Znaajne take i linije u trouglu

MASTER RAD





Mentor: Autor:
dr Vojislav Petrovi Jelena Kneevi



Novi Sad, 2013.

UNIVERZITET U NOVOM SADU
PRIRODNO-MATEMATIKI FAKULTET
DEPARTMAN ZA
MATEMATIKU I INFORMATIKU

1

Sadraj

Predgovor ....................................................................................................................... 2
1. Uvod ........................................................................................................................... 3
Trilinearne koordinate ........................................................................................ 3
2. Centar opisane krunice ........................................................................................ 6
3. Centar upisane krunice ........................................................................................ 8
4. Teite .................................................................................................................... 11
5. Ortocentar .............................................................................................................. 15
6. Ojlerova prava ....................................................................................................... 20
7. Ojlerova krunica .................................................................................................. 21
8. Fermaova taka .................................................................................................... 24
9. Napoleonove take ................................................................................................ 28
10. ergonova taka ................................................................................................. 31
11. Brokarove take ................................................................................................... 32
12. Presek simedijana ............................................................................................... 36
13. Nagelova taka .................................................................................................... 41
14. sredinja taka .................................................................................................... 42
15. Mikelova taka .................................................................................................... 45
16. Fojerbahova taka ............................................................................................. 46
Zakljuak ..................................................................................................................... 51
Literatura ...................................................................................................................... 52
Biografija ...................................................................................................................... 53


2

Predgovor

Preciznu i sveobuhvatnu definiciju znaajnih taaka i linija trougla je veoma teko dati. Pod
njima se obino podrazumevaju take, prave, krunice i druge krive 2. reda (elipse, parabo-
le, hiperbole) koje su na odreeni nain pratei deo trougla.
Neke od znaajnih taaka i linija bile su poznate jo u antikoj matematici, neke su otkrivene
u srednjem veku, a ogroman broj datira u poslednjih 40-50 godina. Poreenja radi, pre samo
nekoliko meseci na spisku je bilo 5389 tih znaajnih objekata. Trenutno ih je poznato 5405.
Definicije i osnovne karakteristike svih do sada poznatih znaajnih taaka i linija trougla
mogu se nai u [2].
Iz ogromnog broja znaajnih taaka, pravih i krunica trougla u ovom radu je predstavljen
jedan manji broj. Izbor je pao na klasine, kao to su opisane i upisane krunice i njihovi
centri, ortocentar, teite. Zatim dolaze Ojlerova prava i krunica, Fermaova, Napoleonova,
Brokarova i ergonova taka itd.
Za predstavljanje znaajnih taaka i linija koriste tzv. trilinearne koordinate. O njima, njiho-
vim karakteristikama i primenama govori se u prvoj uvodnoj glavi.
Druga glava se bavi dobro poznatom opisanom krunicom i njenim centrom. Osim definicije
i trilinearnih koordinata, navode se karakteristine osobine te take, odnosno krunice. U 3.
glavi se daje prikaz upisane i spolja pripisanih krunica po slinoj emi. etvrta glava je pos-
veena teitu, a peta ortocentru trougla. Za svaku od navedenih taaka daju se i veze sa
ostalim znaajnim takama, pravama i krunicama.
U 6. glavi se predstavlja Ojlerova prava, a u 7. Ojlerova (Fojerbahova) krunica, takoe poz-
nata kao krunica 9 taaka. U glavama od 8. do 16. redom obraene: Fermaova taka,
Napoleonova taka, ergonova taka, Brokarova taka, taka preseka simediana, Nagelova
taka, sredinja taka, Mikelova taka, Fojerbahova taka.
Sve znaajne take i linije su, osim definicijama i trilinearnim koordinatama, predstavljene i
grafiki .
Na kraju je spisak koriene literature.
elela bih da se zahvalim mentoru dr Vojislavu Petroviu i lanovima komisije dr Bojanu
Baiu i dr uri Pauniu na korisnim savetima i podrci prilikom izrade ovog rada.

3

1. Uvod

Trilinearne koordinate

Jedan od pogodnih naina za definisanje i predstavljanje znaajnih taaka trougla su
trilinearne koordinate. One predstavljaju neku vrstu odnosa rastojanja posmatrane take od
stranica u trouglu.
Neka je data stranica s trougla ABC i taka P. Obeleimo sa |, | udaljenost od take P do
prave koja sadri s. Sada definiimo udaljenost u zavisnosti od znaka od P do s kao:
[, ] =
|, |, ;
|, |, .

Na slici 1 je [P, BC ] = || , a [Q, BC ] = ||
Na ovaj nain svaki trougao obrazuje neku vrstu koordinatnog sistema u kom je taka P data
sa 3 koordinate: = [P, BC ] , = [P, AC ] , = [P, AB ]. Ovo zapisujemo P = [ ]

Sl. 1

Dva skupa trilinearnih koordinta [ ] i [

] su ekvivalentna, zapisujemo
[ ] ~ [

] , ako postoji realan broj k 0 takav da je

= ,

= ,

=
.
4

Posmatrajmo jednakostranian trougao sa stranicom duine 1. Npr. ne postoji taka koja je
od svake stranice udaljena za dva, ali [2 2 2] je ekvivalentno sa 3 6 3 6 3 6 , a
postoji taka koja je od svake stranice udaljena za 3 6 , to je teite trougla.
Pretpostavimo da su trouglovi ABC i

slini, sa koeficijentom slinosti k, pa je |

|
= k ||, |

| = k ||, |

| = k || (slika 2). Tada su koordinate take P u odnosu na

trougao ABC ekvivalentne koordinatama take

u odnosu na trougao

, gde je

taka u trouglu

dobijena od take P, preslikavanjem slinisti sa koeficijentom k (u

sluaju datom na slici = 3 4 ). Na isti nain preslikavajui trougao ABC sa koeficijentom
slinosti k = 1 2 , dobijamo taku P'' u trouglu

, ije su trilinearne koordinate

ekvivalentne sa trilinearnim koordinatama take P () i sa trilinearnim koordinatama
take

().

