Doc.

dr Jadranka Odovi
2fb; 2mb
ANALITIKA HEMIJA I
4 ESPB
Doc. dr Sneana Uskokovi-Markovi
PREDI SPI TNE OBAVEZE
Praktina nastava - 12 poena,
I zlazni kolokvijumi - (2x6) 12 poena
Predavanja max 6 poena
I DEO I SPI TA 20 poena
I spitivanja katjona
I spitivanja anjona
Ravnotee u heterogenim
sistemima; uslovi taloenja katjona
Priprema uzorka za analizu
Separacione metode u analizi
neorganskih jona
I I DEO I SPI TA 50 poena
Osnova za strune predmete:
- farmaceutsku hemiju,
- analize lekova,
-analize hrane,
-biohemijske analize,
- kvalitet ivotne sredine - zelena hemija.
ZNAAJ ANALITIKE HEMIJE
Kvalitativna hemijska analiza
Qualitas (svojstvo; odlika)
D o k a z i v a nj e
I d e n t i f i k a c i j a
Kvantitativna hemijska analiza
Quantitas (koliina)
Analitika
Hemija I
Analitika
Hemija II
ANALITIKA HEMIJA - "analysis"
Razvoj teorijskih osnova i metoda hemijske analize
O d r e i v a nj e
ANALITIKI PROCES
1. definisati problem
2. dobiti reprezentativni uzorak
3. pripremiti uzorak za analizu
4. uraditi neophodna hemijska odvajanja i kvalitativnu analizu
5. uraditi kvantitativnu analizu
6. izraunati rezultat i analizirati rezultate
Analitike reakcije - Izvoenje
Suvim putem
Prethodne analize
(preliminarne test-reakcije)
Pirohemijske
1.Reakcije bojenja plamena
2.Reakcije topljenja
Na
2
CO
3
+KNO
3

(smea za topljenje)
Protrljavanje (rastrljavanje)
Analit - vrsta ispitivana supstanca
Analit + vrst reagens
Analize mokrim putem
(iz rastvora )
Analize jonskih vrsta
I spitivana Analitiki Novo jedinjenje
supstanca + reagens karakteristina
(analit) (reaktiv) svojstva
u rastvoru
ANALITIKA HEMIJSKA REAKCIJA
Karakteristina vidi se analitiki signal
-I zdvajanje taloga (boja, izgled)

-Rastvaranje taloga

-Promena boje reakcionog sistema

-I zdvajanje gasa (boja, miris)

Ag
+
+ Cl
-
AgCl1 talog
CaCO
3
+ 2HCl

CaCl
2
+ CO
2
1+ H
2
O
gas
Cu
2+
+ 4 NH
3


|Cu(NH
3
)
4
|
2+

plavi kompleks
Na
2
S + 2HCl

2NaCl + H
2
S1
gas
I DENTI FI KACI J A
reakcije taloenja i rastvaranja taloga
ravnotee u heterogenim sistemima
Rastvorljivost (R) ili S (solubility)
Proizvod rastvorljivosti K
sp

Izraunavanje:
iz R K
sp

iz K
sp
R
-Ako je R velika - vea [M] jona nedovoljna osetljivost
- Ako je R mala talog se izdvaja i pri vrlo niskim [M] jona - osetljiva
reakcija
Osnovne karakteristike analitikih reakcija i
reagenasa
Osetljivost - mogunost dokazivanja minimalnih koliina analita
pomou te reakcije
Osetljivost karakteriu:
Detekcioni minimum (m g);
Granino razblaenje (koncentracijski minimum) 1:1000 (do 50g )
Specifinost - reakcija karakteristina samo za jedan jon u datim
uslovima / dokazivanje u prisustvu drugih jona (mali broj reakcija)
Selektivnost - reakcija karakteristina za jone slinih svojstava (vei
broj reakcija)
Grupne reakcije - pri datim uslovima vei broj jona reaguje sa istim
reagensom
ANALITIKE REAKCIJE

Specifine samo za 1 jon
Selektivne za odreen broj jona
Grupne za sistematsku analizu (analitike grupe)
Specifine Cu
2+
+4NH
3
[Cu(NH
3
)
4
]
2+

