Razdjel: HIDROMORFNA TLA

Razdjel hidromorfnih zemljita je nastao prekomjernim,povremenim ili trajnim vlaenjem

tla,u dijelu ili itavoj dubini profila i to pod uticajem podzemnih voda.
U ovom razdjelu izdvojeno je pet klasa zemljita:

I klasa: nerazvijena hidromorfna tla,
II klasa: stagnoglejna tla,
III klasa: semiglejna tla ili livadska tla,
IV klasa: glejna tla,
V klasa: tresetna tla ili histosoli


I klasa: Nerazvijena hidromorfna tla

1. Aluvijalno tlo ili fluvisol

Graa profila : je veoma razliita,to je uslovljeno vrstom naneenog materijala,snagom i
koliinom plavnih voda,kao i uticajem ovjeka.Povrinski sloj oznaava se sa Ai,dok se ostali
slojevi oznaavaju rimskim brojevima( I-II-III).Fluvisoli se oznaavaju kao : Ah - I - II...tla.

Geneza i rasprostranjenost : Aluvijalna tla su po svom nastanku mlada tla.Na njihovom
profilu se ne uoavaju genetski horizonti a nastala su taloenjem noenih materija du plavne
terase rijeke,koji zaostaju kao nanos plavnog vala.Fluvisoli su tla oja se gotovo redovno
obnavljaju novim nanosima.U sebi sadre humus,organomineralni kompleks,minerale
glina,biogene elemente,a karakteriu se veoma esto i visokom plodnou.Javljaju se u
dolinama rijeke Bosne,Drine,Neretve,Une,Save.Zauzimaju i znatne povrine u krakim
poljima(Popovo polje,Trebinjsko polje i dr.).

Fizika svojstva : Meu aluvijalnim tlima se nalaze svi mogui teksturni varijeteti(od
skeletnog do glinovitog aluvijuma).Najpovoljniji su ilovasti i pjeskovito-ilovasti
aluvijum.Loa fizika svojstva imaju jako skeletni i jako glinoviti aluvijum.Po boji su
aluvijalna tla veoma razliita,najee su ukasto-sive,uto-smee i sivo-smee boje.

Hemijska svojstva : Najvei dio aluvijalnih nanosa u BiH karakterie se visokim sadrajem
CaCO
3.
Kod karbonatnih aluvijuma reakcija je neutralna do slabo bazina,a kod
beskarbonatnih neutralna do slabo kisela.Sadraj humusa se kree oko 2%,a veoma esto je
manji od 1%.Sadraj ostalih hranjivih materija je zavisan od mineroloko-petrografskog
sastava donesenog materijala.

Proizvodna svojstva i koritenje: Aluvijalna tla su jako heterogena u odnosu na svoja
proizvodna svojstva.Spadaju u grupu naih veoma plodnih tala.

Klasifikacija: Podjela na podtipove izvrena je na bazi prisustva ili odsustva karbonata i
zastupljenih procesa uzrokovanih dinamikom vode.Razlikuju se sljedei podtipovi:
-karbonatni,-karbonatno oglejeni,-nekarbonatni,-nekarbonatno oglejeni,-nekarbonatno
zaslanjeni,-zaslanjeni.



II klasa: Stagnoglejna tla

1.Stagnoglej (dolinski pseudoglej,Planosol)

Graa profila : Stagnoglej ima sloen profil radi nepropusnih dijelova i uticaja podzemnih
voda.Oznaava se kao Ah E Btg C G ili Ah g1 g2 G tlo.

Geneza i rasprostranjenost : Nastaje u uslovima stalnog prisustva vikova vode kod tla koja
ima karakteristike pseudogleja.U naim uslovima se javlja lokalno i u visokoplaninskim
regionima.

Fizika svojstva : Karakterie se izrazito dugom mokrom fazom.Ovdje se istie trajno
stagniranje zastojne vode koja uzrokuje oglejavanje.Btg-horizont je jako mramoriran i u
pravilu je bitno bogatiji u sadrajima gline i u sadrajima glejnih tvorevina konkrecija mrko-
smee boje,polutvrde i tvrde konzistencije.