Sl. 2
Teorema 1. Neka je dat trougao ABC i realni brojevi x , y i z koji nisu svi jednaki nuli.
Tada postoji taka P ije su trilinearne koordinate u odnosu na trougao ABC [ ].
Dokaz: Imamo dve klase trilinearnih koordinata: jedna u kojoj su sve tri koordinate
pozitivne i druga kad su jedna ili dve negativne. Konstruisaemo i taku P' tako da
je ~ i pritom [

, ] = , [

, ] = , [

, ] = .
Sluaj 1. 0, 0, 0 ~ 0, 0, 0
Posmatrajmo sluaj kada su sve tri koordinate vee ili jednake 0. Neka je P' proizvoljna
taka. Obeleimo sa

taku ija je udaljenost od take P' jednaka x. Sa razliitih strana

dui

kod take P 'nanesimo uglove i , nanesimo duine z i y redom (slika

3). Take koje pri tom dobijamo nazovimo sa

. Neka su:

prava kroz

normalna
na P'

prava kroz

normalna na

prava kroz

normalna na

. Neka je:

= ,

= i

= .
5


Sl.3
Sada je jasno da su trilinearne koordinate take P ' u odnosu na trougao A'B'C' [ ].
Da bismo dokazali da su trouglovi i ABC slini uporediemo njihove unutranje
uglove. etvorougao

ima prave uglove kod temena

i ugao kod temena P' je

jednak . Odatle dobijamo da je = . Na isti nain dobijamo da je = . Odavde
sledi da su trouglovi i ABC slini.
Sluaj 2. 0, 0, 0 ~ 0, 0, 0
Drugi skup dobijamo od prvog, mnoei ga sa -1.
U ovom sluaju za razliku od prethodnog uzeemo da je

= i

= (slika
4). Konstrukcija i dalje daje da su trouglovi A'B'C' i ABC slini, ali sada taka P' lei
izvan trougla. Na prvom crteu je sluaj 0, 0, 0, tada imamo

= ,
odakle je = analogno = . Na drugom crteu je 0, 0, 0 , tada je

= , a da je = vidimo iz trougla koji obrazuju presena taka pravih

i A'C'
i take C' i

.
6


Sl. 4

2. Centar opisane krunice

Poznato je da za svaki trougao postoji krunica koja sadri njegova temena. To se zasniva na
injenici da se simetrale stranica svakog trougla seku u jednoj taki. Tu taku obino
obeleavamo sa O.
Teorema 2. Simetrale stranica svakog trougla seku se u jednoj taki.

Sl. 5
Naimo sada trilinearne koordinate za ovu taku.
7


Sl. 6
[, ] = || = || cos
=
je centralni, a periferijski nad tetivom BC , pa odatle sledi da je
= 2 = .
Sada imamo da je
|| cos = || cos = || cos , tj. [, ] = || cos .
Analogno dobijamo da vai
[, ] = || cos i [, ] = || cos .
Dobijamo da su trilinearne koordinate take O
O = [|| cos : || cos || cos ] i vai || = || = || (poluprenici).
Odatle sledi da je
O = [cos : cos cos ].





8

3. Centar upisane krunice

Slino kao i za simetrale stranica, za simetrale unutranjih uglova trougla vai tvrenje:
Teorema 3. Simetrale unutranjih uglova trougla seku se u jednoj taki.

Sl. 7
Taka S je jednako udaljena od stranica ABC, te je centar krunice koja ih dodiruje. Ta
krunica se zove upisana krunica u ABC. Kako su rastojanja take S od pravih BC, CA i
AB jednaka r poluprenik upisane krunice, njene trilinearne koordinate su [1 : 1 : 1].
Osim toga, taka S ima sledeu osobinu koja je povezuje sa opisanom krunicom oko ABC.
Teorema 4. Neka simetrala see krunicu opisanu oko trougla ABC u taki M. Tada je
MS = MA = MB , gde je S centar upisane krunice.
Dokaz: = =

2
, odakle dobijamo da je M sredite luka

, pa je MA = MB (1)
= + =

2
+

2
(2)
= + =

2
+ =

2
+

2
(3)
Iz (2) i (3) je MA = MS , a odatle i iz (1) da je MA = MB = MS .
9


Sl. 8
Za simetrale jednog unutranjeg i dva spoljanja ugla trogla vai slina teorema:
Teorema 5. Simetrala jednog unutranjeg ugla trougla i simetrale spoljanjih uglova kod
druga dva temena seku se u jednoj taki - centru spolja pripisane krunice.

Sl. 9
Ta taka je centar krunice koja dodiruje jednu stranicu trougla i produetke druge dve.
Takvu krunicu zovemo spolja pripsanom za ABC. Ako dodiruje stranicu BC, centar
oznaavamo sa

, a poluprenik sa

. Slino su

centri spolja pripisanih krunica

koje dodiruju stranice CA i AB, a

njihovi poluprenici. S obzirom na Teoremu 5,

trilinearne koordinate taaka

redom su [1 1 1], [1 1 1], [1 1 1].

Za upisanu i jednu od spolja pripisanih krunica vano i korisno je sledee tvrenje.
10

Teorema 6. Neka krunica upisana u trougao ABC dodiruje stranice BC, CA i AB redom u
takama
1
,
1
i
1
i neka spolja pripisana krunica

dodiruje stranicu BC u taki

2
i
produetke stranica CA i AB u takama
2
i
2
redom. Tada je:
a) A
2
= A
2
=
+ +
2

b)
2
= B
2
=
1
=
1

2
=
2
=
1
=
1


c)
1

2
=
1

2
= .
Dokaz: Primetimo da su dui
1
i
1
jednake. Obeleimo njihovu duinu sa . Takoe
vai da je
1
=
1
= i
1
=
1
= z (1). Na isti nain dobijamo da je
2
=
2
i

2
=
2
(2)
Vai da je
2
=
2
. Odatle dobijamo da je + +
2
= + +
2
. Sada koristei (2)
imamo da je + +
2
= + +
2
, pa je
+ +
2
+ + +
2
= ( +) +( +) +(
2
+
2
)
= + + = 2( + +)
Sada imamo + +
2
=
1
2
( + +) = + + , odakle sledi da je
2
=
2
=
Takoe, + +
2
= + + , pa je
2
=
2
= .
Dobijamo:
2
=
2
=
1
=
1
= i
2
=
2
=
1
=
1
= , pa je

2
=
1

2
= + =
11


Sl. 10


4. Teite

Teine linije ili dui trougla su dui koje spajaju temena sa sredinama naspramnih stranica.
Za njih vai:
Teorema 7. Teine dui trougla ABC seku se u taki T , koja ih deli u odnosu 2:1, i to tako da
je AT = 2T
1
; gde je
1
sredite stranice BC.

