yukselen Denizci Gozi Beylikleri"
73-90
"Fotih
ve Ege Denizi"
91-98
"Osmonlr Deniz Ussu Gelibolu"
99-106
H. J. KISSLING,
"sulton ll. Boyezid'in Deniz Politikosr"
107-l 18
HOIiI iNALCIK,
"Kristof Kolomb ve Hoglr Politikosl"
119-126
"HoElrlorve Osmonlrlor: Borboros Hoyrettin PoSo Fronso'do" 127-140
"Borboros'ton inebohtr
(Leponto)'yo
Akdeniz" "
I 41-144
"Muhimlere
Gore inebohtr Muhorebesi"
]45-150
"inebohtr Sonrqsr, isponyo ile Borrg
(
I 585)"
I 5l - I 56
Fikret SARICAOGLU,
"Osmonlt Deniz Horito ve Colrofyolor(
157-184
idris BosrAN,
"Bir imporotorluk Dononmoslnrn Tegkili:
185-222
Osmonlr Denizcili$i'nde Sovog ve Orgonizosyon"
Ali ihson GENCER,
'XlX. Yuzyrldo Osmonlr Dononmosr ve Bohriye Nezoreti"
223-238
Rosim U N tU,
'Atoturk'un Cumhurbogkonlllr Doneminde
239-276
Deniz Kuwetlerimiz"
oiziN
277-280
I eiilent ARI
c ini5
Turk Denizcilik Torihi, boyle bir eser iEin
Eok
krso soyrlobilecek bir zomon dilimi
iEinde hozrrlondr. A,ncok kotkrdo bulunon krymetli hocolortmrztn uzun yllloro
doyonon birikimlerinin bir urunu. iEinde yer olon mokoleler, Turk denizcililinin,
Anodolu'doki Turk vorlr$rylo egdeler olon 900 yrllrk mozisinin kronolojisi esos
olrnorok strolonmtgttr.
Alposlon'rn Molozgird zoferiyle Anodolu koprlorrnt oEmoslnt muteokib Ege
kryrlonno ulogon Turkler, deniz gucunun onemini derhol kovromrglordtr. Boylece
korodo oldugu kodor denizde de Bizons'o ve ordtndon HoElrlor'o korgr
mucodele surdurulmugtur.
1078-l08l yrllorrndo Turklerle yoprlon sovoglordo esir dugen
Qoko'nrn
Bizons
soroyrndo yetigtikten sonro siyosi korrgrklrklordon foydolonorok "mustokil bir
Turk Beyi srfotrylo izmir'deki fooliyetleri", Akdes Nimet Kurot'tn "Qoko Bey"
mokolesinde yer olryor. Onun dononmosrylo Bizons'o korgt mucodelesini, Ege
odolorrndoki deniz sovoglorrnr, sonundo Bizons'tn entrikolorrylo kondrrrlon
domodr KrlrEoslon torofrndon dovet edildigi ziyofette oldurulugunun hozin
hikoyesini tofsilotlylo okuyoco$rz. Rohmetli A. N. Kurot, Bizons koynoklorrno
doyonorok hozrrlodr!r mokolesinde
Qoko
Bey'in doho I 1. yuzyrlrn sonundo
Bizons'r tehdid edecek strotejik plonlor yoptl$rnr oftoyo koyuyor. Diplomotik
tegebbusleri sonucu
Qoko
Bey'i domodrno olduten Bizons, KrlrEoslon'ln ileriyi
gorememesi sonucu, hemen ordrndon ostrlorco surecek olon Hogll seferlerini
boglotocok odrmlor otmrgtrr.
Botr Anodolu'doki bu erken donem Turk deniz gucu hokkrndo bilgi verildikten
sonro Prof. Dr. Holil inolcrk'rn beg mokolesi ord ordo yer olryor.
"Osmonlr Deniz Egemenlili" odlr ilk mokolede Turk deniz gucunun 500 yrllrk
bir ponoromost
Eiziliyor.
Orhon Bey'den itiboren dononmonrn tegkiline, kurulon
tersonelere ve Bizons'o korgr yoprlon deniz fooliyetlerine dikkot
Eekildikten
sonro Fotih Sulton Mehmed ve ll. Boyezid devrinin ottlrmlorrndon ornekler
veriliyor. Bu donemde Akdeniz'de Venedik'le rekobetin giderek giddetlendigine
gohit oluyoruz. 16. oslrdo Akdeniz'de Osmonlr deniz uslerinin bir listesi verilip,
9.-eS
e :' rl3
-S^-:-
:a':;-a,--'
'=-.:::
-S--'- -;-.
