DISUSUN OLEH

AMALIA NURJANNAH, S.Pd

i
DAFTAR ISI
Halaman
KATA PENGANTAR.......................................................................................i
DAFTAR ISI....................................................................................................ii
ALJABAR BOOLE
I. Defenisi Dasar AljabarBoole.........!
II. D"ali#as $ Teorema%#eorema...............&
III. F"n'si Boolean...............................................................................(
I). E*s+resi Boole............................................,
). Ben#"* Normal Disj"n'#if..-
)I. Ran'*aian Lo'i*a.................!.
)II. Pasan'an%+asan'an Ber"r"# Ba'ian / Par#ial Or0er 1... ..!(
)III. La##i2es.......................................!,
LATIHAN SOAL............!3
DAFTAR P4STAKA
ii
ALJABAR BOOLE
I. Definisi Dasar Aljabar ble
5isal*an B a0ala6 6im+"nan 7an' 0i0efinisi*an +a0a 0"a o+erasi biner8 0an
8 0an seb"a6 o+erasi binar78 0ino#asi*an 9: misal*an . 0an ! men7a#a*an 0"a elemen
7an' berbe0a 0ari B. ma*a se;#"+le#
/B8 8 8 98 .8 !1
0iseb"# aljabar Boolean ji*a a*sioma%a*sioma beri*"# berla*" "n#"* se#ia+ elemen ;8 78
< 0ari 6im+"nan B=
!. 4n#"* se#ia+ ; 0an 7 0alam B8 / 6"*"m *"m"#a#if1
; 7 > 7 ;
; 7 > 7 ;
&. 4n#"* se#ia+ ;8 78 0an < 0alam B8 / 6"*"m 0is#rib"#if1
; / 7 <1>/ ; 71 /; <1
; / 7 <1>/ ; 71 /; <1
?. 4n#"* se#ia+ ; 0alam B8/ 6"*"m i0en#i#as1
; . > ;
; ! > ;
(. 4n#"* se#ia+ ; 0alam B8 / 6"*"m ne'asi1
; ;@ > !
; ;@ > .
A. 4n#"* se#ia+ ;8 78 0an < 0alam B8 / 6"*"mAsosia#if1
/; 71 < > 7 /; <1
/; 71 < > 7 /; <1
!
Bon#o6 ! =
A0a & elemen Aljabar boole = B
.
> CD8 CDEE8 8 8 D8 CDE 0imana ji*a
6"b"n'*an 0en'an s7mbol aljabar boole = B8 8 8 98 .8 ! ma*a=
B > CD8 CDE
> o+erasi ion#erse2#ion+a0a #eori 6im+"nan8
> o+erasi "nion +a0a #oeri 6im+"nan8
9 > o+erasi *om+lemen +a0a #eori 6im+"nan8
. > D8
! > CDE
Jelasla6 o+eraisi% o+erasi 8 0an +a0a #eori 6im+"nan berlan's"n' +a0a
CD8 CDEE
Is#ila6% is#ila6 =
a. ; 7 0iseb"# +er#em"an ; 0an 7
b. ; 7 0iseb"# +en''ab"n'an ; 0an 7
2. ;@ 0iseb"# *om+lemen 0ari ;
0. . 0iseb"# elemen nol
e. ! 0iseb"# elemen "ni#
4n#"* menbe0a*an is#ila6% is#ila6 0ia#as 0en'an aljabar boole 7n' lain ma*a
is#ila6 0i a#as 0ino#asi*an seba'ai beri*"# = B8
B
8
B
8 9
B
8 .
B
8 !
B
0en'an
0emi*ian B8 8 8 98 .8 ! a0ala6 Aljabar Boole sembaran'.
II. D!ali"as dan Tere#a $ "ere#a
D"al 0ari B a0ala6 +ern7a#aan 7an' 0i0a+a# 0en'an men'"ba6 o+erasi % o+erasi
0an 8 0an men'"ba6 elemen i0en#i#as 7an' men'6"b"n'*an . 0an !8 0alam
+ern7a#aan aFal 0i B
Bon#o6 & =
T"lis*an 0"al 0ari se#ia+ +ersamaan Boolean =
&
a. / ; ! 1 / . ;@ 1
b. ; / ;@ 7 1 > ; 7
Pen7elesaian =
a. "n#"* men0a+a#*an +ersamaan 0"al8 "ba6la6 0an 8 0an "ba6 . 0an !8 se6in''a
/ ; . 1 / ! ;@ 1 > !
b. +er#ama #"lis +ersamaan 0en'an ; / ;@ 7 1 > ; 78 se6ion''a 0"aln7a
a0ala6
; / ;@ 7 1 > ; 7
Tere#a % & 'nse( d!ali"as )*
GD"al 0ari se#ia+ #eorema 0alam seb"a6 aljabar Boolean B a0ala6 j"'a seb"a6
#eoremaH.
B"*#i =
D"al 0ari 6im+"nan 0ari a*sioma B a0ala6 sama 0en'an 6im+"nan sal +a0a
a*sioma% a*sioma. Ole6 *arena i#"8 ji*a se#ia+ +ern7a#aan a0ala6 seb"a6 *onse*"ensi
+a0a a*sioma I a*sioma 0ari seb"a6 aljabar Boolean8 ma*a 0"aln7a a0ala6 j"'a seb"a6
*onse*"ensi 0ari a*sioma% a*sioma i#" *arena 0"al +ern7a#aan 0a+a# 0i b"*#i*an
0en'an men''"na*an 0"al 0ari se#ia+ lan'*a6 +emb"*#ian 0ari +ern7a#an asaln7a.
Tere#a +
?
Di*e#a6"i Aljabar Boole B8 8 8 98 .8 ! 0an ;8 78 ;@8 7@ B. ma*a
berla*"la6 6"*"m I 6"*"m ini =
!. H"*"m I0em+o#em
a. ; ; > ;
b. ; ; > ;
&. H"*"m I*a#an
a. ; ! > !
b. ; . > .
?. H"*"m Absorbsi
a. /; 71 ; > ;
b. /; 71 ; > ;
(. H"*"m De 5or'an
a. /; 71@> ;@ 7@
b. /; 71@ > ;@ 7@
III. F!n,si Blean
5isal B > B8 8 8 98 .8 ! a0ala6 aljabar boole. S"a#" f"n'si boole n
Jariable a0ala6 f"n'si f = B
n