Sl. 11
12

Taka preseka T zove se teite ABC. Njene triliearne koordinate se mogu dobiti na sledei
nain.
Neka je taka
1
sredite stranice BC i neka je T teite trougla ABC. Obeleimo sa

podnoje normale iz take T na stranicu BC.

Sl. 12
[, ] = |

| =
1
3
|

|, jer su trouglovi A

1
i T

1
slini i vai AT : T
1
= 2 : 1
Posmatrajui trouglove AB

i A

C redom dobijamo da je sin =

i sin =

,
Odakle dobijamo da vai: [, ] =
1
3
c sin =
1
3
b sin.
Naisti nain dobijamo da je : [, ] =
1
3
sin =
1
3
c sin i
[, ] =
1
3
b sin =
1
3
sin.
Sada imamo da su trilinearne koordinate take T:
T =
1
3
sin
1
3
sin
1
3
sin .
Iz sinusne teoreme dobijamo da vai:
sin

=
sin

=
sin

, a odatle imamo da je
3
sin
=
3
sin
=
3
sin
, pa moemo koordinate redom mnoiti sa ovom jednakou
T =
1
3

3
sin

1
3

3
sin

1
3

3
sin
= [ c c ab ].
13

Sledee tvrenje potvruje da je teite ABC istovremeno teite sistema taaka {A, B, C},
tj. da odgovara fizikom teitu.
Teorema 8. Taka T je teite trougla ABC ako i samo ako je

= 0
Dokaz: ( ) Neka je T teite trougla ABC i neka je taka
1
sredite stranice AB. Tada je
raspored
1
i = 2
1
. Neka je taka D takva da vai
1
i
1
=

1
. Sada je TADB paralelogram i vai:

= 2
1

, a odatle sledi da je

= 0
( ) Neka je taka X takva da vai

= 0

= 2
1

(
1
je sredite stranice AB )
odavde sledi da je

= 2
1

, odakle dobijamo
1
i = 2
1
, iz ega
dobijamo da je taka X u stvari teite trougla, tj. X = T.


Sl.13
Osim navedenih, teite trougla ima i sledee osobine.
Teorema 9. Teine linije dele trougao na 6 trouglova jednakih povrina.
Dokaz: P(ABC) = S
P(A
1
) = P(B
1
) =

2
(visina iz C zajednika, a osnovice jednake

2
)
14


Sl. 14
P(A
1
) =
1
3
P(A
1
) =

6

Onda je P(ATC) =

3
, a trouglovi AT
1
i
1
CT imaju jednake povrine ( osnovica

2
), pa
su i one jednake

6
.
Teorema 10. Neka je M taka koja pripada unutranjosti trougla ABC. Taka M je teite
trougla ABC ako i samo ako je P(ABM) = P(BCM) = P(CAM).
Dokaz: () Neka je taka M teite . Iz prethodne teoreme P(ABM) = P(BCM) =
P(CAM) =
1
3
P(ABC)
() Neka je taka M iz unutranjosti trougla ABC za koju vai P(ABM) = P(BCM) =
P(CAM). Odavde dobijamo da je P(ABM) = P(BCM) = P(CAM) =
1
3
P(ABC) (1). Obeleimo
sa x, y, z rastojanja od take M do BC, CA i AB redom. Iz (1) sledi da je x =
1
3

, y =
1
3

,
z =
1
3

. Dobijamo da M

= T, gde su

prave paralelne sa , , na
udaljenosti , , redom.
15


Sl.15

5. Ortocentar
Visina trouga je du odreena temenom trougla i podnojem normale sputene iz tog
temena na naspramnu stranicu trougla. Za visine u trouglu vai sledee tvrenje.
Teorema 11. Prave odreene visinama trougla seku se u jednoj taki.
Tu taku obino obeleavamo sa H i nazivamo ortocentar trougla ABC.
Za razliku od teita i centra upisane krunice koji se uvek nalaze u unutranjosti trougla,
ortocentar i centar opisanog kruga mogu biti i u unutranjosti i u spoljanjosti trougla u
zavisnosti od vrste trougla. Poloaj ortocentra u razliitim vrstama trougla je predstavljen
na slici 16.
Pogledajmo sada u kakvom su odnosu take A, B, C, H trougla ABC.
Teorema 12. Ako je H ortocentar otrouglog ili tupouglog trougla ABC tada je svaka od
taaka A, B, C, H ortocentar trougla koji obrazuju preostale tri.
16

.
Sl. 16
Ortocentar trougla ima i sledee osobine.
Teorema 13. Take simetrine ortocentru trougla u odnosu na prave odreene stranicama
trougla pripadaju krunici opisanoj oko trougla.
Dokaz: Neka je

presek visine trougla iz temena A sa opisanom krunicom. Analogno

dobijamo

= =

= 90

= =

= 90

, jer su trouglovi C

H i A

H slini (unakrsni uglovi i prav ugao), a iz

trougla

dobijamo da je

= 90 . Odavde sledi da su trouglovi

i BCH
podudarni (stav USU).
sledi da je

i H

see stranicu BC pod pravim uglom, pa je

(H) =

.
Analogno vai:

(H) =

(H) =

.
17


Sl. 17
Teorema 14. Take simetrine ortocentru trougla u odnosu na sredine stranica trougla
pripadaju krunici opisanoj oko trougla.
Dokaz: Neka su P, Q i R sredita stranica BC, CA, AB redom trougla ABC.

Sl. 18

(H ) =

HP =

P i vai da je BP = CP, pa je B

CH paralelogram (dijagonale se
polove). Odavde sledi da je

= = 180 - . Odavde imamo da

(A, B, C).
Slino vai:

(A, B, C ) i

(A, B, C ) .
18

Teorema 15. Rastojanje od temena do ortocentra trougla dvaput je vee od rastojanja centra
opisane krunice od naspramne stranice.

Sl. 19
Dokaz: Iz prethodne teoreme dobijamo da je H
1
CO = {}, gde D (A, B, C) i CD je
prenik te krunice. Tada je O
1
srednja linija trougla HDC odakle sledi traeno tvrenje.