NH
4
+
+OH
-
NH
3
| +H
2
O


(NaOH)
K
+
+ HClO
4
KClO
4
+ +H
+

vea koncentracija
Poveanje selektivnosti:
promena pH; temperature; rastvaraa;
dodatak maskirajueg reagensa

plav [Co(SCN)
4
]
2-

crven [Fe(SCN)
6
]
3-

Fe
3+
ometa dokaz Co
2+
; F
-
-jon maskirajui reagens
[Fe(SCN)
6
]
3-
+ 6F
-
[FeF
6
]
3-
+ 6SCN
-

bezbojan stabilan
Selektivniji reagens
(organski)
za manji broj jona
Selektivne Pb
2+
, Ba
2+
, Ca
2+
, Sr
2+
+ SO
4
2-
selektivni reagens
PbSO
4
+ BaSO
4
+ CaSO
4
+ SrSO
4
+
znaajne razlike u rastvaranju taloga
Analitiki reagensi mogu biti:
osetljivi,
specifini,
selektivni i
grupni.
Grupne grupni reagens
IV analitika grupa katjona Ba
2+
, Ca
2+
i Sr
2+

reagens (NH
4
)
2
CO
3
+pufer NH
3
/NH
4
Cl MCO
3
+
1. Koncentracije supstanci koje reaguju (analit i reagens)
2. pH rastvora
3. Temperatura
4. Svojstva stvaranja presienih rastvora

Uslovi za izvoenje analitikih reakcija:

Uticaj pH rastvora:
KCl +H
2
C
4
H
4
O
6
KHC
4
H
4
O
6
+ +HCl

vinska kiselina
( pH )
K
+
-jon prisutan (taloenje izostalo nastala HCl)
regulacija pH uz dodatak CH
3
COONa: CH
3
COO
-
+H
+
CH
3
COOH
Uticaj temperature: t
0
C 7 rastvorljivost R (S) 7 taloenje izostaje
potrebno za taloenje
kod dokazivanja C
2
O
4
2-
; C
4
H
4
O
6
2-
; C
6
H
5
O
7
3-

za obezbojavanje KMnO
4
(uz razb. H
2
SO
4
)
Podela Analitikih metoda prema masi uzorka koji se analizira
makro >10
-1
M 0,5-1,0g 20-50mL

semimikro 10
-2
M 50mg 1mL

mikro 10
-3
M

5-10mg 0,1mL

ultramikro 10
-6
M <1mg <0,01mL
Podela komponenti prema njihovom masenom udelu u uzorku
Komponente Maseni udeo (%)
MAKROKOMPONENTE glavne
sporedne
1 - 100
0,01 - 1
MI KROKOMPONENTE
(tragovi)
< 0,01
K
1
A M
1
K
sp
R
=
(

=
+
M
+
+A
-
MA + MA+ M
+
+A
-

Konstante ravnotee
koliinska rastvorljivost R (mol/L)
masena rastvorljivost R (g/L)
TALOENJE RASTVARANJ E
] ][A [M K
sp
+
=
Zasien rastvor
(s) solid talog
- u vodi ( R )
- u prisustvu zajednikog jona
- u prisustvu stranog jona
- pri razliitim pH vrednostima
- u prisustvu kompleksirajueg reagensa
MA+ M
+
+ A
-

R R R
koliinska rastvorljivost R (mol/L) koncentracija jona (mol/L)
Rastvorljivost (R) se izraunava:
Rastvorljivost u istoj vodi
R = [M
+
] = [A
-
] K
sp
= [M
+
] [A
-
] = R
2
K
sp
R =
'
R
1. Izraunati rastvorljivost AgCl ako je K
sp
=1,7810
-10
mol
2
/L
2

R(mol/L)=? i R(g/L)=?
AgCl+ Ag
+
+ Cl
-

R R R
R
AgCl
=[Ag
+
] =[Cl
-
]
K
AgCl
=[Ag
+
] [Cl
-
] =R
2

10 1,78
K R
10
AgCl


= =
R=1,3310
-5
mol/L
R(g/L)=? Mr
AgCl
=143,32

R =1,3310
-5
143,32 =1,910
-3
g/L
2. Izraunati proizvod rastvorljivosti CaCO
3

K
spCaCO
3
=? ako je R =6,9310
-3
g/L

R(mol/L) K
sp
Mr
CaCO
3
=100
1mol CaCO
3
100g
x 6,9310
-3
g

x =R =6,9310
-5
mol/L
R =[Ca
2+
]=[CO
3
2-
]
K
sp
=[Ca
2+
] [CO
3
2-
] = R
2
= (6,9310
-5
)
2

za CaCO
3
K
sp
=4,810
-9
mol
2
/L
2

Mogue poreenje K
spAgCl
< K
spCaCO
3

ako je K
sp
manji - tee se rastvara; lake se taloi;
manja R(mol/L)
2 2 9
3
CaCO
L / mol 10 8 , 4
K