B. f"n'si boolen 0iseb"# se0er6ana ji*a B > C.8 !E. Ja0i

f = C.8 !E
n

C.8 !E. 5as"*ann7a a0ala6 C.8 !E

n
0an *el"aran f"n'si a0ala6 C.8 !E.
O+erasi No#8 An0 /0an18 Or /a#a"1 0alam lo'i*a 0a+Ka# 0i+an0an' seba'ai f"n'si
Boolean 0ari C.8 !E
&

C.8 !E.
F"n'si No# = C.8 !E

C.8 !E 0i0efinisi*an seba'ai

{
! ; ji*a .
. ; ji*a !
/;1
=
=
= Not
F"n'si ini biasan7a 0i#"lis

/;1
F"n'si An0 = C.8 !E
&

C.8 !E 0i0efinisi*an seba'ai =

{
! 7 ; ji*a !
lain 7an' 7 0an ; ji*a .
71 /;8
= =
= And (
F"n'si Or = C.8 !E
&

C.8 !E 0i0efinisi*an seba'ai =

{
. 7 ; ji*a .
lain 7an' 7 0an ; ji*a !
71 /;8
= =
= Or
OR% e*s*l"sif 0ai ;
!
;
&
0i0efinisi*an ole6 #abel ! beri*"# ini=
;
!
;
&
;
!
;
&
! ! .
! . !
. ! !
. . .
Seb"a6 #able lo'i*a8 en'an sa#" *el"aran8 a0la6 sb"a6 f"n's. Domainn7a a0ala6
6im+"nan mas"*an 0an 0aera6 6asiln7a a0ala6 6im+"nan *el"aran. 4n#"* f"n'si OR%
e*s*l"sif 7an' 0iberi*an 0alam #abel !8 0omainn7a a0ala6 6im+"nan C /!8 !18 /!8 .18 /.8
!18 /.8 .1E 0an 0aera6 6asiln7a a0ala6 6im+"nan L
&
>C.8 !E.
;
!
;
&
ber6ar'a . ji*a ;
!
> ;
&
0an ber6ar'a ! ji*a ;
!
;
&
.
Ji*a MOR 0in7aa*an seba'ai f"n'si C.8 !E
&