Hemijska svojstva : Stagnoglej ima do 30cm moni humusni sloj,koji se sastoji od
hidromorfnog humusa u ijim se okvirima prisutno esto zamuljivanje,sa inicijalnim ili
potpunim zatreseivanjem.Zbog stalnog stagniranja vode i prisutnih aneorobnih uslova u
stagnogleju se odvijaju sljedee specifine pojave:
-stvaranje hidromorfnog humusa koji je dijelom zatreseen,
-ispiranje Fe i Mn i njihovo taloenje u dubljim horizontima u vidu ispranih zona.

Proizvodna svojstva i koritenje: Osnovna fiziko hemijska svojstva su slina pseudogleju,a
razlike proistiu iz dinamike vodnog reima i sa tim povezanog stepena
anaerobnosti.Stagnogleji su malo pogodni za poljoprivredu a takoer su nepovoljni i za ume.
Odlikuju se malom biolokom aktivnou zbog nedostatka kisika u rizosferi te nepovoljnih
fizikih i hemijskih svojstava.To su ekoloki nepovoljna i malo produktivna tla.

Klasifikacija: Podjela na podtipove vri se na bazi uticaja slivnih i/ili plavnih voda sa dugom
mokrom fazom.Zatim pod uticajem slivnih i plavnih voda sa vrlo dugom mokrom fazom.
Podjela na varijetete moe se vriti na bazi dubine pojave nepropusnog horizonta (plitki do
30cm,srednje duboki 30cm-50cm i duboki >50cm).
Podjela na forme data je na bazi stepena zasienosti bazama (distrini i eutrini).
















III klasa: Semiglejna tla - Livadska tla

1. Humofluvisol ili Fluvijalno livadsko tlo

Graa profila: Prema stepenu razvoja mogu imati redoslijed horizonata koji se oznaava
kao: Ah C G ili Ah CG tla.

Geneza i rasprostranjenost: To su tla rijenih dolina i niskih lesnih zaravni i terasa.Ova tla
kod nas uglavnom nastaju na sedimentima rijeka i potoka u centralnim dijelovima
poloja.Periodino su pod uticajem plavnih voda a jednim dijelom su pod jaim kolebanjem
podzemne vode.Kod humofluvisola naglaava se njihov humusni karakter,a prisutan je tzv.
livadski pedogenetski proces koji se karakterie visokom aktivnou brojne vegetacije te uz
vlaenje podzemnim i oborinskim vodama stvara duboki humusni Ah-horizont.U ovim tlima
odvijaju se sljedei vani procesi: 1) akumulacija zrelog humusa,2) slabo hemijsko raspadanje
mineralnog dijela tla,3) pojava slabih anaerobnih procesa na veoj dubini u profilu.

Fizika svojstva: Po pravilu su to duboka tla a po teksturi su najee tee ilovae,ali mogu
biti i lake glinue (koje tokom ljeta ispucaju u veoma iroke i duboke pukotine).

Hemijska svojstva: Humofluvisoli mogu biti karbonatni i bezkarbonatni.Karbonatni su
neutralne i slabo bazine reakcije dok su bezkarbonatni neutralne i slabo kisele reakcije.Neka
livadska tla mogu biti i zaslanjena te imaju alkalnu reakciju.Sadraj humusa je 4-5%.Dosta su
dobro obezbjeena hranjivim materijama,a karakteriu se vrlo intenzivnom mikrobiolokom
aktivnou i sadre bogatu faunu.

Proizvodna svojstva i koritenje: Prekomjerno vlaenje livada je redovan godinji proces pa
se ova tla rijetko obrauju.Humifluvisol se ubraja u kategoriju naim najplodnijih tala.Visoku
prirodnu plodnost pokazuju zbog velike dubine aktivnog profila humusnog horizonta i dobrih
vodno vazdunih osobina.Livadska tla razoravanjem daju dobro poljoprivredno tlo.

