TIT KIM NNG LNG CA MY IU HO KHNG KH PGS. TS. Nguyn c Li
1. COP v ngha ca COP trong tit kim nng lng COP l h s hiu qu nng lng (Coefficient Of Performance) tng ng vi h s lnh v c h s nhit trong cc gio trnh k thut lnh ca Vit nam. phn bit h s lnh v h s nhit ca bm nhit ngi ta dng thm k hiu chn cooling l lnh v heating l nhit hay si m. COP cooling =
(Nng sut lnh hu ch thu c dn bay hi Q o )/(in nng tiu tn N), kW/kW; (1) COP heating = COP cooling + 1 = (Nng sut nhit hu ch thu c dn ngng)/(in nng tiu tn), kW/kW. (2) (Ti liu Anh M hay dng tn lnh RT/kW). COP cho trong cc catalog l h s hiu qu khi my vn hnh 100% ti. COP ca mt my lnh hoc mt my HKK cng cao th my tit kim nng lng cng nhiu. Thng s dng COP tiu chun so snh. Ngha l i vi h thng lnh 1 cp th nhit bay hi l -15 o C, nhit ngng t l +30 o C; H thng lnh 2 cp tng ng l -35 o C v +35 o C; v h thng HKK gii nhit gi l nhit trong nh +27 o C v ngoi tri l +35 o C. Lu : COP i khi cn c k hiu l EER (Energy Efficiency Ratio) hoc CER (Cooling Efficiency Ratio) vi n v l Btu/h/W.
2. PIC v cch tnh % tit kim in nng PIC (Power input per Capacity - Cng sut tiu th trn nng sut lnh) l ch s tiu th in v c tnh theo biu thc sau: PIC=N/Q o =1/COP (3) C th tnh % tit kim in nng tiu th gia 2 my c ch s tiu th in nng khc nhau theo biu thc sau: =(PIC 1 -PIC 2 )/PIC 1 (4) Do PIC = 1/COP nn cng c th tnh theo biu thc: =(COP 2 -COP 1 )/COP 2 (5) V d 1: My iu ho khng kh VRVIII 18HP c COP = 2,99 kW/kW v my VRVIII 8HP c COP = 4,27 kW/kW. Hi my 8HP tit kim c bao nhiu phn trm in nng so vi my 18HP? Gii: COP 1 = 2.99, COP 2 = 4,27. Thay cc gi tr vo biu thc (5) c: = (4,27 - 2,99)/4,27. 100% = 30%. Tr li: Khi s dng my 8HP s tit kim c khong 30% so vi my 18HP. 2
3. IPLV v ngha ca IPLV trong tit kim nng lng IPLV (Integrated Part Load Value) l gi tr vn hnh non ti tch hp. Chng ti ngh gi IPLV l h s non ti hoc h s tch hp. Theo thng k ca ARI (Air Conditioning and Refrigeration Institute) ca M th M cc h thng HKK thc t ch vn hnh 1% thi gian trong nm 100% ti, cn 99% l vn hnh ch non ti, c th 42% thi gian chy 75% ti, 45% thi gian chy 50% ti v 12% thi gian chy 25% ti. Chnh v vy tiu chun ARI 550/590 quy nh ly IPLV lm tiu chun nh gi hiu qu nng lng ca h thng lnh v HKK thay cho COP. IPLV c tnh nh sau: IPLV=0,01A+0,42B+0,45C+0,12D, kW/kW hoc RT/kW. (6) trong A,B,C,D l COP 100%, 75%, 50% v 25% ti.