C.8 !E8 ma*a =

MOR = C.8 !E
&

C.8 !E 0i0efinisi*an seba'ai

MOR /;
!8
;
&
1>
{
& !
& !
; ; ji*a .
; ; ji*a !
=

5isal*an M/;
!
8 8 ;
n
1 a0ala6 seb"a6 e*s+resi boole. F"n'si f 7an' berben#"*
f/;
!
8 8 ;
n
1 > M/;
!
8 8 ;
n
1 0iseb"# f"n'si Boole.
Bon#o6 ? =
F"n'si f =
?
&
Z L
&
7an' 0i0efinisi*an ole6 f/;
!
8 ;
&
8 ;
?
1 > ;
!
/;
&
;
?
1 a0ala6
f"n'si Boole. 5as"*an 0an *el"arann7a 0iberi*an +a0a #able beri*"#=
;
!
;
&
;
?
f/;
!
8 ;
&
8 ;
?
1
! ! ! !
! ! . .
A
! . ! !
! . . !
. ! ! .
. ! . .
. . ! .
. . . .
I-. E's(resi Ble
E*s+resi Boole 0alam n b"a6 Jariabel ;
!
8 ;
&
8 8 ;
n
0i0efinisi*an se2ara re2"rsif
seb'ai beri*"# =
!. . 0an ! a0ala6 e*s+resi boole
&. ;
!
8 ;
&
8 8 ;
n
masin' I masin' a0ala6 e*s+resi boole.
?. ji*a E 0an E a0ala6 e*s+resi Boole 8 ma*a E
!
E
&
8 E
!
E
&
0ala6 e*s+resi
boole j"'a.
Bon#o6 ( =
A+a*a6 e*s+resi 0i baFa6 ini mer"+a*an e*s+resi Boole 0alam Jariabel ;8 78 < N
a. <
b. ; 7
2. /; 71@ /<@ ;1
0. /; 71 /;O <1 !
Pen7elesaian =
a. men"r"# 0efenisi / &18 jelas0 ba6F < sen0iri mer"+a*an e*s+resi Boole.
b. 5en"r"# 0efinisi /&18 ; 0an 7 mer"+a*an e*s+resi Boole. Karena ; 0an 7 masin'
I masin' mer"+a*an e*s+resi Boole8 ma*a men"r"# /?18 ; 7 j"'a mer"+a*an
e*s+resi Boole.
2. ; 0an 7 mer"+a*an e*s+resi Boole / 0efinisi & 1. 5a*a /; 71 mer"+a*an
e*s+resi Boole / 0efinisi ? 18 se6in''a <@ ; mer"+a*an e*s+resi Bool / 0efinisi
? 1
,
0. Karena /; 71@ 0an /<@ ;1 masin'%masin' e*s+resi Boole ma*a /; 71@ /<@
;1mer"+a*an e*s+resi Boole j"'a.
Dalam +ra*#e*8 +n"lisan #an0a *a0an' I *a0an' mere+o#*an 0an
membin'"n'*an se6in''a biasan7a e*s+resi boole 0i#"lis 0en'an men''an#i 0en'an
#an0a / . 1 a#a" 0i6ilan'*an sama se*ali. Den'an no#asi ini ma*a 2on#o6 ( /21 0an /01
masin' I masin' berben#"* /;71@ /<@;1 0an /; 71 /;O <1 !.
D"a e*s+resi Boole E
!
0an E
&
0i*a#a*an e*"iJalen / s7mbol E
!
> E
&
1 ji*a "n#"*
sem"a *ombinasi mas"*an8 *e0"a e*s+resi #erseb" men'6asil*an nilai f"n'si *el"aran
7an' sama. Den'an *a#a lain8 sala6 sa#" e*s+resi bisa 0i0a+a#an 0ari 7an' lain 0en'an
men''"na*an 6"*"m I 6"*"m 0alam aljabar boole.
-. Ben"!' Nr#al Disj!n,"if & Disj!n,"i.e Nr#al Fr# / DNF )
E*s+resi Boole 7an' 6an7a #er0iri 0ari sa#" Jariable / a#a" *om+lemenn7a 1
0iseb"# Li#eral. Se#en'a6 0ari nilai f"n'si e*s+resi 7an' berben#"* Li#eral a*an bernilai
! 0an se#en'a6 7an' lainbernilai ..
Bon#o6 A =
B"a#la6 #able mas"*anP*el"aran f"n'si li#eral f = C.8 !E
&