=
K
AgCl
= 1,78 10
-10
mol
2
/L
2
3. Izraunati rastvorljivost Ag
2
CrO
4

R(mol/L)=? i R(g/L)=? ako jeK
sp
=1,110
-12
mol
3
/L
3

Ag
2
CrO
4
+ 2Ag
+
+CrO
4
2-
ternerni
R 2R R
[Ag
+
]=2R [CrO
4
2-
]=R
K
sp
=[Ag
+
]
2
[CrO
4
2-
] =(2R)
2
R =4R
3

3
12
3
CrO Ag
4
10 1,1
4
K
R
4 2

= =

=6,510
-5
mol/L =[CrO
4
2-
]
[Ag
+
]=2R = 26,510
-5
=1,310
-4
mol/L
Za R (g/L) potrebna MrAg
2
CrO
4
=331,73

R =6,510
-5
331,73 =2,1610
-2
g/L

Kod elektrolita razliitog stehiometrijskog sastava

rastvorljivost odreuje redosled taloenja

AgCl+
R = 1,3310
-5
mol/L
Ag
2
CrO
4

R = 6,510
-5
mol/L
<
2
1
Prvi se taloi AgCl
3
2
1
K
sp
AgCl+ mol
2
/L
2
1,7810
-10

AgBr+ mol
2
/L
2
5,310
-13

AgI+ mol
2
/L
2
8,310
-17
Uporeivanje K
sp
SAMO kod elektrolita istog reda
Koji parametar se koristi za uporeivanje:
AgCl i PbCl
2

Ag
2
CrO
4
i Ag
2
SO
4

AgBr Ag
3
PO
4
Ag
2
SO
4

BaSO
4
i PbSO
4
Napisati:
- ravnotee
- izraze za R
- izraze za K
sp

Aktivitet = Koncentracija
a
i
=f
i
c
i

KONCENTROVANI RASTVORI
a <c f <1
RAZBLAENI RASTVORI
a ~ c f ~1
I nterakcija samo sa
molekulima rastvaraa
- SOLVATACI J A
a efektivna, dejstvujua koncentracija jona
c - koncentracija jona u rastvoru
f - koeficijent aktiviteta
Za vee rastvorljivosti R > 10
-4
mol/L
izraunavanja preko aktiviteta
J onske interakcije
elektrostatike sile
MA+ M
+
+A
-
( ) | | | |
+
+ +

=
= =
+ O
A M
a
MA
MA
A M A M
a
MA MA
f f
K
K ioni koncentrac
f A f M a a K K

f
i
koeficijent aktiviteta jona ( f ili ) zavisi od:
- naelektrisanja jona ( z )
- veliine jona ( o )
- jonske sile (jaine) rastvora ( I ili )
( )
( )
( )
1 = =

=
+
+
O
s MA
A M
s MA
A M
a
MA MA
a a a
a
a a
K K
( )
z c z c z c
n n
I
2 2
2 2
2
1 1
...
2
1
+ + + =
Jonska sila je mera intenziteta elektrostatikih
interakcija jona u rastvoru.

Uticaj koncentracije (c) i naelektrisanja (z) svakog jona.

Jonska sila (jaina) rastvora, I ili , karakterie
jonsku atmosferu u kojoj se nalazi posmatrani jon
Debye Hckel ova proirena jednaina
za relativno razblaene rastvore I = 0,1 mol/L
I
I
f
i
i
i
z

=
+

o 29 , 3 1
512 , 0
2
log
(25
o
C)
o
i
=efektivan prenik hidratisanih
jona (nm) 0,25-1,1
Debye Hckel ov granini zakon
u vrlo razblaenim rastvorima I s 0,01 mol/L
I z f
i i
=
2
512 , 0 log
za I <0,1M o
i
= 0,3nm
za (z
i
1)
I
I
f
z
i
i
+

=

1
log
512 , 0
2
Primer: Izraunati rastvorljivost (g/L) za PbCl
2

ako je K
a
PbCl
2
=1,610
-5
(Mr
PbCl
2
=278)

a) preko koncentracija PbCl
2

Pb
2+
+2Cl
-

R R 2R


a =c; f =1; K
a
PbCl
2
=K
PbCl
2
aproksimacije
K
PbCl
2
=[Pb
2+
][Cl
-
]
2
=R(2R)
2
=4R
3