Trilinearne koordinate ortocentra:

Sl. 20
Neka je H ortocentar trougla ABC . Tada je:
[, ] = || = || cos
Trouglovi i su slini, jer imaju po jedan prav ugao i uglovi CBB' i su
podudarni, pa su i uglovi i BC B' podudarni i jednaki uglu kod temena C.
19


Sl. 21

Neka su
1

1
,
1

1
,
1

1
stranice trougla koji se dobija povlaenjem paralelnih pravih kroz
temena A, C i B sa stranicama BC, BA, AC redom. Odatle vai:
|| cos = || cos = |
1
| cos
1
cos ,
jer je cos
1
=
||
|
1
|
. Ortocentar H je u stvari centar opisane krunice oko trougla

1
, pa je
1

1
=
1
2

1

1
.

Sl. 22
20

HB je simetrala
1

1
, pa je
1
=
1
2

1

1
=
1

1
= (paralelogram), pa
sledi da je |
1
| cos
1
cos =|
1
| cos cos = [, ]. Na isti nain
dobijamo:
[, ] = |
1
| cos cos
[, ] = |
1
| cos cos
Tada su trilinearne koordinate take
H = [|
1
| cos cos |
1
| cos cos |
1
| cos cos ]
Kako je |
1
| = |
1
| = |
1
| (= poluprenik opisane krunice oko trougla
1

1
), sada
H = [ cos cos cos cos cos cos ].

Napomena: Moe se pokazati da ako se bilo koje dve take od O, T, S i H poklapaju, tada se
poklapaju i sve etiri i trougao je jednakostranian. Ako su bilo koje dve od njih razliite,
tada su sve razliite.

6. Ojlerova prava

Ojler je 1765. godine ustanovio da su centar opisane krunice oko trougla, teite trougla i
ortocentar uvek tri kolinearne take koje se u sluaju jednakostraninog trougla poklapaju.
U ast Ojlera ta prava se zove Ojlerova prava..
Posmatraemo sada u kakvom su odnosu take H, T i O.
Teorema 16. U svakom trouglu take H, T i O su kolinearne i vai HT = 2 TO . Ova prava
naziva se Ojlerova prava.
Dokaz: Neka su T i O teite i centar opisane krunice i neka je G taka na pravoj OT takva
da je GT = 2 TO i G T - O . Neka je
1
sredite stranice AB (slika 22). Trouglovi
1
i
CGT su slini, zato to vai:
1
i
1
= = 1 2. Odatle dobijamo
da su uglovi
1
GCT , to povlai da su prave O
1
i GC paralelne. Poto je O
1

dobijamo da je i GC . Analogno dobijamo da su i prave BG i AG visine trougla pa se
taka G poklapa sa ortocentrom, tj. G H.
21


Sl. 23

7. Ojlerova krunica

Fojerbah je otkrio da podnoja visina trougla kao i sredita dui koje spajaju ortocentar sa
temenima trougla pripadaju istoj krunici, a Ojler je 1765. godine pokazao da ta krunica
sadri i sredita stranica trougla. Nju nazivamo Ojlerovom krunicom, a ponekad koristimo i
termin krunica dvet taaka.
Teorema 17. Sredita ivica, podnoja visina i sredita dui odreenih ortocentrom i
temenima proizvoljnog trougla pripadaju jednoj krunici. (Ojlerova krunica )
Reenje: Pokazaemo najpre da vai tvrenje: ako je H ortocentar trougla ABC i ako su
1
,

1
,
2
,
2
sredita dui AB, AC, HC, HB tada je etvorougao
1

2
pravougaonik.

Sl. 24
22

Dui
1

1
i
2

2
su srednje linije trouglova ABC i HBC i odgovaraju istoj ivici BC, pa su
kao takve podudarne i paralelne (
1

1

2

2
= 1 2 BC;
1

1
,
2

2
). Dakle,
etvorougao
1

2
je paralelogram. Dovoljno je dokazati jo i da mu je jedan ugao prav.
Ali, du
1

2
je srednja linija trougla ABH, pa je paralelna sa AH, tj. sa visinom trougla iz
temena A. Dakle,
1

2
je normalna na ivicu BC, odnosno njoj paralelnu du
1

1
, pa je
paralelogram
1

2
zaista pravougaonik.
Slino, ako je
1
sredite ivice BC i
2
sredite dui H, tada je i
1

1
takoe
pravougaonik. Kako je
1

2
zajednika dijagonala tih pravougaonika, oko njih se moe
opisati krug (nad
1

2
kao prenikom). Ostaje da dokaemo da i podnoja visina pripadaju
tom krugu. Ali taka

, kao podnoje visine iz temena A, pripada tom krugu jer je ugao

1
prav (
1

2
prenik). Slino se dokazuje i za preostale dve take.
U ovom primeru imamo krug koji sadri devet taaka, a njegov centar nazivamo
centar devet taaka, i on takoe spada u znaajne take trougla.

Sl. 25
Za centar Ojlerove krunice G i njen poluprenik r vai sledee tvrenje:
Teorema 18. Neka su O i H redom centar opisane krunice i ortocentar trougla ABC i neka
je (, ) Ojlerova krunica za . Tada je G sredina dui OH i r =
1
2
R , gde je R
poluprenik opisane krunice.
Dokaz: Iz teoreme 15 imamo da vai (*) O
1
=
2
H =
2
C
1

2
je paralelogram.

2
i njihovu presenu taku obeleimo sa X. Taka X je sredite
1

2
i . Iz
teoreme 17 dobijamo da je taka G sredite
1

2
. Sada dobijamo da se take X i G
poklapaju.
23

Iz (*) sledi da je i
1

2
takoe paralelogram, pa je
1

2
= OC = R i 2r = R.

Sl. 26

Iz prethodne teoreme dobijamo da centar G pripada Ojlerovoj pravoj i vai HG = GO.
Trilinearne koordinate ove take dobijamo kao aritmetiku sredinu koordinata ortocentra i
centra opisane krunice :
Znamo da je H = [ cos cos cos cos cos cos ] i
O = [cos : cos cos ] = [cos( +) cos( +) cos( +)] = [cos
cos +sin sin: cos cos +sin sin cos cos +sin sin]
kada na ovo dodamo trilinearne koordinate take H (pomnoene sa 2), imamo da je:
G = [cos( ) cos( ) cos( )].

U narednoj teoremi pokazaemo zgodnu primenu Ojlerove krunice.
Teorema 19. Krunica opisana oko trougla sadri sredita dui koje spajaju centar upisane
krunice sa centrima spolja pripisanih krunica u trougao.
24

Dokaz: Neka je S centar upisane krunice, a

centri spolja pripisanih krunica

.

= {} ;

= {} ;

= {}

su visine

Odavde dobijamo da je taka S ortocentar

, pa je (A, B, C ) Ojlerova krunica

, a K, L i M su sredita dui

.