C.8 !E 7an'
0i0efinisi*an seba'ai f/ ;8 71 > 7@
Pen7elesaian =
; 7 7@
! ! .
! . !
. ! .
. . !
Dari #able #am+a* ba6Fa se#en'a6 0ari nilai f"n'si / & b"a6 1 ber6ar'a > ! 0an
se#en'a6 7an' lain ber6ar'a >..
-
E*s+resi Boole n Jariabel ;
!
8 8 ;
n
7an' mer"+a*an

'ab"n'an 0ari bebera+a
Li#eral 7an'

0i6"b"n'*an 0en'an G H 0iseb"# min#erm. Ja0i min#erm berben#"* =
n
a
n
a
&
a
!
; ... ; ;
& !
0en'an a
i
ber6ar'a . a#a" !
.
i
; a0ala6 ;
i
0an
O
i
&
; ; =
i
Bon#o6 , =
Ten#"*an a+a*a6 e*+resi I e*s+resi 0ibaFa6 ini mer"+a*anmin#erm 0alam ?
Jariabel ;8 78 <
a. ;7@<@
b. ;<@
2. ;7;@<
Pen7elesaian =
a. 5er"+a*am min#erm 0alam ;8 78 < *arena mem"a#li#eral ;8 78 <.
b. B"*an min#erm 0alam ;8 78< *arena #i0a* mem"a# li#eral 7. Per6a#i*an ba6Fa
;<@ mer"+a*an min#erm 0alam Jariabel ; 0an <.
2. B"*an min#erm *arena ; m"n2"l & *ali.
Tere#a 0
Ji*a f =
n
Z
&

L
&8
ma*a f mer"+a*an f"n'si Boole8 ji*a f #i0a*sama 0en'an .8
misal*an A
!
8.A
*
men7a#a*an "ns"re%"ns"r A
i
0ari
n
Z
&
0en'an f/A
i
1 > !. "n#"* n se#ia+
A
i
> /a
!
88a
n
1. ambil m
i
> 7
!
7
n8
0en'an
{
! a ji*a ;
. a ji*a ;
i
j j
i i
=
=
= y
5a*a f/;
!
88;
n
1 > m
!
m
&
m
*
Bon#o6 - =
B"a#la6 #able "n#"* e*s+resi Boole E 0alam ? Jariabel ;8 78 <
Q
E > ;@7<@ ;7@<@ ;7@< ;7<@
Pen7elesaian=
; 7 < ;@7<@ ;7@<@ ;7@< ;7<@ E
! ! !
! ! .
! . !
! . .
. ! !
. ! .
. . !
. . .
. . . .
. . . !
. . ! .
. ! . .
. . . .
! . . .
. . . .
. . . .
.
!
!
!
.
!
.
.
-I. Ran,'aian L,i'a
Selain seba'ai s"#" s#r"*#"r baljabar8 aljabar Boole j"'a san'a# #e+a# "n#"*
0ia+li*asi*an 0alam ran'*aian lis#ri*. Analo'i an#ara s#r"*#"r aljabar 0an ran'*aian
lis#ri* 0a+a# 0ili6a# 0alam #abel & beri*"# ini =
Jenis 1a#bar 2e"eran,an
Sa*lar Terb"*a .
Sa*lar Ter#"#"+ !
Ran'*aian Seri
q p