Ngi ta cn tnh IPLV theo ch s in tiu th PIC (Power Input per Capacity) n v kW in tiu tn /kW nng sut lnh (hoc kW/RT) nh sau:
1 IPLV = D C B A 12 , 0 45 , 0 42 , 0 01 , 0 + + + ,kW/kW(hockW/TR) (7)
trong A,B,C,D l ch s in tiu th PIC 100%, 75%, 50% v 25% ti. Nh vy, IPLV c th l COP gim ti li cng c th l PIC gim ti. Chnh v vy, cn phi lu khi tra d liu t catalog v bn cht cng nh n v ca IPLV. Cng theo ARI550/590 th cc h s ca A,B,C,D l khc nhau i vi iu kin thi tit khc nhau v loi cng trnh khc nhau. n gin h s tnh ARI ch chia ra 4 nhm h s nh sau: V thi tit ARI chia ra vng c nhit ngoi tri bng v cao hn -17,8 o C (0 o F) v vng c nhit ngoi tri bng v cao hn 12,8 o C (55 o F). V loi cng trnh ARI chia ra cng trnh ch hot ng trong gi hnh chnh (lm vic 5 ngy 1 tun v 8 gi mi ngy) v loi cng trnh hot ng lin tc (7 ngy 1 tun v 24 gi mi ngy). Nhit ngoi tri khng bao gi xung n -17,8 o C nn i vi Vit nam ch cn dng 2 nhm h s cho 2 loi cng trnh chy theo gi hnh chnh v chy lin tc nh sau: - Chy theo gi hnh chnh nh cng s...: IPLV=0,018A+0,501B+0,481C+0D; - Chy lin tc nh khch sn...: IPLV=0,012A+0,423B+0,565D+0C. Lu : IPLV i khi cn c k hiu l SEER (Seasonal Energy Efficiency Ratio) vi n v l Btu/h/W. 4. Cc nhn t nh hng n COP 3 H s hiu qu nng lng COP ph thuc vo rt nhiu yu t khc nhau nh: - hon thin ca my nn, - tng thch gia cc thit b trong h thng lnh nh my nn, dn ngng, dn bay hi, van tit lu, ng ng, cc thit b ph... - Cng ngh v vt liu mi (ny nn bin tn, van tit lu in t, cc thit b t ng ho hin i...) - iu kin lp t ng tiu chun (lp t, ht chn khng, np du, np ga ng tiu chun...) - iu kin vn hnh hp l. - c bit, COP ph thuc rt nhiu vo nhit ngng t v nhit bay hi. ng cong m t COP = f(t k ,t o ) l 1 trong 4 ng c tnh ca my nn Q o = f(t k ,t o ); Ne = f(t k ,t o ); = f(t k ,t o ) v I = f(t k ,t o ). Sau y s gii thiu v s ph thuc (xem hnh 1.1).
Hnh 1. Cc ng c tnh ca my nn
5. COP ph thuc vo nhit ngng t Nh hnh 1 gii thiu, nng sut lnh ca my nn lnh khng phi khng i m lun thay i theo nhit ngng t v nhit bay hi. Nng sut lnh tng v cng tiu tn gim khi nhit ngng t gim. Nh vy gim c n 2 ln do gim theo nhit ngng t gim v gim do nng sut lnh tng. Hnh 2 gii thiu s ph thuc ca nng sut lnh ring khi lng q o , kJ/kg, v cng nn ring l, kJ/kg, khi nhit ngng t thay i vi COP = q o /l.
4
Hnh 2. S ph thuc ca q o v l vo nhit ngng t
C th tnh nhanh gn ng nh biu thc tnh COP ca chu trnh Carnot nh sau: COP c =T o /(T k -T o ) (8) Gi s my lnh hot ng ch tiu chun nn nhit bay hi l T o = 273- 15= 258K, nhit ngng t l T k = 273+30 = 303K, hiu nhit l 30 - (-15) = 45K. Thay vo biu thc (3.50 c h s hiu qu nng lng ch vn hnh tiu chun l: COP c = 258/45 = 5,73. Gi s nhit bay hi khng i, nhng nhit ngng t gim xung 1K th COP s l: COP c = 258/44 = 5,86. Nh vy khi nhit ngng t gim xung 1K th COP tng thm (5,86- 5,73)/5,73 = 2,27%, ng ngha vi vic in nng tiu tn gim c 2,27%. T kt lun trn, tit kim in nng tiu th cn phi h nhit ngng t xung n mc thp nht c th c nh:
i vi dn gii nhit gi: - Chn dn ngng t c din tch trao i nhit, kim tra din tch TN, nu thiu phi b sung hoc thay dn khc. - nh k v sinh dn ngng t, - Loi b cc tr ngi li ra v li vo ca lung gi gii nhit, m bo lung gi gii nhit phi hon ton thng thong, khng b gi qun, khng dn ht phi gi nng t cc dn ngng khc, - Chn v tr lp dn ph hp, khng b nh nng mt tri chiu vo, khng b nh hng ca cc ngun nhit,khng lp gn bp, khng lp gn cc ngun kh thi c hi, n mn, khng b b gi, khng lp ngc chiu gi v khi c gi qut s b gim lu lng... 5 - Thng xuyn kim tra qut v lu lng gi ca qut.