Sl. 27

8. Fermaova taka

Ovo je prvi centar u trouglu otkriven posle vremena starih Grka. Otkrivena je u 17. veku i
dobila je ime po Pjeru de Fermau.
Da bismo pokazali teoremu koja tvrdi postojanje Fermaove take bie nam potrebna evina
teorema kao i lema 1.
25

Teorema 20. (eva) Neka je ABC proizvoljan trougao i neka su X, Y, Z, take na pravama BC,
CA i AB redom, tako da nijedna nije teme . Prave AX, BY, CZ se seku u jednoj taki ili
su sve tri paralelne ako i samo ako je

= 1



Sl. 29
Lema 1. Neka su take C i D van prave AB i neka se prave CD i AB seku u taki S. Tada je
1


2
= CS DS, gde je
1
= P() i
2
= ().
Dokaz:
1

2
=

= CS DS .

26


Sl. 30
Teorema 21. Neka je ABC proizvoljan trougao i neka su BC

, CBA', ABC' jednakostranini

trouglovi, takvi da take A', B' i C' lee sa onih strana pravih BC, CA i AB sa kojih nisu
temena A, B i C redom. Tada se prave AA', BB' i CC' seku u taki F - Fermaovoj taki .
Dokaz: Na slici je sluaj kada su sva tri ugla u trouglu manja od 120.
Obeleimo AA' BC = {}, BB' CA = {}, CC' AB = {}.
Trouglovi

su podudarni, jer vai:

= +60 , stranice CA i CB'

su podudarne i stranice CA' i CB su podudarne. Analogno, trouglovi

, kao i

su podudarni. Tada je:

P(

)= P(

)=
1
; P(

)= P(

)=
2
; P(

)= P(

)=
3
(1)
27


Sl. 31

3
= 1 (koristei lemu)
Sada iz evine teoreme dobijamo da se AA', BB' i CC' seku u nekoj taki F.

= 120 > 120.
Sl. 32

28

Za Fermaovu taku F vae sledea tvrenja:
1) prave AA', BB' i CC' seku jedna drugu pod uglom od 60
2) Dui AA', BB' i CC' su jednake
3) (, ,

) (, ,

) (, ,

) = {}

Sl. 33

Trilinearne koordinate ove take su :
F = csc( +

3
) csc +

3
csc( +

3
).


9. Napoleonove take

Veruje se da je postojanje ovih taaka otkrio Napoleon Bonaparta poetkom 18. veka.
Neka je ABC trougao. Neka su D, E i F take, takve da vai da su trouglovi DBC, CAE, ABF
jednakostranini. Neka je taka G teite trougla DBC, taka H teite trougla CAE i taka I
teite trougla ABF.
29

Prave AG, BH i CI seku se u taki N. Nju nazivamo prva Napoleonova taka.

Sl. 34
Sada sa unutranjih strana trougla ABC konstruiimo jednakostranine trouglove DBC, ECA,
FAB redom i neka su X, Y i Z njihova teita . Tada se prave AX, BY i CZ seku u istoj taki

2
, koju nazivamo druga Napoleonova taka (slika 35).

Sl. 35
30

Dokaimo sada postojanje prve Napoleonove take.
Teorema 22. Neka je dat trougao ABC i neka su A, B i C take takve da vai

= = 60
(Pri emu su take A', B' i C' ili istovremeno sa iste strane kao i take A, B i C, redom, u
odnosu na odgovarajue stranice trougla ABC, ili istovremeno sa razliitih strana). Tada se
prave AA, BB i CC seku u istoj taki.

Sl. 36
Dokaz: Neka su trouglovi ABC', AB'C i A'BC izvan trougla ABC. (slika 36) Drugi sluaj radi
se slino.
Primeujemo da je BC = AC. Taka X je presek AB i CC. Povrina trougla BCC jednaka je
sin( +60), pa vai
()
()
=
sin( +60)
sin( +60)
=
sin( +60)
sin( +60)

Poto ACC i BCC imaju istu stranicu CC, visine iz temena B i A na CC moraju biti u istom
odnosu kao i povrine tih trouglova, pa i BX i AX (lema 1). Iz toga sledi:

=
sin( +60)
sin( +60)

31

Analogno dobijamo i za odnose

. Mnoenjem ovih jednakosti dobijamo:

sin( +60)
sin( +60)

sin( +60)
sin( +60)

sin( +60)
sin( +60)
= 1
Sada, iz evine teoreme dobijamo da se XC, YA i ZB seku u istoj taki, a tada se i AA, BB i
CC seku u istoj taki.
Napomena: Kada bismo u prethodnoj teoremi umesto ugla od 60 stavili bilo koji ugao t,
tvrenje bi takoe vailo.

Trilinearne koordinate Napoleonovih taaka su :
= sec(

3
) sec(

3
) sec(

3
)

2
= sec( +

3
) sec( +

3
) sec( +

3
)


10. ergonova taka

ergonovu taku je 1818. godine otkrio francuski matematiar J.D. ergon (1771-1859), po
kome je i dobila ime.
Neka je k krunica upisana u trougao ABC i neka su njeni preseci sa stranicama BC, CA i
AB take P, Q i R, redom. Tada se dui AP, BQ i CR seku u jednoj taki X i ona se naziva
ergonova taka trougla ABC.
32


Sl. 37
Pokaimo sada postojanje ove take.
Teorema 23. Prave odreene temenima i dodirnim takama naspramnih ivica sa upisanim
krugom trougla ABC seku se u jednoj taki.
Dokaz: Neka su P, Q i R dodirne take kruga upisanog u trougao ABC sa njegovim ivicama
BC, CA i AB redom. Tada su podudarne odgovarajue tangentne dui: BP BR, CP CQ,
AQ AR. Tada je

= 1. Kako vai da je raspored (B - P - C ) , (C - Q - A ), (A -

R - B ) , mora biti

> 0. Odatle sledi

= 1. Odavde i iz evine
teoreme prave AP, BQ i CR seku se u jednoj taki (nisu paralelne jer se AP i BQ seku na
osnovu Paove aksiome).
Trilinearne koordinate ove take su :
= [ ( + ) ( + ) ( + ) ]


11. Brokarove take

Ime su dobile po francuskom matematiaru Anriju Brokaru (1845 - 1922).
U trouglu ABC taka P je prva Brokarova taka ako vai da su uglovi izmeu dui AP, BP i
CP i stranica , i b redom, jednaki, tj.
33