( ) pq =
3
Ran'*aian Paralel
q p
Kombinasi si'nal I si'nal berben#"* bi# I bi# 0a+a# 0i#er"s*an *e *om+onen I
*om+onen lain 0en'an berba'ai ma2am ran'*aian. Karena a0an7a berma2am I ma2am
#e*nolo'i 7an' 0i'"na*an 0alam +emb"a#an ran'*aian8 +ara a6li e+a*a# "n#"*
men'an''a+ ran'*aian I ran'*aian seba'ai *oa* 6i#am / bla2* bo; 1 . isi *o#a* 6i#am
a0ala6 im+lemen#asi ran'*aian se2ara rin2i. Isi *o#a* #erseb"# serin' 0i abai*an 0an
+er6a#ian lebi6 0i#"ji*an +a0a relasi7an' a0a an#ara si'nal mas"*anP*el"aran.
Si'nal mas"*an si'nal *el"aran
Ran'*aian 7an' r"mi# 0a+a# 0i s"s"n 0ari "ni# I "ni# *e2il 7an' 0iseb"# 'erban'
/ 'aes 1. S"a#" 'erban' #er#en#" berses"aian 0en'an s"a#" f"n'si aljabar boole
se0er6ana. A0a bebera+a 'erban' 0asar 7an' ban7a* 0i+a*ai. Gerban' I 'erban'
#erseb"# #am+a* +a0a #abel ?. +erjanjian 0alam +en''ambaran a0ala6 seba'ai beri*"# =
'aris 7an' a0a 0i *iri s7mbol a0ala6 mas"*an8 0an 7an' a0a 0i *anan s7mbol a0ala6
'aris *el"aran. Table mas"*an P*el"aran *e%, 'erban' #able ? #am+a* +a0a #able (.
Na#a 1erban, Si#bl
E'!i.alensi
Dala# Aljabar Ble
NOT < > ;@
OR < > ; y
Ko#a* 6i#am
3
4
5
3
4
5
3
4
5
3
4
5
3
4
5
4 3
!.
AND z = xy
NOR
< > / ; y )
(No# OR)
NAND
< > /;71@
/No# AND1
MOR < > ; 7
NOT OR AND NOR NAND MOR
; 7 ;@ ; 7 ; 7 /; 71@ /; 71@ ; 7
! ! . ! ! . . .
! . . ! . . ! !
. ! ! ! . . ! !
. . ! . . ! ! .
Bon#o6 Q =
Ten#"*an *el"aran 0ariran'*aian +a0a 'ambar Q.a I Q.b 0ibaFa6 ini "n#"* mas"*an I
mas"*anm 7an' 0iberi*an.
a.
P
6
R
!!

5as"*an = P > .: R > !
b.
5as"*an = P >! : R > . : R > !
Pen7elesaan =
a. Gerban' NOT men'"ba6 mas"*an P> . menja0i P > !. selanj"#n7a 'erban'
AND a*an men0a+a# mas"*an P > ! 0an R > ! se6in'a R > !.
b. Gerban' OR "n#"* mas"*an P > ! 0an R > . men'6asil*an *el"aran > !
#erseb"# menjai > .. a*6irn7a8 *el"aran 'erban' NOT / > .1 bersama I sama
0en'an mas"*an R 0imas"**an *e 'erban' AND 0an men'6asil*an *el"aran >
..
Bon#o6 3 =
Barila6 e*s+resi Boole "n#"* ran'*aian 'ambar 3.a 0an 3.b beri*"# ini =
a.
b.
S
P
6
D
7
B
A
8
9
:
7
B
A
;
8
9
:
R
!&
Pen7elesaian =
a. Gerban' A men'6ail*an *el"aran /; 7@1@
Gerban' B men'6ail*an *el"aran ; <
Gerban' B men'6ail*an *el"aran //; 7@1@ /; <11@
Gerban' D men'6ail*an *el"aran //; 7@1@ /; < 11@ 7
E*s+resi Boole 7an' ses"ai a0ala6 //; 7@1@ /; < 11@ 7
b. Gerban' A memberi*an *el"aran ;7
Gerban' B memberi*an *el"aran ;<@F
Gerban' B memberi*an *el"aran /;71@ < /;<@F1.
E*s+resi Boole 7an' ses"ai a0ala6 /;71@ < /;<@F1.
-II. Pasan,an$(asan,an Ber!r!" Ba,ian &Par"ial Order)
Dalam seb"a6 Aljabar Boole B80i0efinisi*an seb"a6 relasi binar7