i vi bnh ngng gii nhit nc: - Chn dn ngng t c din tch trao i nhit, , kim tra din tch TN, nu thiu phi b sung hoc thay dn khc. - nh k v sinh ng trao i nhit ca bnh ngng t, - nh k kim tra bm v lu lng nc qua bm cho bnh ngng v thp gii nhit, - Kim tra kh khng ngng trong h thng, x kh khng ngng nu cn, c bit i vi my lnh amniac phi x kh khng ngng nh k, - Kim tra, v sinh thp gii nhit, bm qut thp gii nhit, khi m v cht lng nc gii nhit... - Kim tra v x du, x lng cho bnh ngng cc ng trao i nhit khng b ngp trong lng...
6. COP ph thuc vo nhit bay hi Theo hnh 1 nng sut lnh ca my lnh cng tng khi nhit bay hi tng. Hnh 3 gii thiu s ph thuc ca nng sut lnh ring q o v cng nn l vo nhit bay hi vi COP = q o /l .
Hnh 3. S ph thuc ca q o v l vo nhit bay hi
Tng t nh trn, y chng ta s tnh gn ng s tng ca COP khi nhit bay hi tng ln 1K nh biu thc (1.8). Nhit bay hi tng 1K ngha l To = 259K v hiu nhit s l 30- (-14) =44K. Vy: COP c = 259/ 44= 5,89. Nh vy, khi nhit bay hi tng ln 1K th COP tng thm (5,89-5,73)/5,73 = 2,79%, ng ngha vi vic in nng tiu tn gim c 2,79%. 6 Nhn xt: Tit kim nng lng khi tng nhit bay hi ln 1K cao hn khi gim nhit ngng t xung 1K. V vy tng nhit bay hi tit kim nng lng c ngha hn khi gim nhit ngng t. Chnh v vy, hiu nhit trao i nhit cho thit b bay hi (t o = 810K) thng thp hn ca thit b ngng t (t k = 1317K) i vi my iu ho khng kh. tit kim nng lng cn phi nng nhit bay hi ln n mc cao nht c th c nh: i vi dn bay hi lm lnh khng kh trc tip: - Chn dn bay hi c din tch trao i nhit, , kim tra din tch TN, nu thiu phi b sung hoc thay dn khc. - nh k v sinh dn bay hi, - nh k x bng cho dn bay hi hoc t ng x bng hiu qu theo nhu cu, - nh k kim tra s vn hnh ca qut v lu lng gi.
i vi bnh bay hi lm lnh cht ti lnh: - Chn bnh bay hi c din tch trao i nhit, kim tra din tch TN, nu thiu phi b sung hoc thay dn khc, - nh k v sinh bnh bay hi, kim tra s du, x v thi sch du nu cn bi v mng du l lp cn tr trao i nhit lm tng hiu nhit trao i nhit, lm tng tiu tn in nng. - nh k kim tra bm cht ti lnh v lu lng cht ti lnh qua bm. Lu lng gim s lm tng hiu nhit trao i nhit v lm tng tiu tn in nng. - i vi bnh bay hi kiu ngp lng, cn iu chnh ng mc lng yu cu. Mc lng cao lm tng nguy c va p thu lc, mc lng thp lm gim kh nng trao i nhit ca bnh dn n tng in nng tiu tn.