L g R
L mol R
PbCl
PbCl
/ 45 , 4
/ 10 6 , 1
4
10 6 , 1
2
2
2
3
5
=
=

b) preko aktiviteta (a = fc i K
a
; prvo I )

I =( [Pb
2+
] 2
2
+ [Cl
-
] 1
2
) =0,048 ~ 0,05
1,610
-2
21,610
-2

I 1
I
z 0,512
logf
2
i
i
+


=
f
Pb
2+
= 0,42
f
Cl
-
= 0,81
K
a
PbCl
2
=a
Pb
2+
a
2
Cl
-
=[Pb
2+
] f
Pb
2+
[Cl
-
]
2
f
2
Cl
-

R
1
2R
1


K
a
PbCl
2
=R
1
(2R
1
)
2
0,42 (0,81)
2

( )
6,78g/L R
mol/L 10 2,44
0,81 0,42 4
10 1,6
f f 4
K
R
2
1PbCl
2
3
2
5
3
2
Cl
2
Pb
a
2
PbCl
2
1PbCl
=
=


=

=

+
R
1PbCl
2
=6,78g/L > R
PbCl
2
=4,45g/L
uz aktivitete samo preko koncentracija
Da ponovimo u vezi rastvorljivosti u vodi
1 , f c a
1 , < < f c a


Razblaeni rastvori




Koncentrovani rastvori
Termodinamiki
| | | |
+ +
= =
+
A M A M
a
MA
f A f M a a K
Koncentracioni K
sp
K
sp
= [M
+
][A
-
]
Izraunavanje rastvorljivosti u prisustvu zajednikog
jona
MA+ M
+
+ A
-
zasien rastvor
[M
+
] i [A
-
] definie K
sp

Dodatkom M
+
(ili A
-
) ta se deava?
M
+
u viku M
+
+ A
-
MA+
[A
-
] se smanjuje

A
-
u viku M
+
+A
-
MA+
[M
+
] se smanjuje
Prekoraen K
sp

dolazi do taloenja
R
'
?
se smanjuje
R u vodi
| |
| |
A
K
M R
MA
MA
+
= =
'
| |
| |
M
K
A R
MA
MA +

= =
'

Ako je M
+
u viku

K R MA
=
Zato je vano?
MALI VIAK TALONOG REAGENSA
(efekat zajednikog jona)
R > R

kvantitativnost taloenja s 10
-6

R

u prisustvu zajednikog jona

R
'
odreuje jon koji nije u viku
R =[M
+
]=[A
-
]

Ako je A
-
u viku

Primer: Izraunati R
'
AgCl
u rastvoru AgNO
3

c = 0,01M K
AgCl
=1,7810
-10
mol
2
/L
2

Uporediti R
AgCl

u vodi i R

AgCl
u rastvoru AgNO
3

U vodi:
AgCl+ Ag
+
+ Cl
-

R R R
U rastvoru AgNO
3
:
AgCl+ Ag
+
+ Cl
-

R

+0,01 R
'

| |
| |
+

= =
Ag
K
Cl R
AgCl '
[Ag
+
]
uk
=[Ag
+
]
AgCl
+[Ag
+
]
AgNO
3

=[Cl
-
]=R

[Ag
+
]
uk
= R

+ 0,01
[Ag
+
]
AgCl
<< [Ag
+
]
AgNO
3

zanemariti
10 1,78
K R
10
AgCl


= =
R=1,3310
-5
mol/L
| |
| | 0,01
10 1,78
Ag
K
Cl R
10
AgCl
'

+

= = =
=1,7810
-8
mol/L
750 747
10 78 , 1
10 33 , 1
8
5
) (
) (
3
2
~ = =

'

R
R
AgNO AgCl
O H AgCl
Koliko puta se smanjuje rastvorljivost ?
Primer: Izraunati rastvorljivost Ag
2
CrO
4
u rastvoru hromata
ako je [CrO
4
2-
]=0,01M K
Ag
2
CrO
4
=1,110
-12
mol
3
/L
3

U vodi: Ag
2
CrO
4
+ 2Ag
+
+CrO
4
2-

R 2R R

K
sp
=(2R)
2
R = 4R
3

3
12
4
10 1,1
R

=

=6,510
-5
M
U rastvoru hromata:
| |
2
Ag
R
4 2
CrO Ag
+
=
'
[CrO
4
2-
]
Ag
2
CrO
4
<< 0,01M
| |
| |
10 1,1
0,01
10 1,1
CrO
K
Ag
10
12
2
4
4
CrO
2
Ag
2