+a0a B
7an' mene#a+*an ba6Fa=; 7 ji*a 0an 6an7a ji*a ; 7 > ;.
Tere#a <
; 7 ji*a 0an 6an7a ji*a ; 7 > ; 0an ; 7 > 7.
B!'"i
An''a+la6 ; 7 ma*a ; 7 > /; 71 7 > 7.
Ji*a ; 7 > 7 ma*a ; 7 > ; /; 71 > ;.
!& !?
Bon#o6 !.=
Dalam seb"a6 Aljabar Boole P/A1 relasi ; 7 a0ala6 sama 0en'an ; 78"n#"*
se#ia+ s"bse#%s"bse# ; 0an 7 0ari A 0i*a#a*an be#"l%be#"l 0ibaFa6 o+erasi 888ji*a
obje*% obje* ; 78; 780an ; j"'a bera0a 0i A.
Tere#a =
!.; 7 /6"*"m reflesif1.
&./; 7 0an 7 <1 ma*a ; < /6"*"m #ransi#if1.
?./; 7 0an 7 ;1 ma*a ; > 7 /6"*"m an#i sime#ri1.
B!'"i*
!. ; 7 > ;.
&. An''a+la6 ; 7 > ; 0an 7 < > 7 ma*a ; < > /; 71 <
> ; /7 <1
> ; 7
> ;
?. An''a+an ; 7 > ; 0an 7 ; > 7 ma*a ; > ; 7
> 7 ;
> 7
Se2ara *esel"rr"6an seb"a6 relasi binar7 R +a0a seb"a6 6im+"nan A a0ala6
se#ia+ s"bse# 0ari A M A8ar#in7a se#ia+ 6im+"nan 0ari +asan'an%+asan'an ber"r"# /"8J1
se0emi*ian r"+a se6in''a " A 0an J A.Dari+a0a men"lis /;871 R ma*a lebi6
serin' 0i#"lis ; R 7.
Seb"a6 +asan'an%+asan'an ber"r"# ba'ian /+ar#ial or0er1 +a0a seb"a6
6im+"nan A a0ala6 seb"a6 relasi binar7 R +a0a seb"a6 6im+"nan A 7an' mem"as*an
analo'%analo' 0ari #eori sebel"mn7a=
a. /; R 7 0an 7 R <1 ma*a ; R <.
b. /; R 7 0an 7 R ;1 ma*a ; > 7.
Par#ial or0er se+er#i ini 0iseb"# +ose# /+ar#iall7 or0ere0 se#1.
!(
5isal*an a0ala6 seb"a6 +ar#ial or0er +a0a seb"a6 6im+"nan A.Seb"a6
elemen < 0ari A 0iseb"# menja0i seb"a6 ba#as a#as 0ari seb"a6 s"bse# 7 A ji*a 7 <
"n#"* sel"r"6 7 0alam S.Seb"a6 elemen < 0ari A 0iseb"# menja0i seb"a6 ba#as a#as
+alin' *e2il /L 4 B>loFer "++er bo"n01 0arri seb"a6 s"bse# 7 A ji*a 0an 6an7a ji*a=
!. < a0ala6 seb"a6 ba#as a#as 0ari 7.
&. < F "n#"* se#i+ ba#as a#as F 0ari 7.
Ja0i8+as#i*an seb"a6 s"bse# 7 0ari A mem+"n7ai +alin' #i0a* seb"a6 ba#as a#as +alin'
*e2il /L 4 B1.
Den'an 0emi*ian8seb"a6 elemen < 0ari 6im+"nan A 0iseb"# menja0i seb"a6
ba#as baFa6 0ari seb"a6 s"bse# 7 A ji*a 0an 6an7a ji*a < 7 "n#"* se#ia+ 7 0alam S
ma*a < 0iseb"# seb"a6 ba#as baFa6 #erbesar /G L B > 'rea#es# loFer bo"n01 0ari 7 ji*a
0an 6an7a ji*a=
?. < a0ala6 ba#as baFa6 0ari 7.
(. F < "n#"* se#ia+ ba#as baFa6 F 0ari 7.
Ja0i8+as#ila6 seb"a6 s"bse# 7 0ari A mem+"n7ai +alin' #i0a* seb"a6 ba#as baFa6
#erbesar /G L B1.
Seb"a6 +ar#ial or0er 7an' 0i0efinisi*an ole6 seb"a6 Aljabar Boole B
mem+"n7ai seb"a6 +ers7ara#an *6"s"s /L1 7an' #i0a* 0imili*i ole6 sel"r"6 +ar#ial
or0er.
Tere#a >*
Pers7ara#an *6"s"s i#" a0ala6 "n#"* ; 0an 78 /;871 mem+"n7ai bai* seb"a6 L
4 B /7ai#" ; 71 0an seb"a6 G L B /7ai#" ; 71.
B!'"i=
; ; 78 *arena ; /; 71>;.
7 ; 7.
Ja0i8; 7 a0ala6 ba#as a#as 0ari C;87E.
!A
An''a+la6 se*aran' F a0ala6 sebaran' ba#as 0ari /;8718ar#in7a ; F 0an 7 F8
; F > ; 0an 7 F > 7.
5a*a=/; 71 F > /; F1 /7 F1
> ; 7
> ; 7 F
Ja0i8; 7 a0ala6 ba#as baFa6 +alin' *e2il / L 4 B1 0ari C;87E.
-III. La""i?es
Seb"a6 la##i2es a0ala6 seb"a6 +asan'an ber"r"# /L8 1 7an' berisi seb"a6
6im+"nan #i0a* *oson' L bersama 0en'an +ar#ial or0er refle;iJe +a0a L 7an'
mem"as*an +ers7araan seba'ai beri*"# =
4n#"* se#ia+ ; 0an 7 0alam L8 6im+"nan C;8 7E mem+"n7ai bai* ba#as a#as +alin' *e2il
/L 4 B1 ma"+"n ba#as baFa6 /G L B1.
Seb"a6 +ar#ial or0er +a0a seb"a6 6im+"nan A 0i*a#a*an menja0i refle;if ji*a
0an 6an7a ji*a ; R ; berla*" "n#"* sel"r"6 ; 0alam A8 semenara i#" R 0i*a#a*an
menja0i irrefle;if 0alam A ji*a 0an 6an7a ji*a ; R ; sala6 "n#"* sem"a ; 0alam A.
Tere#a @ *
4n#"* se#ia+ elemen I elemen ;8 78 < 0ari seb"a6 la##i2e /L8 1=
a. ; ; > 0an ; ; > ; / i0em+o#en1.
b. ; 7 > 7 ; 0an ; 7 > 7 ;. / 2omm"#aif 1
2. ; /7 <1 > /; 71 < 0an ; /7 < 1 > /; 71 < / asosia#if1.
0. ; /; 71 > ; 0an ; /; 71 > ; /absorbsi1
e. ; 7