Klasifikacija:Podjela na podtipove bazirana je na osnovi vrste zastupljenih kationa i aniona te
njihovih meusobnih odnosa : karbonatni,karbonatno-zaslanjeni i alkalizovani,bezkarbonatni.
Podjela na varijetete data je prema dubini oglejavanja i dubini pojave G-horizonta: plitko
oglejeno s interalom 100-150cm,srednje duboko oglejeno s intervalom 150-200cm i duboko
oglejeni s dubinama veim od 200cm.
Podjela na forme data je na bazi odnosa teksturnih elemenata i to na: pjeskoviti,ilovasti i
glinoviti.













IV klasa: Glejna tla

1. Ritska crnica ili Humoglej (Molini fluviglej)

Graa profila: Ritske crnice imaju profil koji se oznaava kao: Ah AC CG.To su duboka
tla,rijetko plia od 150cm.Humosni horizont je dubok,po boji tamnosiv do crn.Struktura mu je
prizmatino-grudasta.Prelazni AC-horizont se karakterie jakim nagomilavanjem CaCO
3
u
obliku konkrecija.Horizont C je jako oglejen,oznaava se kao CG.

Geneza i rasprostranjenost: Humoglej se nalazi u polojima naih rijeka,jezera i
bara.Obrazuje se u tzv. ritovima,koji su povremeno pod uticajem visoke podzemne vode a
povremeno i povrinske vode.Melioracijom ritske crnice prelaze u livadske crnice.U BiH
humogleji su malo rasprostranjeni.Ritske crnice se obrazuju u reljefskim depresijama,u
ritovima,pored rijaka i jezera,pod uticajem velike vlanosti te pod uticajem barske vegetacije.

2.Movarno glejno tlo (Euglej)
3.Tresetno-glejno tlo


V klasa: Tresetna tla-Histosoli

1.Niski treset (barska tresetita): nastali su pod uticajem fluvijalnih voda ili voda
koje su podzemnog porijekla.To su topogene-hidrogene tvorevine nastale na niskim
reljefskim poloajima gdje dolazi do prekomjernog-suficitnog vlaenja tokom cijele godine ili
najveeg dijela godine.Ovakvi tresti su nastali zarastanjem vodenih povrina.

2.Visoki treseti (izdignuti treseti): nastali su pod uticajima oborinskih i lateralnih
voda,a javljaju se u terestinim uvjetima.Nastanak ovakvih treseta uslovljen je klimom i
matinim supstratom.To su tzv. klimatogena tresetita.U Bosni nastaju u planinskim regijama,
zarastanjem kopnenih povrina.

3.Mokra stanita ili Wetlandi



Razdjel: HALOMORFNA TLA SLATINE


I klasa: Akutno zaslanjena tla
1.Solonak

II klasa: Slabije zaslanjena tla
1.Solonec






Razdjel: SUBHIDRINA TLA

I klasa: Nerazvijena subhidrina tla
1.Protopedon

II klasa:Razvijena subhidrina tla
1.Sapropel (gnjili mulj)
2.Dy-Daj (smee muljevito tlo)
3.Gyttja (sivo muljevito tlo)


PLODNOST TLA

Plodnost je sposobnost tla da snabdijeva biljke mineralnim materijama,vodom i
kisikom,odnosno to je suma njegovih svojstava.

Produktivnost oznaava proizvodnu sposobnost nekog zemljita da u odreenim uslovima
ostvari odgovarajui prinos.

Pro = Pl + Pr ; Pro-produktivnost tla,Pl-plodnost tla,Pr-prinosi


Vrste plodnosti tla

1.Prirodna ili potencijalna plodnost - je ona plodnost koju je tlo dobilo,odnosno postiglo u
toku svog razvoja.Zavisi od prirodnih svojstava tla i moe se okarakterisati potencijalnim
zalihamaelemenata ishrane,koliinom lahko pristupanih hraniva,sadrajem humusa i
njegovim sastavom,pH vrijednostima,itd.

2.Aktivna ili kulturna (steena) plodnost je ono svojstvo koje je tlo steklo djelovanjem
ovjeka.Zavisi dijelom od prirodne plodnosti,ali je vie ovisna od stepena iskoritavanja tla u
proizvodnji.Obje ove plodnosti sainjavaju proizvodni kapacitet tla.