= =

+
[Ag
+
] =1,0510
-5
mol/L
=5,2410
-6
mol/L
Koliko puta se smanjuje rastvorljivost ?
12,4
10 5,24
10 6,5
R
R
6
5
)
2
4
(CrO
4
CrO
2
Ag
O)
2
(H
4
CrO
2
Ag
=

=
'

Ag
2
CrO
4
+ 2Ag
+
+CrO
4
2-

R

2R

+0,01
K
sp
=[Ag
+
]
2
[CrO
4
2-
]
UTI CAJ STRANOG J ONA NA RASTVORLJ I VOST
Soni efekat
AgNO
3
+KCl AgCl1 +KNO
3

KNO
3
u viku I f

a
Ag+
a
Cl-
R
AgCl

za MA+
| | | |
f f
K
A M R'
A M

sp
+
+
= = =
I
0,1
0,05
0,02
f ( 1)
0,76
0,81
0,87
f ( 2)
0,33
0,43
0,57
I f
'
R
AgNO
3
+ KCl AgCl+ + KNO
3

relativno velika c
soli

Ba(NO
3
)
2
+ K
2
SO
4
BaSO
4
+ + 2KNO
3

K
+
i NO
3
-
strani joni smanjuju aktivitete jona taloga
dolazi do poveanja rastvorljivosti taloga
K
a
MA
~ 10
-10
(BaSO
4
+ i AgCl+)
ali
f
i
z
2
( z=2 i z=1 )
Primer: Izraunati koliko e se puta poveati rastvorljivost CaSO
4
u
rastvoru Mg(NO
3
)
2
c=0,01M u odnosu na rastvorljivost u istoj vodi
K
a
CaSO
4
=2,410
-5

U istoj vodi uz aproksimaciju
a = c f=1 K
CaSO
4
=K
a
CaSO
4

L mol
R
/
10 89 , 4 10 4 , 2
3 5


= =
Preko aktiviteta (R
1
) ( )
z c z c z c
n n
I
2 2
2 2
2
1 1
...
2
1
+ + + =
I = (|Ca
2+
| z
2
+|SO
4
2-
| z
2
)
I =(4,8910
-3
2
2
+4,8910
-3
2
2
) =0,02
I
I
z
f
+


=
1
512 , 0
log
2
56 , 0
2
4
2
= ~
+
f f
SO Ca
( )
10 75 8
56 0
10 4 2
3
2
5
2
4
2
4
4
1
=

+
,
,
,
f f
K
R
SO Ca
a
CaSO
CaSO ) ( ,
,
,
puta
R
R CaSO
2 78 1
10 89 4
10 75 8
3
3
4
1
=

U rastvoru Mg(NO
3
)
2
c=0,01M
I =(|Mg
2+
|2
2
+|NO
3
-
|1
2
+|Ca
2+
|2
2
+|SO
4
2-
|2
2
) = 0,05
1 1 1 1
0,01 0,02 4,8910
-3
4,8910
-3

37 , 0
05 , 0
1
05 , 0
2
512 , 0
log
2
=
+


=
f 43 , 0
2
4
2
= ~
+
f f
SO Ca
( )
L mol
f f
K
R
SO Ca
a
CaSO
CaSO /
10 14 , 1
43 , 0
10 4 , 2
'
2
2
5
2
4
2
4
4

= =

=
+
30 1
10 75 8
10 14 1
R
R
3
2
CaSO 1
CaSO
4
4
,
,
, '
=

1,30 puta se poveala

rastvorljivost
Zasien rastvor ( R ili S u vodi )
vrsta faza MA+ joni (M i A)
Sporedne reakcije
Poveanje rastvorljivosti R'
a) uticaj pH
b) uticaj sporednog liganda
Uslovi za taloenje i rastvaranje taloga;
Dokazivanje jona
Uticaj sporednih ravnotea na R
'
MA
i rastvaranje MA+
MA+ M + A
1 L
ML,ML
2

[M] ili [A] se smanjuju ravnotea naruena
Izraunavamo:
a) R

MA
za zadatu c
L
(ili pH) koliko se poveala u odnosu na
R
MA
u vodi
b) c
L
(ili pH) za potpuno rastvaranje zadate koliine nMA
MA+ M + A (A
2-
)
1 H
+

HA

, H
2
A
U vodi K
MA
= [M] [A]
Sporedne ravnotee
c
M
= [M] + [ML] + [ML
2
]
c
A
= [A] + [HA