7. COP v IPLV ca cc h thng lnh gii nhit gi, dn bay hi trc tip i vi cc h thng ny COP v IPLV cho trong catalog l tng i chun xc vi COP v IPLV thc ca h thng sau khi lp t v hu nh tt c cc thit b tiu th in nng c tnh n khi th nghim trong phng nng lng k calorimet.
8. COP v IPLV ca h chiller i vi h thng chiller gii nhit nc, trong catalog ca chiller thng ch c COP v IPLV ca chiller nn khi tnh ton COP v IPLV thc ca h thng ta phi tnh n cc thit b tiu tn in nng khc nh bm nc lnh, bm nc gii nhit, qut ca thp gii nhit cng nh qut cc dn lnh... 7 i vi h thng chiller gii nhit gi th ch cn tnh n bm nc lnh v qut dn lnh v h thng ny khng c bm nc gii nhit v qut thp gii nhit.
9. V d so snh COP v IPLV cho h VRV v h chiller cho 1 to nha H ni a) iu kin so snh COP v IPLV c th so snh, nh gi cng bng c COP v IPLV gia cc h thng HKK, ngi ta phi n nh mt iu kin vn hnh chung cho tt c cc h thng tham gia nh gi hiu qu nng lng. Trng hp kh c iu kin vn hnh chung, v d my th gii nhit gi, my th gii nhit nc, my th lm lnh nc, my th lm lnh khng kh trc tip th vn phi quy v mt bng th nghim chung nh nhit ngoi tri kh 35C, t 24C, nhit trong nh kh 27C, t 19C ri t suy ra cc iu kin vn hnh ca tng my. Bng 1 gii thiu cc iu kin tiu chun ca ARI 550/590. Do hu ht cc nh sn xut trn th gii u chp nhn v th nghim cc thit b my mc ca mnh theo tiu chun ARI nn rt thun li khi s dng cc s liu t catalog so snh v khng cn phi tnh ton hiu chnh, ngay c khi lm trn nhit khi chuyn t F sang C. Bng 1. Cc iu kin tiu chun ca ARI so snh COP ca cc h thng HKK Nhit tnh IPLV Tnh t F Ly trn theo C Bnh bay hi 100% ti, nhit nc lnh ra (LWT) 0% ti, LWT lu lng
35C 27C 18C 13C Cn c vo bng 1 cng nh chun nhit trong nh kh 27 o C, t 19 o C c th tin hnh tnh ton so snh COP cng nh IPLV ca 2 h chiller v VRV.
8 b) Gii thiu cng trnh lm v d tnh COP v IPLV l cng trnh to nh thp i 27 tng M inh H Ni (xem hnh 4.).
Hnh 4. To nh thp i M nh H ni
Thp A v B (2 thp) ca to nh u c chiu cao 27 tng, khi C c 8 tng l khu ni gia thp A v B. Tng 1, 2 ca thp A v B dng cho thu kinh doanh dch v. Tng 3 n 27 ca c 2 thp A v B (tr tng 18 ca thp A v tng 17 ca thp B l tng dch v) s dng lm vn phng lm vic. Ton b khi C dng lm vn phng hi ngh, hi tho, nh hng. Hai tng hm dng lm gara vi sc cha 618 xe t v 268 xe my. Tng din tch xy dng 76.790m2. Tng din tch iu ho 40.637m2. Tng nng sut lnh yu cu l 10.800kW.