= = =

Sl. 38
Taka P naziva se prva Brokarova taka u trouglu ABC, a ugao Brokarov ugao trougla.
Postoji i druga Brokarova taka Q, trougla ABC takva da su jednaki uglovi izmeu dui AQ,
BQ, CQ i stranica b, c i redom, tj. = = = .
Teorema 24. Za svaki trougao postoje prva i druga Brokarova taka.
Dokaz: Pretpostavimo da je T taka takva da vai = =X.
Tada je = B X , pa sledi da je = 180 B.
Odatle dobijamo da taka T pripada geometrijskm mestu taaka, tj. na luku pod kojim se
du AB vidi pod istim uglom. Nacrtajmo celu krunicu koja prolazi kroz take A, B, T i
nazovimo je

. Na isti nain nacrtajmo krunicu

(Uzmemo taku U tako da vai:

= ). U preseku ove dve krunice dobijamo prvu Brokarovu taku, jer za
presenu taku vai : = = . Drugu Brokarovu taku nalazimo
analogno.
34


Sl. 39
Sa slike 40 vidimo da je = 180 .

Sl. 40

35

Za Brokarov ugao vae sledee jednakosti.
Teorema 25. Za Brokarov ugao vai jednakost:
cot = cot + cot + cot
Dokaz: Obeleimo sa Brokarovu taku trougla ABC. Iz sinusne teoreme dobijamo da vai:

sin ()
=

sin ()
, takoe vai

sin
=

sin ()
. Iz prethodnog posmatranja
iznad teoreme dobijamo da je = 180 i = 180 . Sada, deljenjem
prve jednaine sa drugom dobijamo da je
in
sin ()
=

sin
sin
. Odakle sledi da je
sin( ) =

sin
sin
sin . Iz sinusne teoreme znamo da vai

=
sin
sin

sin( ) =
(sin )
2
sin
sin sin
. Sa druge strane vai i : sin( ) = sincos
sincos . Sada je:
sincos sincos =
(sin )
2
sin
sin sin
. Deljenjem jednaine sa sin sin i
koristei da je sin = sin( +) = sincos + cos sin dobijamo traeno
tvrenje.
Teorema 26. Vai: cot =

2
+
2
+
2
4
, gde je S povrina trougla ABC.
Dokaz: Obeleimo sa
2
projekciju temena B na AC, tada je

Sl.41
cot =

2
=
cos
2
, jer je S =

2
2
.
36

Iz kosinusne teoreme imamo da je 2 cos =
2
+
2

2
,
odakle je cot =

2
+
2

2
4
. Ubacujui ovaj rezultat u prethodnu teoremu dobijamo
traeno tvrenje.
Trilinearne koordinate Brokarovih taaka su :
= [ ]
= [ ]

12. Presek simedijana

Francuski matematiar Emil Lemoan dokazao je postojanje take preseka simedijana 1873.
godine. Iz tog razloga ovu taku esto zovemo Lemoanova taka.
Neka su

simetrale unutranjih uglova trougla ABC (na slici predstavljene

isprekidanom linijom) i neka je T teite tog trougla. Ako su

poluprave
simetrine polupravama AT, BT i CT u odnosu na

redom, onda se one nazivaju

simedijane trougla ABC.

Sl. 42
U trouglu ABC sredite stranice BC obeleimo sa
1
, presek stranice BC i simetrale ugla kod
temena A obeleimo sa
3
, tada e simedijana od
1
biti
1

. Prema tome
37

3
(
1
).

Sl. 43
Sledee teoreme e nam biti potrebne da bismo pokazali glavno tvrenje, teoremu 28.
Rekal tajnerova teorema tvrdi da u trouglu ABC, ako su
1
i
2
dui koje obrazuju
jednake uglove sa strnicama koje ishode iz temena A, onda vai:
||
2
||
2
=
|
1
||
2
|
|
1
||
2
|


Sl. 44
Teorema 27. Du
1

u trouglu ABC je simedijana (slika 45) ako i samo ako

=
||
2
||
2
=

2
.
Dokaz: Du
1

je simedijana ako je
1
teina du i
1

3
(
1
), tj.
1

i
1

zaklapaju jednake uglove sa stranicama AB i AC redom.
Vai |
1
| = |
1
|, pa koristei tajnerovu teoremu, dobijamo da je
1

simedijana ako i
samo ako
38

||
2
||
2
=

|
1
|

|
1
|
=

.
Dakle, dobili smo da simedijana deli naspramnu stranicu ugla iz kojeg kree na dva dela u
proporciji kvadrata stranica koje obrazuju taj ugao.

Sl. 45
Teorema 28. Neka su
1

,
1

i
1

simedijane trougla. Tada se ove tri dui seku u istoj

taki L koju nazivamo i Lemoanova taka.

Sl. 46
Dokaz: Koristiemo teoremu 27. Iz nje dobijamo

2
,

2
i

2
.
Sada, koristei evinu teoremu, simedijane se seku u jednoj taki.

Simedijane imaju neke zanimljive osobine koje emo sada pokazati.
39

Teorema 29. Tangente opisane krunice oko trougla ABC kroz dva njegova temena seku se
na simedijani koja polazi iz treeg temena trougla.
Dokaz: Neka se tangente opisane krunice kroz temena B i C seku u taki K. Neka je taka

presena taka BC i AK. Hoemo da pokaemo da je

1

simedijana iz temena A , tj.

2
.

Sl. 47
Primetimo,
|
1

|
|
1

|
=
(
1

)
(
1

)
=
(
1

)
(
1

)
=
(
1

) +(
1

)
(
1

) +(
1

)
=
()
()

=
|||| sin ()
|||| sin ()
. (*)
Posmatrajmo sada sledee. Imamo || = ||, jer su KB i KC tangente povuene iz iste
take K na opisanu krunicu oko trougla ABC. tavie, koristei osobinu da je ugao izmeu
tangente i tetive podudaran periferijskom uglu nad tom tetivom, imamo
= = .
Sledi = +, . = 180 .
40

Sada je: sin = sin i = +, pa je sin = sin
Iz (*) dobijamo

=
|| sin
|| sin
=
||
2
||
2

Iz teoreme 27 dobijamo da je
1

simedijana, a AK njen produetak.

