RIJ EENI PRIMJ ERI 6.

VJEBE 1
1. Treba odrediti rezultantnu silu na zatvara, oblika polucilindra, jedinine irine B, prema slici.
Zadano je: H=3 m, R=1 m, =60
o
, =998,2 kg/m
3
.

g

H
C
R
p
a
p
a


Rjeenje:

H
C
A
B
D
E
F
2
s
i
n
R

2 cos R
n
n
V
H I x G
z
O


Slika (a) Sile na zatvara
Ishodite koordinatnog sustava Oxz je smjeteno
na slobodnu povrinu. Sile atmosferskog tlaka p
a

izvana i iznutra se ponitavaju tako da na
zatvara djeluje samo sila hidrostatskog tlaka,
koja se razlae na horizontalnu i vertikalnu
komponentu. Horizontalna komponenta sile se
rauna iz izraza

(a)
x Cx
F p =
x
S

gdje je S
x
projekcija povrine zatvaraa, a p
Cx

hidrostatski tlak u njenu teitu. Gledajui sliku
(a), horizontalne sile na dijelu povrine DEF
zatvaraa se meusobno ponitavaju jer je
projekcija dijela EF jednaka projekciji DE, a
suprotnog je predznaka.

Projekcija S
x
se dakle odnosi na dio ABD povrine zatvaraa, oblika je pravokutnika povrine
2BRsin i pozitivna je, jer vektor normale n

na povrinu ini s pozitivnim smjerom osi x kut

manji od 90
o
. Teite projekcije povrine S
x
je u toki C u kojoj je hidrostatski tlak
Cx
p gH = ,
te je

(b) ( )
x
2 sin 50, 9 kN F gH R B = =

Negativni predznak sile F
x
kazuje da sila gleda u negativnom smjeru osi x, tj. u lijevo.

Vertikalna komponenta sile je po veliini jednaka teini fluida u volumenu od povrine zatvaraa
do slobodne povrine. Volumen je definiran vertikalama AH i FI, povuenim iz rubnih toaka
povrine zatvaraa. Vertikala BG dijeli povrinu zatvaraa na dijelove s pozitivnom i
negativnom projekcijom S
z
. Dio AB povrine ima negativnu projekciju S
z
, te vertikalna sila na
RIJ EENI PRIMJ ERI 6. VJEBE 2
taj dio povrine gleda u pozitivnom smjeru osi z, a definirana je volumenom ABGHA. Dio
povrine BDEF ima pozitivnu projekciju S
z
, na koju vertikalna komponenta sile hidrostatskog
tlaka gleda prema dolje, a definirana je teinom fluida u volumenu BDEFIGB.

A
A
B
B
B
D
D
E
E
F
F
V
H
H
I
I
G G
+ =


Kada se ove dvije sile zbroje dobije se ukupna vertikalna komponenta sile hidrostatskog tlaka
koja gleda prema dolje, a definirana je volumenom ABDEFIHA, koji je osjenan na slici (a).
Veliina tog volumena se rauna kao umnoak zbroja povrina polukruga i trapeza AFIH sa
irinom B zatvaraa, te je izraz za silu F
z


2
z
2 cos 44, 7 kN
8
D
F g R H B

= + =


(c)

Negativni predznak sile F
z
ukazuje da ona gleda prema dolje.

Za odreivanje hvatita rezultante u opem bi sluaju bilo potrebno prvo odrediti poloaj hvatita
horizontalne i vertikalne komponente sile hidrostatskog tlaka. Za sluaj cilindrine povrine to
nije nuno, jer se unaprijed zna da e rezultanta prolaziti tokom C jer i sve elementarne sile
d pn S

prolaze tokom C.

C

F
R

Slika (b) Poloaj rezultantne sile
Rezultantna sila je po veliini jednaka

2 2
R x z
67, 7 kN F F F = + = (d)

a djeluje pod kutom prema slici (b)


o z
x
arctg 41, 3
F
F
= = (e)

RIJ EENI PRIMJ ERI 6. VJEBE 3
2. Treba odrediti silu F u vijcima, kojima je privren poklopac, oblika stoca, mase m = 474
kg, prema slici. Zadano je: H=1,4 m, h=0,9 m, R=0,8 m, p
M0
=2800 Pa, =998 kg/m
3
.

g
H
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
..
.
R
h
poklopac
p
M0



Rjeenje:

H
.
.
.
.
.
.
.. .
.
.
.
R
h
p
M0
F
0
F
z
mg
F
v
sl. pov ina r
r
V

Slika (a) Sile na poklopac
Na slici (a) su prikazane sile koje djeluju na
poklopac. Osim sile teine samog poklopca i sile F
v

u vijcima (koja je pretpostavljena tako da izaziva
vlana naprezanja u vijcima), djeluje jo vertikalna
sila F
0
konstantnog pretlaka p
M0
i sila F
z

hidrostatskog tlaka. Horizontalne sile tlaka se
meusobno ponitavaju. Sila F
0
konstantnog
pretlaka je jednaka umnoku pretlaka i plotine
projekcije S
z
povrine stoca sa strane pretlaka p
M0
.
Projekcija S
z
je oblika kruga polumjera R i
negativna je, te je sila jednaka

(a)
2
0 M0
5630 N F p R = =

i gleda prema gore.