; 7 > ; 0an ; 7

; 7 > 7.
f. ; 7

/; < 7 < 0an ; < 7 <1

Den'an seb"a6 "ni# ! 0ai seb"a6 la##i2es /L8 1 0iar#i*an seba'ai seb"a6 ba#as
a#as 0ari *esel"r"6an 6im+"nan L. ja0i8 jelasla6 ba6Fa ji*a seb"a6 "ni# a0a ma*a
!,
la##i2es i#" "ni*8 se0an'*an seb"a6 ba#as baFa6 0ari L 0an 0en'an 0emi*ian la##i2es i#"
j"'a "ni* ji*a seb"a6 <ero a0a.
Jelasla6 =
. ; > . 0an . ; > ;
; ! > ! 0an ; ! > ; "n#"* sel"r"6 ; 0alam la##i2es.
La##i2es 0en'an *eerba#asn . 0an !ini 0iseb"# la##i2es #erba#as.
Ja0i8 se#ia+ La##i2es /L8 1 a0ala6 #erba#as.
Bon#o6 !! =
!. La##i2es 7an' 0i#en#"*an ole6 seb"a6 aljabar Boole B8
B
8
B
8 9B8 .
B
8

!
B
ma*a !
B
a0ala6 seb"a6 "ni# 0ari la##i2es i#" 0ari la##ies i#" 0an .
B
a0ala6
<ero 0ari la##i2es i#".
&. Ji*a A > Ca8 b8 2E ma*a s"b%s"b6im+"nan A > Ca8 bE8 Ca8 2E8 Cb8 2E8 CaE8CbE8
C2E8 0an 6im+"an A sn0iri memben#"* 0ia'ram seb"a6 La##i2es L /L8 1.
Dia'ramn7a.
/a8 b8 21
/a8 b1 /b8 21
/a8 21
/b1
/a1 /21
!-