] + [H
2
A]
| |
M
M
c
M
= o
| |
A
A
c
A
= o
K
MA
= o
M
c
M
o
A
c
A
= K
'
MA
o
M
o
A

K
'
MA
= c
M
c
A
(uslovni proizvod rastvorljivosti)


R
'
MA
= c
M
= c
A
=
A M
MA
MA
K
K
o o
=
'
ALFA
(udeo)
AgCl+ Ag
+
+ Cl

+ L (NH
3
)
[Ag(NH
3
)]
+

[Ag(NH
3
)
2
]
+

[NH
3
] poveava [Ag
+
] smanjuje ; R
'
AgCl
poveava se
[Ag
+
] = [Cl

] [Cl

] = c
Ag

Primer: Izraunati R

AgCl
= ? u 0,1M NH
3

Koliko je puta R

AgCl
> R
AgCl (u vodi )


AgCl+ Ag
+
+ Cl

1 +NH
3


[Ag(NH
3
)]
+

1 +NH
3


[Ag(NH
3
)
2
]
+
K
s1
=2,5110
3

| | | |
| | | | | |
3 3
2 3
2
) (
) (
NH NH Ag
NH Ag
K
s

=
+
+
K
s2
=110
4

| | | |
| | | |
3
3
1
) (
NH Ag
NH Ag
K
s

=
+
+
Ukupna - kumulativna konstanta stabilnosti

Ag
+
+2NH
3
[Ag(NH
3
)
2
]
+

| | | |
| | | |
2
3
2 3
2 1 2
) (
NH Ag
NH Ag
K K
s s

= =
+
+
|
=2,5110
7

R
'
AgCl
=[Cl

] =c
Ag

c
Ag
=[Ag
+
]+[[Ag(NH
3
)]
+
]+[[Ag(NH
3
)
2
]
+
]
iz K
s1
iz K
s1
K
s2

iz |
2

c
Ag
= [Ag
+
] + [Ag
+
]K
s1
[NH
3
] + [Ag
+
] |
2
[NH
3
]
2

c
Ag
=[Ag
+
] (1+K
s1
[NH
3
] +|
2
[NH
3
]
2
)
Ag
Ag
c
Ag
+
+
= o
| | | |
2
3 2 s 1 s 3 1 s
Ag
NH K K NH K 1
1
+ +
=
+
o
|
2

| |
| | | | | | ) NH K K NH K 1 ( Ag
Ag
2
3
2
s 1 s 3 1 s
Ag
+ +
=
+
+
+
o
M
K
R
Ag
AgCl
3
6
10
'
10 71 , 6
10 4
10 8 , 1

= =
+ o
( )
2 7 3
1 , 0 10 51 , 2 1 , 0 10 51 , 2 1
1
+ +
= +
Ag
o
( )
( )
500
10 34 , 1
10 71 , 6
vodi u R
NH M 1 , 0 u ' R
5
3
AgCl
3 AgCl
=

[Ag
+
]= c
Ag
o
Ag
+
K
AgCl
= [Ag
+
][Cl

] = c
Ag
o
Ag
+ [Cl

]
R
'


R
'

K
AgCl
= R
'2
o
Ag
+
AgX+ + 2NH
3
[Ag(NH
3
)
2
]
+
+X


AgX - AgCl+; AgBr+; AgI +
( ) | | | | | |
| |
2
3
2
3
NH
X NH Ag
K
R
+

=
| |
| |
+
+
Ag
Ag
K
R
=K
spAgX
|
2

Rastvaranje AgX+ uz graenje kompleksa - Znaaj K
R

Komentar:

K
spAgX
vei; K
R
je vea; talog se lake rastvara

K
sp
10
-10
AgCl+ 10
-13
AgBr+ 10
-17
AgI +
lako se delimino se ne rastvara se
rastvara u NH
3
rastvara u NH
3
u NH
3

Uz dodatak CN
-
svi AgX+ se rastvaraju - vea |
2

MA+ M
2+
+ A
2

1 H
+

HA

, H
2
A
A
2
(CO
3
2
; S
2
; C
2
O
4
2
)
PO
4
3

Rastvorljivost u prisustvu H
+
-jona; R
'
MA
u f pH rastvora
[H
+
] 7 pH N R
'
MA
se poveava
NiS+ Ni
2+
+ S
2