Teorema 30. Ako je X taka na simedijani iz temena A trougla ABC, onda je udaljenost take
X od stranica AB i AC proporcionalna duini tih stranica.
Dokaz: Neka je
1

simedijana iz temena A i neka je X taka na

1

. Povucimo normale

1
i
2
na stranice AB i AC redom. Takoe, povucimo normale
1

i
1

na stranice
AB i AC redom .

Sl. 48
Tvrdimo da je
(,)
||
=
(,)
||
, tj.
|
1
|
||
=
|
2
|
||
.
Vai:
(,)
(,)
=
(
1

,)
(
1

,)
(zbog proporcionalnosti trouglova)
=

sin

sin
=
||
2
sin
||
2
sin
=
||
2

| |
||
2

||
=
||
||
(koristimo teoremu 27).
Trilinearne koordinate ove take su :
= [ ].
41

13. Nagelova taka

Nagelova taka dobila je ime po nemakom matematiaru Kristijanu Henrihu fon Nagelu koji
je pisao o njoj 1836. godine.

Sl. 49

Ako su D, E i F take dodira spolja pripisanih krunica sa stranicama BC, CA i AB. Tada se
prave AD, BE, CF seku u taki obeleenoj sa X na slici 49. Tu taku nazivamo Nagelova taka
trougla ABC.
Teorema 31. Nagelova taka postoji.
Dokaz: Posmatrajmo sliku 50. Iz teoreme 6 imamo da je AF = AD = s. Analogno, BG = BK
= s i CL = CN = s. Sada dobijamo da je CF = CE = AL = AM = s b , na isti nain je BD
= BE = AK = AH = s i BN = BM = CG = CH = s .
Dobili smo da je AM = EC = sb, BE = HA = s i CH = MB = s. Mnoei ove
jednakosti dobijamo da je AM BE CH = EC HA MB, a iz ovog vai

= 1
Sada na osnovu evine teoreme dobijamo da se AE, BH i CM seku u istoj taki.
42


Sl. 50

Trilinearne koordinate ove take su :
X = [( + ) ( + ) ( + ) ]


14. sredinja taka (Mittenpunkt)

Ovu taku je prouavao Kristijan fon Nagel 1836. godine.
U bilo kom trouglu ABC , neka su: D, E i F sredita stranica BC, CA i AB redom, a

centri spolja pripisanih krunica napram temena A, B i C redom. Prave

seku
se u taki, na slici 51 oznaenoj sa M.
43


Sl. 51

Dokaimo postojanje sredinje take:
Primetimo prvo da su dui koje spajaju take

simetrale spoljanjih uglova trougla

ABC. Zbog toga vai da su uglovi

jednaki, analogno za uglove kod

temena A i C. Obeleimo

= ,

= ,

= i

= , gde u A',B',C' sredita stranica BC, CA i AB redom, kao na slici. Koristei

sinusno pravilo dobijamo sledee jednakosti:
sin

=
sin

i
sin

=
sin

(1)
sin

=
sin

i
sin

=
sin

(2)

44


Sl. 52
Sada, koristei da je CB' = AB' i iz (1) i (2) dobijamo da je

=
(sin )
2
(sin )
2
. (3)
Obeleavajui

= , na isti nain dobijamo da je:

=
sin
2
sin
2
i

=
sin
2
sin
2
. (4)
Mnoenjem jednaina iz (3) i (4) dobijamo:

=
sin
2
sin
2

sin
2
sin
2

sin
2
sin
2
= 1.
Sada iz evine teoreme sledi da se

seku u istoj taki, odakle sledi

tvrenje.
Trilinearne koordinate ove take su :
= [ + + + ].


45

15. Mikelova taka

1838. godine je otkrivena ova taka i dobila je ime po A. Mikelu.
U sledeoj teoremi dokazaemo postojanje ove take (u zavisnosti od izbora taaka P, Q i R).
Teorema 32. Neka su P, Q, R proizvoljne take ivica BC, AC, AB trougla ABC. Tada se
krugovi opisani oko trouglova AQR, PBR, PQC seku u jednoj taki, nju zovemo Mikelova
taka.
Dokaz: Oznaimo krugove opisane oko trouglova AQR, PBR, i PQC sa

i unutranje
uglove trougla ABC redom sa , , .
Neka je S druga presena taka krugova

. Tada su etvorouglovi BPSR i PCQS

tetivni (slika 53), pa je = 180 i = 180 . Sledi da je = +, a
zatim i + = + + = 180. Dakle i etvorougao ARSQ je tetivan, pa se oko
njega moe opisati krug. To je ba krug

, opisan oko trougla AQR, pa se dati krugovi seku

u taki S.

Sl. 53

46

16. Fojerbahova taka

Fojerbah je 1822. godine objavio svoj rezultat, dobro poznat kao Fojerbahova teorema.

Sl. 54
Teorema 33. Ojlerova krunica dodiruje upisanu i sve tri spolja pripisane krunice datog
trougla. Pri tome upisana krunica dodiruje Ojlerovu krunicu iznutra, dok je pripisane
krunice dodiruju spolja.
Dokaz: Neka je dat trougao ABC. Posmatrajmo kosi koordinatni sistem kome je taka A
koordinatni poetak, a prave AB i AC ose koordinatnog sistema. Tada su sredita stranica
BC, CA i AB redom take

= (

2
,

2
),

= ( 0,

2
),

= (

2
, 0). Neka je

) centar i

poluprenik pripisane krunice

naspram temena A trougla ABC.

Oigledno je

sin =

= s tan

(1). Odatle dobijamo:

2 (cos
1
2
)
2

47


Sl.55
Sa druge strane , kako za poluprenik opisane krunice trougla ABC vae formule R =

4
i
2R =

sin
, zbog P = (s )

imamo:

4 ()
=
sin
2 ()
, odakle iz (1) dobijamo

=

2 ()
. (*)
Pre daljeg dokaza izveemo formulu za udaljenost dve take u kosom koorinatnom sistemu
koristei svojstva skalarnog proizvoda vektora. Neka je taka O (0,0) koordinatni poetak
ije ose zaklapaju ugao . Neka su
1
i
2
jedinini vektori u smeru koordinatnih osa. Za
take
1
(
1
,
1
) i
2
(
2
,
2
) vai:

1

2
=
1

= ((
2

1
)
1
+ (
2

1
)
2
) ((
2

1
)
1
+ (
2

1
)
2
)
= (
2

1
)
2

1

1
+ (
2

1
)
2

2

2
+ 2(
2

1
) (
2

1
)
1

2

Odakle dobijamo:
48


1

2
= (
2

1
)
2
+ (
2

1
)
2
+ 2(
2

1
) (
2

1
)cos . (2)