c) COP v IPLV ca h VRV Phng n s dng h iu ho VRVIII c mt s c tnh c bn sau: - VRVIII bm nhit hai chiu nng lnh, mi cht R410A - Tng cng sut dn nng 3856HP (2836kW) vi 105 t dn nng - Tng nng sut lnh danh nh theo ARI l 10.620 kW - S dng thit b thng gi thu hi nhit HRV cp gi ti. - Hiu chnh nng sut lnh theo chiu di ng ng ga, chnh lch cao gia dn nng v dn lnh cng nh theo t l kt ni theo biu thc (5.9) ti liu [1] c h s hiu chnh gn bng 1 nn nng sut lnh thc vn l 10.620 kW. Do COP thc 100 ti ly ng bng COP cho trong catalog k thut: - H VRVIII thng thng COP = 3,17 kW/kW - H VRVIII hiu sut cao COP = 4,27 kW/kW. Tnh IPLV Mun tnh c IPLV phi bit c COP chy non ti 75%, 50% v 25%. Theo catalog k thut ca Daikin, c th tnh c COP 100%, 90%, 80%, 70%, 9 60% v 50% theo iu kin ngoi nh t 10 n 39C, trong nh 27C, t 19C nh hai gi tr nng sut lnh tng TC v in nng tiu th PI. y ly t 16HP lm i din. Theo tiu chun ARI, tnh COP 75% t nhit ngoi nh 27C ( ni suy t 80% v 70%); tnh COP 50% t nhit ngoi nh 18C v COP 25% 13C. V Daikin khng cho s liu 25% ti nn phi ly gn ng theo [6] l COP 25% ti bng COP 80% ti. Cc kt qu c gii thiu trn bng 2. Bng 2. COP ca h VRVIII thng v hiu sut cao VRV III thng VRV III hiu sut cao COP 100% ti 3,17 4,64 5,84 4,53 4,27 6,26 7,84 6,10 IPLV tnh theo (3) 5,15 6,93
d) COP v IPLV ca h Chiller gii nhit nc Gii php cng ngh ca h thng Chiller gii nhit nc ny nh sau: H thng ny dng 3 Chiller gii nhit nc my nn li tm ga R123 nng sut lnh l 3516 kW (1000 RT) mi my. Tng nng sut lnh ca 3 my l:10.548kW. Do thiu lnh nn phi b tr thm 01 chiller gii nhit gi, my nn trc vt ga R134 nng sut lnh 302,4kW (86RT). Theo catalog ca nh ch to, chiller li tm khng bin tn c COP = 6,31kW/kW; IPLV = 0,472kW/RT cn chiller trc vt gii nhit gi c COP = 2,57kW/kW. Vic si m ma ng do mt ni hi un nc nng bng du DO, cng sut 2000kW m nhn. Tng nng sut lnh l Q 0 = 10.850kW. Cng sut ng c lp t cho chiller li tm l 621kW nhng t COP = 6,31 ta tnh c cng nn hu ch Ne = Q 0 /COP = 557,2kW. Chiller gii nhit gi c Ne = 118kW. - Cp gi ti bng qut thng gi bnh thng. Cc thit b khc ca h chiller gm: - Tng cng sut bm nc lnh: 410kW ( s cp 3 x 45kW + th cp 4 x 65kW+ bm nc lnh cho chiller gii nhit gi 15kW). - Tng cng sut qut dn lnh l: 325,026 kW (4AHUx11kW+42FCUx453W+ 471FCUx394W+ 396FCUx193W) - Tng cng sut ba bm nc gii nhit:240kW( 3 x 75kW+01 bm cp 15 kW) - Tng cng sut qut thp gii nhit l 3.22kW=66kW 10 - Ghi ch: y cha tnh n bm nc b sung, bm x l nc, bm nc lc, bm nc phng my ch s dng nh k. Do phng Calorimet o COP ca Chiller li tm ch o nng sut lnh t dng nc lnh vo 12 0 C v ra 7 0 C t bnh bay hi vi in tiu th ca chiller nn COP = 6,31 cha phi l COP thc ca h thng. Mun tnh c COP thc ca h thng ta phi tnh c nng sut lnh ti phng iu ho ngha l phi tnh c nng sut lnh tinh v in tiu th b sung t cc thit b khc ca h thng nh bm qut. Nng sut lnh tinh bng nng sut lnh l thuyt tr i cng sut bm nc lnh v cng sut ca cc qut dn lnh. Cn cng sut b sung l cng sut ca tt c cc thit b nh bm qut cc loi. COP thc ca h thng c th c tnh gn ng theo biu thc sau: Qo (N 1 + N 2 ) COP t