Seb"a6 la##i2es 0i*a#a*an menja0ibersifa# 0is#rib"#iJe ji*a 0an 6an7a ji*a la##i2es
i#" mem"as*an & *e#en#"an seba'ai beri*"# =
!. ; /7 <1 > /; 71 /; 71.
&. ; /7 <1 > /; 71 /; <1.
ji*a #i0a* memen"6i s7ara# 0i a#as ma*a la##i2es i#" #i0a* 0is#rib"if.
SOAL A SOAL LATIHAN
!. Ji*a 4 a0ala6 6im+"nan semes#a 0an S > P /418 6im+"nan *"asa 0ari 48 ma*a
/ S8 41 8 8 8 8 a0ala6 s"a#" aljabar Boole. N7a#a*an 6o*"m i*a#an 0a
absorbsi "n#"* aljabar Boole ini.
&.B"*#i*an ba6Fa 0alam sembaran' aljabar Boole8 /; /; T 7 . .11@ > ;@8 "n#"*
sem"a ; 0an 7 0an #"lis*an 0"aln7a.
?.0i*e#a6"i e*s+resi Boole 0alam ? Jariabel ;8 78 < = E > ; 7<. B"a#la6 #able
f"n'si Boole 0alam ;8 78 <.
!Q
(.#en#"*an mana 0ian#ara e*s+resi% e*s+resi 0ibaFa6 ini 7an' mer"+a*a e*s+resi
boole 0alam ;8 78 <
a. !
b. ;7 ;< 7<
2. ;7<@ ;@7< ;7@<
A.a. #"lis*an min#erm 7an' m"n'*in 0i ben#"* ole6 & Jariabel ;
!
0an ;
&
.
b. Bera+a ban7a* min#erm 7an' 0a+a# 0iben#"* 0ari n Jariable ;
!
8 ;
&
8 8 ;
n
,. F"n'si MOR 0a+a# 0in7a#a*an 0alam DNF seba'ai ;
!
;
&
> ;
!
;
&
@ ;
!
@ ;
&

4ba6la6 e*s+resi 7an' meliba#*an f"n'si MOR 0i baFa6 ini *e0aam ben#"*
DNF U
E > /;
!
;
&
1@ /;
!
;
&
1
-. B"a#la6 ran'*aian 7an' a*an men'6asil*an *el"aran > ! bila 0an 6an7a bila =
a. Te+a# sa#" 0i an#aramas"*an ;8 78 < ber6ar'a > !.
b. Palin' se0i*i# & 0ian#ara mas"*an ;8 78 <8 F ber6ra'a > !
2. ; 0an 7 ber6ar'a sama ser#a 7 0an <berlaFanan ara6 / mas"*an ;8 78 < 1
Q. B"a#la6 ran'*aian 0en'an mas"*an +8 V8 r 0an mem+"n7ai *el"aran > . bila
0an 6an7a bila #e+a & 0ian#ara +8 V8 0an r mem+"n7ai 6ar'a 7an' sama .
3. +a0a masin' I masin' 0ia'ram 0i baFa6in8 seb"a6 +ar#ial or0er

0ariseb"a6 6im+"nan A 0i+erli6a#*an.
Ten#"*an 7an' 0imana =
a. seb"a6 La##i2es / A8

1N
b. Seb"a6 0is#rib"#iJe le##i2es N
2. Bom+lemen#e0 La##i2esN
a. e b. f '
0 e

b 2 0
!3
a a b 2

2. e 0. f
0 2 e
0 2
b b
a a
!.. B"*i*an ba6Fa la##i2e I la##i2es 0a+a# 0i*ara*#eris#i**an ole6 , 6"*"m =
a. ; 7 > 7 ;
b. ; 7 > 7 ;
a 0an b a0ala6 6"*"m I 6"*"m *om"#a#if.
2. ; /7 <1 > /; 71 <
0. ; /7 < 1 > /; 71 <
2 0an 0 a0ala6 6"*"m I 6"*"m asosia#if
e. ; /; 71 > ;
f. ; /; 71 > ;
e 0an f a0ala6 6"*"m I 6"*"m absorbsi
DAFTAR PUSTA2A
Blar*8Fran* J.!3Q(.Matematika untuk Pemprosesan Data.Ban0"n'=Erlan''a.
Jo6nsonba"'68Ri26ar0.&..&.Matematika Diskrit ( Discrete Mathematics Fourth Edition
).Ja*ar#a=PT Pren6allin0o.
&.
Li+s26il<8Se7mo"r 0an 5ar2 Lars Li+son.&..!.Matematika Diskrit. Ja*ar#a=Salemba
Te*ni*a.
Ras7a08Ras0i6an.&..?.Loika A!"a#ar.Ja*ar#a=PT Grasin0o.
Sian'8Jon' Je*.&..&.Matematika Diskrit dan ap!ikasinya pada i!mu
komputer.Jo'ja*ar#a=PT An0i.