Sl.54
Neka je E (

) centar Ojlerove krunice

trougla ABC. Po teoremi 17 njen poluprenik

je

2
, gde je R poluprenik opisane krunice trougla ABC. Kako Ojlerova krunica prolazi
kroz take

onda primenom (2) dobijamo

2
+

2
+ 2

2
cos

2
= 0 , (3)

2
+

2
+ 2

2
cos

2
= 0 , (4)

2
+

2
+ 2

cos

2
= 0 . (5)
Ako saberemo jednaine (5) i (4) i od tog zbira oduzmemo jednainu (3) dobijamo

2
+

2
+ 2

cos =

2
+
1
2
bc cos . (6)
Sada sabiramo jednaine (3) i (5) i delimo njihov zbir sa c , i dobijamo

4
cos

2
= 0 (7)
Sabirajui jednaine (3) i (4) i deljenjem njihovog zbira sa b, dobijamo
49

4
cos

2
= 0 (8)
Sada, sabiranjem jednaina (7) i (8) imamo sledeu jednakost:
(

)(1 + cos ) =
+
4
(1 + 2cos ). (9)
Zbog P = (s )

i R =

4
imamo

R =

4(s )
(10)

|

|
2
= (

)
2
+ (

)
2
+ 2(

) (

)cos
=

2
+

2
+ 2

cos + 4

2
cos
1
2

2
2

)(1 + cos ).
(jer je

)
Korienjem jednakosti (*), (6) i (9) iz prethodne jednaine dobijamo
|

|
2
=

2
+
1
2
bc cos +
2

1
cos
1
2

2

1
2

( +) (1 + 2cos ).
Primenom formula (10), (*) i (1) dobijamo
|

|
2
=

2
+
1
2
bc cos +
2
(1 + (tan)
2
)
1
2

2()
( +) (1 + 2cos )
=

2
+
1
2
bc cos +

2
+
2
+

4()
( +) (1 + 2cos )
=

2
+

4()
+
1
2
bc cos +
2

4()
( +) (1 + 2 cos )
=

2
+

2
+
2

4()
( 2( ) cos +( +) (1 + 2 cos ) )
=

2
+

2
+
2

4()
2(1 + cos )
=

2
+

2

jer iz kosinusne teoreme
2
=
2
+
2
2 cos , lako sledi jednakost 4s ( ) =
2(1 + cos ), gde je s poluobim.
50

Odavde sledi da Ojlerova krunica trougla ABC spolja dodiruje pripisanu krunicu trougla
ABC naspram temena A. Na isti nain se moe pokazati da Ojlerova krunica dodiruje i
ostale dve pripisane krunice.
Trougao odreen sa tri take dodira Ojlerove krunice i pripisanih krunica poznat je pod
imenom Fojerbahov trougao posmatranog trougla.
Preostaje da pokaemo da upisana krunica trougla dodiruje Ojlerovu krunicu iznutra.
Neka je I (

) centar i r poluprenik upisane krunice u trougao ABC.

Oigledno je

sin = r = (s) tan

(11)

=

2 (cos
1
2
)
2
(12)
Sa druge strane vai: r =

4
=
sin
2
odakle dobijamo

2
(13).
Sada je
||
2
= (

)
2
+ (

)
2
+ 2(

) (

)cos
=

2
+

2
+ 2

cos + 4

2
cos
1
2

2
2

)(1 + cos ).
Koristei formule (6), (9), (11), (12), (13) i injenicu da je rR =

4
slino kao u
prethodnom dokazu za pronalaenje udaljenosti |

| dobijamo sada
||
2
=

2
r
2
.
Odavde sledi da upisana krunica trougla ABC dodiruje Ojlerovu krunicu iznutra.
Taka u kojoj se upisana krunica i Ojlerova krunica dodiruju naziva se Fojerbahova taka
tog trougla.
Trilinearne koordinate ove take su :
= [1 cos( ) 1 cos( ) 1 cos( )].



51

Zakljuak

Znaajne take i linije predstavljaju vane elemente trougla, jedne od osnovnih ravnih figura
u geometriji. To je glavni razlog to iste i dan danas privlae panju matematiara. Stoga se
moe oekivati da e se ispitivanje i otkrivanje novih taaka i linija trougla nastaviti i u bu-
dunosti.



















52

Literatura

[1] M. Mitrovi, M. Veljkovi, S. Ognjanovi, Lj. Petkovi, N. Lazarevi, Geometrija za prvi
razred Matematike gimnazije, Krug, Beograd 2003.
[2] TRIANGLE CENTERS, http://faculty.evansville.edu/ck6/tcenters/
[3] TRILINEAR
COORDINATES, http://www.mcs.uvawise.edu/msh3e/resources/geometryBook/22Triline
arCoordinates.pdf
[4] Fermat point, WIKIPEDIA, http://en.wikipedia.org/wiki/Fermat_point
[5] Gergonne Point Theorem, Geometry, http://gogeometry.com/gergonne.htm
[6] Nagel Point, Geometry, http://agutie.homestead.com/files/nagel_point1.htm
[7] The Napoleon Point and More, ASK DR
MATH, http://mathforum.org/library/drmath/view/55042.html
[8] Z. Kolar - Begovi, A. Tonkovi, Feuerbachov teorem , Osjeki matematiki list 9 (21-
30), 2009
[9] Lemoine point, http://euclid.ucc.ie/pages/MATHENR/MathEnrichment/7.Lemoine.pdf
[10] Existence of the Brocard point, ASK DR
MATH, http://mathforum.org/library/drmath/view/60812.html








53

Biografija


Roena sam 02.12.1989. u Novom Sadu. Osnovnu kolu "Petar Koi" sam zavrila u Temerinu sa
skroz odlinim uspehom. Takoe sam zavrila i niu muziku kolu "Josip Slavenski" u Novom
Sadu. 2008. godine zavrila sam gimnaziju "Jovan Jovanovi Zmaj" u Novom Sadu, odeljenje za
posebno obdarene uenike u matematikoj gimnaziji, sa skroz odlinim uspehom. Osnovne
studije sam upisala na Prirodno-matematikom fakultetu u Novom Sadu, smer: matematika.
Zatim, master studije matematika (nastava matematike).