= Ne + N 1 + N 2 + N 3 + N 4
Ne Cng sut my nn: (3 x 557,2) + 118 = 1789,6kW N 1 Tng cng sut bm nc lnh: 410kW. N 2 Tng cng sut ca dn lnh AHU v FCU = 325kW N 3 Tng cng sut bm nc gii nhit = 240kW N 4 Tng cng sut qut thp gii nhit = 66kW 10.850 (410 + 325) COP t
= 1789,6 + 410 + 325 + 240 + 66 = 3,57kW/kW Theo Catalog: IPLV = 1/0,472 = 2,1186RT/kW = 7,449kW/kW. y cng l gi tr l thuyt. C th tnh ton gn ng gi tr thc theo t l gim COP 100% t 6,31 xung 3,57 s c IPLV t
= 4,21kW/kW. Bng 3 gii thiu kt qu tnh v so snh COP v IPLV gia h chiller v VRV. Bng 3. So snh COP va IPLV ca h VRVIII v h chiller H s Chiller li tm VRV III thng VRV III hiu sut cao COP 100% ti 3,57 3,17 4,27 kW/kW 4,21 5,15 6,93 IPLV So snh HQNL 100% 122% 165% kW/kW 0,238 0,194 0,144 So snh 100% 82% 61% PIC % tit kim in 0% 18% 39% e) Kt lun 11 - Chiller li tm khng bin tn c COP l thuyt l 6,31 nhng COP thc ca c h thng ch cn 3,57 gim gn mt na. - Theo bng 3, d VRV III thng c COP nh hn h Chiller li tm (3,17 v 3,57) nhng nh c bin tn, nn IPLV ca VRV III thng vn cao hn h Chiller n 22%, tit kim in nng ti 18%. - H VRV III hiu sut cao c COP ln hn h Chiller (4,27 v 3,57), v cng nh c bin tn IPLV cao gp ri h Chiller, hiu qu nng lng cao hn ti 65% v tit kim in nng ti 39% so vi h chiller. - Theo [2] th HRV c th tit kim c 9 n 13% nng sut lnh tu theo cng trnh. Nu tnh c hiu qu nng lng do h thng thng gi thu hi nhit HRV mang li th cc h VRV c kh nng tit kim nng lng cao hn na. T cc phn tch trn c th rt ra kt lun l h VRV hiu sut cao c th tit kim c nng lng t 30% n 50% so vi h chiller khng bin tn.
Ti liu tham kho 1. Nguyn c Li: Gio trnh thit k h thng iu ho khng kh Nh xut bn Gio dc 2009. 2. Nguyn c Li, L Minh Nguyn: Phn tch nh gi cc gii php tit kim nng lng trong HKK qua ba loi cng trnh tiu biu. Tp ch KHKT Nhit thng 9/2007, tr. 18 20. 3. Nguyn c Li: Gio trnh K thut Lnh, NXB Bch khoa H ni 2008. 4. Nguyn c Li: Bi tp tnh ton k thut Lnh, NXB Bch khoa H ni 2008. 5. Quy chun xy dng Vit Nam QCXDVN 09:2005 Cc cng trnh xy dng s dng nng lng c hiu qu - B xy dng ban hnh thng 9/2005. 6. ARI 550/590 (Tiu chun v HKK ca Vin lnh M). 7. Sakamoto (Deputy Direktor of the Heat Pump and Thermal Storage of Japan): Introduction of high efficiency heat pump and thermal storage system in Japan. Proceedings of the 2 nd Japan Vietnam workshop on Energy Efficiency for Buildings Application of Heat pump and Thermal storage Technologies 6-2009 8. Souzan Nicolas: Energy Saving Approach in Modern A/C VRV System. Proceedings of the 2 nd Japan Vietnam workshop on Energy Efficiency for Buildings Application of Heat pump and Thermal storage Technologies 6-2009 9. L Nguyn Minh: Phng php xc nh tiu th in ca chiller trong h thng HKK trung tm cng sut ln. Tp ch Xy dng 7 -2006. 10. VRVIII Daikin catalog 11. Chiller - Trane catalog