1 H
+


HS

1 H
+
H
2
S
| | | |
| |

+

=
HS
S H
K
a
2
2
| | | |
| | S H
HS H
K
a
2
1
+

=
K
a2
=1,210
15

K
a1
=5,710
8
[Ni
2+
] = [S
2
] [H
+
] 7 [S
2
] N
[Ni
2+
] =c
S
2

c
S
2
=[S
2
] + [HS

] + [H
2
S]
k k
K
a2
K
a1
K
a2

| |
| | | | | | | |
2 1
2
2
2
2
2
2
a a a
S
K K
S H
K
S H
S c

+ =
+ +

| |
| | | |

+ + =
+ +

2 1
2
2
2
1 2
a a a
S
K K
H
K
H
S c
| |

=
2
2
2
S
S
c
S
o
| | | |
2 1 1
2
2 1
a a a
a a
K K K H H
K K
+ +

=
+ +
K
NiS
= [Ni
2+
] [S
2
] = [Ni
2+
] c
S
2
o
S
2

R
'
R
'

=
2
S
NiS
NiS
K
R
o
'
| | | |
| | S H
S H
K K K
a a uk a
2
2
2
2 1 ) (
+

= =
Primer: Uporediti R
'
NiS
o
i R
'
NiS

na pH=2
K
NiS
o
= 3,210
19
K
NiS

= 210
26

[H
+
]=10
2
o
S
2
= 6,8410
19


R
'
NiS
o
=0,68 M R
'
NiS

= 1,7110
4
M
RASTVARANJ E MA+ u kiselinama
ZnS+ + 2H
+
Zn
2+
+ H
2
S
| | | |
| |
2
2
2
+
+

=
H
S H Zn
K
R
| |
| |

2
2
S
S
2 1 a a
spZnS
K K
K

=
Komentar: vei K
sp
talog se lake rastvara

manja K
a(uk)
talog se lake rastvara
K
a(uk)

( )
2 1
4 2
a a
sp
R
K K
O CaC K
K

=
( )
2 1
3
a a
sp
R
K K
BaCO K
K

=
BaCO
3
+ + 2H
+
CaC
2
O
4
+ + 2H
+

K
sp
5,110
-9
~ 2,310
-9

Vea K
R

lake se rastvara
anjon taloga bazniji !
za H
2
CO
3

K
a(uk)
~ 2 10
-17

Manja K
R

tee se rastvara

za H
2
C
2
O
4

K
a(uk)
~ 3 10
-6

Rastaranje u CH
3
COOH
Lako se rastvara Ne rastvara se
Kada dolazi do taloenja ?
[M
+
] [A
-
] < K
spMA
ne taloi se
[M
+
] [A
-
] = K
spMA
zasien rastvor
[M
+
] [A
-
] > K
spMA
taloi se
Primer: Izraunati da li e doi do taloenja Ag
2
SO
4
,
ako se pomeaju jednake zapremine
AgNO
3
c=0,02M i H
2
SO
4
c=0,01M (K
sp
=1,610
-5
)
[Ag
+
]=0,02mol/L [SO
4
2-
]=0,01mol/L
jednake zapremine (V) V
uk
=2V
[Ag
+
] i [SO
4
2-
] su duplo manje !
| |
| | L mol
V
V
SO
L mol
V
V
Ag
/ 005 , 0
2
01 , 0
/ 01 , 0
2
02 , 0
2
4
=

=
=

+
[Ag
+
]
2
[SO
4
2-
] = (0,01)
2
0,005= 510
-7


proizvod prisutnih
koncentracija

Komentar:
uporeujemo 510
-7
< K
spAg
2
SO
4
( 1,610
-5
)
do taloenja nee doi!

Sistematska analiza katjona I V analitike grupe

I gr. hlorida AgCl+,Hg
2
Cl
2
+ i PbCl
2
+ (razbl.HCl)
I I gr. sulfida (sulfobaze i sulfokiseline)
I I I gr. ( I I I
A
i I I I
B
)
I V gr. karbonata BaCO
3
+,CaCO
3
+ i SrCO
3
+
V gr. bez grupnog reagensa (Mg
2+
, K
+
, NH
4
+
, Na
+
)
Odvajanje u analitike grupe
Kvantitativno taloenje i Frakciono razdvajanje
pH intervali
hidroksida ; sulfida
SEMI MI KRO [M
n+
]=110
-2
M poetak taloenja
ANALI ZE [M
n+
] s 10
-6
M kraj taloenja - kvantitativno taloenje
I V grupa katjona V grupa
Ba
2+
,Ca
2+
i Sr
2+
Mg
2+
U RASTVORU
U TALOGU ( MCO
3
+ )
Dodatak (NH
4
)
2
CO
3
pH-interval za
uz NH
3
/NH
4
Cl pufer Mg(OH)
2
+
Primer: U semimikro postupku izraunati pH za:
a) poetak +Mg(OH)
2

b) za kvantitativno taloenje
a) [Mg
2+
]=110
-2
M K
sp
=610
-10
svee staloen
| | | |
2
2 +
= OH Mg K
sp
| |
| |
8
2
10
2
2
10 6
10 1
10 6