::> :- ]S''--'-
hokimireti 538 oe Prer ezc zc:en.le icr
^e
gE3.
'5f '
:= ^:::
--
.:
golgelenen Osmanlr deniz gucu iqin 17.
yuzrrlrn
sonuncc
(crcce-,::e-
Q.-.s.:
tehlikesi boggosterir. Inclcrk 18. yiz.ltldcki Rus ilerle,r'isine temos ederer. c3-:
torihimizin ponoromosrnr tomomllyor.
"Giiney Anodolu ve Ktbrrs Krollr$r' mokolesinin konusu l3 ve 14. yuzyrllcrdc
Guney Anodoluyo korqr Krbrrs ve Ermeniston merkez olmok uzere ycprlon
Hristiyon oklnlorr. Bu srrodo Anodolu'do Ermeni devleti, Krbrrs odosrndo Krbrs
Krollr!r, kuzeyde Tiobzon Rum imporotorlu!u ile istonbuldo Poleologlcr
kolmrgtr. Botr'doki HoElr hukumdorlon Mo$ollor, Kilikyo Ermeniston'r ve ve
Krbrts't, ittifok holinde Turkmenler ve SelEuklulor'o korqr yonlorrno olmoyo
Eolrgryorlordr.
Bu donemde Guney Anodolu kryrlorr surekli olorck Krbrrs
krollorrnrn tehdidi oltrndodrr.
"Botl ,Anodolu'do Yukselen Denizci Gozi Beylikleri, Bizons ve HoElrlor' boglrklr
yoz 14. yizytltn hemen boglorrndo Mentege ve Aydrnoglu Beyliklerinde
olugturulon deniz guEleriyle Rodos
$ovolyeleri
ve itolyon devletleriyle ycprlon
deniz muhorebelerine temos ediyor. Bu gozo fooliyetleri doho sonro HoElr
seferlerinin yonunu Botr Anodolu'yo
Eevirmesi
bokrmrndon onemli rol
oynoyocoktrr.
"Fotih ve Ege Denizi" odlr mokole ll. Mehmed zomonrndo Ege Denizi'ndeki
deniz horekdtrno rgrk tutuyor. Prof. inolcrk'rn itolyon koynoklonno doyonorok
hozrrlodr! r bu yozt, Fotih'in istonbul'u oldrkton sonro bogto istonbul olmok
izere Bolozlorrn guvenligini so!lomck igin Kuzey Ege'deki strotejik
foo liyetlerini o n lotryor.
"Osmonlr Deniz Ussu Gelibolu" Turklerin 1352'de Rumeliye geEiglerinde
bosomok noktosr olugturmosrndon itiboren 16. yizylo kodor olon durumunu
ele olryor. Gelibolu'nun fethiyle ilgili bugune kodor meEhul kolon noktolorr
oydrnloton bu yozt Gelibolu yorrmodosrnrn torihine doir bize tofsilotlr bilgi
sunuyor.
Prof. Kissling'in 'Sulton ll. Boyezidin Deniz Politikosr' boqlrklr mokolesi o
donemde dononmodo yoprlon fokot torihlerimizde gozordr edilen otrllmlorc
dikkot
Eekiyor.
Kissling'e gore ll. Boyezid, bobosr Fotih ve o!lu Yovuz Selim
orosrndo silik bir gohsiyet olorok torihlere gegse de butun bunlorrn
Osmonlrlonn Do$u Akdenizdeki yukseliginin cihon-gumul bir geligme koydettiQi
gerEe!ini de!igtirmez. Bu donemde Akdeniz'de Venedik'e korgr olrnon tedbirler
ve
.|6.
osrrdoki Osmonlr denizler hokimivetinin temelleri vozlnln bosllco
konusunu olugturuyor.
Boyezid devrinin bu delerlendirmesinin ordrndon Prof. inolcrkrn 5 mokolesi
doho srrolonryor:
"Kristof Kolomb ve HoElr Politikosr" bizlere Kolomb'un yeni dunyoyr kegfinin
Akdenizde isponyo ile Osmonlr orosrndoki mucodele ile iligkili oldu!uno dcir
onemli ipuElorr veriyor.
"HoEltlor ve Osmonlrlor: Borboros Hoyreddin Pogo Fronso'do" Osmonlr-Fronsrz
ittifokrno doir yepyeni bilgiler iEeriyor. 1525 yrlrndo Fronso krolr FronEois
(Fronsuvo)'nrn
$orlken
(V Korl) torofrndon esir edilmesiyle bogloyon surecte,
ollunun kurtonlmosl iEin bogvurobilecegi tek hukumdor olon Konuni Sulton
Suleymon'o yozdr!r mektup uzerine Sulton Suleymon'rn cevobrylo bcgrcycn
yozt, Avrupo devletler sistemine ve Akdeniz mucodelesine oErklrk getiriyor.