EROZIJA TLA

Pod erozijom tla se podrazumjeva proces koji dovodi do razaranja i odnoenja,odnosno do
gubitka tla,djelovanjem vode i vjetra.

Razmatra se u dva odjeljka i to kao:

vodna erozija
eolska erozija

Eolska erozija moe djelovati na ravnim i nagnutim povrinama,dok se vodna erozija
uglavnom deava na padinama.Intenzitet vodbe erozija poveava se poveanjem nagiba
padine,njene duine i poveanjem intenziteta oborina.Intenzitet eolske erozije poveava se
poveanjem brzine vjetra.Oba tipa erozije zavise od teksture tla,koliine sadraja
vode,koliine organske materije te prisustva i vrste vegetacije na povrini zemljita.

VODNA EROZIJA predstavlja posljedicu kompleksnog djelovanja niza faktora,odnosno
ona je kompleksna veliina,a moe se iskazati sljedeom formulom:

E = f (K,R,T,G,O,B)

gdje su: E-erozija;K-faktor klime;R-faktor reljefa;T-faktor tla;G-faktor geoloke podloge;
O-faktor obrade tla;B-faktor biljnog pokrova.

Erozija koju izaziva voda,prema intenzitetu moe biti:
povrinska
brazdasta
jaruna


Povrinska erozija predstavlja odnoenje tla vie ili manje jednolino,sa povrine padine.
Djelovanjem povrinske erozije dolazi do odnoenja sitnog tla i njegovog taloenja u
udubljenjima i niim poloajima.

Brazdasta erozija predstavlja stanje erozionih procesa sa vidljivim manifestacijama teta
nastalih destruktivnim djelovanjem vode.Tragovi brazdaste erozije mogu se ukloniti putem
obrade tla,ako se napravljena teta u smislu odnesene koliine tla ne moe nadomjestiti.Ova
erozija nastaje djelovanjem jaih kia na golo tlo (bez vegetacije) i na nagnuto tlo.

Jaruna erozija predstavlja najopasniji oblik oteenja tla.Na terenu se ona javlja u vidu
dubokih jaruga i do 30m dubine.Djelovanjem ove erozije dolazi do potpunog unitenja
tla.Jaruna erozija ustvari predstavlja brazdastu eroziju ali se razlikuje po veliini.Za povrine
koje su oteene ili unitene ovom erozijom najbolje je uraditi poumljavanja.


EROZIJA VJETROM ILI EOLSKA EROZIJA DEFLACIJA

Glavi faktori koji utiu na eolsku eroziju su:

klima
tlo
vegetacija

Osnovne karakteristike vjetra koji utie na eroziju su : brzina,pravac,trajanje i
turbulencija.Na proces erozije tla vjetrom najvie utiu: tekstura,struktura,zbijenost,sadraj
organske materije i vlaga.Sadraj vlage je naroito vaan,jer je suhlje tlo uvijek vie podlono
eroziji.
Vegetacija sa svojim nadzemnim i podzemnim organima dovodi do smanjenja erozije u
mnogo veem stepenu nego mrtvi biljni ostaci.
Eolska erozija javlja se na tlima bez vegetacije i malog sadraja humusa.



Protiverozione mjere mogu biti agrotehnike,bioloke i tehnike.Neke od njih su:

izgradnjom terasa na ugroenim podrujima dolazi do smanjenja brzine oticanja
vode,a time i odnoenja tla,
sistem oranja na padinama mora se uvijek izvoditi upravno na pad terena,
izborom plodoreda,naroito uvoenjem trava u plodored dolazi do zatite tla od
erozije,
popravak vodnofizikih svojstava tla dovodi u prvom redu do stvaranja mrviaste
strukture i poveanja propusnosti za vodu,
poumljavanje najugroenijih podruja.

Kao izvanredna zatita tla je neostavljanje golog tla za vrijeme zime!


MODELI VREDNOVANJA TLA/ZEMLJITA

katastarsko klasiranje tla/zemljita
procjena i bonitiranje tla/zemljita


Katastarsko klasiranje tla/zemljita je odreivanje katastarske kulture i katastarske klase
svake parcele plodnog zemljita,poslije zavrenog premjera zemljita.