= =
Mg
K
OH
sp
[OH
-
]=2,4510
-4
[OH
-
] > 2,4510
-4

pOH < 3,61 pH > 10,39
b) Kvantitatno taloenje [Mg
2+
] s 10
-6
M
koncentracija jona koja zaostaje u rastvoru iznad taloga
| |
4
6
10
2
10 6
10 1
10 6

= OH
[OH
-
] > 0,0245M pOH s 1,61 a pH > 12,39

Primer: Razdvajanje IV od V analitike grupe (semimikro)
(NH
4
)
2
CO
3
uz pufer NH
3
/NH
4
Cl.
Da li se taloi Mg(OH)
2
?
a) Ako se doda samo NH
3
H
2
O c
NH
3
= 0,1M
K
bNH
3
=1,810
-5

| | M OH
3 5
10 34 , 1 1 , 0 10 8 , 1

= =
Pokazujemo da li se taloi
[Mg
2+
] [OH
-
]
2

10
-2
(1,3410
-3
)
2

1,7910
-8
610
-10
(K
sp
za Mg(OH)
2
)
prekoraen K
sp
taloi se Mg(OH)
2

| | | |
| |
3
4
b
NH
OH NH
K
+

=
b) Pufer NH
3
/NH
4
Cl c
NH
3
=0,1M c
NH
4
Cl
=0,057M
| |
| |
| |
M
Cl NH
NH
K OH
NH
5
5
4
3
10 15 , 3
057 , 0
1 , 0 10 8 , 1
3

=

= =
Pokazujemo da li se taloi:
[Mg
2+
] [OH
-
]
2

10
-2
(3,1510
-5
)
2
9,9210
-12
610
-10
(K
sp
za Mg(OH)
2
)
nije prekoraen Ksp
ne dolazi do taloenja
pH interval (za semimikro)
pH s 10,39 >10,39 12,39 pH > 12,39
nema taloenja taloi se kvantitativno
[Mg
2+
][OH
-
]
2
< Ksp [Mg
2+
] s 10
-6
ZNAAJ PROIZVODA RASTVORLJIVOSTI
izraunavanja
- Kada dolazi do taloenja

- Kada je taloenje kvantitativno

- pH potrebno za taloenje
i razdvajanje
(katjoni I I , I I I i I V grupe)

- Da li je mogue razdvajanje jona
(frakciono taloenje)
1.
Izraunati proizvod rastvorljivosti Ag
3
PO
4

ako je R =1,9610
-3
g/L (Mr
Ag
3
PO
4
=418,57)

Ag
3
PO
4
3Ag
+
+PO
4
3-

Ag
3
PO
4
kvaternerni K
sp
=[Ag
+
]
3
[PO
4
3-
]=(3R)
3
R
Reenje: R = 4,6810
-6
mol/L
K
sp
=1,2910
-20
mol
4
/L
4

ZADACI ZA DOMAI
Ca
3
(PO
4
)
2
3Ca
2+
+2PO
4
3-

R 3R 2R

K
sp
=[Ca
2+
]
3
[PO
4
3-
]
2
=(3R)
3
(2R)
2
=108R
5

Reenje:

[Ca
2+
]=3R = 3 7,1410
-7
=2,1410
-6
mol/L
[PO
4
3-
]=2R =2 7,1410
-7
=1,4310
-6
mol/L
2.
Izraunati [Ca
2+
] i [PO
4
3-
] u zasienom rastvoru Ca
3
(PO
4
)
2
K
sp
=210
-29
mol
5
/L
5

Prvo izraunati R
3.
Izraunati pH interval za taloenje Mg(OH)
2
ako je poetna
koncentracija [Mg
2+
]=310
-2
M K
sp
=610
-10


Reenje:

a) poetak taloenja pH > 10,15
zato je pH vrednost nia ?

b) kvantitativno pH > 12,39 ista vrednost