Ardrndon 1543 yrllndo Toulondo krgloyon Osmonlr dononmosrnrn Frcnso ile
ortok horekotr tum teferruotrylo ele olrnryor.
"Borboroston inebohtt'yo Akdeniz' odlr mokole
,l538
Prevezc zcferinden son.:
Akdeniz'deki Osmonlr deniz hokimiyetinin unsurlorrnr oktcnyor. Bu hckirrriret
once
.|565'de
Molto kugotmosrnrn bogonsrz olmcsrylo golgelenecektir. Fckci
Osmonlr ve HoElr dononmolorrnrn henuz pcylogoccklcn bir koz dchc rcrcr 3-.
do Krbrrs rn fethinden sonrc gerEeklegecektir. inebohtrdcki bu muccdele
Osmcnlr dononmosrnrn buyuk moglubivetivle sonuclcnrr
SrngrnDononmccdlrerilenbu'-.cglubi.'eti..i(3.3S
lnebohtr Der.iz Scrc-qr
ncc
a^ a' .:.
).-t
-a
a. I .:-
a.
-.-
":-:-
a-
-:
:
.
a'-j'r. ^^-'a'a=a^ -
:..: .:- - .:
''-::
_.: .=- '::'_
:.- :=a=: a-= :
son buluyor. Kuzeyde ingiltere ve Hollondo tehdidiyle srkrgrk bir durumdo olcn
lsponyo krolr ll. Philip Osmonlr Devleti ile
.|585
yrlrndo borrg imzoloyorok
kendisini dogudo emniyete olryor. Fokot bu ihtirost ono
Eok
poholryo mol
olocok ve
Eok
geEmeden dononmosr
.|588
yrlrndo frrtrnodo Mong denizinin
dolgolorr orosrndo koybolup gidecektir.
Fikret Sorrcoo!lu, denizlerdeki Osmonlr yukseligine porolel olorok geligen
horitocrlrk fooliyetlerine doir onemli bilgiler veriyor. "Osmonlt Deniz Horito ve
Cogrofyolorr" boglrklr yozrsrndo Osmonlr co!rofyoctlortnrn hozrrlodrklon horito
ve otloslorrn tom bir envonteri yer olryor.
idris Boston ise "Bir imporotorluk Dononmosrnrn Tegkili: Osmonlr
Dononmosrndo Sovog ve Orgonizosyon" odlr yozrsrndo Osmonlr denizciliginin
temel fonksiyonuno oErklrk getiriyor. Tersoneleriyle, gemi
Eegitleriyle
ve
tegkilotrylo, Osmonlr dononmosrnrn yoptst butunuyle ele ollnryor.
Ali ihson Gencer, "19. yinlldo Osmonlr Dononmosr ve Bohriye Nezoreti" odlr
yozrsrndo ortlk butun diler kurumlorlo birlikte gozulmeye bogloyon bohriye
tegkilotnl lsloh etme tegebbuslerini dile getiriyor. lslohotlor sonucundo Bohriye
Nezoreti'nin kurulmosr bugun de denizciligimizi ilerletmek iEin boglrco
hedeflerden biridir.
Eser, Dr. Binbogr Rosim Unlu'nun "Atoturk Doneminde Deniz Kuwetleri" boglrklr
yozrsrylo son buluyor. Binbogr Unlu bizlere feloketlerle biten uzun sovoglordon
sonro Cumhuriyet'e miros kolon ve
Eo[u
kullonrlmoz durumdo olon bir ovug
geminin envonterini verdikten sonro Atoturk'un nosrl bir goyretle denizcilikte
otrlrmloro imzo ottl!rnr bildiriyor.
Elinizdeki eserde Turk denizcilik torihine doir ele olrnomoyon birEok nokto
bulunmoktodrr. Burodo Turk denizcili$inden kronolojik olorok sodece bozr
kesitler vermeye
Eolrgrlmrgtrr.
Bu konudo ilerde doho tofsilotlr
Eolrgmo
yopocok
olonloro yol gosterip ufuk oEobilmek bizim iEin buyuk kozonE olocoktlr.
Kendilerine verilen krso bir sure zorfrndo birikimlerini bizimle poylogon
hocolorrm Eo ve hossoten eserin hozrrlonmostndo her turlu yordtmtnl ve
deste$ini esirgemeyen Prof. Holil inolcrk'o tegekkuru bir borE biliyoruz.
Brilent ARI