Vertikalna komponenta F
z
sile hidrostatskog tlaka je po veliini jednaka teini fluida u prostoru
od povrine stoca u dodiru s fluidom do slobodne povrine. Taj volumen je osjenan na slici (a).
Njegov je obujam


2 2 2
3
h
V R h R r Rr

= + +

(b)

Nepoznati polumjer r se odreuje iz slinosti trokuta, prema kojoj je

0, 286 m
r R H h
r R
H h H H

= = =

(c)

to uvrteno u izraz (b), daje obujam V=0,914 m
3
. Sila F
z
takoer gleda prema gore (jer je
projekcija povrine u dodiru s fluidom negativna), a po veliini je

(d)
z
8945 N F gV = =

RIJ EENI PRIMJ ERI 6. VJEBE 4
Iz ravnotee vertikalnih sila, prema slici (a), slijedi traena sila u vijcima

(e)
v 0 z
9930 N F F F mg = + =

.
.
.
.
.
.
.. .
..
.
h
p
M0
Fiktivna slobodna povr ina
h
F
A B


Slika (b)

Do istog se rezultata moglo doi i na drugi
nain. Ako se poklopcem smatra sve ono to
se nalazi iznad ravnine A-B, prema slici (b),
odnosno iznad otvora polumjera R, tada e i
fluid unutar stoca pripadati poklopcu. Ako se
sa
F M0
h p = g , prema slici (b), oznai
visinu pretlaka p
M0
, koja definira poloaj
fiktivne slobodne povrine, tada e sila F na
poklopac biti jednaka teini fluida u
osjenanom volumenu.


.
.
.
.
.
.
.. .
..
.
h
p
M0
Fiktivna slobodna povr ina
h
F
A B


Slika (c)


Ako se toj sili oduzme teina fluida u
zatvarau, dobije se situacija prikazana na
slici (c), gdje osjenani dio volumena od
stvarne do fiktivne slobodne povrine definira
silu F
0
, a osjenani volumen ispod stvarne
slobodne povrine definira silu F
z
, jednako
kao u prvom nainu.

RIJ EENI PRIMJ ERI 6. VJEBE 5
3. Kocka gustoe
0
=495 kg/m
3
, brida a=0,44 m, zglobno je vezana u bridu O i zatvara
kvadratini otvor na dnu spremnika, prema slici. Treba odrediti silu F potrebnu za podizanje
kocke. Zadano je: H=1,2 m, =35
o
, =999 kg/m
3
.

p
a
p
a
g
O
a

0

H
F=?



Rjeenje:
p
a
p
a
O
A
H
F
2
F
1
F
3


Slika (a) Sile tlaka na kocku
p
a
p
a
A
O
H
F
2
F
1
F
3
F
4
F
4


Slika (b)

Na slici (a) su prikazane sile tlaka koje djeluju na kocku. Sile koje djeluju na plohe kocke koje su
paralelne ravnini slike, meusobno se ponitavaju. Ako se na plohi OA doda i oduzme sila F
4

hidrostatskog tlaka, kao to je prikazano na slici (b), tada suma sila , , i sile izvana,
daju silu uzgona, koja djeluje u teitu kocke, te osim nje ostaje sila hidrostatskog tlaka F
1
F

2
F

3
F

4
F

4

iznutra na plohu OA, kao to je prikazano na slici (c), na kojoj je ucrtana i sila teine kocke,
odgovarajui krakovi sila, te veliine y
C
i y za silu F
4
. Iz slike (c) slijedi


(a) sin cos 0, 613 m L a a = + =

2 0, 306 m k L = = (b)





RIJ EENI PRIMJ ERI 6. VJEBE 6


p
a
p
a
O

H
F
F
4
A
y
C

y
C
asin acos
L
mg
F
b
k=L/2


Slika (c) Sile na kocku

C
1, 46 m
cos 2
H a
y

= + =

C C
cos 1, 38 m h y = =

Na temelju ega je

2
4 C C
4
cos
2618 N
F g h A g y
F
= =
=
a

4
2
C C
2
C
12
0, 011m
12
a
I
y
y A y a
a
y
y

= =

= =
=


3
b
834, 5 N F gV ga = = =


Kocka e se podii kada moment sile F (u odnosu na toku O) svlada momente ostalih sila, tj.


( )
4 b
2 2
a
F L F y mg F


> + +

L
(e)

odakle je sila . 776 N F >